05 τεχνικεσ επεξεργασιασ μεταλλων oppi untracht

Συγκόλληση με Οξυακετυλενική Φλόγα ή ΟξυγονΟΚόλληση

Η ανάπτυξη της συγκόλλησης δύο ή πε·

επίσης να χρησιμοποιηθεί ως επιφάνεια ερ­

ρισσότερων τεμαχίων του ίδιου μετάλλου με

γασίας ένα ειδικό υλικό με βάση το αμια­

φλόγα ψηλής θερμοκρασίας, όπως αυτή που

ντοτσιμέντο.

μπορεί να παραχθεί από την καύση οξυγό­

Η οξυγονοκόλληση επιτρέπει τη σύντη­

νου και ασετυλίνης σε έναν οξυακετυλενικό

ξη των άκρων των δύο μεταλλικών τεμαχίων

αυλό, έγινε μόνο μετά το

και κατά την επακόλουθη ψύξη την ισχυρή

μετάλλων

με

εφαρμόζεται

τη

φλόγα

190 Ι. αυτή

σε παραγωγική

Η κοπή των να

συγκόλλησή τους, με ή χωρίς πρόσθετο

κλίμακα το

πληρωτικό μέταλλο υπό τη μορφή ραβδιού.

άρχισε

Πηγή θερμότητας είναι η φλόγα Που σχη­

1905.

ματίζεται κατά την καύση αερίου ακετυλε­ νΙου με αέριο οξυγόνο εμπορικής καθαρό­ τητας. Το μεγάλο ποσό θερμότητας που πα· ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ};

ράγει η καύση αυτή φέρει γρήγορα τα προς

Από τις διάφορες υπάρχουσες μεθόδους

σύνδεση άκρα των μετάλλων σε ρευστή κα­

αυτογενούς συγκόλλησης σε υψηλή θερμο­

τάσταση και τα ενώνει σε μια ισχυρή, συ·

κρασία, η συγκόλληση με οξυακετυλενική

μπαγή μάζα. Η τήξη είναι το"ική' θερμαίνε­

φλόγα ή απλώς οξυγονοκόλληση προσφέ­

ται μόνο η περιοχή που πρόκειται να συνδε­

ρεται καλύτερα για τις ανάγκες του χειροτέ­

θεί, ενώ το υπόλοιπο μέταλλο παραμένει

χνη ενώ ο σχετικός εξοπλισμός έχει λογικό

σχετικώς ψυχρό.

κόστος και είναι σχετικώς απλός:

Το οξυγόνο διατηρείται συμπιεσμένο σε

Μια οβίδα οξυγόνου και μια οβίδα ασετυλί­

οβίδες ή άλλα χαλύβδινα δοχεία χωρίς ρα­

νης

φή, που κυκλοφορούν στο εμπόριο σε διά­

Ρυθμιστές οξυγόνου και ασετυλίνης

φορα τυποποιημένα μεγέθη. Το συνηθέστε­

Αυλός συγκόλλησης με συνδετικό διπλό σωλήνα: κόκκινο για την ασετυλίνη και πρά­

σινο για το οξυγόνο

. Ενας

κοπτικός αυλός ή κοπτικό προσάρ­

τημα

Γάντια ασφαλείας Σκούρα γυαλιά ή ασπίδιο για την προστα­

σία του χειριστή και την ασφαλή παρατή­

ρα χρησιμοποιούμενο από τους,μεταλλοτε­ χνίτες μέγεθος είναι αυτό των Ι ΙΟ κυβικών ποδιών, γεμάτο αέριο οξυγόνο υπό πίεση

2000

λιβρών

ανά τετραγωνική

ίντσα.

Ο

όγκος του αερίου υποδηλώνεται σε κυβικά πόδια και λίβρες. Η ασετυλίνη, πιο σωστά ακετυλένιο, μια αέρια χημική ένωση αποτε­

λούμενη κατά

υδρογόνο,

92,3%

από άνθρακα και

αποθηκεύεται

στην

7,7%

οβίδα

με

ρηση της δουλειάς

μορφή διαλύματος, υπό πίεση σε υγρή ακε­

Χαλύβδινος πάγκος με επιφάνεια ντυμένη

τόνη. Και το οξυγόνο κυκλοφορεί επίσης

με πυρίμαχα τούβλα ή χαλύβδινη τράπεζα

στο εμπόριο σε οβίδες η άλλα δοχεία χω­

με ανοιχτό πλέγμα στο επάνω μέρος.

ρίς ραφή, σε διάφορα τυποποιημένα μεγέθη.

Η οξυγονοκόλληση πρέπει να γίνεται σε

Γενικώς, οι οβίδες πωλούνται κατά ζεύγη

χώρο με δάπεδο από μπετόν ή καλυμμένο με

και έχουν όμοιες ή μια με την άλλη μορφή

μεταλλικό πλέγμα. Αντί μετάλλου, μπορεί

και διαστάσεις.

346

Εξοπλισμός αυτογενούς συγκόλλησης, χωρίς τις οβί­ δες ασετυλίνης και οξυγόνου, Επάνω από τα αριστερά προς τα δεξιά: αυλός συγκόλλησης ' με λάστιχα και εναλλάξιμα ακ:ροφύσια διό.φόρων μεγεθών, αυλός φλο-

ΎοκοΠ'ής, μανόμετρο οβίδας οξυγόνου και κάτω από αυτό κλειδΙ Κάτω αριστερά: μανόμετ ρο οβίδας ασετυ­ λΙνης, αναπτήρας σπινθήρων με τσακμακ:όπετρα και προστατευτικά γυαλιά, Τhe Air Reduction Co,

347

«' Αστρο IΙ), από τον ΑΙνίη Cooke. Αυτογ&νώς συ­ γκολλημένο χαλύβδινο γλυπτό με επιφανειακή υφή, όπως προήλθε από την οξυγονΟΚόλλ ηση και από τη θερμική και χημική επεξεργασία πατιναρίσματος. Φω­ rογραφία Cooke.

. Ετσι,λοιπόν, χρησιμοποιούνται δύο οβί­

Η θερμρκρασία αυτή μπορεί να λιώσει τα

δες (ή δοχεία), μια που περιέχε'ι οξυγόνο και

περισσότερα κράματα, επιτρέποντας έτσι τη

μια που περιέχει ασετυΧ ίνη . Από την κάθε

συγκόλλησή τους,

μια οβίδα ένας λαστιχένιος σωλήνας οδηγεί αέριο

στο

σύστημα

Στις ΗΠΑ, οι οβίδες που περιέχουν τα αέ­

αυλού-ακροφυσίου.

ρια ελέγχονται και φυλάσσονται σύμφωνα

όπου το οξυγόνο αναμιγνύεται με την ασε­

με ειδικές προδιαγραφές και κανονισμούς

τυλίνη.

της Επιτροπής Διαπολιτειακού Εμπορίου

Όταν το μίγμα αυτό πυροδοτηθεί

παράγεται μια φλόγα θερμοκρασίας

6300"F,

Interstate Commerce Commission.

Συνιστά­

η μεγαλύτερη θερμοκρασία που μπορεί να

ται στους χρήστες να μη πειράζουν τις οβί ­

επιτευχθεί με φλόγα στην τρέχουσα πράξη.

δες. Α ν παρουσιασθεί οποιαδήποτ ε ανωμα-

348

Χαλύβδινη οξυγο νοκολλημέ νη πολυθρόνα , κατα­ σκευασμένη σχεδόν αποκλειστικά από βέΡΎες από τον Ορρί

Untracht.

349

λία, η οβίδα πρέπει να μεταφερθεί αμΒσως

ζεται ο κόκκινος σφλήνας που εχει αριστε­

στο ύπαιθρο και να ειδοποιηθεί ο προμη­

ρόστροφη βόλτα (φορά σφιξίματος αντίθε­

θευτής. Η ασετυλίνη είναι εξαιρεΤΙΚά εύ­

τη με αυτή των δεικτών του ρολογιού). Οι

φλεκτη.

δύο σωλήνες συνδέονται με τον αυλό. Το

Κάθε οβίδα έχει μια ρυθμισΤΙΚή βαλβίδα

εκλεγόμενο για χρήση ακροφύσιο βιδώνε­

για τη μείωση της πίεσης του αερίου σε

ται στην υποδοχή του αυλού (στόμιο), με

ασφαλή

διεύθυνση που να επιτρέπει την καλή και

επίπεδα χρήσης.

Χρησιμοποιού­

νται ρυθμιστές δισταδιακής και μονοστα­

βολική χρήση όταν το σύστημα κρατιέται

διακής κατασκευής, σχεδιασμένοι για το

από τη λαβή του.

συγκεκριμένο χρησιμοποιούμενο αέριο. Η

ασετυλίνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται με πίεση (στο ακροφύσιο) μεγαλύτερη από

15 λίβρες

ργΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΤΩΝ ΑΕΡΙΩΝ

ανά τετραγωνική ίντσα. Οι σωλή­

Όταν ανοίγετε την παροχή, βάλτε μπρο­

νες είναι ειδικά κατασκευασμένοι από ύφα­

στά στο γυάλινο κάλυμμα του μανόμετρου

σμα και ελαστικό για τον σκοπό που εξυπη­

το αριστερό χέρι με γάντι, έτσι ώστε να μην

ρετούν και έχουν κόκκινο χρώμα για την

κινδυνεύετε σε περίπτωση που θα έσπαγε το

ασετυλίνη και πράσινο χρώμα για το οξυγό­

γυαλί από βλάβη του ρυθμιστή ή του μανό­

νο. Οι σωλήνες, ως πρόσθετο μέσο ασφα­

μετρου.

λείας έχουν ειδικά τεμάχια προσαρμογής με αντίθετα σπειρώματα, έτσι ώστε ο ένας να

Ρύθμιση οξυΥόνου

μην μπορεί να αλλαχθεί κατά λάθος με τον

Ο ρυθμιστικός κοχλίας χαλαρώνεται έτσι

άλλο. Το δεξιόστροφο σπείρωμα είναι για

ώστε να είναι σχεδόν ελεύθερος. Η βαλβίδα

οβίδες οξυγόνου και το αριστερόστροφο για

της οβίδας ανοίγεται τελείως και σφίγγεται

οβίδες ασετυλίνης.

καλά στην ανοικτή θέση, έτσι ώστε να απο­

φευχθούν διαρροές κατά την εργασία. Ο ρυθμιστικός ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΟΞγΓΟ­

κοχλίας

στρέφεται

κατά

τη

φορά των δεικτών του ρολογΙΟύ, μέχρις

ΝΟΚΟΛΛΗΣΗΣ

ότου το μανόμετρο δείξει την κατάλληλη

Αφαιρείται

για το χρησιμοποιούμενο ακροφύσιο πίεση.

το

κάλυμμα

της

βαλβίδας

οξυγόνου και η βαλβίδα ανοιγοκλείνεται γρήγορα. Η διαδικασία αυτή, γνωστή ως

Για τα περισσότερα ακροφύσια, η συνήθης πίεση είναι

5

λίβρες ανά τετραγ. ίντσα' πά­

εξαέρωση, αποβλέπει στην εκδίωξη κάθε

ντως, πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες

ακαθαρσίας ή σκόνης που μπορεί να έχει

του κατασκευαστή. Η πίεση εργασίας ρυθμί­

συσσωρευθεί στη βαλβίδα (αποφεύγετε να

ζεται με τη βαλβίδα οξυγόνου του αυλού

διευθύνετε το ισχυρό ρεύμα οξυγόνου προς

ελαφρά ανοιχτή, που κλείνεται ύστερα από

πρόσωπα ή ανοιχτές φωτιές γιατί μπορεί να

τη

προκαλέσετε

τραύματα

ή

πυρκαγιές).

ρύθμιση, ή

. Οταν

με τη

βαλβίδα

κλειστή.

χρησιμοποιούνται μικροί, μονοστα­

Ύστερα, συνδέετε με τη βαλβίδα της οβί­

διακοί ρυθμιστές είναι προτιμότερη η ρύθ­

δας τον ρυθμιστή οξυγόνου και σφίγγετε το

μιση της πίεσης με ανοιχτή βαλβίδα.

κολλάρο. Ο πράσινος σωλήνας οξυγόνου συνδέεται σφιχτά με τον ρυθμιστή. Η ίδια διαδικασία

ακολουθείται και στην οβίδα

και το ρυθμιστή ασετυλίνης και ΠR..οσαρμό-

1 350

2

Βασικές συνδέσεις με οξυγονοκόλληση: Ι. Σύνδεση άκρο με άκρο. 2. Σ()νδεση με επικάλυψη, 3. Σύνδεση σχήματος «Τι).

3

4.

Γωνιακή σύνδεση,

4

5.

Σύνδεση ακμής.

5

Ο Rοberι Pinart επιδε ικνύει μια από τις διάφορες θέ­ σεις οξUΎ οvοκόλλησης Ύ ια τον αuλό κο\ το ροβδί πο­ ραΎεμίσματος. ΦωΓΟΥραφία Ορρί.

351

YVtJμ ιση ασετυΑ ι VΗς

ρασικου μετα,,-,,-ου, με σκοπο την επιτευςη

Η ρυθμισΤΙΚή βαλβίδα χαλαρώνεται τε­

ενός ενιαίου τεμαχίου. Οι αυλοί πρέπει να

λείως. Η βαλβίδα της οβίδας ανοίγεται κατά

φυλάγονται μακρυά από γράσσα και λάδια,

ένα τέταρτο έως ένα δεύτε ρο της στροφής ,

που μπορούν να προκαλέσουν επικίνδυνες

μέχρις ότου το μανόμετρο δείξει την ενδε­

ανωμαλίες στη λειτουργία τους.

'Ενας αυ­

δειγμένη για το ακροφύσιο πίεση . Η πίεση

λός μπορεί να δεχθεί

εργασίας ελέγχεται με το βίδωμα του ρυθμι­

φορετικού μεγέθους, που το καθένα τους

στικού κοχλία κατά τη φορά των δεικτών

παράγει φλόγα με το χαρακτηριστικό γι'

του ρολογιού, μέχρις ότου το μανόμετρο δεί­

αυτό μέγεθος. Για κάθε συγκεκριμένη δου­

6-12

ακροφύσια δια­

- συνήθως 5 λίβρες

λειά πρέπει να εκλέγεται το κατάλληλο μέ­

ανά τετρ. ίντσα αλλά πάντα σύμφωνα με τις

γεθος ακροφυσίου. Με τη χρησιμοποίηση

οδηγίες του κατασκευαστή. Κατά τη διαδι­

των εναλλάξιμων ακροφυσίων είναι δυνατή

κασία αυτή , η βαλβίδα ασετυλίνης στον αυ­

η παραγωγή φλόγας με διάμετρο από αυτή

λό. μπορ ε ί να είναι ελαφρά ανοιχτή, αλλά

του κεφαλιού μιας καρφίτσας μέχρι

ύστερα κλείνεται. Η ρύθμιση μπορεί όμως

της ίντσας.

ξει την επιθυμητή πίεση

3/ 16

να γίνει καΙ . με τον αυλό κλειστό, οπως εξη­ γήθηκε προηγουμένως.

Ρύθμιση της φλόγας

Ο ΑγΛΟΣ

γας είναι ένας αναπτήρας σπινθηρισμΟύ με

Το καλύτερο μέσο για το άναμμα της φλό­ Ο αυλός είναι ένας πολύπλοκος μηχανι­

τσακμακόπετρα (χωρίς φυτίλι και καύσιμο),

σμός και το πλήρες σύστημά του αποτελεί­

ή μια μικρή βοηθηΤΙΚή φλόγα. Πρώτα ανά­

ται απο τη χειρολαβή (με βελονοειδείς βαλ­

βεται η ασετυλίνη και ύστερα χορηγείται το

βίδες),

οξυγόνο.

την

αναμικτική

κεφαλή

και

το

Υπάρχουν τρεις

βασικοί τύποι

ακροφύσιο. Είναι σχεδιασμένος έτσι ώστε

φλόγας, που η κάθε μια έχει ειδικά χαρα­

να εξασφαλίζει τον πλήρη έ λεγχο της φλό­

κτηριστικά και χρήσεις .

γας από το χε ιριστή και να δίνε ι μια γρήγο­

Ι.

ρη , εντοπισμένη θέρμανση και τήξη του

38000 F στο περίβλημα και 23000 F στο άκρο

Ουδέτερη φλόγα (5850Ψ στον κώνο ,

του περιβλήματος) σχηματίζεται όταν καί­

γονται ίσοι όγκοι οξυγόνου και ασετυλίνης. Αγριογούρουνο από τον Jean-Vincent de CrozaIs. Vcnce, Γαλλία . Ύψος: 68 εκατοστά. μήκ ος: 80 ε κατοστά . Το αγριογ ού ρουνο ι: ίναι φτιαγ μ έ νό αΠ Q οξυγονοκ:ο λ­ λημ έν α τμήματα κα ι ε μβαΠΤίσθη κ:ε σ ε λου τρό ψευδ άρ­ Ύ υ ρου σ ε μι α εγ κατάσταση γαλβανισμΟ ύ . ό πως περιγρά­ φεται στ ο κ ε ί μ ε νο που σ υνοδ εύε ι τη φ ωτ ογ ραφία της σελ . 356.

Στην πραγματικότητα, για την πλήρη καύ­

ση της ασετυλίνης χρειάζονται

1,5

πρόσθε­

τοι όγκοι οξυγόνου αλλ' αυτοί προσφέ ρ ο­ νται από τον ατμοσφαιρικό αέρα που περι­

βάλλει τη φλόγα. Ο καλύτερος τρόπος επί­

τευξης μιας ουδέτερης φλόγας ε ίναι η αρχι­ κή δημιουργία μιας φλόγας με περίσσεια ασετυλίνης, που αναγνωρίζεται από τη μι­ κρή επιμήκυνση του εσωτερικού κώνου της

φλόγας σε μορφή <φιπιδίου». Με τη βαθ­

μιαία αύξηση της παροχής του οξυγόνου, το ριπίδιο αυτό εξαφανίζεται και προκύπτε ι η ουδ έτερη φλόγα. Η ψηλότερη θερμοκρασία αναπτύσσεται στο άκρο το υ εσωτερικού κώ­

νου ενώ το εξωτεΡΙΚό περίβλημα παράγει μια αναγωγική ατμόσφαιρα, που προστα­

τεύει κατά τη συγκόλληση το λιωμένο μέ­

ταλλο από την οξείδωση . Στις περισσότερες καταστάσεις οξυγονοκόλλησης συνιστάται η ουδέτερη φλόγα αλλά για μερικά μέταλλα και υπό ορισμένες συνθήκες είναι επιθυμη ­

τή μια ελαφρά αναγωγική ή οξειδωτική φλό­ γα.

2. Αναγωγική φλόγα (57000 F στον κώνο) σχηματίζεται

όταν

υπάρχει

περίσσευμα

ασετυλίνης ως προς το οξυγόνο. Μια ανα­

γκόλλησης.

γωγική φλόγα έχει ένα ευμέγεθες ριπίδιο

ποιείται για την παραγωγή πληρωτικών ρα­

Αναγωγική

φλόγα

χρησιμο­

από ασετυλίνη, που αρχίζει από τον εσωτε­

βδιών συγκόλλησης από κράματα μικρής

ρικό κώνο και εκτείνεται προς τα έξω, σχη­

περιεκτικότητας σε μη σιδηρούχα μέταλλα

ματίζοντας μια φλόγα με τρεις ζώνες. Όταν

και για τη συγκόλληση μερικών ειδικών

το ριπίδιο έχει διπλάσιο μήκος από τον κώ­

χαλυβοκραμάτων.

νο χαρακτηρίζεται ως 2Χ και όταν τριπλά­

3.

σιο 3Χ. Οι ειδικές αυτές μορφές φλόγας

από τον ιcώνo) παράγεται όταν υπάρχει πε­

Οξειδωτική φλόγα

(63000 F

ακριβώς κάτω

χρησιμοποιούνται σύμφωνα με προδιαγρα­

ρίσσεια οξυγόνου και χρησιμοποιείται μό­

φές σε ορισμένες ειδικές διαδικασίες συ-

νο για τη συγκόλληση χαλκού, μπρούντζου και άλλων χαλκοκραμάτων όπως ο ορεί­

χαλκος. Ο εσωτερικός κώνος είναι πιο κο­ Οξυγονοκολ λ ημένο γλυπτό από μπρούντζο και χρώ~ μlO. φτιαγμένο από τον Harry Bertoia. ΟΙ €πιφάνε ιες

των μονάδων έχουν επιστρωθεί,με εη::ρογενή συγκόλ· ληση. με ορείχαλκο και άλλα κράματα που δίνουν τη ν χαρακτηριστική ' τραχε ιά εμφάνιση. Τα υπολείμματα

ντός και πιο μυτερός από ότι στην ουδέτερη φλόγα., Μια οξειδωτική φλόγα γίνεται με την αρχική δημιουργία ουδέτερης φλόγας

του συλλιπάσματος αφαιρούνται με συρματόβουρτσα

.και ύστερα με την αύξηση τη ς παροχής του

με κατσαρωμένες (τρίχεΡf.

Servicc. Ncw Dr:lhί, /νδία.

'οξυγόνου ή τη μείωση της παροχής της

Un;lcd Stall:s

/nformatίon

ΛεΠΤOμέρ€ια ενός αυτοστήρικτου παραβάν από ετερο·

γενώς και αυΤOγ€νώς κολλημένο χάλυβα. που έγινε από τον Harry Bertoia για την First National Bank. Miami.

FIorida, Η.Π.Α. Η ακανόνιστη υφή της € πιφάνειας εί· ναι χαρακτηριστικό αποτέλεσμα της τοποθέτησης ρα­ βδιών διαφορετικής σύνθεση ς από το βασικό μέταλλο, σε μικρές αποθέσεις ρ ευσ τού μετάλλου .

353

Κηροπήγιο συΎιcoλλημένoυ χάλυβα από την Saara Hopea Untracthι. :Υψος: 11 1/ 4 Ιντσες . Μετά τη σuμπλή · ρωση της αυτογενούς συγκόλλησης, oλoιcληpη η επι· φάνεια ιcαλύφθηιcε με ετεΡΟΎενή συΎΙCόλληση I>λ ι ιco(ι ποl> προήλθε από ραβδιά ιcράματoς ορε Ιχαλ ιcοl>. Φωτο­ γραφΙαΟρρι'.

354

Συγκολλημένο κλιμακοστάσιο από τέσσερα μεταλλα και γυαλί. σχεδιασμένο από τον

J. Rhoden για το ξενο­

δοχείο

Sheraton της PhiJadelphia, Η.Π.Α. ΦωΤΟΥραφία Unjted Staes lnformatίon Service, New Delhi, Ινδία.

αμίαντο ή άλλο θερμοάντοχο υλικό. Η συ­ γκόλληση πρέπει να γίνεται σε ένα καλά

αεριζόμενο με εξαεριστήρα χώρο, για να

αποφεύγεται η εισπνοή επιβλαβών μεταλλι­ κών καπνών και ατμών.

ασετυλίνης. ·Οσο πιο οξειδωτική είναι μια

Κατά τη σύνδεση δύο τεμαχίων προς απο­

φλόγα, τόσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρα­

τέλεση ενός αντικείμενου, η ραφή πρέπει να

σία της (Βλ σχ. σελ.

γίνεται προοδευτικά πλατύτερη καθώς απο­

344).

μακρύνεται από το σημείο εκκίνησης, επει­

δή η συστολή του κολλημένου μετάλλου Η ΔΙΕΡΓ ΑΣΙΑ ΤΗΣ Α ΥΤΟΓΕΝΟΥΣ ΣΥΓΚΟΛΛΗ­

ανοίγει το διάκενο του υπόλοιπου μετάλλου

ΣΗΣ

καθώς προχωράει η. κόλληση. Ας δούμε μια

·Οταν ασχολείται με εργασίες συγκόλ­

κόλληση ευθύγραμμης ραφής, με το μέταλ­

λησης, ακόμη και πριν από το άναμμα ή τη

λο τοποθετημένο στο ,ραπέζι εργασίας . Το

ρύθμιση της φλόγας, ο τεχνίτης πρέπει να

μέταλλο θερμαίνεται στην αρχή της ραφής

προστατεύει τα μάτια του από την υπερβο­

μέχρις ότου σχηματισθεί ένα μικρό τοπικό

λική φωτοβολία με σκοτεινόχρωμα γυαλιά

ρευστό απόθεμα και τα δύο. τεμάχια συνδε­

ή

τα

θούν με μια κόλληση κάπως σαν «ποντάρι­

σκουρόχρωμα γυαλιά επιτρέπουν την άνετη

σμα». Για τη δημιουργία του πονταρίσματος

παρατήρηση του τήγματος του προς συ­

φέρεται σε επαφή με το μέταλλο το άκρο

γκόλληση

μιας αναγωγιΚής φλόγας. Οι προκαταρκτι­

προστατευτικό

έλεγχο

της

. ασφάλειας

ασπίδιο.

μετάλλου

και

εργασίας. είναι

η

Επιπλέον,

τον

καλύτερο

Πρόσθετο

χρήση

μέτρο

γαντιών

από

κές

α·υτές κολλήσεις πρέπει να γίνονται

εναλλάξ από τα δύο άκρα της ραφής και σε

355

εκατοστών.

ται του αυλού (οι δεξιόχειρες κρατούν τον

Αν χρησιμοποιείται πληρωτικό ραβδί, οδη­

αυλό με το δεξί χέρι και η κόλληση γίνεται

γείται τότε μέσα στη φλόγα και αρχίζει η

από τα δεξ ιά προς τα αριστερά). Στην οπι­

δημιουργία της ραφής με σταθερή κατεύ­

σθοχωρηΤΙΚή συγκόλληση, ο αυλός βλέπει

θυνση από το ένα άκρο ,<ρος το άλλο.

πίσω προς την ήδη συμπληρωμένη ραφή

διαδΟΧΙΚές

αποστάσεις

15-20

Η οξυγονοκόλληση γίνεται με μια από

και το ραβδί παραγεμίσματος τοποθετείται

δύο βασικές τεχνικές, όταν χρησιμοποιείται

ανάμεσα στον αυλό και στη συγκολλούμενη

πληρωΤΙΚό ραβδί· την προχωρητική ή την

σύνδεση (οι δεξιόχειρες αρχίζουν την κόλ­

οπισθοχωρητική.

ληση από αριστερά και προχωρούν προς τα

Στην προχωρητική

συ­

γκόλληση, που συνιστάται για συγκόλληση

δεξΙά). Η δεύτερη αυτή μέθοδ.ος επιτρέπει

μετάλλων πάχους μέχρι

της ίντσας, Θ

την καλύτερη κατανομή της θερμότητας και

αυλός βλέπει προς τα εμπρός κατά τη διεύ­

διευκολύνει τον έλεγχο του τοπικού αποθέ­

θυνση της συγκόλλησης ενώ το ραβδί πα­

ματος και του λιωμένου μετάλλου. Γενικώς,

ραγεμίσματος (πληρωτική ράβδος) προηγεί-

η οπισθοχωρητική μέθοδος είναι ταχύτερη

1/8

από την προχωρητική και θεωρείται πως δί­ νει κολλήσεις ανώτερης ποιότητας. Συνή­ Ρολόι από τον Ύψος:

Jean-Vincent de CrozaIs, Vence, Γαλλία.

81 εκ_, πλάτος: 55 ειc. Το ρολόι έχε ι κατα­

σιcευαστεί από σιδηρά τμήματα που κόπηκαν, σφυρη­ kατήθηκαν στο επιθυμητό σχήμα 1(01 συγκολλήθηκαν με οξυακετυλενικό αυλό. Το τελειωμένο αντικείμενο βαφτίστηκε "(10 καθαρισμό σε όξινο λουτρό, ξε πλύθη­

κε με νερό και ε πιψ ευδα ΡΎυρώθηιc& με ε μβάπτιση σε ρευστό ψευδάργυρο σε εγκατάσταση Ύαλβανισ μού . Για τη ν αποφυγή παραμόρφωσης κατά την παραμονή στον

ρευστό ψευδάργυρο , η φόρμα έχει ενισχυθεί με ισχυρό

θως χρησιμοποιείται για μέταλλα πάχους μεγαλύτερου του

1/8

ίντσας.

Μια καλή κόλληση παράγεται με την αρ­

χική

δημιουργία

μιας

μικρής

απόθεση ς

ρευστού μετάλλου μ ε τον αυλό, με το άγγιγ­ μα του ραβδιού παραγεμίσματος με το μέ­

ταλλο και με τη δημιουργία αρκετού τήγμα-

εσωτερικό οπλ ισμό και πάρθηκε πρόνοια να αφαιρεθεί

το ταχύτερο η περίσσεια ψευδαργ ύρου. Ο γαλβανισμός με ψ ευδάργυρο προλαβαίνε ι το μελλοντικό σκούρια­ σμα και επι τρ έπει το πατινάρισμα της επιφάνειας του

Οξυγονοκολλημένη σύγχρονη σιδερένια «ΜαντόΥαιι

αντικειμένου .

από την εταιρεία

356

Tridex. Madrid.

Ισπανία .

τος, ώστε να γεμίσει η ραφή Τι να γίνει ένα

Το συλλίπασμα πρέπει να τοποθετείται

φιλέτο (στην περίπτωση της σύνδεσης ενός

επάνω στο ραβδί καθώς επίσης και στο επά­

κατακόρυφου τεμαχίου με ένα οριζόντιο τε­

νω μέρος, το κάτω μέρος και τις πλευρές της

μάχιο).

σύνδεσης. Στη συγκόλληση του μολύβδου

Η εργασία προχωράει έπειτα προς την επό­

δεν χρειάζεται συλλίπασμα παρά μόνο ρα­

μενη απόθεση, κατά διαδοχικά, ομοιόμορφα

βδίά παραγεμίσματι;>ς από μόλυβδο.

τμήματα του μετάλλου. Στις επίπεδες κολλή­

Τα συλλιπάσματα μπορούν να χρησιμο­

σεις, το προστιθέμενο με το ραβδί παραγεμί­

ποιηθούν σε ξηρή κατάσταση, υπό μορφή

σματος μέταλλο δεν πρέπει να σχηματίζει

σκόνης, ή, μερικές φορές, σε κατάσταση πά­

μεγάλο εξόγκωμα αλλά να τραβιέται σχεδόν

στας με νερό. Στην περίπτωση του ξηρού

«πρόσωπο» προς το βασικό μέταλλο. Πρέ­

συλλιπάσματος το πληρωτικό ραβδί θερμαί­

πει να αποφεύγεται η υπερθέρμανση του με­

νεται και ενώ είναι θερμό ακουμπιέται στη

τάλλου της κόλλησης γιατί αλλιώς μπορεί

σκόνη. Το συλλίπασμα κολλάει στο ραβδί

να προκληθεί ενανθράκωση, με αποτέλεσμα

σε όσο βάθος εισχωρεί αυτό μέσα στη σκό­

να γίνει πορώδες και εύθραυστο, δηλάδή, να

νη .

Όταν το τμήμα αυτό του ' ραβδΙΟύ εξα­

δημιουργηθεί μια αδύνατη κόλληση.

ντληθεί, το βούτηγμα στη σκό.νη επανά­

λαμβάνεται. Η πάστα συλλιπάσματος απλώ­ νεται ' στο μέταλλο και το ραβδί παραγεμί­ ΡΑΒΔΙΑ ΠΑΡΑΓΕΜΙΣΜΑΤΟΣ

σματος με πινέλο. Υπάρχουν ραβδιά παρα­

ΤΟ προς συγκόλληση μέταλλο πρέπει να

γεμίσματος επιστρωμένα ήδη με το κατάλ­

καθαρίζεται κατά μήκος και στις δύο πλευ­

ληλο ' συλλίπασμα. Μετά τη συγκόλληση,

ρές της σύνδεσης, εκτός αν είναι βέβαιο ότι

τα υπολείμματα του συλλιπάσματος αφαι­

είναι ήδη καθαρό. Τα γράσσα και τα λιπα­

ρούνται με ζεστό ~ερό και σ{<ληρό πινέλο ή

ντικά λάδια παρεμποδίζουν τη συγκόλλη­

με. μια

ση . Σε περίπτωση χρήσης ραβδιών παραγε­

έναν εύκαμπτο άξονα. Α ν δεν αφαιρεθεί, το

μίσματος θα πρέπει να προτιμούνται αυτά

πλεονάζον συλλίπασμα μπορεί να πρo~ά­

που ΤΟ μέταλλό .τους έχει παραπλήσιες μη­

λει και να διαβρώσει το υποκείμενο μέταλ­

χανικές ιδιότητες με το βασικό μέταλλο.

λο.

συρματόβουρτσα

στερεωμένη

σε

Αυτό θα επιτρέψει μια κόλληση με χαρα­

Ανόμοια μεταξύ τους μέταλλα μπορούν

κτηριστικά όμοια προς αυτά του βασικού

να οξυγονοκολληθούψαυτογενώς ή ετερο­

μετάλλου.

Όταν η συγκόλληση γίνεται με

γενώς με τη βοήθεια συλλιπασμάτων. Ο

προσοχή, η κόλλfjση είναι πιο ισχυρή από

χαλκός, ο ορείχαλκος, το νικέλιο και τα νι­

το ίδιο το βασικό μέταλλο.

κελοκράματα μπορούν να κολληθούν με τον

Χρησιμοποιούνται ραβδιά παραγεμίσμα­

μαλακό χάλυβα και το χυτοσίδηιιο ή το ένα

τος από σίδηρο και χάλυβα με διάφορες

μέΤ.αλλο με το άλλο . Οι ανθρακούχοι χάλυ­

αντοχές σε εφελκυσμό, ελατότητες και δια­

βες μπορούν να συγκολληθούν με τους ανο­

μέτρους. Για συγκολλήσεις ποιότητας συ­

ξείδωτους χάλυβες. Το αλουμίνιο δεν Koλ~

νιστάται ο τύπος

λιέται με άλλα μέταλλα. Ραβδιά παραγεμί­

του

GA60.

Στην περίπτωση

κολλήματος χάλυβα,

δε

χρειάζεται

συλλίπασμα.

σματος από ορείχαλκο (κίτρινο μπρούντζο), αργυρονικελιούχα κράματα και φωσφορού­

Κυκλοφορούν στο εμπόριο ραβδιά παρα­

χο μπρούντζο χρησιμοποιούνται για την

γεμίσματος για διάφορα μέταλλα όπως το

ετερογενή

νικέλιο (δεν χρειάζεται συλλίπασμα) και τα

λων σε ψηλή θερμοκρασία ή την αυτογενή

ειδικά κράματά του. Το ανοξείδωτο ατσάλι

συγκόλληση των παρόμοιας με αυτά σύ­

πρέπει να κολλιέται με συλλίπασμα και ου­

στασης μετάλλων και κραμάτων.

δέτερη φλόγα. Μολονότι όλες οι εργασίες

Κατά τη

συγκόλληση

διάφορω\l μετάλ­

συγκόλληση με οξυακετυλενι­

συγκόλλησης αλουμινίου είναι δύσκολες,

κό αυλό του σφυρηλατήσιμου σιδήρου ή

μερικά αλουμινιοκράματα είναι επιδεκτικά

του μαλακού χάλυβά, η σκωρία που περιέ­

οξυγονΟΚόλλησης με τη βοήθεια ειδικών

χεται στο μέταλλο ανέρχεται στην εmφά­

συλλιπασμάτων. Οι τύποι αλουμινίου2S,

3S

νεια σε σχετικά χαμηλή θερμοκρασία. Αυτό

μπορούν να κολληθούν με τη βοή­

δεν είναι ένδειξη τήξης και η θέρμανση πρέ­

θεια των αντίστοιχων συλλιπασμάτων και

πει να συνεχισθεί μέχρις ότου σχηματισθεί

ραβδιών παραγεμίσματος.

ένα βαθύ απόθεμα υγρού μετάλλου. Για την

και

6IS

357

.

περίπτωση, χρειάζεται μια ουδέτερη φλόγα

λύπτεταΊ με ένα λεπτό υμένιο ρευστού υλι­

και ένα σιδερένιο ραβδί παραγεμίσματος με

κού από το ραβδί παραγεμίσματος ο δεσμός

μικρή περιεκτικότητα σε άνθρακα.

οφείλεται στη χαμηλή επιφανειακή τάση

και την άσκηση ατομικών δυνάμεων μεταξύ του κράματος και του βασικόύ μετάλλου. Ο ΕΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ

ΥΨΗΛΗΣ ΘΕΡΜΟ·

ΚΡΑΣΙΑΣ Ή "ΜΠΡΟΥΝΤΖΟΚΟΛΛΗΣΗ»

Η <<μπρουντζοκόλλησψ> μπορεί να γίνει

σχηματισμός κράματος εκδηλώνεται καθώς το πληρωτικό κράμα και το βασικό μέταλλο διαχέεται το ένα στο άλλο και έρχονται σε

για την επιφανειακή κάλυψη ενός μετάλ­

στενή επαφή. Η μοριακή αλληλοδιείσδυση

λου, με σκοπό να του δοθεί χρώμα και ιδιαί­

εμφανίζεται ως συνένωση των κρυσταλλι­

τερη υφή, ή για τη σύνδεση διάφορων με­

κών δομών των δυο μετάλλων, από το ραβδί

τάλλων.

παραγεμίσματος και το βασικό μέταλλο, για

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα

οποιαδήποτε μέταλλα που λιώνουν σε θερ­

τον

μοκρασίες ανώτερες από το σημείο τήξης

κόκκων .

