Świat Przemysłu Farmaceutycznego 1/2014

ISSN: 1898-7710

NR 01/2014 (27) 19 zł (w tym 5% VAT)

Make every drop count Absorb more, achieve more with Parteck速 SLC

Merck Mil ipore is a division of Merck Millipore is a division of

EyeC Proofiler pies na błędy

TM

EyeC ProofilerTM jest szybki jak chart, czujny jak sznaucer i wytrzymały jak husky. Ma silny instynkt porównywania.

I nigdy się nie myli – to elektroniczny pies na błędy.

System EyeC ProofilerTM bada zgodność projektu z opakowaniem (użytki i arkusze).

Porównuje wszystkie elementy graficzne kartonika, ulotki, etykiety i folii: teksty, kolory, kody kreskowe, kody 2D, QR oraz zapis i wysokość punktu alfabetu Braille’a.

System EyeC Proofiler 400-1600 (format skanowania od A4 do A0)

Więcej informacji znajdziesz na stronie: www.eyecpolska.pl

EyeC Proofiler

TM

spełnia wytyczne GMP, GAMP5 i CFR 21 część 11

EyeC Polska Marcin Weksler Business Development Pharma t. +48 512 354 354 e-mail: marcin.weksler@eyecpolska.pl

spis treści Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu 50

14

Wyzwania w procesie powiększania skali produkcji

40

Rękawice

Od 20 lat

48

dla przemysłu farmaceutycznego

8

Zastosowanie ciekłego azotu w biotechnologii, farmacji i medycynie

Wspieramy zdrowie – rozwijamy możliwości

32 Potencjał cross-sellingu i up-sellingu wciąż nie w pełni wykorzystany przez europejskie apteki

14 Wyzwania w procesie powiększania skali produkcji

34 Czysta produkcja – czysty zysk

18 Technologia oczyszczania wody w przemyśle farmaceutycznym

36 Jak wybrać dostawcę systemu informatycznego dla obsługi klienta?

22 WDRAŻANIE „PROCESU 7 KROKÓW” Rozwiązywanie problemów tabletkowania i narzędzi 26 Zautomatyzowana weryfikacja przeciwciał przy wykrywaniu struktur wiodących

40 Od 20 lat wspieramy zdrowie – rozwijamy możliwości 44 Ekstrakt z zielonej kawy 47 Małe jest piękne 48 Rękawice dla przemysłu farmaceutycznego

1/2014

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Etykiety opakowań farmaceutycznych 76 70

Badania patentowe – sposób wspierania innowacji

Rola najwyższego kierownictwa

54

w świetle wymagań wytycznej ICH Q10 Farmaceutyczny System Jakości

Dystrybucja bezpośrednia na rynku polskim

68

50 Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu

70 Badania patentowe – sposób wspierania innowacji

54 Rola najwyższego kierownictwa w świetle wymagań wytycznej ICH Q10 58 Wykorzystanie podręcznego spektrometru Ramana w przemyśle farmaceutycznym na przykładzie weryfikacji 198 popularnych surowców

74 Sprzedaż suplementów diety w krajach CIS osiągnie niedługo 1 mld €

64 Jakość mikrobiologiczna produktów leczniczych 66 Wykorzystanie spektroskopii NIR w farmaceutycznym laboratorium kontroli jakości

76 Etykiety opakowań farmaceutycznych 78 Opakowanie doskonałe – kontrola jakości barwy i kształtu 82 Serializacja opakowań produktów farmaceutycznych 68 Dystrybucja bezpośrednia na rynku polskim

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

88 Przesuwanie ostatniej linii obrony

1/2014

Rada Programowa: Grzegorz Cessak – Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Andrzej Szarmański – Członek Zarządu ISPE Polska, Dyrektor Jakości w Zakładach Farmaceutycznych Polpharma S.A. Irena Rej – Prezes Izby Gospodarczej „Farmacja Polska” Daniel Gralak dr Jarosław Jan Hołyński – Doktor nauk farmaceutycznych Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne dr n. farm. Leszek Borkowski – Ekspert UE do spraw leków, były prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych prof. dr hab. Zbigniew E. Fijałek – Dyrektor Narodowego Instytutu Leków Marcin Kołakowski – Wiceprezes ds. Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych Marek Gnyś – Dyrektor Produkcji Polfa Tarchomin Andrzej Wróblewski – Dyrektor w firmie konsultingowo–szkoleniowej LeanSigma in Practice.

Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom@farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl

Prenumerata i kolportaż Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 032 455 31 61

Redakcja Teresa Kubsz-Miller, Joanna Korzonek, Maria Kubsz-Łatas, tel./fax 32 456 60 79, redakcja@farmacom.com.pl

Redaktor Naczelny Robert Miller tel./fax 032 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@farmacom.com.pl

prenumerata@farmacom.com.pl Cena egzemplarza „ŚPF” – 19 zł Cena rocznej prenumeraty – 80 zł Nr konta: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

Studio graficzne: Prografika, www.prografika.com.pl Druk: Drukarnia Nowiny

Nakład: 3 500 egz.

Partner:

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach farmaceutycznych. Odbiorcami czasopisma są również organizatorzy targów, konferencji i szkoleń bran żowych, urzędy, ministerstwa, instytuty, uczelnie wyższe z kierunkami farmaceutycznymi i biura projektowe.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk materiałów lub ich części tylko za pisemna zgodą redakcji. Za treść ogłoszeń reklamowych i artykułów autorskich redakcja nie odpowiada. Artykuły te nie muszą odzwierciedlać poglądów wydawnictwa.

1/2014

www.ispe.org.pl

e-w ydanie do pobrania na:

www.farmacom.com.pl

Kontraktowe wytwarzanie kapsułek miękkich Produkcja wysokiej jakości kapsułek miękkich to proces bardzo złożony. Wymaga odpowiedniej technologii i wiedzy o surowcach, a także doświadczenia i wyczucia.

Zaangażowanie naszych pracowników, ich wykształcenie i pasja oraz długoletnie doświadczenie, umożliwiają produkcję na najwyższym poziomie.

Kompetentny i doświadczony zespół pracowników Przekonaj się sam – uczestniczymy w targach branżowych: Palexpo, GENEWA, Szwajcaria 6-8 maja 2014 Stoisko 15065

TRACK&TRACE W FARMACJI BEZPIECZNY PRODUKT LECZNICZY

Curtis Health Caps Sp. z o.o.

Paris Nord Villepinte, Francja 7-9 października 2014 Stoisko 3C17, hala 3 VI Konferencja Naukowo-Techniczna 10-11 kwietnia 2014 Wrocław

Wysogotowo, ul. Batorowska 52, 62-081 Przeźmierowo tel.: 61 625 27 00 • sales@chc.com.pl • office@chc.com.pl

www.chc.com.pl

8 |

Zastosowanie ciekłego azotu

w biotechnologii, farmacji i medycynie 13 kwietnia 1883 roku w Krakowie Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski przeprowadzili azot – składnik atmosfery ziemskiej – ze stanu gazowego w ciekły. Do tego czasu pierwiastek ten – podobnie jak tlen – nazywano „gazem trwałym”. Dokonanie polskich naukowców wzbudziło podziw, ale również i zazdrość, szczególnie wśród Francuzów, którzy w XIX wieku byli specjalistami w skraplaniu gazów.

Paulina Kubowicz, Paulina Koczurkiewicz, Katarzyna Wójcik, Elżbieta Pękala, Michał Rok, Paula Ślipek

O

becnie ciekły azot jest wykorzystywany w różnych dziedzinach życia ze względu na to, że jest mało reaktywny, podobnie jak hel czy argon posiada niskie napięcie powierzchniowe oraz lepkość.

Azot znalazł zastosowanie m.in. w pakowaniu, czy przechowywaniu żywności.

Ciekły azot znajduje również swoje ważne miejsce w świecie nauki, między innymi w biotechnologii, farmacji oraz medycynie.

Zanim nowy lek zostanie wprowadzony na rynek musi przejść długą drogę. Początkowo, z dużej liczby związków wybiera się te, które mogą być kandydatami do dalszych badań (ang. hits). Następnie po przeprowadzonym skriningu, typuje się strukturę wiodącą, która poddawana jest dalszym optymalizacjom w celu zwiększenia aktywności i specyficzności działania w organizmie. Kolejnym krokiem są badania przedkliniczne, określające farmakokinetykę i farmakodynamikę potencjalnego leku. Badania przedkliniczne prowadzone są metodami in vitro oraz in vivo. Pozytywne wyniki otrzymane na tym etapie dają odpowiedź na pytanie o aktywność cząsteczki, jej bezpieczeństwo stosowania oraz przewagę nad obecnie stosowanymi terapiami, a także stają się przepustką do fazy klinicznej. Etap ten – prowadzony z udziałem ludzi, podzielony na kolejne fazy (od 0 do IV) – umożliwia ustalenie dawki terapeutycznej, skuteczności działania i wykluczenie nieprzewidzianych wcześniej działań niepożądanych. Niewątpliwie dwa wieki temu Wróblewski i Olszewski skraplając azot nie zdawali sobie sprawy, że będzie on wykorzystany na tak wielu etapach wprowadzania nowego leku do kliniki.

Badania przedkliniczne leków to faza, w której powszechnie wykorzystuje się hodowle komórkowe i tkankowe. Ten model badawczy pozwala już na wstępnym etapie ocenić toksyczność analizowanej substancji chemicznej co jest bardzo ważne z punktu widzenia dalszych badań. Dzięki testowaniu właściwości cytotoksycznych nowo zsyntezowanych struktur chemicznych możemy już na wstępnym etapie uzyskać informacje na temat jej aktywności. Dzięki metodom hodowli komórkowych można uzyskać wiele danych na temat kierunku działania nowego leku

Fot. 1.

Prekursorzy kriogeniki – Zygmunt Olszewski i Karol Wróblewski. Źródło: Air Liquide

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

9

Air Liquide jest międzynarodową Grupą zajmującą się produkcją i dystrybucją gazów dla przemysłu, ochrony zdrowia i środowiska oraz dostawą technologii, urządzeń i usług.

W roku 2011 z działu Halthcare został wyodrębniony poddział Kriobiologii, który reprezentują między innymi Michał Rok i Paula Ślipek – współautorzy niniejszego artykułu.

Na co dzień specjalizują się w szeroko pojętej kriobiologii – nauce biochemicznej badającej warunki ochrony życia i funkcji biologicznych w ekstremalnie niskich temperaturach rzędu -196°C oraz technologii chłodzenia i mrożenia w ciekłym azocie dedykowanym różnym potrzebom, oferując pełen zakres usług związanych z dostawą ciekłego azotu oraz urządzeń do przechowywania oraz transportu materiału biologicznego różnego typu w ciekłym azocie.

Jako specjaliści w dziedzinie zastosowań gazów ciekłych w biotechnologii, medycynie, kriobiologii i farmacji zajmują się doradztwem w zakresie wszelkiego typu zastosowań kriogenicznych, poszukując coraz to nowych rozwiązań. Swoją wiedzą i doświadczeniem dzielą się poprzez różnego rodzaju publikacje w czasopismach i na portalach branżowych. Współpracują z wieloma ośrodkami medycznymi oraz badawczymi, rozlokowanymi na terenie całej Polski, czynnie uczestnicząc w realizacji projektów biotechnologicznych.

AIR LIQUIDE POLSKA SP.Z O.O. Koordynator produktu: Michał Rok, 608 216 373, michal.rok@airliquide.com Specjalista ds. kriobiologii: Paula Ślipek, 696 009 144, paula.slipek@airliquide.com www.kriobiologia.eu Adres korespondencyjny: Al. Piłsudskiego 92, 41-308 Dąbrowa Górnicza

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

zwykłe zamrożenie w buforze może doprowadzić do zniszczenia konformacji, a zatem utraty funkcji biologicznej. Niezależnie, która z dwóch metod jest użyta do przechowywania komórek, zachodzi konieczność zastosowania ciekłego azotu 1;2.

Bardzo popularne w ostatnich latach stało się przechowywanie krwi pępowinowej, która jest bogatym źródłem komórek macierzystych w tzw. bankach krwi.

fot. AIR LIQUIDE

pomijając badania na zwierzętach. Po zakończonych eksperymentach użyte linie komórkowe należy przechowywać w taki sposób aby zapobiec ich zniszczeniu. Zaobserwowano, że w bardzo niskiej temperaturze procesy biochemiczne w komórkach są zatrzymane, a ich zamrożenie w obecności krioprotektanta umożliwia bezpieczne przechowywanie przez długi czas (w żargonie naukowym- tzw. bankowanie materiału biologicznego). Kluczowa w tym procesie jest temperatura, uzyskanie bardzo niskiej temperatury (-196oC), która zapewnia bezpieczny przebieg procesu przechowywania komórek możliwa jest dzięki zastosowaniu ciekłego azotu.

Jednakże samo obniżenie temperatury może być dla komórek zabójcze gdy próbki nie zostaną wcześniej odpowiednio przygotowane, a sam proces – odpowiednio przeprowadzony.

Hodowle komórek eukariotycznych przed krioprezerwacją muszą zostać dokładnie odpłukane z medium hodowlanego, które zostaje zastąpione roztworem zawierającym np. dimetylosulfotlenek (DMSO).

DMSO jest to środek ochronny (krioprezerwant) uniemożliwiający obkurczenie komórek oraz powstanie kryształów lodu, które mogłyby doprowadzić do zniszczenia struktury komórki.

Hodowle komórek ssaczych są obecnie niezwykle często wykorzystywane na etapie wczesnych badań przedklinicznych nowych kandydatów na lek. Przechowywanie cennego materiału w sposób wygodny i niezbyt kosztowny odbywa się z wykorzystaniem jednej z dwóch technik. Pierwszą jest metoda polegająca na powolnym schładzaniu komórek, drugą- witryfikacja (zeszklenie), polegająca na szybkim zamrożeniu komórek w ciekłym azocie i nadaniu ruchu próbce, co umożliwia szybkie schładzanie. Rozmrożenie – w obu metodach - przeprowadza się przez szybkie podgrzanie próbek do 37oC i natychmiastowe usunięcie szkodliwego dla nich DMSO. Podobnie postępuje się w przypadku białek natywnych, dla których

Fot. 2.

Hodowle komórkowe przechowywane w kasetach zbiorników kriogenicznych typu RCB, źródło: Air Liquide

1/2014

10 |

fot. AIR LIQUIDE

Pobrana krew z żyły pępowinowej jest preparowana i objętość preparatu zmniejsza się do 20 ml. Kolejną czynnością jest zabezpieczenie komórek poprzez dodanie substancji krioochronnych.

Taka krew umieszczana jest w specjalnej kasecie. Dopiero tak przygotowany preparat może zostać zamrożony, a następnie przechowywany w ciekłym azocie w specjalnych urządzeniach do przechowywania - tzw. kriostatach.

W kriostatach panuje stała temperatura około -190 ˚C. W tej temperaturze procesy życiowe są zahamowane i dlatego komórki macierzyste mogą być „odmrożone” i użyte nawet po bardzo długim czasie przechowywania.

Banki przechowujące komórki posiadają odpowiednie systemy znakowania próbek zapobiegające pomyłkom. Niektóre banki wdrażają precyzyjne standardy związane z całym procesem (np. ISO, AABB, Netcord). Uzyskanie takiego standardu wiąże się z koniecznością dopracowania wszystkich procedur do perfekcji, w rezultacie czego klient ma pewność, że próbka jest bezpieczna.

W momencie, gdy u pacjenta, którego komórki macierzyste są przechowywane w banku krwi, zostanie stwierdzona choroba wymagająca leczenia komórkami macierzystymi, pacjent informuje lekarza prowadzącego o tym, że jego komórki są zdeponowane w banku krwi pępowinowej, a lekarz podejmuje decyzję o ich wykorzystaniu

Fot. 3.

Bankowanie krwi pępowinowej w zbiorniku kriogenicznym typu ESPACE w fiolkach lub słomkach, źródło: Air Liquide

w terapii. W przypadku podjęcia decyzji o konieczności przeszczepienia komórek macierzystych, lekarz kontaktuje się z bankiem i ustala jak, gdzie i kiedy komórki powinny być dostarczone. Zadaniem banku jest przekazanie materiału biologicznego do wskazanego ośrodka medycznego. Cała procedura nie byłaby możliwa, gdyby nie ciekły azot.

Ciekły azot jest wykorzystywany nie tylko do przechowywania materiału biologicznego ale także do wytwarzania właściwej postaci leku. Substancje amorficzne posiadają strukturę nieuporządkowaną, w przeciwieństwie do struktur krystalicznych (budowa uporządkowana). Wysoka rozpuszczalność struktur amorficznych wynika z ich wysokiej energii wewnętrznej, co jest niekorzystne energetycznie.

Struktury te dążąc do „pozbycia się” nadmiaru energii, wykazują bardzo dużą reaktywność, a przez to i rozpuszczalność w wodzie.

Uzyskanie substancji leczniczej o strukturze amorficznej przyczynia się do szybszego początku jej działania (co jest niezwykle ważne szczególnie w przypadku leków przeciwbólowych) oraz umożliwia zmniejszenie dawki przyjmowanego leku. Cechy te zwiększają niewątpliwie komfort terapii pacjenta. Jednakże uzyskanie substancji amorficznych nie jest proste. Jedną z metod jest kriomielenie wykorzystujące ciekły azot. Metoda ta polega na umieszczeniu substancji w bębnie z kulkami, które opadając mikronizują badaną substancję.

W trakcie tej mikronizacji zachodzi zmiana struktury z krystalicznej na amorficzną. Jednak w trakcie tego procesu wydzielane są znaczne ilości ciepła, które dla wielu substancji są niekorzystne. Dlatego też całą procedurę przeprowadza się z wykorzystaniem ciekłego azotu, który odbierając nadmiar ciepła chroni strukturę amorficzną leku i umożliwia lepszą kontrolę procesu3.

Ciekły azot jest wykorzystywany także jako nowoczesna technika mikronizacji. Podczas tej procedury materiał, który ma ulec rozdrobnieniu jest zawieszany bezpośrednio w ciekłym azocie wraz z małymi, sferycznymi kulkami i intensywnie wytrząsany.

Otrzymane submikronowe cząstki posiadają bardziej jednorodny kształt i są mniejsze niż te otrzymane z wykorzystaniem mielenia na sucho. Zalety te wynikają z faktu, iż cząstki powstałe w zwykłym mieleniu podlegają re-agregacji. Spowodowana jest ona istnieniem sił Van der Waals’a i sił elektrosatycznych. Zjawisko re-agregacji nie występuje w przypadku rozpuszczenia związków w ciekłym azocie.

Użyty we wspomnianej technice ciekły azot jest natychmiast odparowywany, co nie ma miejsca w przypadku tak zwanego mielenia

Fot. 4.

Bank krwi pępowinowej. Źródło: Air Liquide

Fot. 5.

Przygotowanie materiału biologicznego do bankowania w ciekłym azocie. Źródło: Air Liquide

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

12 |

ZAKŁAD BIOCHEMII FARMACEUTYCZNEJ, WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY, COLLEGIUM MEDICUM UJ

Zakład Biochemii Farmaceutycznej to nowopowstała jednostka na Wydziale Farmaceutycznym CMUJ. Pracownikami są zarówno farmaceuci, jak i biolodzy, biotechnolodzy, biochemicy i analitycy medyczni. Ta różnorodność daje nam możliwość prowadzenie ciekawych badań w zakresie analizy właściwości i biologicznych funkcji struktur, które mogą w przyszłości stać się punktem wyjścia do syntezy leków. Prowadzone przez nas badania obejmują zarówno testy mikrobiologiczne weryfikujące toksyczność substancji, jak i badania biotransformacji, w tym stabilności i kierunków metabolizmu. Ponadto uruchomiona została niedawno pracownia hodowli komórkowych, która poszerzy nasz panel badawczy. Jednostkę reprezentuje zespół badawczy w składzie: Paulina Kubowicz, Paulina Koczurkiewicz, Katarzyna Wójcik, Elżbieta Pekala – współautorzy niniejszej publikacji.

Paulina Kubowicz, Paulina Koczurkiewicz, Katarzyna Wójcik, Elżbieta Pekala (012) 620 55 77, paulinakubowicz@gmail.com Adres korespondencyjny: Ul. Medyczna 9, 30-688 Kraków

fot. AIR LIQUIDE

na mokro (zawieszania substancji w innych rozpuszczalnikach, np. wodzie). Niweluje to konieczność dodania do procedury kolejnego etapu. Łatwe odparowywanie ciekłego azotu związane jest z jego niską temperaturą wrzenia. Metoda ta może być z powodzeniem stosowana dla leków o różnych właściwościach fizykochemicznych, nawet tych wrażliwych na wysoką temperaturę. Nie bez znaczenia jest również łatwa dostępność ciekłego azotu, jego niewygórowana cena oraz brak toksyczności4.

Ciekły azot stanowi niewątpliwe cenne narzędzie dla naukowców opracowujących nowe substancje lecznicze i formy leków, sam też jest stosowany w lecznictwie. Terapie zimnem znane są już od starożytnego Egiptu, dzięki zastosowaniu obniżonej temperatury redukowano stany zapalne, krwawienia, ból oraz obrzęk. Dziś również sportowcy stosują ciekły azot w postaci sprayów w celu złagodzenia efektów kontuzji, a w aptekach sprzedawane są preparaty z ciekłem azotem w celu wymrażania brodawek w warunkach domowych.

Skroplony azot ma również zastosowanie w leczeniu poważniejszych schorzeń skóry, takich jak nowotwory, rozrosty czy zmiany naczyniowe.

Kriochirurgia polega na doprowadzeniu do martwicy takiej objętości tkanki jaka byłaby usunięta w trakcie zabiegu chirurgicznego.

Jedyną substancją gwarantującą uzyskanie odpowiednio niskiej temperatury do tego typu terapii jest ciekły azot. Badania wskazują, że zastosowanie krioimmunoterapii (ciekły azot wraz z imikwimodem- organicznym związkiem chemicznym o działaniu modulującym odpowiedź immunologiczną) jest najbardziej efektywną terapią leczenia powierzchniowych nowotworów skóry, skuteczniejszą niż interwencja chirurgiczna5.

Ciekły azot stosowany jest również w celu likwidacji zmian barwnikowych występujących w obrębie skóry (plamy soczewicowate).

W porównaniu do alternatywnych metod związanych z używaniem retinoidów, laseroterapii, kwasu trójchlorooctowego daje najlepsze rezultaty kosmetyczne 6. W kosmetologii często wykorzystuje się kriopeeling, należący do grupy peelingów fizycznych, wraz z peelingiem laserowym. Jest to sprawdzona metoda do leczenia zmian trądzikowych, niwelowania blizn oraz przebarwień.

Niewątpliwie wiele „wynalazków” XIX wieku odeszło do lamusa, a inne zapewne niedługo się tam znajdą, jednakże ciekły azot na pewno do nich nie należy. Uczeni na przestrzeni wieków wskazali wiele zastosowań ciekłego azotu, w dużej mierze dzięki niemu dokonał się ogromny postęp w ważnych dziedzinach nauki takich

Fot. 6.

Zabieg kriochirurgii tkanek z wykorzystaniem ciekłego azotu. Źródło: Air Liquide

jak: biotechnologia, farmacja oraz medycyna. Obecnie wykorzystanie tego pierwiastka w farmacji i medycynie dotyczy zarówno tworzenia nowych leków (badania cytotoksyczności w hodowlach in vitro, rozdrabnianie substancji) jak i bezpośredniego wykorzystania w terapii. Nikt dziś nie wyobraża sobie klinik leczenia bezpłodności bez dewarów i ciekłego azotu, podobnie jak nikt nie wyobraża sobie nowoczesnej pracowni biotechnologicznej bez tego cennego pierwiastka. Historia wykorzystania ciekłego azotu jest zaskakująca, jednak bez trudu można sobie wyobrazić, że pierwiastek ten posiada jeszcze wiele zastosowań, o których dowiemy się na pewno wkrótce.

1

Selman, H.; Brusco, G. F.; Fiorini, F.; Barnocchi, N.; Mariani, M.; El-Danasouri, I. Fertil.Steril.2009, 91, 1611.

2

Mazur, P. Am.J.Physiol 1984, 247, C125-C142.

3

Williams, H. D.; Trevaskis, N. L.; Charman, S. A.; Shanker, R. M.; Charman, W. N.; Pouton, C. W.; Porter, C. J. Pharmacol.Rev.2013, 65, 315.

4

Niwa, T.; Nakanishi, Y.; Danjo, K. Eur.J.Pharm.Sci.2010, 41, 78.

5

Deborah, F Mac Farlane.; Abdel Kader El Tal.;Arch.

Dermatol.2011,147(11)1326-1329.

6

Goldberg, L. H.; Kaplan, B.; Vergilis-Kalner, I.; Landau, J. Dermatol.

Surg.2010, 36, 1956.

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

30-121 Kraków ul. Bronowicka 133 NIP: 677-103-00-25

Firma Inżynierska Tadeusz Wędzony działa na rynku automatyki przemysłowej od 10 lat. Jest integratorem czołowego producenta systemów wizyjnych W oparciu o najwyższej jakości komponenty wykonuje zaawansowane systemy automatyki oraz stanowiska kontroli wizyjnej od stworzenia projektu, poprzez kompletację komponentów oraz ich montaż po instalacje stanowiska na linii produkcyjnej. Dbałość w procesie projektowania i produkcji oraz stosowanie wysokiej jakości podzespołów jest gwarantem niezawodnej pracy wykonywanych aplikacji.

Obszarem działalności Firmy są głównie branże: farmaceutyczna, kosmetyczna, motoryzacyjna i spożywcza, oraz oczywiście wszystkie pozostałe w których jest potrzeba kontroli wizyjnej.

Doświadczenia zdobyte podczas integracji systemów wizyjnych, a także niestandardowe podejście do każdego, nowego zagadnienia pozwala na tworzenie nowych aplikacji spełniających dokładne oczekiwania klientów.

tel./fax (+48 12) 637 95 55, 637 79 02 e-mail:firma@wedzony.com.pl www.wedzony.com.pl

Track&Trace w praktyce Stanowisko SND3 przeznaczone do oznaczania kartoników jednostkowych kodami alfanumerycznymi i Data Matrix, numerem LOT, CIP, EXP, SERIAL. − jest zgodnie z międzynarodowym standardem GS1 Healthcare, − jest zgodne z regulacjami FDA zdefiniowanymi w dyrektywie 21 CFR part 11, − posiada niewielkie wymiary, jest łatwo adaptowalne do linii pakującej, − umożliwia aplikację etykiet, − technologia nadruku HP, − gwarantuje wysoką jakość nadruku – min C wg wymagań GS1, − „Online grading” kodu − zapewnia wydajność do 350 kartoników/min,

Autorskie oprogramowanie przyjazne dla operatorów zapewnia: − tworzenie szablonów nadruku − wprowadzenie wzorów produktów, − ustawienie miejsca naklejenia etykiety, − Audit Trial − przeglądanie i drukowanie wszelkiego rodzaju raportów − tworzenie kopii zapasowych danych, Wraz z maszyną dostarczana jest: − dokumentacja techniczno – ruchowa oraz świadectwo zgodności CE, − kompletna dokumentacja walidacyjna − wykonywana jest kwalifikacja IQ i OQ z udziałem Inwestora, testy FAT z udziałem Inwestora,

Jako opcja − weryfikator kodów DataMatrix − oprogramowanie do zdalnego zarządzania maszyną, − zespół buforujący produkty, − Moduł „Tamper Evident”

reklama

14 |

Wyzwania w procesie powiększania skali produkcji Nina Lussa Technolog Produkcji, Curtis Health Caps Sp. z o.o.

Rynek farmaceutyczny w Polsce od kilku już lat jest jednym z najstabilniejszych sektorów gospodarki. Dzięki poczynionym inwestycjom, działające w Polsce zakłady produkcyjne zaliczane są obecnie do jednych z najnowocześniejszych w Europie

I

nwestycje pozwoliły przedsiębiorstwom przemysłu farmaceutycznego na przeprowadzenie znaczących zmian, które miały przełożenie w późniejszej dynamice rozwoju. To dzięki wprowadzeniu systemów zarządzania jakością, wdrożeniu zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP), restrukturyzacji zatrudnienia, rozwinięciu programów współpracy z nauką, nowoczesnym parkom maszynowym czy dostosowaniu produkcji do wysokich wymogów ochrony środowiska, firmy farmaceutyczne charakteryzują się dużym potencjałem. Bezsprzeczna konkurencyjność oraz wysokie wymagania klien-

tów są napędem postępu i mają wpływ na konieczność rozwoju, a tym samym na powiększanie skali lub zwiększanie wydajności produkcji. W obliczu rosnącej konkurencji, przedsiębiorcy muszą koncentrować się na ciągłym doskonaleniu i umacnianiu pozycji na rynku, poprzez wdrażanie innowacji, doskonalenie technologii i optymalizację procesów produkcyjnych.

Wydajność jest jedną z miar efektywności produkcji farmaceutycznej. Jest ona wskaźnikiem wykorzystania przez organizację wszystkich jej zasobów, takich jak:

kapitał, praca, energia, materiały i urządzenia do wytwarzania określonej postaci leku.

Wydajność jest często definiowana jako zdolność produkcji, którą można zmierzyć w odniesieniu do jednostek czasu. Łączna wydajność procesu lub wydajność obliczana na poszczególnych jej etapach, może dać firmie informacje, jakich zmian należy dokonać w celu zwiększenia efektywności produkcji.

Najbardziej optymalne wykorzystanie zasobów oznacza osiągniecie zakładanych wcześniej zdolności produkcyjnych oraz ma wpływ na większą dynamikę rozwoju firmy.

Na efektywność produkcji znaczący wpływ mają również:

Technologia

fot. Curtis Health Caps

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech przemysłu farmaceutycznego są

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

wciąż zwiększające się wymagania jakości produkowanych postaci leków. Niezwykle ważne jest zatem zapewnienie optymalnej jakości produktu, przy jednoczesnej maksymalizacji wydajności, gwarantując tym samym bezpieczeństwo eksploatacyjne.

Z tego właśnie względu, technologie wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym powinny charakteryzować się dużym stopniem automatyzacji i komputeryzacji produkcji. Jest to szczególnie ważne w procesie powiększania skali produkcji, który wymaga dostosowania technologii opracowanej dla małej skali produkcyjnej do jej zwiększonego zapotrzebowania.

Każdy produkt leczniczy - bez względu na to, czy jest przeznaczony dla ludzi czy dla zwierząt, bez względu na posiadaną formę (tabletki, kapsułki, itp.) i dawkę – musi zapewniać wysokie bezpieczeństwo stosowania, jakość oraz skuteczność.

Aby osiągnąć te parametry na każdym etapie wytwarzania, należy precyzyjnie opracować proces technologiczny. Należy przeprowadzić próby technologiczne, a następnie produkcje pilotażowe, które dostarczą nam istotnych danych, niezbędnych podczas rutynowych produkcji.

Proces technologiczny jako całość musi być dobrze przeprowadzony i zrozumiany.

Należy określić w nim elementy wymagające analizy oraz sposoby koncentrowania się na najważniejszych niedociągnięciach.

Po przeprowadzeniu przeglądu procesu, można dokonać wyboru aspektów przyno-

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

szących największe korzyści i określić cele, w momencie pow0iększania skali produkcji.

Urządzenia Przerwy remontowe i konserwacje urządzeń są nieuniknione i powinny być uwzględniane w każdym planie produkcyjnym. Należy pamiętać o tym, że przerwy nieplanowane są najbardziej kosztowne i znacznie obniżają wydajność procesów.

Przed powiększeniem skali produkcji, należy przeprowadzić analizę parku maszynowego w danym przedsiębiorstwie. W takim przypadku, niezbędny jest pełen przegląd maszyn i opracowanie szczegółowej

analizy działania, pod kątem wymagań w zakresie konserwacji. Jest to działanie szczególnie efektywne tam, gdzie została zastosowana nowa technologia, która gwarantuje większą wydajność. Korzystna jest również analiza historii usterek urządzeń produkcyjnych, pozwala bowiem na zrozumienie przyczyn wielu awarii i może zapobiec ich powtarzaniu w przyszłości.

Kolejnym wyzwaniem jest monitorowanie stanu kluczowych komponentów linii produkcyjnej. Nadzór nad newralgicznymi elementami wyposażenia parku maszyno-

1/2014

wego ułatwi przeprowadzenie efektywnych działań zapobiegawczych i zapewni stałe, optymalne działanie wszystkich urządzeń.

Kwalifikacje pracowników Specjaliści zatrudnieni w firmach farmaceutycznych nie mogą ograniczać swojej działalności jedynie do badania i wdrażania procesów i operacji jednostkowych.

Powinni oni współpracować, z jednej strony, z jednostkami badawczymi, z drugiej - ze specjalistami marketingu i sprzedaży oraz produkcji. Informacje pomiędzy pracownikami wyżej wspomnianych działów winny się wzajemnie przenikać i uzupełniać, w celu poszerzenia perspektywy spojrzenia na rozwój firmy, powiększania skali produkcji, zwiększenia wydajności czy optymalizacji procesów. Zwiększenie wydajności i powiększanie skali produkcji to wysiłek wszystkich pracowników firmy farmaceutycznej. To potrzeba i konieczność wzrostu zaangażowania pracowników, zobowiązanych do większej elastyczności i otwartości na zmiany w danej organizacji.

W obliczu przekształceń wynikających z rozwoju firmy, niezbędne jest wprowadzanie szkoleń, które pomogą pracownikom zrozumieć sens stosowanych modyfikacji oraz ukażą korzyści dla nich samych. Należy pamiętać, że ludzie to szczególny kapitał w każdym przedsiębiorstwie. Lokowanie nierzadko sporego nakładu pieniędzy w kapitał ludzki jest z reguły wysoce dla firmy opłacalne.

Niekiedy inwestycja w rozwój zasobów ludzkich stanowi podstawową strategię rozwoju organizacji. Doświadczeni pracownicy zyskują obecnie coraz większe znaczenie, gdyż mogą być źródłem przewagi konkurencyjnej firmy na rynku.

Profesjonalna i wysoko wykwalifikowana kadra jest podstawą zdolności przedsiębiorstwa do tworzenia innowacji oraz projektowania i wdrażania długofalowych zmian rozwoju firmy.

fot. Curtis Health Caps

15

fot. Curtis Health Caps

16 |

Zarządzanie jakością Obecnie niemal każde pr zedsię biorstwo produkcyjne, niezależnie od rodzaju prowadzonej działalności, zawiera w swych strukturach komórkę odpowiedzialną za kontrolę i zarządzanie jakością. Dzięki temu, możliwe jest przeprowadzenie ostatecznej oceny produktu pod kątem zgodności z określonymi wcześniej wymaganiami oraz tego, czy określona wysoka wydajność nie wpływa negatywnie na jakość produkcji. Oceny dokonuje się na podstawie reprezentatywnej próbki, pobranej z przedstawionej do zwalniania partii towaru. Nie jest zasadne, aby badać pod względem jakości każdą wyprodukowaną sztukę produktu, szczególnie, jeśli firma wciąż powiększa ilość produkowanej postaci leku, a skala produkcji sukcesywnie rośnie. Ważne jest jednak, by system zapewnienia jakości obejmował cały obszar wytwarzania, łącznie z działaniami kontrolnymi. Podejście takie określa się jako Dobrą Praktykę Wy twarzania (GMP), która zapewnia, że podczas całego procesu wytwarzania, produkty są pod należytą kontrolą, zapewniającą odpowiednią jakość, czystość, tożsamość i dawkę zgodną z zatwierdzoną dokumentacją, bez względu na wielkość produkcji. Jednym z ważnych elementów GMP jest walidacja procesów wytwarzania. Chęć potwierdzenia zgodności systemu jakości z GMP, dodatkowo determinuje przedsiębiorstwo do rozwinięcia kosztownych i pracochłonnych programów walidacyjnych. Działania te mają na celu udowodnienie, że dany

proces produkcyjny jest powtarzalny i stabilny. Jest to niezwykle pomocne w momencie powiększania skali produkcji.

Pełna walidacja procesowa może być wykonywana na etapie produkcji rutynowej, lecz jej plany i pierwsze próby mogą być podejmowane przy produkcji pilotażowej.

Cykl życia walidacji procesowej rozciąga się na wszystkie fazy walidacji i kwalifikacji danego procesu/produktu. Dane do walidacji zbierane są na wszystkich etapach – począwszy od definiowania procesu i wszystkich systemów, poprzez kwalifikacje instalacyjne/operacyjne/ działania, aż po produkcję walidacyjną i wszystkie serie wytworzone po zakończeniu walidacji, na podstawie kontroli zmian. Przedmiotem konkretnych badań i kontroli walidacyjnych nie muszą być jednak wsz ystkie operacje procesu wytwarzania, systemy, urządzenia kontrolno–pomiarowe czy pomieszczenia, a jedynie te z nich, które zostaną uznane za krytyczne dla jakości produktu końcowego oraz dla powtarzalności procesu wytwarzania.

Proces produkc yjny zależ y zatem od wielu czynników, które determinują wielkość i skalę produkcji. Dlatego tak ważna jest świadomość tego, jak zmieni się wielkość produkcji przy wykorzystaniu zwiększonej ilości stosowanych przez firmę faktorów. Wspomniane czynniki określają, jakie zasoby niezbędne są do wytworzenia danej postaci leku. Dodatkowo, wyznaczają maksymalną wydajność, jaką można uzyskać z każdej możliwej

1/2014

kombinacji zmiennych, które decydują o kształcie i przebiegu produkcji. Zmiany wielkości produkcji wpływają najczęściej na wszystkie czynniki produkcji. m.in. na ilość stosowanych nakładów pracy czy ilość wykorzystywanych surowców. Firma może sama, dowolnie i w szybkim czasie, kreować rzeczy wistość produkcyjną, chociażby poprzez zmianę wielkości nakładów, takich, jak ilość siły roboczej.

Zatem podczas zwiększania skali produkcji, zasadne jest wydłużenie czasu pracy załogi, wprowadzenie nadgodzin czy zwiększenie ilości pracujących osób.

Innym zagadnieniem w odniesieniu do powiększania skali produkcji są czynniki, których zmiana wymaga czasu. Zakup wyspecjalizowanych maszyn trwać może kilka miesięcy, a rozbudowa istniejącej fabryki lub budowa nowej może trwać kilka lat. Dlatego ważne jest, aby wszelkie modyfikacje wynikające z konieczności rozwoju firmy, wprowadzać etapowo, zgodnie z harmonogramem stworzonym uprzednio przez specjalistów z wielu działów przedsiębiorstwa.

Szybki rozwój firm farmaceutycznych spowodowany jest dużym popytem na różne postaci leków czy suplementów diety. W związku z powyższym, wiele przedsiębiorstw z branży powięk sza swój majątek, poprzez instalację nowych urządzeń, rozbudowę parku maszynowego, zwiększenie powierzchni produkcyjnych i magazynowych oraz innych czynników produkcji. Zabiegi te są niezbędne, aby przedsiębiorstwo mogło zwiększyć skalę swojej działalności.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

źródło wody w Twoim laborator ium • projektowanie i produkcja laboratoryjnych systemów oczyszczania wody • profesjonalna obsługa serwisowa • gwarancja jakości wody spełniającej wymogi PN-EN ISO 3696:1999, ASTM, CLSI, FP IX • pełna dokumentacja kwalifikacyjna (IQ, OQ i PQ) • montaż, rozruch oraz szkolenie

Dziewięć Włók 27B 83-021 Wiślina tel. +48 58 341 16 69 tel. +48 58 341 90 00

www.hydrolab.pl biuro@hydrolab.pl serwis@hydrolab.pl fax +48 58 585 86 97

ISO 9001:2009 Projektowanie, produkcja i serwis systemów oczyszczania wody do celów laboratoryjnych i przemysłowych

18 |

Technologia oczyszczania wody w przemyśle farmaceutycznym

Przemysł farmaceutyczny, wymagający najwyższej jakości oraz ścisłej kontroli nad jakością produktów uwzględnia również fakt, że woda używana w procesach produkcyjnych musi spełniać określone normy. Dzięki odpowiedniej kontroli technologicznej i przy spełnieniu standardów produktu końcowego, woda znajduje różne zastosowania aplikacyjne, w zależności od stopnia oczyszczenia.

Dariusz Figiel Endress+Hauser Polska sp. z o.o.

W

oda jest bez wątpienia najpowszechniej używanym surowcem w przemyśle farmaceutycznym i biotechnologicznym. Poza typowym zastosowaniem, jakim jest oczyszczanie powierzchni oraz utrzymywanie lini technologicznej w czystości, woda jest również główną fazą występującą w procesach fermentacji czy ekstrakcji, a także surowcem bazowym dla wielu produktów końcowych, takich jak np. szczepionki oraz leków w postaci ciekłej (także zawiesin). Istotną jednak różnicą jest stopień czystości wody, dający postawę do jej konkretnego zastosowania.

jest jednak przewidziana do bardziej wymagających zastosowań, szczególnie pod kątem uwarunkowań higienicznych.

Woda oczyszczona Woda oczyszczona stanowi cenny surowiec do produkcji wody o farmaceutycznej skali czystości.

Jest to także nieodzowny składnik wszelkich roztworów. Woda taka musi być przechowywana w specjalnie do tego przystosowanych zbiornikach, zapewniających odpowiednio wysoki stopień jakości bakteriologicznej, jak również nie może zawierać żadnych dodanych substancji. Różnorodne procesy zachodzące po sobie wymuszają konieczność prowadzenia rzetelnych i dokładnych pomiarów. Ścisła kontrola temperatury, ciśnienia oraz zapewnienie odpowiedniego przepływu warunkują uzyskanie wysokiego stopnia oczyszczenia wody. Woda wysokooczyszczona (HPW) jest używana głównie do produkcji leków, gdzie są stawiane dodatkowe wymagania odnośnie endotoksyn bateryjnych. Produkcja takiej wody opiera się głównie na procesach podwójnej odwróconej osmozy, w których woda poosmotyczna (permeat) z jednego stopnia zasila drugi moduł osmotyczny. Pozwala to na odsolenie wody do bardzo niskiego poziomu i osiągnięcie przewodności w zakresie 1 do 3 µS / cm.

W zależności od stopnia uzdatnienia i końcowego oczyszczenia, wodę możemy zaklasyfikować jako: • wodę pitną • wodę oczyszczoną • wodę sterylizowaną • wodę do iniekcji (wstrzykiwań) • sterylizowaną wodę do iniekcji (wstrzykiwań) • bakteriostatyczną wodę do iniekcji (wstrzykiwań) • sterylizowaną wodę do przepłukiwań • sterylizowaną wodę do inhalacji Szczegółowe wymagania dotyczące sposobu produkcji, przechowywania i zastosowania każdego z ww. produktów są restrykcyjnie nadzorowane przez uprawnione do tego organizacje, takie jak agencja rządowa FDA, a w szczególności US Pharmacopeia oraz europejski odpowiednik tej instytucji.

Woda do iniekcji Woda do iniekcji (Water For Injection – WFI) jest specjalnie oczyszczoną wodą, która może być zastosowana bezpośrednio w formulacjach farmaceutycznych uży wanych do sporządzania zastrzyków dla pacjentów. Bardzo wysoki stopień jej oczyszczenia jest uwarunkowany wymaganiami, jakie są nałożone pod kątem higieniczności oraz sterylności w trakcie jej produkcji. Zgodnie z regulacjami organizacji międzynarodowych, takich jak US Pharmacopeia, woda WFI może być produkowana w trakcie dokładnie kontrolowanych procesów destylacji lub odwróconej osmozy (RO). Regulacje te mówią między innymi

Woda pitna Woda pitna (przeznaczona do spożycia przez ludzi) jest również używana jako surowiec do produkcji wody sterylizowanej oraz wody do iniekcji (WFI). Woda o tym stopniu czystości to także środek czyszczący powierzchnie z pozostałych produktów. Oczyszczona woda pitna z powodzeniem spełnia ww. wymagania jakościowe,

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

reklama

19

o parametrach końcowych stawianych dla wody WFI i dotyczą głównie przewodności elektrolitycznej, która nie powinna przekraczać 1.3 μS / cm przy temperaturze 25 °C. Poziom ogólnego węgla organicznego (OWO) powinien utrzymywać się na poziomie poniżej 500 ppb, a rygorystyczne normy dotyczące zarówno ilości baterii jak i substancji pozostałych po ich rozpadzie – endotoksyn, mówią o dopuszczalnym ich stężeniu na poziomie 0.25 EU / ml.

Zestawienie poniżej pokazuje wymagania dla wody WFI obowiązujące w chwili obecnej przez US Pharmacopeia oraz European Pharmacopeia: Wymagania dla wody do iniekcji (WFI) Parametry

Jednostka

USP

Ph. Eur.

OWO

ppm

0,50

0,50

Przewodność

μS / cm przy 25ºC

≤ 1,3

≤ 1,3

Azotany (NO3)

ppm

–

≤ 0,2

Metale ciężkie

ppm jako Pb

–

≤ 0,1

Bakterie tlenowe

CFU / 100 ml

≤ 10

≤ 10

Endotoksyny bakteryjne

EU / ml

≤ 0,25

–

Endotoksyny bakteryjne

IU / ml

–

≤ 0,25

Produkcja najcześciej rozpoczyna się od oczyszczenia wody surowej, zgodnie z wymaganiami National Primary Drinking Water Regulations lub odpowiednio kompatybilnymi, zharmonizowanymi przepisami dla Unii Europejskiej. W trakcie całkowitego procesu oczyszczania, woda poddawana jest kolejnym procesom: przechodzi przez zmiękczacz, wymiennik jonowy, szereg etapów filtracji w trakcie odwróconej osmozy, ultrafiltrację oraz końcowe odgazowanie. Istotnym etapem jest odwrócona osmoza (RO), która polega na przepuszczeniu wody wstępnie uzdatnionej pod wysokim ciśnieniem przez specjalną membranę, wykorzystując zjawisko półprzepuszczalności błony osmotycznej, w trakcie którego cząsteczki wody przechodzą przez nią tworząc tzw. permeat, a cząsteczki soli i innych zanieczyszczeń takich jak np. bakterie, koloidy itp. zostają w koncentracie po stronie naporu wody surowej, skąd są dalej usuwane. Za pomocą tej metody uzyskuje się redukcję zanieczyszczeń rzędu 99,0 – 99,8%. Tak przygotowana woda WFI musi być dalej odpowiednio przechowywana, a pomiar jej kluczowych parametrów musi być zrealizowany w zgodności ze wszelkimi normami higienicznymi, co jest wymaganiem oczywistym. Jakiekolwiek zanieczyszczenia mogące pojawić się na aparaturze analitycznej mogłyby doprowadzić do skażenia partii produktu. Dlatego też bezpośrednie magazynowanie wody w odpowiednich warunkach po procesie odwróconej osmozy pozwala na zachowanie bardzo niskiej zawartości bakterii, zgodnie ze stawianymi wymaganiami.

W przypadku alternatywnej metody produkcji wody WFI, stosowanej od wielu lat wieloetapowej destylacji, konieczne jest dokładne, wstępne usunięcie zanieczyszczeń (zawiesina, nielotne substancje organiczne, związki nieorganiczne), tak aby w trakcie następujących wielokrotnie po sobie procesów zmiany fazy ciekłej w gazową uzyskać finalnie produkt o najwyższej, wymaganej jakości.

Niewątpliwą wadą takiego sposobu produkcji wody WFI jest dosyć długi czas oczekiwania na produkt końcowy. Metoda ta nie pozwala również uzyskać takiej samej niskiej zawartości bakterii w finalnym etapie jak odwrócona osmoza.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

20 |

dokumentem, który wyszczególnia wszystkie informacje: dane o każdym odbiorcy, dacie zamówienia, numerze seryjnym urządzenia, numerze TAG oraz zawiera listę wszystkich materiałów użytych do produkcji, które mogą być w kontakcie z medium (produktem), dodatkowo potwierdzoną dokumentem FDA.

Rys. 3. Aparatura procesowa w trakcie pracy: oczyszczanie wody

Pomiar przewodności elektrolitycznej w ujęciu wymagań PAT

fot. Endress+Hauser

Rys. 1. Schemat produkcji wody WFI metodą odwróconej osmozy

PAT (Process Analytical Technology), termin zaproponowany przez agencję FDA w 2002 roku jest ideą, która pozwoliła na utworzenie systemu do projektowania, analizowania oraz ścisłego kontrolowania produkcji w przemyśle farmaceutycznym. W szczegółowych zapisach znajduje się stwierdzenie o „systemach do analizy oraz sterownia procesami produkcyjnymi na podstawie wykonywanych (w toku procesów) pomiarów krytycznych parametrów jakości, cech dotyczących wydajności i właściwości surowców, a także materiałów. Celem ich stosowania jest zapewnienie odpowiedniej jakości produktu końcowego”. Jak zatem łatwo zauważyć, PAT jest bardzo dobrym systemem zapewniającym odpowiednią jakość wytwarzanych produktów farmaceutycznych.

Przykładowo, jeżeli weźmiemy pod uwagę pomiar przewodności elektrolitycznej wody do iniekcji (WFI), próbka w tradycyjny sposób jest podawana kilku analizom jakościowym w laboratorium, a warunki pomiaru są zbliżone do tych, jakie panują w procesie wytwarzania. Kolejne kroki, takie jak pobieranie próbki, przenoszenie do naczynka pomiarowego, wykonywanie właściwego pomiaru w laboratorium są niestety potencjalnym źródłem generowania błędów. Badanie jakości produktu po każdym etapie procesu wiąże się również z opóźnieniami i brakiem możliwości ingerencji w proces.

Rys. 2. Schemat produkcji wody WFI metodą destylacji

Wymagania higieniczne urządzeń Jak już zostało to wcześniej wspomniane, przemysł farmaceutyczny, jak również biotechnologiczny wymaga zaostrzonych regulacji dotyczących standardów odnośnie stosowanych urządzeń procesowych oraz aparatury kontrolno – pomiarowej.

Całkowity proces walidacji i dopuszczenia urządzeń do użycia w danej aplikacji musi więc przebiegać zgodnie z określonymi procedurami: Uzyskaniem certyfikatów 3A i EHEDG dla przemysłu spożywczego, które stanowią podstawę w ocenie higieniczności urządzeń Analizą materiałową wszystkich komponentów wchodzących w skład urządzeń mających bezpośrednią styczność z medium i wydanie certyfikatu zgodnie z DIN EN10204 – 3.1 Wydaniem certyfikatu zgodności dla wszystkich (również niemetalicznych) materiałów mających kontakt z procesem zgodnie z wymaganiami amerykańskiej instytucji US Food and Drug Administration (FDA), który stwierdza o fakcie nieużywania materiałów szkodliwych.

Zgodnie z wymaganiami PAT, kluczowa zmiana polega na wprowadzeniu układu on – line, który dokonuje pomiaru bezpośrednio w procesie. Natychmiastowo dostępne wyniki umożliwiają również ewentualne wprowadzanie korekt w trakcie procesu. Jak łatwo się domyślić, odpowiednio dostosowana aparatura analityczna pozwala na wiarygodny i rzetelny pomiar, co gwarantuje zgodność z PAT. Parametrem takim jest głównie przewodność elektrolityczna: niezmiernie istotnym w trakcie produkcji wody o różnej czystości, jak również charakteryzującym jakość końcowego produktu. Wartość ta powinna być mierzona bez kompensacji temperatury, a przyrządy do tego celu muszą być wykonane zgodnie z obowiązującymi standardami higienicznymi.

Aby ocenić skalę bioreaktywności materiałów użytych do konstrukcji urządzeń, US Pharmacopeia ustaliła listę testów biologicznych, jakie powinny być przeprowadzone w przypadku kontaktu z ludźmi. Farmaceutyczny certyfikat zgodności jest najważniejszym

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

fot. arciwum IHOLLAND

22 |

WDRAŻANIE „PROCESU 7 KROKÓW” Rozwiązywanie problemów tabletkowania i narzędzi

Trevor Higgins Ekspert Techniczny

Problemy przy produkcji tabletek i uszkodzenia narzędzi tabletkujących są najczęściej wynikiem jednego lub kombinacji następujących czynników: • Trudny produkt/granulat • Nieodpowiedni projekt tabletki • Niewłaściwe ustawienie tabletkarki i pracy • Nieadekwatna konserwacja tabletkarki • Zły stan narzędzi tabletkujacych W artykule tym przedyskutujemy kilka efektów złego stanu narzędzi i jak, poprzez wdrażanie prostych 7 Kroków procesu dbałości o narzędzia, możemy zminimalizować

lub całkowicie wyeliminować problemy z tabletkowaniem i narzędziami. „Proces 7 Kroków” jest logicznym, planowym, profesjonalnym podejściem do konserwacji i przechowywania narzędzi.

Proces ten został zaadoptowany przez wiele firm na świecie jako Standardowa Procedura Operacyjna (S.O.P). 7 kroków można streścić następująco: 1. CZYSZCZENIE: Kiedy narzędzia są usuwane z tabletkarki, powinny być dokładnie wyczyszczone i osuszone, aby usunąć jakiekolwiek pozostałości oleju lub produktu, w szczególności z miejsc trudno dostępnych, jak grawery, wejścia

1/2014

kluczy itp. Urządzenia używane do tego procesu powinny zawierać czyszczenie ultradźwiękowe i automatyczny proces mycia. Jednak ważne jest, aby proces ten nie powodował korozji na materiale narzędzi, wiec na końcu powinien zostać użyty środek pasywujący.

2. OCENA: Stemple i matryce powinny być wizualnie sprawdzone w powiększeniu pod kątem uszkodzeń, zużycia lub korozji i walidacji procesu czyszczenia. Ocena ta ustali, czy proces produkcji przebiega prawidłowo czy nie, dając wskazówki dla problemów z tabletkarką lub samymi narzędziami i czy wymagana jest jaka-

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

23

kolwiek konserwacja narzędzi. Typowy sprzęt zawiera szkła powiększające i mikroskopy.

3. NAPRAWA: Lekkie zużycie powierzchni, korozja lub uszkodzenia narzędzi mogą zostać naprawione i wypolerowane do stanu używalności. Wytarte końcówki mogą skutkować złą jakością tabletek i gorszym stanem graweru. To może prowadzić do odprysków i przyklejania.

Urządzenia takie jak uchwyt silnikowy i dwukońcówkowy silnik polerujący są używane w połączeniu z polerującymi akcesoriami ścierającymi. Naprawa powinna być przeprowadzana przez dobrze wyszkolonego i doświadczonego technika konserwacji, aby zapewnić, że narzędzia nie przekroczą limitów tolerancji. Naprawa nie powinna być przeprowadzana na narzędziach powlekanych, ponieważ może to usuwać powłokę ze stempli.

4. POMIARY: Pomiary są istotne po naprawie, aby upewnić się, że krytyczne wymiary narzędzi zostały zachowane w akceptowalnych tolerancjach pracy. Narzędzia do pomiarów są od

prostych, ręcznych mikrometrów, suwmiarki z noniuszem, miarki wysokości do pół-automat ycznych, skomputeryzowanych, cyfrowych systemów pomiaru. Pomiary powinny być przeprowadzane w regularnych odstępach nawet jeśli nie była konieczna naprawa, aby sprawdzić naturalne zużycie podczas procesu kompaktowania. Istotnym pomiarem jest krytyczna długość pracująca stempla, ponieważ to kontroluje grubość, wagę i dozę tabletki.

5. POLEROWANIE: Kontrolowane, delikatne, częste polerowanie zapewnia narzędziom zachowanie gładkiego wykończenia, pomagając zmaksymalizować żywot narzędzi i zredukować takie problemy jak przyklejanie i kapturkowanie. Ręczne polerowanie można wykonać przy użyciu dwukońcówkowego silnika polerującego z nylonowymi kółkami polerującymi i drobnymi ściernymi mieszankami.

Bardziej kontrolowany i zgodny proces to automatyczny system polerujący, który mniej polega na umiejętnościach

i doświadczeniu operatora. Pozwala on także na wypolerowanie do 70 stempli w jednym 20-minutowym cyklu, dostarczając osiąganie efektywności. Ponowne czyszczenie po polerowaniu nie jest wymagane pod warunkiem, że używane są media polerujące klasy spożywczej i pasta podczas tej operacji.

6. SMAROWANIE: Smarowanie jest ważne do ochrony, konserwacji i pomocy w gładkiej pracy narzędzi. Zakres olejów i smarów może być polecany do różnych celów takich jak konserwacja lub smarowanie.

7. PRZECHOWYWANIE: Przechowywanie narzędzi i ich transport powinien być specjalnie zaprojektowany aby zwiększyć ochronę i bezpieczne przenoszenie, co zmniejszy uszkodzenia i zepsucia.

Są różne sposoby przechowywania narzędzi tabletkujących, to mogą być szafki lub specjalnie zaprojektowane pojemniki. Którykolwiek system jest używany, ważne jest, żeby narzędzia były separowane, żeby uniknąć kontaktu i że podczas przechowywania stan narzędzi nie ulegnie uszkodzeniu..

reklama

24 | Zastosowanie Procesu 7 Kroków będzie miało bezpośredni wpływ na zredukowanie wielu powszechnych problemów z tabletkami i narzędziami, skutkując lepszą jakością produktu końcowego - tabletki i może dostarczyć producentowi tabletki bezpośrednią oszczędność kosztów.

Poniżej podajemy przykłady, jak można zastosować ten proces.

fot. arciwum IHOLLAND

Uszkodzenie krawędzi końcówki stempla Krawędzie końcówki stempla są bardzo delikatne i uszkodzenie może pojawić się w formie nacięć i obtłuczeń powodujących zadziory i okazjonalne odpryski (patrz Zdj.1) Defekty te mogą prowadzić do bardziej poważnych uszkodzeń jak pęknięcie końcówki stempla. Doświadczenie mówi nam, że ok.

80% uszkodzeń stempli i matryc spowodowanych jest zwykle przypadkowo przy transportowaniu stempli przez produkcję i w procesie konserwacji. Przykłady gdzie to może się zdarzyć to: Kiedy wkladamy lub wyjmujemy narzędzia z tabletkarki, podczas transportowania narzędzi, przechowywania lub podczas czyszczenia bądź polerowania narzędzi. Poprzez wdrażanie Kroku 1 (Czyszczenie) i 2 (Ocena) z Procesu 7 Kroków ten rodzaj uszkodzeń może być zidentyfikowany i przez powtarzanie oceny w ciągu procesu, możemy poznać główne przyczyny. Jeśli uszkodzenie jest niewielkie, możliwe będzie zastosowanie Kroku 3 (Naprawa), do naprawienia uszkodzenia, usunięcia zadziorów i ponownego wypolerowania krawędzi końcówki do dobrej, użytkowej kondycji, zapewniając równomierny wygląd tabletki.

i sił zgniotu, są typowo skłonne do wycierania. Np główka płaska, która ma kontakt z rolkami wstępnego i głównego zgniotu (patrz Zdj.2). Jeśli zużycie jest uznane za przedwczesne, powinniśmy to sprawdzić. Może być to spowodowane różnymi czynnikami, ale najczęściej powodem jest zbyt ciasny stempel i/lub złe smarowanie.

I znowu można to identyfikować podczas Kroku 2 (Ocena). Jakiekolwiek lekkie zużycie może być usunięte dzięki zapobiegawczemu polerowaniu Krok 3 (Naprawa) a następnie przez zmierzenie krytycznej długości pracy podczas Kroku 4 (Pomiar) żeby upewnić się, że stemple mieszczą się w akceptowanym zakresie tolerancji dla wagi dobrej tabletki i w kontroli grubości. Zużycie od toru krzywki do kąta główki także może być wynikiem ciasnego stempla lub braku smarowania i to również może być monitorowane i naprawione jak wyżej.

których formulacjach następuje zgniatanie twardych i ściernych granulek, szczególnie dotyczy to witamin i minerałów. Zużycie to może być zidentyfikowane dzięki inspekcji wizualnej Krok 2 (Ocena) ale dostępny jest też precyzyjny sprzęt do pomiarów i monitorowania tego zużycia Krok 4 (Pomiar). To monitorowanie fizycznej kondycji matrycy może dać wczesną diagnozę nim defekt ma negatywny wpływ na wydajność tabletek

Zdj. 3.

Przykład typowych pierścieni w otworze matrycy

• Przyklejanie i odpryskiwanie Nowe powierzchnie w licach stempli tabletkujących są zwykle polerowane do wykończenia lustrzanego, jednak to może się pogorszyć po jakimś czasie z powodu ciągłego kompaktowania granulatu.

To pogorszenie może prowadzić do defektów w tabletkowaniu takich jak odpryski i przyklejanie (patrz Zdj. 4) spowodowanych przez przywieranie produktu do chropowatego teraz wykończenia. To pogorszenie może być zidentyfikowane podczas oceny (Krok 2, Ocena), produkt może być potem

Zdj. 2.

Zużycie główki

Wytarcie otworu matrycy („Pierścienie”) Zdj. 1.

Typowe uszkodzenie delikatnej krawędzi końcówki stempla w czasie transportowania

Zużycie główki Te obszary stempla, które są w kontakcie z innymi częściami tabletkarki i są przedmiotem działania wysokich prędkości tarcia

Zużycie otworu matrycy lub „pierścieniowanie” (Zdj. 3) jest innym popularnym uszkodzeniem, które może prowadzić do takich problemów jak „kapturkowanie” i przypadki wyrzucania tabletek, co skutkuje stratami produktu i zmniejszoną wydajnością tabletek. Pierścieniowanie spowodowane jest przez zużycie ścierne i deformacje od działania stałych sił na lico otworu matrycy. Przyśpiesza to, kiedy w nie-

1/2014

Zdj. 4.

Przyklejanie określone jako przywieranie produktu do lica końcówki stempla

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

wyczyszczony z użyciem efektywnego systemu czyszczenia (Krok 1, Czyszczenie) i wykończenie może być poprawione/zreperowane przy użyciu częstego procesu polerowania jak w Kroku 3 (Naprawa). Przy częstym, lekkim polerowaniu z użyciem automatycznego systemu polerowania (Krok 5, Polerowanie), gładka i efektywna powierzchnia może być utrzymana.

• Monitorowanie Długości Stempla Kontrola wagi i grubości tabletki jest bardzo ważna, ponieważ te parametry ostatecznie określają dozę składników tabletki i jednym z najbardziej powszechnych powodów odchyleń od wagi/grubości tabletki jest niezgodność długości stempli. Krytyczna długość pracująca stempla może być łatwo zmierzona i monitorowana aby zapewnić zgodność w całym zestawie narzędzi (Krok 4, Pomiar). Jakiekolwiek lekkie odchylenia od zakresu tolerancji mogą być modyfikowane przy użyciu sprzętu naprawczego, który przywróci długość do zakresu.