των χρησιμοποιούμενων ραβδιών ετερογε­

σχηματισμό

. Ενα

ενιαίων

κρυσταλλικών

από τα πλεονεκτήματα της ετερογε­

νούς συγκόλλησης υψηλής θερμοκρασίας

νούς συγκόλλησης. ασκείται σήμερα, η ετερογενής

είναι ότι εξ αιτίας της σχετικώς χαμηλής

συγκόλληση υψηλής θερμοκρασίας γίνεται

θερμοκρασίας σχηματισμού του δεσμού ανά­

με ένα ραβδί .που αποτελείται από ένα κράμα

μεσα στο βασικό μέταλλο και το πληρωτικό

60% χακού και 40% ψευδάργυρου, που περιέ­

κράμα ελαχιστοποιείται η θερμική παρα­

χει μΙΚΡύποσότητες σιδήρου, κασσίτερου,

μόρφωση του βασικού μετάλλου. Η ισχύς

μαγγανίου και πυριτίου, για βελτίωση των

της ετερόγενούς συγκόλλησης είναι μικρό­

χαρακτηριστικών

συλλίπασμα,

τερη απ!,> την ισχύ της αυτογενούς συγκόλ­

που εκλέγεται σύμφωνα με την κάθε συγκε­

λησης, αλλά η τεχνική αυτή προσφέρει δυ­

κριμένη κατάσταση, εφαρμόζεται με θέρ­

νατότητες που δεν μπορούν να υλοποιηθούν

μανση του ραβδιού και βούτηγμά του στο

με άλλες μεθόδους. Το επιφανειακό χρώμα

δοχείο που περιέχει τη σκόνη του συλλιπά­

που δίνεται για αισθητικούς σκοπούς σε διά­

σματος.

φορα μέταλλα με μπρουντζοκόλληση μπο­

. Οπως

ροής.

Κυκλοφορούν

πληρωτικά

ραβδιά

Το

στο

εμπόριο

επιστρώμένα

ήδη

και με

συλλίπασμα. Κατασκευάζονται δοχεία συλ­

ρεί να παρουσιάσει μεγάλη ποικιλία, με την εκλογή διάφορων πληρωτικών κραμάτων.

λιπάσματος που μπορούν να συνδεθούν με τον αυλό έτσι ώστε να συντονίζεται αυτομά­ τως η παροχή συλλιπάσματος με τη φλόγα και να ελαχιστοποιείται η οξείδωση. Το ραβδί παραγεμίσματος δεν · πρέπει να

ΦΛΟΓΟΚΟΠΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ

.Στη διεργασία της φλογοκοπής, το μέ­ ταλ),ο

προθερμαίνεται

στη

θερμοκρασία

«βράζει» ή να σπινθηροβολεί υπερβολικά.

της ανάφλεξής του και ύστερα οξειδώνεται

Το ρευστό μέταλλό του πρέπει να αποτίθε­

απότομα με την εκτόξευση ενός ρεύματος

ται στη σύνδεση ομαλά. Μια ελαφρά κλίση

οξυγόνου υπό πίεση, που έρχεται από έναν

της επιφάνειας του βασικού μετάλλου θα

ειδι'Κό αυλό κοπής με οξυγόνο. Αντί του αυ­

βοηθήσει την ομοιόμορφη και πλήρη κά­

λού οξυγονοκοπής μπορεί να χρησιμοποιη­

λυψη της με το ρευστό μέταλλο του ρα­

θεί και ένας κοινός αυλός οξυγονοκόλλη­

βδιού, στη περίπτωση που επιδιώκεται μια

σης, όπου προστίθεται ένα ειδικό προσάρ­

ιδιάζουσα υφή. (Αρχίζετε από το υψηλότε­

τημα.

ρο σημείο). Όταν λιώνει και το βασικό μέ­

Ο αυλός κρατιέται στο άκρο του μετάλ­

ταλλο, ύστερα από το ραβδί, σχηματίζεται

λου, στην αρχή της γραμμής κοπής . Η κοπή

μια ομοιογενής σύνδεση προωθούμενη από

γίνεται συνήθως υπό ορθή γωνία ως προς

τη θέρμανση, χάρη σε τρεις δυνάμεις, που

την επιφάνεια του μετάλλου, με τον αυλό

επενεργούν ταυτοχρόνως: την ενέργεια επι­

ελαφΡά γυρτό προς τη διεύθυνη της κοπής

φανειακής επίστρωσης, την ενέργεια σχη­

(Αν επιθυμείται μια λοξή τομή, δίνεται στον

ματισμού κράματος και την ενέργεια της

αυλό η κατάλληλη κλίση). Το άκρο του

μοριακής αλληλοδιείσδυσης. Η επιφανεια­

εσωτερικού

κή επίστρωση γίνεται κάθώς η καθαρισμένη θερμή επιφάνεια του βασικού μετάλλου κα-

358

κώνου της φλόγας κρατιέται

ακριβώς πάνω από το μέταλλο και μόλις

σχηματισθεί μια ερυθροπυρωμένη κηλίδα,

Τορνισμένες βάσεις ορείχαλκου και αργυρονικέλιου από τον W. Ramshaw, London, σχεδιασμένες για την ανεξάρτητη συγκράτηση σετ δαχτυλιδιών απ ό KiT P IVU και λευκό χρυσό

18

καρατιών, δεμένων με ημι πολύτι­

μους λ ί θους. Οι βάσεις μπορούν να λυθούν Υ ια την το­ ποθέτηση κα ι αφα ίρεσ η των δαχτυλιδιών. Τα δαχτυλί-

δια μπορούν να τακτοποιηθούν με όποια σειρά ε πιθυμεί ο κάτοχός τους κα ι έτσι προκίιπτει μια μ εγάλ η σ ε ιρά συνδυασμών . Όταν δ εν χρησιμοποιούνται, ο ι βάσεις μπορούν να αποτελέσουν μόνες τους ένα μι κροσκοπικό

Tht Worshipfu/ Company οΓ Go/dsmiIhs. London, Α ΥΥλία. Φωτoγρaφ ία Βοό Cramp.

δ ιακοσμητι κό γλυπτό.

359

ενδεικτική του ότι το μέταλλο έχει φτάσει

την τομή. Πετυχημένη θεωρείται η κοπή

στη θερμοκρασία αvάφλεξ ης, ανοίγεται με

όταν δίνει μια καθαρή τομή, με το ελάχιστο

την πίεση ενός μικρού μοχλού το ισχυρό

δυνατό σκωρίας. Περίσσεια σκωρίας παρά­

ρεύμα οξυγόνου και έτσι αρχίζει το κόψιμο.

γεται όταν η κίνηση του αυλού κατά μήκος

Ο φλογοκοπτικός αυλός κινείται αργά

της γραμμής κοπής είναι υπερβολικά αργή

αλλά σταθερά κατά μήκος της γραμμής κο­

ή χωρίς κανονικό ρυθμό.Το ίδιο φλογοπτι­

πής,σχηματίζοντας μια λεπτή τομή με πα­

κό εργαλείο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για

ράλληλες λείες πλευρές. Υπάρχει μια κά­

τη διάνοιξη οπών στο μέταλλο ή για την

ποια απώλεια μετάλλου εξ

aLtiaC της ένω­

κοπή του όχι πια σε ευθεία γραμμή αλλά

σής του με το οξυγόνο και του σχηματισμού

σύμφωνα με το οποιοδήποτε επιθυμητό σχή­

οξειδίων, των οποίων το

μα .

30-40% παραμένει

με μορφή μικρών βώλων σκωρίας κάτω από

Οξυγονοκολλητής

επι­

δεικνύει τη χρήση φλο­

ΎOπtιΙΙ:Oύ αυλού, που είναι ικανός να ιcόβει εξαιρετι­ ΙCά -χονδρό μ έταλλο. Δεξιά φαΙνονται οι οβίδες ασε­

τυλίνης

και

οξυΎόνου.

Tht Air Rcduction Company.

360

Περιστροφική Μορφοποίηση

Μετάλλων εν Ψυχρώ

Η περιστροφική μορφοποίηση τω.ν ψυ­

ναι ο χάλυβας. Η περιστροφική μορφο­

χρών μετάλλων αναπτύχθηκε στις Η.Π.Α.

ποίηση σκληραίνει τα περισσότερα μέταλ­

περί το

μολονότι είχε ήδη μια μακρά

λα και όταν συμβεί κάτι τέτοιο χρεΙάζεται η

προϊστορία. Είναι μια διεργασία διαμόρ­

ανόπτησή τους, για να αποκατασταθεί η

φωσης επάνω σε ένα ξύλινο ή μεταλλικό

ελατότητά τους (βλ. σελ .

1840,

296).

καλούπι, ένα τσοκ, μονταρισμένο σε τόρνο. Επάνω σ' αυτό το τσοκ και ενώ αυτό γυρίζει, το μέταλλο μορφοποιείται με ενέργεια πίε­ σης, που ασκείται μέσω μη κοφτερών εργα­

λείων, προς κοίλο αντικείμενο χωρίς ραφή. Η μέθοδος αυτή μορφοποίησης χρησιμο­ ποιείται για την κατασκευή κυκλικών ή κυ­

λινδρικών σχημάτων, κυρίως όταν επιδιώ­ κεται η παραγωγή ενός σημαΥτικού αριθμού όμοιων αντικειμένων

.0

τόρνος πέριστρο­

φής μετάλλων είναι παρόμοιος με τους ξυλό­ τορνους, αλλά ισχυρότερος, γιατί η επεξερ­ γασία του μετάλλου χρειάζεται μεγαλύτερη πίεση από όση η επεξεργασία του. ξύλου. Μερικοί τόρνοι μπορούν να χρησιμοποιη­

θούν τόσο για την περιστροφική μορφο­ ποίηση μετάλλων όσο και για· την επεξερ­ γασία ξύλου. Αν δεν αγοραστούν έτοιμα διαμορφωτικά καλούπια

-

τσοκ από χάλυβα

ή ξύλο, η πρώτη δουλειά του τεχνίτη είναι να τορνάρει τα ξύλινα καλούπια του (βλ . βι­ βλιογραφία στο τέλος του βιβλίου ως προς

το τορνάρισμα του ξύλου). Με τη μέθοδο αυτή, μπορεί να δεαμορφω­ θεί το οποιοδήποτε σχεδόν ελατό μέταλλο, άλλο πιο εύκολα και άλλο πιο δύσκολα. Τα «μαλακά» μέταλλα είναι ο χρυσός, ο άργυ­ ρος, ο χαλκός, ο ορείχαλκος, το αλουμίνιο,

ο ψευδάργυρος και το κασσιτερόκραμα. Ο χρυσός και ο άργυρος σκληρύνονται επε­ ξεργαζόμενοι ταχύτερα από τα άλλα μέταλ­ λα' γ( αυτό, όταν χρειάζονται μεγάλα βάθη κοίλανσης, πρέπει να υποβάλλονται σε ανό­

πτηση.

Γενικές Παρατηρήσεις Ο χαλκός, ο ορείχαλκος και το μέταλλο μονέλ πρέπει να βουτιώνται σε κρύο νερό ευθύς μετά την ανόπτηση, ενώ ο χάλυβας μπορεί να αφεθεί να κρυώσει βαθμιαία στον

αέρα. Ο ορείχαλκος σκληρύνεται ευκολό­ τερα με την επεξεργασία από τον χαλκό και πρέπει να υποβάλλεται συχνότερα σε ανό­

πτηση. Όλα τα μέταλλα έχουν την τάση να εκταθούν στα άκρα και να «ξεφτίσουν» κατά τη

διάρκεια της περιστροφής γι'

αυτό,

μπορούν να χρειασθούν κατά διαστήματα

μια επεξεργασία ακροκοπής. Θα πρέπει να ληφθεί

πρόνοια

ώστε

να

αποφευχθεί

η

υπερθέρμανση ή το «κάψιμο» του μετάλλου κατά τη διάρκεια του τραβήγματός του σε

μεγάλο βάθος, ιδίως όταν επιβάλλεται η συ­ χνή ανόπτηση. Όταν το μέταλλο προβάλ­

λει αντίσταση, σταματεί'στε τη δουλειά και προχωρείστε στην ανόπτησή του. Ο χάλυ­ βας και το μέταλλο μονέλ δεν πρέπει να υποβάλλονται

σε

συχνή

ανόπτηση

γιατί

υπάρχει κίνδυνος να υποστούν δομικές με­ ταβολές , που θα κάνουν δύσκολη την περι­

στροφική μορφοποίηση . Ο ανοξείδωτος χά­ λυβας είναι αρκετά ελατός και όλκιμος αλ­ λά χρειάζεται ενδιαμέσως συχνή ανόπτηση.

Ο μαλακός χάλυβας μπορεί να τραβηχθεί σε μεγαλύτερο βάθος από τον ανοξείδωτο χά­ λυβα.

Ως «ημίσκληρα» μέταλλα θεωρού­

νται το νικέλιο, τα κράματα νικέλιου-αργύ­

ρου και το μέταλλο μονέλ. Το πιο δύσκολο για περιστροφική μορφοποίηση μέταλλο εί-

ΛΙΠΑΝΣΗ

Η καλή λίπανση έχει μεγάλη σημασία

361

για την πετυχημένη περιστροφική μορφο­

ποίηση. Η δημιουργούμενη τριβή προκαλεί τη συσσώρευση θερμότητας , που μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο μέταλλο όπως χα­ ραγές, «(λέπιω> ή ρωγμές . Το λιπαντικό μειώ­ νει την τριβή και συνεπώς τους κίνδυνους βλάβης του μετάλλου. Για να κρατηθεί στο μέταλλο που περιστρέφεται με μεγάλη ταχύ­ τητα, πρέπει να είναι αρκετά παχύρρευστο.

Συνήθως αλείβεται στο μέταλλο με ένα ρο­ λό τυλιγμένου υφάσματος, στη διάρκεια της περιστροφής του. Εκτός από τα λιπαντικά που

αναγράφονται

στον

σχετικό

πίνακα

μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίση ς κίτρι­

νο σαπούνι νάφθας, ζελέ πετ ρελαίου, κερί

Μ ο ρφωμένη με περιστροφη ανοξε ίδωτη κατσαρόλα,

μέλισσας, παραφίνη ή βόειο λίπος, είτε μό-

/versmiths LId.

ΕΡΎαλε ία περιστροφικού τόρνου :

Ι . Τόρνος μορφο­

σχr.διασμένη από τον

Magnus Stephensen. Jcnscn Si·

78'",

στάδια και για σκληρά μέταλλα όπως ο χάλυβας, ο ορείχαλκος και ο χαλκός αλλ ' όχ ι Ίια φινίρισμl1, 5.

απόσταση από κέντρο σε κέντρο 6Ο 'Ό Μπορεί να τοπο­

Εργαλείο διαμαντιού που χρησιμοποιείται Ίια το ξά·

θετηθεί σε βάση δαπέδου. Για τη μόρφωσ η μετάλλων χρειάζεται μοτ έ ρ 112 ίππου . Διαμετρος 17" σε άνοιγμα κοίτης Ι Ι "', Κωνική τροχαλία 4 σταδίων για μεταβολή ταχύτητας. Διάμετρος άξονα Ι '", αυτολιπαινόμενα ερ­

κρισμα χειλέων.

ποίησης μεηιλλων με περιστροφή, oλ ιιcό μή κος

μητικά ρουλεμάν,

σης.

3.

2.

Εργαλείο γλώσσας γενικής χρή­

Εργαλείο στρογγυλής μύτη ς, που χρησιμοποιεί·

6.

Εργαλείο δ ιαμόρφωσης κυλινδρι·

κών σχημάτων, που χρησιμοπ ο ι ε ίται για το γύρισμα

χειλέων, 7. Ραβδί λίπανσ η ς, 8. Μεταλλικοί δiσκοι , δυό πλάκες όψης, που χρησιμοποιούνται για τη συΊκράτη· ση ξύλ ινων τσοκ, 9. ΣυΥκρατητή ς εργαλε ίου με τρύπες Υια την αλλαγή θέσης της περόνης αναστολής.

ται για να φέρει τον δίσκο προς το τσοκ κατά τα πρώτα

ί ,

!

2 3

8

Ι

4

7

5 6 362

Ι

r- ,

"c.

fc $:

~

Σύγχρονο υδροδοχείο από ορείχαλκο

Μορφωμένο με περιστροφή σε τόρνο βάζο κράματος κασσιτέρου από τους A.J. Υθη Dugteren & Sons. Ολ­

λανδία.

(Kasi),

χαραιcτη ­

ριστιιcό αυτών που χρησιμοποιούνται στην

Calculta,

Ινδία. Ύψος

Ncthcr/ands Information Service.

305

χλστ. Το δοχείο μορφοποιείται αρ­

χικώς με χύτευση, ύστερα φινίρεται με χαρακτικά ερ­

γαλεία και στιλβώνεται όσο βρίσκεται στον τόρνο. Στον τ όρνο επίσης χαράζονται ιcαι ο ι Ίρα μμές του oxl:δίου με ένα κοφτερό, μ υτερό κοπτικό εργαλείο. ΦωΓΩ­ Υραφiα Ορρί. Θερμοκρασία ανόπτησης (βαθμός

Μέταλλο

Συνιστώμενο λ ιπαντικό (συχνή

Fahrenheit)

χρήση κατά μικρές ποσότητες) Χρυσός, Άργυρος, Αλλείψτε μ ε συλλίπασμα γνω­

Λευκόχρυσος

στού σημείου τήξης,

12000 F

πε­

ρίπου, κα ι ανοπτήστε αν -χρεια­

στεί μέ-χρι τη θερμοκρασία της

σκοτι:ινή ς r.ρυθροπυρήτ η ς .

Κερί στεαρίνης

Θερμάνατε μέχρι τη σκοτεινή ερυΟροπύρωσ η, l000 0 F

Σαπούνι και ορυκτέλαιο. κερί οτε­

Χαλκός (αρχή εργασίας από φύλλο ψυχρης εξ ίλασης, ανοπτημένο)

αρίνης, μαλακό σαπούνι Θερμάνατε μέ-χρι τη σκοτεινή

Ορείχαλκος

ερυθροπύρωση, Αλουμίνιο

(250

ή

350)

650°F,

IOOOOF

. Οπως

παραπάνω

ανοπτείστε μόνο όταν εί­ Μείγμα στεαρίνης και λαδιού, κερί

ναι ανάγκη

στεαρίνης, βαρύ ορυκτέλαιο Ψευδάργυρος

212-3750 F.

Βάλτε το μέταλλο σε

νερό που βράζει, βγάλτε το και

δουλέψτε το όσο είναι ζεστό.

Κερί στεαρίνη ς. μείγμα στεαρίνης και ορυκτελα Ι ου.

Κασσιτερόκραμα

Δεν χρειάζεται ανόπτηση

Μόλυβδος

Δεν χρειάζεται ανόπτηση

Μέταλλο Μονέλ

1.7000F,

Mείγ~α σαπουνιού ορυκτελαίου, κερί στεαρίνης

λαμπροκίτρινη πύρωση

. Οπως

και στον ψευδάργυρο

Πρόβ ειο λίπος

Χάλυβας (ψυ'Χρη εξέλαση, ποιότητα βαθειάς έλασης)

1200 0 Ρ, κερασερυθροπύρωση

Πρόβειο λίπος, σαπούνι μπουγάδας

363

να τους είτε σε διάφΟΡθυς συνδυασμούς,

διαμόρφωσης καμπυλοτήτων και τα κοπτι­

σύμφωνα με τις οδηγίες του προμηθευτή του

κά εργαλεία. Τα αμβλέα ε ργαλεία είναι τα

μετάλλου .

πιο πολυάριθμα και ευρύτερα χρησιμοποιού­

μενα. Λίγα απ ' αυτά, μαζύ με ένα ή δύο κο­ πτικά εργαλεία, αρκούν συνήθως για τον αρχάριο. Τα εργαλεία γίνονται από σφυρή­

λατο χάλυβα με σκληρυμένο και στιλβωμέ­

Τόρνοι περιστροφικής

νο άκρο εργασίας. Για τη μορφοποίηση του

μορφοποίησης

χάλυβα

Υπάρχουν τόρνοι κατασκευασμένοι απο­

και

άλλων

σκληρών

μετάλλων,

χρησιμοποιούνται εργαλεία από αλουμίνιο

κλειστικά για τη

διεργασία αυτή, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ένας ξυλουρ­

ή φωσφορούχο μπρούντζο.

γικός τόρνος βαρειάς κατασκευής με μοτέρ

σπάει το δίσκο στην αρχή της πε ριστροφής

Το εργαλείο γλώσσας σχεδιάζεται για να

μεταβλητής ταχύτητας. Η περιοχή ταχυτή­

και για την τελική συμπίεση και εξομάλυν­

των πρέπει να καλύπτει τις

oh

300

μέχρι

1800

στροφές το λεπτό, σε τέσσερα τουλάχιστο

του μετάλλου, κατά το πέρας της περι­

3000

σtροφικής επεξεργασίας. Το εργαλείο στρογγυλής μύτη ς προορίζεται για κάθε λο­

στροφών, χρησιμοποιούνται σε παραγωγι­

γής εργασίες μορφοποίησης και φινιρίσμα­

κή κλίμακα αλλά χρειάζονται έμπειρους τε­

τος. Το ε πιπεδωτικό εργαλείο έχει δύο λο­

χνίτες.

ξοτμημένες, επίπεδες επιφάνειες και χρησι­

στάδια.

Ταχύτεροι

τόρνοι,

μέχρι

Ο τόρνος πρέπει να ε ίναι εξοπλισμένος με

φορέα ή «κουκουβάγιαρ), Έτσι είναι εύκο­

μοποιείται για την αφαίρεση των σημαδιών που αφήνουν τα άλλα εργαλεία. Το καμπυ­ λωτικό εργαλείο χρησιμεύει στη δημιουρ­ γία θολο ε ιδών σχημάτων ή καμπύλων

λ η η εισαγωγή των μεταλλικών δίσκων και

άκρων, όσες φορές χρειάζονται τα σχήματα

η εξαγωγή των διαμορφωμένων αντικεΙμε­

του είδους αυτού . Το ραβδί υποστήριξης εί­

νων.

ναι ένα επεξεργασμένο κομμάτι ξύλο μή ­

ολισθαίνουσα

άτρακτο

και

μοχλό

εΙCKέ­

ντρου για την ταχεία ρύθμιση του κεντρο­

Επίσης,

διευκολύνεται

η

σχηματο­

ποίηση βαθύτερων μορφών. Ο κεντροφορέ­

κους

ας πρέπει να έχει ένα κινητό κέντρο για την

να δέχεται την πίεση ενός εργαλείου όσο

30-35

εκατοστών, που χρησιμεύει στο

περόνη και το μπλοκ. ·Ε νας τόρνος μ ε κοί­

διαμορφώνεται το μέταλλο και για να παρε­

τη με διάκενο επιτρέπει τη σχηματοποίηση

μποδίζε ι το ζάρωμα του μετάλλου κατά την

μορφών με διάμετρο μεγαλύτερη από αυτή

περιδίνηση.

που θα επέτρεπε μια συνεχής κοίτη.

γούν κάτω από το κέντρο του υπό επεξερ­

Το εργαλείο ή στήριγμα περιστροφής πρέ­

·Ολα αυτά τα εργαλεία ενερ­

γασία υλικού. Το εργαλείο με μύτη διαμα-

πει να έχει κατακόρυφ ες οπές, τρυπημένες

ΚΝτά διαστήματα

12 περίπου

χιλιοστών, για

να παίρνουν μια ειδική χαλύβδινη περόνη ,

(

την περόνη υπομοχλίου, στην οποία πιέζε­ ται το εργαλείο κατά τη διάρκεια της περι­

"'"

στροφής. Η περόνη αυτή πρέπει να αφαιρεί­

ται εύκολα, ε πειδή οφείλει να κινείται προ­ χωρητικά προς την κεφαλή του τόρνου κα­

2

θώς προοδε ύε ι η περιστροφική μορφοπο\ί η -

,

D

c:::=:J

ση.

C]

(:::=1

Τα εργαλεία μορφοποίησης και η λειτουργία τους Τα εργαλε ία περιστροφικής μορφοποίη­

σης δεν είναι τυποποιημένα και πολλοί τε­ χνίτες φτιάχνουν σι ίδιοι τα δικά τους εργα­ λεία. Οπωσδήποτε, υπάρχουν τρεις κύριες

ομάδες: Τα αμβλέα εργαλεία, τα εργαλεία

364

ιc: 4

(

::

,

05C

::

J )

,ο

-j 6

(

<>

::::=:::;

CS

~

8

~

Εργαλεία περιστροφικής μορφοποίηση ς μ ετάλλων : ι .

Εργαλείο γλώσσας, 2. Επιπεδωτικό εργαλείο (2 όψει~), Εξομαλυντικό εργαλε ίο (2 όψε ις), 4. Epγαλ ε~o γλώσσας, 5. Εργαλείο σφαιρικού άκρου, 6. Εργαλειο

3.

στρογγ υλ ής , μύτη ς, 7. Εργαλείο δ ιαμαντιού , λωτικός τροχός (2 όψεις).

• ,

8.

Καμnυ ·

Ξύλινα τσoιc: δ ιάφορων μορφών ιc:αι μεγεθών , χρησιμο­ λων. Το ξύλο είναι σκληρό Ι(αι πυιc:νόιc:oιcιco. Μερικές

Συμπαγή τσοκ από χυτοσίδηρο και χάλυβα. Τα μεταλ­ λικά τσοκ διαΡKo~ν περισσότερο και χρησιμοποιού­ νται εκεί που χρειάζονται ακριβείς εσοχές, πιστή ανα­

φορές τα ξύλινα τσοκ βιδώνονται σε μια στηΡΙKτιιcή

παραγωγή λεπτομερειών ιcαι ομοιόμορφα από αντικεί­

πλάκα που στερεώνεται στον τόρνο. Πάντως, συνηθί­ ζεται περισσότερο η άμεση δημιουργία στο τσοκ μιας

μενο σε αντικείμενο αποτελέσματα. Φινίρονται στερε­ ωμένα στον τόρνο για να εξασφαλιστεί η σωστή λει­ τουργία τους. Στο μεσαίο ράφι υπάρχει ένα σφαιρικό, αn:οτιλούμενο από 8 μέρη, σπαστό χαλύβδινο τσοκ που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία σφαιροειδών σχη­ μάτων . Μετά την περιστροφή, το τσοκ αφαιρείται κομ­ μάτι προς κομμάτι, αΡΊίζοντας από το βασικό τμήμα.

ποιούμενα για την περιστρoφιιc:ή μορφοποίηση μετάλ­

εσωτερικής βόλτας και η παράλειψη της στηρικτικής πλάκας. Το τσοκ μπορεί έτσι να βιδωθεί KατεUΘεία

στον άξονα του τόρνου. Φωτoyρaφία Ορρ; στην εται ­ ρεία

Arrow MelaJ Sp;nnin"g Co.

Τα χαλύβδινα τσοκ αντέχουν σκληρότερη μεταχείριση από τα μαντεμένια.

ντιού είναι το μόνο που χρησιμοποιείται

ρέωση του άκρου του στην περόνη υπομο­

κατευθείαν στο άΚρο του μεταλλικού υλι­

χλίου, όπως θα περιγραφεί αργότερα. Τα

κού' έχει ΤΕτραγωνική διατομή, κατασκευά­

αμβλέα εργαλεία πρέπει να διατηρούνται

ζεται από σκληρό χάλυβα ε ργαλείων και

σκληρυμένα

διατηρείται πάντα καλοτροχισμένο. Σκοπός

παραμένουν από μόνα τους σκληρά κάτω

του είναι το ξάιcρισμα και το φινίρισμα της

από τις συνθήκες κανονικής χρήσης.

περΙμετρου του δίσκου.

στίλβωση μπορεί να γίνει με ακόνισμα (κα­

Τα εργαλεία περιστροφικής μορφοποίη­ σης έχουν μήκος λαβή

45

60

περίπου εκατοστών, με

περίπου εκατοστών. Το μεγάλο μή­

και

στιλβωμένα

-

μολονότι Η

θαρό και χωρίς λάδι) πάνω σε ένα κομμάτι σολόδερμα πασπαλισμένο με σκόνη στό­ κου.

κος είναι αναγκαίο επειδή η ενέργειά τους απαιτεί μεγάλες πιέσεις. Η ενέργεια μοχλού ασκείται ιcατά τη ~ιάΡKεια της περιστρο­

ΤΣΟΚ : Η ΦQPMA ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗΣ

φής, με τη συγκράτηση της λαβής του ερ­

ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗΣ

γαλείου κάτω από τον βραχίονα και τη στε-

Το τσοκ γίνεται συνήθως από σκληρό ξύ-

365

ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗ ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ ΣΕ ΤΟΡΝΟ

ώρα που διαμορφώνει ένα ιι.:ελuφoειδές μrτωλ .

σφαιρικής μύτης, ένα εΡΎαλείο γλώσσας ή επιπεδωτικ:ό εΡΥαλείο και ένα KOΠΤIΙCό με ακμή διαμαντιού. Επάνω στο ιcέντρo είναι ο Εργαλειοσυγιφατητής και η 1Ι:ερόνη αναστολής και κάτω η μονόδα τριβής. ΤΟ κεντρικό κάτω μέρος της εικόνας δείχνει το φύλλο του λειαντι­

νου, που περιστρέφεται για να κρατάει το μέταλλο στη

ένα δείγμα του κελύφους που πιάνει το τσοκ (διαμέτρου

ΧΕΡΙΟΥ

Εικονίζεται ο Ι .

BiIlings, ιδιοκτήτη ς και τεχνίτης της εταιρείας Arrow Metal Spinning CO., Νέά YόρΙCΗ, την ι : Προς τα αριστερά είναι η ~κ:oυκ:o\)βάyια~ του τόρ­

θέση του

- επίσης και για να το χαλαρώνει. Επάνω στον

τόρνο είναι ακουμπισμένα. τα συνήθως χρησιμοποιού­

μενα ε ργαλεία περιστροφικής διαμόρφωσης: ένα ραβδί ιcεντραρίσματoς, ένα μυτερό εργα λείο, ένα εργαλείο

κού πανιού για τη λείανση του χεiλους του κελύφους,

63 ( 4 ιντσών) και ένας δ ίσκος μεγ έθους 1Ι:ου χρειάζεται

το μπωλ. Η μονάδα δίσκου τριβής μπλοιc και ένα κομμά­

τι στερεού σαπουνιού (οκταγωνικό) ως λιπαντικό φαί­ νονται στο αριστερό της εικόνας.

λο, όπως αυτό του σφενδάμνου, κατάλληλα

μια σειρά από τσοκ, που χαρακτηρίζεται ως

επεξεργασμένο και ξηραμένο στον φούρνο,

«προοδευτική», ενώ οι απλές μορφές, χωρίς

lignum vitae.

επιστροφές ή υποσκαφές, μπορούν να γί­

Χρησιμοποιούνται επίσης επάλληλες λουρί­

νουν με ένα και μόνο τσοκ. Κομματιαστά

δες σφενδαμνόξυλου' οι λουρίδες αυτές λα­

τσοκ

μινάρονται, με τα νερά της κάθε λουρίδας

έχουν διαμέτρους μικρότερες από μια μέγι­

αντίθετα προς τα νερά της άλλης. Τα τσοκ

στη, ,όπως συμβαίνει στα βάζα, και σχεδιά­

γίνονται μερικές φορές από συμπαγές ή λα­

ζονται κατά τμήματα που ταιριάζουν το ένα

μιναρισμένο

με το άλλο για να αποτελέσουν τη συνολική

ή από το ακόμα σκληρότερο

νοβοπάν συμπαγούς ποιότη­

χρησιμοποιούνται

όταν

οι

φόρμες

τας. Χρησιμοποιούνται και μεταλλικά τσοκ

φόρμα.

δουλεμένα σε χαλύβδινα ή ορειχάλκινα

στροφικής διαμόρφωσης "αι την περιβολή

μπλοκ , που έγιναν με χύτευση. Τα μεταλλι­

του τσοκ από το μέταλλο, τα επί μέρους τμή­

κά τσοκ είναι πολύ δαπανηρά σε σ6γκριση

ματα αφαιρούνται, γιατί είναι αρκετά μικρά

με τα ξύλινα και χρησιμοποιούνται μόνο

ώστε να μπορούν να βγουν από το άνοιγμα

για δουλειές μεγάλης ακριβείας, ή

του κύριου αντικε{μενου, ένα προς ένα.

όταν η

φόρμα πρόκειται να δώσει μια μεγάλη σειρά

διαμορφωμένων

Τα ξύλινα τσοκ σχηματοποιούνται σε ένα

Βαθειές

τόρνο με τα κατάλληλα ξυλουργικά εργα­

φόρμες και περίπλοκα σχήματα γίνονται με

λεία κι έπειτα φινιρίζονται, για να γίνουν

366

αντικειμένων.

Μετά τη συμπλήρωση της περι­

2. Το ξύλινο τσοκ το n:οθετείται στον άξονα,

κρατημέ νο από κάτω όσο γυρίζει ο άξονας. για να μπλέξουν οι βόλτ ες τους. · Η σύνδεση πρέπε ι να ε ίναι αριcετά σφι­ χτή . Το μπ λοκ τριβής τοποθετείται στη μονάδα τριβής n:ou ύστ ερα κινείται προς τ ο τσOΙC με το 'Υ\ιρισμα της

κουκουβάγ ιας. Αφήνεται ένας μικ ρός χώρος για την εισ αγωγ ή

3. Ο δΙσχος ε ισάγετα.ι ιcαι κεντ ράρ εται με τον μεγαλύ­ τερο δυνατ ό OΠΤΙΙCό έλεγχο. Η ((κο υκουβάγια» σφίγγ ε­ ται μόνο όσο χρειάζεται Ύια να ιcρατιέται ο δίσκος στη

θέση του. Ακολουθεί επακριβές κεντράρισμα, με . τη βοήθεια ε νός ραβδιού κεντραρΙσματος.

τ ου με ταλλιχού δ ίσιcoυ που n:PόΙCcttat να

δ ια.μορφωθεί.

λεία στον ίδιο τον τόρνο. στον

ρεί να ξε κινήσει η διαμόρφωση στον τόρνο

οποίο πρ ό κ ε ιται να χρησιμοποιηθούν, για

είναι ο δίσκος, γιατί η γωνία με την οποία

να εξασφαλισθεί ένα τέλειο ταίριαγμα. Μο­

έρχεται σε επαφή το σχήμα αυτό με το τσοκ

λονότι

ε ίναι μικρή και το μέταλλο δεν υφίσταται

τελείω ς

ένα κοινό μεταλλικό στερεωτικό

πλακίδι ο

μπορεί

να

εξασφαλίσει

ικανο­

ισχυρές τάσεις, όσο αποκτάει προοδευτικά

ποιητική στερέωση του ξύλινου τσοκ, προ­

βάθος . Το κοίλο ημισφαίριο ή το μπωλ πα­

τιμάται το άνοιγμα μιας τρύπας στο τσοκ

ρουσιάζε ι μεγαλύτερε ς δυσκολίες μετά τα

και η δημιουργία βόλτας στη τρύπα, που να

πρώτα εύκο λα στάδ ια τη ς διαμόρφωσης .

αντιστοιχ εί στον άξονα του τόρνου. Έτσι.

Γεν ικώς, το μέταλλο σ υ μπιέζεται περισσό­

το τσο κ μπορεί να βιδωθε ί κατευθείαν πάνω

τερο όσο μεγαλώνει η γωνία και κατά συνέ­

στον τόρνο . Αυτό πρέπει να γίνεται στο αρ­

π εια ε ίναι πιο δύσκολη η επαναφορά του

χικό κομμάτι του ξύλου, πριν του δοθεί το

επάνω στο τσοκ . Η κατασκευή κυλινδρικών

τελικό του σχήμα.

σχημάτων συνεπάγεται τη μεγαλύτερη δυ­ νατή καταπόνηση.

Τα βασικά σχήματα που χρησιμο­ ποιούνται στην περιστροφική δια­ μόρφωση με τόρνο Το απλούστερο σχήμα από το οποίο μπο-

Έχουν προσφάτως αναπτυχθεί μέθοδοι για την περιστροφική μορφοποίηση των

μετάλλων «(εν θερμώ» , που βασίζονται στη

θ έρμανση του μετάλλου με φλόγα ασετυλΙ­

νης-οξυγόνου όσο αυτό περιστρέφεται. Η

367

Ο τόρνος τίθεται σε κίνηση . Το ξύλινο ραβδί κε­ ντραρίσματος τοποθετείται σχεδόν κάτω από τον περι­ στρεφόμενο δίσκο και ενώ ακουμπάει στο συγκρατητή εργαλείων φέρεται σε επαφή με τον δίσκο. Η «(κουκου­ βάγια>} χαλαρώνεται ελαφρά, ασκείται πίεση για να σπρωχθεί ο δίσκος σε μια κεντραρισμένη θέση ανάμε­

4.

σα στο τσοκ και το μπλοκ τριβής. ·Οταν αυτό γίνε ι , η

((κουκουβάγια» σφίγγεται αρκετά για να κρατήσει το μέταλλο στη θέση του. ΟΙ τόρνοι γυρίζουν πάντα προς τον τεχνίτη.

5. Ο δίσκος λ ιπαίνεται. Το ποιο εργαλείο θα χρησιμο­ ποιηθεί πρώτο εξαρτάται από την κρίση του τεχνίτη και από την κατάσταση. Στην περίπτωση αυτή η δου­

λειά αρχίζει με μυτερό εργαλείο. Τοποθετείται στο συ ­ γιφατητή εργαλείων, στα αριστερά της περόνης ανα­ στολής. Το σημείο αρχής - κάτω στο κέντρο και απέ­ ναντι στο μέταλλο κοντά στο μπλοκ τριβής - θα αποτε­

λέσει τη βάση του μπωλ.

rta

να αρχίσει η συμπίεση

του μετάλλου επάνω στο τσοκ, η πίεση επάνω στο μέ­ ταλλο ασKεί~αι με μικρές, ακτινοειδείς κινήσεις όσο σψέφεται ο τόρνος. Μια και τρ μέταλλο πρέπει να

πιάσει στο τσοκ, πρέπει να πιέζεται στη βάση του τσο" εUΘύς εξαρχής .

μέθοδος αυτή χρησιμοποιείται κυρίως για

για>. στη θέση τους. ·Οταν ο δίσκος κεντρά­

τη μορφοποίηση σωλήνων χωρίς ραφή. Πά­

ρεται, χρειάζεται μερικές φορές να αφεθεί

ντως, δεν συνιστάται παρά μόνο για πολύ

ένας κάποιος βαθμός χαλαρότητας ενώ θα

επιδέξιους "αι έμπειρους μεταλλοτεχνίτες.

στρέφεται με μικρή ταχύτητα· πάντως, δεν πρέπει να υπάρχει πολλή χαλαρότης που θα επέτρεπε ίσως στο μέταλλο να ξεφύγει από

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΙΚΗΣ

τη θέση του.

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

. Ενας πίσω ξύλινος τάκος,

Πριν τεθεί ο δίσκος σε κίνηση. Ο ανεπεξέρ­

τε άλλο κομμάτι που χρησιμοποιείται για το

ή το οποιοδήπο­

γαστος μεταλλικός δίσκός τοποθετείται ανά­

κεντράρισμα του δίσκου, ασκεί μια ήπια

μεσα στο τσοκ και στη μονάδα τριβής. ·Ενα

αλλά σταθερή πίεση στη στεφάνη του δί­

μπλοκ ουράς (ξύλινος δίσκος που έχει το

σκου, μέχρις ότου αυτός αρχίζει να στρέφε­

ίδιο μέγεθος με τη βάση του υπό διαμόρφω­

ται όπως πρέπει.

ση σχήματος) παρεμβάλλεται ανάμεσα στη

στερεώνεται για να κρατηθεί σταθερά στη

μονάδα τριβής και στο μέταλλο και η μονά­

θέση του. Το μέταλλο λιπαίνεται με ένα λε­

δα σφίγγεται με αρκετή πίεση. για να συ­

πτό στρώμα κατάλληλου για τον σκοπό αυ­

γκρατηθούν το μέταλλο και η «κουκουβά-

τό λιπαντικ,ού. Ο εργαλειοφορέας τοποθετεί-

36Η

" Υστερα, το πιέζον σώμα

6.

Μια άλλη άποψη των εναρκτήριων σταδίων εργα·

σίας. Η σειρά, από τα αριστερά προς τα δεξιά, είναι

άξονας, τσοκ, δίσκος, μπλοκ τριβής, μονάδα τριβής και μέρος της ((κουκουβάγιας». Κάτω βρίσκεται ο σ\)­ γκρατητής εργαλείων, η περόνη αναστολής και το εν χρήσει εργαλείο.

7. Καθώς η περιστροφική διαμόρφωση προοδεύει, ο δίσκος έρχεται σχεδόν τελείως σε επαφή με το τσοκ . Τα 12 τελευταία χιλιοστά αφήνονται μακρυά από το τσοκ για να γίνει δ\)νατό το τελικό ξάκρισμα και η διαμόρφωση του χείλους. Εδώ _χρησιμοποιείται ένα εργαλείο διαμαντιού που ενεργεί στην περίμετρο του

κελύφους και τα υπολείμματα μετάλλου κόβονται με σχεδόν ορθή γωνία προς το χείλος.

ται έτσι ώστε η στεφάνη του δίσκου μό~ις

επαφή με τον δίσκο, σε ένα σημείο λίγο κά­

να απέ-χει

άκρο.

τω· από το οριζόντιο κέντρο του τσοκ και

εισάγεται σ' αυτόν μια ανασταλ­

όσο πιο κοντά γίνεται προς το μπλοκ της

. Υ στερα

από

το

εσωτερικό του

τική περόνη, λίγο προς τα δεξιά του χείλους

ουράς.

του δίσκου.

λείο μπρος πίσω με ταχύτητα και σε σύντο­

Ασκείτε πίεση, κινώντας το εργα­

Μετά τη θέση σε κίνηση του δίσκου. Αρ­

μες ακτίνες, μέχρις ότου το μέταλλο ταιριά­

χίζετε με μικρή ταχύτητα, επειδή μια αρχι­

ξει σταθερά στη βάση του τσοκ. Πριν προ­

κά μεγάλη ταχύτητα θα είχε επενέργεια αντί­

χωρήσει η προεργασία,

θετη με αυτή της δύναμης του εργαλείου.

λιοστά του μετάλλου πρέπει να είναι στερε­

Βάλτε τη λαβή του εργαλείου περιστροφι­

ωμένα επάνω στο τσοκ. Αυτό γίνεται για να

κής

"κλειδωθεί» το μέταλλο στη θέση του.

μορφοποίησης

κάτω

απο

τον δεξιό

12 τουλάχιστον

χι­

βρα-χίονα, κοντά στο σώμα. Κρατείστε το

Για να ασκηθεί πίεση στο μέταλλο, δε

εργαλείο με το δεξί χέρι στο μέσο περίπου

χρησιμοποιείται απλώς το εργαλείο αλλά

της ξύλινης λαβής, με το 'ιριστερό χέρι στο

και ολόκληρο το σώμα. Η πίεση ασκείται

μεταλλικό του άκρο όπου εισχωρεί η λαβή.

κατά διαδοχικά στάδια, προχωρώντας προς

Σταθείτε λίγο δεξιά από τον δίσκο. Τοποθε­

το χείλος του δίσκου μέχρις ότου ολόκλη­

τείστε το εργαλείο γλώσσας στο στήριγμα

ρος ο δίσκος πάρει χοντρικά το σχήμα της

που προορίζεται για τον τεχνίτη, αριστερά

φόρμας που σχηματίζει το τσοκ. Η ανα­

αλλ'

επάνω, απέναντι στην ανασταλτική

σταλτική περόνη μετακινείται προοδευτικά

περόνη. Φέρτε τη μύτη του εργαλείου σε

από τρύπα σε τρύπα του εργαλειοφορέα

369

8.

Τυχόν κοφτερά σημεία της περιμέτρου αφαιρο ύνται

με σμυριδό πα νο.

Τόσο στην αρχή της δουλε ιάς όσο και αΡΥότερα. κατ ά τα διασ τήματα της επεξεργασίας δ ιαμόρφωση ς, ο δίσκος πρέπει να λ ιπαίνεται Υια να αποφευχθεί η υπερ­ βολική τριβή. Εδώ ένα ε ργα λείο παρο-ιής λιπαντικού από ρολαρισμένο ύφασμα, τuλιγμένο με σύρμα και βουτηΎμένο σε ημίρρευστο λιπαντ ικό, φέρεται σε επα­

9.

φή με το κέλυφος, πριν από την τελική εξομάλυνσ η .

προς τα χείλη του δίσκου, καθώς η δουλειά

τάλλου. ανάμεσα στο μέταλλο και το τσοκ ι

προχωρεί. Απο καιρό σε καιρό το εργαλείο

ενώ ο τόρνος γυρίζει. Το υποστηρικτικό

δουλεύεται προς τα πίσω στην ήδη διαμορ­

κομμάτι δέχεται την πίεση του διαμορφωτι­

φωμένη επιφάνεια, για να αντισταθμισθεί η

κού εργαλείου, καθώς τραβιέται αντίθετα

τάση που έχει το μέταλλο να εκτείνεται (να

προς το εργαλείο.

«τεντώνεΗ) ).

Αν το μέταλλο παρουσιάσει ζ1φώματα ή

Ξάκρισμα. Ακριβώς πριν διαμορφωθούν τα τελευταια

6-7

χίλιοστά της ίντσας του κα­

στραβώματα εξ αιτίας υπερβολικής πίεσης

μπυλωμένου

δίσκου-κελύφους

ή σκλήρυνσης από την επεξεργασία, στα­

ξακρισθεί το χείλος του μετάλλου με το ξα­

πρέπει

να

ματείστε τον τόρνο, βγάλτε το επεξεργαζό­

κριστικό εργαλείο με μύτη διαμαντιού ή,

μενο αντικείμενο και ανοπτείστε το . Τα ζα":

αλλιώς, κοπτικό εργαλείο. Το χείλος του

ρώματα μπορούν να εξομαλυνθούν με ένα

αντικεΙμενου πρέπει να είναι υπό ορθή Υω­

ξύλινο ή λαστιχένιο σφυρί, πάνω στο κα­

νία, προς την . αντίθετη του τσοκ κατεύθυν­

τάλληλο επίπεδο ή διαμορφωτικό αμόνι .

ση και να βλέπει κατευθεία προς το κοπτικό

Για να προληφθούν οι πτυχώσεις κατά τα

εργαλείο. Έτσι, το ξάκρισμα θα γίνει υπό

αρχιίcά στάδια της μορφοποίησης μπορεί να

ορθή γωνία προς το χείλος του μεταλλικού

χρησιμοποιηθεί από πίσω ένα στηρικτικό

αντικείμενου .

κομμάτι ξύλου. Αυτό κρατιέται με το αρι­

κοντά στο μέταλλο , με το αδαμαντοφόρο

στερό χέρι στην αριστερή πλευρά του με-

εργαλείο στερεωμένο επάνω του. Φέρτε την

370

Ο

εργαλειοφορέας

φέρεται

10, Η τελική συμπίεση του μετάλλου πάνω στο τσοκ πρέπει να γίνει με συνεχή ((σαρωηΙCήl) επενέργεια του εργαλείου. Το εργαλείο αρχίζει από τη γραμμή της βά­ σης και φέρεται μαλακά προς το χείλος.

ι Ι. Θεώμενο από άλλη οπτική γ ωviα, το εΡΥαλεΙο εξο ­ μάλυνση ς πι έζ ει το κέλυφος προς το τσοκ . Η ομαλή επενέργε 1ά του θα δώσει ένα κέλυφος χωρίς πτυχώσεις ή εμφανή σημάδια τω ν ε ργαλείων πάνω στο μέταλλ ο.

κοπτική αιχμή προς το μέταλλο υπό γωνία,

φόρμα με ένα εργαλείο γλώσσας, αρχίζο­

Μη προσπαθείτε να αφαιρέστε πολμ μέταλ­

ντας από τη βάση και συνεχ ί ζοντας με μια

λσ-μια κι έξω . Για να μη (( παίζε\)) το εργα­

κίνηση, αν είναι δυνατό, μέχρι το χείλος.

λείο και για να γίνονται. καθαρές τομές, το

Τότε δεν θα υπάρχει πια δυσιcoλία για να

εργαλείο

βγει το αντικείμενο από το τσοκ.

πρέπει να πιάνεται στερεά και

σταθερά. Σταθείτε: παραπλ εύρως της περιο­

Μερικές

φορές

γίνεται

διαμόρφωση

χής από όπου φεύγΘυν γρέζια και αν το νομί­

(ωτον αέρω), για να μειωθεί το άνοιγμα μιας

ζετε αναγκαίο φορέστε ένα προστατευτικό

φόρμας. Η πρακτική αυτή δεν συνιστάται

ασπίδιο προσώπου ή γυαλιά ασφαλείας_ Στα

παρά μόνο σε επ ιδέξιους και έμπειρους τε­

αντικείμενα με βαθύ τράβηγμα το μέταλλο

χνίτες, γιατί κλείνει

ξακρίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες, κατά τη

Στερεώνεται στον τόρνο ένα τσοκ μικρότε­

μερικούς

κινδύνους.

διάριcεια των διαφόρων σταδίων ή κατά τη

ρο από εκείνο που είχε χρησιμοποιηθεί για

διαδοχική χρησιμοποίησ.η των επάλληλων

τη διαμόρφωση και το κέλυφος σφίγγεται

τσοκ, έτσι ώστε η επιφάνεια να παραμένει

στη . θέση του . Ύστερα χρησιμοποιείτα ι μια

ομαλή. Μετά το ξάκρισμα , το καθαρισμέ νο

λιπασμένη ιcαμπυλωτή πένσα για το πιάσι­

χ.είλος πατιέται πάνω στο τσοκ, με ένα ερ ­

μο του χείλους κι ενώ το μέταλλο περιστρέ­

γαλείο γλώσσας. Αυ;cό προκαλεί μια ελα­

φεται, η πένσα γυρίζεται βαθμιαία προς τα

φρά μ εγέθυνση της φόρμας και επιτρέπει

μέσα. Η διαμόρφωση «στο ν αέρω) δεν είναι

την εύκολη αφαίρεση από το τσοκ. Αν το

μέθοδος δραστικής αλλαγής μορφής αλλά

διαμορφού μενο

πολύ

τεχνική που επιτρέπει την πραγματοποίηση

σφιγμένο επάνω στο τσοκ και δυσκολεύεται

μι κρής κλίμακας αλλαγών όπως η στροφή

να βγει από αυτό, δουλέψτε ολόκληρη τη

του χ ε ίλους ενός αντικ ε ίμενου.

αντικείμενο

είναι

371

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΤΟ κράτημα του εργαλείου για πολύ και­ ρό σε ένα μέρος του μετάλλου θα προκαλέ­ σει τη σκλήρυνση της περιοχής αυτής και

θα κάνει αναγκαία την ανόπτηση του αντι­ κείμενου. Δουλεύετε στα σύντομα, με όσο γίνεται πιο μεγάλες διαδρομές, για να μειώ­

σετε στο ελάχιστο δυνατό τις ανάγκες ανό­ πτησης

του

επεξεργαζόμενου

μετάλλου.

Αποφεύγε τε να ασκείτε υπερβολική πίεση

δια μιας και φέρνετε το σχήμα του μεταλλι­ κού. αντικειμέγου στη φόρμα του τσοκ βαθ­ μιαία και σιγά . Αυτό θα σας βοηθήσει να αποφύγετε τα ζαρώματα και τις δίπλες κα­

θώς και ·τους υπερβολικούς κραδασμούς, που, αν συνεχισθούν, θα προκαλέσουν το" σπάσιμο του μετάλλου. Δεν υπάρχει τρόπος να υπολογισθεί με ακρ.ίβεια το μέγεθος του α.νεπεξέργαστου δί­

σκου ή ·άλλου μεταλλικού. υλικού που χρειά­ ζεται για την παραγωγή του κάθε συγκεκρι­ μένου αντικείμενου . Η καλύτερη πρακτική ε ίναι αυτή της δοκιμής και του σφάλματος.

Διαλέξτε ένα δίσκο, που σας φαίνεται ότι πλησιάζει καλύτερα προς το επιθυμητό μέ­

γεθος, διαμορφώστε τον με περιστροφή, δέ­ στε το αποτέλεσμα )Cαι τροποποιείστε ανά ­

12.

Το τελε ιωμένο κέλυφος αφαιρείται από το τσοκ με

άρση τ η ς πίεσ η ς τη ς ((κουκουβάγιας».

λογα το μέγεθος του δίσκου. Το εκλεγόμενο μέγεθος βασικού δίσκου πρέπει να είναι αρ­ κετά μεγάλο ώστε να επιτρέπει τις απώλειες

που θα προέλθουν από το ξάκρισμα των χει­ λέων του διαμορφωμένου αντικείμενου.

372

Σύνδεση με Πριτσίνια, Καρφιά και Βίδες

Πριτσίνωμα

τσινιών στα μεταλλικά φύλλα ε ίναι η lφού­

Το πριτσίνl μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένα μόνιμο μπουλόνι με κεφαλή, κορμό κα ι

παξιμάδι που σχηματίζουν ένα ενιαίο κομμά­ τι . Το πριτσίνωμα ή μπου λονάρισμα είναι μια .από τις πιο απλές και παλιές μεθόδους

ση (διαδοχικά χτυπήματα με σφυρί), η θλί­ ψη (σπρώξιμο του πριτσινιού με χειροκίνη­ τα ή ηλεκτρικά ή πνευματικά εργαλεία} και

ο συνδυασμός των δύο προηγούμενων βασι­ κών τεχνικών.

σύνδεσης μετάλλων σε μορφή φύλλου ή σε

άλλες μορφές μικρού πάχους. Η τεχνlκη του πριτσινώματος προηγήθηκε της τεχνικής

ΕΚΛΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΙΤΣΙΝΙΟΥ

Τα

Η εκλογή ενός πριτσινιού εξαρτάται από

πριτσίνια, εκτός από το ότι εξυπηρετούν

την εμφάνιση, τη χρήση και τη θέση. Για

ένα λειτoυργιιcό σκοπό, μπορούν να χρησι­

παράδειγμα, όπου χρειάζεται μια επίπεδη

μοποιηθούν και γ ια τη διακόσμηση των με­

επιφάνεια θα διαλεχθεί ένα πριτσίνι με κοί­

τάλλων .

λη κεφαλή ' όπου υπάρχει τάση· στο πριτσίνl

χύτευσης

κοίλων μεταλλικών

ειδών.

Πριτσίνια χρησιμοποιούντα ι σε πολλούς

μπορεί να απαιτηθεί ένα πριτσίνι με εξέ­

τομείς τη ς επεξεργασίας των μετάλλων και

χουσα κεφαλή . Πριν από τη χρήση , όλα τα

έ"χουν σχεδιασθεί ειδικοί τύποι για την επι­

πριτσίνια πρέπει να υποβαλλονται σε ανό­

τέλεση διάφορων συγκεκριμένων λειτουρ­

πτηση με τη φλόγα ενός αυλού, ή σε ένα

γιών .

'Ο λα τα πριτσίνια μπορούν να σχη­

φούρνο ή σε ένα ηλεκτρικό κλίβανο, για να

ματίσουν μια μόνιμη σύνδεση , αρκεί να κα­

μαλακώσει το μέταλλο και να γίνει πιο ελα­

θοριστούν σωστά στοιχεία όπως το μέγεθος

τό, πράγμα που έχει μεγάλη σημασία για τη

και το στιλ, η σχέση του πριτσινιού με το

μορφοποίηση της κεφαλής του όποιου πρl­

μέγεθος της τρύπας, το πάχος του μετάλλου,

τσινιού.

οι αποστάσεις και η μορφή της κεφαλής

Το πριτσίνι πρέπει να έΧΕΙ διάμετρο από

και, φυσικά, να χρειάζεται μια μόνιμη σύν­

ίση μέχρι διπλάσια από το πάχος του με­

δεση .

τάλλου που πρόκειται να πριτσινωθεί. Το

Υπάρχουν πριτσίνια από διάφορα μέταλ­

μήκος του στελέχους του πριτσινιού εξαρτά­

λα όπως Π . χ. ο χαλκός, ο ορείχαλκος, το

ται από το σχήμα της κεφαλής, που πρόκει­

αλουμίνιο και ο σίδηρος και σε δ ιάφ ορες

ται να διαμορφωθεί και από το συνδυασμένο

μορφές όπως η συμπαγής, η σωληνωτή και

πάχο ς των μετάλλων που θα συνδεθούν . Μια

η διχαλωτή. Οι τύποι των συμπαγών πριτσι­

επίπεδ η «χωνευτή» κεφαλή απαιτεί ένα πρό­

νιών παίρνουν συνήθως το όνομα της κεφα­

σθετο μήκος ίσο με τα τρία τέταρτα της δια­

λής τους: μανιταροειδής κεφαλή, «χωνευτή»

μέτρου του στελέχους. Για ένα «κουμπωτό»

κεφαλή, επίπεδη κεφαλή, «κουμπωτή •• κε­

πριτσίνι πρέπει να προβλέπεται γ ια την κε ­

φαλή, κωνική κεφαλή και δισκοειδής κεφα­

φαλή ένα προσθετο μήκος ίσο με μιάμισυ

λή. Τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα σχέ­

διάμετρο ΤΟ,υ στελέχους, που είναι ικανο­

δια κεφαλής είνάι το «κουμπωτό.) και το

ποιητικό για τις περισσότερες περιπτώσεις.

«χωνευτό),

Αν το πριτσίνι είναι< 1tόλύ μακρύ, το στέλε­

Οι κοινότερες μέθοδοι εφαρμογής πρl-

χός του θα λυΥίζειεύκολα ενώ αν είναι πολύ

373

Τρία ασημένια δαχτυλίδια από τον Bertel Gardberg, Φινλανδία, όπου έχουν χρησιμοποιηθεί πριτσίνια για τη σχεδίαση ιcαι την κατασκευή . Επάνω, ασήμι με χάλκινα πριτσίνια, δεξιά ασήμι με ελεφανΊόδοΥτΟ και αριστερά ασήμι με ξύλο.

« ' Ανθρωποςιι, πριτσινωμένο ορειχάλκινο γλυπτό από την lIya Schor, 1954. Ως συνδεηκή τεχνική χρησιμο­

ποιήθηκε αποκλειστικά το πριτσίνωμα. Με άδεια της κυρίας Schor . ΦωΤΟΥραφία 1.1. 8rcit.

Μπρούντζινες πόρτες μιας εκκλησίας στο Νόβγκορο­ ντ, Ε.Σ.Σ.Δ., μεταφερμένες από το

Meck lenburg

της

Γερμανίας ως πολεμικό τρόπαιο τον 130 αιώνα . Κάθε πανώ είναι δουλεμένο με τεχνική ρεπουσσέ και απει­ κονίζει μια σκηνή της Παλαιάς ή της Καινής Διαθή­ κης. ια πονώ ε ίναι n:ριτσινωμένα σ την ξύλινη πόρτα με πριτσίνια ψιφυλλόσχημης κεφαλής .

Σχήματα κεφαλών πριτσινιών: Ι. Χωνευτή κεφαλή,

Επίπεδη κεφαλή , ιικαπέλλου )) ,

5.

3. Κωνική

κεφαλή,

4.

2.

Κεφαλή τύπου

Οξύαιχμη κωνική κεφαλή,

6.

Κεφαλή

διπλής αιcτίνας, 7. Κεφαλή σχήματος ιcoυμπιoύ, 8. Κε­ φαλές σχήματος καπέλλου. Παραδοσιακοί τύποι σύν­ δεσης με πρ ιτσίνια: 9. Σύνδεση αλλελεπικάλυψης, 10. Διπλή σύνδεση αλληλεπικάλυψης με δύο πριτσίνια

ζικ-ζακ,

11. Σύνδεση άκρη με άκρη, με απλό πριτσίνι,

με έλασμα πάνω και ιcάτω.

1 Ι

~

2

3

4

!i,.;

Γ----:-:

!φ@

j

14 '$$ 10

6 t--

7

8

!iί$

+-

J!

:φ-<®

ι

374

h

:φ

____ .J

9

5

~~ ' - ___

J_~?_

,

ι

Ι-

F: @'@: 11

Λεπτομέρειες των τεσσάρων πανώ που δειχνουν τη ζωή του Χριστού . Επάνω αριστερά το χερούλι της πόρτας σε μορφή κεφαλιού λιονταριού. Επανω δεξιά το μαστί-

γωμα του Χριστοίι. Κάτω αριστερά η Σταύρωση. Κάτω δεξιά το προσκύνημα των τριών Μάγων στο λίκνο του

κοντό, δε θα γίνει δυνατή η μόρφωση της

κασία του πριτσινώματος, όπως περιγράφε­

κ:εφαλ ής που βρίσκεται απέναντι από το

ται στα ακόλουθα.

προμορφωμένο άκρο.

το να αρχίζει κανείς με

Χριστοίι. Φωτογραφίες Ορρί.

Έχει μεγάλη σημασία σύρμα κομμένο

Αν δεν υπάρχουν διαθέσtμα στην αγορά

ακριβώς υπό ορθή γωνία προς το στέλεχος,

κατάλληλα πριτσίνια από πολύτιμα μέταλ­

γιατί αλλιώς η κεφαλή μπορεί να μη δια­

λα, μπορούν να γίνουν από τον ίδιο τον τε­

μορφωθεί όπως πρέπει.

χνίτη, που θα πάρει ένα σύρμα της απαιτού­

μενης διαμέτρου και θα διαμορφώσει το σχή­

μα της κεφαλής με τη βοήθεια σφυριών.

Η ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΡΙΤΣΙΝΩΜΑΤΟΣ

"Υστερα. το πριτσίνι κόβεται στο απαιτού­

Στην αρχή ανοίγεται η τρύπα στα προς

μενο μήκος και μετά ακολουθείται η διαδι-

σύνδεση τεμάχια μετάλλου. Το άνοιγμα της

375

τρύπας με δράπανο είναι προτιμότερο από

σία και στη συνέχεια η περιοχή αυτή του

ότι με ζομπά, επειδή η τρύπα είναι καθαρό­

μετάλλου να χτυπηθεί για να γίνει λεία). Η

τερη και έχει μεγαλύτερη ακρίβεια. Μια τρύ­

διάμετρος της τρύπας πρέπει να έχει αρκετή

πα που γίνεται με ζομπά μπορεί να «ζαρώ·

ακρίβεια , για να μπορεί να περνάει σφιχτά

σεο) το μέταλλο, όταν αυτό έχει μικρό πά­

μέσα απ' αυτή το στέλεχος του πριτσινιού.

χος, ή να αφήσει γρέζια (που πρέπει να

Κατά τη διαμόρφωση της κεφαλής, που

αφαιρεθούν με αρκετά μακροχρόνια εργα-

βρίσκεται απέναντι από το προμορφωμένο

άκρο του πριτσινιού, το τελευταίο μπρρεί να υποστηριχθεί σε ένα κατάλληλο κατά το

-=

μέγεθος και το σχήμα κοίλωμα , όπως αυτά

που γίνονται εύκολα σε ένα ενδοτικό μπλοκ.

2

· Ενα λείο

2

εργαλείο πριτσινώματος (ένα εργα­ με ημικυκλικό

βαθούλωμα στο ένα

άκρο του με διάμετρο ελαφρά μεγαλύτερη από αυτή της κεφαλής του πριτσινιού) ή ένα

εργαλείο ρεπουσσέ κατάλληλου σχήματος ή ένα εργαλείο με αναπήδηση ή ένας κοίλος ζομπάς που εφαρμόζεται στην ,<ουρά., του

πριτσινιού και σφυροκοπείται ; την αντίθετη προς

διογκώνει

το προδιαμορφωμένο

άκρο κεφαλή του πριτσινιού και θα στερεώ­ σει

το

πριτσίνι

στην

επιθυμητή

θέση.

· γ στερα, με μικρά ελαφρά χτυπήματα, γύρω

4

γύρω από το πριτσίνι κατά κυκλική έννοια, που δίνονται με ένα ειδικό σφυρί πριτσινώ­ ματος με μικρή, επίπεδη κεφαλή, δίνεται στο άκρο του πριτσινιού το κατά προσέγγι­

ση ζητούμενο σχήμα.

Ύστερα, η κέφαλή

παίρνει την τελική μορφή της με ένα άλλο εργαλείο πριτσινώματος με το καταλληλο

μέγεθος,

· Οταν

σχήΗα

και

κοίλωμα

κεφαλής.

τοποθετήθεί το στέλεχος του πριτσι­

νιού στην τρύπα, τα προς σύνδεση τεμάχια του μετάλλο υ δεν επιτρέπεται να κινούνται , εκτός αν επιδ ιώκ εται σκόπιμα η χρησιμο­ ποίηση ενός πριτσινιού ως άξονα σύνδεσης και ταυτόχρονα περιστροφής.

ΠΩΣ ΑΠΟΦΕγΓΟΝΤΑΙ ΤΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ

ΚΑΤΑ ΤΟ ΠΡΙΤΣΙΝΩΜΑ

Ι. Οι τρύπες στις δύο υπό σύνδεση πλάκες ή φύλλα, πρέπει να είναι η μια επάνω στην

άλλη αλλιώς το πριτσίνι θα πάρει έκκεντρη

θέση και η σύνδεση θα αδυνατίσει, ενώ η Ι. Σύρμα πριτσινώματος για αγκράφες, συνδέσεις και άλλ:>ς χρήσεις. 2. Συστήματα καρφιτσών-περονών , 3. Συνδετιιcά ιcαι κλιπ ασφαλείας, με βάση σφιχτοεφαρ­ μοσμένο σύρμα πριτσινώματος,

4.

Σφυρί πριτσινώμα­

τος, S. Εργαλεία τοποθέτησης ιcαι διαμόρφωσης κεφα­ λών πριτσινιών. Το μικτό εργαλείο πριτσινώματος 'Χρησιμοποιείται αρχικά για να κρατιέται KαταΙCόρυφO

το στέλεχος κατά την τοποθέτησή του (η ιcεφαλή ΙCρα­ τιέται σε μέγγενη ή σε κοίλωμα ενός μπλοκ σφυροκο­ πήματος) ιcαι το "'Κοίλωμα διαμόρφωσης κεφαλής χρη­

σιμοποιείται έπειτα από τη βασιιcή - διαμόρφωση με σφυρί, προς αποτέλεση του τελικού σχήματος, τσίνια με ημισφαιριιcή ωcoυμπωτή)) ιcεφαλή.

376

6.

Πρι­

κεφαλή μπορεί να σχισθεί όταν βρεθεί υπό τάση.

2.

Ένα πολύ μακρύ στέλεχος πριτσινιού θα

λυγίσει, με αποτέλεσμα την έκκεντρη δια­ μόρφωση της κεφαλής του .

3.

Το υπερβολικό σφυροκόπημα της κεφα­

λής ενός πριτσινιού θα προκαλέσει τη δια­ στολή του, την απώλεια πάχους και κατά συνέπεια την εξασθένισή της.

Ασημένιο δαχτυλίδι με πριτσινωτά στολίδια από άσπρο κοράλλι από την Saara Hopea Untracht. Το πρι­ τσίνι έγινε με ετερογενή συγκόλληση του άκρου το\)

σύρματος στη βάση, τοποθέτηση της κεφαλής και μορφοποίησή της. Παραγωγή Kaltasenpanliike Ossian Hopea, ΡΟΓνοο, Φινλανδία. ΦωΤΟ7ραφία Pictincn.

Επιτοίχιο καντηλέρι του οποίου η πλάκα έχει καθρέ­ φτη. Τα εξέχοντα μέρη κω οι επιφάνειες καλύπτονται

με σταμπωτά φύλλα ορcΙχαλκου, καρφωμένα στον ξύ­ λινο πuρήνα. Φτιάχτηκε από τον Isinki, Φινλανδία.

Seppo Tamminen, He-

Αργυροποίκιλτη κεφαλόσχημη λειψανοθήκη από τον

καθεδρικό ναό της

BaseI,

Ελβετία, αρχές Βο\) αιώνα .

. Υψος: 13 2/ 5 ίντσες. Τα μορφοποιημένα μεταλλικά ελάσματα είναι καρφωμένα στον ξύλινο πuρήνα . 8ritish Museum. London, ΑΥΥλία.

4.

Η τοποθέτηση πριτσινιών πολύ κοντά το

ένα στο άλλο θα προκαλέσει το σχίσιμο του

ενδιάμεσου μετάλλου.

5.

Η τοποθέτηση πριτσινιών πολύ κοντά

στην περίμετρο ενός μεταλλικού τεμαχίου

Νυφικό σεντούκι από ορείχαλκο και λευκό μέταλλο petara, φτιαγμένο στη Mahua. Sauzashtra, lνδία. . Υψος: Ι 2 ίντσες, μήκος 20 ίντσες . Το μέταλλο στα­ μπάρεται αρχικά με σχέδια k:Q\ ύστερα πριτσινώνεται στο υποκείμενο ξύλινο κιβώτιο. Τα σεντούκια αυτά, εφοδιασμένα με τροχίσκους, κατασκε υάζο νται σε διά­

θα προκαλέσει το σπάσιμο του μετάλλου

φορα μεγέθη, συνήθως πολύ μεγάλα, k:Qt χρησιμοποιού­

ανάμεσα στο πριτσίνι και στο άκρο.

Υραφία Ορρί.

νται για το φύλαγμα των προικιών της νύφης. Φωτο­

377

πριτσινώματος λίγο μακρύτερο από αυτό

Ι

που απαιτεί το σχέδιο της γιγγλuμωτής (με

μεντεσέ) περόνης. Συναρμολογείται η άρ­ .PITCI1

θρωση, με το σύρμα πριτσινώματος στη θέ­

r

ση του. Σχηματίζεται μια κεφαλή με την το­

RQOT _ C Ι:tεSΤ_

-.

I1I 11 c ιt.τ:ιrt,ttr

ι

4

ι

ποθέτηση του άκρου του σύρματος πάνω σε στιλβωμένο μπλοκ από χάλυβα και τη σφυ­ ρηλάτηση με ένα μικρό σφυρί πριτσινώμα­

τος. Σφυροκοπούνται διαδοχικά, το ένα με­ τά το άλλο, τα δύο άκρα του σύρματος για να πάρουν την κατάλληλη μανιταροειδή μορφή και να κρατηθούν στερεά στη θέση

τους . Το πριτσίνι δεν πρέπει να χτυπιέται πολύ σφιχτά γιατί αλλιώς θα παρεμποδισθεί

η ελεύθερη κίνηση του στελέχους του , της περόνης. Το σύρμα αυτό πριτσινώματος μπορεί να αγορασθεί έτοιμο σε δέσμες συνεχούς σύρ­

ματος ενιαίας διαμέτρου

11

σε συσκευασίες

που περιέχουν δέσμες διάφορων επίλ ε κτων

διαμέτρων από

14-21 B&S gauge.

Ι

ι . Ονοματολογία σπειρωμάτων-κοχλιών και περικο­ χ λ ίων : Τύποι βι δών φτιαγμένων σε μηχανή American

Standard και βι δών ιcαλυμμ έ νω ν με μικρό τ ε ρη κεφαλή .

2. Βίδα επίπεδ η ς φυτε1J'Tής κεφαλής, 3. Βίδα με κεφαλ ή FilIi ster. 4 . Βίδα με οβάλ κεφαλή , 5. Βί δ α μ ε κουμπωτή κε φαλή, 6. Βίδα με εξαγωνιΙCή κεφαλή.

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΣγΡΜΑΤΟΣ ΠΡΙΤΣΙΝΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΔΙΑΤΡΗΤΩΝ ΗΜΙΠΟΛΥΤΙ ΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛ ΥΤΙΜΩΝ ΛΙΘΩΝ

Πέτρες που είναι τρυπημένες όπως οι χά­

ντρες μπορούν να συνδεθούν σε μεταλλικές

επιφάνειες με πριτσίνια, που προσθέτουν πολύ διακοσμητικό εφφέ. Το σύστημα αυτό Η προσπάθεια πολύ γρήγορη ς διαμόρ­

εξωραϊσμού χρησιμοποιήθηκε επί αιώνες

φωσης μιας κεφαλής πριτσινιού ή η άσκη­

για τη διακόσμηση κοσμηματοθηκών, κα­

ση

λυμμάτων

6.

απότομης μεγάλης

πιέσης

πρέπει να

αποφεύγονται με κάθε τρόπο. Αν το μέταλ­

ιερών

βιβλίων,

λειψανοθηκών

και κηροπηγίων.

λο του πριτσινιού σκληρύνει κατά τή διάρ­

Οι λίθοι μπορούν να συνδεθούν με τον

κε ια της επεξεργασίας, αφιερώστε το χρόνο

αρχικό σχηματισμό μιας κεφαλής πριτσι­

που πρέπει για να το ανοπτήσε τε και να το

νιού στο άκρο ενός σύρματος κατάλληλης

ξανακάνετε μαλακό.

διαμέτρου, με το πέρασμα του στελέχους του πρι τοι νιού μέσα από την τρύπα τη ς πέ­

τρας και με την τοποθέτηση της κεφαλής ΣγΡΜΑΤΑ ΠΡΙΤΣΙΝΩΜΑΤΟΣ

του πριτσινιού σε ένα κοίλωμα επανατακτι­

ΓΙΑ ,ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ . ΚΟΣΜΗΜΑΤΩΝ

. Ενα

κού μπλοκ κατάλληλου μεγ.έθους. Το άλλο

είδοςπριτσινώματος που εξυπηρε­

άΚρο του πριτσινιού μπορεί έπειτα να σφυ­

τεί καθαρά λειτουργικούς σκοπούς είναι η

ροκοπηθεί προσεκτικά από το πίσω μέρος

χρησιμοποίηση ειδικού σύρματος πριτσινώ­

του μετάλλου, στο οποίο έ'ΧΕΙ εφαρμοσθεί η

ματος από άργυρο και νικέλιο, για τη δη­

πέτρα. Με τον ίδιο τρόπο μπορεί επίσης να

μιουργία συνδέσεων στ{) πίσω μέρος διάφο­

χρησιμοποιηθεί ένα διχαλωτό πριτσίνι' τα

ρων κοσμημάτων, όπως σι καρφίτσες, οι

δύο . σκέλη του πριτσινιού απλώνονται στο

πόρπες

καταστάσεις

πίσω μέρος με την εισαγωγή της χαλύβδι­

όπου χρειάζονται συχνά ανοιγοκλεισίματα

νης λεπίδας ενός μαχαιριού και με την επα­

των στερεωτικών μηχανισμών . Η διαδικα­

νάκαμψη των δύο σκελών του πριτσινιού.

σία είναι βασικώς η ίδια με αυτή που χρη­

Οι κεφαλές του πριτσινΙΟύ μπορούν να δια­

σιμοποιείται στις συνήθεις εργασίες πρι­

κοσμηθούν με στολίδια από μικρές μεταλ­

τσινώματος. Κόβεται ένα κομμάτι σύρματος

λικές πλάκες ή ψήγματα, που συγκρατού-

378

κ.α .