Podsumowując, proces 7 Kroków jest logiczną sekwencją postępowania, kiedy narzędzia były używane i usunięte z tabletkarki. Procedura ta zapewnia, że narzędzia będą dokładnie czyszczone i sprawdzane pod kątem uszkodzeń lub nieprawidłowości. Jakiekolwiek niewielkie defekty mogą zostać naprawione i zmierzone a narzędzia ponownie wypolerowane do właściwego wykończenia, zabezpieczone smarem i następnie bezpiecznie przechowane gotowe do użycia następnym razem. Każdy z kroków może być przeprowadzony osobno jeśli trzeba i prowadzi w kierunku wydłużenia życia narzędzi, jednocześnie pozwalając na planowe i zgodne z harmonogramem wymiany narzędzi.

reklama

25

APARATURA naukowa i badawcza Aplikacje • Sprzedaż • Serwis • Spektrometria magnetycznego rezonansu jądrowego NMR • Spektrometria paramagnetycznego rezonansu elektronowego EPR • Tomografia MR MRI • Spektrometria mas FT-ICR, MALDI-TOF(/TOF), ESI-(Q)-TOF, pułapki jonowe, GC-MS, ICP-MS • Spektrometria i dyfraktometria rentgenowska XRF, µXRF, TXRF, XRD, SC-XRD • Spektrometria optyczna OES • Chromatografia gazowa GC • Analizatory CS i ON/H

Kontakt: Katarzyna Dobkowska e-mail: k.dobkowska@md-consulting.pl tel. +48 22 6490205 reklama

26 |

Zautomatyzowana weryfikacja przeciwciał przy wykrywaniu struktur wiodących Laura Main, Catherine Evans, Carsten Bäßmann, Wolfgang Jabs

Simone Greven, Birge Dübel, Heiner Apeler

Bruker Daltonics GmbH, Brema, Niemcy

Bayer HealthCare, Wuppertal, Niemcy

Przeciwciała monoklonalne mają coraz większe znaczenie jako środki lecznicze w przemyśle farmaceutycznym. W procesie wykrywania struktur wiodących za pomocą przeciwciał i jego optymalizacji szereg etapów polega na ekspresji, oczyszczaniu i analizie odpowiednich przeciwciał lub ich fragmentów. Zautomatyzowana analiza na każdym etapie przy poszukiwaniu substancji leczniczych byłaby korzystna i zapewniłaby wysoką wydajność.

Kontrola jakości (KJ) produktu gotowego Jako końcowy etap procesu wytwarzania białek do celów badawczych (np. dużych ilości białka do badań in vivo) w dziale analityki firmy Bayer Health Care - Global Biologics przeprowadza się rutynowo weryfikację i identyfikację przeciwciał metodą spektrometrii mas.

Fermentacja i oczyszczanie mogą wprowadzić nieoczekiwane modyfikacje przeciwciała. Po zastosowaniu różnych metod otrzymywania (rysunek 1) wyznacza się dokładną masę przeciwciała, aby potwierdzić wyprodukowanie właściwego produktu oraz szybko wykryć wszelkie niepożądane modyfikacje.

Aby zapewnić jednoznaczną identyfikację po trawieniu trypsyną lub innymi enzymami przeprowadza się mapowanie peptydów.

Proces ten trwa bardzo długo i zazwyczaj wykonuje się go jedynie w odniesieniu do przeciwciał wytypowanych do badań in vivo, aby sprawdzić ich tożsamość, jakość i porównywalność.

Rys. 1.

Standardowy proces analizy metodą MS w kontroli jakości na końcu produkcji białek w dużej skali

Kontrola jakości (KJ) w ramach badań przesiewowych Wymagania podczas procesu badań przesiewowych i selekcji są zupełnie inne. Po wyprodukowaniu i jednoczesnym prz9ebadaniu setek różnych związków konieczna jest metoda jednoczesnej, szybkiej analizy w celu sprawdzenia, czy dana immunoglobulina (IgG) jest tą właściwą. Ponieważ ilość próbki jest ograniczona, bardzo pożądana byłaby możliwość zminimalizowania procesu przygotowania próbek oraz prowadzenia go równolegle wraz z automatyczną analizą danych po ich rejestracji.

W ramach opracowanego schematu postępowania oprogramowanie BioPharma Compass (Bruker) zapewnia całkowicie zautomatyzowany proces analizy próbek [1]. Dzięki wstępnie zdefiniowanej metodzie rejestracji Compass OpenAccess (COA) i wyborowi rozdziału próbki metodą HPLC w ramach COA automatycznie rejestruje się widma masowe i interpretuje dane. Widma masowe łańcuchów lekkich i ciężkich są sumowane we wstępnie określonym przedziale czasu, poddane dekonwolucji za pomocą algorytmu bazującego na entropii maksymalnej, zaś otrzymane masy porównuje się z masami oczekiwanymi łańcucha lekkiego (LC) i glikozylowanego łańcucha ciężkiego (HC) (patrz rysunek 2).

Rys. 2.

Schemat postępowania przy weryfikacji masy łańcuchów lekkich i glikozylowanych łańcuchów ciężkich

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

27 Genedata) żądane są i wyodrębniane oczekiwane masy łańcuchów lekkiego i ciężkiego oraz ewentualnych modyfikacji N-końcowych i C-końcowych dla każdej próbki, przy czym wykorzystuje się numer białka stanowiącego produkt docelowy (TPP-#) (tabela 1).

Część eksperymentalna W celu równoczesnego sprawdzenia sekwencji przeciwciał na płytkę do mikromiareczkowania wprowadzono 91 różnych próbek, zdenaturowano i redukowano przez 30 min w temperaturze 70°C. Po rozcieńczeniu do stężenia 1 pmol/µl wstrzyknięto objętość 3 µl każdej próbki.

Na początku procedury generuje się tabelę sekwencji próbek, w której znajdują się wszystkie informacje niezbędne do rejestracji próbki, na przykład nazwa próbki, położenie studzienki, w której się znajduje, wstrzyknięta objętość i warunki analizy, na przykład zakres dekonwolucji widma masowego i oczekiwany zakres masy do dekonwolucji. Oprócz parametrów rejestracji i analizy automatycznie (za pomocą opracowanego we własnym zakresie oprogramowania) z wewnętrznej bazy danych (BDP = Biologics Data Platform, Cap-HPLC

Agilent 1200 Cap-LC

Wkład Guard

GromSil 300Butylo-1ST, 5 µm, 0,5 x 5 mm

Piec do kolumn

70°C

Natężenie przepływu

5 µl/min

Rozpuszczalnik A

0,1% FA, 5% ACN, 95% H2O

Rozpuszczalnik B

0,1% FA, 80% Izopropanol, 10% ACN, 10% H2O

Czas cyklu

wysalanie przez 8 min, 22% B w ciągu 4 min wzrost do 80% B, utrzymywanie przez 9 min następnie ustalanie równowagi przez 5 min, 22% B

Spektrometr masowy

Bruker micrOTOF-Q

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Przed pomiarami próbek przeprowadzono zewnętrzną kalibrację aparatu MS; nie zastosowano dodatkowej kalibracji wewnętrznej.

Na podstawie podanych informacji o próbkach automatycznie przeprowadzono analizę w celu sprawdzenia masy łańcuchów lekkich i ciężkich przeciwciał korzystając z BioPharma Compass.

Bezpośrednio po rozpoczęciu rejestracji każdy pracownik działu mający dostęp do Compass OpenAccess może śledzić postęp analizy i generowanie wyników. Na podstawie zastosowanych kryteriów kontroli jakości w przypadku wszystkich próbek dokonano automatycznej weryfikacji produktów i oznaczono je flagą czerwoną, żółtą lub zieloną, dzięki czemu uzyskano szybki przegląd wyników KJ (czerwony i żółty: na podstawie określonej granicy błędów; zielony: spełnienie wymogów KJ).

Wyniki W tym schemacie postępowania odchylenie masy fragmentów LC i HC (rysunki 3a i 3b) oraz natężenie względne oczekiwanych fragmentów wykorzystuje się do weryfikacji spełniania kryteriów (wynik pozytywny/negatywny) (rysunek 4a i 4b).

Tab. 1.

Parametry położenia, numeru serii, BDP i mg/ml wprowadzono ręcznie.

Nr ident. projektu, MW SH (masa cząsteczkowa zredukowanego LC i HC) oraz tworzenie PyroQ wyodrębniono automatycznie (TPPExcelFiller) z BDP. Wartości MW i pmol/µl są obliczane po wyodrębnieniu.

1/2014

28 |

Rys. 3a.

Odchylenie masy między wartościami oczekiwanymi i zmierzonymi w przypadku LC (lewa połowa koła na rysunku 3b) i HC (prawa połowa koła na rysunku 3b)

Rys. 3b. ... na podstawie odchyleń masy LC i HC. Każde koło na ekranie odpowiada jednemu pomiarowi metodą LC-MS. Barwa określa, czy odchylenie masy jest mniejsze niż 20 ppm (zielony), mniejsze niż 100 ppm (żółty), czy większe niż 100 ppm (czerwony).

Lewa połowa koła odpowiada fragmentowi LC, zaś prawa połowa – HC.

Rys. 4a.

Wartość natężenia względnego masy LC (lewa połowa koła na rysunku 4b) i masy HC G0F (prawa połowa koła na rysunku 4b)

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

29

Rys. 4b. ... na podstawie wartości natężenia względnego masy LC i masy HC G0F. Każde koło na ekranie odpowiada jednemu pomiarowi metodą LC-MS. Barwa określa, czy natężenie oczekiwanego piku jest większe niż 90% piku podstawowego na widmie masowym (zielony). Lewa połowa koła odpowiada pikowi LC, zaś prawa połowa – pikowi HC G0F

Aby uzyskać więcej informacji, w widoku tabeli programu BioPharma Compass znajdują się zmierzone wartości parametrów jakościowych łańcuchów lekkiego i ciężkiego. W tabeli 2 przedstawiono natężenie względne masy łańcucha lekkiego na widmie MS odpowiadającym LC oraz natężenie względne form glikozylowanych HC, HC G0F, HC G1F i HC G2F na widmie MS odpowiadającym fragmentowi HC.

klikając ikonę pdf w tabeli. Dzięki temu możliwa jest wizualizacja widm i listy mas wygenerowanych w przypadku każdej próbki. Bezpośredni dostęp do widm i listy mas próbek, które nie spełniły kryteriów KJ, pozwala na szybkie stwierdzenie prawdopodobnej przyczyny niespełnienia kryteriów. Rys. 5. przedstawia część reportu zawierającą widma po dekonwolucji dla próbki, która nie spełniła określonych kryteriów (plik raportu GRV12134_17), zaś na rysunku 6 pokazano listę mas LC/HC dla tej samej próbki.

Oprócz widoku tabeli dla każdej próbki tworzony jest plik raportu w formacie pdf. Raport ten można wyświetlić

Tab. 2. …w przypadku mas fragmentów LC i HC na odpowiednich widmach MS. Oznaczenia barwne pozwalają na intuicyjną ocenę przeciwciał, które wykazują oczekiwany schemat glikozylacji

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

30 |

Rys. 5.

Plik raportu dla widm GRV12134_17, w którym zaznaczono występowanie nieoczekiwanej masy HC

Rys. 6a.

Plik raportu z wynikami GRV12134_17, w którym zaznaczono łańcuch lekki potwierdzający prawidłową masę LC

Rys. 6b.

Plik raportu z wynikami GRV12134_17, w którym zaznaczono łańcuch ciężki potwierdzający wykrycie nieprawidłowej masy

Wnioski Dzięki programowi BioPharma Compass w firmie Bayer Pharma Global Biologics opracowano w pełni zautomatyzowany schemat postępowania przy weryfikacji przeciwciał. Za pomocą utworzonej we własnym zakresie bazy danych białek (BDP), przez półautomatyczne oznaczanie sekwencji próbek w połączeniu z automatyczną rejestracją, przetwarzaniem próbki oraz porównywaniem z oczekiwanymi masami łańcuchów lekkich i ciężkich, a także tworzeniem raportu w zasadniczy sposób zwiększono wydajność i przepustowość analiz.

Poprzez zmniejszenie nakładów czasu oraz dzięki równoległemu sporządzeniu próbek i skróceniu czasu rejestracji w ciągu kilku sekund możliwe jest wyświetlenie wyników. Czas analizy i tworzenia raportu dla każdej próbki skrócił się o około 90%. Teraz w Global Biologics jesteśmy w stanie zaproponować schemat postępowania w ramach kontroli jakości na wczesnym etapie wykrywania pożądanych przeciwciał.

Po wyeksportowaniu wyników w arkuszu Excel są one automatycznie integrowane z systemem Biologics Data Platform, dzięki czemu następuje dalsze usprawnienie wykrywania struktur wiodących i procesu optymalizacji.

Bibliografia [1] Bruker Daltonics Application Note # ET-20 BioPharma Compass: A fully Automated Solution for Characterization and QC of Intact and Digested Proteins Wyłącznie do użytku w badaniach. Nie stosować w procedurach diagnostycznych.

Firma Bruker Daltonics stale ulepsza swoje produkty i zastrzega prawo do zmiany specyfikacji bez powiadomienia. © Bruker Daltonics 08-2012, ET-32, nr 702581

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

32 |

Potencjał

cross-sellingu i up-sellingu wciąż nie w pełni wykorzystany przez europejskie apteki Farmaceuci w Europie niechętnie oferują swoim klientom duże opakowania leków dostępnych bez recepty, nawet w przypadku pacjentów cierpiących na powracające schorzenia, takie jak chociażby migrena. Ponadto, farmaceuci bardzo rzadko sugerują swoim klientom zakup dodatkowych produktów, które mogłyby wspomóc walkę z występującą dolegliwością.

Sandra Lampkowska Simon-Kucher & Partners

Opis badania Simon - Kucher & Partners, globalna firma doradcza specjalizująca się w zarządzaniu cenami, sprzedaży, strategii i marketingu, przeprowadziła badanie, które miało na celu sprawdzić potencjał sprzedażowy europejskich aptek. W ramach badania, które objęło swoim zasięgiem Francję, Niemcy, Włochy, Hiszpanię i Wielką Brytanię, tzw. tajemniczy klienci odwiedzili łącznie 148 aptek w Paryżu, Monachium, Mediolanie, Madrycie i Londynie. W każdym z pięciu miast zostało odwiedzonych około 30 aptek. Tajemniczy klienci zwracali uwagę na wygląd apteki, jej układ i rozmieszczenie asortymentu, a także dokonali analizy cen oferowanych produktów i przeprowadzili rozmowy z pracownikami na temat dostępnych środków leczniczych na migrenę i biegunkę. Dodatkowo, ocenie poddano również pięć aptek online w Niemczech i Wielkiej Brytanii.

Tajemniczy klienci na początku rozmowy informowali farmaceutów o swoich dolegliwościach, związanych z migreną bądź biegunką, po czym prosili o rekomendację, pytając który z dostępnych leków farmaceuta by im polecił.

Jak pokazuje Rysunek 1, duże opakowania leków na migrenę były zalecane jedynie w 7% przypadków, mimo iż migrena jest przypadłością nawracającą, z mniejszą lub większą częstotliwością.

Dodatkowe produkty lecznicze, pozytywnie wpływające na uporanie się ze zgłoszoną dolegliwością były polecane przez farmaceutów jedynie w 6% przypadków (Rysunek 2).

Wniosek Kluczowy wniosek, który nasuwa się po przeprowadzeniu badania jest następujący: apteki, a także firmy OTC nie wykorzystują w pełni swojego potencjału tkwiącego w sprzedaży leków dostępnych bez recepty, szczególnie w wyniku niedoceniania korzyści, jakie daje cross-selling i up-selling.

Stosowanie up-sellingu przy sprzedaży większych opakowań leków OTC jest korzystne zarówno dla klientów, którzy płacą niższą cenę w przeliczeniu na jedną tabletkę leku, ale także dla właścicieli aptek i producentów leków, którzy dzięki oferowaniu większych opakowań aktualnym klientom mogą zarobić więcej i jednocześnie zmniejszają koszty zdobycia nowego klienta. Podobnie, nie w pełni wykorzystany jest potencjał, jaki oferuje cross-selling, czyli tzw. sprzedaż krzyżowa. Warto pamiętać, że liczba produktów i usług, z jakich pacjent może jednocześnie skorzystać ma nie tylko wpływ na wyniki, ale także na lojalność pacjenta. Dlatego też firma

Rys. 1. Odpowiedź farmaceutów w aptekach detalicznych we Francji, Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, gdy tajemniczy klient zapytał: „Potrzebuję produktu na migrenę. Który z dostępnych produktów by Pan/-i polecił/-a?

Rys. 2. Odpowiedź farmaceutów w aptekach detalicznych we Francji, Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, gdy tajemniczy klient zapytał: „Potrzebuję produktu na migrenę. Który z dostępnych produktów by Pan/-i polecił/-a?

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Up -selling to metoda, któ ra podwyższa wartość sprzedawa nego produktu.

Polega na sprzedaży klie ntowi ulepszonej wer sji pro duk tu, który chc e kupić lub produktu z wyższej półki, czyli lepszego jakościowo, za który fina lnie klient jest w stanie zapłacić więcej. Up -selling nazywa się też sprzedażą rozszerzo ną.

Prz ykł ad: zao fer ow ani e wię ksz ego opakowania leku.

Simon - Kucher & Partners zachęca firmy OTC do zrewidowania architektury cen i oferowanych przez siebie produktów w celu stworzenia możliwości do lepszego wykorzystania potencjału tkwiącego w obu technikach.

Dla kontrastu, apteki online wypadły bardzo dobrze w zakresie umiejętności wykorzystywania mechanizmów sprzedaży krzyżowej i rozszerzonej. Podczas dokonywania zakupu, klientom proponowano różne warianty rozmiarów opakowań leku argumentując je mową korzyści, tj. w przejrzysty sposób obrazowano klientom oszczędność finansową wynikającą z zakupu dużego opakowania leku. Dodatkowo, najlepiej sprzedające się produkty i różne warianty rekomendowanych marek były promowane w sprzedaży krzyżowej.

Firmy OTC i apteki, powinny więc upewnić się, że mają w swoim portfolio właściwe produkty we właściwych wielkościach opakowań, co pozwoli im sprawdzić, czy w pełni wykorzystują swój potencjał do up-sellingu. Podmioty te powinny także zwrócić szczególną uwagę na ustalanie odpowiednich cen dla swoich produktów i na wybór najbardziej optymalnych kanałów dystrybucji dla każdego oferowanego leku (także w zależności od rozmiaru opakowania), aby stworzyć warunki do stosowania mechanizmów sprzedaży krzyżowej i rozszerzonej, i jednocześnie uniknąć efektu „kanibalizacji” zysku.

Podobnie pakietyzacja oferowanych w sprzedaży produktów jest jednym ze sposobów na korzystanie z potencjału tkwiącego w sprzedaży krzyżowej.

Badanie Simon-Kucher & Partners wykazało ponadto duże odchylenia cen detalicznych leków sprzedawanych bez recepty od poziomu cen rekomendowanych przez producentów. Różnice te wynosiły od -35% do +20%. I tak, patrząc na standardowe opakowanie jednego z najlepiej sprzedających się środków przeciwbólowych w każdym z badanych krajów, rzeczywiste ceny detaliczne we włoskich i brytyjskich aptekach były nawet o 35% niższe od tych zalecanych przez producenta dla sprzedaży detalicznej. Apteki francuskie i hiszpańskie dosyć ściśle stosowały się do zaleconych przez producentów poziomów cen. Z kolei przedział odchyleń

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

w aptekach niemieckich był bardzo szeroki i wyniósł od -30% do +20% powyżej ceny producenta. Niemieckie apteki online odnotowały jeszcze większe różnice w cenach.

Wyniki badania z jednej strony są pesymistyczne – pokazują Cr oss -se llin g ina cze j spr zed aż jak mało zaangażowani w proces krzyżowa (wiązana). Polega na spr zedaży i wyniki sprzedaży są europejscy produktu uzupełniającego (dobra komplefarmaceuci, i jak dużo tracą na tym mentarnego) po tym, jak klient już dokona zak upu produktu „ba zow producenci leków OTC. Z drugiej ego”, poz wal a to na zwiększen ie sprzed jednak, pokazują ogromny potencjał aży oferowanego asortymentu. do podniesienia poziomu sprzedaży Prz ykład: zaoferowa nie wit am iny C i z ysków, zarówno aptek , jak do leku na gry pę. i producentów. Być może warto zaangażować farmaceutów w sam proces sprzedaży przekazując im potrzebną wiedzę, inwestując w szkolenia dla nich, wprowadzając odpowiednie bodźce moty wacyjne. Farmaceuci w ychodzący naprzeciw oczekiwaniom klienta, posiadający wiedzę mer y tor yczną i umiejętności sprzedażowe, mogą przyczynić się do zwiększenia wyników finansowych nie tylko aptek, ale też firm z branży farmaceutycznej. Sprzedaż leków dostępnych bez recepty stwarza ku temu doskonałe warunki.

Warto też zastanowić się, czy ten zdefiniowany w europejskich aptekach problem dotyczy również polskich farmaceutów. Czy poza wiedzą merytoryczną posiadają oni odpowiednie przygotowanie do bycia również dobrymi sprzedawcami? Możemy to zweryfikować udając się dziś, czy jutro do najbliższej apteki w celu zakupu dowolnego leku bez recepty. Sprzedaż leków OTC jest niezwykle ważnym elementem funkcjonowania biznesowego nie tylko aptek, ale również producentów tych leków. Tylko współpraca obu stron może przynieść im synergiczne korzyści, szczególnie pod kątem maksymalizacji zysku.

1/2014

fot. Chromastock

33

34 |

Czysta produkcja – czysty zysk

Rosnące zapotrzebowanie na zwiększanie produkcji widoczne jest między innymi w branży farmaceutycznej. Jednocześnie jednak branża ta spotyka się z coraz bardziej surowymi regulacjami dotyczącymi higieny w procesie produkcji na każdym jej etapie.

ABB Sp. z o.o.

W

Miejsce i zadania robotów w przemyśle farmaceutycznym

czasach tak dużej konkurencji rynkowej firmy nieustannie poszukują sposobów na zwiększenie swoich szans i konkurencyjności na rynku. Ponadto, producenci nie starają się dziś wyłącznie sprostać wymaganiom rynku rodzimego, a także rynków, na które trafiają ich produkty, bądź potencjalnie mogą trafiać. Oznacza to często jeszcze bardziej restrykcyjne wymogi dotyczące higieny.

W jaki sposób automatyzacja produkcji, która oczywiście zwiększa produktywność, wpasowuje się w te wymagania?

Czy to właśnie roboty są odpowiedzią na potrzeby zakładów farmaceutycznych?

fot. ABB

Roboty w przemyśle farmaceutycznym znajdują swoje zastosowanie głównie na końcowym etapie produkcji, czyli przy zadaniach pakowania, a także w pracach związanych z dystrybucją i logistyką.

Wybierane są one do tych prac nie tylko ze względu na prędkość pracy oraz powtarzalność. Stanowiska zrobotyzowane są łatwe do przeorganizowania, co jest szczególnie ważne w przemyśle farmaceutycznym, w którym zmiany w produkcji są tak częste

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

35 (między innymi wynikające z częstych zmian w opakowaniach leków i farmaceutyków).

Oprócz powtarzalności pracy i dokładności, roboty mogą pochwalić się również możliwością rozpoznawania produktów, przykładowo na podstawie kodów kreskowych. Wszystko za sprawą systemów wizyjnych. Dzięki temu nie popełniają błędów, a „wdrażanie” ich do pracy jest naprawdę szybkie.

Co więcej, roboty są łatwe do zintegrowania z istniejącymi już liniami produkcyjnymi, nie zajmują dużo miejsca (charakteryzując się elastycznością montażu) oraz zintegrowane raz z jedną linią, bądź zakupione do konkretnego zadania, mogą zostać później wykorzystane przy innych pracach (w przypadku zmian). Robot nie jest rozwiązaniem sztywnym, w razie potrzeby można go w łatwy sposób wdrożyć do innych prac.

Warte podkreślenia jest, że roboty mogą być integrowane z twardą automatyką, czyli z maszynami, jakie w wielu zakładach produkcyjnych obecne są od lat.

fot. ABB

Roboty a regulacje przemysłu farmaceutycznego Istotne z punktu widzenia producentów farmaceutycznych są nie tylko korzyści wynikające z automatyzacji produkcji, a kwestie związane z surowymi regulacjami branży. W przypadku rozwiązań zrobotyzowanych będą odnosiły się głównie do higienicznej konstrukcji maszyny.

Pierwszym bardzo istotnym dokumentem jest Dyrektywa Maszynowa 2006/42/WE, która ma za zadanie minimalizować zagrożenie wynikające z użycia maszyn w procesie produkcji, między innymi leków i farmaceutyków.

Kolejny dokument odwołujący się do branży farmaceutycznej to GMP, czyli Dobre Praktyki Wytwarzania (z ang. Good Manufacturing Practice). GMP to zestaw standardów, które stosowane są w procesach produkcji, mające na celu zapewnić wysoką jakość, czystość użytych surowców i komponentów gotowego produktu. GMP odnosi się głównie do branży farmaceutycznej i spożywczej. Z założenia standardy wskazane przez GMP mają przyczynić się do tego, żeby w trakcie całego procesu produkcyjnego, linia produkcyjna nie miała negatywnego wpływu na produkt.

Konieczne wspomnienia są również regulacje GAMP (z ang.

The Good Automated Manufacturing Practice), odnoszące się do producentów korzystających z rozwiązań zautomatyzowanych w przemyśle farmaceutycznym. GAMP odnosi się do wszystkich etapów produkcyjnych.

partiami produkcji, skrócenie czasu produkcji, czyli dostarczenia gotowego produktu na rynek, a także gotowość robotów do pracy non stop oraz poprawa bezpieczeństwa na stanowiskach pracy.

Mniej oczywistą, aczkolwiek widoczną zaletą jest łatwość czyszczenia robotów. Zagrożenie zanieczyszczenia pojawia się nie tylko na etapie produkcji leku, czy produktu farmaceutycznego, a również w późniejszych etapach, czyli w momencie pakowania produktów. Dlatego też łatwość utrzymania maszyn pracujących przy produkcji leków, jest kluczowa.

Branża farmaceutyczna interesuje się robotyzacją Jeszcze jakiś czas temu inwestycja w zrobotyzowane aplikacje do pakowania, paletyzowania, czy zadań typu pick & place, argumentowana była głównie niższymi kosztami produkcyjnymi. Obecnie zmienia się podejście rynku. Inne czynniki stają się kluczowe przy wyborze rozwiązań stosowanych w branży farmaceutycznej. Są to między innymi higieniczna konstrukcja, łatwość czyszczenia robota oraz opcja systemów wizyjnych rozpoznających produkty.

Dzięki temu, że robotyzacja jest obecnie dostępna również dla branży farmaceutycznej, dostarczenie produktu na rynek przez producentów farmaceutycznych, może zostać znacznie przyspieszone.

Niezwykle istotne jest, że dzięki automatyzacji obniżone zostają koszty produkcji, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości.

„Czyste” roboty, czyli wersja Clean room dla branży farmaceutycznej Roboty ABB spełniają regulacje branży farmaceutycznej.

Produkowane są w wersjach Clean Room, czyli zgodnie z międzynarodowym standardem związanym z zabezpieczaniem maszyn i urządzeń. Robot w wersji Clean Room ma specjalną konstrukcję ramienia oraz kabli, która zapewnia całkowitą ochronę produktu przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z manipulatora (przykładowo odpryskiem farby, czy smarem).

ABB jest międzynarodową organizacją, która działa na całym świecie, więc produkty firmy dopasowane muszą być do bardzo zróżnicowanych rynków, spełniając nawet najbardziej surowe regulacje.

Firma ABB ma spore doświadczenie w rozwiązaniach dedykowanych branży farmaceutycznej, a jej klienci wymieniają liczne zalety wynikające z inwestycji w automatyzację. Są to między innymi elastyczność rozwiązań, skrócenie czasu pomiędzy poszczególnymi

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Małe i czyste rozwiązanie, czyli ABB FlexPicker 360 Historycznie, producenci robotów nie tworzyli specjalnych wersji robotów dla przemysłu farmaceutycznego, a raczej adoptowali roboty przeznaczone do przemysłu automotive. Wyjątkiem jest robot ABB FlexPicker. FlexPicker to światowej klasy lider w aplikacjach, w których obiekty muszą być przenoszone szybko i precyzyjnie z jednego miejsca do drugiego. Roboty FlexPicker IRB 360, dostępne w wersjach Clean Room oraz w wykonaniu ze stali kwasoodpornej do zmywania wodą, mogą być stosowane w m.in. w przemyśle farmaceutycznym oraz spożywczym do pakowania świeżej żywności. Robot został zaprojektowany i wykonany w klasie IP 69K, a zgodnie z posiadanym certyfikatem może być czyszczony metodami przemysłowymi.

1/2014

36 |

Jak wybrać dostawcę systemu informatycznego dla obsługi klienta?

Dla firm z branży farmaceutycznej wysokiej jakości relacje z klientami i kontrahentami są kluczem do sukcesu.

Farmaceuci i lekarze, polecając dane produkty odbiorcom końcowym, często decydują o sukcesie lub porażce rynkowej dystrybutorów i producentów leków. Z tego powodu firmy farmaceutyczne budują rozbudowaną sieć przedstawicieli handlowych, zajmujących się utrzymywaniem relacji z kontrahentami. Jednak wraz ze wzrostem skali działalności zawsze nadchodzi moment, w którym koszty takiej sieci przewyższają generowane przez nią zyski.

Marcin Grygielski

fot. Interactive Intelligence

dyrektor regionalny na rynek Europy Środkowej i Wschodniej, Interactive Intelligence

D

u że pr ze dsiębior s t wa inwes tują w profesjonalne centra kontaktowe (contact center), które – zachowując osobiste relacje pomiędzy klientem a konsultantem – umożliwiają sprawne zarządzanie komunikacją masową, wprowadzają monitoring jakości pracy i zwiększają sprzedaż.

Podstawą efektywnego centrum obsługi jest oprogramowanie contact center. Jak wybrać właściwe rozwiązania spośród wielu ofert dostępnych na rynku? Oto kilka przydatnych wskazówek.

Sprawdź rzetelność i stabilność finansową dostawcy Pierwszym źródłem informacji o firmie jest jej strona internetowa. Przejrzyj listę referencyjną danego dostawcy – jaka jest jego baza klientów na globalnym i lokalnym rynku? Czy ma doświadczenie we wdrożeniach w firmach podobnych do Twojej? Obsługa klienta w branży farmaceutycznej jest bardzo specyficzna; producent posiadający w swoim portfolio znane marki ze świata finansów czy telekomunikacji niekoniecznie sprawdzi się w organizacji o zupełnie innych wymaganiach biznesowych. Poszukaj również opinii o dostawcy i jego rozwiązaniu w branżowych forach i na portalach społecznościowych.

Zapytaj znajomych, którzy wiedzą „co w trawie piszczy”. Co się o nich mówi? Czy są godni zaufania? Czy łatwo się z nimi pracuje?

Przyjrzyj się uważnie zasięgowi geograficznemu dostawcy. Czy posiada znaczącą obecność w krajach europejskich? Czy ma biuro w Polsce? W czasach globalizacji brak lokalnego przedstawicielstwa nie jest co prawda dużym problemem, ale firma, która czerpie doświadczenie głównie z rynku

amerykańskiego lub krajów azjatyckich, może mieć trudności ze zrozumieniem kultury biznesu europejskiego. Istotny jest również zasięg sieci partnerskiej producenta.

Ostatecznie to partner będzie prowadził wdrożenie i odpowiadał za wsparcie systemu; to do niego będziemy się zgłaszać w kolejnych latach z każdym problemem i dyskutować możliwości usprawnień.

Jeśli współpraca ma się układać sprawnie, integrator powinien często odwiedzać naszą firmę i organizacja spotkania nie może być problemem. Przy czym warto pamiętać, że jeśli już w czasie wstępnych ustaleń i negocjacji czujemy, że dany partner nie traktuje nas poważnie, jest mało elastyczny i nieterminowy – lepiej od razu poprosić dostawcę o polecenie innej firmy. Wielu menadżerów wychodzi z założenia, że z czasem uda się „dograć” relacje. Jednak jeśli problemy rodzą się na tak wczesnym etapie, istnieje duża szansa, że z czasem kontakty jedynie ulegną pogorszeniu.

Ważnym elementem wstępnego sondażu rynkowego jest sprawdzenie stabilności finansowej firmy, z którą planujemy nawiązać współpracę. Należy w tym wypadku zwrócić uwagę na takie dane jak: okres działalności firmy na rynku, struktura organizacyjna i własnościowa, stabilność Zarządu, wyniki finansowe w ciągu ostatnich lat oraz zakres inwestycji w R&D.

1/2014

Sprawdź możliwości systemu contact center W pierwszym etapie badania oferty rynkowej zazwyczaj bierzemy pod uwagę całkiem sporo produktów, które mogą znacząco różnić się architekturą, zakresem funkcjonalności i ceną. Wysyłając prośbę o pełną ofertę do kilkunastu producentów jedynie komplikujemy sobie pracę. Przy pewnej dozie szczęścia jesteśmy w stanie samodzielnie odrzucić przynajmniej kilka rozwiązań nie spełniających podstawowych wymagań nowoczesnego systemu contact center.

Najważniejszym trendem na r ynku contact center jest aktualnie nacisk na obsługę klienta za pomocą wielu kanałów kontaktu. Kanał telefoniczny jest z punktu widzenia firmy stosunkowo drogi i wymagający w zakresie zarządzania jakością. Dla klienta dzwoniącego do call center już jednominutowy czas oczekiwania na połączenie wydaje się długi, podczas gdy na odpowiedź na email każdy z nas bez zniecierpliwienia może czekać kilka godzin. Ponadto dla młodego pokolenia internet staje się podstawowym narzędziem komunikacji; młodzież chętnie korzysta z możliwości kontaktu ze swoim usługodawcą za pomocą emaila lub czatu.

Dlatego zwróćmy uwagę, czy rozwiązanie danego dostawcy wspiera wszystkie kanały komunikacji, takie jak email, czat, sms, wideo, a nawet media społecznościowe. Nawet

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Ponad 30 lat doświadczenia w dystrybucji surowców farmaceutycznych i chemicznych.

Ekstrakty roślinne Aminokwasy Witaminy Sole mineralne API i substancje pomocnicze

Wyjątkowa oferta:

EKSTRAKTY ROŚLINNE ATRAKCYJNE CENY

ZAPRASZAMY DO WSPÓŁPRACY: Cortex Chemicals Sp. z o.o. tel.: +48 146319100 ul. Malczewskiego 8 fax :+48 146319118 33-100 Tarnów cortex@cortexchemicals.com www.cortexchemicals.com.pl

fot. Chromastock

38 |

jeśli w danym momencie planujemy jedynie wdrożenie kontaktu telefonicznego, za rok lub dwa rozwój sytuacji rynkowej może wymagać od nas dodatkowych inwestycji. System powinien zapewniać możliwość rozwoju.

Przyjrzyjmy się również możliwościom integracyjnym rozwiązania. System contact center nie działa przecież w próżni, na pewno będziemy chcieli integrować go z rozwiązaniami back-office, z których korzystamy. Jakie partnerstwa strategiczne posiada dostawca? Jakie integracje są już gotowe, a które należy dopiero opracować?

Często dobrym pomysłem jest skorzystanie z darmowych programów pilotażowych, oferowanych przez niektórych dostawców, które umożliwiają przetestowanie kluczowych z punktu widzenia klienta funkcji lub integracji w testowym środowisku developerskim.

Nie pomijaj wartości kampanii wychodzących Podstawową technologią dla efektywnej obsługi klienta w firmach farmaceutycznych jest oprogramowanie umożliwiające proaktywny kontakt z odbiorcą produktu – klient VIP wymaga przecież naszej uwagi i zainteresowania. Kampanie wychodzące stanowią nieocenione narzędzie budowania lojalności klientów oraz zwiększenia sprzedaży. Oto kilka przykładów: • Regularny kontakt z daną apteką pozwala sprawdzić dostępność naszych produktów w danej sieci, ale również jest dla farmaceuty znakiem, że firma traktuje go poważnie; • Powiadomienie o nowych produktach zwiększa sprzedaż oraz ofertę naszego kontrahenta; • Sondaże opinii są świadectwem, że głos kontrahenta ma dla firmy znaczenie.

Dlatego wybierając platformę contact center firmy farmaceutyczne powinny zwrócić szczególną uwagę na oprogramowanie do automatyzacji kampanii wychodzących, tzw. dialera. Istotnymi parametrami podczas wyboru dialera jest elastyczność aplikacji. Czy daje możliwość wprowadzania modyfikacji podczas tworzenia różnych kampanii lub

w momencie zmiany przepisów prawnych? Czy posiada dobre narzędzie skryptowania? Czy wspiera różne kanały komunikacji i pozwala na prowadzenie kampanii w wielu kanałach?

Coraz bardziej popularne jest proaktywne wykorzystywanie w kontaktach z klientem wiadomości email lub sms. Dla konsumenta jest to mniej absorbujący sposób kontaktu, czasami wygodniejszy niż połączenie telefoniczne, które często odbieramy w środku innych zajęć i traktujemy jako uciążliwe nagabywanie. Sms z przypomnieniem o płatności lub informacją o promocji nie wywołuje negatywnych emocji, wręcz przeciwnie – buduje lojalność klienta.

Rozważ wdrożenie w chmurze Choć contact center to sposób na bardzo wydajną i efektywną kosztowo obsługę klienta, nie da się ukryć, że inwestycja w nowoczesny system komunikacyjny jest sporym wydatkiem dla budżetu każdej firmy. Nową szansą dla wszystkich firm, które chcą szybko zwiększyć efektywność działania call center, a równocześnie uniknąć jednorazow ych kosztów inwestycji, jest technologia chmury oraz związany z nią model usługowy Communication-as-a-Service (CaaS). CaaS to model, w którym oprogramowanie komunikacyjne jest zainstalowane na sprzęcie dostawcy i udostępniane klientowi poprzez sieć. Na komputerach odbiorcy usługi znajdują się jedynie niezbędne „końcówki”, pozwalające na swobodne korzystanie z funkcji. Firma korzysta z oprogramowania w ten sam sposób jak z energii elektrycznej – usługi, za którą płaci określone miesięczne rachunki.

W momencie dużej ilości zleceń, może zakupić większy „abonament”. W okresach spadku aktywności – obniżyć koszty poprzez zmniejszenie wydajności systemu.

Według większości analityków, chmura w przeciągu kilku lat może całkowicie zmienić obraz rynku IT. Na czym polega fenomen tego zjawiska? Z punktu widzenia odbiorcy, chmura gwarantuje wygodę i elastyczność niemożliwą do osiągnięcia w modelu tradycyjnego zakupu licencji. Nie wymaga zatrudniania dodatkowych specjalistów IT,

1/2014

inwestycji w sprzęt i zakupu nowych licencji.

Pozwala na obniżenie bariery inwestycyjnej i wprowadzenie przewidywalnych kosztów miesięcznych zamiast jednorazowego wydatku na licencję przed wdrożeniem systemu. Skróceniu ulega czas wdrożenia, który dla każdej firmy oznacza pewną dezorganizację pracy oraz nieunikniony spadek wydajności.

Nawet jeśli na razie nie jesteśmy gotowi do wdrożenia systemu w modelu chmury, warto upewnić się, że dostawca udostępnia taką możliwość. Nie ograniczajmy sobie opcji na przyszłość – być może za kilka lat model usługowy okaże się idealny dla naszego przedsiębiorstwa.

Zobacz system w działaniu Wizy ta referencyjna u aktualnych klientów danego dostawcy to prawdopodobnie najważniejszy etap podczas decyzji o wyborze nowego oprogramowania contact center. Po wyborze dostawców na tzw. short listę, poprośmy ich o listę projektów referencyjnych i centrów obsługi klienta, w których możemy obejrzeć system w czasie pracy. Dostawca o stabilnej pozycji rynkowej powinien przedstawić nam przynajmniej kilka opcji, w tym firm o podobnym do naszego profilu działalności. Krótka lista referencyjna stanowi sygnał ostrzegawczy – być może produkt nie jest tak wszechstronny i elastyczny, jak zapewniają nas przedstawiciele producenta.

Jeśli istnieje taka możliwość, warto odwiedzić również siedzibę dostawcy rozwiązania. Prezentacja w Power Point nie zastąpi nigdy wrażeń, których dostarczy osobista wizyta. Wiedza o tym, jak pracuje zespół wsparcia i rozwoju produktu, o relacjach pomiędz y pracownikami i grupami roboczymi i sposobie organizacji pracy w firmie może w przyszłości znacząco ułatwić naszą współpracę.

Podczas wizyty zapytajmy koniecznie o tzw. roadmapę produktu, czyli planu rozwoju systemu. Jeśli oprogramowanie nie posiada pewnych funkcji, które uważamy za istotne, upewnijmy się, że producent planuje je wprowadzić w najbliższym czasie.

Postarajmy się również określić możliwe opóźnienia – jeśli dana technologia jest uwzględniona na roadmapie, ale jej rozwój jest wciąż przesuwany na przyszłość, istnieje spora szansa, że dostawca nie jest realnie zainteresowany włączeniem danej opcji do swojego systemu. W takim wypadku warto wcześniej przygotować plan awaryjny – na przykład możliwości integracji z produktem zewnętrznym, który posiada interesującą nas funkcjonalność.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

fot. AMARA

40 |

Od 20 lat

Wspieramy zdrowie – rozwijamy możliwości

Zakład Farmaceutyczny AMARA Sp. z o.o.

Bilans, podsumowanie, minione dwie dekady – takimi słowami Zakład Farmaceutyczny AMARA mógłby rozpocząć 2014 rok – 20 rok działalności firmy. Jednak pracownicy i zarząd Spółki wolą patrzeć do przodu. W przyszłości firmy widzą bowiem dalszy rozwój. Najbliższe lata przyniosą wiele nowości produktowych, które pozwolą sprowadzić drogę firmy na nowe tory.

AMARA wczoraj Zakład Farmaceutyczny AMARA został założony w 1994 roku, w okresie, który był ze względu na warunki rynkowe i ekonomiczne jednocześnie trudnym, niestabilnym, ale i dającym duże możliwości. Dla AMARY czas ten okazał się jednak łaskawy, w czym ogromny udział miała niewielka wówczas, licząca zaledwie kilkanaście osób, kadra pracownicza.

Z firmy specjalizującej się w konfekcjonowaniu nalewek w ciągu kilku miesięcy Z.F. AMARA stał się ich producentem, a chwilę później rozpoczął się proces sukcesywnego poszerzania oferty o kolejne produkty.

W ciągu pierwszych miesięcy i lat wydarzenia toczyły się bardzo szybko, a ich tempo narzucało nieustanne zmiany i nowości. Taki początek sprawił, że szybkość przeobrażeń i reakcji na potrzeby rynku i pacjentów stała się domeną AMARY. W 1999 roku nową siedzibą firmy został krakowski Bieżanów. Tutaj przez kilka lat swobodnie mogli współpracować chemicy, biolodzy, farmaceuci w działach wdrożeń, produkcji, magazynowania i innych. Jednak w miarę poszerzania oferty Zakładu o kolejne produkty i ten początkowo komfortowy budynek stał się zbyt ciasny, dlatego Dział Sprzedaży i Marketingu oraz Hurtownia

1/2014

Farmaceutyczna zostały przeniesione. Mniej więcej w tym samym czasie zainicjowano nowe inwestycje związane z rozbudową głównej siedziby firmy oraz z budową kolejnych.

W 2007 roku por tfolio produktów AMARY zwiększyło się o rekordową liczbę 40 pozycji asortymentowych. Możliwość zrealizowania tak wielu projektów była sygnałem, że firma posiada duże możliwości produkcyjne, jednak lawina nowych pozycji w ofercie wymagała zatrudnienia kolejnych pracowników. Ich liczba w 2009 roku przekroczyła setkę, a w ciągu kolejnych trzech lat niemal się podwoiła.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

41

2011 rok był dla AMARY ważnym okresem, ponieważ to wtedy ukonstytuowała się misja firmy. Był to jeden z kluczowych momentów w dziejach Zakładu, gdyż wymagał zastanowienia nad tym, jak firma działała dotąd i jak powinna funkcjonować w przyszłości. Ostatecznie ustalona formuła misji zdaje się odpowiadać: Wspieramy zdrowie – rozwijamy możliwości Słowa te stanowią kwintesencję działań firmy, zawiera się w nich bowiem jej charakterystyka, specyfika, dążenia, cel nadrzędny i środki do jego osiągnięcia.

AMARA, jako specjalista w wytwarzaniu produktów najwyższej jakości wspiera zdrowie pacjentów, które z kolei daje możliwość rozwoju osobistego, zawodowego, ale także własnych pasji, a nawet marzeń.

AMARA dziś

techniki wytwarzania, wykorzystywanie do produkcji wyrobów leczniczych wyłącznie starannie wyselekcjonowanych składników pochodzenia naturalnego, opracowywanie i wdrażanie nowych produktów, zapewnianie nowoczesnych i bezpiecznych warunków wytwarzania, korzystanie z osiągnięć najnowszych technik badawczych. „Sukces jest w ypadkową działań wielu ludzi” – mówi Jarosław Bogucki, prezes Z.F. AMARA. Zarząd Spółki inwestuje więc także w kadrę pracowniczą.

W kilkunastu działach zatrudnionych jest obecnie 170 wykwalifikowanych pracowników. „By efekty naszych działań były satysfakcjonujące staramy się poznać opinię jak największej liczby osób posiadających odmienne kompetencje, czyli patrzących na ten sam problem z różnych perspektyw, dzięki temu możliwe jest zdobycie pełniejszego obrazu, a tym samym najlepsze rozwiązanie”.

Rozbudowana sieć przedstawicieli farmaceutycznych sprawia, że preparaty produkowane przez Z.F. AMARA trafiają do aptek na terenie całego kraju. Cykl szkoleń, które systematycznie przechodzą przedstawiciele gwarantuje wysoki poziom ich wiedzy oraz potwierdza kompetencje.

AMARA współpracuje z największymi hurtowniami w Polsce.

fot. AMARA

Zakład Farmaceutyczny AMARA dzisiaj, po 20 latach działalności, jest firmą o stabilnej pozycji na rynku farmaceutycznym. Potwierdzają to corocznie przyznawane certyfikaty, w tym Diament miesięcznika Forbes, Certyfikat Wiarygodności Biznesowej czy Gazela Biznesu.

Na pełne portfolio zakładu składa się obecnie 155 pozycji produktowych oraz szereg usług: laboratoryjnych, badawczoro-

zwojowych, rejestracja leków i suplementów diety oraz usługi produkcji kontraktowej – pakowanie, przepakowywanie, import równoległy.

Mottem firmy jest hasło: „Definiujemy siebie przez jakość”. W najlepszy sposób oddaje ono wszelkie zasady funkcjonujące w AMARZE. Wysoka jakość oferowanych produktów powinna być kluczową wartością dla każdego zakładu farmaceutycznego. Zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP), Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (GLP) oraz Międzynarodowego Systemu Zarządzania Jakością – ISO 9001:2008, stosowane są na każdym etapie produkcji i dystrybucji. Nad przestrzeganiem ich zapisów czuwają wszyscy pracownicy AMARY, odpowiednio ku temu przeszkoleni, ale także powołane w tym celu działy, czyli Laboratorium Kontrolne, Dział Kontroli Jakości oraz Zapewnienia Jakości. Bezpieczeństwo oferowanych przez Zakład substancji do receptury oraz produktów leczniczych potwierdza także pełna dokumentacja – Karty Charakterystyk (MSDS) dostępne są na stronie internetowej (www.amara.pl), na życzenie istnieje również możliwość zapoznania się z certyfikatami analiz laboratoryjnych (CoA).

Polityka jakości realizowana jest między innymi poprzez nieustanne doskonalenie

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

fot. AMARA

42 |

Odpowiedzialność społeczna jest zrośnięta z misją firmy. Wspierać zdrowie to rozwijać możliwości. AMARA rozwija zatem możliwości młodych farmaceutów i chemików, uczestnicząc w corocznej giełdzie prac dyplomowych organizowanej na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz zapraszając studentów i absolwentów na praktyki i staże w laboratoriach AMARY. Zakład propaguje zdrowy styl życia, wspierając sport – już trzykrotnie był sponsorem Mistrzostw Polski Farmaceutów w Narciarstwie Alpejskim – oraz sportowców. Pod swoje skrzydła AMARA wzięła mistrza świata w strzelectwie sportowym, Łukasza Czaplę. Od kilku lat Spółka zaangażowana jest w przygotowania do rajdu Dakar jako sponsor teamu NeoRaid. Udział w tych niebezpiecznych zawodach wymaga specjalistycznego wyposażenia samochodu m. in. w profesjonalne apteczki ratunkowe.

AMARA jutro

Będzie to szczególna grupa produktów dla szczególnych pacjentów. Delikatna skóra dziecka wymaga bowiem opieki nakierowanej na jej wyjątkowe potrzeby. Osobną grupę stanowić będą suplementy diety, które uzupełnią ofertę Zakładu.

AMAR A stawia zatem na nowości produktowe. Zdobyte przez 20 lat doświadczenie i znajomość rynku pozwalają na podjęcie kontrolowanego ryzyka i inwestycję w kolejne dziedziny rynku farmaceutycznego i kosmetycznego.

Aby firma mogła sprostać postawionym sobie celom konieczna jest rozbudowa infrastruktury firmy. W fazie rozbudowy znajduje się obecnie główna siedziba AMARY, natomiast nieopodal niej powstaje przyszłe biuro Hurtowni Farmaceutycznej i jej magazyny oraz Dział Sprzedaży i Marketingu.

Podczas minionych 20 lat funkcjonowania Zakładu Farmaceutycznego AMARA wiele w działalności firmy się zmieniło, warto jednak zaznaczyć, że kolejne kroki stawiane były zawsze do przodu. W ciągu tych dwóch dekad Spółka pokonała więc daleki dystans, zyskując stabilną pozycję na rynku farmaceutycznym. Utrzymanie jej oraz rozwinięcie nowych gałęzi firmy to wyzwania na kolejne lata.

fot. AMARA

Pełna działalność AMARY rozkłada się na kilka dróg. Plany na najbliższe lata dotyczą tych, które pozwoliły na usytuowanie się Zakładu na obecnej pozycji, ale przede wszystkim otwarcia się na zupełnie nowe pomysły.

Droga, którą AMARA będzie podążać przez najbliższe lata prowadzi przez Dział Rozwoju i Wdrożeń, gdzie opracowywane są nowości produktowe. Liczba preparatów leczniczych, które obecnie znajdują się w ofercie, zostanie znacznie zwiększona. To właśnie na te działania zostanie położony nacisk, a pierwsze efekty tego założenia będą widoczne już w najbliższych miesiącach.

AMARA stale poszerza portfolio oferowanych produktów, jednak na rok 2014 zaplanowano także wprowadzenie na rynek dermokosmetyków – przeznaczonych do skóry wymagającej specjalnej opieki, z różnego typu problemami natury dermatologicznej. „Postanowiliśmy pójść o krok dalej.

Wielu ludzi zmaga się w dzisiejszych czasach z problemami skórnymi. Wywołują je między innymi niekorzystne warunki atmosferyczne lub zanieczyszczenia, których stężenie w powietrzu wciąż wzrasta. Skóra potrzebuje zatem pielęgnacji i opieki nieco innych niż jeszcze parę lat temu, musi to być niemniej pielęgnacja specjalistyczna, profesjonalna” – tłumaczy Maciej Półtoranos, wiceprezes zarządu Spółki.

Wśród nowości pojawią się także kosmetyki i preparaty dla dzieci i niemowląt.

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

Particle Size Reduction for Pharmaceutical Applications NETZSCH DELTAVITA® -

DELTAVITA® 15 - 300 Pharmaceutical manufacturing down to the Nanometer particle size range cGMP-compliant equipment exceeds your most stringent pharmaceutical grinding and dispersion requirements Specifically designed for pharmaceutical processing in batch sizes from 50 ml to 4000 liters nd production mills are CIP / SIP capable Pilot scale and alification documentation, FAT, IQ, OQ, process validation Comprehensive testing and qualifi

DELTAVITA® 600

DELTAVITA® 15 - 300 DELTAVITA® 600

www.netzsch-grinding.com/pharma www.netzsch-grinding.com/pharma Anzeige Pharma_USA_FullPage.indd 1

11.06.2013 14:58:35

44 |

Ekstrakt z zielonej kawy (Coffea robusta)

fot. archiwum Brenntag

– czynnik ograniczający przyswajalność cukru w kontroli masy ciała Już od pewnego czasu prowadzone badania wykazywały zależność pomiędzy zwiększonym spożyciem kawy a mniejszym ryzykiem rozwoju nadwagi i otyłości oraz cukrzycy drugiego typu. Z początku sądzono, że kofeina znana ze swoich właściwości farmakologicznych jest jedynym czynnikiem wywołującym tę zależność i wpływającym na redukcję masy ciała.

Dr inż. Dariusz Lipiak

Brenntag Polska Sp. z o.o.

Dr Wesley Suresh

Skill Tech International GmbH, Niemcy

Szczegółowe badania epidemiologiczne wykryły dużo bardziej złożony mechanizm działania naparu kawowego i rolę innych związków działających synergicznie z kofeiną. Wykazano, że spożycie kawy jest związane ze zmniejszaniem się poziomu transpeptydazy γ-glutamylowej, która jest biomarkerem wczesnej fazy stresu oksydatywnego. Regularne picie kawy przyczynia się do zmniejszenia zachorowalności na raka pęcherza moczowego i jelita grubego, chorobę Parkinsona, kamicę żółciową, marskość wątroby oraz cukrzycę.

Jednym z takich wykrytych i poznanych związków zawartych w kawie okazał się kwas kawoilochinowy, nazywany inaczej kwasem chlorogenowym. Jego popularna nazwa wywodzi się od greckiego słowa chloros czyli jasnozielony a nie od chloru jak można byłoby podejrzewać.

Kawa Robusta (Coffea canephora; syn.

Coffea robusta) - jest gatunkiem kawy, która ma swoje początki w centralnym i zachodnim subsacharyjskim obszarze Afryki. Jest to roślina kwitnąca zaliczana do rodziny Rubiaceae. Szeroko znana jako kawa robusta naukowo jest identyfikowana jako

Coffea canephora, która ma dwie główne odmiany - Robusta and Nganda1 Termin „zielone ziarna kawy” odnosi się do nie palonych dojrzałych albo niedojrzałych nasion kawy. Te aby zostać przetworzone poddawane są mokremu lub suchemu procesowi usunięcia zewnętrznego miąższu i kleju roślinnego tak aby uzyskać nietkniętą woskową warstwę na zewnętrznej powierzchni ziarna. Owoce niedojrzałe są zielone, kiedy dojrzeją mają kolor od brązowego do żółtego lub czerwonawego. Typowa masa pojedynczego owocu to od 300 do 330 mg licząc na wysuszone ziarno kawy.

Kiedy ziarna kawy są palone, nielotne i lotne mieszaniny związków przyczyniają się do zmiany jej smaku. Nielotne mieszaniny związków azotowych (alkaloidy, trigonelina, białka, wolne aminokwasy) i węglowodany mają główne znaczenie w produkcji pełnej aromatu palonej kawy i jej biologicznym działaniu. Psychostymulującym czynnikiem zawartym w ziarnach kawy jest kofeina (1,3,7-trimetyloksantyna) jest ona alkaloidem obecnym zarówno w zielonych jak i palonych nasionach kawy. Zawartość

1/2014

kofeiny wynosi między 1.0 % i 2.5 % na wagę suchych nasion zielonej kawy. Jej zawartość nie zmienia się podczas dojrzewania ziaren kawy2.

Wyciąg z zielonych ziaren kawy standaryzowany jest do jednego z jej głównych komponentów kwasu chlorogenowego, na którym prowadzono badania kliniczne pod kątem właściwości hydrolizy lipidów oraz wpływu na utratę masy ciała. Wbrew pozorom związek ten występuje także w wielu owocach i warzywach. Dla przykładu zawartość kwasu chlorogenowego w niektórych produktach spożywczych to: • jabłko 200mg/kg • czereśnie 400 mg/kg • czarna jagoda 2000mg/kg • ziemniaki surowe 1400 mg/kg (gotowane 300mg/kg) • ziarno kawowe surowe 65000mg/kg ale napar to już tylko 500mg/dm3 Kwas chlorogenowy należy do grupy związków znanych jako polifenole (fenolokwasy), które są antyutleniaczami.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

45

fenolowych można wymienić miedzy innymi działanie11,12,13: • Przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, przeciwreumatyczne – kwas salicylowy • Przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne – kwas galusowy, kwas gentyzynowy • Przeciwrobacze – kwas wanilinowy • Immunostymulujące (zwiększenie przez organizm produkcji przeciwciał klasy IgG) - kwas chlorgenowy, kwas kawowy, kwas protokatechowy • Żółciopędne, żółciotwórcze oraz antyhepatotoksyczne – kwas chlorogenowy, kwas ferulowy, kwas kawowy, kwas synapinowy, kwas syryngowy, kwas wanilinowy Kwas chlorogenowy jest homologiem związków obejmujących kwas kawowy, kwas ferulowy i kwas 3,4-dimetkosycynamonowy, które poprzez wiązanie estrowe są połączone z grupami hydroksylowymi kwasu chinowego14. Zdolność antyoksydacyjna kwasu chlorogenowego jest większa niż kwasu askorbinowego (witaminy C) lub mannitolu, które są selektywnymi „wymiataczami” rodników hydroksylowych15.

Zawartość kwasu chlorogenowego w suchych zielonych ziarnach kawy Robusta sięga 65 mg/g, w zależności od czasu zbioru ziaren. W temperaturze palenia ziaren kawy, więcej niż 70% kwasu chlorogenowego ulega zniszczeniu, pozostała część pozostaje w postaci nie zmienionej w ziarnach palonej kawy.

Kwas chlorogenowy jest wartościowym, niedrogim źródłem antyutleniaczy. W niskim stężeniu takim jak 50mg na litr wody ma

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

gorzki smak. W wyższych stężeniach, powyżej 1 g na litr wody, jego smak staje się kwaśny. Kwas chlorogenowy zwiększa rozpuszczalność kofeiny i jest ważnymi modulatorem smaku.

Budowa chemiczna kwasu chlorogenowego

Jak wcześniej wspomniano cząsteczka kwasu chlorogenowego jest depsydem czyli składa się z dwóch cząsteczek fenolokwasów, z cząsteczki kwasu chinowego oraz cząsteczki kwasu kawowego połączonych wiązaniem estrowym. Stąd wywodzi się druga nazwa czyli kwas kawoilochinowy.

Mechanizm działania Kwas chlorogenowy zmniejsza wychwyt glukozy poprzez faworyzowanie elektrochemicznych zmian stężenia Na+ 16 i zahamowaniu aktywności dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej co wpływa na homeostazę glukozy17. Kiedy jest przyjmowany w postaci naparu z kawy, zwiększa zdolności przeciwutleniające plazmy18, zmniejsza jelitową absorpcję glukozy i hamuje dehydrogenazę glukozo-6-fosforanową w wątrobie, co w konsekwencji prowadzi do redukcji wychwytu glukozy.

że jest on wchłaniany i metabolizowany w organizmie ludzkim19.

Badania kliniczne Rezultaty badań klinicznych prowadzonych na 12 zdrowych ochotnikach z różnymi produktami kawy zawierającym glukozę wykazały, że kawa instant wzbogacona w kwas chlorogenowy wywołała redukcję absorpcji glukozy 6.9% w porównaniu z próbą kontrolą. Takich skutków nie zaobserwowano w próbach z normalną albo bezkofeinową kawą instant.

W innych porównawczych, podwójnie ślepych, losowo prowadzonych, 12 tygodniowych badaniach zajęto się wpływem kawy wzbogaconej w kwas chlorogenowy na masę ciała 30 osób z nadwagą. Średnia utrata masy ciała uczestników badania przyjmujących kawę wzbogacona kwasem chlorogenowym w stosunku do przyjmujących normalną kawę wynosiła odpowiednio 5.4 i 1.7 kg. To nasuwa konkluzję, że kawa wzbogacona w kwas chlorogenowy ma znaczący wpływ na absorpcję i wykorzystanie glukozy pochodzącej z codziennej

*

Farmakokinetyka Profil farmakokinetyczny i biodostępność kwasu chlorogenowego były określone w badaniach plazmy i moczu 10 zdrowych dorosłych osób, w okresie 8 godzin po konsumpcji ekstraktu z zielonej kawy. Trzy izomery kwasu kawoilochinowego, trzy izomery kwasu dikawoilochinowego oraz kwasy: kawowy, ferulowy, izoferulowy, p-kumarowy zostały zidentyfikowane w plazmie. Kwas chlorogenowy i jego metabolity zidentyfikowano podczas analizy moczu: kwas 4-kawoilochinowy, 5-kawoilochinowy, synapinowy, p-hydroksybenzoesowy, galusowy, wanilinowy, dihydrokawowy, kawowy, ferulowy, izoferulowy i p-kumarowy. To badanie pokazuje, poprzez obecność metabolitów pochodnych kwasu chlorogenowego,

1/2014

fot. archiwum Brenntag

Cząsteczka kwasu chlorogenowego jest depsydem z udziałem kwasu chinowego.

Właściwości przeciwutleniające polifenoli zależą od liczby grup hydroksylowych i metoksylowych, przyłączonych do pierścienia fenylowego. Mechanizm działania przeciwutleniającego kwasów fenolowych opiera się na3,4,5,6,7: • Hamowaniu powstawania reaktywnych form tlenu (ROS) lub azotu (RNS) • Neutralizacji wolnych rodników • Chelatowaniu jonów metali o charakterze oksydacyjnym miedzi i żelaza na drugim stopniu utlenienia • Obniżaniu aktywności enzymów katalizujących reakcje utleniania np. oksydazy ksantynowej Polifenole stanowią grupę związków chemoprewencyjnych czyli związków hamujcych lub opóźniających wczesne etapy procesu nowotworzenia komórek rakowych, przeciwdziałających chorobie wieńcowej, cukrzycy8,9,10. Wśród właściwości kwasów

fot. archiwum Brenntag

46 | diety. Jeżeli kawa wzbogacona w kwas chlorogenowy jest stosowana przez dłuższy czas, wywołuje redukcje masy ciała w porównaniu do konsumpcji normalnej kawy nie wzbogaconej w kwas chlorogenowy.