και

γενικά,

σε

νται από το πριτσίνι με τον συνηθισμένο

χρησιμοποιηθούν βίδες ε ίτε από αυτές που

τρόπο. Το σύστημα αυτό σύνδεσης μεταλ­

διατηρούνται σε επαφή υπό πίεση με το μέ­

λικών στολιδιών ή λίθων με διάφορα μέ­

ταλλο με τη βοήθεια παξιμαδιών, είτε από

ταλλα είναι ακόμα και σήμερα πολύ διαδομέ­

εκείνες που βιδώνονται στο ίδιο το μέταλλο

νο στην Ανατολή.

και κρατιούνται στη θέση τους χωρίς τη

βοήθεια παξιμαδιού. Από τα δύο κύρια είδη βιδών, εκείνες που στερεώνοναι κυρίως με

παξιμάδια (που ονομάζονται επίσης μπουλό­

Καρφιά ή

νια) έχουν παράλληλες πλευρές και χρησι­

ήλοι

μοποιούνται για τη σύνδεση κομματιών από

Καρφιά από δ ιάφορα μέταλλα όπως ο άρ­

σκληρά μέταλλα ενώ οι άλλες , που δεν συ­

γυρος, ο χαλκός, ο ορείχαλκος και ο σίδη­

νοδεύονται από παξιμάδια , έχουν κωνικό

ρος μπορούν να χρησιμοποιηθούν γ ια τη

σχήμα και προορίζονται για το βίδωμα μα­

σύνδεση μεταλλικών ελασμάτων με συμπα­

λακών υλικών όπως το ξύλο και διάφορα

γείς ή κοίλους ξύλινους πυρήνες. Μερικές

μαλακά μέταλλα. Πολλές είναι οι καταστά­

φορές χρησιμοποιούνται καρφιά με διακο­

σεις όπου στολίδια ή μέρη συμφέρει να

σμημένες

Κατά την κατασκευή

συνδεθούν με βίδες αντί με μεθόδους που

καρφιών, μετά τη σύνδεση της κεφαλής με

απαιτούν υπερβολΙΚή θέρμανση ή πίεση. Οι

το στέλεχος το όλο σκληραίνεται με σφυ­

βίδες έχουν χρησιμοποιηθεί στη διακοσμη­

κεφαλές.

ρηλάτηση , για να αποκτήσει αρκετή αντο­

τική επεξεργασία των μετάλλων εδώ και

χή ώqτε να μπορεί να δ ιε ισδύσει στο βασι­

πολλούς αιώνες. Συνήθως είναι κρυμμένες,

κό υλικό χωρίς κίνδυνο να λυγίσει.

όπως στο χρυσό κύπελλο του Benvenuto Cellini που εκτίθεται στο Metropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης, του οποίου τα διάφορα μέρη συνδέονται με ένα

Σύνδεση με βίδες

-

κοχλίες

Μια άλλη μέθοδος σύνδεσης μεταλλικών

σύστημα από χρυσές βίδες . Αλλά, οι βίδες μπορούν να αφεθούν και εκτεθειμένες, για να επιτευχθούν μερικά ειδικά διακοσμητικά

μερών, μόνιμης ή πρσωρινής , είναι το να

εφφέ.

Το αριστούργημα αυτ ό αφρικανική ς τέχνης μεταφέρ­ θηκε στη Γαλλία τα τέλη του περασμένου αιώνα, μαζί με άλλα κομμάτια, από το ανάκτσρο του βασιλιά Beha-

ενώ η ξύλινη βάση είναι καλυμμένη με φuλλα ορεί­ χαλκου . Όλα τα μέταλλα συνδέονται με το ξύλο με καρφιά, πο υ εξυπηρετούν τόσ ο λειτουργικούς όσο και διακοσμητικοuς σκοπούς. ΣυλλΟΎή CharIes Ranon.

ηΖίη. στην πρωτεύουσα της Dahomey. Αφρική. Το ξύ­ λινο λιοντάρι είναι καλυμμένο με φύλλα αΡ-Υύρου,

Paris,

Γαλλiα .

Άδεια φωΤΟΥράφισης: Char/~s

Ratton.

379

Υπάρχουν αρκετοί, διαφορετικοί ο ένας

εφαρμοστεί με τα δάχτυλα του χεριού .

από τον άλλο, τύποι ελίκωσης-βόλτας και ο

Χαλαρή εφαρμογή: Αφήνεται σκόπιμα μια

καθένα ς τους είναι πια τυποποιημένος. Οι

ανοχή στο σφίξιμο της βίδας , έτσι ώστε να

ισχυρότερες

επιταχύνεται και να δευκολύνεται η συναρ·

και

πιο

χρησιμοποιούμενες

στην πράξη βίδες είναι αυτές που έχουν

μολόγηση.

βόλτες διατομής

Σχήματα κεφαλής: "Φορετό»

"V»

(διεθνής τύπος) και ο

στρογγυλό,

πρότυπος κοχλίας Η.Π.Α . με σπείρωμα δια­

ημικυκλικό, κουμπωτό, κυλινδρικό, χωρίς

τομής

κεφαλή.

V υπό

γωνία

600.

Ακολουθεί μια απα­

ρίθμηση των σπειρωμάτων συνήθους χρή­

Οι βόλτες της βίδας μπορούν να γίνουν με το χέρι, με τη βοήθεια σπειροκοπτικών ερ­

σης.

γαλείων, ή κοίλων και μητρών ή στον τόρ­

Τύπος σπειρώματος

Γωνία μεταξύ

νο.

βίδας

αυλακώσεων

δουλειάς με το χέρι.

ACME Βρεταννικής Ένωσης

290 600 47,50

Η Θηλυκιά βόλ τα

Διεθνής 'Ύ"

600

WhiIworth

550 290

Εθνικός Αμερικανικός

Ατέρμων

Οι βίδες-κοχλίες γίνονται από σύρμα ή

λεπτή ράβδο και γενικώς έχουν κυλινδρικό σχήμα. Το σύρμα ή η ράβδος μετατρέπεται σε βίδες με τη βοήθεια μητρών. Αν η βίδα

Στα χαρακτηριστικά των κοχλιών και των περικοχλίων

περιλαμβάνονται και οι ακό·

πρόκειται να κρατηθεί από παξιμάδι

απόσταση

ανάμεσα στις

-

περι­

κόχλιο, γίνεται συνήθως πρώτα το παξιμάδι κι ύστερα η

λουθοι όροι. Βήμα είναι η

Ακολουθεί η περιγραφή του τρόπου

βίδα, έτσι ώστε να εξασφαλι­

σθεί μια καλή προσαρμογή. Το σπείρωμα

άκρες δύο διαδοχικών σπειρών. Προχώρη­

(οι

ση εί ναι η απόσταση που διατρέχει η βίδα ,

σπειροκοπτικά εργαλεία

βόλτες)

του

παξιμαδιού

γίνονται

με

- κολαούζα.

κινούμενη κατά μήκος του άξονα της, σε

Οι μήτρες και τα κολαούζα κατασκευάζο­

κάθε πλήρη περιστροφή. Αρχή σπείρας εί­

νται από βαμμένο ανθρακούχο ατσάλι σε

ναι το σημείο από το οποίο ξεκινάει μια

πολλά μεγέθη, από τα πολύ μικρά εργαλεία

σπείρα κατά μήκος της οποίας κινείται η

που χρησιμοποιούν οι ωρολογοποιοί μέχρι

βίδα' με ρικές βίδες έχουν μια μόνο αρχή

τα μεγάλα που χρησιμοποιούν οι μηχανοτε­

σπείρας ενώ άλλες έχουν δυό ή και τρείς, με

χνίτες.

αποτέλεσμα να κινούνται δύο ή τρεις φορές

Για να γίνει το εσωτερικό ή θηλυΚό σπεί­

ταχύτερα από τις βίδες με απλή αρχή . Ο

ρωμα, είτε στο παξιμάδι είτε στο μέταλλο

αριθμός των αρχών σπειρών σε ένα παξιμά­

που θα δεχτεί τη βίδα, η δουλειά αρχίζει με

δι-περικόχλιο μπορεί να διαπιστωθεί κοιτώ­

το άνοιγμα μιας τρύπας. Η τρύπα αυτή γίνε­

ντας το άκρο του και μετρώντας τα σημεία

ται με ένα τρυπάνι (άλλοτε ειδικό αλλά τις

αρχής των σπειρών. Πυρήνας ή καρδιά εί­

πιο πολλές φορές κοινό) με διάμετρο ίση

ναι το συμπαγές, κεντρικό μέρος της βίδας

προς τη διάμετρο του πυρήνα της βίδας που

χωρίς το σπείρωμα.

πρόκειται να χρησιμοποιηθεί. Στην τρύπα αυτή εισάγεται το σπειροκοπτικό εργαλείο·

Τύποι εφαρμογής της βίδας πάνω στα βιδωμένα μέρη

κολαούζο. γ πάρχουν τρία είδη σπειροκο­

πτικού εργαλείου . Το λοξότμητο κολαούζο, το ενδιάμεσο κολαούζο και το τελικό κολα­

Σφίξιμο με κλειδί και ροδέλα: Όταν ανά­

ούζο. Οι τρεις τύποι αποτελούν ένα σετ, μο­

μεσα στη βίδα και τα βιδωμένα μέρη παρεμ­

λονότι για τις μικρότερες βόλ τες αρκούν μό­

βάλλεται

το σφίξιμο

νο ο πρώτος και ο τρίτος. Για πολύ λεπτά

της, για να γίνει στεγανή η σύνδεση, απαι­

σπειρώματα χρησιμοποιείται 'ενα μόνο κο­

τεί τη χρησιμοποίηση ενός κλειδιού ή άλ­

λαούζο και μια πλάκα ελικότμησης - βιδολό­

μεταλλική

ροδέλα,

λου κατάλληλου εργαλείου.

γος. Το λοξότμητο κολαούζο χρησιμοποιεί­

Στεγανή εφαρμογή: Εδώ δεν παρεμβάλλεται

ται για την έναρξη της σπειρότμησης. Το

μέταλλο, η εφαρμογή είναι στεγανή και θε­

ενδιάμεσο κολαούζο συνεχίζει την σπειρό­

ωρείται τέλεια.

τμηση όταν χρειάζονται βόλτες ενός κά­

Ελεύθερη εφαρμογή: Εδώ η βίδα μπορεί να

ποιου βάθους, οι

3Ηυ

onoieS

τελειώνονται με το

Επάργυρα tcηΡOπήΎια από τον R. Welch . 1962. 'Υψος: 30 ε κ . ΠαPαηέλθηιc:αν Ύια το Ναό της Ανάληψης ChelmsCord.

Essex Απλία . Οι στηριιc:τtιc:ές ράβδοι έχουν βόλτες και βιδώνουν στη βάση . . Αδεια φωτογράφισης R. Wc/ch .

....._--~..-'

/.

Βιδολόγος για βίδες δι~

πλής εγ,ωπής με τάπες. 2. Συγκρατητής μήτρας Υια

στporrυλές βίδες.

J. Ρυθμιζό­

μενη, σπαστή σε δύο, σπει~ ρoιcoπτιΙCΉμήτρα. 4. PtJθμιζό~ μ ενο ιcλ ειδί που lφατάει δ ι ευρυν τήρ ες, τρυπάνια, στρεφόμενα με

λεία,

5.

ro χέρι

ερyα~

Mηχανιιcό Κ"oλαoύ ~

ζο.

τελικό κολαούζο που είναι και το ακριβέ­

Για να γίνει η βόλτα, το σπειροτομούμενο

στερο της συλλογής. Το λοξότμητο κολαού­

μέταλλο σφίγγεται καλά σε μια μέγγενη. Το

ζο μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του κατά

κολαούζο πρέπει να κρατιέται ΙCαταΙCOpύ­

το άνοιγμα σπειρωμάτων σε ένα μεταλλικό

φως, ιcαθέτως προς το μέταλλο και αυτό

τεμάχιο αλλ' οπωσδήποτε το τελικό κολα­

ελέγχεται με τη χρησιμοποίηση μιας ορθής

ούζο

εξασφαλίζει

ακριβέστερα

αποτελέ­

γωνίας σε διάφορες θέσεις του κολαούζου,

σματα. Τα τελικά κολαούζα χρησιμοποιού­

κατά την αρχή της δουλειάς . Στην περίπτω­

νται μόνα τους από την αρχή μέχρι το τέ­

ση των τυφλών οπών χρειάζεται η

λος,

σπειρότμησης

στροφή του κολαούζου (αλλαγή φοράς γυρί­

σχετικώς βαθειών τυφλών οπών, δηλαδή,

σματος) και η αφαίρεσή του από την τρύπα

στην

περίπτωση

της

ανα­

τρυπών , που δεν διαπερνούν από άκρη σε

από καιρό σε καιρό, όσο προχωράει η ερ­

άκρη το μέταλλο. Οι βαθειές όμως τυφλές

γασία, για να καθαρισθεί η τρύπα από τα

τρύπες μπορούν να απαιτήσουν τη χρησι­

αποκόμματα του μετάλλου και να μη

μοποίηση και των τριών τύπων κολαούζου ,

σει το κολαούζο ή καταστραφεί το σπείρω­

με τη σειρά λοξοτμητικό-ενδιάμεσο-τελικό,

μα.

επειδή τότε μόνο το σπείρωμα θα φτάσει μέ­

ρου και του ορείχαλκου χρειάζονται κατά

χρι τον πυθμένα της τυφλής οπής .

την κατασκευή σπειρωμάτων ένα λιπαντικό

σπά­

Όλα τα μέταλλα εκτός του χυτοσιδή­

381

λάδι. Το κολαούζο στρέφεται κατά τη φορά

προς τον άξονά της και να κρατιέται υπό

των δεικτών του ρολογιού δύο φορές και

ορθή επίπεδη γωνία ως προς την μήτρα,

ύστερα

την αντίθετη

έτσι ώστε μετά τη συμπλήρωση της σπειρό­

διεύθυνση, για να φύγουν τα χαλαρά γρέζια.

αναστ·ρέφεται

προς

τμησης, η βίδα να ταιριάζει καλά στο περι­

Το κολαούζο δεν πρέπει να ζορίζεται ε.πειδή

κόχλιό της.

είναι εύθραυστο και εύθρυπτο. Το «βίδωμα»

Η μήτρα τοποθετείται επάνω από τη ρά­

του κολαούζου δεξιόστροφα και το ξεβίδω­

βδο και στρέφεται σύμφωνα με τη φορά των

μα αριστερόστροφα προχωράει μέχρις ότου

δεικτών του ρολογιού (για τις δεξιόστροφες

τα τοιχώματα της τρύπας σπειροτμηθούν

βόλτες). Γίνονται τόσες σπείρες όσες χρειά­

τελείως και το κολαούζο αρχίζει να στρέ­

ζονται για να ταιριάζει η βίδα στο περικό­

φεται τελείως ελεύθερα στη σπειροτμημένη

χλιο ή στην τυφλή τρύπα. Για μια ασφαλή

τρύπα.

σύνδεση

κοχλία-περικοχλίου χρειάζονται

τουλάχιστο τρεις βόλτες, τόσο στην αρσε­ νική όσο και στη θηλυκή μονάδα.

Η αρσενική βόλ τα Η αρσενική ή εξωτερική βόλτα γίνεται ΣΠΑΣΤΕΣ ΜΗΤΡΕΣ

στο εξωτερικό του σύρματος, του στελέχους

Για τις μεγάλες διαμέτρους χρησιμοποιού­

της βίδας, της ράβδου, του σωλήνα χωρίς ραφή

τούμπου ή του σωλήνα με ραφή, με

νται ρυθμιζόμενες μήτρες που αποτελούνται

τη βοήθεια μιας μήτρας. Υπάρχουν διάφορα

από δύο κομμάτια. Η παραγωγή μιας πλή­

-

είδη μητρών αλλά 'τα πιο συνηθισμένα είναι

ρους σπείρας απαιτεί · περισσότερες από μια

η κυκλική μήτρα, που χρησιμοποιείται για

ενέργειες κοπής. Οι μήτρες συναρμολογού­

διαμέτρους μέχρι μιας ίντσας , και η κομμα­

νται μέσα στο πλαίσιό τους (ή πλάκα) σύμ­

τιαστή μήτρα, που χρησιμοποιείται για με­

φωνα με τους αριθμούς τους, που αντιστοι­

γαλύτερες

είναι

χούν στους αριθμούς που είναι τυπωμένοι

αριθμημένες σε αντιστοίχηση με τα κολαού­

επάνω στην πλάκα. Οι μήτρες χαλαρώνο­

ζα, έτσι ώστε οι θηλυκές κι οι αρσενικές

νται και τοποθετούνται σε ένα επίπεδο που

βόλτες να ταιριάζουν μεταξύ τους .

σχηματίζει ορθή γωνία με το σωστά κομμέ­

διαμέτρους.

Οι

μήτρες

Η εξωτερική διάμετρος του μεταλλικού

νο άκρο της ράβδου και ύστερα σφίγγονται

στελέχους στο οποίο θα δημιουργηθεί το

στην τελική τους θέση. Το επεξεργαζόμενο

σπείρωμα πρέπει να είναι ελαφρά μεγαλύτε­

μεταλλικό τεμάχιο λιπαίνεται και δέχεται

ρη από την εξωτερική διάμετρο του δη­

την προκαταρκτική ενέργεια της μήτρας,

μιουργούμενου σπειρώματος. Το προς σπει­

έτσι ώστε να γίνει ένα πρώτο, ρηχό σπείρω­

ρότμηση τεμάχιο πρέπει να στερεωθεί κα­

μα. Γίνεται με μεγάλη προσοχή μισή στρο­

τακορύφως σε μια μέγγενη. Η μήτρα τοπο­

φή προς τα εμπρός και μια μικρότερη μερι­

θετείται στο πλαίσιο

κή επιστροφή , για να εξασφαλισθεί η καλή

-

πλάκα, που έχει δύο

λαβές, και ακσυμπάει σε εσωτερική πατού­

έναρξη

ρα του πλαισίου, όπου στερεώνεται με κο­

πλαίσιο ξεβιδώνεται, η ράβδος ξεβιδώνεται

χλίες. Το άνοιγμα της μήτρας είναι ελαφρά

μέχρι την αρχή της και η διπλή μήτρα ξα­

κωνικό, για να μπαίνει εύκολα η ράβδος που

νασφίΥΥεται

•

της

σπειρότμησης.

Ύστερα,

το

και ξαναβιδώνεται. Τότε, η

προκειται να υποβληθεί σε σπειρότμηση.

βόλτα ελέγχεται με ένα παξιμάδι,έτσι ώστε

Πρέπει να

δουλεύεται με το μεγαλύτερο

να γίνει βέβαιο ότι δεν είναι πολύ χαλαρή

άνοιγμα προς το επεξεργαζόμενο αντικείμε­

εξ αιτίας της υπερβολικής αφαίρεσης υλι­

νο, γιατί αλλιώς η πίεση μπορεί να βγάλει

κού ή άλλης ζημιάς κατά τη δημιουργία

τη μήτρα από το πλαίσιο, πράγμα πιθανό

της.

όταν αυτή είναι τοποθετημένη ανάποδα. Το

Σετ κολουούζων και μητρών, συμπληρω­

άκρο της ράβδου πρέπει να κόβεται κάθετα

μένων με τους συγιφατητές τους, χρησιμο-

Αριθμός πλάκας

Κατά προσεΥΥ. διάμετρος σε χιλιοστά Κατά προσεΥΥ. διάμετρος σε ίντσες 3Μ2

-6 4.0 .Ι58

-Ι

2.15 .085

4

8

Ι.46

Ι.ΙΙ

.058

10

.044

0.95 .037

Ι3

Ι7

0.74

0.47

.029

.ΟΙ9

ποιούνται κυρίως από τους ωρολογοποιούς

καθιστούν τις μικρές μήτρες και πουλιώνται

και τους κοσμηματοποιούς και αποτελού­

με ταιριαστά κολαούζα, που αντιστοιχούν

νται από Ι 3- Ι 8 μήτρες, με τα αντίστοιχα κο­

στα μεγέθη των σπειρών της κάθε πλάκας.

λαούζα, σε περιοχές διαμέτρων

Το χρησιμοποιούμενο σύστημα αρίθμησης

0,30-1,94

είναι αυθαίρετο και δεν έχει αντιστοίχηση

χιλιοστών .

Πλάκες-βιδολόΥΟΙ. Είναι χαλύβδινες επί­

πεδες πλάκες, που έχουν από

8 μέχρι 16 τρύ­

πες απλής ή διπλής εγκοπής, αριθμημένες

με κανένα από τα κοινής χρήσης μετρικά

συστήματα υπό κλίμακα.

Βιδωτά πριτσίνια.

Κυκλοφορούν

στην

κατά μέγεθος και προορίζόμενες για την

αγορά έτοιμα πριτσίνια με βόλτες, τα οποία

δημιουργία λεπτών σπειρωμάτων ακριβείας

τοποθετούνται στην υποδοχή τους, βιδώνο­

(προηγείται δειγματοληπτικός πίνακας με­

νται και ύστερα στερεώνονται με σψυροκό­

γεθών) για την κοσμηματοποιία και την

πημα για να δώσουν μόνιμες συνδέσεις .

ωρολογοποιία. Οι πλάκες-βιδολόγοι αντι-

383

Χύτευση

Η χύτευση, μια από τις λιγότερο δαπανη­

ακριβούς καλουπιού η κύρια απαίτηση από

ρές μεθόδους μορφοποίησης μετάλλων, εί­

το καλούπι είναι το να αντέχει χωρίς ζημιές

ναι μια πολύ παλιά διεργασία και συγκατα­

στη

λέγεται ανάμεσα στις πρώτες που αναπτύ­

λου. Στα εργαστήρια των αρχαίων πολιτι­

χθηκαν από πολλούς πολιτισμούς. Φαίνεται

σμών χρησιμοποιήθηκε ο πηλός και μερικά

πως η χύτευση άρχισε λίγο μόνο καιρό από

είδη μαλακής πέτρας. Σήμερα, για την κα­

τότε που ο άνθρωπος αντιλήφθηκε ότι τα

τασκευή

μέταλλα έχουν τη δυνατότητα να τήκονται

ποικιλία υλικών: χαρτί (στις γραφικές τέ­

και να σχηματίζουν μεταλλικές μάζες. Το

χνες), ξύλο, άμμος, γύψος, μπρούντζος , χά­

επόμενο βήμα ήταν ο έλεγχος του σχήματος

λυβας και άλλα μέταλλα . Το εκλεγόμενο σε

της μάζας κατά τη στερεοποίησή της και

κάθε περίπτωση υλικό εξαρτ,άται από τη μέ­

από εκεί πήγασε το ενδιαφέρον για τα κα­

θοδο χρήσης του καλουπιού, από τη θερμο­

λούπια. Καμιά από τις πολύπλοκες μεθό­

κρασία του λιωμένου μετάλλου, από το εί­

δ'ους χύτευσης που εφαρμόζονται σήμερα

δος του μετάλλου πο υ χυτεύεται, από την

δεν θα ήταν πρακτικά εφικτή, αν το υλικό

-

πολυπλοκότητα του σχεδίου, από τον αριθ­

δεν είχε τον χαρακτήρα της

μό των χυτών που πρόκειται να παραχθούν

ροϊ"ότητας. Το μέταλλο μπορεί να θερμαν­

με το ίδιο καλούπι και από τον επιθυμητό

θεί μέχρις ότου γίνει υγρό , οπότε μπορεί να

βαθμό ακριβείας του χυτού.

το μέταλλο

-

οδηγηθεί να ρεύσει αβίαστα και ομαλά σε

Το

θερμική κρούση του λιωμένου μετάλ­

καλουπιών

πρώτο ' βήμα

χρησιμοποιείται

στην

κατασκευή

μια

του

ένα καλούπι και να γεμίσει εντελώς την

κοιλότητά του, πριν κρυώσει και στερεο­ ποιηθεί. Τα μέταλλα δεν προσφύονται στις επιφά­

Απλό μπρούντζινο καλοί>πι κουταλιών, χρησιμοποιοU· μ ενο τον 180 αιώνα για τη χύτευση κουταλιών από

νειες του καλουπιού, επειδή δεν τις διαβρέ­

ΙCασσιτεΡOύχO κράμα . Μήκος : 8 118 ίντσες. MetropoJi· tan Museum of ΑΝ, New York. Ηπ.Α . Δωρεά Fr. S.

χουν. Η επιφανειακή τάση του λιωμένου με­

τάλλου και ο σχηματισμός αερίων ανάμεσα στο μέταλλο και στα τοιχώματα του καλου­ πιού εμποδίζουν την πρόσφυση . Συχνά, το ρευστό μέταλλο δεν αφήνεται να έρθει σε οποιαδήποτ ε επαφή με την επιφάνεια ενός

καλουπιού, με την παρεμβολή ενός λεπτού «μαξιλαριού •• αερίων, που σχηματίζεται κα­ τά τη χύτευση.

Η επιφανειακή τάση των μετάλλων μεγα­ λώνει καθώς ανεβαίνει το σημείο τήξης και η θερμοκρασία τους. Η ίδια η επιφανειακή τάση εμποδίζει τη ροή του μετάλλου μέσα από στενά κανάλια. Για την κατασκευή κα­ λουπιών έχουν χρησιμοποιηθεί πολλά υλι­ κά.

Αν επιδιώκεται η παραγωγή ενός λογικά

384

Wait. 1907.

__________

~L_·

~

(

2

3 5

Ε

1

8

.----- ---- ...

:---

s 9

Ι. Καλοίιπι χελώνας, 2. ' Αλλο καλούπι χr.λώνας, 3. Καλούπι χελώνας για σύρματα , 4. Ολισθαίνον καλούπι χελώνας ρυθμιζόμενου μήκους . Οι εσωτερικές επ ιφά­ νειες έχουν λε ιανθεί μ ε φρέζα γ ια την εύκολη αφαίρεση

της χελώνας . Διαστάσεις

5 5/ 8" 2 3/ 4 " 3/ 8 ίΥτσες, 5.

6. Χωνευτήρια, 7. Τσι­

Κατακόρυφο καλούπι χελώνας,

μπίδα χωνευτηρίων.

8.

Κουτάλα μίξη ς ιcαι απόχυσης

για μέταλ λα χα μη λού σημείου τή ξη ς, 9. Γάντια από αμίαντο. 10. Ηλεκτρικός κλίβανος βαρειάς χρήση ς φτάνε ι στη θερμοκρασία τήξη ς σε 3- 15 λε πτά στο χρυ­ σάφι ΙΟΚ , ανάλογα με την ποσ ότητα . 'Εχει συνδεδε μέ­ νο η λε Kτριιcό φυσητήρα στη γρα μμή παΡΟ'lής αερίου l(αι βιδωτό ρεοστάτη ελέγχου . Διαστάσεις 27 " 12 ίντσες, μεγ. θερμοκρασία 2624 0 F.

385

οποιουδήποτε χυτού μεταλλικού αντικεΙμε­

τμηση του ενός άκρου τους, για το τράβηγ­

νου, πριν ακόμα από την αγορά ημιεπεξερ­

μα μέσα από πλάκες έλξης, για την παρα­

γασμένων ε ιδών όπως το φύλλο ή το σύρμα,

σκευή σύρματος.

είναι η σχηματοποίηση του μετάλλου σε μια πλάκα ή χελώνα.

Για την προετοιμασία του μετάλλου για χύτευση μιας χελώνας, αυτό τοποθετείται σε τεμαχίδια σε ένα χωνευτήριο από γραφί­

τη ή άμμο, κατασκευασμένο για μέταλλα

που απαιτούν ψηλές θερμοκρασίες τήξης. Τα μέταλλα χαμηλού σημείου τήξης μπο­

Χύτευση μετάλλου σε πλάκες

ρούν να τοποθετηθΟύν σε μια σιδερένια

ή χελώνες

κουτάλα τήξης. Το χωνευτήριο μπορεί να

Η χύτευση ενός μετάλλΟ\J σε πλάκες ή

τοποθετηθεί σε έναν ηλεκτρικό κλίβανο τή ­

χελώνες είναι μια βασική διεργασία. Είναι

ξης ή μουφλαρίσματος ή να θερμανθεί με τη

επίσης χρήσιμη για την ανάκτηση των με­

φλόγα ενός αυλού, μετά την τοποθέτησή

τάλλων από υπολειμματικές ύλες, αν συγκε­

του σε ένα δοχείο ανόπτησης με λαβή. Σε

ντρωθεί μια αξιόλογη ποσότητα από αυτές.

μέταλλα ή κράματα χαμηλού σημείου τή­

Χρησιμεύει

ξης, όπως αυτά του κασσίτερου, αρκεί το

επίσης

για

την

παρασκευή ικανή

παίξιμο της φλόγας ενός αυλού κάτω από το

για παραπέρα επεξεργασία. Φυσικά, η χύ­

δοχείο ανόπτησης. Η ετοιμότητα των κρα­

τευση είναι το πρώτο στάδιο κατά την πα­

μάτων κασσιτέρου για χύτευση μπορεί να

ρασκευή

μετάλλων που προορίζονται για

δοκιμαστεί με ένα ραβδί από ξύλο πεύκου

κυλίνδρωση μέσα από καλάνδρες, για τρά­

που απανθρακώνεται ελαφρά στην κατάλ­

βηγμα σε μορφή σύρματος, για σφυρηλά­

ληλη

τηση, για χάραξη ή για την οποιαδήποτε

αργύρου ή του χρυσού, το υπό τήξη μέταλ­

άλλη διεργασία μορφοποίησης με εργαλεία .

λο πασπαλίζεται με ξηρό συλλίπασμα, που

. Οταν

εμποδίζει

κραμάτων σε εμπορεύσιμη

μορφή,

χρειάζεται μέταλλο πάχους μεγαλύ­

θερμοκρασία. Στην περίπτωση του

τον

επιφανειακό

σχηματισμό

τερου από το συνηθισμένο, η χύτευση μιας

οξειδίων. Απο καιρό σε καιρό, το μέταλλο

χελώνας ή πλάκας με το κατά προσέγγιση

αναδεύεται όσο διαρκεί η τήξη, με μιά θερ­

επιθυμητό πάχος είναι η πιο σύντομη από

μαινόμενη χαλύβδινη ράβδο ή με ένα ραβδί

όλες τις δυνατές μεθόδους.

από γραφίτη.

Υπάρχουν έτοιμα διάφορα όρθια, πλα­

Οι εσωτερικές επιφάνειες του καλουπιού

γιαστά, ολισθαίνοντα, ρυθμιζόμενα μοντέλα

χελωνών ή σύρματος καλύπτονται με αιθά­

καλουπιών , που επιτρέπουν την παραγωγή

λη

πλακών ύψους

ιντσών και πά­

γας ενός κεριού κάτω από το καλούπι. Ο

χους 1 / 8,3 / 16ή 1 / 4της ίντσας. Τα μοντέλα

λεπτόμορφος άνθρακας βοηθάει στο σχη­

αυτά μπορούν να ρυθμισθΟύν σε μικρότερες

ματισμό ενός λείου χυτού και, με το να

διαστάσεις, έτσι ώστε να ε πιτρέπουν τη χύ­

εμποδίζει την πρόσφυση του μετάλλου στο

τευση στενών τετραγωνικών ράβδων ή πλα­

καλούπι, δηλαδή, με το να ενεργεί ως απο­

3, 4 1/ 2 ή 6

- καπνιά ή

άνθρακα, με πέρασμα της φλό­

τειών επιπέδων χελωνών μέγιστου πλάτους

κολλητικό, επιτρέπει την εύκολη αφαίρεση

ιντσών . Πριν περάσετε από την κατα­

του χυτού από το καλούπι. Για τον σκοπό

23 / 4

λάνδρα μια χελώνα για να μειώσετε το πά­

αυτό μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί μη ­

χος της , καθαρίστε με λίμα τα φλας και τις

χανέλαιο ή ζωικό λίπος. Ύστερα, το καλού­

μπουκαδούρ ες της.

πι θερμαίνεται με το παίξ ιμο της φλόγας

Οριζόντια καλούπια χελωνών με ανοικτό

ενός αυλού επάνω σε ολόκληρη την επιφά­

πλέγμα σύρματος, που δίνουν χελώνες μή­

νειά του, για να γίνει έτοιμο να δεχθεί το

κους

λιωμένο μέταλλο. Μην υπερθερμαίνετε το

σεις

6, 61/4,9, II 3/ 4 ιντσών με αυλακώ­ από 3/8 χ 1/ 4 ίντσες μέχρι Ι 15 / 16 χ Ι

1116

ίντσ ες, κατασκευάζονται για τη χύτευ­

$λαφρά ψηλότερη από αυτή της πλήρους τή­

ση χελώνων σε μορφή ράβδου. Σε ένα και

ξης και ύστερα χύστε το γρήγορα. Φοράτε

το αυτό καλούπι υπάρχουν συνήθως περισ­

πάντα γάντια από αμίαντο, κρατάτε το χω­

σότερες από μια παράλληλες αυλακώσεις,

νευτήριο με τσιμπίδα χωνευτηρίου και χύ­

με αύξουσες διαστάσεις. Οι ράβδοι μπορούν

νετε το μέταλλο στο καλούπι σε ένα συνεχές

μέταλλο αλλά φέρτε το σε μια θερμοκρασία

να επεξεργασθούν με διάφορους τρόπους

ρεύμα. Αφήστε το μέταλλο να στερεοποιη­

και συχνά χρησιμοποιούνται μετά τη λοξό-

θεί και να κρυώσει. Τότε, μπορείτε πια να

386

(ωρ-χούμενη Σίβαιι από -χυτό μπρούντζο από την Tanjore.lνδία, 140ς αιώνας. 'Υψος:

85

περ. εκ .

WiJJiam Roc-

khill Nc/son GalJcry ο{ Art. KanS:M" CΊιy, Η.ΠΑ. United States /Π{ΟΠΠΒΙΙ"οΠ Scrvict:. Nt:w DcJhi. Ινδία.

387

βγάλετε το χυτό από το καλούπι και να το

τευση αερίων και ατμών από την κοιλότητα

επεξεργασθείτε .

του καλουπιού, μέσω των αγωγών εξαερι­ σμού. Όλα τα ανοίγματα εξαερισμου συνδέ­ ονται είτε με έναν κεντρικό αγωγό είτε με

Χύτευση ενός μπλοκ από μολύβι Μια

απλή

μορφή

ανοιχτής

χύτευσης

μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγω­ γή ενός μπλοκ από μολύβι, που είναι χρή­

σιμο για διάφορες διεργασίες μορφοποίη­ σης όπως αυτή του σχηματισμού ημισφαι­

ρικών ή άλλων θόλων, η δημιουργία εγκο­

πών και η τεχνική ρεπουσσέ.

Ένα πολυ­

χτυπημένο παλιό μπλοκ από μολύβι μπορεί

να ξαναχυθεί και να γίνει καινούργιο. Γεμί­ στε με άμμο χυτηρίου ένα κουτί από ξύλο ή χοντρό χαρτόνι. Κόψτε ένα κομμάτι ξύλο

στο μέγεθος του μπλοκ που θέλετε να κάνετε και χτυπείστε μ ε σφυρί σε κάποιο βάθος ένα

καρφί, που θα χρησιμέψει αργότερα σα λα­ βή για το σήκωμα του κομματιού. Πιέστε το ξύλινο κομμάτι μέσα στην άμμο, στο πάχος που θέλετε να έχει το μπλοκ από μολ ύβι.

Τραβήξτε το κομμάτι του ξύλου με τη βοή­ θεια του προεξέχοντος καρφιού. Σκεπάστε την επιφάνεια του κοιλώματος με αποκολ­ λητικ ή σκόνη. Θερμάνετε τον μόλυβδο σε μια σιδερένια κουτάλα και, όταν λιώσει, χύ­ στε τον στη ν κοιλότητα της άμμου. ΑφήσΤβ

το μ έταλλο να κρυώσει και αφαιρέστε το

μπλοκ.

περισσότερους αγωγούς εξαερισμού,

που

φτάνουν στο επάνω μέρος του καλουπιού,

στη μια ή και στις δυο πλευρές του κυπέλ­ λου του αγωγού χύτευσης.

Αγωγός εξαερισμού: Ένα κανάλι που επι­ τρέπει τη διαφυγή των ατμών και αερίων και του αέρα από το εσωτερικό του συστήματος,

κατά τη διάρκεια της χύτευσης. Οι αγωγοί εξαερισμού συνδέονται μερικές φορές με τις κοίλες σφαίρες συστολής, που βρίσκονται κοντά στα βαρύτερα μέρη του χυτού. Καθώς το καλούπι ψύχεται, ένα μέρος από το πρό­ σθετο αυτό απόθεμα ρευστού μετάλλου έλ­ κεται στην κοιλότητα, για να αντισταθμι­

σθεί η συστολή του χυτού. Χύτευση μετάλλου: Η διεργασία του χυσί­ ματος του λιωμένου μετάλλου σε ένα δια­ μορφωτικό καλούπι. Το αποτέλεσμα αυτή ς

της διεργασίας είναι το μεταλλ ικό χυτό ή απλως χυτό. Ως χυτό χαρακτηρίζεται μερι­ κές φορές η αναπαραγωγή ενός μοντέλου σε γύψο.