W jeszcze innym badaniu, w którym użyto ekstraktu z zielonych ziaren kawy z dużą zawartością kwasu chlorogenowego, wykorzystano 50 ochotników, z których wybrano 25 z indeksem masy ciała (BMI) powyżej 25. Zostali oni losowo umieszczeni w dwóch grupach – grupie testowej i grupie placebo (wzorcowej). Każdy ochotnik w zależności od grupy przyjmował kapsułkę dwa razy dziennie z ekstraktem zielonej kawy lub z placebo, wraz z głównym posiłkiem. Po 60 dniach przyjmowania kapsułek, zaobserwowano znaczącą redukcję średniej masy ciała uczestników eksperymentu o 4.97 ± 0.32 kg (5.7 %) w grupie testowej w porównaniu do grupy przyjmującej placebo, w której redukcja średniej masy ciała wyniosła 2.45 ± 0.37 kg (2.9 %) (p < 0.001). Indeks masy ciała spadł znacząco w grupie testowej w porównaniu do grupy wzorcowej. Znaczący spadek masy ciała i BMI uczestników badania wskazuje na wyraźne oddziaływanie ekstraktu z zielonej kawy w procesie kontroli masy ciała.

Joe Vinson, doktor na Uniwersytecie w Scranton prowadząc badania w zakresie redukcji masy ciała z wykorzystaniem ekstraktu z zielonej kaw y odkr ył, że w 22 tygodniowym okresie, 16 osób bardzo otyłych i z nadwyżką wagi stosujących ww. ekstrakt zredukowało masę swojego ciała o około 10%. Wszystkie zastosowane dawki ekstraktu z zielonej kawy wywoływały znaczącą redukcję poziomu cukru we krwi uczestników badania w porównaniu do ślepej próby nie otrzymującej ekstraktu.

Zaobserwowano wyraźne zmniejszenie masy ciała o 8.04 ± 2.31 kg, indeksu BMI o 2.92 ± 0.85 i procentowej zawartości tłuszczu o 4.44 ± 2.00 %, jak również mały spadek tętna serca o 2.56 ± 2.85 uderzeń na minutę, bez znaczącej zmiany diety uczestników w okresie badań.

Wspomniane spadki nastąpiły podczas stosowania ekstraktu z zielonek kawy.

Indeks masy ciała dla sześciu uczestników zmalał z otyłości do normalnej wagi (< 25.00)20.

W kolejnych najnowszych badaniach celem było udokumentowanie działania różnych dawek ekstraktu z zielonej kawy na poziom cukru we krwi 56 uczestników eksperymentu, mających jego normalne stężenie we krwi. Uczestnicy przeszli test na tolerancje glukozy aby zobaczyć jak ich

organizm reaguje na cukier. Przez określony czas, podawano uczestnikom wraz z wodą kapsułki z dawkami 100, 200, 300 albo 400mg ekstraktu z zielonej kawy. Ponowny test na tolerancję glukozy wykazał jak ekstrakt z zielonej kawy wpływa na reakcję organizmu poprzez obniżenie stężenia glukozy we krwi.

Structure antioxidant activity relationships of flavonoids and phenolic acids. Free Rad.Biol.

Med., 1996,20, 933-956.

7

Rice-Evans, C.A.; Miller, N.J.; Paganga, G. Antioxidant properties of phenolic compounds.

Trends Plant.Sci., 1997, 2,152-159.

8

Lamer-Zarawska, E.; Oszmiański, J. rola niektórych substancji roślinnych w profilaktyce nowotworowej. Wiad.Ziel., 1998, 5, 1-4.

9

Slavin, J.; Marquart, L.; Jacobs, D. Jr. Consumption of whole-grain food and decreased risk of cancer: proposed mechanism.Cereal Foods World, 2000, 45,54-58.

10

Sreejayan, N; Rao, M.N.A. Nitric oxide scavening by curcuminoids. J.Pharm.

Pharmacol., 1997, 49, 105-107.

11

Fernandez, M.A.; Garcia, M.D.; Saenz, M.T. Antibacterial activity of the phenolic acid fraction of Scrophularia frutescens and Scrophularia sambucifolia. J.Etnopharm, 1996, 53, 11-14.

12

Itoh, A.; Isoda, K.; Kondoh, M.; Kawase, M.; Watari, A.; Kobayashi, M.; Tamesada, M.; Yagi, K. Hepatoprotective effect syringic acid and wanilic acid on CCl-4 induced liver injury. Biol.

Pharm.Bull., 2010, 33, 983-987.

13

Yu-Shan, Y.; Chin-Li, H.;Gow-Chin, Y. Antiinfammatory effects of the roots of Alpinia pricei Hayata and its phenolic compounds.

J.Agric.Food.Chem., 2009, 57, 7673-7680.

14

Clifford, M.N, 2006, Chlorogenic acids – their characterisation, transformation during roasting, and potential dietary significance, In: Association for Science and Information on Coffee, (ASIC) 21st International Conference on Coffee Science, 11 – 15 September 2006, Montpellier, France, 36-49

15

Morishita, H., Kido, R., 1995; Anti-oxydant activities of chlorogenic acid; 16th international colloqu. Chem. Coffee, Kyoto 9-14, April 1995, ASIC-1995

16

Welsch, C.A.; P.A. Lachance; Wasserman, B.P. Dietary phenolic compounds: inhibition of sodium-dependant D-glucose uptake in rat intestinal brush border membrane vesicles.

J. Nutr., 1989, 119(11), 1698-1704.

17

Arion, W.J., et al., Chlorogenic acid and hydroxynitrobenzaldehyde: new inhibitors of hepatic glucose 6-phosphatase. Arch Biochem Biophys, 1997, 339(2), 315-22.

18

Natella, F., et al., Coffee drinking influences plasma antioxidant capacity in humans.

J.Agric.Food.Chem., 2002, 50(21), 6211-6.

19

A. Farah, A.; Monteiro, M.; Donangelo, C.; Lafay, S., et al., Chlorogenic Acids from Green Coffee Extract are Highly Bioavailable in Humans. American Society for Nutrition J. Nutr., 2008, 138, 2309–2315.

20

Vinson, J.A.; Burnham, B.R.; Nagendran, M.

Wnioski Wyniki przeprowadzonych badań na ludziach i zwierzętach oraz meta-analiza wskazują na skuteczność działania ekstraktu z zielonej kawy w zakresie redukcji masy ciała poprzez zmniejszenie absorpcji glukozy ze spożywanych pokarmów. Opublikowane rezultaty wskazują, że ekstrakt z zielonej kawy zawierający kwas chlorogenowy może być efektywnym suplementem w kontroli masy ciała zarówno u diabetyków jak i ludzi zdrowych.

Należy jednak pamiętać, że w świetle badań prowadzonych na myszach karmionych wysokotłuszczową dietą, ekstrakt z zielonej kawy nie wpływa na redukcje masy ciała21, co sugeruje, że stosując ekstrakt z zielonej kawy należy ograniczyć spożywanie tłuszczów i tak z założenia wskazane diabetykom i zalecane ludziom zdrowym.

Literatura 1

2

J. Dagoon (2005). Agriculture & Fishery Technology Iv. Rex Bookstore, Inc. p. 58.

Retrieved 22 July 2011.

Clifford, MN, and Kazi, M (1987). „The influence of coffee seed maturity on the content of chlorogenic acids, caffeine, and trigonelline”.

Food Chemistry 26: 59–69.

3

Lodovici, M.; Guglielmi, F.; Meoin, M.; Dolara, P. Effect of natural phenolic AIDS on DNA oxidation In vitro. Food Chem.Toxicol., 2001; 39, 1205-1210.

4

Masella, R.; Vari, R.; d’Archivio, M.; d’Benedetto R.; Matarrese P.; Malorni, W.; Scazzocchio, B.; Giovannini, C. Extravirgin olive oil biphenols inhibit cell-mediated oxidation of LDL by increasing the mRNA transcription of glutathione-related enzymes.

J. Nutr.,2004, 134, 785-7981.

5

Masella, R.; Cantafora, A.; Modesti, D.; Cardilli, A. Gennaro, L.; Bocca, A.; Coni, E. Antioxidant activity of 3,4-DHPEA-EA and proto-catechuic acid: a comparative assessment with other olive oil biophenols. Redox Rep., 1999, 4, 113-121.

6

Rice-Evans, C.A.; Miller, N.J.; Paganga, G.

1/2014

V., et. al., Randomized, double-blind, placebocontrolled, linear dose, crossover study to evaluate the efficacy and safety of a green coffee bean extract in overweight subjects.

Dove Press Journal, Diabetes, Metabolic Syndroma and Obesity, Targets and Therapy 17 January 2012, 21-27.

21

*

Mubarak, A.; Hodgson, J.M.;Considine, M.J.; Croft, K.D.; Matthews, V.B. Supplementation of High-Fat Diet with Chlorogenic Acid Is Associated with Insulin Resistance and Hepatic Lipid Accumulation in Mice. J.Agric.Food.

Chem., 2013, 61 (18), 4371-8. www.sepharma.pl

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

reklama

Małe jest piękne Zaledwie 25 km od granic stolicy, na skrzyżowaniu tras E 50 i E 17 ( Kołbiel ) swoją siedzibę ma niewielka firma farmaceutyczna – SUN-FARM.

P

oczątki jej istnienia sięgają lat 90. Wtedy to grupa pasjonatów farmacji podjęła decyzję o wprowadzeniu na rynek, dziś powszechnie dostępnej, a wówczas nowatorskiej, niskodawkowej, kardiologicznej aspiryny. I tak, już w 1993 roku uzyskano świadectwo rejestracji produktu Acesan.

W końcu lat 90. firma wprowadziła na rynek lek o nazwie Thyrosan – stosowany w nadczynności tarczycy -aktualnie jedyny o takim składzie preparat na polskim rynku. Od tej chwili pojawia się coraz więcej produktów prekursorskich, w tym Madinette – środek antykoncepcyjny, Meprelon – metyloprednizolon w postaci tabletek o mocy 8 mg, lecznicze lakiery do paznokci wyposażone w zestaw wyrobów medycznych ułatwiających aplikację (np. Ciclolack) oraz Tonisan H – innowacyjny żel na opryszczkę o niezwykłym mechanizmie działania.

Działalność produkcyjna firmy ograniczała się początkowo do konfekcjonowania własnych wyrobów, jednakże wraz z dynamicznym rozwojem podjęto również nowe wyzwanie - powstał zakład produkcyjny, w którym możliwe stało się już realizowanie wszystkich etapów produkcji. Aktualnie firma świadczy także usługi w zakresie wytwarzania kontraktowego.

Indywidualne podejście do każdego kontrahenta, elastyczne warunki współpracy dopasowane do oczekiwań klienta oraz wysoka jakość świadczonych przez SUN-FARM usług procentuje istotnym, bo ok. 70% udziałem produkcji zleconej. Ważnym kierunkiem rozwoju jest również eksport - najbardziej dynamicznie rozwijająca się część biznesu. W 2013 roku podjęto produkcję eksportową dla Austrii i Niemiec, zaś wśród planów na rok 2014 znajduje się dalsze jej rozszerzanie na rynki Szwajcarii, Chorwacji, Ukrainy i Szwecji.

Specyfika przemysłu farmaceutycznego sprawia, że od pomysłu do realizacji mija kilka, kilkanaście lat. Dlatego jednym z najważniejszych działów jest dział rozwoju i rejestracji. Leki, nad którymi pracuje SUN-FARM, mają służyć pomocą ludziom cierpiącym na dość rzadkie schorzenia i zawierać dodatkową wartość, którą są w stanie dostrzec i właściwie wykorzystać profesjonaliści.

Niewątpliwym sukcesem może pochwalić się dział sprzedaży, dzięki któremu, mimo ograniczonych środków, udało się wypracować niemal 60% wzrost sprzedaży w roku 2013, a w bieżącym roku planowany jest dalszy wzrost o ca 40%. Z uwagi na fakt iż gro produktów SUN-FARM nie ma odpowiedników, praca marketingu skupia się na promocji merytorycznej i udziale w starannie wyselekcjonowanych konferencjach.

Ważnym wydarzeniem był zakup nieruchomości w postaci dawnych zakładów Schwarz Pharmy w Łomiankach we wrześniu 2013 roku, obejmującej budynek biurowo-magazynowy i produkcyjny. W rekordowo szybkim czasie uruchomiono w tej lokalizacji hurtownię farmaceutyczną z nowoczesnym systemem składowania oraz zwalidowanym systemem komputerowym, spełniającej najnowsze wymagania z zakresu Dobrej Praktyki Dystrybucji (GDP) oraz ułatwiającej dostęp do produktów klientom detalicznym.

Bieżącym celem jest wznowienie działalności wytwórni w Łomiankach poprzez wyposażenie przestrzeni produkcyjnej, uzyskanie odpowiednich zezwoleń i przeniesienie produkcji z obecnego zakładu, co ma nastąpić w lipcu br.

Jako mała lecz stabilna firma, SUN-FARM stawia na nieustanny rozwój, w duchu innowacji wychodzi naprzeciw wyzwaniom, jakie stawia przed nią zmieniający się dynamicznie rynek. Pasja, zaangażowanie i profesjonalizm to filary sukcesu tego przedsiębiorstwa.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

fot. Abook

48 |

Rękawice

dla przemysłu farmaceutycznego Mimo ostatnich trudności spowodowanych ogólnoświatowym kryzysem, zażartej konkurencji, bardzo rygorystycznych norm prawnych – branża farmaceutyczna należy wciąż do najbardziej dynamicznych i perspektywicznych gałęzi przemysłu w Polsce. Składają się na nią zarówno duże zakłady produkcyjne o zasięgu globalnym, wytwarzające leki najnowszych generacji, jak i kilkaset mniejszych, zajmujących się głównie produkcją parafarmaceutyków i suplementów diety.

Tomasz Budyński Abook Sp. z o.o.

J

ednym z kluczowych elementów w trakcie badań nad nowymi lekami, oraz później – przy ich seryjnej produkcji - jest zapewnienie właściwej ochrony pracownikom, oraz zagwarantowanie czystości i bezpieczeństwa produktu. Ważną rolę w tym zakresie odgrywają odpowiednio dobrane rękawice.

aby do produkowanego leku nie dostały się żadne niepowołane substancje. Pamiętać przy tym należy, że w trakcie produkcji leków pracownicy mają kontakt nie tylko z substancjami aktywnymi, sklasyfikowanymi jako niebezpieczne, ale też – z szeroką gamą tzw. wypełniaczy, które stają się groźne dopiero przy dłuższej ekspozycji.

Aby zapewnić pracownikom i produktowi najwyższy możliwy stopień ochrony należy zadbać o właściwe rękawice. Powinny one przede wszystkim spełniać następujące kryteria: – zgodność z podstawowymi normami europejskimi w tym zakresie – EN 420 (Wymagania ogólne i metody badań) oraz EN 374 (Rękawice chroniące przed chemikaliami i/lub mikroorganizmami), – zaleca się, aby rękawice spełniały

Dobór rękawic Zagrożenia w przemyśle farmaceutycznym mają niezwykle szeroki charakter. Z jednej strony – musimy zapewnić bezpieczeństwo pracownikowi, który na co dzień narażony jest na kontakt z bardzo różnymi środkami chemicznymi. Z drugiej strony – pilnować,

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

49 wymagania CE III (trzecia, najwyższa kategoria ochrony – rękawice chroniące przed śmiertelnymi i/lub nieodwracalnymi zagrożeniami) – rękawice powinny być wykonane z użyciem materiałów i technologii gwarantującej jak najniższy poziom narażenia pracowników na alergie. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na najnowsze generacje rękawic nitrylowych czy np. poliizoprenowych. W zależności od tego czy potrzebujemy rękawic spełniających wymagania pomieszczeń typu „cleanroom” powinniśmy upewnić się u producenta, jaką klasę czystości gwarantują dane rękawice.

pracownika i produktu nie tylko gotowe rękawice, ale też wszystkie ich poszczególne składniki. Dodatkowo – cały proces produkcyjny odbywa się w warunkach środowiska kontrolowanego. Wszystko po to, aby odbiorca końcowy miał jak największą pewność, że

Wybierając rękawice nie należy absolutnie sugerować się np. tym, że dany materiał cechuje się zwiększoną odpornością na konkretny środek lub grupę środków chemicznych. W zależności od producenta, wykorzystanej technologii, czy wreszcie – grubości rękawic – mogą tu wystąpić bardzo znaczące różnice. Rękawiczka wykonana z tego samego materiału przez jednego producenta będzie miała zupełnie inny zakres ochrony niż kupiona od innego wykonawcy. Należy koniecznie, na podstawie numerów CAS substancji niebezpiecznych, uzyskać od dostawcy rękawic informację przed jakimi substancjami i w jakim dokładnie zakresie chroni dana rękawica. Najwięksi producenci rękawic oferują daleko idącą pomoc w tym zakresie. Można od nich uzyskać informacje nie tylko na temat konkretnych środków chemicznych, ale też wsparcie w zakresie doboru rękawic ze względu na zagrożenia mechaniczne – a takie przecież też mogą się pojawić w laboratorium, czy na linii produkcyjnej. Ponadto – niektórzy wytwórcy, chcąc sprostać nieustannie rosnącym wymaganiom - wprowadzają swoje własne, nierzadko bardzo skomplikowane procesy produkcji.

W trakcie takich procesów badane są pod kątem bezpieczeństwa

fot. Abook

Substancje niebezpieczne

dana rękawica spełnia najwyższe możliwe kryteria bezpieczeństwa i jakości. Kupując rękawice warto sprawdzić kilka różnych ofert i zasięgnąć porady specjalisty w tym zakresie. Najczęściej będziemy też mogli otrzymać od producenta serię darmowych próbek, tak aby pracownicy mogli przetestować konkretne rozwiązania już bezpośrednio na swoim stanowisku pracy.

reklama

Tandemowy spektrometr mas Q Exactive™ z technologią Orbitrap™ zapewnia niezrównaną pewność analiz jakościowych i ilościowych Wysoka rozdzielczość (nawet do 420 000 FWHM dla modelu Orbitrap Fusion), połączona z dokładnością pomiaru masy < 1 ppm oraz możliwością fragmentacji MS/MS sprawia, że tandemowy spektrometr mas Q-Exactive jest doskonałym narzędziem do: badań metabolomicznych, m.in. screening i profilowanie metabolitów leków wykrywania substancji o stężeniach rzędu attomoli badań proteomicznych, m.in. ustalanie sekwencji białek, oznaczania ilościowe peptydów

Spektrometr mas TSQ Quantum Access MAX™ Potrójny kwadrupol dostępny dla każdego laboratorium

ANCHEM Aparatura analityczna. Wyposażenie laboratoriów.

KONTAKT

info@anchem.pl Tel. +48 22 646 26 60 DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ

www.anchem.pl

Atrakcyjny cenowo spektrometr mas. Dzięki zaawansowanym rozwiązaniom konstrukcji i oprogramowania umożliwia prowadzenie oznaczeń ilościowych z jednoczesnym potwierdzeniem struktury analitu oraz tworzenie bibliotek dla całej rodziny spektrometrów TSQ. TSQ Quantum Access MAX™ doskonale sprawdza się w celowanej analizie ilościowej w badaniach: nad nowymi lekami farmakokinetycznych klinicznych

50 |

artykuł sponsorowany

Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu Wykrywanie niepożądanych różnic na całym obszarze opakowania, niezależnie czy jest to kartonik, ulotka, etykieta, czy folia alu. Porównywanie grafiki, kolorów, tekstu w dowolnym języku. Weryfikacja kodów 1D, 2D i QR zgodnie z normami ISO, a także dekodowanie zapisów Braille’a w dowolnym alfabecie. To wszystko jest możliwe w jednym procesie i na jednym systemie dzięki kontroli wizyjnej opakowań stworzonej przez specjalistów z EyeC.

Marcin Weksler EyeC Polska

W

Doktor Proofiler

fot. EyeC

edług danych FBI z 2013 r., liczba podrabianych leków w światowym handlu wyniosła 600 miliardów dolarów i jest zbrodnią na miarę XXI wieku. Z kolei WHO podaje, że już 30 procent produkowanych farmaceutyków (jak również ich opakowań) w krajach rozwijających się (do których należy Polska) pada ofiarą fałszerzy, co ma bardzo negatywne skutki dla zdrowia nie tylko społeczeństwa, ale również kondycji gospodarki. O konsekwencjach utraty zaufania do marki i producenta nie trzeba nawet wspominać… Tymczasem, oprócz poczynań fałszerzy, sen z powiek producentom farmaceutyków spędzają również błędy w druku opakowań.

W produkcji opakowań farmaceutycznych najważniejszą kwestię stanowi bezpieczeństwo. I tak jak mawiał Mały Książę: „najważniejsze jest niewidoczne dla oczu”, tak projekty opakowań dla farmacji nie są najważniejsze. Konsument nie ma bowiem styczności z lekami na receptę, ponieważ są wydawane z aptecznej „szuflady”. Tu liczy się najwyższa i bezbłędna jakość druku, brak pomyłek, dokładność i pewność. Odpowiedzialność za wyprodukowany towar jest kluczowa. Warto zatem inwestować w systemy do kontroli wizyjnej, które zapobiegną poważnym konsekwencjom i pozwolą uniknąć wielu niezdrowych „powikłań” w relacji: wytwórca towaru – producent opakowania – konsument. Powstaje pytanie: jak to osiągnąć?

Jednym z nowoczesnych sposobów prewencji w zakresie bezpieczeństwa produktu są systemy do kontroli wizyjnej opakowań firmy EyeC. Gwarantują one rezultat pracy zgodny z oczekiwaniami klienta oraz pozwalają wyeliminować nieoczekiwane błędy drukarskie. Jak pokazuje wieloletnia praktyka, obniżają one również koszty kontroli jakości, zwiększają wydajność i znacząco podnoszą bezpieczeństwo zarówno firm farmaceutycznych, jak i ich dostawców, czyli drukarni.

Koncepcja jest prosta: wzorcem jest plik PDF z projektem kartonika lub ulotki, a próbą – zeskanowane opakowania. Inspekcja jest szybka, obiektywna i przede wszystkim powtarzalna – tak często, jak jest to potrzebne. Odbywa się w jednym przebiegu, a wyniki są dostępne zaraz po jej ukończeniu, podsumowane w raporcie w formacie PDF. Systemy EyeC można podzielić na dwie grupy: • offline EyeC Proofiler – przeznaczone do wyrywkowej kontroli jakości użytków lub arkuszy, • inline EyeC ProofRunner – do pełnej kontroli użytków lub arkuszy w procesie produkcji (drukarnie).

My przyjrzymy się rozwiązaniom offline’owym, które najczęściej stosowane są w branży farmaceutycznej.

Ekspert w branży EyeC jest ekspertem w branży systemów do inspekcji wizyjnej na świecie.

Jak tłumaczy Marcin Weksler, właściciel oddziału EyeC Polska: – Sukces naszych systemów wizyjnych tkwi nie tylko w zaawansowanej technologii, ale również w prostej implementacji i obsłudze

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

51 Czego nie widać?

WALIDACJA? OCZYWIŚCIE!

Każdy system EyeC Proofiler jest dostarczany w komplecie ze skanerem o wysokiej rozdzielczości (płaskie, stołowe, pull through, rolowe). Maksymalny standardowy format drukarski, który można poddać inspekcji, to aż 1600 x 1100 mm (min. to A4). Po zeskanowaniu badane elementy opakowania są identyfikowane przez system i układane w jedną próbkę, zanim nastąpi porównanie.

Cały proces odbywa się w trzech etapach – skanowanie próbki, automatyczna inspekcja oraz ocena wyników i generowanie raportu.

Najczęściej identyfikowane błędy to, m.in.: brakujące części liter (od 5-punktowej czcionki), wypełnione środki liter, smugi w obszarze tekstu, braki lub odchylenia koloru czy plamki. Natomiast jeszcze na etapie przygotowań do druku można wykryć nieprawidłowości w czcionce (np. Arial zamiast Helvetiki), niezamierzone wytłuszczenie lub kursywę, brakujące znaki specjalne czy znaki diakrytyczne.

Definiowalne zestawy ustawień pozwalają na precyzyjne określenie tolerancji na poszczególne rodzaje odchyleń, w zależności od wymagań użytkownika lub specyfiki produktów.

Systemy EyeC Proofiler przeznaczone są dla branży farmaceutycznej i muszą spełniać restrykcyjne wymogi i normy, m.in. cGMP, ISO 9001, GAMP 4 oraz CFR 21 część 11. Powtarzalność wyniku weryfikacji jest kluczowa w procesie kontroli jakości, stąd też systemy EyeC mogą być walidowane, aby potwierdzić ten proces. Na bazie URS i FRS tworzona jest pełna dokumentacja walidacyjna, m.in. zawierająca FAT i SAT IQ, OQ.

Badanie zapisu Braille’a Zapis informacji alfabetem Braille’a na produktach medycznych jest potrzebny i wymagany, a jednocześnie bardzo trudny do sprawdzenia jakości. Opanowanie umiejętności jego czytania jest nie lada wyzwaniem. Tymczasem system EyeC nie tylko potrafi „odczytać Braille’a” w rekomendowanym standardzie Marburg medium w dowolnym alfabecie, ale również dokonuje pomiaru wszystkich punktów na kartoniku i sprawdza ich formulację. To niezwykle ważne, ponieważ zapisy Braille’a w różnych językach mają różną prezentację, szczególnie znaki specjalne, co utrudnia poprawne dekodowanie zapisu.

Wynik inspekcji prezentowany jest w graficznym ujęciu sześciopunktu wraz z tłumaczeniem i wszelkimi odchyleniami od oryginalnego zapisu wynikającymi z projektu opakowania. Czas badania jest wręcz błyskawiczny! Pełny raport otrzymuje się już po dwóch minutach. Dlatego też możliwość inspekcji Braille’a, bez konieczności opierania się na zewnętrznej opinii, z uwagi na oszczędność czasu i elastyczność działania jest niezwykle cenna. Dla osób z działów kontroli jakości – może wręcz okazać się bezcenna.

Pewna diagnoza Specjaliści z EyeC ponad 14 lat temu postanowili stworzyć rozwiązanie, które wydatnie i skutecznie wesprze ludzi w procesie kontroli jakości opakowań. Tak powstały systemy EyeC pozwalające na wykrywanie niepożądanych różnic na całym obszarze opakowania, niezależnie czy jest to kartonik, ulotka, etykieta, czy folia alu.

Działają szybko, pewnie i łatwo. Ponadto porównują grafikę, kolory, tekst (w dowolnym języku!), weryfikują kody 1D, 2D i QR zgodnie z normami ISO, a także dekodują zapis Braille’a w dowolnym alfabecie (są bowiem różnice!) i mierzą wysokość wszystkich punktów oraz ich położenie na panelu kartonika. Na końcu generują raport z inspekcji, ale to jeszcze nie wszystko! Kluczowa jest bowiem możliwość kontroli wszystkich elementów opakowania w jednym procesie i na jednym systemie.

Najczęściej identyfikowane błędy to m.in. brakujące części liter (od 5-punktowej czcionki), wypełnione środki liter, smugi w obszarze tekstu, braki lub odchylenia koloru, plamki e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

fot. EyeC

Moduł Inspekcji Braille’a pozwala na dekodowane zapisu w dowolnym alfabecie oraz sprawdzenie: obecności punktów i poprawności ich rozmieszczenia, zapisanej treści, zgodności ze standardem Marburg medium oraz jakości wytłoczenia.

Badanie określa także, czy dana próbka spełnia wymagania przemysłu farmaceutycznego i unijną dyrektywę 2004/27/EC

52 | Precyzyjna ulotka dla pacjenta Szczególnej inspekcji wymagają ulotki. Ponieważ zawierają kluczowe dla bezpieczeństwa pacjenta dane dotyczące produktu i jego dawkowania, są więc naturalnym przedmiotem wzmożonej kontroli inspekcji GIF. Często z wielojęzyczną treścią drukowaną małą czcionką na obu stronach materiału o niskiej gramaturze, np.

40 g/m2, stanowią jedno z największych wyzwań dla osób wykonujących ich korektę i akceptację. Sprawdzenie jednej ulotki produktu leczniczego w obcym języku w formacie np. 710 x 210 mm trwa od 40 minut do 1,5 godziny! Problemem jednak są nie tylko języki obce, ale ilość danych i formaty. Coraz częściej bowiem pojawiają się ulotki, które swoją konstrukcją i wyglądem przypominają dwustronnie zadrukowane żagle! Sprawę wkrótce może jeszcze skomplikować zwiększenie rozmiaru czcionki w PILach…

Dlatego też, dzięki systemom EyeC Profiler, podanie w kilka minut wyniku inspekcji z wygenerowanym raportem oraz gotowość do równie skutecznego sprawdzenia kolejnych partii ulotek – w tym również weryfikowania farma kodów Laetusa (wszystkich typów), może stanowić antidotum na wszelkie dolegliwości.

Co z tymi kodami?

Niezwykle ważnym elementem każdego opakowania są kody 1D i 2D, które również muszą być szczegółowo sprawdzane. Kody 1D (kody kreskowe) to zazwyczaj kody handlowe EAN-13, EAN-8, ale także kody PZN, Code 39, Code 25 i Pharma kody w standardzie Laetusa.

EyeC Proofiler oferuje najwyższy poziom weryfikacji tych kodów, zgodny z normami CEN/ANSI (ISO 15416) oraz ISO 797. Należy podkreślić, że czytanie kodu, np. czytnikiem i porównanie jego zapisu jest niewystarczające, aby mieć stuprocentową pewność, że jest on nie tylko odpowiednio zbudowany, ale również, że został poprawnie wydrukowany. Weryfikacja kodów 1D systemem EyeC Proofiler trwa kilkanaście sekund, a rezultat jest dostępny w wygenerowanym raporcie, zawierającym pełny opis parametrów kodu i ocenę jakościową od A do F. Odpowiadając na potrzeby rynku farmaceutycznego system EyeC Proofiler został wyposażony w moduł do weryfikacji kodów 2D, czyli Data Matrix. Ten nowy w farmacji standard zapisu danych personalizowanych

i zmiennych wymaga szczególnej kontroli i weryfikacji. System EyeC Proofiler nie tylko zdekoduje kod Data Matrix lub QR, ale również zgodnie z normą ISO 15415 poda ocenę jakościową od A do F. Możliwość zdekodowania informacji zawartej w kodzie, którą oferuje system, jest w tym przypadku kluczowa. Każde opakowanie będzie miało indywidualny numer seryjny (serializacja) i informację o pochodzeniu leku (producent), które będą musiały być zweryfikowane.

Oczywiście wynik weryfikacji dostępny będzie w wygenerowanym przez system raporcie.

Kontrola procesów produkcyjnych i poprodukcyjnych z pewnością może zapobiec poważnym konsekwencjom.

Kluczowa jest bowiem odpowiedzialność za wyprodukowany towar, która pozwoli uniknąć wielu późniejszych problemów

Bez przebaczenia EyeC jest partnerem, który 60 procent swoich urządzeń zainstalował dotychczas w branży farmaceutycznej. – Do naszych zalet nie należy jednak tylko najlepsza dostępna technologia, ale również doświadczenie w kompleksowym wdrażaniu systemów w różnych lokalizacjach i na różnych etapach. Połączenie bogatego doświadczenia ze zrozumieniem procesów zachodzących w branży farmaceutycznej i poligraficznej, pozwala na zaoferowanie optymalnego rozwiązania dla obydwu branż – podsumowuje Marcin Weksler. – Ponadto sukces naszych systemów wizyjnych tkwi nie tylko w zaawansowanej technologii, ale również w prostej implementacji i obsłudze – dodaje.