Κάψιμο: Η διεργασία της θέρμανσης, που αποβλέπει στο λιώσιμο του κεριού που καλύ­ πτει ένα καλούπι από γύψο και στην απομά­ κρυνση από αυτό της περίσσειας τη ς υγρα­

σίας, έτσι ώστε να είναι έτοιμο να δεχτεί το

λιωμένο μέταλλο . Καρδιά: Μια μάζα υλικού όπως η άμμος, ο

Λεξιλόγιο της χύτευσης

γύψος ή ο πηλός, που χρησιμοποιείται για

Αγωγός χύτευσης: Το κατακόρυφο κανάλι

το

που συνδέει το άνοιγμα χύτευσης με τον

ώστε να παραχθεί ένα μη συμπαγές, κοίλο

αγωγό που οδηγε ί στην κοιλότητα του κα­

χυτό. Η καρδιά τοποθετείται στη θέση της

λουπιού . Ολόκληρο αυτό το σύστημα είναι

κατά τη διάρκεια της κατασκεύης του κα­

γνωστό ως «σύσ τημα χύτευσης».

λουπιού και συνήθως αφαιρείται ολικώς η

Ά νοιγμα χύτευσης ή «λεκάνφ>: Το διευρυ­

μερικό γέμισμα ενός

καλουπιού έτσι

εν μέρει μετά τη χύτευση. Για τη συγκρά­

μένο κυπελλοειδές άνοιγμα ή κοίλωμα όπου

τηση

πρωτοχύνεται το λιωμένο μέταλλο. Βρίσκε­

ταλλικά καρφιά μήκους περίπου

της καρδιάς

ται στο επάνω μέρος του συστήματος χύ­

εκατοστών και καρφιά φινιρίσματος. Όταν

τευσης.

η

Αγωγός ρευστού μετάλλου: Το κανάλι μέσα

μπορούν να αφεθούν 'άθικτες στο εσωτερικό

από το οποίο περνάει το ρευστό μέταλλο για

του χυτού, μια και εξακολουθούν να εξυπη­

πρόσβαση

χρησιμοποιούνται με­

είναι δύσκολη, οι

7,5-12,5 καρδιές

να φτάσει στην κοιλότητα του καλουπιού.

ρετούν το σκοπό τους, που είναι το να κά­

Σε μεγάλα χυτά, μπορεί να υπάρχουν περισ­

νουν το χυτό ελαφρότερο .

σότεροι από ένα αγωγοί, που οδηγούν από

Μάγουλα: Τμήματα μιας κάσας χυτηρίου

τον κατακόρυφο αγωγό χύτευσης στα άλλα

(που χρησιμοποιείται για την κατασκευή

μ έρη το υ συστήματος.

καλουπιών από άμμο ή γύψο), τα οποία συ­

Ά νοιγμα εξαερισμΟύ: Στενά ανοίγματα σε

γκρατούνται ανάμεσα στο αρσενικό και στο

κλειστά καλούπια, που επιτρέπουν την απο­

θηλυκό μέρος, εκεί όπου το σχήμα του προ­

μάκρυνση των σχηματιζόμενων κατά τη χύ-

τύπου κάνει αδύνατη τη χρηάιμοποίηση

388

2

3

5 4

Q

fc:7ι:V=;:;)1:I~::::Ι·C:::]:D=:::::~

Μέσα χύτευσης μετάλλων σε άμμο : 1. Κάσα χύτευσης άμμου. 2. Κόσκινο χυτηρίου. διαμέτρου 18", π λέΥ μα απ ό γα λ βανισμένο σύρμα. 3. Ξύλινος ιcόπανoς άμμοu ,

ε πισκευή κα λου πιών από άμμο ,

Μπρού ντζινο κοπτικό μπουκαδούρας , 5. Πο υάρ προσφύσησης αέρα με πινέλο από τρίχες κα μή λας, 6.

ση ς απ ό τον ιωθμένα με ολισθαίνον μανσόν για τη

4.

Σπάτοιιλες δ ιάφορων σχημάτων γ ια το φινίρισμα ή την

7.

' Αλλη σπάτουλα,

8.

Φυσερό χυτηρίου, 9. Κουτάλα τήξης και απόχυσης γ ι α μέταλλα χα μη λού σημείου τή ξ η ς, 10. Κουτάλα χύτευ­ ρύθμιση του μήκους της λαβής,

11 . Φτυάρι καλουπατζή

με (ετράΎωνο άκρο .

ενός απλού καλουπιού δύο τεμαχίων. Με τη

κρατάει ένα μέταλλο που προορίζεται για

δημιουργία των τμημάτων αυτών λύνεται το

τήξη και χύτευση σε καλούπι.

πρόβλημα της ανάγκης περισσότερων της

Ψευτοκαρδιά: Ένα ξεχωριστό προσθαφαι­

μιας γραμμών αποχωρισμού του χυτού από

ρούμενο τμήμα ενός καλουπιού από άμμο

το καλούπι και των υπεσκ:αμμένων μερών

χυτηρίου.

του χυτού .

Πτερύγιο: Στη χύτευση με την τεχνική του

Ψυχρή έμφραξ η: Στη χύτευση, όταν δύο ρεύ­

«χαμένου κεριού», το πτ ε ρύγιο ή φλας του

ματα λιωμένου μετάλλου δεν μπορούν να

χυτού οφείλεται σε μια ρωγμή του καλου­

συνδεθούν επειδή το ένα μέτωπο έχει αφεθεί

πι ού, έχε ι συνήθως ακανόνιστο σχήμα και

να ψυχθεί, ή μεσεπιφάνεια των δύο ρευμά­

διεύθυνση και αφαιρείται από τ ο χυτό με

έ μφραξη .

κοπίδι μετά την αφαίρεση απ'ό το καλούπι.

Εμφανίζεται στην επιφάνεια του χυτού ως

Στη χύτευση σε καλούπι από άμμο, το πτερύ­

γραμμή,

γιο ή φλας είναι μια μικρή προεκβολή με­

των χαρακτηρίζεται ως ψυχρή που

στην πραγματικότητα

είνα ι

ένα βαθύ ράγισμα.

τάλλου, που σχηματίζεται στη γραμμή απο­

Χωνευτήριο: Ένα δοχείο κατασκευασμένο

χωρισμού του χυτού από το καλούπι και

από πηλό , γραφίτη ή ένα άλλο πυρίμαχο

οφείλεται στην κακή συναρμογή των μερών

υλικό, χυτοσίδηρο ή σφυρήλατο σίδηρο ή

του καλουπιού. Όταν είναι μικρά, τα πτερύ­

οποιοδήποτε άλλο υλικό, που μπορεί

για μπορούν επίσης να αφαιρεθούν άπό το

vq

389

χυτό με λιμάρισμα.

ρεση με λίμα.

Φυσικό συλλίπασμα:Το τήγμα ή η 'απόθεση

Αποκολλητική

στερεού διοξειδίου του πυριτίου, που σχη­

κονιοποιημένη άμμος που πασπαλίζεται επά­

μι1τίζεται στο σύστημα χύτευσης μετά την

νω στις επιφάνειες ενός καλουπιού από άμ­

πρώτη απόχυση μετάλλου και αφήνεται να

μο χυτηρίου, αν υπάρχει πρόθεση να απο­

παραμείνει στη θέση του επειδ.ή ενεργεί ως

κολληθούν.

άμμος:

Λεπτοαλεσμένη

ή

συλλίπασμα, όταν ξαναλιώνεται το χρησι­

Μοντέλο: Η φόρμα-πρότυπο, συχνά από ξύ­

μοποιημένο μέταλλο για να χυτευθεί και πά­

λο, γύρω από την οποία σωρεύεται υπό πίε­

λι.

ση η αμμος χυτηρίου, για τη δημιουργία

Σύνθετο σχέδιο αγωγών χύτευσης: Δύο ή

ενός καλουπιού από άμμο και που αργότερα

περωσότερες διατάξεις αγωγών, που συνδέ­

αφαιρείται για να δημιουργηθεί η κοιλότη­

ονται με βοηθηΤΙΚά κανάλια ροής, με σκοπό

τα όπου

την παραγωγή πολλαπλών χυτών στο ίδιο

Χρησιμοποιούνται επίσης και άλλα υλικά

καλούπι. Η διαδικασία αυτή χρησιμοποιεί­

εκτός απ!> το ξύλο.

ται σε πολλούς τύπους χύτευσης, όπως η

Μπιγιέτα: Μια χελώνα παρθένου ή ανακτη­

φυγοκεντρική, αλλά προκειμένου για σχε­

μένου μετάλλου που ξαναλιώνεται σε ένα

τικώς μεγάλα χυτά με την παραδοσιαΚή μέ­

κλίβανο ή σε ένα χωνευτήριο, με σκοπό τη

θοδο προτιμάται η χύτευση ενός χυτού σε

χύτευση του μετάλλου σε μια νέα μορφή.

κάθε χωριστό καλούπι.

Μικροπορώδες: Η κα>άσταση των χυτευμέ­

Φούρνος

διατήρησης ρευστού μετάλλου:

νων μετάλλων που χαρακτηρίζεται από τη

μικρός κλίβανος που χρησιμοποιεί­

διάσπαρτη ύπαρξη μιιφοοπών στο χυτό,

ται για τη διατήρηση μιας ποσότητας λιωμέ­

οφειλόμενων στην έκλυση αερίων μέσα στη

νου μετάλλου στην κατάλληλη για τη χύ­

μάζα του μετάλλου, κατά τη διάρκεια της

τευση θερμοκρασία, μέχρις ότου έρθει η

στερεοποίησης και της συστολής του.

ώρα να χυτευθεί.

Γραφιτική μάζα: Κονιοποιημένος γραφίτης

. Ενας

Άμμος χυτηρίου: Μια αδρομερής άμμος αποτελούμενη

από

ισχυρώς

μικρότερα σωμάιτα άμμου ,

συνδεδεμένα

που

χρησιμο­

θα ρεύσει το

λιωμένο μέταλλο.

από τον οποίο, σε συνδυασμό με άργιλλο­ πηλό, κατασκευάζονται χωνευτήρια για την τήξη των μετάλλων.

ποιείται για την κατασκευή καλουπιών χύ­

Πορώδες: Η κατάσταση των χυτευμένων με­

τευσης.

τάλλων που περι έχουν κοιλότητες και οπές

Σφραγιστικός πηλός: Ένα μίγμα από διά­

αισθητού μεγέθους, προκαλούμενες από τη

φορους πυρίμαχους πηλούς που χρησιμο­

συστολή και τον εγκλωβισμό αερίων ή τη

ποιείται για τη σφράγιση των ' καλυμμάτων

διάχυση αερίων στη ρευστή μάζα, με αποτέ ­

των χωνευτηρίων πριν από την θέρμανση.

λεσμα τη δημιουργία φυσαλλίδων. Οι πόροι

Πλυντικό καλουπιών: Ένα αιώρημα διαλυ­

αυτοί δημιουργούνται όταν δεν έχει γίνει

τό στο νερό που παρασκευάζεται με σκοπό

καλή τήξη , ή καλός εξαερισμός ή όταν το

την επίστρωση της εσωτερικής επιφάνειας

μέταλλο υπερθερμαίνεται.

των καλουπιών από γύψο, πριν από τη χύ­

Ροή: Για να τρέξει το ρευστό μέταλλο στην

τευση, για την εξασφάλιση πιστότητας των

κοιλότητα του καλουπιού, το κερί του μοντέ­

λεπτομερειών και τη διευΚόλυνση της αφαί­

λου πρέπει να έχει πάχος τουλάχιστο'

ρεσης του χυτού από το καλούπι. Για το αιώ­

λιοστά αλλιώς το λιωμένο μέταλλο θα στε­

3

χι­

πυρογενές

ρεοποιηθεί. Στα «λεπτά» μέρη του μοντέλου

διοξείδιο του πυριτίου, γραφίτης, άνθρακας

δημ.ιουργούνται πρόσθετοι αγωγοί, για να

ρημα

αυτό

χρησιμοποιούνται

και άλλες ουσίες.

διευκολυνθεί η πορεία του λιωμένου μετάλ­

Γραμμή διαχωρισμού: Η γραμμή πάνω σε

λου.

ένα χυτό που δείχνει τη θέση του διαχωρι­

Καμμενη άμμος: Η σκληρή ε πιφάνεια που

στικού διακένου ανάμεσα στο αρσενικό και

προκύπτει από την επαφή του λιωμένου με­

το θηλυκό μέρος του καλουπιού από άμμο.

τάλλου με την αποτελούμενη από άμμο επι­

Ο όρος μπορεί επίσης να αναφέρεται στη

φάνεια του καλουπιού.

γραμμή που ακολουθούν τα μέρη ενός χυ­

Καθαλάτωση: Ένας συνδυασμός οξειδίων

τού, που έγινε σε ένα πολλαπλό καλούπι

και πυριτικού γυαλιού που

από γύψο. Η γραμμή αυτή αφαιρείται από

στην επιφάνεια ενός χυτού και οφείλεται

σχηματίζεται

τα χυτά με διάφορες διεργασίες φινιρίσμα­

στη θερμότητα που αποδίδει το ρευστό μέ­

τος όπως η εκγλυφή με ένα κοπίδι ή η αφαί-

ταλλο στο διοξείδιο του πυριτίου, το περιε-

390

( " \. tι.

• •

..

ι

~

• •

-J., • • •

•

~

-.. .....

~---.' _ 'ο

,

-- Ι • 1\ '::'"

•

Σαραντοτρία χερούλι α πόρτας από χυτό αλουμίνιο από τον Οοπ Drumm. Τα κομμάτια το\) τ εχνίτ η αυτού έχουν συχνά πολι) δια κ οσ μημένη επ ιφα νε ιακά υφή. Παρ άγο· ντα ι μ ε χύτευση οε άμμο το δε σχέδιο χαράζετα ι κατ ευ·

θεία στην άμμο. Γι α μι ιc ρότερα αVΤΙΙCε ίμι:να, όταν ιρειά· ζετα ι η παραΥ{ι)Υ ή μιας σειράς ό μο ιων ή ανάλογων ο-ιημάτων (όπως, Π.χ. ιcατσα ρόλες με λείες εσωτεριιcές επ ιφάνειες), γίνετα ι πρώτα ένα πρόπλασμα σε ξύλο. πηλό ή γύψο και από αυτό ένα μόνιμο μο ντέλο, η επιφά· νεια το υ οπο ί ο\) δουλεύε ται μ ε το χέρι "Υια τις πρόσθε·

τες σχεδ ιαστ ικ ές κα ι επ ιφανε ιακές λεπτ ομέρε ι ες. Ο

Drumm επωφελείται από τη σχεδιαστική

ευκαμψία που

προσφέρε ι η άμεση χάραξη. Για μεγαλίιτερα έργα όπως γλυπτά. κρήνες και σκρί ν ια. διάφορες χυτ ές μ ονάδες

συνδέονται με συγκόλληση έτσι ώqτε να μη ν υπάρχουν πρακτικά περιορ ισμοί μεγέθους. Μετά τη χίιτ ευση. το αντικείμενο καθαρ ί ζετα ι με αμμοβολή για φινίρ ισμα και για πατινά.ρισμα με χημικές ουσίες. Ο

Drumm έχε ι

την αντίληψη ότι το μικ ρό βάρος. το χαμηλό σημείο

τ ή ξης κα ι η αντοχή στις χη μικ ές επ ιδ ράσεις κάνουν το αλουμίνιο το π ιο πρόσφορο υλ ικό γ ια αρχιτ εΙCΤOνΙKές εφαρ μσΥές.

Ίό μενο στο καλούπι από γύψο, καθώς το μέ ­

Κατάρρ ευ ση : Η καταστροφή ε νός εσωτερ ι­

ταλλο έρχετα ι σ ε ε παφή μ ε την επιφάν εια

κού τμήματο ς του καλουπιού από γύψο , το

του καλουπιού. Το επίστρωμα αυτό αφαιρεί­

οποίο πέφτει στο χυτό κατά τη δ ιάριc ε ια τη ς

ται μ ε εμβάπτιση το υ χυτού σε ένα λουτρό

χύτευσης του μετάλλου. Αυτό μπ ο ρ εί να

αραιού θειϊκού οξέος (εξ ήντα μέρη νε ρό και

δημιουργήσει σοβαρά ελαττώ ματα στο. χυ ­

ένα μ έ ρο ς οξέος) επί οκτώ ως δώδεκα ώρες.

τ ό.

391

Ξαφριστήρι:

Ένα εργαλείο που χρησιμο­

ποιείται για την αφαίρεση της σκωρίας από

την επιφάνεια του λιωμένου μετάλλου ή για

να εμποδισθεί η σκωρία να αναμιχθεί με τη μάζα και να ρεύσει στην κοιλότητα του κα­ λουπιού.

Χύτευση σε άμμο (Σχετικά με τη χύτευση του κράματος

dri,

bi-

μια τεχνική που μοιάζει με αυτήν η

οποία περιγράφ εται στις επόμενες παραγρά­

φους βλ. στη σελίδα

173).

Κατά τη χύτευση μετάλλων σε άμμο χρη­

ή

σιμοποιείται μια κάσα ή ένα πλαίσιο από

σκωρίας, που συγκρατείται στα τοιχώματα

χυτοσίδηρο-μαντέμι που συγκρατεί την άμ­

του χωνευτηρίου ή της κουτάλας μετά την

μο από την οποία σχηματίζεται το καλούπι.

Καύκαλο:

- Ενα

λεπτό φιλμ

μετάλλου

απόχυση του λιωμένου μετάλλου . Κατά τη

Η κάσα γίνεται σε δυό μέρη και θυμίζει τα

χύτευση

περίσ­

ανοιχτά τελάρα. ·Οταν είναι τοποθετημένη

σ ε ια του μ ε τάλλου αποχύνεται σε άλλα κα­

σε οριζόντια θέση, το ανώτερο μέρος απο­

λούπια παρασκευής μπιγιετών, για μελλο­

τελεί το αρσενικό και το κάτω μέρος το θη­

μεγάλων αντικειμένων, η

ντική χρήση. Μια μικρή ποσότης αφήνεται

λυκό. Τα δυό μέρη της κάσας «κλειδώνο­

να στερεοποιηθεί ενώ το χωνευτήριο βρί­

νταη), έτσι ώστε να ταιριάζουν τελείως το

σκεται σε κεκλιμένη θέση με εκτειθειμένο

ένα με το άλλο, χωρίς την παραμικρή μετα­

το μισό του πυθμένα. Αν δεν γίνει αυτό,

τόπιση. Στο ένα άκρο, που ονομάζεται άκρο

υπάρχε ι κίνδυνος να σπάσει το χωνευτήριο

τροφοδότησης, υπάρχουν ένα ή περισσότε­

κατά την απόχυση μια ς νέας ποσότητας με­

ρα ανοίγματα μέσα από τα οποία χύνεται

τάλλoυ~ λόγω των άνισων πιέσεων που ανα­

συνήθως το λιωμένο μέταλλο , μολονότι το

πτύσσονται στον πυθμένα.

άνοιγμα τροφοδοσίας μπορεί επίσης να γί­

«Κούφιω> χύτευση: Μια τεχνική που εφαρ­

νει στην πλευρά της ίδιας της άμμου .

μόζεται σε μεταλλοκράματα με χαμηλό σή­ μείο τήξης και ευρεία περιοχή θερμοκρα­ σιών στερεοποίησης. Το καλούπι ψύχεται και στη σ υνέχεια το ρευστό μέταλλο χύνε­ ται σ' αυτό. με τρόπο ώστε να έρχεται σ ε

επαφή με ολόκληρη την ψυχρή επιφάνειά του . Η ποσότητα του μετάλλου που έρχεται σε επαφή με το καλούπι «παγώνεο) και έτσι σχηματίζεται

ένα

κέλυφος

που

περιέχει

ρευστό μέταλλο. Η ποσότης του μετάλλου που παραμένει ρευστό αποχύνεται. με αποτέ­

λεσμα τη δημιουργία ενός {(κούφιου» χυτού. Για κούφια χυτά από λευκό μέταλλο χρησι­

μοποιούνται καλούπια από ελαστικό με με­ γάλη αντοχή στη θερμότητα.

Η ΑΜΜΟΣ ΧΥΤΗΡΙΟΥ

Υπάρχει στο εμπόριο ε ιδική άμμος για χυτήρια, παρασκευασμένη έτσι ώστε να μη

χρειάζεται άλλη επεξεργασία, να μην ξηραί­ νεται και να χρησιμοποιείται κατ ~ επανά­

ληψη. Η άμμος χυτηρίου, ένα ειδικό μίγμα διοξειδίου του πυριτίου και αργίλλου-πη­ λού, είναι πυρίμαχη , έχει αρκετό συνδετικό μέσο (άργιλλο) για να δίνει συμπαγείς μά­

ζες, έχε ι ελεγμένη κοκκομετρική σύνθεση (για να επιτρέπει την εκφυγή αερίων και

ατμών) και προκαθορισμένη υγρασία (για να επιτρέπει την καλή πρόσφυση ). Η άμμος

Υποσκαφές: Τα τμήματα εκείνα ενός μοντέ­

αυτή δίνει προϊόντα με επαρκή αντοχή όσο

λου, ΠΟ'.) αν αφεθούν όπως έχου ν θα εμποδί­

είναι άψητα και ταυτόχρονα μεγάλη αντοχή

σουν τον αποχωρισμό των κομματιών από

στις θερμικές καταπονήσεις που προκαλεί η

τα οποία αποτελείται το σύνθετο καλούπι,

επαφή με θερμό ρευστό μέταλλο. Τα χαρα­

εκτός κι αν καταστραφούν τα παρεμποδίζο­

κτηριστικά αυτά επιτρέπουν την παραγωγή

ντα τον αποχωρισμό μ έ ρη του μοντέλου. Η

χυτών απαλλαγμένων από ελαττώματα όπως

κατάσταση αυτή πρέπει να αποφευχθεί κατά

οι εσωτερικές φυσαλλίδες (τυφλές τρύπες

τη χρησιμοποίηση καλουπιών, που αποτε­

που σχηματίζονται στη μάζα του χυτού όταν

λούνται από δύο κομμάτια , αλλ' αν οι υπο­

εγκλείονται σ' αυτή αέρια ή ατμοί που δε

σκαφές είναι αναπόφευκτες, το η:ρόβλημα

μπορούν να διαφύγουν στο περιβάλλον), οι

μπορεί να αντιμετωπισθεί με τη χρησιμο­

επιφανειακές ανωμαλίες (ελαττώματα του

ποίηση καλουπιών που αποτελούνται από

χυτού που οφείλονται στην αθρόα έκλύση

περισσότερα κομμάτια ή μ ε την χρησιμο­

αερίων) και οι φλέβες ή «νε ρά» (επιφανεια­

ποίηση μονοκόμματων καλουπιών μιας χρή­

κές ανωμαλίες το υ χυτού οφειλόμενες στην

σης (στα χυτήρια παρατηρούν : αυτό μας

ακανόνιστη

κρατάει στη δουλειά).

κατά την ψύξη του) .

392

κρυστάλλωση

του

μετάλλου

που αγοράζεται συνήθως τελείως

Υυρισμένο επάνω από ΤΟ μοντέλο , με το μο­

ξηρή, μπορεί με λίγη πείρα να προσλάβει

ντέλο κεντραρισμένο από πλευρά σε πλευ­

· Αμμος,

την απαιτούμενη υγρασία με την προσθήκη

ρά, αφήνοντας αρκετό χώρο στο άκρο του

νερού στο εξωτερικό της σωρού της άμμου,

ανοίγματος τροφοδοσίας, για τη δημιουργία

με το «κόψιμο» σε έναν αριθμό μερών και με

αργότερα του ανοίγματος αυτού. Κοσκινί­

την ανάμιξη των μερών αυτών με ένα φτυά­

στε αρκετή δια βρεγμένη με νερό άμμο ή

ρι. Η άμμος θεωρείται έτοιμη όταν μπορεί

έτοιμη εμπορικής ποιότητας άμμο χυτηρίου

να σχηματίσει ένα στερεό σβώλο, πλαθόμε­

πάνω από την επιφάνεια του μοντέλου, έτσι

νο με το χέρι. "Όταν σπάζεται ένας τέτοιος

ώστε να καλυφθεί σε βάθος

σβώλος, τα κομμάτια πρέπει να έχουν από­

τοστών. Πατείστε καλά με τα δάχτυλα την

τομες. γωνίες. Πρέπει να χρησιμοποιείται

άμμο γύρω από το μοντέλο. Πριν προθέσετε

2,5

περίπου εκα­

όσο το δυνατό πιο λίΥΟ νερό γιατί τυχόν

περισσότερη άμμο κάντε τραχειά την επιφά­

περίσσεια του θα προκαλέσει κατά τη χύ­

νεια του προηγούμενου στρώματος. Αυτό

τευση την έκλυση υδρατμών από το καλούπι

πρέπει να γίνει για να εξασφαλισθεί η καλή

και, συνεπώς, θα οδηγήσει σε ελαττωμαΤΙΚό

πρόσφυση της πρόσθετης άμμου. Τελειώστε

χυτό ή , στη χειρότερη των περιπτώσεων,

γεμίζοντας το θηλυκό κομμάτι του καλου­

ακόμα και έκρηξη και τραυματισμούς από

πιού με άμμο και κάντε συμπαγές το σύνολο

τα εκτινασσόμενα θραύσματα του μετάλλου. Γενικώς, ο τεχνίτης πρέπει να προτιμάει

με έναν κόπανο ή ένα ξυλόσφυρο, δίνοντας αλλεπάλληλα

ελαφρά

χτυπήματα .

Αν

τη χύτευση σε άμμο όταν έχει να κάνει με

χρειασθεί περισσότερη άμμος για να γεμί­

λίγο πολύ συμμετρικές μορφές ή με μορφές

σει το θηλυκό μέρος του καλουπιού, θυμη­

όπου

είναι

θείτε να αδροποιήσετε (να κάνετε τραχειά)

ο χωρισμός

την ήδη πατημένη άμμο, πριν προσθέστε

η

γραμμή

υπερβολικά

διαχωρισμού

ακανόνιστη

και

δεν

των δύο κομματιών του καλουπιού δεν πα­

καινούργια. Απομακρύνετε την περισσευού­

ρουσιάζει δυσκολίες. Στην παραγωγική πρά­

μενη άμμο παίρνοντάς την με μια ίσια σανί­

ξη μεγάλης κλίμακας, οι πολύ επιδέξιοι και

δα ή με ένα μεταλλικό ραβδί ή μεταλλικό

έμπειροι τεχνίτες καλουπιών μπορούν να λύ­

χάρακα.

σύνθετων

Βάλτε μια καλυπτική σανίδα στ ο επάνω

καλουπιών από άμμο αλλά κάτι τέτοιο απαι­

μέρος του μισού καλουπιού και αν έχετε

σουν

ασυνήθιστα

προβλήματα

τεί πολλά χρόνια εκπαίδευσης. Ο τεχνίτης

ήδη χρησιμοποιήσει μια σανίδα και στο κά­

πρέπει να διαλέγει κάθε φορά τη μέθοδο χύ­

τω μέρος, αναποδογυρίστε το σύνολο κρατώ­

τευσης που ταιριάζει στη συγκεκριμένη κα­

ντας το στερεά με το θηλυκό μέρος του κα­

τάσταση που αντιμετωπίζει.

λουπιού ανάμεσα στις δύο σανίδες , έτσι ώστε να μη χαλάσει το σχήμα του. Αφαιρέ­

στε την επάνω σανίδα. Αν χρειασθεί, από ΚΑΤΑΣκ ε ΥΗ ΤΟΥ κΆΛΟΥΠΙΟΥ

την παρουσία μικρών υποσκαφών στο ση­

(Για την κατασκευή των υλικών από τα

μείο που θα

J.H!OPOiJoav να εμποδίσουν την.

οποία γίνονται τα μοντέλα βλ. το κεφάλαιο

αφαίρεση του μισού μοντέλου, κόψτε την

«Υλικά μοντέλων» στη σελ.

άμμο στη γραμμή διαχωρισμού. Βγάλτε σι­

Η μέθοδος

399)

κατασκευής του καλουπιού

γά

σιγά το μισό μοντέλο. Αφαιρέστε τυχόν

εξαρτάται από το σχήμα του αντικείμενου

χαλαρά σωμάτια άμμου, που θα μπορεί να

που πρόκειτ"αι να χυτευθεί. Α ν υποτεθεί ότι

έχουν εμφανισθεί στην κοιλότητα που έχει

το σχετικό μοντέλο δεν παρουσιάζει ασυνή­

αφήσει το μοντέλο, με ένα μαλακό πινέλο ή

θιστα προβλήματα

με ένα χειροκίνητο φυσερό . Πασπαλίστε

-

είναι συμμετρικό ή χωρίς

την εκτεθειμένη επιφάνεια της άμμου στην

υπεκσκαφές - η διαδικασία έχε ι συνήθως ως

κοιλότητα του καλουπιού και στα άλλα μέ­

μπορεί

να

διαιρεθεί σε

ίσα

μέρη

ακολούθως. Τοποθετείστε το μισό κάτω μέρος του μο­

ρη με ένα αποκολλητικό, όπως το ταλκ, για

να διευκολύνετε τον αποχωρισμό τω~ ούο

ντέλου πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια όπως

κομματιών του καλουπιού μετά τη χύτευση .

μια ξύλινη σανίδα, μια χαλύβδινη πλάκα ή

Ξαναβάλτε το μισό μοντέλο στη θέση του ,

ένα κομμάτι χοντρό τζάμι. Μη ξεχνάτε ότι η

τοποθετείστε το άλλο μισό ακριβώς πάνω

μεγαλύτερη διάσταση του μισού μον.τέλου

στο πρώτο (πράγμα που διευκολύνεται αν

πρέπει να βλέπει προς τα κάτω. Τοποθετεί­

έχουν ταιριαχθεί από πριν το ένα με το άλ­

σΤΕ ' το · κάτω μέρος του καλουπιού αναποδο-

λο) και πασπαλίστε με αποκολλητικό. Το-

393

ποθετείστε το αρσενικό ή επάνω μέρος του

ντέλο είναι φτιαγμένο από ξύλο, σπρώξτε

καλρυπιού

επάνω

ένα

μέσα σ ' αυτό μια χοντρή μυτερή βελόνα και

στρογγυλό

κόσκινο,

ξύλινο

κου"είστε την ελαφρά προς όλες τις διευ­

πλαίσιο, ρίξτε αρκετή άμμο ώστε να καλυ­

θύνσεις, έτσι ώστε να χαλαρώσει το μονιέ­

φθεί ολόκληρο το μοντέλο και ύσΤ1:ρα ρίξτε

λο και ύστερα τραβείξτε ελαφρά τη βελόνα

στο

θηλυκό.

με

κυκλικό

Με

κι άλλη άμμο, έτσι ώστε να γεμίσει το επά­

μαζί με το μοντέλο προς τα πάνω, έξω. από

νω μέρος του καλουπιού, συμπυκνώνοντας

το καλούπι. Μοντέλα φτιαγμένά από άλλα

τη μάζα της άμμου με κόπανο ή ξυλόσφυρο.

υ/..ικά μπορούν να αφαιρεθούν από το καλού­

Κάντε επίπεδη την επιφάνεια της άμμου με

πι με την πίεση μιας μάζας κεριού μοντελα­

μια ξύλινη σανίδα ή ένα άκαμπτο μεταλλικό

ρίσματος μεγάλης προσφυτικότητας ή ειδι­

φύλλο.

κού πλαστικού «που κολλάει σε όλω~, κατά

Για τη δημιουργία ενός ανοίγματος τρο­ φοδότησης

προτίμηση σε δύο χωριστές θέσεις. Μερι­

χρησιμοποιείστε ένα κομμάτι

κές φορές είναι δυνατό το αναποδογύρισμα

ορειχάλκινου σωλήνα κατάλληλης διαμέ­

του κάτω μέρους του καλουπιού, οπότε το

τρου (ή οποιοδήποτε άλλο λεπτότοιχο σω­

μοντέλο μπορεί να πέσει μόνο του αλλά η

λήνα). Πιέστε προσεκτικά το σωλήνα μέσα

διαδικασία αυτή δεν επιτρέπει ικανοποιητι­

από ένα από τα αντίστοιχα ανοίγματα της

κό έλεγχο και μπορεί να προκαλέσει ζημιές

κάσας, μέχρις ότου το άκρο του έρθει σε

στο καλούπι.

επαφή με το μοντέλο. Ύστερα, βγάλτε τον

. Οταν

χρειασθεί, θα πρέπει έπειτα να γί­

σωλήνα πάλι προσεκτικά και η άμμος θα

νουν οπές εξαερισμού, που οδηγούν από την

παρασυρθεί από αυτόν, αφήνοντας μια τρύ­

κοιλότητα του καλουπιού στο άκρο όπου

πα με λεία τοιχώματα. Μεγαλώστε ελαφρά

βρίσκεται το άνοιγμα τροφοδοσίας ή σε μια

την τρύπα στο σημείο της κατάληξής της

άλλη πλευρά της κάσας. Οι οπές εξαερι­

στο πλαίσιο της κάσας, έτσι ώστε να σχη­

σμού γίνονται για να απομακρύνουν στο πε­

ματισθεί ένα κύπελλο, που θα διευκολύνει

ριβάλλον

το χύσιμο του λιωμένου μετάλλου.

εκλύονται κατά τη διάρκεια της χύτευσης

Μια

άλλη

μέθοδος

δημιουργίας

τους

ατμούς

ή

τα

αέρια,

που

ενός

JOU ρευστού μετάλλου. Χωρίς αυτές , μπορεί

ανοίγματος τροφοδότησης είναι το να το ­

να παραχθεί ένα ελαττωματικό χυτό και να

ποθετηθεί ένα κωνικό διαμορφωτικό εργα­

πάει χαμένη όλη η εργασία παρασκευής του

λείο όρθιο μέσα στο κάτω μέρος του καλου­

καλουπιού. Για το άνοιγμα οπών και αγω­

πιού , δίπλα στο μοντέλο. Το διαμορφωτικό

γών εξαερισμου σε ένα καλούπι από άμμο,

εργαλείο βγαίνει από το πλάι της άμμου του

μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα μυτερό μα­

αρσενικού μέρους του καλουπιού . Αφαιρέ­

χαίρι ή ένα εργαλείο με συρμάτινο βρόχο ,

στε το και χωρίστε τα δύο μέρη του καλου­

όπως αυτά που χρησιμοποιούνται για κατα­

πιού. Δημιουργείστε ένα συνδετικό κανάλι

σκευή μοντέλων από πηλό. Ο ίδιος σκοπός

ανάμεσα

στην κοιλότητα του καλουπιού

μπορεί να εξυπηρετηθεί και από ένα φύλλο

στο επάνω κομμάτι και στον κύριο αγωγό

λεπτού μετάλλου κι ένα κομματι σύρματος

λιωμένου μετάλλου . Με τη μέθοδο αυτή το

που κάμπτεται σε σχήμα

ρευστό μέταλλο χύνεται μέσα από το άνοιγ­

από την κοιλότητα του καλουπιού προς τα

(cV».

Κόβετε πάντα

μα τροφοδοσίας στην πλευρική άμμο του

έξω, για να αποφύγετε το πέσιμο σωματίων

επάνω μέρους του καλουπιού και όχι μέσα

χαλαρής άμμου μέσα στην κοιλότητα. Πά­

από άνοιγμα του πλαισίου του καλουπιού!

ντως, η χαλαρή άμμος μπορεί να διωχθεί με

Η κάσα κρατιέται στερεωμένη με βάρη, για

πιεσμένο αέρα από ένα χειροκίνητο φυσερό

να προληφθεί ο αποχωρισμός των δύο κομ­

ή να αφαιρεθεί με ένα μαλακό πινέλο. Για

ματιών της από τη δύναμη που ασκεί το χυ­

να μην πέσουν σωμάτια άμμου μέσα στην

νόμενο μέταλλο.

κοιλότητα του καλουπιού κατά τη διάρκεια

Για να γυρίσουμε στην πρώτη από τις πε­

της χύτευσης, συμπυκνώνετε πάντα την άμ­

ριγραφείσες μεθόδους, σηκώστε το επάνω

μο στα κανάλια τροφοδοσίας και στις οπές

μέρος του καλουπιού και βάλτε το κατά μέ­

εξαερισμού . Όταν είναι δυνατό, τραβάτε τα

ρος, με την κοιλότητα προς τα πάνω. Βρέξτε

κανάλια εξαερισμού στο κεντρικό άνοιγμα

ελαφρά με λίγο νερό την επιφάνεια γύρω

τροφοδοσίας αλλά στην περίπτωση που το

από το μοντέλο, που βρίσκεται ακόμα στο

σχήμα του μοντέλου δεν επιτρέπει κάτι τέ­

κάτω μέρος του καλουπιού, με- τη βοήθεια

τοιο φέρτε τις οπές εξαερισμού (που είναι

μιας μεγάλης γυάλινης σύριγγας. Αν το μο-

μικρές) στο εξωτερικό άκρο του καλουπιόύ,

394

έτσι ώστε να μπορούν τα αέρια να ξεφύγουν στην ατμόσφαιρα. Εξετάστε μήπως το κα­ λούπι έχει χαλαρά σωμάτια και ξαναβάλ τε το επάνω μέρος του στο κάτω.

ΑΠΟΧΥΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΛΛΟΥ

Πριν αποχύσετε μέταλλο, φορέστε γάντια αμίαντου και χρωματιστά γυαλιά. Όταν κρί­ νετε ότι το μέταλλο είναι έτοιμο για χύτευ­

Η συναρμολογημένη κάσα μπορεί κατόπι

να καλυφθεί και στις δύο πλευρές της με σανίδια αρκετά μεγάλου μεγέθους, ώστε να

κάλύπτεται πλήρως η άμμος. Οι δύο σανίδες μπορούν να στερεωθούν με σφιγκτήρες ή να σφιχθούν σε μια μεγάλη μέγγενη .