Systemy EyeC są rozwiązaniami o bardzo wielu wdrożeniach w przemyśle farmaceutycznym, nota bene uznawanym za najbardziej wymagającego i skrupulatnego klienta, który nie uznaje żadnych błędów – i to jest najlepszą rekomendacją.

fot. EyeC

EyeC Proofiler 1067 CS idealnym rozwiązaniem do inspekcji ulotek farmaceutycznych szczególnie w dużych formatach

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

CONTAMINATION CONTROL

Our Manufacturing Processes are Second to None

The last thing you need in a cleanroom is doubt.

Our Process Match assurance helps eliminate it.

With the Klercide range from Ecolab, you can be sure of a fully validated range of contamination control products which are actually manufactured in cleanrooms for use in cleanrooms.

Our state-of-the-art purpose built facility produces sterile products to the requirements of cGMP under conditions which match those of our customers.

FOR FURTHER INFORMATION OR TO REQUEST A SITE VISIT, PLEASE CONTACT YOUR ECOLAB CONTAMINATION CONTROL EXPERT OR CALL OUR CUSTOMER SERVICES HELPLINE ON THE NUMBERS BELOW ECOLAB HEALTHCARE EUROPE ECOLAB HEALTHCARE HEALTHCARE EUROPE ECOLAB EUROPE Richtistrasse 7 Richtistrasse 7 8304 Wallisellen Richtistrasse 7 8304 Wallisellen Wallisellen Switzerland 8304 Switzerland +41 44 877 2000 Switzerland +41 44 44 877 877 2000 2000 +41 www.ecolab.eu www.ecolab.eu www.ecolab.eu Š Ecolab 2014 6391.1/01.14

ECOLAB CONTAMINATION CONTROL ECOLAB CONTAMINATION CONTROL CONTROL ECOLAB CONTAMINATION Brunel Way Brunel Way Way Baglan Energy Park Brunel BaglanSA11 Energy Park Neath 2GAPark UK Baglan Energy Neath SA11 SA11 2GA UK 02920 854 2GA 390 UK (UK) Neath 02920 854854 390395 (UK) +44 2920 (Export) 02920 854 390 (UK) +44 2920 2920 854 854 395 395 (Export) (Export) +44 www.ecolabcc.com www.ecolabcc.com www.ecolabcc.com

Our unrivalled range of alcohol & biocide sprays all feature our SteriShield Delivery System (SDS), the only validated system on the market.

Combined with our extensive range of high quality wipes - pre-impregnated and dry - our dry goods and additional service options, we are confident of offering all our customers:

CONTAMINATION CONTROL

WITHOUT COMPROMISE

54 |

Rola najwyższego kierownictwa w świetle wymagań wytycznej ICH Q10 Farmaceutyczny System Jakości

Elpharma

O

d stycznia 2013 roku obowiązuje wytyczna ICH Q10 Pharmaceutical Quality System (Farmaceutyczny System Jakości, PQS). Jednym z aspektów wdrożenia, utrzymania i doskonalenia Farmaceutycznego Systemu Jakości jest odpowiedzialność najwyższego kierownictwa.

Z obserwacji praktyki wynika, iż zadania najwyższego kierownictwa najczęściej skupiają się na finansach, marketingu, zasobach ludzkich i administracji.

Tymczasem będąc menadżerem w firmie farmaceutycznej, należy mieć świadomość, iż za wdrożenie, utrzymanie i doskonalenie Farmaceutycznego Systemu Jakości odpowiada najwyższe kierownictwo.

Od członków najwyższego kierownictwa wymaga się zaangażowania w określenie polityki i metod osiągania celów jakościowych, a w szczególności uświadomienie personelowi znaczenia prawidłowego funkcjonowania systemu jakości, znaczenia wkładu pracy jednostek, a także korzyści płynących z dążenia do samodoskonalenia.

Rola najwyższego kierownictwa w zakresie efektywnej komunikacji Jednym z obowiązków najwyższego kierownictwa w PQS jest zapewnienie bieżącej i efektywnej komunikacji na odpowiednich poziomach zarządzania.

Kluczową rolę w opracowaniu i nadzorowaniu farmaceutycznego systemu jakości mają osoby na najwyższych stanowiskach kierowniczych. Oni wszyscy są główną siłą napędową w zakresie wdrażania i doskonalenia nowych rozwiązań w przedsiębiorstwie. Poniższy artykuł skupia się na rolach, zadaniach i odpowiedzialnościach najwyższego kierownictwa w farmaceutycznym systemie jakości.

Efektywna komunikacja to podstawa dobrego zarządzania przedsiębiorstwem, niezależnie od jego wielkości. Ma ona istotny wpływ na kulturę organizacji. Komunikacja to niezbędny składnik procesu podejmowania decyzji przez zespół pracowników, poczynając od jego zbudowania, poprzez podział kompetencji, motywowanie do działania, na ocenie efektów wspólnej pracy kończąc. Należy pamiętać, że komunikacja jest procesem dwukierunkowym, obejmującym w takim samym stopniu słuchanie, jak i mówienie. Dobra komunikacja wewnątrz firmy poprawia poziom zadowolenia z pracy, korzystnie wpływając na panującą w atmosferę. Wypracowanie odpowiednich warunków komunikacji z pracownikami, częstsze absorbowanie ich życiem organizacji to czynniki działające na korzyść firmy, pozwalające ograniczyć ryzyko wystąpienia sytuacji kryzysowych.

Zadowoleni pracownicy będą promowali na zewnątrz zarówno swojego pracodawcę, jak i cała firmę, budując w ten sposób jej korzystny wizerunek.

Na najwyższym kierownictwie spoczywa odpowiedzialność za określenie zadań na szczeblu indywidualnym i zespołowym, odpowiedzialności, władzy, współzależności i współdziałania oraz zapewnienie, że jest to wszystko zakomunikowane i rozumiane

1/2014

na poszczególnych szczeblach organizacji.

Najwyższe kierownictwo powinno promować umiejętności funkcjonowania w zespole pracowniczym, co pozwala na efektywne działanie w celu realizacji zadań grupowych, zachęcać pracowników do bycia członkami zespołu, oraz kształtować nastawienie własne i pracowników na redukowanie i konstruktywne rozwiązywanie konfliktów grupowych.

Szczególnie ważną kompetencją najwyższego kierownictwa jest zdolność oraz gotowość do delegowania zadań, uprawnień, odpowiedzialności poszczególnym pracownikom. Bardzo duży zakres obowiązków wymusza na kadrze menedżerskiej delegowanie poszczególnym pracownikom zadań, a także uprawnień.

Poprzez delegowanie uprawnień i odpowiedzialności menedżer stwarza szanse swoim podwładnym na rozwój samodzielności, inicjatywy i kreatywności.

Rola najwyższego kierownictwa w zakresie przeglądu zarządzania: • Odpowiedzialność za przeprowadzenie przeglądu zarządzania • Ocena wniosków z przeglądu zarządzania Kolejnym zadaniem najwyższego kierownictwa jest odpowiedzialność za poprawne

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

zaleceń na kolejny okres (zwykle roczny lub kilkuletni).

Rola najwyższego kierownictwa w zarządzaniu zasobami: • Ustanowienie i dostarczenie odpowiednich zasobów: ludzkich, finansowych, materiałów, wyposażenia, • Zapewnienie, że zasoby mają odpowiednie zastosowanie do produktu, procesu lub miejsca wytwarzania.

przeprowadzenie przeglądu zarządzania i przeglądu jakości produktu. Przegląd jakości produktu jest m.in. narzędziem do monitorowania jakości w przedsiębiorstwie farmaceutycznym oraz do opracowania planu ciągłej poprawy jakości.

Przegląd systemu zarządzania jakością powinien być przeprowadzany w zaplanowanych odstępach czasu, dla zapewnienia jego stałej przydatności, adekwatności i skuteczności. Przegląd zarządzania powinien swoim zakresem obejmować „ocenianie możliwości doskonalenia i potrzebę zmian w systemie zarządzania jakością, łącznie z polityką jakości i celami dotyczącymi jakości”. Kierownictwo powinno ustanowić formalny proces okresowego przeglądu systemu jakości.

Przegląd ten powinien obejmować: • pomiar realizacji celów systemu jakości; • ocenę wskaźników wykonania, które mogą być wykorzystane do monitorowania efektywności procesów w ramach systemu jakości, takich jak skargi, odstępstwa, CAPA, zmiany procesów; informacje zwrotne dotyczące działań zlecanych podmiotom zewnętrznym; procesy samooceny, w tym ocenę ryzyka i audyty, oraz oceny zewnętrzne, takie jak inspekcje, ustalenia i audyty klienckie, • nowe przepisy, wytyczne i kwestie związane z jakością, które mogą wpływać na system zarządzania jakością, • innowacje, które mogą usprawniać system jakości, • zmiany otoczenia biznesowego i celów.

Analiza danych wejściow ych do pr zeglądu zar ządzania pozwala na opracowanie wniosków na temat stanu systemu zarzadzania oraz podjęcie decyzji związanych z doskonaleniem

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

skuteczności systemu zarządzania jakością i jego procesów, doskonaleniem wyrobu w powiązaniu z wymaganiami klienta oraz planowaniem zasobów.

Rola najwyższego kierownictwa w zakresie ciągłego doskonalenia Wszystkie elementy składające się na farmaceutyczny system jakości powinny być doskonalone. Najwyższe kierownictwo jest zobowiązane go wspierania ciągłego doskonalenia. Zarówno działanie systemu, procedury, konstrukcja procesów, jak i kwalifikacje pracowników muszą być monitorowane w celu znajdowania możliwości bardziej efektywnego działania.

Proces ciągłego doskonalenia polega na wykorzystaniu ustaleń z audytów, analiz danych, decyzji podjętych na przeglądach zarządzania do planowania i prowadzenia działań korygujących i zapobiegawczych.

Pojęcie ciągłego doskonalenia zostało zapożyczone z cyklu Deminga (cykl PDCA: Plan - Do - Check - Act), który obejmuje kroki doskonalenia: planowanie, wykonywanie, sprawdzanie oraz poprawianie (podejmowanie działań), które realizowane są nieustannie, co prowadzi do podnoszenia skuteczności, efektywności czy jakości w danym obszarze.

Dla każdego procesu obok celów wynikających z polityki jakości opracowywane są wskaźniki, które mają pomóc w szybkim diagnozowaniu stanu poszczególnych obszarów działalności. Dodatkowo właściciele procesów są odpowiedzialni za identyfikację zagrożeń i opracowywanie środków zaradczych. Te dane są jednym z wejść do przeglądu zarządzania. W ramach przeglądów analizowane są cele i stopień ich realizacji oraz poziomy wskaźników, co stanowi podstawę do wytyczenia nowych

1/2014

Funkcjonowanie każdego procesu wymaga zasobów. Zarówno zasobów ludzkich jak i niezbędnej infrastruktury. Dlatego właściwe zarządzanie zasobami jest istotnym elementem systemu zarządzania jakością.

Najwyższe kierownictwo jest zobowiązane do zapewnienia niezbędnych zasobów ludzi, infrastruktury oraz środowiska pracy dla wdrożenia i utrzymania farmaceutycznego systemu jakości oraz stałego jego doskonalenia, a także osiągania odpowiedniej jakości skuteczności i bezpieczeństwa wytwarzanych produktów leczniczych.

Najwyższe kierownictwo zobowiązane jest do zapewnienia pracowników o odpowiednich kompetencjach wynikających z wykształcenia, wyszkolenia, umiejętności i doświadczeń. W odniesieniu do stanowisk pracy mających wpływ na jakość powinny zostać określone niezbędne kompetencje, które posiadać muszą pracownicy na nich zatrudnieni. Aby to spełnić powinny być prowadzone odpowiednie szkolenia.

Skuteczność szkoleń powinna być oceniana.

Rolą najwyższego kierownictwa jest zapewnienie, że pracownicy są świadomi ich roli w realizacji celów jakości.

Infrastruktura to budynki, miejsca pracy, urządzenia, wyposażenie do realizacji procesów (w tym niematerialne), usługi wspomagające (np. transport). Organizacja powinna utrzymywać infrastrukturę, która jest niezbędna do osiągnięcia zgodności z wymaganiami dotyczącymi wyrobu.

Należy określić jakie elementy środowiska prowadzenia procesów wytwórczych mają wpływ na zgodność wyrobu i zarządzać nimi w taki sposób, aby tą zgodność otrzymać.

Rola najwyższego kierownictwa w ustaleniu polityki jakości Najwyższe kierownictwo odpowiada za ustalenie polityki jakości, która opisuje zamierzenia i kierunki doskonalenia jakości.

Polityka jakości to część strategii organizacji, która dotyczy działania, rozwoju i doskonalenia systemu jakości. Zawiera ona deklaracje kierownictwa dotyczące stosowania wymagań norm, prowadzenia

fot. Chromastock

55

56 | ELPHARMA – szkolenia i doradztwo dla przemysłu farmaceutycznego.

Strona internetowa: www.elpharma.pl

fot. Chromastock

Elżbieta Bętkowska-Ożóg, prezes ELPHARMY jest certyfikowanym trenerem, konsultantem z obszaru produkcji farmaceutycznej oraz audytorem w branżach: produkcja wyrobów farmaceutycznych i ochrona zdrowia, produkcja kosmetyków i produkcja opakowań do leków.

Jest certyfikowanym menadżerem projektów, certyfikat PRINCE2 Foundation.

ciągłego doskonalenia, przeznaczenia niezbędnych dla rozwoju systemu zasobów, identyfikacji oraz spełniania potrzeb i oczekiwań klientów oraz cele postawione przez systemem.

Najważniejszą rolą polityki jakości jest jej znaczenie dla zarządu organizacji.

Jest ona podstawą do ustanowienia celów i zadań w realizowanych procesach oraz stanowi ramy do utrzymania i doskonalenia celów organizacji, wyrobów i usług. Najwyższe kierownictwo, przy współudziale osób pracujących w poszczególnych działach, powinno opracować i ustalić wspólną politykę jakości, zgodną z innymi kierunkami polityki organizacji.

organizacja chce osiągnąć. Jeżeli cele nie zostały sprecyzowane, decyzje stają się chaotyczne.

Dzięki kompleksowemu ustalaniu celów krótkookresowych (operacyjnych), średniookresowych (taktycznych) i długoterminowych (strategicznych) osiągnąć można jasną wizję tego, co chce się osiągnąć.

Na podstawie tak przygotowanej bazy, kierownictwo może rozpatrywać różne kierunki planowania oraz wdrażać projekty w zależności od ich przydatności przy realizacji celów.

Rola najwyższego kierownictwa w planowaniu jakości

polega na:

• Odpowiedzialność za komunikowanie celów jakości, • Wspieranie realizacji celów jakości • Ustalenie, monitorowanie, komunikowanie realizacji celów jakości Cele mają kluczowe znaczenie dla skuteczności działania organizacji. Brak jasno i prawidłowo sformułowanych celów sprawia, że firma zachowuje się na rynku niczym dryfujący okręt, który nie może trafić do żadnego portu. W działalności organizacji cele spełniają cztery podstawowe funkcje: • stanowią wskazówkę dla pracowników i nadają ich pracy jednolity kierunek, • ułatwiają dobre planowanie działań w przyszłości, w tym poprawę jakości, • odpowiednio sformułowane, motywują pracowników do bardziej wytężonej pracy, • pozwalają na ustalenie skutecznego mechanizmu monitorowania, oceny i kontroli.

Dzięki ustaleniu celów, pracownicy w swojej codziennej pracy mogą łatwiej podejmować prawidłowe decyzje. Mając do wyboru alternatywne rozwiązania, rozważają ich skutki w oparciu o to, co

Rola najwyższego kierownictwa w zakresie zarządzania procesami zlecanymi na zewnątrz • Wczesnej akceptacji zleceniobiorców • Komunikacji ze zleceniobiorcami na odpowiednich szczeblach zarzadzania • Udziale w przeglądzie współpracy ze zleceniobiorcami Pełnienie roli menadżera w farmaceutycznym systemie jakości wymaga aktywnego i świadomego udziału we wszystkich obszarach funkcjonowania firmy. To najwyższe kierownictwo ponosi ostateczną odpowiedzialność za skuteczność wdrożenia i doskonalenia farmaceutycznego systemu jakości. Powyżej omówione zagadnienia mogą być przydatne do samooceny najwyższego kierownictwa, a także do weryfikacji czy audytu najwyższego kierownictwa.

Podsumowanie: Wymóg ICH Q10: najwyższe kierownictwo ponosi ostateczną odpowiedzialność za zapewnienie systemu jakości, w tym: Zobowiązania najwyższego kierownictwa: • Zaprojektowanie, wdrożenie, monitorowanie i utrzymanie farmaceutycznego systemu jakości PQS • Wykazanie wsparcia dla PQS

1/2014

• Zapewnienie bieżącej i efektywnej komunikacji na odpowiednich poziomach zarządzania • Określenie zadań na szczeblu indywidualnym i zespołowym, odpowiedzialności, władzy, współzależności i współdziałania, zapewnienie, że jest to wszystko zakomunikowane i rozumiane na poszczególnych szczeblach organizacji • Przeprowadzenie przeglądu zarządzania, PQR • Wspieranie ciągłego doskonalenia • Angażowanie odpowiednich zasobów Polityka jakości: • Ustalenie polityki jakości, która opisuje zamierzenia i kierunki doskonalenia jakości Planowanie jakości: • Odpowiedzialność za komunikowanie celów jakości • Wspieranie realizacji celów jakości • Ustalenie, monitorowanie, komunikowanie realizacji celów jakości Zarządzanie zasobami: • Ustanowienie i dostarczenie odpowiednich zasobów: ludzkich, finansowych, materiałów, wyposażenia, • Zapewnienie, że zasoby mają odpowiednie zastosowanie do produktu, procesu lub miejsca wytwarzania szczeblami organizacji Przegląd zarządzania: • Odpowiedzialność za przeprowadzenie przeglądu zarządzania • Ocena wniosków z przeglądu zarządzania Zarządzanie procesami zlecanymi na zewnątrz: • Wczesna akceptacja zleceniobiorców, • Zawieranie umów • Komunikacja ze zleceniobiorcami na odpowiednich szczeblach zarzadzania • Przegląd współpracy ze zleceniobiorcami.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

58 |

Wykorzystanie podręcznego

spektrometru Ramana w przemyśle farmaceutycznym na przykładzie weryfikacji 198 popularnych surowców

IRTECH

W niniejszym artykule zastosowano podręczny spektrometr Ramana w celu utworzenia i sprawdzenia metod dla 198 przykładowych substancji stosowanych jako materiały wyjściowe w przemyśle farmaceutycznym. Utworzenie metody analitycznej wymaga tylko jednej próbki surowca, z którego tworzy się widmo wzorcowe. Po utworzeniu metody zostały przeniesione do drugiego podręcznego aparatu. Następnie wszystkie próbki zostały przetestowane względem siebie co dało ponad 40 000 pomiarów. Uzyskano pozytywną weryfikację na poziomie 100%i i 99.9% wyników prawidłowo negatywnych.

P

roducenci leków szukają wielu sposobów, aby poprawnie zarządzać i poprawiać jakość produktów przy jednoczesnym ograniczaniu kosztów, w tym przy inspekcji surowców. Konieczność stosowania 100% inspekcji tożsamości surowców, a także zwiększające się ilości produkowanych preparatów są dodatkową motywacją do znalezienia bardziej ekonomicznych technik analitycznych. Wysoka selektywność spektroskopii Ramana sprawia, że ta technika staje się efektywną opcją dla jakościowej weryfikacji farmaceutycznych materiałów wyjściowych (1–3). W przeszłości zastosowanie spektroskopii Ramana wiązało się z problemami detekcji bardzo słabego, ale selektywnego rozproszenia Ramana. Przez ostatnie lata nastąpił postęp w technologii detektorów (CCD), lasery diodowe stały się bardziej rozpowszechnione, a także filtry rozproszenia Rayleigha stały się znacznie lepsze przez co spektroskopia Ramana stała się bardziej dostępna do szeregu aplikacji. Również miniaturyzacja komponentów optycznych pozwoliła na zbudowanie w pełni podręcznych aparatów, które mogą wykonywać analizy substancji przez opakowania (szkło, plastik) bez ich wcześniejszego otwierania (4).

Farmakopea Amerykańska oraz Farmakopea Europejska rozpoznaje spektroskopię Ramana jako akceptowalną technikę do potwierdzania tożsamości surowców (5).

Oprócz wysokiej selektywności spektroskopia Ramana cechuje się brakiem wrażliwości na fizyczne i środowiskowe czynniki, takie jak rozmiar cząstek, wilgotność czy wpływ materiału opakowania. Te cechy w połączeniu z wysoką selektywnością pozwalają na bardzo

sprawny proces tworzenia metod. Każda metoda może być oparta tylko na jednym widmie wzorcowym (4). Wysoka selektywność i ekstremalnie niska czułość na fizyczne różnice w cząsteczkach sprawiają, że spektroskopia Ramana eliminuje problemy związane z transferem metod analitycznych pomiędzy poszczególnymi aparatami. Uważnie zaprojektowany spektrometr ma powtarzalną charakterystykę, dzięki czemu metoda utworzona na jednym aparacie może być łatwo przenoszona do drugiego, co znacznie oszczędza czas i pieniądze (4).

Urządzenia przenośne muszą być specjalnie zaprojektowane do pracy poza środowiskiem laboratoryjnym. Projektanci musieli wziąć pod uwagę fakt, iż operator nie będzie w stanie kontrolować środowiska, w którym wykonuje analizy (wilgotność, temperatura, intensywność światła zewnętrznego itp.). Urządzenie musi być tak zaprojektowane, aby automatycznie kompensowało różnice wynikające z różnego rozproszenia światła zewnętrznego, geometrii próbkowania czy spektroskopowe różnice w analizowanych materiałach.

Również istotne jest, że podczas analizowania jakiejkolwiek metody analitycznej konieczne jest określenie jej charakterystyki. W przypadku testów identyfikacyjnych, specyficzność (np. selektywność) jest jedynym parametrem, który należy udowodnić poprzez gruntowną walidację (6). Podczas identyfikacji w oparciu o dane spektralne, nieznany pomiar jest sprawdzany względem jednego lub kilku widm wzorcowych. Ostateczne dopasowanie

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

59 może zostać dokonane manualnie poprzez porównanie położenia charakterystycznych pików, jednak zazwyczaj przeprowadzana jest analiza pełnego widma. W związku z tym algorytm stosowany przy podejmowaniu ostatecznej decyzji ma tutaj ogromne znaczenie.

Najbardziej popularnym podejściem do porównywania widm jest Hit Quality Index (HQI) i korelacja spektralna (7). Te metody są użyteczne przy szybkich porównaniach podobieństw; jednakże nie dostarczają one bezpośredniej interpretacji w kontekście identyfikacji. Co więcej, nawet jeśli te techniki dostarczają istotnych informacji na temat współczynnika korelacji, często zdarzają się błędne identyfikacje.

Wynika to z faktu znacznie obniżonej czułości na niezgodności pomiędzy badanymi widmami (4).

Alternatywą dla HQI i korelacji spektralnej jest zastosowanie pełnego wielowymiarowego podejścia probabilistycznego, które szuka spektroskopowych różnic pomiędzy widmem badanym a wzorcowym. W ramach hipotezy zerowej zakładając, że widmo pomiaru i widmo wzorca są takie same, ich porównanie jest przedstawione w postaci tradycyjnej wartości p-value (prawdopodobieństwo testowe) (mała wartość p-value wskazuje na większe rozbieżności pomiędzy porównywanymi widmami). Jeżeli nie znaleziono większych rozbieżności (np. p-value>0.05) wtedy system uznaje dane

785 nm ze stabilizacją i chłodzeniem termoelektrycznym. Laser zazwyczaj pracuje przy 300mW i automatycznie dostosowuje się do warunków, aby zapobiec nasyceniu detektora. Urządzenia te są również wyposażone w miniaturowy spektrometr oraz chłodzony detektor CCD, a także dielektryczne filtry dla odrzucenia rozproszenia Rayleigha. Każdy z analizatorów ma wbudowany czytnik kodów kreskowych pozwalający na wybór metody oraz wpisanie numeru próbki badanej oraz numeru serii.

Widma zostały zebrane przy użyciu trybu automatycznego, który monitoruje przychodzące dane w czasie rzeczywistym i automatycznie dostosowuje ustawienia (moc lasera, czas ekspozycji, ilość ekspozycji) tak, aby widma mogły zostać statystycznie porównane między sobą. Takie podejście zapewnia stałą statystyczną charakterystykę aparatu i powoduje, że algorytmy decyzyjne są niezależne od specyfiki środowiska pracy. Do testów zastosowano 4 analizatory, które posłużyły do utworzenia widm wzorcowych dla 198 materiałów użytych do badań (patrz tabela 2. „Testowane substancje”). W celu zarejestrowania widma wzorca, substancja została umieszczona w szklanej wialce i umieszczona w odpowiedniej odległości od optyki aparatu (odpowiedni uchwyt mocujący na fiolki). Wszystkie dane zostały zebrane w trybie automatycznym. Podczas wykonywania

Alkohole/kwasy/zasady

Sb. smakowe/zapachowe

Aminokwasy

Ogólne nieorganiczne

Antybiotyki

Ogólne organiczne

Środki przeciwpieniące

Monomery/polimery

Przeciwutleniacze

Poliole

API

Konserwanty

Binder

Rozpuszczalniki

Bufory

Substancje słodzące

Diluent

Stabilizatory emulsji

Emolienty/lubrykanty

Witaminy/minerały

fot. IRtech

Tab. 1. Grupy materiałów zastosowanych w eksperymencie

Rys. 1. Podręczny spektrometr Ramana – TruScan

Kwasy tłuszczowe widmo za zgodne z widmem wzorca i wyświetla wynik jako Pass.

Jeżeli rozbieżności są widoczne – inne niż te wynikające z niepewności samego pomiaru – materiał nie może zostać potwierdzony względem wzorca i wynik jest Fail.

Niniejsza praca przedstawia zastosowanie podręcznego spektrometru Ramana na przykładzie weryfikacji 198 materiałów, aktywnych dla spektroskopii Ramana i najczęściej wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Każda metoda weryfikacyjna została utworzona przy wykorzystaniu tylko jednego widma wzorcowego, co stanowi ułamek ilości wymaganej przy typowym tworzeniu metod dla spektroskopii bliskiej podczerwieni (NIR). Do testów zastosowano różne grupy produktów (patrz tabela 1). Wykonano test selektywności poprzez sprawdzenia każdego surowca względem każdej z metod.

sprawdzeń, większość analiz została zakończona w mniej niż minutę.

Widma wzorcowe mogą być transferowane względem innych analizatorów TruScan przy użyciu karty pamięci lub standardowej przeglądarki internetowej za pomocą protokołu TCP/IP. Wykorzystując tą możliwość widma wzorcowe zostały przesłane do piątego aparatu testowego. Następnie wygenerowano 198 metod analitycznych wykorzystując do tego narzędzie WebAdmin.

Pozwoliło to na przypisanie po jednym widmie wzorcowym do każdej metody. W kontekście analizatora TruScan, metoda jest zadaniem analitycznym bazującym na zapisanym widmie wzorcowym, które oprogramowanie wykorzystuje do określenia czy dany materiał może zostać pozytywnie zidentyfikowany czy też nie. Aby sprawdzić poprawność i trwałość metody, próbka każdego z surowców została umieszczona w szklanej wialce i następnie umieszczona w uchwycie na fiolki przy aparacie w celu dokonania analizy. Każdy test przeprowadzono na ustawieniach automatycznych. Każda substancja została sprawdzona względem każdej metody, co dało w sumie 39 204 analiz. Jako dodatek do wyniku Pass/Fail wyświetlonym na aparacie, zapisano wartość p-value dla każdej pary materiał testowy-wybrana metoda.

Eksperyment W niniejszym eksperymencie użyto pięć podręcznych systemów do weryfikacji tożsamości (TruScan, Thermo Scientific, rysunek 1).

Te systemy wykorzystują jako technikę analityczną spektroskopię Ramana i są wyposażone w źródło światła w postaci lasera NIR

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

60 | Wyniki i dyskusja

dla wszystkich testowanych par poza sześcioma system pokazał wynik pass, kiedy materiał był testowany względem odpowiedniej metody. Wynik Fail został uzyskany w pozostałych przypadkach.

W przypadku 6 wyników uzyskano fałszywie pozytywne wyniki.

Jest to spowodowane bardzo wysokim podobieństwem w składzie i/lub strukturze molekularnej materiału każdej pary. Jeden z przykładów to olej szafranowy, który zawiera wysokie stężenie kwasu linolowego. Inne przykłady to powidon i krospowidon, które maja tą samą strukturę. Niewielkie różnice pomiędzy parami substancji nie powodują, iż na widmach Ramana powstaną odpowiednie różnice.

Zakres zmian wartości p-value zmienia się również w zależności od grup substancji badanych.

Aminokwasy. Ze 198 testowanych materiałów 12 było aminokwasami. Na wykresie 4 przedstawiono wartości współczynnika p-value dla różnych par aminokwasów. Zielony kolor oznacza wartości p-value >0.1, znacznie bardziej rygorystyczną granicę niż wymagane 0.05 dla pozytywnego wyniku. Każdy aminokwas został pozytywnie

Podręczny spektrometr Ramana wskazuje Pass za każdym razem, gdy wynik porównania widma wzorca z widmem zebranym daje wartość p-value⩾0.05. Generalnie test materiału względem złej metody daje wartość p-value znacznie niższą niż 0.05, co skutkuje wynikiem fail. Na rysunku 2 przedstawiono podsumowanie w formie histogramu dla wszystkich par z puli 198 metod. Zielone słupki przedstawiają wynik uzyskany kiedy materiał testowany był względem odpowiedniej metody (testowanie prawidłowo pozytywne), czerwone słupki oznaczają przypadek gdy materiał badany był względem innej metody (testowanie fałszywie pozytywne) Na wykresie wyraźnie widać, że wszystkie próbki z wynikiem Pass są znacznie powyżej wartości granicznej p-value. Wyniki fałszywie pozytywne dało kilka próbek z wartością p-value 0.15, znaczenie wyższą niż graniczna dla wyniku Pass. Próbki negatywne stanowią ponad 99% wyników. Są to testy, gdzie substancja była badana względem innej metody, a wartość p-value w tych przypadkach była

Rys. 2. Histogram wartości p-value dla testów fałszywie pozytywnych i fałszywie negatywnych dla 198 badanych materiałów

Rys. 4. Macierz pomyłek dla grupy aminokwasów

niższa niż 10 -13, co jest oczywiście znacznie poniżej granicy dla Pass

zweryfikowany przez aparat. Również każdy niepasujący materiał został prawidłowo odrzucony z wartością p-value <1 x 10 -8.

i jest definitywnym wynikiem dla Fail. Te wyniki wyraźnie pokazują ekstremalnie wysoką selektywność spektroskopii Ramana.