ση , πιάστε το χωνευτήριο με την τσιμπίδα και φέρτε το όσο πιο κοντά γίνεται στ ο κα­

λούπι. Μερικά μέταλλα πρέπει να ξαφρι­ σθούν από τη σκωρία και άλλα πρέπει να πασπαλιστούν με σκόνη βόρακα. Δόστε κλί­ ση στο καλούπι, για να εΠ1τρέψτε τη διαφυ­ γή των αερίων, στην αρχή της απόχυσης ,

και φέρτε το σε κατακόρυφη θέση κατά το προεΤΟΙΜΑΣIΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΛΛΟΥ ΓΙΑ ΧΥτεΥΣΗ

Τοποθετείται σε ένα χωνευτήριο μια πο­

σότητα στερεού μετάλλου αρκετή για να γεμίσει την κοιλότητα και τους αγωγούς τροφοδότησης. Το λιώσιμο μπορεί να γίνει

σε ένα κλίβανο τήξης (χρησιμοποιείται για τον χρυσό, τον άργυρο, τον χαλκό, τον ορεί­ χαλκο και τον μπρούντζο, που χρειάζονται ψηλές θερμοκρασίες) σε συνδυασμό με ρεύ­ μα αέρος από έναν ηλεκτροκίνητο φυσητή­ ρα ή ένα ποδοκίνητο φυσερό. Ο σκοπός εξυπηρετείται επίσης από μια πυρά σφυρη­

τέλος της (αυτό θα απαιτήσει τη βοήθεια ενός άλλου πρόσωπου, που πρέπει κι αυτό να φοράει γάντια από αμίαντο). Κρατάτε το χωνευτήριο όσο πιο κοντά γίνεται προς το

άνοιγμα τροφοδότησης, για να ελαχιστο­ ποιήσετε την επαφή του λιωμένου μετάλ­

λου με τον αέρα . Χύνετε με όσο το δυνατό πιο σταθερό ρυθμό, κατ' ευθεία στο κέντρο

του ανοίγματος τροφοδότησης , με τη μικρό­ τερη δυνατή ανακίνηση του μετάλλου . Η πολύ γρήγορη απόχυση μπορεί να προκαλέ­ σει ανακίνηση του μετάλλου, που έχει ως

λάτησης ή έναν ανοιχτό λάκκο με ξυλο­ κάρβουνο, που δίνει μεγάλες θερμοκρασίες όταν η

φωτιά ενισχύεται με φυσητήρα ή

Θυρεός πόρτας από χυτό αλοuμίνιο από τον Dοη

Drumm.

φυσερό. Το αλουμίνιο, επίσης, χρειάζεται λιώσιμο

σε χωνευτήριο, μολονότι η θερ­

μοκρασία τήξης του είναι αισθητά χαμηλό­ τερη από αυτή των προαναφερθέντων με­ τάλλων . Τα

μέταλλα με χαμηλό σημείο τήξης

όπως ο μόλυβδος, τα κασσιτεροκράματα, το μέταλλο τυπογραφικών στοιχείων και το

λευκό μέταλλο μπορούν να τοποθετηθούν σε μια κουτάλα από χυτοσίδηρο ή σφυρή­ λατο σίδηρο, που συνήθως δεν χρειάζεται ειδική προε ργασία. Το μέταλλο μπορεί να θερμα νθεί από κάτω με αυλό ή επάνω σε μια κοινή λυχνία Μπούνσεν . Μικρές ποσότητες

μετάλλου μπορούν να αναδευθούν με ένα ραβδί γραφίτη, που κρατι έτ αι με μια τσιμπί­

δα. Τα μέταλλα δεν πρέπε ι να υπερθερμαίνο­ νται. Η χύτευση υπέρθερμου μετάλλου μπο­ ρεί

να

προκαλέσει

υπερβολική

έκλυση

υδρατμών και καταστροφή του καλουπιού . Το μέταλλο πρέπει να χύνεται στη χαμηλό ­ τερη γι

'

αυτό θερμοκρασία, για να μειώνε­

ται ο απαιτούμενος για τη στερεοποίηση

χρόνος και να αποφεύγεται η ενδεχόμενη δημιουργία στο χυτό ρωγμών και πόρων.

395

Kατ.σαρό~ες από χυτό αλουμίνιο του Don 1963. ΟΙ δύο ι::πάνω: διάμετρος 20 εκ ., ύψος κάτω: διάμετρος 25 εκ. και ύψος 7,5 εκ.

396

Drumm, 5 εκ . Η

αποτέλεσμα την παγίδευση σκωρίας μέσα στο χυτό. Η πολύ αργή απόχυση μπορεί να προκαλέσει «(πάγωμω) του μετάλλου και να

δημιουργήσει

«ψυχρές

εμφράξεις»,

που

οδηγούν στο ατελές γέμισμα του καλουπιού . Όταν το μέταλλο έχει γεμίσει τελείως το

κάλοί)πι μέχρι το κύπελλο του ανοίγματος τροφοδόιησης, σταματείστε την απόχυση και αφήστε το να κρυώσει μέσα στο καλού­

πι μπιγιέτας ή στο πάτωμα ή σε οποιαδήπο­ τε επιφάνεια που μπορεί να απορροφήσει

την θερμότητα, έτσι ώστε το χωνευτή ριο να μείνει ιcαθαρό για τ η ν επόμενη χρήση του .

Α ν το μέταλλο αφήσει στο εσωτερικό του χωνευτηρίου ένα «καύκαλω> ή και τοπικές

αποθέσεις, τότε το χωνευτήριο αυτό δεν μπορεί πια να χρησιμοποιηθεί παρά μόνο για το ίδιο μέταλλο, γιατί αλλιώς το και­ νούργιο μέταλλο θα μολυνθεί από το παλιό .

Τα καλούπια από άμμο κρυώνουν γρήγο­

1

ρα και όταν δείτε ότι το μέταλλο έχει στε­ ρεοποιηθεί στο κύπελλο του ανοίγματος τροφοδότησης, αυτό σημαίνει ότι. στην πε­ ρίπτωση των μικρών αντικείμενων, το χ~τό

Ι. ΚοΙλη τσψπίδα για μ ι κρά χωνευτήΡLα, 2. Τσιμπίδα κάσας για φόρτωση, 3. Τσιμπίδα ασφαλεΙας για άσκη­

μπορεί να ξεκαλουπωθεί.

ση ίσης πίε σης στα ΤΟΙΊώματα του χωνευτηρίου,

Τα μεγαλύτερα

4.

χρόνο, κι αν υπάρχει η οποιαδήποτε αμφι­

Δακτυλιοειδής τσιμπίδα για μικρά χωνευτήρια και κά­ σες , 5. Τσιμπίδα ράβδου ανάδεt.1σης με ψαλιδωτη λαβή, 6. Τσιμπiδα ανύψωσης χωνευτηρίου και πιασίματος ρά ­

βολία ως προς το αν το μέταλλο έχει στ ε ρ ε­

ραβδωτή σιαγόνα.

χυτά πρέΠξΙ να κρυώνουν για περισσότερο

οποιηθεί ,

τότε

το

καλούπι αφήνεται

βδου ανάδευσης με κ:εκαμμένη μύτη,

7.

Τσιμπί δα με

να

κρυώσει κι άλλο. Τα καλούπια από άμμο χρησιμοποιούνται μια μόνο φορά, τουλάχι­ στο στις συνηθισμένες συνθήκες, αλλά ο προσεκτικός χειρισμός τους μπορεί να επι­ τρέψει τη χρήση τους για περισσότερες από

μια φορ ές, με μια κάποια απώλεια ακρί­ βειας, λόγω του καψίματος και της συστο­ λής της άμμου.

χυτού. Συχνά γίνεται τελειοποίηση των λε­ πτομερειών του με εκγλυφικά ή χαρακτικά

εργαλεία' άλλα εργαλεία και μέσα όπως οι σμίλες, τα λειαντικά υλικά και οι λίμες μπορούν να δώσουν ενδιαφέροντα επιφα­ νειακά εφφέ. Τέλος, τα χυτά μπορούν να

στιλβωθούν, σε ένα μέρος ή στο σύνολό τους, να χρωματισθούν ή να πατιναρισθούν.

ΦΙΝΙΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΧΥΤΟΥ

Μετά την αφαίρεση από το καλούπι πλύ­ ντε το χυτό και βουρτσίστε μέχρις ότου απαλλαχθεί από τα τελευταία ίχνη άρμου. Αφαιρέστ ε

τις μπουκαδούρες, τους γεμά­

τους μέταλλο αγωγούς εξαερισμού και τα

Χύτευση μετάλλων σε καλούπια γύψου από δύο μέρη Τα

γύψινα

καλούπια,

που

βασίζονται

πτε ρύγια-φλας (μικρές εξογκωμένες επιφά­

στην αρχή του κάτω και του επάνω μέρους ,

νειες που μπορεί να εμφαν'ισθούν στη δια­

αποτελούν μια εκλέπτυνση της τεχνικής της

χωριστική γραμμή των δύο κομματιών του

χύτευσης σε καλούπια από άμμο. Αρκετές

καλουπιού), με τη βοήθεια σιδηροπρίονου,

εταιρείες,

πριονιού

λειαντικού

Η.Π.Α., παράγουν σε βιομηχανική κλίμακα

τροχού ή και κοφτερού μαχαιριού , ανάλογα

ειδικές συνθέσεις γύψου για την κατασκευή

χρυσοχόου,

λίμας,

όπως η

US Gypsum Co

στις

με τη σκληρότητα, το πάχος και τη θέση

καλουπιών χύτευσης μη σιδηρούχων με­

του μετάλλου του χυτού .

τάλλων και κραμάτω'6. Οι συνθέσεις αυτές

Είναι δυνατές πολλές επεξεργασίες του

είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να επιτρέπουν

397

Παραπέτασμα από χuτό αλοuμίνιο ιcατασιcεuασμ ένο για τη Σχ.ολ ή Firestone. σ.ο Akron . Ohio. Η.Π.Α . από τον Don Drumm, 1962. Μήκος: 8 περ . μέτρα , ύψος 2.30 περ . μέτρα . · Εχει ένθετα χρωματιστά μέρη από πσλuε­ στέΡα ΙCαl φι ν ιρίσθηιcε ιcuρίως με αμμο βολή, που ακο­

λοuθήθηιcε από χημική βαφή .

καλουπιών σε δύο τε μάχια και ο καθένας τους έχει μερικά ι δ ιαίτερα χαρακτηριστικά . Η γύψος

ταιριάγματος πλα,.-ών χρησιμο­

ποιείται για σετ ταιριαστών πλακών (με­ ταλλικών πλακών για τη συναρμολόγηση

καλουπιών σε δύο κομμάτια που χωρίζονται την κατασκευή καλουπιών με μικρή διαπε­ ρατότητα, μεγάλη

κατά μήκος μιας γραμμής αποχωρισμού και

πιστότητα αναπαραγω­

συναρμολογούνται έτσι ώστε να περιλαμβά­

γής λεπτών λεπτομερειών , υψηλή πιστότη ­

νουν ένα σύστημα αγωγών ρευστού μετάλ­

τα αναπαραγωγής επιφανειακών χαρακτη­

λου , ράχη με ράχη, για να αποτελέσουν μια

ριστικών και μεγάλη ακρίβεια στις διαστά­

πλήρη μονάδα) και για σετ καλουπιών ' από

σεις των χυτών, τα οποία χρειάζονται μικρό

δύο κομμάτια, κάτω και πάνω (τα οποία

ή και μηδαμινό φινίρισμα . Τα πυρίμαχα

όταν

υλικά, που ε ίναι αναμεμιγμένα με τον γύψο,

ως κάσες χυτηρίου). Η τυποποιημένη αυτή

εκτός του ότι προσφέρουν αυξημένη αντοχή

γύψος μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για

στο καλούπι επιτρέπουν τη βραδεία ψύξη

την

του

των

καλουπιών, αρκεί να εξαερίζονται καλά και

εσωτερικών τάσεων του χυτού και τη χύ­

να τροφοδοτούνται με αγωγούς ροής μετάλ­

τευση λεπτών κελυφών.

λου. Η γύψος χύτευσης μετάλλωνχρησιμ ο­

μετάλλου,

την

ελαχιστοποίηση

συναρμολογηθούν

κατασκευή

χαρακτηρίζονται

κλειστών

μονοκόμματων

Μερικοί τύποι γύψου του είδους αυτού

ποιείται για μονοκόμματα χυτά από αλουμί­

παρασκευάζονται ειδικά για την κατασκευή

νιο και ορείχαλκο αλλά μπορεί να χρησι-

3911

χτού προσώπου μπορούν να γίνουν εύκολα σε καλούπια δύο κομματιών, με κάλυψη του ανοιχτού χυτού με μια χοντρή πλάκα της ίδιας γύψου χύτευσης και τη σύνδεση των δύο κομματιών σε ένα ενιαίο σύνολο. Το σύ­ στημα αυτό θα μπορούσε να χρησιμοποιη­ θεί για την παραγωγή ανάγλυφων χυτών με

επίπεδη βάση.

γ ΛΙΚΑ ΚΑ ΤΑΣκεγΗΣ ΜΟΝΤΕΛΩΝ

Τα μοντέλα που χρησιμοποιούνται για

την κατασκευή των καλουπιών μπορούν να γίνουν από διάφορα ύλικά. Ανάμεσα σ' αυ­ τά περιλαμβάνονται τ? κερί, το λακαρισμέ­ νο γυψοκονίαμα, το στιλβωμένο μέταλλο, το ξύλο, μερικά σκληρά πλαστικά, η άργιλ­ λος (πηλός) και το σαπούνι. Μπορούν επί­

σης να χρησιμοποιηθούν και μερικά εύκα­

μπτα υλικά όπως διάφοροι τύποι ελαστικού, το

KoroscaI,

τα διάφορα πολυμεριζόμενα εν

ψυχρώ συστήματα και το άγαρ-άγαρ (μια

ζελατινώδης ουσία που παίρνεται από διά­ φορα θαλάσσια φύκη). Τέλος,

χρησιμο­

ποιούνται για την κατασκευή μονοκόμμα­

των καλουπιών συνθετικά υλικά όπως η διογκωμένη

πολυστερίνη

άλλο υλικό,

ή

οποιοδήποτε

που καταστρέφεται τελείως

όταν έρχεται σε επαφή με το ρευστό μέταλ­ λο, χωρίς να αφήνει καθόλου στάχτη . Σε όλες τις περιπτώσεις. η ποιότητα της προκύ­ Χυτοχαλίιβδινο (ανοξεΙδωτο ατσάλι 18 / 8) ηλεκτρικό ρολόι τοίχου J 1,5· 19.75 ίντσες και βάρος 5 κιλών. Σχεδιάστηκε από τον OIaf JoIf και κατασκευάστηκε από την εταιρεία Polaris, Sandness, Νορβηγία. Φωτo~ Υραφία Kaada Nor~Hansen, Stavanger, ΝορβηΥία.

πτουσας επιφάνειας είναι μια ακριβής ανα­ παραγωγή του χρησιμοποιούμενου για την

κατασκευή του μοντέλου υλικού. κάτι που

επηρεάζει ασφαλώς την εκλογή του υλικού. Στην περίπτωση των μοντέλων που καίγο­ νται κατά την χύτευση. δεν χρειάζεται η

μοποιηθεί επίσης και για χύτευση σε ται­

αφαίρεσή τους από το καλούπι. μετά τη

ριασμένα κομμάτια. Μια γύψος επένδυσης

μορφοποίηση.

μη σιδη ρούχων μετάλλων παρασκευάζεται

Τα συμμετρικά ξύλινα μοντέλα που γίνο­

για το εύχ:ολο ξεκαλούπωμα από καλούπια

νται στον τόρνο γίνΟ,νται από κομμάτια ξύ­

δύο κομματιών. Η γύψος αυτή χρησιμοποιεί­

λου, που έχουν προηγουμένως κοπεί σε δύο

ται στη χύτευση με την τεχνιΚή του «χαμέ­

μέρη και έχουν ξανακολληθεί κατά μήκος

νου κεριού», γιατί απορροφά την ελάχιστη

με την παρεμβολή ενός φύλλου αμφίπλευ­

δυνατή ποσότητα κεριού. Ένα προϊόν που

ρου κολλητικού χαρτιού, για να διευκολυν­

ονομάζεται

θεί αργότερα ο νέος χωρισμός των δύο κομ­

Kastical παρασκευάζεται για τα

καλούπια ανοιχτού προσώπου,

που είναι

ματιών του μοντέλου. Η στερέωση κοντών

ιδιαίτερα'κατάλληλα για τη χύτευση κραμά­

περονών στο έ.να κομμάτι και η δημιουργία

των ψευδάργυρου, εξαιτίας της εξαιρετικής

αντίστοιχων υποδοχών στο άλλο κομμάτι

θερμικής του αγωγιμότητας.

κάνει δυνατό το εύκολο ταίριαγμα, με αγκύ­

Τα υλικά αυτά μπορούν να χαραχθούν

ρωση, των δύο κομματιών του μοντέλου,

απ' ευθείας για την παραγωγή χυτιbν α"οι­

όταν αυτό επιβάλλεται για την κατασκευή

χτού προσώπου. Τα μεγαλύτερα χυτά ανοι-

του καλουπιού.

399

ΑΠΟΚΟΛΛΗΤιΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ

νισθεί όλη η ξηρή γύψος.

Ύστερα αναμι­

ΟΙ αποκολλητικές ουσίες χρησιμοποιού­

γνύεται μέ το χέρι και οι σβώλοι τρίβς>νται

νται για να επιτρέψουν, μετά τη 'Χύτευση,

με τα δάχτυλα. Αυτό πρέπει να γίνεται κάτω

τον απο-χωρισμό των δύο κομματιών του

από την επιφάνεια του υλικού, για να απο­

καλουπιού. Η αποκολλητική ουσία αλείβε­

φευχθεί η εισαγωγή στο μίγμα μιας περίσ­

ται με πινέλο, πασπαλίζεται ή ψεκάζεται,

σειας αέρα . Η ανάμιξη συνεχίζεται για πέ­

άλλοτε επάνω στο καλούπι και άλλοτε τόσο

ντε ως δέκα λεπτά, μέχρις ότου το υλικό αρ­

επάνω στο καλούπι όσο και στο ίδιο το μο­

χίσει να παίρνει την υφή κρ έ μας ο προκύ­

ντέλο, λίγο πριν από τη χύτευση του ρευ­

πτων πολτός πρέπει να έχει ομοιόμορφη σύ­ σταση και να μη περιεχει σβώλους.

στού

μετάλλου .Οι απoKιiλληΤΙKές ουσίες

που χρησιμοποιούνται για τα γύψινα καλού­

πια είναι το μαλακό σαπούνι, η στεαρίνη. το

κερί δίαλυμένο σε κατάλληλο διαλυτικό και

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ:

τα διάφορα γαλακτωματοποιημένα ή ελα­

ΣΧΗΜΑ

φρά ορυκτέλαια. Θα πρέπει να χρησιμο­ ποιείται πάντα ένα ελαφρό επίστρω'μα απο­

κολλητικού γιατί ένα παχύτερο στρώμα θα

Ανάλογα υπάρχουν

με το

ΣΥΜΜΕΤΡΙΚΟ

σχήμα του

διάφοροι

τρόποι

μοντέλου

τοποθέτησής

του στη γύψο του καλουπιού. Αν είναι το

προκαλούσε το χάσιμο μερικών λεπτομε­

μισό ενός συμμετρικού σχήματος ή ένα σχή­

ρειών ή θα διέβρεχε τη γύψο, με αποτέλε­

μα χωρίς υποσκαφές, η διαδικασία ακολου­

σμα την παραγωγή ενός χυτού με επιφα­

θεί τον παρακάτω δ ρόμο ; Το μισό μοντέλο, ελαφρά γρασσαρισμέ­

νειακούς πόρους. Μερικές τεχνικές χύτευ­ σης απαιτοΥν τη χρησιμοποίηση ως απο­

κολλητικής ουσίας . μιας κάποιας μορφής άνθρακα, που γίνεται με τη φλόγα ενός κε­ ριού ή ενός καύσιμου αερίου. Τα αποκολ­

λητικά παρασκευάσματα με βάση τον άν­ θρακα συμβάλλουν στην επίτευξη λείων επιφανειών του χυτού.

νο, κερωμένο ή αλειμμένο με υγρό σαπούνι

ή

σελλάκ,

αναλόγως

του

υλικού

κατα­

σκευής του, τοποθετείται με την επίπεδη πλευρά προς τα κάτω σε ένα καθαρό )(οντρό κομμάτι τζαμιού, περί τα δέκα εκατοστά μα­ κρύτερο και πλατύτερο από το μέγεθος του

καλουπιού. Όταν

χρησιμοποιείται

ένα

σύστημα

πλαισίου δύο κομματιών από χυτοσίδηρο, το κάτω μέρος , με τη γραμμή αποχωρισμού

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΓΥΨΟΥ

Για την επίτευξη της μεγαλύτερης δυνα­ τής αντοχής του καλουπιού, η γύψος πρέπει

να επεξεργάζεται υπό προσεκτικά ελεγχό­ μενες συνθήκες. Η αναλογία σκόνης γύψου­

νερού πρέπει να είναι αυτή που συνιστά ο κατασκευαστής της γύψου. Για τα προϊόντα της αμερικανικής εταιρείας

US Gypsum Co

συνιστώνται οι αναλογίες που δίνονται στις επόμενες γραμμές.

προς τα κάτω, τοποθετείται επάνω στο γυαλί με κεντραρισμενο το μοντέ λο . Μπορούν επί­

σης να χρησιμοποιηθούν κάτω και πάνω μισά

μέρη ,

. Οταν

κατασκευασμένα

από

ξύλο.

λείπουν κι αυτά μπορούν να συναρ­

μολογηθούν

ξύλινα

φύλλα

κατάλληλου

ύψους ή λουρίδες γαλβανισμένης λαμαρί­ νας ή κασσίτερου, έτσι ώστε να σχηματι­

σθούν τα τοιχώματα που θα συγκρατήσουν τη γύψο. Πρέπει να ε ίναι αρκετά πλατειά,

για να δέχονται το βάθος του μισού μοντέ­ Γύψος ταιριαστών πλοκών:

120-160 μέρη

νερού ανά

100

μέρη γύψου (ιc:ατά βάρος)

τοστών, για το πάχος της μάζας της γύψου

Γύψος χύτευσης μετάλλων: 120 ω l60 μέρη ανά

100

μέρη

γύψου (ιcατά βάρος) Γύψος μη σιδηρούχων μετάλλων:

λου συν μια ανοχή τριών τουλάχιστο εκα­

79-95 μέρη

100 μέρη γύψου (κατά βάρος) .

KasticaI: 60-100 μέρη νερού ανά 100

νερού ανά

μέρη γύψου (κατά

βάρος).

στο λεπτότερο σημείο. Για την υποστήριξη ενός τέτοιου τοι)(ώματος και για την παρ ε­

μπόδιση της εκφυγής του πολτού της γύψου κατά το χύσιμο του, οι ραφές κι οι γωνίες

σφραγίζονται με πλαστελΙνη ή μαλακό κερί

μοντελοποιίας στο εξωτερικό του τόιχώμα­ Η ζυγισμένη γύψος κοσκινίζεται με το χέ­

τος.

Ύστερα, χύνεται στο «δοχείο»

αυτό

ρι στην κατάλληλη ποσότητα νερού θερμο­

του καλουπιού η γύψος, που ανακινείται

κρασίας

Αφήνεται να μουσκέψε ι

ελαφρά πριν σκληρυνθεί, για να αποκτήσει

επί ένα έως τρία λεπτά μέχ ρις ότου εξαφα-

επίπεδη επιφάνε~α και να βγουν στην επιφά-

400

72-800F.

νεια οι τυχόν υπάρχουσες φυσαλλίδες αέρα.

χρησιμοποιείται μόνιμη κάσα, αλλά μόνο το γύψινο καλούπι, το κανάλι τροφοδότη­ σης μπορεί να οδηγηθεί στο πιο βολικό για

ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ

.Η

ΣΤΕΡΕΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΓΥΨΟΥ

Η τεχνική γύψος είναι προϊόν αλέσματος

τη χύτευση σημείο (διαλέγετε την πιο σύ­ ντομη

απόσταση

ανάμεσα

στο

άνοιγμα

της πυρωμένης γύψου σε μορφή λεπτής σκό­

τροφοδοσίας και στην κοιλότητα του κα­

νης και αποτελείται από ημιυδρίτη του θειϊ­

λουπιού). Είναι επίσης δυνατή η χρησιμο­

κού ασβεστίου, που προέρχεται από τη θέρ­

ποίηση ενός σωλήνα ή ραβδΙΟύ κατάλλη­

μανση ορυκτής γύψου μέχρις ότου αφυδα­

λης διαμέτρου, κάνοντάς το μέρος του συ­

τωθεί μερικώς . Στη σκόνη αυτή προστίθεται

στήματος,πριν αποχυθεί η γύψος. Στην περί­

πυριτικό μαγνήσιο (λεπτόινος αμίαντος) ή

πτωση αυτή,ο σωλήνας (ή το ραβδί) πρέπει

μακρόι νο ταλκ. Η σκόνη τεχνικής γύψου σε

να καλυφθεί με αποκολλητική ουσία, όμοια

ξηρή μορφή αποτελείται από μικρά σωμά­

με αυτή που χρησιμοποιείται σε όλα τα άλ­

τια περιβαλλόμενα από αέρα. Όταν η σκό­

λα μέρη , για να διευκολυνθεί ύστερα η αφαί­

νη προστεθεί στο νερό, ο αέρας εκτοπίζεται

ρεσή του.

από το νερό που διεισδύει στους πόρους

Με τη μύτη ενός μαχαιριού μπορούν να

του υλικού και γεμίζει τα διάκενα ανάμεσα

δημιουργηθούν στη γύψο αρκετοί μικροί

στους πόρους του,δίνοντας μια μάζα που δεν

αγωγοί εξαερισμΟύ, που οδηγούν από τα

μπορεί να αποχυθεί.

Όταν υπάρχει περίσ­

βαρύτερα

μέρη

του μοντέλου

εκεί

όπου

σεια νερού και αρχίζει η ανάδευση, το σύ­

υπάρχει η καλύτερη ευκαιρία διαφυγής των

στημα νερού-γύψου γίνεται υπέρκορο και

αερίων που θα σχηματισθούν κατά τη χύ­

σχηματίζει έναν υδαρή πολτό , που μπορεί

τευση του μετάλλου και δεν θα μπορούν να

να αποχι,θεί. Στη φάση αυτή, ο αέρας αφαι­

διαφύγουν αλλιώς α'πό την κοιλότητα του

ρείται πολύ εύκολα με απότομα κουνήματα

καλουπιού. Αν δεν γίνουν ΟΙ αγωγοί εξαερι­

του δοχείου, οπότε συνήθως επακολουθεί η

σμού που πρέπει, παγιδεύμένα αέρια θα

απόχυση της γύψου. Όταν ο πολτός αφεθεί

οδηγήσουν σε ατελώς γεμισμένα χυτά . Οι

να . παραμείνει ήρεμος για ένα κάποιο χρο­

αγωγοί εξαερισμού είναι λοξοκομμένοι και

νικό διάστημα, καθιζάνουν από αυτόν κρύ­

μικρής ριαμέτρου, έτσι ώστε να μη περάσει

σταλλοι που συσσωματώνονται βαθμιαία,

μέσα από αυτους το λιωμένο μέταλλο, και

σε μεγαλύτερες βελονοειδείς δομές, που αλ­

καταλήγουν στον ελεύθερο αέρα . Αγωγοί

ληλεμπλέκονται και συγκρατούνται προς

εξαερισμού μπορεί επίσης να γίνουν και με

μια ενιαία στερεή μάζα. Σε είκοσι πέντε έως

την τοποθέτηση κομματιών σύρματος στην

τριάντα λεπτά η γύψος έχει «πήξε\)" σχημα­

ε πάνω επιφάνεια του κάτω κομματιού του

τίζοντας μια συμπαγή μάζα, με έκλυση θερ­

καλουπιού' μετά την κατασκευή και την

μότητας . Αν χρησιμοποιηθεί περίσσεια νε­

αφαίρεση του πάνω μέρους του καλουπιού,

ρού, οι σχηματιζόμενοι κρύσταλλοι έχουν

το σύρμα απομακρύνεται, αφήνοντας μικρά

κενά μεσοδιαστήματα, με τελικό αποτέλε­

κανάλια.

σμα η στερεή μάζα να είναι πορώδης και να

Τα πιο πολύπλοκα σχήματα απαιτούν τη

έχε ι μικρότερη αντοχή . Γι' αυτό το λόγο, η

χρησιμοποίηση

καναλιών

τροφοδοσίας,

διατήρηση της σωστής αναλογίας νερού

αγωγών μεγαλύτερων από αυτούς του εξαε­

και γύψου είναι κάτι που έχει ιδιαίτερη ση­

ρισμού, που οδηγούν από το βαρύτερο μέ­

ρος του μελλοντικού χυτού προς την πλευρά

μασία. Μετά τη σκλήρυνση τη ς γύψου, η επιφά­

του ανοίγματος τροφοδοσίας, ακολουθώ­

νεια μπορεί να λειανθεί με μια ευθεία με­

ντας όμως διαφορετική διαδρομή από τον

ταλλική ακμή , αφού αναποδογυρισθεί το κά­

κύριο αγωγό τροφοδότησης.

τω μέρος του καλουπιού, έτσι ώστε η όψη

ταλλο χύνεται μέσω του κεντρικού συστή­

του να έρθει προς τα πάνω. · Ύστερα, γίνεται

ματος τροφοδότησης, η εμφάνισή του στο

το κανάλι τροφοδότησης του καλουπιού με

άκρο ενός μικρού καναλιού τροφοδοσίας

ρευστό μέταλλο, με τη δημιουργία μιας αυ­

αποτελεί ένδειξη για το ότι η κοιλότητα του

λάκωσης διατομής

Όταν το μέ­

(με τη βοήθεια ενός

καλουπιού έχει γεμίσει με λιωμένο υλικό.

κοφτερού μαχαιριού), που οδηγεί από το

Το βοηθητικό κανάλι βοηθάει επίσης τη

ψηλότερο ή βαρύτερο μέρος του μοντέλου

διαφυγή των αερίων και των ατμών .

''V''

στην τρύπα τροφοδότησης, που βρίσκεται στο άκρο της κάσας χυτηρίου.

Όταν δεν

«Κλειδιά»

ή

στερεωτικές

αυλακώσεις

μπορούν να κοπούν στην ακμή του κά.τω μέ-

401

.

ΧΥΤΕΥΣΗ ΣΕ ΟΡΥΚΤΟ ΠΕΤΡΩΔΕΣ ΥΛΙΚΟ ΤUFA Τα τελευταία ειcατό περίπου χρόνια σι Αμερινδοί της

φυλή ς

Navajo

χρησιμοποιούν μια φυσική, πορώδη,

ελαφριά και εξ αιρετικά πυρίμαχη πέτρα, γνωστή ως

tu(a,

για νο κάνουν καλούπια ΧVΣίματoς ασημένιων

κοσμημάτων . Η (ufa είναι έ να πορώδες πέτρωμα (του οποίου υπάρχου ν πολλές ποικιλίες ) που αποτελείται από λεπτότατο αποσαθρωμένο υλικό . Σχηματίζεται ως

απόθεση από χ ε ιμάρρους σε διάφορες καταστάσεις πυ­ κνότητας, λίγο πολύ στρωματοποιημένη. Οι Ινδιάνοι

κόβουν πέτρες διάφορων μεγεθών, που τις χρησιμο­ ποιούν όπω ς θα περιγραφεί στα ακόλουθα. Η σειρά των φωτογραφιών δείχνει έναν πεθαμένο πια επιφανή τεχνί­ τη Navajo , τον Tom ΦωΤΩΥpaφίι:ς Wcstcrn

Burhsides.

επάνω στη δουλειά .

Ways FC8ΙUreS.

Ι . ΔΕΞΙΑ : Η πέτρα ιufa κόβεται σε δύο επίπεδες πλά­ κες , αρκετά μεγάλες για να δεχθούν το προς χύτευση κόσμημα . Γiνoνται μόνο καλούπια από δύο μέρη. Το υλικό

tufa

ε ίναι αρκετά μαλακό

ytQ

κόψιμο με κοινό

χριόνι. Στη μέθοδο αυτή, η πέτρα tufa μπορεί να αντι­ κατασταθεί από άλλα υλικά όπως η γύψος επένδυσης ή ένα μ{γμα γύΨΌυ και πυρΙμαχων υλικών σε μορφή σΙCό­ νης.

Το σχέδιο του αντικείμενου τοποθετείται προσεκτι­ κά πάνω στην tufa και χαράζεται στην πλάκα, συχνά με εγκόπές διατομής {Ν». Πρέπει να γίνει πρόβλεψη ώστε το μέταλλο να τρέξtt ελεύθερα στο καλοuπι' έτσι χαρά­ ζεται ένας κύριος αγωγός που οδηγε{ από ένα άκρο τοιι καλουπιού στην κοιλότητά του . Γιο. μεγάλα "ομμάτια . γίνονται μικρές χαραξιές, αρχiζοντας αΧό το κέντρο και εκτεινόμενες ακτινοειδώς από τα βαρύτερα μέρη

5. ΚΑ ΤΩ: Τα Μο κομμάτια του καλουπιού δένονται

χρος τα έξω. Aυτtς θα επιτρέψουν την εκδίωξη των

με ελεύθερη βαρύτητα ενώ η φλόγα του καμινέτου παί­ ζει πάνω στο μέταλλο, για να το κρατήσει ζεστό και να προληφθούν ιικρύερ> εμφράξεις.

4.

αερίων που θα μπορούσαν αλλιώς να προκαλέσουν ελαττωματική χύτευση.

402

σφιχτά για να προληφθεί διαρροή θερμού, λιωμένου μετάλλου . Μια και το κάτω μέρος αυτού του κοσμήμα­

τος ε(ναι επ{πεδο δεν υΧάρχει ανάγκη φοδραρΙσματος με οχοιοδήποτε τρόπο των δύο γλυιttών χλακών. Το μtταλλo θερμαίνεται και τή"εται σε ένα μι.::ρό χωνεU'tή­

ριο , με ένα καμινέτο UΔραυλΙ'::Oύ, Έπειτα χύνεται στο όρθιο καλούπι. που έχει μι.::ρή κλΙση προς τα πλάγια.

Οι επίπεδες επιφάνειες της Ιufa τελειοποιούvtαι με χοντρή λΙμα. Οι δύο πλάκες πρέπει να εΙναι γωνιασμέ­

2.

νες και να ταιριάζουν καλά.

Για να εξασφαλισθεί η καλή εφαρμογή των δύο εφα ­ πτόμενων επιφανειών η μια πλόκα τρίβεται προσεκτικά με την όλλη . Τυχόν ανωμαλίες απομακρύνονται ως σκό ­

3.

νη .

7.

Για την αφαίρεση της μπουκαδούρας το χυτό μεντα­

γιόν τοποθετείται πάνω ' σε μια χαλύβδινη επιφάνεια και η μπουκαδοΟρα αφαιρείται με κοπίδι και σφυρί «εν ψυχρώ» .

6. Μετά τη χύτευση και την ψύξη, το διπλό καλούπι tufa χωρίζεται στα δύο του μέρη. Εδώ φαίνεται το προ­ tςύΠΤOν χυτό, ένα μενταγιόν γνωστό στους Navajo ως najahe. Τα φλας εμφανίζονται στην περίμετρο ως ακα­ νόνιστες ανωμαλΙες και πρέπει να αφαιρεθούν μαζύ με τη μπουκαδούρα.

403

8.

Η επιφάνεια του κοσμήματος φινίρεται με λιμάρισμα

(βελονωτή λίμα) και ανοίγεται η τρύπα από την οποία θα κρεμαστεί το μενταγιόν

najahe.

ρους του καλουπιού, έτσι ώστε όταν σχημα­ τοποι ε ίται το επάνω κομμάτι και έχει αντί­

στοιχες ραβδώσεις να ταιριάζει καλά στο κάτω κομμάτι, με αποτέλεσμα ένα καλό και

ανθεκτικό ταίριασμα των δύο κομματιών. Τα πλαίσια κάσας από χυτοσίδηρο είναι

ήδη «κλειδωμένα», με προεξέχουσες φλά­ ντζες με τρύπες στο ένα μέρος και κυλινδρι­ κούς άξονες στο άλλο μέρος, που περνώντας μέσα από τις τρύπες, εξασφαλίζουν ένα πο­ λύ σφιχτό και στερεό κλείσιμο του συστή­ ματος.

Μετά τη δημιουργία των αγωγών τροφοδό­ τησης, των βοηθητικών καναλιών και των

ανοιγμάτων εξαερισμΟύ, το πρώτο μισό του καλουπιού επεξεργάζεται με αποκολλητική ουσία και το δεύτερο μισό του μοντέλου το­

9.

Ένα συμπληρωμένο κολλιέ με μοτΙβο ανθούς ροδιάς και με μενταγιόν najahe παρόμοιο με αυτό που παρου­

σιάστηκε στις προηγούμενες φωτογραφίες. Οι κοiλες χάντρες σχηματΙζονται με σφυρηλάτηση δΙσιι:ων σε καλούπια ή σε μπλοκ σπειρότμησης και έχουν θολοει­

δές ή ημισφαιρικό σχήμα. Έχουν τρύπες μέσα από τις οποίες περνιέται νήμά από μέσα προς τα έξω. Οι τρύπες επιτρέπουν επίσης τη διαφυ-γή των αερίων, που σχημα­ τίζονται κατά την ετερογενή συγκόλληση. Δύο τέτοια ημιθόλια κολλιώνται -για να σχηματίσουν μια χάντρα. Συχνά προσαρτώνται χυτές προσθήκες, -για να σχημα­ τισθούν τα τυποποιημέΥα O\Jμβολικά σχέδια ανθοό ρο­ διάς. Το κόσμημα και τα μοτίβα του πιστεύεται ότι φέρνουν τύχη . Κατά τη -γνώμη των ειδικών, η παράδο­ ση δεν εΙvoι ντόπια αλλά μαυριτανική και μεταφυτεύ­ θηκε στους Ινδιάνους από τους πρώτους Ισπανούς κα­ τακτητές της Kεντριιcής ΙCαι της Νότιας Αμερικής.