Dane przedstawione na rysunku 2 przedstawiono również w postaci macierzy pomyłek (rysunek 3). Na wykresie 3 przedstawiono 198 rzędów i 198 kolumn (co daje 39 204 par testowych), odpowiednio oznaczonych kolorami, gdzie na czerwono oznaczono wyniki z p-value <0.05 (odniesienie do wyniku Fail), a na zielono wyniki o p-value > 0.05 (odniesienie do Pass). Można zauważyć, że

Rozpuszczalniki. Wśród testowanych materiałów było również 15 rozpuszczalników organicznych. Na wykresie 5 przedstawiono wartości p-vaule każdej z par substancji. Pola zielone przedstawiają wyniki dla których p-valuve >0.1, ponownie znacznie wyżej niż granica 0.05 dla wyniku pass. Wszystkie substancje zostały pozytywnie zweryfikowane, a niepasujące pary zostały odrzucone z wartością p-value <1 x 10 -8, na wykresie oznaczone na czerwono.

Rys. 3. Macierz pomyłek dla testu 198 metod

Rys. 5. Macierz pomyłek dla grupy rozpuszczalników

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

61 Długołańcuchowe węglowodory.

Wartości p-value 13 długołańcuchowych węglowodorów przedstawiono na rysunku 6. W przeciwieństwie do pozostałych kategorii, niektóre z par substancji wykazywały znacznie wyższą wartość p-value, kiedy metoda była sprawdzana względem podobnego materiału. W przypadku dużych cząsteczek, tak jak w tym przypadku, sygnał Ramana pochodzący od połączeń w łańcu-

jest para stearynian magnezu-sorbitan monopalmitylu. W tym przypadku sygnał Ramana pochodzący od długiego łańcucha węglowego (oba materiały różnią się tylko jednym atomem węgla) przewyższa różnicę wynikającą z pozostałej struktury cząsteczki. Około połowa par negatywnych z tej grupy wykazuje niską wartość p-value< 1x10-8, oznaczoną na czerwono na wykresie 6. 19 par substancji wykazało wartość p-value 0.01-0.1 (zaznaczone na żółto na rysunku 6).

W tym przypadku istnieje ryzyko niedokładnych pomiarów, dlatego ważne jest sprawdzenie na etapie walidacji potencjalnego ryzyka wynikającego z możliwości błędnej identyfikacji. Pozostała grupa 54 par zaznaczonych na pomarańczowo wykazuje wartość p-value w zakresie 1x10-8 do 0.01. Oznacza to znacznie mniejsze ryzyko błędnych weryfikacji podczas sprawdzania trwałości metody.

Podsumowanie

Rys. 6. Macierz pomyłek dla grupy długołańcuchowych węglowodorów.

chu węglowym, może znacznie przewyższać sygnał pochodzący od innych grup funkcyjnych. W małych cząsteczkach, pojedyncze atomy lub grupy funkcyjne są znacznie łatwiejsze w detekcji (np. aceton/ keton etylowo-metylowy, czy siarczan wapnia/siarczan magnezu).

W praktycznie wszystkich przypadkach pary długołańcuchowych węglowodorów są selektywne. Wyniki pass z wartością p-value > 0.1 przedstawiono w kolorze zielonym na wykresie 6. Jednym wyjątkiem

Niniejszy artykuł przedstawił możliwości zastosowania podręcznego spektrometru Ramana do weryfikacji tożsamości surowców na przykładzie 198 surowców najczęściej stosowanych w przemyśle farmaceutycznym. Utworzenie metody wymagało wprowadzenia tylko jednego widma wzorcowego dla każdego z surowców. Wykonano prawie 40 000 sprawdzeń i uzyskano 100% pozytywną identyfikację oraz prawidłowy wskaźnik odrzucenia na poziomie 99,9%.

Podręczne spektrometry Ramana są atrakcyjną alternatywą dla innych technik analitycznych wykorzystywanych do identyfikacji i weryfikacji tożsamości surowców. Specyficzność technologii dla szerokiego zakresu materiałów, łatwość tworzenia i walidacji metod oraz możliwość bezpośredniego przenoszenia danych pomiędzy aparatami sprawia, że spektroskopia Ramana jest w stanie poprawić jakość w testowaniu surowców przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów. reklama

62 | Tab. 2. Testowane substancje 1,3-Propanediol 2-(N-morpholino) ethanesulfonic acid (MES) 2,2’-Asobis(2-methylpropionitrile) 2-amino-2-hydroxymethyl-1,3propanediol (TRIS) 3-(N-morpholino) propanesulfonic acid (MOPS) 4-(2-hydroxyethyl)-1piperazineethanesulfonic acid (HEPES) 6-Caprolactone monomer Acesulfame K Acetaminophen Acetic acid Acetone Acetonitrile Acrylic acid Adenine hydrochloride Adipic acid Ammonium acetate Ammonium chloride Ammonium phosphate disbasic Ammonium sulfate Ampicillin Aspartame Benzaldehyde Benzalkonium chloride Benzoic acid Benzyl alcohol Beta-carotene Beta-cyclodextrin Biotin (B7) Caffeine Calcium carbonate Calcium hydrogenphosphate dihydrate Calcium phosphate dibasic Calcium sulfate Calcium sulfate dihydrate Capric acid (decanoic acid) Caprylic acid (octanoic acid) Carnauba wax Cetyl alcohol (1-Hexadecanol) Cimetidine Citricacid monohydrate Citric acid anhydrous Corn starch Cremophor EL Crospovidone Cyclohexane D-(+)-Arabinose D-(+)-Fucose

D-(+)-Maltose monohydrate D-(+)-Mannose D-(+)-Trehalose D-(+)-Xylose Dextrin from corn Dextromethorphan hydrobromide Dextrose anhydrous Dextrose monohydrate Diethylene glycol Dimethicone (PDMS) Dimethyl sulfoxide Disodium edetate dihydrate DL-Ethionine sulfone DL-Isoleucine DL-Leucine DL-Norleucine Epinephrine HCl Ethanol Ethyl acrylate Ethyl cellulose (Ethocel) Ethylene diamine tetracetic acid (EDTA) Ethylene glycol Fish oil Folic acid (B9) Fructose Fumaric acid Glucosamine hydrochloride Glycerol Glycine Heptane Hexane Hydrogen peroxide Hydroxypropyl methyl cellulose phthalate Ibuprofen Imidazole Isopropyl alcohol (IPA) Isopropyl myristate Lactic acid Lactose monohydrate L-Arginine L-Arginine monohydrochloride Lauric acid (dodecanoic acid) L-Cystine L-Glutamine L-Histidine Limonene Linoleic Acid L-Leucine L-Methionine L-Proline L-Tryptophan L-Tyrosine

Magnesium sulfate Propionic acid Malic acid Propyl paraben, sodium salt Maltitol Propylene glycol Mannitol Pyridine Meglumine Retinoic acid (vitamin A acid) Menthol Safflower oil Methanol Simethicone Methyl acetate Sodium acetate Methyl ethyl ketone (MEK) Sodium acetate trihydrate Methyl methacrylate Sodium benzoate Methyl paraben, sodium salt Sodium bicarbonate Methylene chloride Sodium carbonate Microcrystalline cellulose (Avicel) Sodium citrate Myristic acid (tetradecanoic acid) Sodium cyclamate MyristyltrimethylamSodium dodecyl sulfate (SDS) monium bromide Sodium L- ascorbate Naproxen Sodium metabisulfite n-Butylamine Sodium molybdate N-Cyclohexyl-2-amiSodium molybdate dihydrate noethanesulfonic Sodium phosphate dibasic acid (CHES) Sodium phosphate monobasic N-Cyclohexyl-2-hydroxyl3Sodium phosphate monobasic aminopropanesulfonic monohydrate acid (CAPSO) Sodium pyrophoNiacin (B3) sphate dibasic Niacinamide (B3) Sodium saccharin Nitric acid Sodium succinate dibasic Nylon 6 Sorbic acid Nylon 6/6 Sorbitan monopalmitate Octane Sorbitol Octylphenol ethoxylate Stearic acid (octa(Triton X-100) decanoic acid) Oleic acid Succinic acid Orange oil Sucrose Palmitic acid (hexadecanoic acid) Sulfanilamide Peanut oil Sulfuric acid Penicillin G potassium salt Tartaric acid Penicillin G sodium Taurine Penicillin V potassium Tetrahydrofuran (THF) Phenol Thiamine hydrochloride(B1) Phosphoric acid Thiamine pyrophosphate Poly(vinyl alcohol) Thymine Polyethylene glycol Thymol (polyethylene Titanium (IV) dioxide oxide) (380-420) Tocopherol (E) Polyethylene terephthalate Toluene Polysorbate 20 (Tween 20) Tributyl citrate Polyvinylpyrrolidone (PVP or Triethyl citrate Povidone) Triethylene glycol Potassium carbonate TRIS hydrochloride Potassium citrate tribasic Urea monohydrate Vanillin Potassium nitrate White wax (bees wax) Potassium phosphate dibasic Xylitol Potassium phosphate monobasic Zinc sulfate heptahydrate Potassium sodium tartrate tetrahydrate

References

4. R.L. Green and C.D. Brown, “Raw-Material Authentication Using a Handheld Raman Spectrometer,” Pharm. Technol. 32 (3), 148–163 (2008).

1. T. Vankeirsbilck et al., “Applications of Raman Spectroscopy in Pharmaceutical Analysis,” TrAC 21 (12), 869–877, (2002).

5. USP 32–NF 27 (1120) “Raman spectrometry,” p. 1120.

6. ICH Q2R1 Harmonised Tripartite Guideline, Validation of Analytical Procedures: Text and Methodolgy (Geneva, Switzerland, 2005).

2. R.L. McCreery et al., “Noninvasive Identification of Materials Inside USP Vials with Raman Spectroscopy and a Raman Spectral Library,” J. Pharm. Sci. 87 (1), 1–8 (1998).

7. S.R. Lowry, “Automated Spectral Searching in Infrared, Raman, and Near-Infrared Spectroscopy,” in Handbook of Vibrational Spectroscopy, Vol.3 (Wiley, New York, 2001), pp. 1948-1961.

3. R. Cantu et al., “A Simple Approach for Developing, Validating, and Transferring an Identification Method for Multidose Pharmaceutical Products using FT-Raman Spectroscopy,” Am. Pharm. Review 10 (2), 96–103, 111 (2007).

Artykuł na podstawie publikacji autorów Robert L. Green, Robert Brush, Wayne Jalenak, oraz Christopher D. Brown opublikowanym w Pharmaceutical Technology vol.33 numer 10.

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

64 |

Jakość mikrobiologiczna produktów leczniczych Zaburzenia w równowadze ekologicznej środowiska człowieka oraz obniżenie naturalnej odporności populacji stwarzają niebezpieczeństwo zakażeń mikrobiologicznych. Z tego powodu jakość mikrobiologiczna produktów leczniczych odgrywa ważną rolę dla bezpieczeństwa stosujących je osób. Problem ten posiada swoje uwarunkowania w przeszłości w postaci klinicznie stwierdzonych zakażeń odlekowych, spowodowanych obecnością drobnoustrojów w lekach.

Katarzyna Czuba Laboratorium mikrobiologiczne „Mikrografia”

O

becność mikroorganizmów w produktach leczniczych może być wynikiem błędów produkcyjnych, nieodpowiednich warunków aseptycznych procesu produkcyjnego, pierwotnego skażenia surowców farmaceutycznych czy niewłaściwej konserwacji.

Klasycznym przykładem zakażenia odlekowego jest epidemia duru brzusznego w 1966 roku w jednym ze szwedzkich szpitali.

Spowodowana ona była podaniem chorym leku doustnego skażonego pałeczkami Salmonella. Zanotowano wówczas około 200 zachorowań. Należy więc zagwarantować, że leki nie są zanieczyszczone drobnoustrojami chorobotwórczymi mogącymi spowodować pogorszenie się stanu zdrowia chorego lub nawet śmierć [1].

Określaniem jakości mikrobiologicznej produktów leczniczych zajmuje się mikrobiologia farmaceutyczna. Badania mikrobiologiczne w przemyśle farmaceutycznym obejmują kontrolę środowiska wytwarzania produktów leczniczych (czystość mikrobiologiczną powietrza, powierzchni i personelu), procesu produkcyjnego, a także jakość surowców, produktów pośrednich oraz produktu końcowego. Wytyczne dotyczące jakości i bezpieczeństwa produktów leczniczych zawarte są w monografiach farmakopealnych, poszczególnych normach ISO oraz zasadach Dobrej Praktyki Wytwarzania [1].

Dobra Praktyka Wytwarzania (ang.

Good Manufacturing Practice, GMP) jest to zbiór przepisów i wytycznych stosowanych w celu zapewnienia prawidłowego procesu

wytwarzania produktów leczniczych, materiałów medycznych i aktywnych substancji farmaceutycznych. Stosowanie zasad GMP zapewnia powtarzalność oraz jednorodność produktów poprzez nadzór nad procesem produkcji, od momentu zaopatrzenia w surowce, poprzez ich magazynowanie, produkcję, pakowanie, znakowanie, aż do etapu składowania i dystrybucji gotowych wyrobów. Umożliwia to eliminowanie sytuacji, w których istnieje możliwość zanieczyszczenia produktu obcymi substancjami, ciałami chemicznymi, fizycznymi lub szkodliwą mikroflorą. Stosowanie zasad Dobrej Praktyki Wytwarzania w zakładach gwarantuje konsumentom większy poziom komfortu oraz pewność, co do jakości wytwarzanego produktu [2].

Wymagania odnośnie Dobrych Praktyk Wytwarzania przedstawiane są w różnego rodzaju dokumentach, między innymi Rozporządzeniach WE (prawodawstwo unijne), rozporządzeniach krajowych oraz normach międzynarodowych. Wymagania GMP dla branży farmaceutycznej opisane są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 1.10.2008 r. w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (Dz. U. 2008 nr 184 poz. 1143, z późn. zm.) [3].

sane w opracowaniach farmakopealnych.

W związku z przystąpieniem Polski do Konwencji o Opracowywaniu Farmakopei Europejskiej obowiązuje nas Farmakopea Europejska, która jest tłumaczona na język polski i publikowana jako Farmakopea Polska. Obecnie w Polsce obowiązuje Farmakopea Polska wydanie IX, która ukazała się pod koniec 2011 roku w postaci 2 tomów obejmujących tłumaczenie Ph. Eur. oraz suplementy [4].

Zagadnienia mikrobiologiczne dotyczące produktów leczniczych poruszane są w Farmakopei w wielu monografiach. Zasadniczo farmakopealne metody mikrobiologiczne stosowane w badaniu jakości produktów leczniczych można podzielić na 4 klasy: • liczenie komórek drobnoustrojów w badanej próbie, • wykrywanie obecności drobnoustrojów w badanej próbie, • identyfikacja i charakterystyka drobnoustrojów obecnych w badanej próbie lub wyhodowanych z przesiewów, • określenie aktywności przeciwdrobnoustrojowej substancji czynnych (antybiotyki, środki konserwujące, antyseptyczne) w stosunku do testowych szczepów bakterii lub grzybów.

Badania mikrobiologiczne produktów leczniczych

Pod względem mikrobiologicznym produkty lecznicze dzielimy na jałowe oraz niejałowe. Do produktów leczniczych jałowych zalicza się preparaty do podawania pozajelitowego, preparaty do oczu, preparaty na rozległe rany i oparzenia, niektóre

Jakość produktów leczniczych i surowców stosowanych w produkcji leków, a także metody stosowane w badaniach jakości mikrobiologicznej leków, są opi-

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

65

preparaty do uszu i irygacji oraz preparaty weterynaryjne stosowane domacicznie lub dowymieniowo. Wszystkie pozostałe produkty lecznicze dopuszczone do obrotu oraz substancje stosowane do celów farmaceutycznych muszą spełniać odpowiednie kryteria czystości mikrobiologicznej [4].

Badanie czystości mikrobiologicznej ma na celu oznaczenie w 1g lub w 1 ml badanej próby liczby żywych drobnoustrojów tlenowych (bakterie i grzyby) oraz wykluczenie obecności wybranych drobnoustrojów chorobotwórczych [4].

Mikrobiologiczne badanie ilościowe produktów niejałowych można wykonać metodą z użyciem sączków membranowych lub bezpośredniego posiewu. Dopuszczalna jest także metoda oznaczania najbardziej prawdopodobnej liczby (NPL), która jest stosowana dla niektórych grup produktów z bardzo małym zanieczyszczeniem mikrobiologicznym. Jest to jednak najmniej dokładna metoda do obliczania drobnoustrojów. Zasadniczo o wyborze metody decydują właściwości produktu oraz wymagana wartość graniczna drobnoustrojów [4].

Mikrobiologiczne badanie obecności określonych drobnoustrojów chorobotwórczych pozwala na stwierdzenie braku lub obecności niewielkiej liczby wybranych mikroorganizmów. W badaniu tym poszukuje się bakterii Gram-ujemnych tolerujących żółć (Enterobacteriaceae), Escherichia coli, Salmonella, Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Candida albicans oraz w niektórych przypadkach beztlenowców z rodzaju Clostridium [4].

Dopuszczone do stosowania produkty lecznicze mogą zawierać określoną liczbę drobnoustrojów i nie powinny zawierać zdefiniowa-

nych bakterii oraz grzybów. Obecność niektórych drobnoustrojów może mieć wpływ na obniżenie lub nawet zniesienie leczniczego działania preparatu. Ponadto posiada potencjalnie niekorzystne działanie na zdrowie pacjenta [4].

Produkty lecznicze zawierające środki konserwujące podlegają dodatkowo badaniu skuteczności ochrony przeciwdrobnoustrojowej.

Badanie to polega na zmieszaniu produktu leczniczego z określonym inokulum odpowiednich drobnoustrojów. Zaszczepiony produkt leczniczy przechowuje się w odpowiedniej temperaturze, a następnie pobiera próbki w ściśle określonych odstępach czasu i oznacza liczbę żywych komórek drobnoustrojów. Właściwości konserwujące produktu leczniczego są odpowiednie, jeżeli w warunkach badania, po określonym czasie, następuje znaczący spadek lub nie dochodzi do wzrostu liczby żywych komórek drobnoustrojów [4].

Literatura • Parnowska W. Mikrobiologia farmaceutyczna. Problemy produkcji i kontroli leków. red. W. Parnowska. Wyd. lekarskie PZWL. 1998, 13-28.

• Szarmański A. Zrozumieć GMP. Polpharma S.A. 2007. 19, 1-3.

• Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1.10.2008 r. w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (Dz. U. 2008 nr 184 poz.

1143, z późn. zm.).

• Farmakopea Polska IX Tom I, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, 2011.

reklama

Mikrobiologia bez tajemnic.

MIKROGRAFIA Sp. z o.o. ul. Przewóz 40A 30-716 Kraków tel: +48 12 341 49 50 email: mikrografia@mikrografia.pl www.mikrografia.pl

66 |

Wykorzystanie spektroskopii NIR

w farmaceutycznym laboratorium kontroli jakości

Maurycy Menke specjalista Material Characterization, PerkinElmer Polska

Współczesny przemysł obostrzony jest szeregiem przepisów, z których część ustala jakość powstających wyrobów.

Wytwórcy muszą jasno określić cechy swych produktów, aby odpowiednie organy regulujące i klienci mieli jasność co do ich walorów użytkowych.

P

rzemysł farmaceutyczny realizuje ten wymóg, stosując szereg fizykochemicznych metod badawczych. W wytwarzaniu mieszanin chemicznych, jakimi niewątpliwie są leki, odpowiadają one na kilka pytań dotyczących badanych próbek: co (analiza jakościowa – skład układów materialnych), ile (analiza ilościowa – skład układów materialnych), gdzie (analiza rozmieszczenia – niejednorodność materiałów, analiza procesowa – przemiany zachodzące w czasie i przestrzeni).

Przy wyborze danej metody należy kierować się nie tylko tradycyjnymi parametrami (np. poziomem detekcji, dokładnością), ale pamiętać również o: liczbie i długości oznaczeń, koszcie wyposażenia i odczynników, poborze i przygotowaniu próbki, obróbce wyników. Może się na przykład okazać, że metoda o niskiej granicy oznaczalności, dająca precyzyjne i dokładne wyniki, nie nadaje się do rutynowego zastosowania w zakładzie wytwórczym ze względu na długi czas analizy albo kłopotliwe przygotowanie próbki.

W dobie silnej konkurencji na rynkach każdy producent dąży do maksymalnego obniżenia kosztów. Z tego powodu tradycyjne pomiary chemiczne, opierające się na reakcjach barwnych, strącaniu osadów itp. (tzw. mokra chemia) są zastępowane przez nowocześniejsze techniki z grupy analizy instrumentalnej, jak np. spektroskopię, elektrochemię, chromatografię, termometrię.

Wprawdzie koszt zakupu aparatury badawczej jest o wiele większy od wyposażenia w szkło laboratoryjne, ale jest on z powodzeniem rekompensowany przez zalety metod instrumentalnych. Są one najczęściej czulsze, bardziej precyzyjne i dokładne, mają o wiele niższe granice oznaczalności i wykrywalności.

Wsród nowoczesnych metod szczególną rolę w badaniu produktów farmaceutycznych zajmuje spektroskopia bliskiej podczerwieni (Near Infrared – NIR). Opiera się ona na pochłanianiu lub oddawaniu części energii promieniowania podczerwonego przez próbkę. Sygnały (pasma) pochodzą od nadtonów oraz kombinacji

podstawowych drgań wiązań atomów z wodorem (np. węgla C–H, azotu N–H, tlenu O–H), są one szerokie i nakładające się na siebie.

Większość związków organicznych (np. substancje aktywne API, a także wypełniacze np. laktoza) posiada swoje pasma w obszarze NIR, dlatego nadaje się on do pomiarów jakościowych i ilościowych (Rysunek 1).

Rys. 1. Widma NIR paracetamolu (- - -) i laktozy (• • •)

Rys. 2. Połączone widma glukozy: bliskiej podczerwieni NIR (po lewej, czysty związek) i średniej podczerwieni MIR (po prawej, związek rozcieńczony w pastylce KBr)

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

67

należy poddać je matematycznej obróbce. Na podstawie widm wcześniejszych próbek buduje się matematyczny model. Widmo próbki musi zawierać się w granicach zmienności ustanowionych przez taki model. Dzięki obróbce matematycznej i budowie modeli spektroskopia NIR posiada dodatkową, unikalną cechę.

Otóż przetworzone widma NIR zawierają także informacje o właściwościach fizycznych próbek. Najprostszy przykład to poziom linii bazowej w widmach proszków (zależny od wielkości

Rys. 5. Modele chlorowodorku bromoheksyny pochodzące od producenta 1 (po lewej) i producenta 2 (po prawej), wykonane za pomocą programu AssureID firmy PerkinElmer Rys. 3. Spektrometr Frontier firmy PerkinElmer z sondą światłowodową

ziaren), ale możliwe jest też odróżnienie bardziej subtelnych cech (np. pochodzenia, Rysunek 5), czy też analizowanie kilku parametrów lub składników równocześnie.

Z powodu łatwego wykonywania pomiarów bliska podczerwień znajduje coraz szersze zastosowanie w przemyśle, również farmaceutycznym. Jest ona prosta i szybka (czas pomiaru nawet poniżej 10 sekund), oferuje wieloskładnikową analizę praktycznie dowolnej próbki organicznej z poziomem dokładności i precyzji porównywalnymi do typowych technik. Stanowi też coraz częściej tańszą alternatywę dla standardowych technik i metod jak np. chromatografia lub oznaczanie zawartości wody metodą Karla – Fischera.

Rys. 6. Modele ceftriaksonu (po lewej) i cefuroksymu (po prawej), wykonane za pomocą programu AssureID firmy PerkinElmer. Widma zostały zmierzone przez denko fiolek, bez otwierania ich

Rys. 4. Widma NIR askorbinianu sodu: wzorcowe (- - -) i próbki (• • •)

Analiza jakościowa w zakresie NIR może być przeprowadzana na drodze typowego dopasowania widma próbki do widma wzorca (Rysunek 4).

Interesującą cechą tej techniki jest również zdolność do analizy przez szkło. Pozwala to badać leki po wytworzeniu, bez konieczności otwierania ich. Przebadanie dosłownie całej serii produktu nie stanowi najmniejszego problemu (Rysunek 6).

Autor: Maurycy Menke, specjalista Material Characterization w firmie PerkinElmer Polska, wcześniej przez 6 lat pracował jako specjalista spektroskopii podczerwieni w firmie Teva Kraków.

Jednakże, z powodu nakładania się pasm, nie obserwuje się tzw. spektralnego „odcisku palca”, znanego z zakresu średniej podczerwieni. Aby widma rzeczywiście były unikalne,

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

fot. PerkinElmer

Pasma te są 10 – 100 razy słabsze niż odpowiadające im pasma podstawowe w obszarze średniej podczerwieni (Middle Infrared – MIR) (Rysunek 2).

Cecha ta jest zaletą w spektroskopii NIR, gdyż pozwala badać mocno absorbujące i rozpraszające światło mieszaniny np. mazie, zawiesiny, proszki. Nie potrzeba też stosować specjalistycznych kuwet o krótkiej drodze optycznej. Na dodatek technika jest całkowicie nieinwazyjna – nie wymaga żadnego przygotowania próbki (np. rozcieńczenia) ani tym bardziej użycia dodatkowych odczynników. Z tego powodu bardzo popularne jest badanie czystych związków, umieszczonych w zwykłych szklanych fiolkach lub używanie końcówek pomiarowych wraz z kilkumetrowymi sondami światłowodowymi (Rysunek 3).

68 |

Dystrybucja bezpośrednia na rynku polskim Jedną z tendencji widocznych na rynku farmaceutycznym, zarówno w Polsce, jak i zagranicą, jest wzrost zainteresowania dystrybucją bezpośrednią (ang. Direct to Pharmacy) jako alternatywą dla tradycyjnego modelu hurtowego.

Anna Kunysz

fot. Poltraf

P

odstawową różnicą między tradycyjnym modelem hurtowym a dystrybucją bezpośrednią jest kwestia własności produktów leczniczych oraz związana z nią odpowiedzialność za realizację procesu dystrybucji.

W pierwszym przypadku prawo własności farmaceutyków przechodzi na hurtownię, która od momentu zakupu leków odpowiada za ich magazynowanie i transport oraz, co najważniejsze, rozporządza nimi we własnym imieniu (np. w kwestii ostatecznych warunków cenowych). W drugim modelu podmiot zajmujący się obsługą dystrybucji bezpośredniej współdzieli z wytwórcą odpowiedzialność prawną i operacyjną za leki, podczas gdy ich właścicielem(tym samym decydentem w kwestiach warunków handlowych) w całym kanale dystrybucji pozostaje producent. Wytwórca, decydując się na przejście na model Direct to Pharmacy, może skorzystać z dwóch możliwości: nawiązać współpracę z hurtownią farmaceutyczną, (która w tym przypadku pełni rolę operatora logistycznego, tzn. nie nalicza marży, a rozlicza się z wytwórcą tylko za magazynowanie i transport) lub z wyspecjalizowanym dostawcą usług logistycznych.

Pierwsze próby wdrożenia DTP Model Direct to Pharmacy został po raz pierwszy wprowadzony na rynku brytyjskim przez firmy GlaxoSmithKline i Pfizer. Unichem, wiodący angielski hurtownik, który został operatorem firmy Pfizer, w ciągu pierwszych dwunastu tygodni przyjął 6,5 tysiąca zamówień, a 99,5% z nich zostało zrealizowanych na czas. Widząc sukces Pfizera, w ślad za amerykańskim koncernem poszli inni wytwórcy. Obecnie w Europie Zachodniej uznaje się dystrybucję bezpośrednią za sposób na optymalizację łańcucha dostaw.

W Polsce pierwszą próbę wdrożenia tego modelu dystrybucji na rynku aptecznych podjęła firma AstraZeneca (na rynku szpitalnym Poltraf organizował dystrybucję bezpośrednią od roku 2005). W 2009 roku zdecydowała się na współpracę z trzema wyłonionymi

w przetargu hurtowniami farmaceutycznymi, które dostarczały leki do aptek na zasadach właściwych operatorom logistycznym.

Podczas gdy zagranicą model Direct to Pharmacy znalazł swoje miejsce na rynku farmaceutycznym, w Polsce działania koncernu AstraZeneca spotkały się z ostrą krytyką ze strony środowiska farmaceutycznego.

Ministerstwo Zdrowia zarzuciło wytwórcy próby monopolizacji rynku i ograniczenie dostępności leków w aptekach, a w Urzędzie Ochrony Konkurencji i Konsumentów miało miejsce postępowanie dotyczące zgodności z prawem systemu sprzedażowego wprowadzonego przez tę firmę. AstraZeneca nie pozostawiła tych zarzutów bez odpowiedzi.

Jej przedstawiciele wyliczali zalety takiego modelu: przede wszystkim możliwość sprawowania większej kontroli nad obrotem

swoimi produktami oraz szansa na stworzenie niedyskryminującego systemu rabatowania dla aptek. Ponadto, udowadniali, że dostęp do leków nie jest ograniczony, ponieważ każdy z podmiotów, z którymi współpracują ma obowiązek dostarczać leki do wszystkich aptek w kraju.

Postępowanie zakończyło się w 2011 decyzją korzystną dla firmy AstraZeneca.

Uznano, że wykorzystywany przez nią system dystrybucji leków jest całkowicie zgodny z prawem: nie ogarnicza konkurencji na rynku, ani nie działa na szkodę odbiorców końcowych, tj. pacjentów.

Za i przeciw DTP Rozpoczęta kilka lat temu dyskusja na temat dystrybucji bezpośredniej trwa jednak do dzisiaj. Model Direct to Pharmacy wciąż budzi wiele wątpliwości: wspomniane ograniczenie dostępności leków w aptekach wynikające z tego, że dostarczają je tylko

1/2014

wybrane hurtownie lub operatorzy logistyczni czy zmiany w systemie rabatowania leków.

Należy jednak wziąć pod uwagę szereg korzyści, jakie niesie za sobą taki system dystrybucji produktów leczniczych. Jedną z najistotniejszych jest zwiększenie kontroli wytwórców nad obrotem ich produktami.

Producent, będąc właścicielem leków od momentu ich wytworzenia, aż do momentu, gdy trafiają na apteczną półkę, otrzymuje informacje zwrotne dotyczące sprzedaży poszczególnych leków. Większa kontrola nad obiegiem farmaceutyków ma także duże znaczenie w kontekście coraz bardziej nasilających się problemów łańcucha dostaw, takich jak import równoległy oraz wprowadzanie leków sfałszowanych do legalnego obiegu. Producenci, którzy przeszli na taki model dystrybucji zauważają także poprawę

wizerunku marki, bo nieporozumienia na linii hurtownia-apteka nie odbijają się negatywnie na kontaktach wytwórców i aptek. Ponadto, eliminuje się ryzyko niedoborów leków w magazynach, które mogą wynikać z niewłaściwego zarządzania towarem na poziomie hurtu. Z punktu widzenia producentów kolejną korzyścią jest zmniejszenie kosztów dystrybucji. W tradycyjnym modelu dystrybucji koszt transportu leku jest uzależniony od jego ceny, co oznacza, że producenci, którzy mają w swoim asortymencie droższe leki, ponoszą wyższe koszty dystrybucji, mimo że rzeczywisty koszt transportu ich produktów jest taki sam jak leków tańszych. Ponadto, aby ograniczyć koszty działania, wielu wytwórców dąży do ograniczenia liczby hurtowni, którym sprzedaje swoje leki: niektórzy wytwórcy w tym celu przechodzą na model dystrybucji bezpośredniej, inni – podejmują współpracę z coraz mniejszą liczbą hurtowni na tradycyjnych zasadach.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

69 Wdrażanie DTP w Polsce Zmiany w branży farmaceutycznej są nieuniknione. Coraz większa konkurencja na rynku, warunki współpracy narzucane przez hurtownie farmaceutyczne, problemy finansowe i towarzyszące im próby wprowadzenia oszczędności pozwalają przypuszczać, że dystrybucja bezpośrednia zyska na popularności wśród wytwórców.