ποθετείται ακριβώς πάνω στο πρώ~o. που εξακολουθεί να βρίσκεται ακόμα στη θέση

ρουσιαστεί δυσκολία στην αφαίρεση του

του.

μοντέλου ή στον διαχωρισμό των δύο κομ­

Ύστερα τοποθετείται το πλαίσιο του.

επάνω μέρους του καλουπιού, ξύλινο ή με­

ματιών του καλουπιού, μπορέ! να σπρωχθεί

ταλλικό, για να συγκρατήσει την γύψο, που

στη διαχωριστική γραμμή ένα λεπτό σύρμα

όταν έχει πια πάρει τη μορφή του υδαρούς

και να διευκολυνθεί έτσι η αφαίρεση του

πολτού χύνεται στο πλ:αίσιο. Μετά παραμο­

μοντέλου ή το ξεκόλλημα των δύο κομμα­

νή τριάντα περίπου λεπτών , μέχρι να πήξει

τιών του καλουπιού. Μέσα στο διάκενο που

η γύψος , τα δυό μέρη του καλουπιού μπο­

δημιουργεί το σύρμα προσφυσάται πιεσμέ­

ρούν να χωριστούν μ ε προσοχή, χάρη στην

νος αέρας.

επενέργεια

ουσίας.

μπορεί να βοηθήσει και το ελαφρό χτύπημα

Ύστερα αφαιρείται το μοντέλο και ακο­

του δεύτερου μέρους του καλουπιού από κά­

λουθεί η δημιουργία των διάφ9ρων αγωγών

τω προς τα απάνω με ένα ξυλόσφυρο.

της

αποκολλητικής

στο δε ύτερο κομμάτι του καλουπιού. Α ν πα-

404

Σε πιο έμμονες

καταστάσεις,

Κατά τη χύτευση των μετάλλων σε γύψο,

τα ανοίγματα κα ι οι κύριοι αγωγοί τροφοδό­ τησης, οι βοηθητικοί αγωγοί και τα κανά­ λια εξαερισμού μπορούν να έχουν μικρότε­ ρες διατομές από ότι κατά τη χύτευση σε

άμμο, εξαιτίας των θερμομονωτικών ιδιοτή­ των της γύψου, που περιέχει επίσης πυρίμα­

χο υλικό. Η ίδια μονωτική φύση του υλικού

κάνει αναγκαία τη μακρότερη ψύξη του με­ τάλλου μέσα στο καλούπι πριν απο την αφαί­

ρεση του χυτού , καθώς η απώλεια θερμότη­ τας γίνεται με βραδύτερο ρυθμό.

ΞΗΡΑΝΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΟΥΠΙΩΝ ΑΠΟ ΓΥΨΟ

. Ενα καλούπι που

δεν έ'Χει αφεθεί να στε­

γνώσει όπως πρέπει περιέ'Χει υγρασία, η

οποία, όταν έρθει κατά τη χύτευση σε επα­ φή με το ζεστό μέταλλο, μετατρέπεται σε υδρατμούς που οδηγούν σε μη πλήρες γέμι­ σμα της κοιλότητας ή σε πορώδη επιφάνεια του χυτού .

· Ολη η ελεύθερη υγρασία και

ένα μέρος του κρυσταλλικού νερού της γ ύ­ ψου απομακρύνονται κατά τη διάρκεια της

ξήρανσης. Μετά την αφαίρεση του μοντέ­ λου,

το

ξανασυναρμολογημένο

καλούπι

αφήνεται να ξηρανθεί επί είκοσι έως τριά­ ντα ώρες στους

4000F περίπου.

Αυτό μπορεί

να επιτευχθεί επάνω σε μια συνηθισμένη σό­

μπα ή επάνω σε έναν θερμαινόμενο βραστή­ ρα . Μπορεί να επέλθει μια κάποια συστολή ή παραμόρφωση αλλ ' αυτή ελαχιστοποιεί­

ται με την προσεκτική, αργή ξήρανση .

. Οταν

το καλούπι είναι πια στεγνό, λύνε­

ται και η εσωτερική του επιφάνεια επεξεργά­ ζεται με αποκολλητική ουσία. ·γστερα, ξα­

Προστατευτικό κάλυμμα του στήθoUς . η

είναι γνωστό στους

Navajo,

Ketoh

όπως

σχεδιασμενο για να προ­

φυλάει από το απότομο χτύπημα του KαΡIΣOύ στο στή­ θος μετά την εκτόξευση των βελών. Μολονότι αρχικά

είχαν μικτό, λειτουργικό και 'διακοσμητικό σκοπό , τα

ketoh εξαιc:oλoυθoύν να φοριούνται ακόμα

και σήμερα ,

αλλά μόνο για τη διαιc:oσμηΤΙKή τους αξία. Το

ketoh

της φωτογραφίας από χυτό ασήμι φέρει στο κέντρο το

παραδοσιακό τουρκουάζ και αιι:τινωτά μοτίβα φύλλων με σταμπωτά άκρα. Συχνά, τα διάφορα μέρη χυτευό­

ντουσαν χωριστά και ενωνόντουσαν με συγκόλληση. ΦωΤΟΥpaφία Wes-tern Ways Features.

νασυναρμολογείται. Τα κομμάτια πρέπει να

Χυτό ασημένιο βραχιόλι Navajo στολισμένο με πέτρες τουρκουάζ. Πλάτος: 2 5/ 8 ίντσες. Η μορφή σχήματος

«ν», που έχει τριγωνική διατομή και συνηθίζεται σε πολλά ινδιάνικα χυτά βραχιόλια και άλλα κοσμηματα,

παράγεται ευιι:ολα με τη χάραξη της πέτρας

tufa.

Η

χάραξη ενός καναλιού αυτού του τtιπoυ έχει ελάχιστες

δυσκολίες, γιατί η πέτρα είναι μαλακή και τρίβεται εόκολα. Τα βραχιόλια του είδους αυτού χυνονται αρχι­ ιι:ώς επίπεδα. Μετά το φινίρισμα με λίμες και λειαντιιι:ά υλικά , υποβάλλονται σε σφυροκόπημα για να ταιριά­

ξουν στον ιc:αρπό , Η δουλειά αυτή χρειάζεται προσοχή "(ια να μη σπάσει το μέταλλο, ένα συνηθισμένο ατύχη­ μα εξ αιτίας της εί"οθραυστης δομής το υ χυμένου μετάλ­

Museum ο[ ιhe American Jndian, Heye Foundlltion, New York, Η.ΠΑ .

λου,

405

αρκετές φορές, πριν πεταχθούν ως άχρηστα.

ΧΥτεΥΣΗ

ΕΝΟΣ

ΧΥΤΟΥ

ΜΕ

ΑΚΑΝΟΝΙΣΤΗ

ΜΟΡΦΗ

Η διαδικασία που περιγράφηκε στα προ­

ηγούμενα ακολουθείται όταν το χυτό έχει συμμετρική

μορφή

και

χρησιμοποιείται

καλούπι που αποτελείται από δύο κομμάτια. Όταν πρόκειται να χυθεί μια ακανόνιστη μορφή , η μέθοδος είναι ελαφρά διαφορετι­ κή. Στην αρχή το μοντέλο σημειώνεται με

τη βοήθεια μιας διαχωριστικής γραμμής, που το διαιρεί σε δύο

κατά προσέγγιση

όμοια μέρη, σύμφωνα με τις

πλατύτερες

διαστάσεις του μοντέλου, έτσι ώστε να μην υπάρχουν προεξέχοντα μέρη που θα δη­ μιουργήσουν υποσκαφές στο καλούπι. Οι υποσκαφές κάνουν αδύνατη την αφαίρεση

του μοντέλου από το καλούπι. Αν το μοντέ­ λο δεν μπορεί να χωρισθεί σε δύο μέρη χω­ ρίς να αποφευχθούν οι προεξοχές

- υποσκα­

φές, υπάρχουν για εκλογή μερικές εναλλα­ ΜενταΎιόν από τον

Bob Winston.

Η επάνω κυκλική

φόρμα δημιουργήθηκε από έναν τύπο χυτού ονομαζό­ μενο «Kαρδlά~) (χάραξη κατευθεΙαν στην επένδυση και ύστερα χύτευση) και έχει διακοσμηθεί με σφυρηλατη­ μένα συρμάτινα στοιχεία.

κτικές λύσεις. Μπορεί να γίνει ένα πιο πολύ­

πλοκο, πολλα'πλό καλούπι με πρόσθετα <<μά­ γουλω> ή πρόσθετες διατομές ανάμεσα στα

δύο βασικά μέρη (αυτό απαιτεί μεγάλη επι­ δεξιότητα και πείρα). Μπορεί να γίνει ένα μονοκόμματο, επεκτεινόμενο καλούπι. Οι προεξοχές του μοντέλου μπορούν να γεμι­ στούν με πρόσθετο υλικό κατασκευής μοντέ­

λων και να εξαεριστούν γύρω γύρω, οπότε, όταν αφαιρεθεί το μοντέλο από το καλούπι, τα πρόσθετα τμήματα θα παραμείνουν στην κοιλότητα ενώ το χυτό θα φινιριστεί αργό­ τερα, έτσι ώστε να αντισταθμισθεί κάθε εν­ δεχόμενη αλλαγή της μορφής του εξαιτίας του λόγου αυτού. Αν υποτεθεί ότι είναι ακό­

μα δυνατή η κατασκευή ενός καλουπιού από

δύο κομμάτια,παρά το ασύμμετρο σχήμα '. )

...

του μοντέλου, ακολουθείται η

ο .

παρακάτω

διαδικασία. Ετοιμάστε το κάτω μέρος του καλουπιού Χυτό με την τεχνική «χαμένου κεριού»: χρυσό μεντα­

Ύιόν μορφής ιφοκοδείλου από τον Παναμά. Ύψος:

1/ 4

ίντσες. ΡrimJΊiνe

Υραφία

Art, New York,

4

Η.ΠΑ. Φωτο­

Char/es Uhl.

επάνω σε ένα κομμάτι χοντρό τζάμι ή σε μια

επίπεδη, λεία μεταλλική πλάκα. Αυτό είναι πιο σημαντιΚό για την καλή εφαρμογή των

τοιχωμάτων της κάσας ή των άλλων τοιχω­ μάτων που περιβάλλουν το υλικό του κα­

δένονται μαζί με σύρμα ή να πιάνονται στη

μέγγενη.

Ύστερα, ακολουθείται η διαδικα­

λουπιού παρά για το καλό ταίριασμα του μοντέλου.

Ύστερα, ετοιμάζεται ο πολτός

σία που πεΡΙΥράφηκε στην περίπτωση της

της γύψου και χύνεται στο κάτω μέρος του

χύτευσης σε καλούπια από άμμο.

καλουπιού. Το μοντέλο, καλυμμένο με απο­

Με τον προσεκτικό χειρισμό, τα καλού­

κολλητική ουσία, πιέζεται μέσα στη μαλα­

πια από γύψο μπορούν να χρησιμοποιηθούν

κή γύψο μέχρι την προχαραΥμένη διαχωρι-

406

Ο γλύπτης Jacques Lipchitz ενώ δουλεύει ένα μεγάλο μοντέλο από κερί στο Modern Art Foundry. Corona, New York, H.n.A. Χρησιμοποιεί ένα θερμαινόμενο εργαλείο για να δημιουργήσει επιφανειακή υφή. Φω­ ΤΟΥραφία Ορρί. Κεριά απoθηιcευμένα, «υπό επεξεργασία)),στο Modern πλέουν σε ένα μεγάλο κάδο κρύου νερού για να προφυλαχθούν από θερμικές παραμορφώσεις. ΦωΤΟΥραφία Ορρί.

Art Foundry,

ση.-ή γραμμή. Αφήνεται στη θέση αυτή μέ­

χρι να πήξει η γύψος. Μετά τη στερεοποίη­ ση, μπορεί να χρειαστεί η αφαίρεση ενός

μέρους της μάζας για να αποκαλυφθεί ένα μέρος της διαχωριστικής γραμμής, που θα έχει ίσως καλυφθεί και βρίσκεται κάτω από

το

επίπεδο

. γ στερα,

της

επιφάνει·ας

της

μάζας .

στο κάτω μέρος του καλουπιού

δημιουργούνται «(κλειδιά») , αγωγοί τροφοδό­

τησης και κανάλια εξαερισμού . Ακολουθεί η κάλυψη με αποκολλητική ουσία και η το­

ποθέτηση του επάνω πλαισίου του καλου­ πιού, ενώ το μοντέλο βρίσκεται πάντα στη

θέση του. Στο επάνω μέρος του καλουπιού

407

χύνεται ο πολτός της γύψου, τα δύο μέρη

ταλκ, ή εμβαπτίζeιtαι σε ταλκ, γρqφίτη ή μί­

μοντέλο

κα για να γίνει αδιαπέρατη από το μέταλλο,

αφαιρείται και το καλούπι ξηραίνεται και

χωρίς όμως να εμποδίζει και τη διαφυγή των

ετοιμάζεται για χύτευση, όπως περιγράφηκε

Ε1<λυόμενων στο εσωτερικό της ιcαρδιι'ις αε­

του

καλουπιού

χωρίζονται,

το

ρίων και ατμών. Ύστερα, η καρδιά τοποθε­

στα προηγούμενα.

τείται στο καλούπι, με τα άκρα του σωλήνα σε υποδοχές, ιcoμμένες σύμφωνα με το σχή­

μα του, σε άκρα που εξέχουν από την κοιλό­

Χύτευση με καρδιά

τητα του καλουπιού.

Η μέθοδος που περιγράφηκε μέχρι τώρα

Μια άλλη μέθοδος στηρίζεται στο κρέ­

δίνει μόνο συμπαγή χυτά, τα οποία είναι

μασμα της καρδιάς από σύρματα στερεωμέ­

συνηθισμένα προκειμένου για αντικείμενα

να έξω από το καλούπι, στην περίπτωση των

σχετικώς μικρού μεγέθους. Τα μεγαλύτερα

μικρότερων χυτών, και στη χρησιμοποίηση

αντικείμενα ή τα αντικείμενα που πρέπει να

καρφιών ιcαι λεπτών ράβδων, στην περί­

έχουν μικρότερο βάρος γίνονται συνήθως

πτωση των μεγαλύτερων χυτών. Τα άκρα

κοίλα, «κούφια». Η χύτευση κοίλων αντι·

των συρμάτων, των καρφιών ή των ράβδων

κείμενων επιτρέπει επίσης τη μείωση του

είναι στερεωμένα στις πλευρές του ανοιγμέ­

κόστους με

της χρησιμο­

νου καλουπιού, με τέτοιο τρόπο, ώστε ' να

ποιούμενης ποσότητας μετάλλου και των

είναι εύκολη η αφαίρεσή τους. Συνήθως, τα

την ελάττωση

πιθανοτήτων σπασίματος, που οφείλονται

βοηθηΤΙΚά αυτά μέσα τοποθετούνται σε ει­

σε άνιση ψύξη του χυτού. Η κοίλη χύτευση

δικά φτιαγμένες εγκοπές του έξω μέρους του

δημιουργεί

καλουπιού.

την ανάγκη

χρησιμοποίησης

Ύστερα, η κοιλότητα του κα­

μιας «ΙCαρδιάς», που σχεδόν γεμίζει το κενό

λουπιού γεμίζεται με άμμο χυτηρίου ενώ τα

της κοιλότητας του καλουπιού, αφήνοντας

σύρματα ή καρφιά βρίσκονται στη θέση

ελεύθερο ένα σχετικώς μικρό διάκενο για

τους. Τα δύο μέρη του καλουπιού δένονται

τον σχηματισμό της εξωτερικής φλούδας

και παίρνεται ένα αποτύπωμα του εσωτερι­

του χυτού. Οι καρδιές πρέπει να αφαιρού­

κού

νται εύκολα μετά τη χύτευση αλλά, όταν αυ­

επιτρέπει τον υπολογισμό της ποσότητας

τό δεν είναι δυνατό, μπορούν να αφεθούν

του απαιτούμενου για το επιθυμητό πάχος

στο εσωτερικό του χυτού. Καρδιές χρησι­

της φλούδας του αντικεΙμενου μετάλλου. Η

του

καλουπιού.

Το

αποτύπωμα αυτό

μοποιούνται στη χύτευση σε άμμο και σε

καρδιά στερεώνεται με προσοχή στη θέση

γύψο, καθώς και στην τεχνική του «χαμένου

της, με τη νέα τοποθέτηση των συρμάτων,

Kεριoύ>~.

καρφιών ή ράβδων στις ειδικές στηρικτικές αυλαΙCώσεις. OλόΙCληρO το ιcαλoύπι συναρ­ μολογείται και σφίγγεται,έτσι ώστε να προ­ χωρήσει η χύτευση .

ΚΑΤΑΣκεγΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

Η καρδιά πρέπει να στερεώνεται στην

Μια άλλη μέθοδος, που χρησιμοποιείται

κοιλότητα του καλουπιού, χωρίς όμως να

σε μονοκόμματα

ακουμπάει στα τοιχώματά της. Υπάρχουν

προσεκτική κατασκευή του συστήματος, με

καλούπια,

απαιτεί

την

διάφορες μέθοδοι με τις οποίες μπορεί να

αρχή την ιcαρδιά. Επάνω σε έναν οπλισμό

γίνει μια καρδιά. Στα μέταλλα με χαμηλό

από σύρμα γίνεται, με άμμο χυτηρίου ή ιcά­

σημείο τήξης αρκεί συνήθως ένας σωλήνας

ποιο άλλο πυρίμαχο υλικό, ή βασική μορφή

από χαρτόνι, τυλιγμένος με εφημερίδα και

της καρδιάς. Μερικά από τα σύρματα ή

δεμένος με σπάγγο. Επάνω από αυτό το πρό­

καρφιά που θα τη στη ρίξουν στο καλούπι

χειρο

αφήνο",αι να προεξέχουν. Η καρδιά γίνεται

κατασκεύασμα

μορφοποιείται

ένα

στρώμα άμμου χυτηρίου , έτσι ώστε το όλο

έτσι ώστε να πλησιάζει το μέγεθος του χυ­

να πλησιάζει όσο γίνεται τη μορφή της κοι­

τού μείον το επιθυμητό πάχος του μεταλλι­

λότητας , χωρίς να ακουμπάει στα τοιχώμα­

κού κελύφους. Το ελλείπον πάχος δημιουρ­

τά της.

γεΙται με ιcερί, που ιcαλύπτει ολόκληρη την

Αυτό μπορεί να ελεγχθεΙ με την

προσωρινή

τοποθέτηση της καρδιάς στο

καρδιά. Η όλη εργασία των λεπτομερειών

εσωτεΡΙΚό του καλουπιού και με την απόξε­

γίνεται πάνω στο στρώμα του κεριού, με

ση του οποιουδήποτε μέρους της που πλη­

έναν από τους συνηθισμένους τρόπους: Τα

σιάζει πολύ στο τοίχωμα του καλουπιού. Η

σύρματα, τα καρφιά ή οι άξονες που προεξέ­

επιφάνεια

χουν από το κερί, καταλήγουν στα τοιχώμα-

40Η

της

καρδιάς

πασπαλίζεται

με

ΧΥΤΕΥΣΗ ΣΕ ΜΟΝΟΚΟΜΜΑΤΟ ΚΑΛΟΥΠΙ Η σειρά αυτή φωτογραφιών που πάρθηκε από τον συ')'­

γραφέα στο

Modern An Foundry του Long Island αΙΥ ,

Η.Π.Α . δείχνει το πως γίνεται ένα μονοκό­ ματο καλο ύπι από κέρινο μοντέλ ο.

New York.

Ι . Η εργασία αρχίζει αφού έχουν δημιουΡγηθεί στο κερ' οι κατάλληλοι αγωγοί τροφοδότησης . Το κύπελλο του ανοίγματος τροφοδότησης είναι στο κέντρο και ένα κανάλι ανύψωσης μετάλ λου ανεβαΙνει από κάθε μεριά . Στη φωτογραφία αυτή έχει (ιχτιστεί» το συγκρα­

τητικό τοίχωμα και χύνεται ένας υδαρής (λεπτόρρευ­ στος) πολτός γ ΙJψου για να γι:.ιισθε ί το κάτω μέρος του καλουπιού .

5.

ΤΟ τοίχωμα ~xτίζεταll) βαθμιαία , έτσι ώστε να είναι α υτ οσΤ'1ριζό , ιενο. Λεπτόρρευστος πολτός πετιέται πά ­

2.

νω στο κε ρ Ι

Οι φούρνοι ((ψησίμαΤΟζ)) εΙναι πρόσκαιρες κατα­

σκευές από πυρίμαχα τούβλα , θερμαινόμενες με καυ­ στήρες αερίου ή πετρελαίου . Χτί ζονται αρκετά ψηλοί

6.

για να χωρέσουν ένα καλούπι ή μια ομάδα καλουπιών , και καλύπτονται με μίγμα πηλού και άμμου για να δια­

μέταλλο

τηρείται η θερμότης . Μια και το ανοιχτό άκρο του

νευτήριο αρκετά μεγάλο ώστε 'Ια χωράε ι την ποσότητα

καλουπιού τοποθετείται κάτω . υπάρχει πρόβλεψη για

μ ετάλλου που χρειάζ ετ αι για μια πλήρη χύτευσ η . Το

την αποχ έ τ ευσ η του λ ιωμ ένου κεριού σε ένα δοχείο έξω από τον φούρνο . Το ανακτώμενο κερί μπορεί να

μικρό τΓοΡΟ χωνευη)ρι ο κρατιέτ α ι από δύο άντρες σε ένα χοντρό άξονα περιστροφής του χωνευτηρί ου, στη θέση

ξαναχρησιμοποιηθεί.

χύτευσης.

Το λιωμένο μέταλλο θερμαίνεται σε έναν φούρνο κλίσης, που περιέχει ένα μεγά λο χωνευτήριο. Όταν το

f:ivaI

έτο ιμο, αποχέεται σε ένα μι ιeρότερo χω­

409

·Οταν πήξει η γύψος δένεται με ένα χοντρό σιδερέ­ νιο σύρμα που ενισχύει το καλούπι. ΤΟ συνδετικό σύρ · μα καλύπτεται με ένα άλλο στρώμα 'γύψου που αδρο­ ποιείται με τα δάχτυλα για καλύτερο ε πιφανειακό «πιά· σιμο» . Ακολουθεί μια τελική λεία επιφάνεια γύψου και τελειώνει το καλούπι.

3.

4. Μια ομάδα τελειωμένων ιςαλουπιών,

έτοιμων για τον

φούρνο «ψησίματος» όn:ου θα αφαιρεθεί η γύψος. Το μέγεθος φαίνεται αn:ό το γυάλινο μπoυιcάλι αναψυκτι­ κού.

τα του καλουπιού. Το κερί λιώνεται και απομακρύνεται, αφήνοντας την καρδιά κρε­

μασμένη στο εσωτερικό του καλουπιού. συ· γκρατούμενη από τα σύρματα , τα καρφιά ή

τις λεπτές ράβδους. Μετά τη συμπλήρωση

7. Τα καλούπια ετοιμάζονται για χύσιμο μ ε τοποΟέτη­ ση σ .. ξύλ ι νο κιβώτιο και πατήκωμα χώματος γύρω τους. ΤΟ χώμα ιcpατάει τα καλούπια στη θέση τους κ ι ελαχ ιστοποιεί τον κίνδυνο εκ ροή ς μετάλλου σε πτωση κακής χύτευσης.

n:cpi·

της χύτευσης, η καρδιά μπορεί να αφαιρεθεί εν μέρει ή στο σύνολό της . Οι τρύπες που απομένουν εκεί όπου τα σύρματα, τα καρφιά

ή οι λεπτές ράβδοι διαπερνούν το μεταλλικό

κέλυφος μπορούν να γεμισθούν με βύσματα από παρόμοιο μέταλλο, που κολλιώνται στη θέση τους με συγκόλληση χαμηλής θερμο­ κρασίας ή, όπως γίνεται στη Δύση, με αυτο ­

γενή συγκόλληση και πληρωτικό μέταλλο. Με τον τρόπο αυτό χύνονται οι μεγάλες κα· μπάνες των εκκλησιών.

ΧΥΤΕΥΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ .ΧΑΜΕΝΟΥ ΚΕΡΙΟΥ "

Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται σε ολο­ κληρο τον κόσμο. μολονότι είναι γνωστή με

διάφορα ονόματα στα διάφορα μέρη. Είναι γνωστή από αρκετούς αιώνες και ελάχιστα μόνο έχει αλλάξει με το πέρασμα του χρό-

410

νου. Βασικώς , στηρίζεται στην κατασκευή

χυτών και γλυπτών σε ελεφαντόδοντο και

ενός μοντέλου από κερί ή από ένα συνδυα­

ξύλο. Μολονότι η φυλή Βίηί είχε ήδη από

σμό κεριού και κολοφωνίου κατάλληλου πά­

το

χους και στη σχηματοποίηση ενός καλου­

λους, Ολλανδούς, Γάλλους και Βρετανούς),

1485

επαφές με Ευρωπαίους (Πορτογά­

πιού, εξωτερικά και πάνω από το μοντέλο

πιστεύεται ότι η τεχνική της χύτευσης με­

αυτό.

τάλλων είχε προέλθει από το

·Υ στερα, το κερί απομακρύνεται ή

(χάνεταΗ) με θέρμανση του όλου συστήμα­

Ife, 175 χιλιό­

μετρα βορειοδυτικά της πρωτεύουσας της

τος, αφήνοντας κενό το χώρο που κατείχε

Benin.

προηγουμένως. Σ· αυτό το κενό χύνεται το

χιστο συνοικίες με ολόκληρους δρόμους

μέταλλο, μέχρις ότου το γεμίσει τελείως.

πιασμένους από σιδεράδες και μια χωριστή

Μετά την ψύξη, αφαιρείται το εξωτερικό

συνοικία χυτών μετάλλου. Μια κάποια χυ­

καλούπι (συνήθως καταστρέφεται) και το

τευτική δραστηριότητα εξακολουθεί ακόμα

χυτό, αν χρειάζεται, τελειώνεται με τα συ­

και

νηθισμένα κατάλληλα εργαλεία και μέσα φινιρίσματος ..

πλάκες, που είχαν θρησκευτική, τελετουρ­

Στις τέσσερις και πλέον χιλιάδες χρόνια εφαρμογής της τεχνικής αυτής αναπτύχθη­

καν, σε διάφορες,

Η πόλη

σήμερα.

Benin

είχε τέσσερις τουλά­

Οι μπρούντζινες ανάγλυφες

γική και ιστορική σημασία, χυτεύθηκαν με την τεχνική του «χαμένου κεριού» . Η διεργασία αρχίζει με την κατασκευή

πολύ απομακρυσμένες

μιας καρδιάς από πηλό, που προσεγγίζει

περιοχές του κόσμου, πολλές παραλλαγές

χοντρικώς την επιθυμητή μορφή του χυτού.

της βασικής μεθόδου. Οι τεχνίτες της αρ­

Το κερί σε μορφή φύλλου, ξετυλίγεται πάνω

χαίας Ινδίας και της αρχαίας Αιγύπτου ήταν

σε μια λεία σανίδα, όπου κόβεται σε κομμά­

πιθανώς οι πρωτοπόροι της τεχνικής αυτής .

τια τα οποία εφαρμόζονται στην καρδιά και

Οι κατασκευαστές των μεγάλων γλυπτών

μορφοποιούνται με τα δάχτυλα. Το νεοπρο­

των εποχών

Ιαπω­

στιθέμενο κερί ενώνεται με το παλιό στρώ­

νία, οι γλύπτες του Χρυσού Αιώνα στην Ελ­

μα, με τη βοήθεια ενός θερμαινόμενου μα­

λάδα, οι τεχνίτες της αυτοκρατορικής Ρώ­

χαιριού. Οι λεπτομέρειες της μορφής γίνο­

μης, οι γλύπτες της Αναγέννησης στην Ιτα­

νται με σπάτουλες από κόκκαλο ή ξύλο.

λία, οι τεχνίτες χυτού χρυσού στην Κεντρι­

Μετά τη δημιουργία αγωγών του κεριού και

Κή και τη Νότια Αμερική και οι δημιουργοί

ενός κυπέλλου απόχυσης, το συμπληρωμέ­

των μπρούντζινων έργων

Benin στην

νο μοντέλο καλύπτεται με ένα πολύ λείο

Αφρική και των θεοτήτων στο Νεπάλ και το

στρώμα πηλού. Το μοντέλο ξηραίνεται και

Θιβέτ, όλοι αυτοί πρόσφεραν μερικά από τα

προστίθεται ένα καινούργιο στρώμα πηλού.

Nara

και

Kamakura στην

Ife

και

εξαίρετα από αισθητική και τεχνική άποψη

Γύρω από το καλούπι δένονται για ενίσχυ­

κληροδοτήματα που γνώρισε η ανθρωπότη­

ση λσυρίδες από λεπτό φύλλο σιδήρου, οι

τα.

Στην

οποίες, με τη σειρά τους , καλύπτονται με τεχνική

υπάρχουν

του

διάφορες

«χαμένου

μέθοδοι

κεριού.>

νέα στρώματα πηλού.

κατασκευής

Το ξηρό καλούπι τοποθετειται πάνω σε

του μοντέλου, επένδυσης του καλουπιού και

μια τρύπα στο έδαφος, με το κύπελλο από­

τροφοδότησης με λιωμένο μέταλλο . Η χρη­

χυσης προς τα κάτω. Μια φωτιά ανάβεται

σιμοποιούμενη μέθοδος εξαρτάται κατά πο­

πάνω από το καλούπι και το λιωμένο κερί

λύ από το μέγεθος του αντικεΙμενου και από

αφήνεται να τρέξει στο χώμα. Το απαλλαγ­

παράγοντες

μένο κεριού καλούπι αφαιρείται από την

·είναι ·τα διαθέσιμα βοηθητικά υλιΚά, το επί­

τη φύση του μετάλλου.

.Αλλοι

τρύπα του εδάφους και τρίβεται με υγρό χώ­

πεδο τεχνικής δεξιότητας και η ύπαρξη ή

μα για να σφραγισθούν τυχόν ρωγμές του .

όχι μηχανικών βοηθημάτων.

. Επειτα,

επαναφέρεται στην τρύπα, πάλι με

το άνοιγμα προς τα κάτω, και θερμαίνεται με σιγανή φωτιά, για να εξασφαλισθεί η ΧΥΤΕΥΣΗ ΜΠΡΟΥΝΤΖΟΥ ΒΕΝΙΝ:

ομοιόμορφη θέρμανσή του, έτσι ώστε να

ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΤΕΧΝΙΚΗ .ΧΑΜΕΝΟΥ ΚΕΡΙΟΥ.

Τα μπρούντζινα έργα καν το

1897,

Benin

ανακαλύφθη­

όταν μια αγγλΙΚή αποστολή

κατέλαβε την πόλη του

Benin, εκεί

προετοιμασθεί καλά για τη χύτευση του ρευστού μετάλλου.

Στο μεταξύ, το μέταλλο έχει τοποθετηθεί

που σή­

σε χωνευτήριο και θερμανθεί σε μια φωτιά

μερα είναι η Νιγηρία. Στην πόλη αυτή βρέ­

από ξυλοκάρβουνα ενισχυόμενη με φυσερό.

θηκαν τεράστιες ποσότητες μπρούντζινων

Όταν κριθεί ότι τόσο το καλούπι όσο και

411

Χ\nή μπρούτζινη Σλάκο από το Benin, Νιγηρία, ύψOUς 15 3/,4 ιντσών 1tO" Kαpίστάvει έναν αΡχηΎό 0ba και

τέσσερις ακόλουθους του . VnI~1'$ity

Museum, Phi!ade/phia,

412

Η.Ώ.Α.

of hnnsy/v/lniIl

το μέταλλο είναι έτοιμα για τη "χύτευση, το

ταγενέστερο χύσιμο του μετάλλου. Επί πλέ­

καλούπι απομακρύνεται από τη φωτιά με

ον (ανάλογα με το μέγεθος του μοντέλου)

μια τσιμπίδα και στερεώνεται όρθιο σε μα­

γίνονται στο κερί και μερικά κανάλια ανύ­

λακό χώμα. Το χωνευτήριο αφαιρείται από

ψωσης του μετάλλου' πρόκειται για σωληνί­

τη φωτιά με τσιμπίδες και χύνεται στο κα­

σκους που δεν συνδέονται με τους δευτε­

λούπι μέχρις ότου το γεμίσει τελείως. Γεμί­

ρεύοντες

ζονται ταυτόχρονα περισσότερα απο ενα

από το μοντέλο οδηγούν από τα βαρύτερα

αγωγούς

μετάλλου'

αρχίζοντας

καλούπια .

μετάλλου

τμήματα του μοντέλου προς το εξωτερικό

στο χωνευτήριο αποχύνονται στη γη και

του καλουπιού και, γενικώς, συμβάλλουν σε

μετά την ψύξη μαζεύονται για μελλοντική

ένα ή δύο σημεία επάνω από το μοντέλο , σε

Τυχόν

υπολείμματα

χρήση.

Ύστερα από μια σύντομη περιόδο ψύξης, τα καλούπια γυρίζονται στο πλάι. Για την απόσπαση του χυτoύ~ το καλούπι βρέχεται επανειλημμένα με νερό , που βοηθάει επίσης

την τελική ψύξη του μετάλλου. Οι εξωτερι­ κές στοιβάδ ες του καλουπιού, μέχρι τις με­

ταλλικές λουρίδες, απομακρύνονται με χτυ­ πήματα

με

μια

βαρειά

ράβδο

επίπεδου

άκρου . Οι λουρίδες τραβιούνται και απομα­ Kρύνoντα~.

Το

υπόλοιπο

του

καλουπιού

αφαιρείται με τον ίδιο τρόπο μέχρις ότου

αποκαλυφθεί η μαλακότερη μαύρη εσωτε­ ρική στοιβάδα. Τα τελευταία υπολείμματα του κq.λουπιού ξύνονται με μια παλιά λάμα

Κλίβανος τήξης

πριονιού.

για χύτευση δύστηκτων μετάλλων, με καυστήρα . son Gas Applίancc Company, Η.ΠΑ .

Οι μπουκαδούρες Kόβoνται~ τα

τυχόν υπάρχοντα φλας λιμάρονται και η

-

χωνευτήριο υψηλής θερμοκρασίας

John-

επιφάνεια καθαρίζεται με κοπίδι, χαράζεται μια ή και στις δύο πλευρές του κυπέλλου

για τις λεπτομέρειες και γυαλίζεται .

του ανοίγματος τροφοδότησης του καλου­ πιού με λιωμένο μέταλλο . Στο τελειωμ ένο ΧΥΤΕΥΣΗ ΓΑ γΠΤΩΝ ΜΕ .ΧΑΜΕΝΟ ΚΕΡΙ »:

καλούπι έρ"χονται πρόσωπο με το κύπελλο

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΜΟΝΟΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ,

τροφοδότησης, στο πάνω μέρος του καλου­

ΚΑΕΙΣΤΩΝ ΚΑΑογΠΙΩΝ ΑΠΟ Γγψο

πιού. Τα κανάλια ανύψωσης αποβλέπουν

Η περιγραφόμενη μέθοδος είναι μια απ'

στην εκδίωξη του αέρα και των αερίων ή

αυτές που χρησιμοποιούνται στο χυτήριο

ατμών από το κοίλο μέρος του καλουπιού

Modern Art Foundry στο Long lsland New York των Η . Π.Α.

όταν χύνεται το ρευστό μέταλλο. Στα μέρη

CΊIy ,

Μιιφά, συμπαγή χυτά. Το τελειωμένο μοντέ­

όπου υπάρ"X~n ανάΎκη προστίθενται στους αγωγούς ανύψωσης μπάλες από κερί, για να

λo~ καμωμένο από κερί, είναι έτοιμο για "χρή­

εξασφαλίσουν ένα πρόσθετο απόθεμα με­

ση . Πριν από όλα πρέπει να γίνουν σι κύ­

τάλλου, που μπορεί να τραβηχτεί στο χυτό

ριοι και βοηθητικοί αγωγοί ροής του με­

καθως αυτό συστέλλεται κατά την ψύξη του.

τάλλου, με σωλήνες ή ραβδιά διαμέτρου όχι

Χωρίς τις κέρινες αυτές μπάλες θα μπορού­

μικρότερης του

σαν να δημιουργηθούν στην επιφάνεια των

1/4

της ίντσας, λίγο πολύ

κατακόρυφης διεύθυνσης, που τελικά στο

μεγάλων

χυτών

σημαντικές

κοιλότητες.

θα γίνουν οι δρόμοι από τους

(Κατά τη διάρκεια της χύτευσης του μετάλ­

οποίους θα τρέξει το λιωμένο μέταλλο . Οι

λου, αυτό πρωτοεμφανίζεται στις εξόδους

αγωγοί 'αυτοί οδηγούν σε όλα τα αναγκαία

των καναλιών ανύψωσης που βρίσκονται

σημεία της κοιλότητας 1'ου καλουπιού, πσυ'

στο επάνω μέρος του καναλιού. Η εμφάνιση

πρόκειται να δεχθεί το μέταλλο, ιδΙως στα

αυτή γίνεται ακριβώς πριν το μέταλλο γεμί­

βαρύτερα και τα ακραία μέρη . Όλοι οι δευ­

σει το κύπελλο του ανοίγματος τροφοδότη­

τερεύοντες αγωγοί ενώνονται επάνω από το

σης και υποδεικνύει ότι το μέταλλο έχει γε­

μοντέλο. Εδώ σχηματίζεται στο κερί ένα κύ­

μίσει την κοιλότητα του καλουπιού και ότι

πελλο απόχυσης, που θα διευκολύνει το με-

η χύτευση έχει "σχεδόν συμπληρωθεί). Γί-

καλούπι

413

ΧΥΤΕΥΣΗ ΣΕ ΜΙΚΡΟ ΧΥΤΗΡΙΟ Η σειρά αυτή φωτογραφιών δεΙχνει 'Τον

WiIliam Unde-

την ώρα της δουλειάς στο χυτήριο που οργάνωσε στο Highlands University. Las Vegas, Νέο Μεξικό .

rhiII

Η.π.Α .

Ι. Ο φούρνος τήξης μετάλλοu έγινε από ένα μεγάλο

σιδερένιο βαρέλι, των

SO γαλονιών, ντυμένο εσωτερικά

2. Ο φούρνος ανάβεται και ρυθμίζεται . γ στερα. τοποθετείται το κάλυμμα.

ο φυσητήρας .

με πuρίμαχο υλικό και εφοδιασμένο με αυτόματο φυ­ σητήρα. ΤΟ χωνευτήριο, στο εσωτεριΚό του φούρνου

γεμίζεται με σκραπ για τήξη.

3.

Η κατάσταση του μετάλλου ελέγχεται με 'Την εισα­

γωγή μιας χαλύβδινης ράβδου και την παρατήρηση της

4.

Τα καλούπια σηκώνονται από τον κεραμικό φούρνο

«ψησίματος». όπου διώχθηκε το κερΙ Ένα άλλο είδος

επενέργειας της θερμότητας . Αν έχει λιώσει, το μέταλ­

φούρνου _ψησίματος» έΎινε με ελαφρά πυρότουβλα

λο ιcρΙνεται έτοιμο για απόχυση . Το κάλυμμα έχει δύο

(που φαΙνονται σε άλλη φωτογραφία) , χτισμένα χαλα­ Ρά το ένα πάνω στο ό.λλΩ . rtQ τον σκοπό αυτό μπορεi να XρησΨO'lτOιηθεί οποιόδήποτε 'ιτερίβλημα που μπο­ ρεί να θερμανθεί στους 12O()OF.

σuyιcολλ ημμένες σιδερένιες λαβές μέσα από τις οποίε ς πιρνόει ένα κομμάτι σωλήνα , για να γίνει δυνατό το

σήκωμα από δύο άντρες.

414

5. Τα απαλλαΎμένα απο κερί καλούπια προετοιμάζο­ νται Ύια χύτευση, με την τοποθέτηση κασών στο Jtάτω­ Σε κάθε κάσα τοποθετείται ένα καλούπι και ρίχνεται πρόσθετη άμμος, που θα κρατήσει το καλούπι στη

Τα καλούπια είναι έτοιμα να δεχθούν το ρευστό μέ­ ταλλο. Στο βάθος διακρίνεται ο εν μέρει αποσυναρμο­ λοΎη μένος φούρνος ψησίματος, με το κάλυμμα του απαΎωΎής ατμών, ο φούρνος τήξης του μετάλλου με τον φυσητήρα του και δεξιά η τσιμπίδα ανύψωσης του

διάρκεια της χύτευσης και θα δεχθεί τυχόν ρευστό μέ­

χωνευτηρίου.

μα από μπετόν και με το μερικό Ύέμισμά τους με άμμο .

6.

ταλλο που θα διαρρεύσει αn:ό το καλούπι.

7. Αφού έ.χει αφαιρεθεί το κάλυμμα τo~ φούρνου τήξη~,

8. Το

μέταλλο χύνετοι στο ιcαλoύπι.

σηκώνεται από μέσα του με μια τσιμπιδα, που τη χε~ρι­ ζονται δύο άνθρωποι, το χωνευτήριο με το λιωμενο μέταλλο, που τοποθετείται σε ένα σύστημα απόχοοης χειριζόμενο από δύο ανθρώπους .

9. Μετά το ςεΥύμνωμα του καλουπιού - δηλαδή, την αφαίρεση της επένδυσης - τα υπολείμματα ξεπλένονται με τρεχούμενο νερό.

Μπρούντζινο μπωλ χυμένο με την τεχνική του «χαμέ­ νοι) κεριού.) από τον Wil1iam Undcrhill. Διάμετρος: 7 ίντσε~.

415

-

{)c

CI

~

F

Ο

40

Ο

Τσιμπίδες χυτηρίου: Ι. Τσιμπίδα κατακόρυφης ανύ­ ψωσης,

2.

Τσιμπίδα χύτευσης,

άνω ιcαλύμματoς , σης.

Χυτό μπωλ από αλουμινιούχο μπρούντζο φτιαγμένο από τον William Underhίll. Διάμετρος 7 ί~σες. Η πατί­

να δημιοuρΥήθηιcε με πολ\>θειοι)χο διάλυμα .

416

5.

4.

3.

Τσιμπίδα αφαίρεσης

Σπάθη με απλή λαβή άξονα χύτευ­

Άξονας χύτευσης για χειρισμό από δύο άντρες.

νονται επίσης αγωγοί και ανοίγματα εξαε­

Κινέζικο τελ ετουργικό οινοδο-ιείο από χυτό μπρσύ­

ρισμοί. που αρχίζουν στα βαρύτερα μέρη

vtζο, γνωστό με το όνομα γο . Δυναστεία των Chu (50ς Π . Χ . αιώνας) . Museum of Fine Ans. 8oston, Η.Πλ .

και είτε οδηγούν στον ελεύθερο σέρα είτε συνδέουν τα κανάλια ανύψωσης, όπου χρειά­ ζεται κάτι τέτοιο. Το όλο σύστημα, το κύ­

με μέταλλο.

πελλο

αγωγοί

Κατασκευή ενός ιι:αλουπιού. γ πάρχούν διά­

τροφοδότησης, οι βοηθητικοί αγωγοί ροής,

φορες μέθοδοι κατασκευής καλουπιών. Μια

τα κανάλια ανύψωσης και τα κανάλια εξαε­

απ' αυτές είναι το να αρχίσει κανείς με το

ρισμού ονομάζεται σύστημα τροφοδότησης

άπλωμα ενός χοντρού στρώματος (πάχους

τροφοδότησης,

οι

κύριοι

417

Μπρούντζινο μmnλ.με "άλυμμα, χυμένο με την tεχ,",ική του χαμένου κεριού, με κίtρινοκάσtανη πατίνα, από

τον

WiIliam UnderhiII.

Διαμετρος:

12

ίντσες.

για το τοίχωμα αυτό γίνεται με την ανάμιξη δύο j.Lερών πρόσφατα παρασκευασμένης γύ­ ψου των Παρισίων με ένα μέρος στερεής

χρησιμοποιημένης γύψου από παλιά καλού­

δέκα έως δεκαπέντε εκατοστών) γύψου ΙυΙΟ

πια, τριμμένης σε χοντρούς κόκκους. Τα

σε μια σανίδα μεγέθους αρκετού για να βο­

δύο αυτά συστατικά συνδυάζονται και προ­

λευτεί το μοντέλο και για να δημιουργηθεί

στίθενται σιγά σιγά σε ένα τηγάνι, που πε­

ένα τοίχωμα πάχους δέκα περίπου εκατο­

ριέ-χει την αναγκαία ποσότητα νερού . Το

στών, πο\) θα το περιβάλλει. Η γύψος Ιυto

μίγμα ανακατεύεται με το χέρι ενώ σπάζο-

4Ι~

Κοίλη φλάσιcα ΙCρασΙOυ με άνΟΙΎμα επάνω και στενό χείλος απόχυσης. Χυτό σε μπρούντζο με την τεxνιιcή του «χαμένου χεριού». Το δοχείο χρησιμοποιείται από

τις ιθαΎενείς φυλές της πολιτείας Orissa, Ινδία, σε διά­ φορες τελετές. Κρατιέται στο χέρι ενώ το ιcpασ{ βγαί­ νει από το χείλος του δοχείου σε συνεχές ρεύμα σΊΌ στόμα, χωρίς να έρχεται σε επαφή με τα χείλη αυτού που πίνει. ΦωΤΟΥραφία ΟρρΙ

Περσικό ιυτό μπρούντζινο κανάτι από το

Khurasan.

τtλος του 120υ αιώνα. Ύψος : 7 1/ 2 ίντσες. ΕΎΧάΡακτη διαιcόσμηση με μερική ένθεση αΡΎύρου. MClropolitan

Muscum of Art, Ncw York, Rogcrs Fund. 1933, Kινεζιιcή βρυχώμενη τίΎρη χυμένη σε μπρούντζο. Μέ­ ση Δυναστεία των

Chu. Ύψος: μέχρι την ιcoρικρή της 5 9/ 16 ίντσες μήιcoς: 9 ίντσες . Fogg Museum, Cambridge, Massachusctts. Η.π.Α.

ουράς

Η.Π.Α.

νται και οι τυχόν υπάρχοντες σβώλοι, μέ­

χρις ότου σχηματισθεί ένας παχύρρευστος πολτός, με τον οποίο χτίζεται χούφτα

- χού­

φτα το τοίχωμα του καλουπιού, προσέχο­ ν,ας ώστε το δίαστημα που αφήνει να είναι αρκετό για να χωρέσει το κέρινο μοντέλο

μαζί με το σύστημα τροφοδότησης, που θα τοποθετηθεί αργότερα. Ανάλογα με το ύψος του τοιχώματος, μπορεί να χρειαστεί να πε­

ριμένει κανείς μέχρις ότου σκληρύνουν τα κατώτερα μέρη του, τόσο ώστε να κρατούν

τα προστιθέμενα υπερκείμενα μέρη. Το τοί­ χωμα φτάνει στο ύψος του κυπέλλου τροφο­

δότησης και των εξόδων των καναλιών ανύ­ ψωσης του μετάλλου .

. Υ στερα

ετοιμάζεται ένα δεύτερο, πιο λε­

πτόρρευστο

μίγμα γύψου

των

Παρισίων

(δύο μέρη), διοξειδίου του πυριτίου (ενάμι­ συ μέρος) και νερού. Το μίγμα αυτό προορί­ Σκυθική «ανοιχτή» αΎκράφα ζώνης από χυτό μπρΟύ­ ντζο, περιοχή

ΣΔ. ΈΡΎΟ

Koban

της Kαυιcασιανής ΓεωΡΎίας, ΕΣ­

Sou Π.Χ . αιώνα. Μήκος 5 4/ 5 ίντσες . British Muscum, London, Μ. Βρετανία.

ζεται για την επίτευξη μιας πιστής αναπα­ ραγωγής της επιφανειακής υφής του μοντέ­

λου. Η γύψος ενεργεί ως συνδετικό μέσο

419

του διοξειδίου του πυριτίου, που μόνο του δε μπορεί να σχηματίσει σταθερό αιώρημα ούτε να σκληρυνθεί. Πριν από το χύσιμο αυτού του μίγματος, ολόκληρο το μοντέλο

τοποθετείται στο κέντρο του πλαισιωτικού ΤΟΙΊώματος και στερεώνεται εκεί. Έπειτα. χύνεται η γύψος ενώ το μοντέλο κρατιέται

καλά, έτσι ώστε να γεμίζεται το πλαίσιο μέ­ χρι το ύψος του κυπέλλου τροφοδότησης με μια μόνο συνεχή απόχυση, επειδή τυχόν συνδέσεις σκληρυμένης και νωπής γύψου μπορούν να αποβούν αιτία πρόκλησης ρωγ­ μών στη μεταλλική επιφάνεια. Μια άλλη μέθοδος είναι το να χυθεί η απαιτούμενη ποσότητα λεπτής γύψου μέσα

στο πλαισιωτικό τοίχωμα και ύστερα να ει­

σαχθεί στη μάζα με προσοχή το μοντέλο, μέχρις ότου φτάσει στον πυθμένα. Και στις

δύο μεθόδους το μοντέλο κρατιέται όρθιο επί τρία ή τέσσερα λεπτά, μέχρις ότου η

γύψος σκληρύνει αρκετά, ώστε να μπορεί να κρατήσει το σχήμα της χωρίς αντιστήριξη. Μετά την πλήρη σκλήρυνση, το εξωτερι­ κό του καλουπιού τυλίγεται με ατσαλόσυρ­ μα, το. ένα άκρο του οποίου έχει αγκιστρω­

θεί στερεά μέσα στη μάζα της γύψου. Το σύρμα, τυλιγμένο από πάνω προς τα κάτω σε συνεχές μήκος, χρησιμεύει για την Κινεζικό αΎαλματίδιο σε χυτό μπρόυντζο ενός νεαρού

ενίσΊυση του καλουπιού. Στα πολύ βαρειά

μοnόλου με πουλιά από ζάντε, n:ολιτεία Warring. Κί­ να, 481-221 π . Χ . Museum of Fine Arιs. Boscon. Η. Π. Α.

χυτά προστίθενται στο εξωτερικό του κα­

λουπιού σιδερένιοι σωλήνες, που καλύπτο­ νται με γύψο. Προστίθεται «πεταχτά» αδρο­ μερής πολτός γύψου

luto

σε ολόκληρη την

εξωτερική επιφάνεια του καλουπιού. για να καλυφθεί ο συρμάτινος ή άλλος μεταλλικός οπλισμός. Όσο η γύψος είναι μισοσκληρή

- μισομαλακή,

η επιφάνεια εξομαλύνεται με

την παλάμη, έτσι ώστε να πάρει την τελική λεία μορφή της.

Τα μεγαλύτερα μοντέλα γίνονται χωρίς να επιστρωθεί η σανίδα με το αρχικό στρώ­ μα γύψου. Εδώ, το κέρινο μοντέλο ακουμπά­

ει στο ξύλο ή τη μεταλλική πλάκα. Αναπο­ δογυρίζεται και προστίθενται νέα ανοίγμα­ τα και κανάλια ροής λιωμένου κεριού (όχι

μετάλλου), στο μέρος που θα γίνει το κάτω

. μέρος

του, έτσι ώστε να εξασφαλισθεί το

γέμισμα του πυθμένα του καλουπιού . Το τοί­ χωμα επεκτείνεται με την προσθήκη νέων

. ΑλΟΎΟ - παιχνίδι

από 'Χυτό μπρούντζο με αναβ6τη και

τρο'Χούς από 'Χαλκό. Rajasιhan , Ινδία . "Υψος : περ.

ίντσες.

kutt8,

420

14

Col1cction of che Art ίπ /nduscry Museum, Ca/-

/vδία. ΦωτογΡαφία Ορρί.

ποσοτήτων γύψου, για να περικλεισθούν τα

ανοίγεται μερικώς και τα καλούπια αφήνο­

πρόσθετα ανοίγματα τροφοδότησης αλλά

νται να κρυώσουν σε μια θερμοκρασία ανώ­

στον πυθμένα αφήνεται ένα άλλο άνοιγμα.

τερη μεν από τη θερμοκρασία του περιβάλ­

Στην περίπτωση αυτή το καλούπι έχει δύο

λοντος αλλά αρκετά χαμηλή, ώστε να είναι

ανοίγματα και μπορεί να τοποθετηθεί όρθιο

δυνατός ο χειρισμός τους με γάντια από

στο φΟύρνο ξήρανσης, όταν λιώνει και το

αμίαντο.

κερί από αυτό, έτσι ώστε να απομακρυνθεί

φούρνο και μεταφέρονται στο χώρο χύτευ­

τελείως από την κοιλότητα του καλουπιού,

σης, κοντά στον κλίβανο τήξης του μετάλ­

πράγμα που έχει ιδιαίτερη σημασία προκει­

λου . Εδω τα καλούπια τοποθετούνται όρθια,

μένου για μεγάλα χυτά. Μετά την εκροή του

δηλαδή, με το κύπελλο χύτευσης προς τα

Τότε

απομακρύνονται

από

τον

κεριού το δεύτερο άνοιγμα κλείνεται με ένα

επάνω, μέσα σε ένα τετράγωνο, ενισχυμένο

μίγμα πηλού και άμμου, έτσι ώστε να απομεί­

με ξύλα περίβλημα, που χαρακτηρίζεται ως

νει μόνο το άνοιγμα τροφοδότησης με λυω­

κάσα ή κιβώτιο και. χωράει περισσότερα

μένο μέταλλο.

από ένα καλούπια (όταν είναι σχετικώς μι­

Ο φούρνος ξήρανσης και ψησίματος. Στο

κρά) ή ένα μόνο καλούπι (όταν είναι πολύ

φούρνο αυτό το καλούπι αφήνεται να «ψη­

μεγάλο).

θεί~>, πράγμα που μειώνει την υγρασία που

από τα καλούπια. για να κρατιούνται στερεά

περιέχεται στη γύψο, ή τοποθετείται κατευ­

στη θέση τους και για να έχουν μεγαλύτερη

θείαν σε θερμοκρασία στην οποία λιώνει το

αντοχή , έτσι ώστε να αντέχουν στην πίεση

κερί. Η διεργασία αυτή, με τη

που δημιουργεί το λιωμένο μέταλλο κατά τη

μια ή την

άλλη μορφή, χαρακτηρίζεται ως «ψήσιμο».

·Υ στερα, στοιβάζεται χώμα γύρω

διάρκεια της χύτευσης .

Ο φούρνος «ψησίματος» είναι μια αυτοσχέ­

Πριν από αυτά, το μέταλλο έχει ήδη ετοι­

δια κατασκευή από πυρίμαχα τούβλα επι­

μασθεί για χύτευση, έτσι ώστε το καλούπι

στρωμένα με πηλό και καλυμμένη από πάνω

να μη κρυώσει περισσότερο από όσο πρέ­

με αυλακωτή λαμαρίνα, στρωμένη κι αύΤή

πει . ·Ενας ειδικός ηλεκτρικός στρεπτός κλί­

με πηλό. Θερμαίνεται συνήθως με πετρέ­

βανος, που παίρνει την κατάλληλη για τη

λαιο. Ο φούρνος χτίζεται γύρω από μια ομά­

χύτευση κλίση, χρειάζεται για το λιώσιμο

δα καλουπιών (ή γύρω από ένα μεγάλο κα­

μπρούντζου περί τις δύο ώρες. Στο εσωτερι­

λούπι), περικλείοντάς την τελείως. Τα κα­

κό του κλιβάνου βρίσκεται ένα σταθερό χω­

λούπια είναι τοποθετημένα ανάποδα, δηλα­

νευτήριο με αγωγό απόχυσης, χωρητικότη­

δή με το κύπελλο τροφοδότησης του μετάλ­

τας 120 περίπου κιλών. Χρησιμοποιείται

λου προς

τα κάτω (εκτός α1τό αυτά που

κατ' επανάληψη για το ίδιο μέταλλο, μέ­

έχουν άνοιγμα στον πυθμένα όπως περιγρά­

χρις ότου χρειαστεί αντικατάσταση. (Στην

φηκε προηγουμένως), έτσι ώστε το λιωμένο

περίΠΊωση ενός πολύ μεγάλου χυτού μπο­

κερί να εκρέει εύκολα και να πέφτει σε μια

ρούν

μεταλλική σκάφη όταν θερμαίνεται ο φούρ­

από ένα κλίβανοι, με συνολική δυναμικότη­

νος. Η σκάφη καταλήγει σε ένα δοχείο έξω

τα

από το φούρνο.

νται σε ένα

630

να

χρησιμοποιηθούν

περισσότεροι

περίπου κιλών μετάλλου, που χύνο­ κοινό χωνευτήριο, το οποίο

Το κερί που μαζεύεται με τον τρόπο αυτό

διακινείται με γερανογέφυρα). · Οταν το μέ­

μπορεί να χρησιμοποιηθεί και πάλι κατά

ταλλο είναι έτοιμο για χύτευση, ο φούρνος

την κατασκευή συστημάτων ροής του λιωμέ­

ανοίγεται και παίρνει κλίση και το μέταλλο

ν()υ μετάλλου ενώ για την κατασκευή των

χύνεται σfην προκαθορισμένη θερμοκρα­

μοντέλων προτιμιέται πάντα το παρθένο κε­

σία (Ι950οΡ στην περίπτωση του μπρού­

ρί. Ο φούρνος θερμαίνεται στους

ντζου) μέσα στο κοινό χωνευτήριο, που χω­

IOOOOF πε­

ρίπου , μέχρις όταν εκ ρεύσει ή εξατμισθεί

ράει όλο το απαιτούμενο για το πλήρες γέ­

όλο το κερί. Ο απαιτούμενος γι

μισμα του καλουπιού λιωμένο μέταλλQ. Το

'

αυτό χρό­

νος εξαρτάται από το μέγεθος και το πάχος του καλουπιού (ή των καλουπιών). Τα μικρό­ τερα κομμάτια απαιτούν τουλάχιστο

καλούπι γεμίζεται με μια συνεχή απόχυση. ·Οταν χύνεται ποσότης μετάλλου μέχρι

24-48

Ι 50 περίπου κιλά, το συλλεκτικό χωνευτή­

ώρες ενώ στα μεγάλα, μήκους μέχρι και δύο

ριο κεντρώνεται atQ.V μεσαίο δακτύλιο ενός

μέτρων, μπορεί να χρειασθε ί συνεχής θέρ­

γωνιακού ανυψωτικού, που χειρίζονται δύο

μανση επί μια βδομάδα.

άνθρωποι.

Η χύτευση του μετάλλου στο καλούπι .

. Οταν

έχει «χαθεί» όλο το κερί, ο φούρνος

Ο

ένας

κρατάει

το διχαλωτό

άκρο, που επιτρέπει όλους τους απαιτούμε­ νους για τη χύτευση χειρισμούς , και ο άλ-

421

ευθύγραμμο

και με μηχανικές περιστροφικές λίμες . Κι

σκέλος. Το χωνευτήριο μετακινείται κοντά

εδώ το σκραπ φυλάγεται για μελλοντική

στο κύπελλο τροφοδότησης του καλουπιού

χρήση. Το ιδιοπαραγόμενο σκραπ αποτελεί

και αδειάζεται με αργό σταθερό ρυθμό, μέ­

το ένα τρίτο του χυτευόμενου κάθε φορά με­

χρις ότου εμφανισθεί μέταλλο στα ανοίγμα­

τάλλου.

λος

κρατάει το

κατακόρυφο

τα των ιcαναλιών' ανύψώσης (υπάρ"χουν δύο

. γ στερα,

το χυτό καθαρίζεται με αμμο­

ανοίγματα, από ένα στην κάθε πλευρά του

βολή, που ακολουθείται από εμβάπτιση σε

κυπέλλου, όταν το χυτό ζυγίζει περισσότε­

όξινο λουτρό και αν χρειασθεί, τρίψιμο με

ρο από

κιλά). Η χύτευση συνεχίζεται μέ­

σκληρές συρματόβουρτσες από ανοξείδωτο

χρις ότου το μέταλλο ξεχειλίσει στο κύπελ­

ατσάλι και λειαντικό υλικό σε μορφή σκό­

λο τροφοδότησης. Μια αργή, σταθερή χύ­

νης. Αν το χυτό έχει ρωγμές ή άλλα ανοίγ­

τευση χωρίς επικαλύψεις και ψυχρές εμφρά­

ματα; μπορεί να επισκευασθεί με αυτογενή

ξεις απαιτεί επιδεξιότητα και πείρα. Τα αέ­

συγκόλληση, με τη βοήθεια ενός ραβδιού

ρια εκφεύγουν από το καλούπι μέσα από τα

παραγεμίσματος από μέταλλο, παραπλή(tιο

κανάλια ανύψωσης, τα ανοίγματα εξαερι­

με αυτό του χυτού. Οι κολλημένες περιοχές

10

σμού και, ως ένα βαθμό , την ίδια την μάζα

μπορούν να ΊαραΊθούν επιφανειακά, έτσι

της γύψου. Ο καλός εξαερισμός έχει ουσιώ­

ώστε να πάρουν την επιφανειακή υφή του

δη σημασία για την απομάκρυνση των εν­

'Χυτού καθώς επίσης και να βαφούν, έτσι

δεχομένως βλατ. "κών για το χυτό καπνών

ώστε να μη ξεχωρίζουν από το κύριο μέταλ­

και αερίων, που αναπτύσσονται κατά τη χύ­

λο και η επισκευή να είναι αόρατη. Αν

τευση . ΊΌ χυτευόμενο μέταλλο δεν πρέπει

χρειασθεί, μπορεί να γίν~ι προσθήκη λε­

να είναι υπερθερμασμένο, γιατί αν είναι, θα

πτομερειών με τα κατάλληλα χαρακτικά ερ­

εμφανισθούν

Δεν

γαλεία κρούσης. Η επιφάνεια των μπρού­

πρέπει, όμως , να είναι ούτε πολύ ψυχρό,

ντζινων χυτών είναι αρκετά ελατή ώστε να

επιφανειακές

γιατί αν είναι, δε

ατέλειες.

θα ρεύσει όπως πρέπει, με

αποτέλεσμα ένα ατελές 'Χυτό που θα είναι τελείως άχρηστο. Στα περισσότερα μέταλλα

δέχεται με επιτυχία τέτοιου είδους επέξερ­ γασίες.

Στη χύτευση με τη βοήθεια καρδιάς (σελ.

υπάρχει μια περιοχή θερμoιcρασιών, πλά­

408),

τούς

διάρκεια της διεργασίας με ατσάλινες ρά­

150Ψ περίπου, μέσα στα όρια της

αυτή

κρατιέται

στη

θέση

κατά τη

οποίας μπορεί να συμπληρωθεί με επιτυχία

βδους, βαρειά και μακρυά καρφιά χωρίς κε­

η χύτευση. Η πείρα επιτρέπει στο χύτη να

φάλι ή μεγάλες πρόκες, που τοποθετούνται

εκτιμάει τη θερμοκρασία από το χρώμα και

έτσι ώστε να τρυπούν τελείως την καρδιά

την ένταση της ακτινοβολίας της επιφά­

και να την κρατούν στη θέση τής. Μετά τη

νειας του λιωμένου μετάλλου.

χύτευση, οι ράβδοι ή τα καρφιά προεξέχουν

Το 'Χυτό αφήνεται να κρυώσει, τόσο ώστε

από το χυτό.

Όταν αφαιρούνται αφήνουν

να γίνει δυνατός ο χειρισμός του καλου­

τρύπες στο χυτό, που γεμίζονται με παρα­

πιού.

πλήσιο μέταλλο με αυτογενή συγκόλληση.

Τα μονοκόμματα γύψινα καλούπια

χρησιμοποιούνται μια και μόνη φορά. Κατά

Το χρωμάτισμα ή το πατινάρισμα της με­

την εργασία της απο/(όλλησης αφαιρεΙται

ταλλικής επιφάνειας, που αποτελεΙ το επό­

το χυτό ενώ το καλούπι καταστρέφεται με

μενο στάδιο, γίνεται κυρίως με χημικά μέσα

σφυρί και κατάλληλα εργαλεία. Η γύψος

(για

του καλουπιού φυλάγεται για τη μελλοντική

«ΧρΟ!μάτισμα των μετάλλων»). Μετά το

παραγωγή αδρομερούς πολτού γύψου

χρωμάτισμα, τα μπρούντζινα ~υτά κατεργά­

Iulo.

περισσότερα

βλ.

στη

σελίδα

500,

ζονται με ένα επίστρωμα διαφανούς αλοι­ φής κεριού φυσικού χρώματος, που από το

Φινίρισμα του χυτού. .

Το σύστημα τρο­

φοδότησης που αποτελείται πια από σκράπ

ένα μέρος δίνει γυαλάδα και από το άλλο προστατεύει την πατίνα.

μετάλλου-μπουκαδούρες, γεμισμένα με μέ­ ταλλο κανάλια ανύψωσης κ.λπ.

- αφαιρείται

από το χυτό με βαρειά κοπίδια , μεταλλουρ­ γικές σέγες και μηχανικά πριόνια. Οι απομέ­

ΦυΥο/(εντΡι/(ή χύτευση επένδυσης

νουσες επιφανειακές προεξοχές καθαρίζο­

Η μέθοδος αυτή χύτευσης, που στηρΙζε­

νται με λειαντικούς δίσκους, στερεωμένους

ται σε συνδυασμό της τεχνικής του «χαμέ­

σε περιστρεφόμενους

νου κεριού)) και της τεχνικής του «(εκτεινό-

422

εύκαμπτους άξονες

Χρυσό επιστήθιο κόσμημα από την

Quimbaya,

Κο­

λομβία, προ του 150υ αιώνα μ.Χ . Το αριστούΡΎημα αυ­ τό τε'lνι"ή ς και σχεδίου δείχνει μια εξαιρεΤΙΚή επιδε­ ξιότητα στο χειρισμό του αρ-ιικού "έρινου μοντέλου, στη χύτευση και στην επαtcόλουθη χάραξη των σχε­ δίων, κυρίως στην κόμμωση της ανθρώπινη ς μορφής και στις σαύρες. Ύψος : περ . 1I 1/ 2 ίντσες. Brίtish

Museum, London,

Μ Βρετανία.

423

Μπρούντζινη χυτή μάσκα από το

του

Ελεφαντόδοντος στην

ίντσες.

Thc Muscum

Η.π.Α. ΦωΤΟΥραφία

ο[

Senufo,

Αφρική.

Primitive

CharJes Uht.

της Ακτής

Ύψος:

Arιs,

8 1/ 4

Ncw Yotk,

Σύγχρονο κεφάλι της θεάς

Lakshmi,

από χυτό ορεί­

χαλκο. που χρησιμοποιεΙται για λατρευτικούς σκοπούς

στο Rajasthan, Ινδία. Ορρί.

Ύψος:

5

ίντσες. ΦωΤΟΥραφία

Σετ κομματιών σκακιού από χυτό άργυρο, σχεδιασμένο από τον

Gabriel Flores και κατασκευασμένο στο εργα­ Taxco, Μεξικό. ΦωΤΟΥραφία Oppi.

στήρι του στο

-

424

μενοιι καλοιιπιού», απαιτεί μια ειδικά σχε­

που χρειαζεται μετά το ξ ε καλούπωμα είναι

διασμένη μηχανή φυγοκεντρικής χύτευσης.

η αφαίρε ση της μπουκαδούρας , το τοπικό

Η βασική αρχή της μεθόδοιι ε ίναι ότι το

φινίρισμα και η στίλβωση του χυτού. Η μέ­

μέταλλο αναγκάζεται να εισχωρήσει στο

θοδος της περιστροφικής χύτευσης κοίλων

περιστρεφόμενο καλούπι κάτω από τη σιιν­

αντικείμενων

διιασμένη επίδραση φιιγόκεντρης δύναμης

μορφοποίηση

χρησιμοποιείται των

πολύ

πολύτιμων

στη

μετάλλων

και πίεσης και να γεμίσει τελείως την "οιλό­

(χρυσού , αργύροιι, λευκοχρύσου και παλ­

τητα τοιι "αλοιιπιού, με πιστή αναπαραγωγή

λαδίοιι) αλλά μπορούν να χυτευθούν και άλ­

της επιφάνειάς της. Τα ιιλικά χύτειισης

λα μέταλλα και κράματα όπως ο μπρού­

ψοιι

-

- γύ­

καλοιιπιού, ποιι έχοιιν αναπτιιχθεί ει­

ντζος, ο ορείχαλκος και το αλουμίνιο.

δικώς για τη μέθοδο αιιτή, έχοιιν κάνει διι­ νατή την κατασ"ειιή στερεών, ακριβών χιι­ τών με λεπτά τοιχώματα και μεγάλη επιφα­

ΚΕΡΙΑ ΧΥΤΗΡΙΟΎ ΦΥΣΙΚΗΣ ΠΡΟ Ε ΛΕΥΣΗΣ

νειακή λεπτομερειακότητα. Το μέγεθος τοιι

Υπάρχουν στο εμπόριο πολλά και ποικί­

χιιτού εξαρτάται από τη διιναμι"ότητα της

λα φυσικά κεριά, σε διάφορες υφές και σιι­

"άσας και της φιιγοκεντρι"ής μηχανής. Σιι­

νεκτικότητες

νήθως, η δυναμικότης αιιτή είναι σχετικώς

εύκαμπτα, πλαστικά, ελαστικά και εύθρυ­

μικρή' η εξωτερική διάμετρος της κάσας,

πτα. Στις επιφανειακές ιδιότητες περιλαμβά­

που περιέχει το καλούπι , κυμαίνεται συνή­

νονται ιδιότητες όπως το κολλώδες, η ξηρό­

θως από

15 εκατοστά και το ύψος 22,5 εκατοστά, μολονότι

της, η προσφιιτικότης , το ελαιώδες, η λιπα­

υπάρχουν και μεγαλυτερες κάσες . Πάντως,

κτηριστικά επιτυγχάνονται με τον κατάλ­

η μέθοδος αυτή, παρά τοιις περιορισμούς

λη.λο συνδυασμό δύο ή πε ρισσότερων ειδών

μεγέθους, επιτρέπει την παραγωγή μικρών

κεριού.

της από

6,2 6,2

μέχρι μέχρι

- σκληρά,

ανθεκτικά, μαλακά ,

ρότης και η ολισθητικότης. Ειδικά χαρα­

γλυπτών και ό~ων σχεδόν των κοσμημάτων.

Εκτός από την ευρεία εφαρμογή τους στη

Οι κάσες .:ίναι φτιαγμένες από ανοξείδω_

χύτειιση , τα κεριά χρησιμοποιούνται για

ω ατσάλι , όταν χρησιμοποιούνται για μη

την

σιδηρούχα μέταλλα που λιώνουν σε χαμη­

στιλβωμάτων, σιινδετικών μέσων, θερμομο­

παρασκευή

σιιγκολλητικών

λές θερμοκρασίες , κι από ειδικό δύστηκτο

νωnκών

νικελιούχο κράμα, όταν προορίζονται για

υπενδύσεων δοχείων, οδοντοτεχνικών ει­

πολύτιμα μέταλλα και κράματα υψηλού ση­

δών, αιωρημάτων, μέσων φινιρίσματος, λι­

μεiου τήξης

παρασκευασμάτων ,

οιισιών ,

οξεάντοχων

λευκόχρυσος.

παντικών, αντιοξειδωτικών και αντιδιαβρω­

Επειδή τα κέ ρινα μοντέλα πρέπει να απέ­

τικών βερνικιών, προστατευτικών επιστρω­

χουν από τα ;~ιχώματα κατά τουλάχιστο

μάτων, υδραπωθηΤΙΚών παρασκειιασμάτων ,

όπως, Π.χ.

ο

1,2

εκατοστά (KάΠfuς λιγότερο στις μικρές κά-

Κ.α. Βέβαια, αιιτό που ενδιαφέρει περισσό­

σες), το μέγιστο μέγεθος του χυτού ε ίναι αι-

τερο το υς χύτες είναι η κατασκευή μοντέ­

σθητά μικρότερο από τη διάμετρο της χρη­

λων για χυτά ακριβείας.

...

σιμοποιούμενης κάσας. Φυσικά, τίποτε δεν

Τα κεριά ποιι χρησιμοποιούνται για την

αποκλείει τη δυνατότητα της χύτευσης μι­

κατασκευή

κρών

από τρεις κυρίως πηγές: ζωικά κεριά (και

κομματιών και της μεταγενέστερης

μοντέλων

χυτηρίου

έρχονται

συναρμολόγησής τους, για την αποτέλεση

προϊόντα εντόμων) , οριικτά κεριά (και παρά­

μεγαλύτερων μονάδων.

γωγα πετρελαίοιι) και φυτικά κεριά. Παρά­

Λόγω της λεπτότητας του κεριού και του

γονται επίσης και συνθετικά κεριά αλλά τα

ιιλικού χύτευσης , είναι διινατή η επίτευξη

φυσικά κεριά υπερέ'Χουν, τουλάχιστο από

μεγάλης ακρίβ ε ιας ως προς τις λε πτομέρειες

την άποψη των ιδιοτήτων επεξεργασίας. Τα

"αι την επιφανειακή υφή , κατά την αναπα­

σημεία τήξης και ανάφλεξη ς των διάφορων

ραγωγή στο μέταλλο καλοδουλεμένων μο­

κεριών αποτελούν στοιχεία που πρέπει να

ντέλων, πράγμα που επιτρέπει, εκτός των

λαμβάνονται υπόψη κατά τον συνδυασμό

άλλων , και την ελαχιστοποίηση των εργα­

διάφορων ειδών σε ένα ενιαίο κηρώδες μίγ­

σιών φινιρίσματος των χυτών.

'Ετσι εξοι­

μα. Το σημείο ανάφλεξης αποτελεί σημα­

κονομούνται πολλές ώρες επεξεργασίας με

ντικό κριτήριο κατά τον έ λεγχο της ποιότη­

λίμες και άλλα μέσα ενώ επιτυγχάνονται

τας ενός κηρώδους υλικού . Το ειδικό βάρος

εξαιρετικής ποιότητας φινιρίσματα.

'Οταν

των κεριών είναι χρήσιμο για τον υπολογι­

το μοντέλο είναι καλοφτιαγμένο , το μόνο

σμό των ισοδύναμων βαρών των μετάλλων

425