Na polskim rynku poszerza się oferta usług skierowanych do producentów zainteresowanych przejściem od modelu dystrybucji opartego na sprzedaży produktów leczniczych hurtowniom do Direct to Pharmacy. Najbardziej widoczny jest rozwój usług związanych z magazynowaniem i transportem produktów leczniczych. W Polsce działa szereg operatorów logistycznych.

Są to zarówno międzynarodowe koncerny działające w wielu branżach i zajmujące się obsługą sektora Healthcare w ramach wydzielonych departamentów, jak i niezależne podmioty wyspecjalizowane w logistyce i obsłudze dystrybucji produktów leczniczych.

Osią ich działalności jest magazynowanie i transport produktów leczniczych, ale coraz częściej włączają do swoich ofert usługi dodatkowe. Z jednej strony są to rozwiązania gwarantujące coraz większe bezpieczeństwo dystrybuowanych leków (kontrola warunków magazynowania i transportu farmaceutyków, śledzenie drogi produktu na wszystkich

etapach dystrybucji), a z drugiej ułatwiające wytwórcom ich codzienną pracę (na przykład poprzez automatyzację procesu składania zamówień). Tego typu usługi są związane z koniecznością wykazania wytwórcy, że należący do niego towar jest dystrybuowany we właściwy sposób.

Pod pojęciem Direct to Pharmacy rozumie się nie tylko procesy logistyczne, ale także działania z zakresu obsługi sprzedaży i zarządzania należnościami. W tradycyjnym modelu dystrybucji leków zadania te należą do hurtowni. W przypadku przejścia na model Direct to Pharmacy musi zająć się tym zleceniodawca (producent).

Zapotrzebowanie na usługi w zakresie obsługi sprzedaży przyczyniło się do pojawienia się firm organizujących call center specjalizujących się wyłącznie w branży farmaceutycznej. Zajmują się one zarówno promocją, jak i sprzedażą – zbierają zamówienia od aptek i przekazują je bezpośrednio do hurtowni lub operatora logistycznego, z którym współpracuje wytwórca. Działania call center farmaceutycznych przyczyniły się do poprawy komunikacji pomiędzy aptekami a wytwórcami.

Dużym problemem na rynku aptecznym jest ocena wiarygodności i zdolności płatniczych aptek, a w następstwie trudność z uzyskaniem płatności za sprzedany towar.

Na rynku istnieją już firmy wyspecjalizowane

w zarządzaniu należnościami, które dostosowują swoje usługi do potrzeb branży farmaceutycznej. Zajmują się one nie tylko egzekwowaniem należności od dłużników, ale także prowadzą szereg działań poprzedzających proces windykacji, takich jak monitorowanie i przypominanie o terminie płatności.

Kompleksowa organizacja dystrybucji bezpośredniej Na polskim rynku obecnie możemy obserwować ciekawy rozwój usług związanych z DTP. Wiele podmiotów oferuje wytwórcom kompleksową obsługę dystrybucji bezpośredniej. Jeden z operatorów logistycznych ma w swojej ofercie zarówno obsługę sprzedaży, magazynowanie i transport produktów leczniczych, jak i zarządzanie należnościami.

Od niedawna w Polsce działa także pierwsze konsorcjum zrzeszające wyspecjalizowane w swoich dziedzinach firmy i zabezpieczające obsługę dystrybucji bezpośredniej na wszystkich jej etapach. Usługa Direct to Pharmacy Solution stanowi połączenie wsparcia sprzedaży, logistyki i zarządzania należnościmi.

Obecność tego typu podmiotów na r ynku stwarza w y twórcom możliwość wypróbowania innego niż tradycyjny model dystrybucji leków systemu i przekonania się o korzyściach, jakie może przynieść.

reklama

fot. Chromastock

70 |

Badania patentowe – sposób wspierania innowacji Iwona Płodzich-Hennig

Prawo patentowe zawiera pewne specyficzne regulacje właściwe dla branży farmaceutycznej, takie jak na przykład możliwość uzyskania dodatkowego prawa ochronnego, przedłużającego ważność patentu nawet o 5 lat. Każdy z projektów mających na celu wprowadzenie do obrotu nowego leku poprzedzony jest różnego rodzaju analizami ekonomiczno-marketingowymi oraz prawnymi, w tym weryfikacją sytuacji patentowej, do czego właśnie wykorzystywane są wyniki badań patentowych.

rzecznik patentowy w kancelarii JWP Rzecznicy Patentowi

W

czasach, gdy dostęp do produktów i usług praktycznie nie ma granic, wszystkie firmy dążą do uzyskania przewagi nad swoimi konkurentami. Jednym z jednym z najważniejszych działań zmierzających do odróżnienia swoich produktów i usług, a co za tym idzie osiągnięcia sukcesu rynkowego, jest wprowadzanie różnego rodzaju innowacji. To właśnie dzięki innowacjom możliwe jest wzbogacenie swojej oferty o całkiem nowe rozwiązania a także podnoszenie jakości, czy obniżanie kosztów produkcji dotąd oferowanych wyrobów.

Pojęcie innowacji jest wielowymiarowe. Z wdrażaniem innowacji mamy do czynienia wszędzie tam, gdzie wprowadzamy nowe wartości albo nową jakość zarówno do oferowanych produktów, jak i procesów, organizacji czy działań marketingowych realizowanych w firmie.

Niniejszy artykuł poświęcony jest badaniom patentowym, które mogą stanowić znakomite narzędzie wspierania innowacji przedsiębiorstwa, głównie innowacji technologicznych. Zilustrowano rolę jaką odgrywać mogą badania patentowe w przemyśle farmaceutycznym.

Sektor farmaceutyczny jest jednym z filarów, na których opiera się system patentowy. To właśnie w tej gałęzi przemysłu możliwość uzyskania monopolu na korzystanie z własnego wynalazku stanowi zachętę do przeznaczania dużych nakładów na prace badawczo-rozwojowe związane z opracowaniem nowych leków.

Wzrost liczby zgłoszeń patentowych w procedurze EPC i PCT Źródło: http://www.epo.org/about-us/annual-reports-statistics/statistics/filings.html

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

reklama

71 Istotą badań patentowych jest ustalenie zasobów wiedzy i informacji, ich analiza i formułowanie wniosków. Istnieją różne typy badań, stosowane w zależności od celu, jakiemu mają służyć.

Najczęściej przeprowadzanym jest badanie stanu techniki, które polega na przeglądzie aktualnego stanu wiedzy w danej dziedzinie. Badanie to stanowi podstawę do dalszych, bardziej zaawansowanych analiz. Źródłami wiedzy o stanie techniki może być zarówno literatura patentowa jak i niepatentowa (publikacje naukowe, książki, internet), ale to właśnie literatura patentowa jest najbardziej aktualnym zasobem informacji dotyczących stosowanych technologii. Według danych Europejskiej Organizacji Patentowej (EPO) około 80% szczegółowej wiedzy technicznej opublikowano wyłącznie w dokumentach patentowych1. Co więcej, bez względu na kraj, w jakim dokonano wynalazku, już po 18 miesiącach informacja o nim jest publikowana w oficjalnych biuletynach Urzędów Patentowych.

Zwykle w badaniu stanu techniki wykorzystuje się publiczne bazy dokumentów patentowych, prowadzone przez krajowe i regionalne Urzędy Patentowe oraz komercyjne narzędzia wyszukiwawcze, za pomocą których można jednocześnie przeszukiwać zbiory literatury patentowej zgromadzonej w wielu Urzędach Patentowych. Dla przykładu w bazie Espacenet2, prowadzonej przez EPO, zgromadzono do końca 2013 r blisko 80 milionów dokumentów patentowych, przy czym rokrocznie obserwuje się przyrost liczby dokonywanych zgłoszeń patentowych.

Badanie stanu techniki pozwala śledzić aktualne trendy w dziedzinach techniki i technologiach, które są najczęstszym przedmiotem zgłoszeń patentowych [Tab.1]. Wyniki tego badania mogą stanowić inspirację do rozwoju własnych pomysłów lub ulepszania tego, co już zostało wynalezione przez innych.

Wiodące przyrządy do pomiaru gęstości DMA Generacji M 45 lat badań i doświadczeń sprawia, że już dziś spełniamy Twoje przyszłe wymagania.

Tab.1.

Wiodące dziedziny techniki w 2012 r. Źródło: http://www.epo.org/about-us/annual-reports-statistics.html

Ponadto badanie stanu techniki do doskonałe narzędzie badania otoczenia rynkowego i obserwacji liderów innowacji.

Wiele firm ujawnia wyniki swoich prac R&D wyłącznie w formie zgłoszeń wynalazków, dlatego badanie stanu techniki to bardzo efektywne narzędzie sprawdzenia nad czym pracuje konkurencja.

Dobrze przygotowany raport ze stanu techniki pozwala zaoszczędzić około 30% kosztów prac R&D, które byłyby poniesione na powtórne opracowanie już istniejących wynalazków3.

Zwłaszcza w przemyśle farmaceutycznym, badanie stanu techniki pozwala zorientować się jak ukierunkować własne prace badawczo-rozwojowe, aby osiągnąć oczekiwany cel. Co więcej, wiedza na temat już istniejących rozwiązań pozwala również znaleźć oryginalne sposoby rozwiązania danego problemu technicznego.

Takie rozwiązanie może być następnie przedmiotem osobnego zgłoszenia patentowego.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Anton Paar® Poland Sp. z o.o.

Tel.: +48 22 395 53 90 info.pl@anton-paar.com www.anton-paar.pl 1/2014

72 |

Tab. 2.

10 firm najczęściej wnioskujących o ochronę patentową przed EPO Źródło http://www.epo.org/about-us/annual-reports-statistics/statistics/top.html

Przy tej okazji warto wspomnieć, że publiczne ujawnianie swojego rozwiązania, np. w postaci prezentacji na targach (poza niektórymi wystawami o charakterze międzynarodowym) powoduje utratę przymiotu nowości tego rozwiązania, a więc jednej z cech zdolności patentowej badanych przez Urząd Patentowy przed udzieleniem patentu. Dokonanie w pierwszej kolejności zgłoszenia patentowego sprawia, że późniejsze ujawnienie wynalazku, np. podczas konferencji, nie stanowi przeszkody w jego opatentowaniu.

Dzięki badaniom patentowym można ocenić, czy wynalazek ma szansę na uzyskanie prawa wyłącznego. Służy temu badanie zdolności patentowej, podczas którego sprawdzane są ustawowe przesłanki do uzyskania patentu4. Przeprowadzenie

duje automatycznie, że jest ono „czyste patentowo”. To znaczy, że wprowadzenie na rynek produktu będącego przedmiotem patentu nie daje podstawy do stwierdzenia, że nie narusza się innych praw wyłącznych. Na przykład, gdy nasze opatentowane rozwiązanie dotyczy ulepszenia wynalazku, na który wcześniej nasz konkurent uzyskał patent, to tenże konkurent może skutecznie zablokować wprowadzenie naszego produktu na rynek. W sytuacji, gdy badanie czystości patentowej wykaże, że jednak naruszamy patent naszego konkurenta, można, zamiast wdawać się w spór o naruszenie, próbować uzyskać licencję na korzystanie z tego rozwiązania. Należy przy tym pamiętać, że naruszenie cudzego patentu może mieć poważne konsekwencje prawne i finansowe, dlatego lepiej upewnić się, czy podejmowane działania biznesowe nie narażają firmy na takie ryzyko.

Wdrażając innowacje technologiczne warto skorzystać z badań patentowych. Przedstawione powyżej przykłady badań patentowych pokazują jak wiele cennych informacji, wspomagających strategiczne dla przedsiębiorstwa decyzje, można dzięki nim uzyskać. Badania patentowe pozwalają również oszczędzić czas i środki poświęcone na własne prace badawczo-rozwojowe a także ograniczyć ryzyko związane z naruszeniami patentów należących do innych podmiotów.

Badania patentowe są szczególnie ważne w sektorze farmaceutycznym, gdzie wynik oceny sytuacji patentowej często ma decydujące znaczenie przy podejmowaniu decyzji odnośnie rozwoju danego projektu, którego celem jest zwykle wprowadzenie na rynek nowego leku.

Dzięki możliwości analizy informacji patentowej pod różnym kątem, wyniki badań patentowych mogą być skutecznym narzędziem wspierającym powstawanie innowacji technologicznych, tak bardzo pożądanych w dobie gospodarki opartej na wiedzy.

tego badania przed dokonaniem zgłoszenia wynalazku do Urzędu Patentowego, bądź rozszerzeniem ochrony na inne kraje, pozwala oszacować czy w ogóle warto inwestować w ochronę patentową badanego rozwiązania. Dzięki analizie zdolności patentowej można też ocenić czy dany wynalazek będzie mógł uzyskać ochronę patentową w takim zakresie, w jakim jej żądaliśmy formułując zastrzeżenia patentowe.

Firmy, które opracowały nowe produkty, technologie czy nowe zastosowania istniejących rozwiązań, zazwyczaj chronią swoje wynalazki dokonując zgłoszeń patentowych, na które mogą być udzielane patenty. Patent jest prawem terytorialnym, a więc obejmującym dany kraj (patent krajowy) czy wiązkę krajów (patent regionalny) i prawem ograniczonym w czasie (zwykle do 20 lat), dlatego przed wprowadzeniem produktu na dany rynek warto upewnić się, czy nie istnieje ryzyko naruszenia praw wyłącznych należących do osób trzecich.

Dla branży farmaceutycznej charakterystyczne jest tworzenie tzw. gąszczy patentowych. Firmy starają się chronić swój produkt dokonując wielu zgłoszeń patentowych na niemal identyczne wynalazki dotyczące tego samego leku. Takie działanie ma na celu stworzenie szczelnej bariery prawnej, w postaci udzielonych patentów, która utrudni konkurencji wprowadzanie na rynek alternatywnych produktów.

Analiza zagrożeń związanych z ewentualnymi naruszeniami patentów nazywa się badaniem czystości patentowej.

W badaniu tym ustala się między innymi stan prawny dokumentów patentowych, w których ujawniono wynalazki najbliższe do będącego przedmiotem badania rozwiązania oraz analizuje się zakres ochrony jaki z nich wynika.

Na pierwszy rzut oka może się to wydawać niezrozumiałe, ale przyznanie prawa ochronnego na dane rozwiązanie nie powo-

1

http://ec.europa.eu/invest-in-research/pdf/download_en/patents_for_re-

2

http://www.epo.org/searching/free/espacenet.html.

3

Opracowane na podstawie: “ Why researchers should care about patents”,

searchers.pdf

Jointly published and edited by European Commission (DG Research) and the European Patent Office, 2007 4

Ustawowe przesłanki zdolności patentowej tj. nowość, poziom wynalazczy i przemysłowa stosowalność (patrz Art.24 Prawa Własności Przemysłowej).

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

74 |

Sprzedaż suplementów diety w krajach CIS osiągnie niedługo 1 mld € Monika Stefańczyk Główny analityk rynku farmaceutycznego PMR

Według najnowszego raportu PMR “Dietary supplements in CIS countries 2014. Development forecasts for 2014-2018” wartość sprzedaży suplementów diety w krajach CIS (Rosja, Ukraina, Kazachstan, wartość w cenach hurtowych) wyniosła 888 mln € w roku 2013, osiągając dynamikę wzrostu na poziomie 23%.

Kazachstański rynek: znaczący udział Na analizowanym rynku CIS najwyższy udział ma rynek rosyjski – 70%. Dość duży udział, niewspółmierny do liczby mieszkańców, reprezentuje Kazachstan – wynosi on 10%. Wynika to z faktu, iż na rynku kazachstańskim zaznacza się dość duży udział firm zagranicznych (koncernów o międzynarodowym zasięgu), których produkty są zwykle dużo droższe niż produkty lokalnych firm. Wiąże się to przede wszystkim z faktem, iż przemysł produkcyjny nie jest w tym kraju zbyt rozwinięty (w zasadzie nie istnieją znaczący lokalni producenci suplementów diety).

Inne przyczyny to większa siła nabywca mieszkańców Kazachstanu. W porównaniu do, przykładowo, Ukrainy średnia pensja jest tu dwukrotnie wyższa.

Rekalm a suplementów diety w krajach CIS słabo uregulowana W maju 2013 r. w Kijowie odbyło się spotkanie Rady Koordynującej ds. Reklamy przy Międzynarodowej Radzie Polityki Antymonopolowej dla krajów CIS (ICAP), gdzie

dyskutowano sprawę reklamy suplementów diety. Generalnie rzecz biorąc, obecna praktyka i stan prawny odbiegają znacząco od przepisów np. Unii Europejskiej. W Rosji niedawno wprowadzono nowelizację prawa reklamowego – dokument został podpisany w lipcu 2013 r. Przykładowo, wprowadzono wtedy zasadę mówiącą, że każda reklama powinna zawierać ostrzeżenie, że dany suplement diety nie jest lekiem. Na Ukrainie przepisy są zadowalające, jeśli chodzi

1/2014

o standardy tylko w niektórych aspektach – przykładowo istnieje zasada, że treść reklamy musi zostać zaakceptowana przez odpowiednie ciało administracyjne, jednocześnie jednak nie ma powszechnie obowiązujących i zunifikowanych zasad postępowania przy takiej decyzji.

Na rynkach ukraińskim i kazachstańskim istnieją poza tym przepisy mówiące, że reklama suplementów diety nie powinna wprowadzać konsumenta w błąd, to znaczy

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

m.in. sugerować, że mamy doczynienia z lekiem. Jednakowoż, zupełnie inną kwestią jest egzekwowanie ich w praktyce.

Podczas Dnia Konkurencji, jaki odbył się w Inkrutsku 9 września 2013 r. orzeczono, że krajom CIS wciąż brakuje odpowiednich przepisów dotyczących rejestracji i obrotu suplementami diety, co dotyczy również reklamy. W opinii uczestników konferencji istnieje niedostatek badań naukowych na temat suplementów diety i ich bezpieczeństwa. Podkreślali oni również fakt istnienia różnych wykroczeń na analizowanym rynku m.in. wprowadzanie konsumentów w błąd, jeśli chodzi o skuteczność, co powoduje, że suplementy diety niesłusznie stają się produktami konkurującym i z lekami OTC (wydawanymi bez recepty).

Przedstawiciele rosyjskiej instytucji antymonopolowej (FAS, Federal Antimonopoly Service) podkreślali, że cały region powinien wprowadzić procedury ułatwiające kontrolę suplementów diety w zakresie podawania nieprawdziwych informacji, jak również zabronić rejestracji produktów o takim

samym składzie jak lek jako suplement diety (przepis ten obowiązuje w Unii Europejskiej). Region powinien również wprowadzić procedurę sprawdzania jakości, skuteczności i bezpieczeństwa produktu przed rejestracją (notyfikacją), obowiązek zachowania podobnych standardów jakości przy produkcji suplementów jak przy produkcji leków, obowiązek informowania przez farmaceutów przy zakupie o fakcie, że suplement diety nie jest lekiem, jak również przeprowadzania kontroli etykiet.

Na koniec, uczestnicy spotkania podkreślali brak kontroli obrotu suplementami diety na każdym stadium – od produkcji po obrót na rynku. Jeśli takie kontrole są przeprowadzane, to tylko na dużych producentach, podczas, gdy mniej znane firmy oszukują podając nieprawdziwe informacje.

fot. Chromastock

75

Niniejszy artykuł został przygotowany na podstawie danych zawartych w najnowszym raporcie firmy PMR pt.

“Dietary supplements in CIS countries 2014.

Development forecasts for 2014-2018”. reklama

Nowa seria urządzeń HMI dla przemysłu farmaceutycznego w standardzie Full HD, 15’’-24’’ dla stref 1/2/22 •

terminal operatorski RT

•

inteligentny terminal sieciowy (Thin Client)

•

komputer panelowy

•

komunikacja po Ethernecie poprzez światłowód lub kabel

•

modułowa konstrukcja podnosząca produktywność poprzez redukcję czasu napraw

•

interfejsy DVI i USB dla klawiatury, myszy i innych urządzeń peryferyjnych

NOWO Ś tel. 22 816 53 73 polyco@polyco.com.pl www.polyco.com.pl

Ć

76 |

Etykiety opakowań farmaceutycznych fot. KDS

Żadna branża nie charakteryzuje się taką różnorodnością etykiet i opakowań jak sektor farmaceutyczny. Postaram się poniżej przybliżyć różne aspekty stosowania etykiet w tej branży.

Tomasz Dąbrowski prezez firmy KDS

E

tykiety informacyjne są głównie naklejane na leki w postaci płynów, syropów oraz zawiesin. Leki w postaci tabletek są pakowane najczęściej w postaci blistrów umieszczonych w opakowaniach kartonowych. Rzadziej leki w tabletkach sprzedaje się w butelkach szklanych lub z tworzywa. Treść etykiet informacyjnych jest ściśle określona przepisami prawa farmaceutycznego. Ogromna większość etykiet na leki przepisywane na receptę zawiera prostą grafikę, nazwę produktu producenta itp. oraz ulotkę: skład, zastosowanie, dawkowanie oraz opis preparatu. W przypadku etykiet samoprzylepnych naklejanych na butelki zwykle nie ma miejsca na treść ulotki.

Nowym więc trendem stało się stosowanie etykiet peel off oraz etykiet bookletów. Etykiety peel off to są etykiety dwustronicowe, gdzie można umieścić obok nazwy, producenta itp. także treść ulotki. Etykiety booklety są stosowane tam, gdzie ilość informacji na ulotce wymaga dużo więcej miejsca. Etykieta booklet czy książeczka może zawierać nawet 30 stron tekstu. Wystarcza to w zupełności do umieszczenia wszystkich potrzebnych i przewidzianych prawem informacji dla pacjenta.

Tendencją wśród etykiet na leki OTC, preparaty witaminowe czy suplementy diety są coraz bardziej kolorowe projekty: ze zdjęciami, wysokiej jakości grafiką. Wynika to przede wszystkim z rozwoju sprzedaży tych leków i preparatów w aptekach samoobsługowych oraz różnego rodzaju sklepach czy stacjach benzynowych.

Etykieta musi zwrócić uwagę klienta, aby wybrał jeden z wielu leków np. przeciwbólowych. Często więc te etykiety zawierają elementy tłoczenia oraz złocenia. Nowością jest zastosowanie przez jednego producenta preparatu z magnezem etykiet ze zdrapką, pod którą jest ukryty kod dający konsumentowi możliwość wygrania nagrody. Tym samym ten segment rynku leków coraz bardziej upodabnia się pod względem opakowań oraz reklamy do artykułów konsumpcyjnych.

Zgodnie z prawem farmaceutycznym leki, z niewielkimi wyjątkami muszą być oznaczane napisem Braille, aby były czytelne dla niewidomych. Opakowania kartonowe leków zwykle oznacza się poprzez wytłaczanie specjalną matrycą napisów Braille.

W przypadku etykiet niestety nie można zastosować tej techniki.

Z tego powodu stosowane jest znakowanie przy użyciu sitodruku lub specjalnych drukarek typu ink-jet. Umożliwiają one nadruk wy-

pukłych kropek specjalnym transparentnym lakierem na powierzchni etykiety. Problemem jest to, że część niewidomych w Polsce nie potrafi czytać napisów Braille. Dodatkowo napis Braille oznacza tylko nazwę leku. Jest więc problem z treścią ulotki informacyjnej.

Z tego powodu jedna z firm farmaceutycznych uruchomiła infolinię dla niewidomych, którym przez telefon jest podawana treść ulotek informacyjnych produkowanych przez nią leków.

W ostatnich latach etykiety z kodem kreskowych stały się niezbędne do oznaczania próbek krwi, moczu itp. w różnego rodzaju laboratoriach analitycznych i badawczych. Zestawy kilku etykiet z tym samym kodem kreskowym naklejane są na kartę pacjenta oraz na wszystkie pobrane próbki krwi i moczu. Umożliwia to łatwe, szybkie oraz bez pomyłek oznaczanie probówek. Etykiety do oznaczania probówek są wykonane ze specjalnego papieru o krótkich włóknach, aby etykieta z kodem kreskowym nie odklejała się ze względu na małą średnicę. Dodatkowo większe firmy analityczne umożliwiają odczytanie i pobranie wyników analizy przez Internet.

Wystarczy podać nr kodu kreskowego oraz PESEL lub datę urodzenia.

Specjalne etykiety są stosowane także do oznaczania worków z krwią. Etykietowanie worków z krwią przebiega w dwóch etapach.

Pierwotna etykieta jest przyklejana podczas produkcji worków.

Etykieta wtórna jest przylepiana na pierwszą etykietę po napełnieniu worka krwią — krew jest badana, a wyniki analiz drukowane na etykiecie. Etykiety muszą być odporne na niskie temperatury i siły odśrodkowe, zaś klej posiadać odpowiednie atesty.

Branża farmaceutyczna stale poszukuje rozwiązań w zakresie etykiet, które chronią przed podrabianiem i fałszerstwem. Etykiety

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

zabezpieczające umożliwiają wykrywanie manipulacji jednocześnie dając pewność, że produkt pozostanie bezpieczny i nienaruszony. Do takich materiałów możemy zaliczyć etykiety ulegające zniszczeniu podczas próby oderwania czyli tak zwane etykiety kruszące. Etykiety o niskiej wytrzymałości wewnętrznej typu VOID, które po próbie odklejenia rozwarstwiają się pozostawiając na opakowaniu napis VOID lub inny. Zabezpieczeniem są także etykiety holograficzne lub hologramy z indywidualnym logo oraz numerem.

Od niedawna na rynku farmaceutycznym funkcjonują także etykiety do wieszania. Etykieta przyklejona na butelkę z płynem

infuzyjnym lub roztworem soli oprócz funkcji informacyjnej pełni także rolę uchwytu. Są one wykonane ze specjalnej foli, której część bez kleju może być wykorzystana do tego celu. Ułatwia to produkcję, transport oraz ogranicza koszty związane z produkcją butelek z uchwytem.

Etykiety samoprzylepne są także wykorzystywane w oznaczaniu leków antykoncepcyjnych. Dotyczy to szczególnie leków wielofazowych, które naśladują zmieniający się poziom hormonów w naturalnym cyklu miesiączkowym. Na opakowanie z tabletkami przykleja się etykietę z nadrukowanymi numerami dnia cyklu oraz dniami tygodnia. Ułatwia to kobietom przyjmowanie leku i zapobiega omijaniu dawek.

Kolejnym nowym zastosowaniem etykiet samoprzylepnych są apteki, które produkują leki na zamówienie. Powoli etykiety samoprzylepne zastępują pomarańczowe ulotki wypisywane przez farmaceutę i przyczepiane gumką do buteleczki. Przyspiesza to proces przygotowania leku, jednocześnie zwiększa bezpieczeństwo dla pacjenta, który otrzymując kilka opakowań leków może pomylić przyczepione gumką ulotki.

W aptekach oraz gabinetach lekarskich czy dentystycznych dzieci jako pacjenci często otrzymują etykiety samoprzylepne typu: dzielny pacjent. Dzieci bardzo lubią zbierać naklejki, etykiety więc ta tendencja będzie się rozwijać. Oprócz naklejek dostarczanych przez firmy farmaceutyczne razem z lekami dla dzieci także lekarze zauważyli, że może to być dobry sposób na nagrodę dla dziecka, ale także na reklamę swojego gabinetu. Pojawią się więc zestawy naklejek np. z dinozaurami, samochodami, postaciami z bajek i kreskówek specjalnie przygotowanych dla małych pacjentów.

reklama

fot. KDS

77

78 |

Opakowanie doskonałe – kontrola jakości barwy i kształtu W dzisiejszych czasach mówi się, że to opakowanie sprzedaje produkt. W zasadzie każdy z producentów ma tą świadomość i dlatego często poświęca znaczne środki na to, aby opakowanie prezentowało się w sposób atrakcyjny i zarazem czytelny.

Leszek Bartkowiak Reprograf S.A.

J

asny i klarowny przekaz zakodowany w takich elementach opakowania jak kształt i proporcje, atrakcyjne elementy graficzne oraz czytelna informacja o zawartości, mogą wyróżnić konkretne opakowanie od wielu innych i tym samym zachęcić klienta do kupna właśnie naszego produktu.

Równie istotną rolę odgrywa barwa opakowania. Odpowiedni dobór barw nie jest elementem przypadku i uwzględnia, a raczej powinien uwzględniać, psychofizyczne aspekty percepcji barw, charakteryzujące współczesnego człowieka. Stąd nieprzypadkowo czerwień zawarta w elementach opakowania niesie w sobie ukryty sygnał ostrzeżenia, wywodzący się z atawistycznego powiązania tej barwy z informacją o zagrożeniu w postaci np. ognia i pożaru.

Z kolei barwy będące odcieniami zieleni kryją w sobie przesłanie stabilizacji i spokoju, natomiast odcienie barwy niebieskiej, tak często wykorzystywane w produktach farmaceutycznych i medycznych, niosą w sobie skojarzenie z wodą, ze sterylnością i czystością.

Dlatego właśnie tak znaczącą rolę w łańcuchu producent-sprzedawca-klient odgrywa świadomy wyzwań projektant opakowania, który nie tylko musi wykonać odpowiedni projekt pod kątem technicznym, ale powinien uwzględnić optymalny kształt opakowania, zawartości grafiki, odpowiedną barwę i związany z nią przekaz.

Stąd też w studiach graficznych często można spotkać specjalne, kalibrowalne monitory, dzięki którym projektant za pomocą odpowiednich narzędzi i mechanizmów, zwanych potocznie systemami sterowania barwą (CMS- Color Management System), może przewidzieć jak jego projekt i związana z nim barwa zachowa się np. w danej technologii druku opakowania. Dzięki specjalnemu oprogramowaniu do wizualizacji projektant na ekranie swojego monitora może w sposób realistyczny wyświetlić trójwymiarowy model opakowania.

Mechanizm sterowania barwą w uproszczeniu bazuje na dwóch informacjach dostarczanych do oprogramowania graficznego: o wzorcu barwy i o tym w jaki sposób dane urządzenie końcowe (np. maszyna drukująca kartoniki będące opakowaniami leków) może te barwy reprodukować.

Ta ostania informacja jest na tyle istotna, że każde z urządzeń takich jak maszyna drukarska posiada swoje własne, indywidualne cechy, które dodatkowo są zmienne przez stosowanie rożnych materiałów użytych do produkcji opakowania (papier, karton, tworzywa sztuczne) oraz przez stosowanie rożnych rodzajów farb. Jeżeli dodać do tego multiplikację potencjalnych problemów wynikającą z różnych technologii wykonania opakowania (offset, suchy offset, rotograwiura, flekso) można zauważyć, że sytuacja ta jest co najmniej mało komfortowa, szczególnie kiedy zleceniodawca wymaga zachowania zgodności barw opakowania na różnych produktach, drukowanych na różnych podłożach, różnymi technologiami druku.

Warto w tym miejscu zauważyć jak trudną rzeczą może być spełnienie tego typu wymagań. W niektórych przypadkach uzyskanie identycznych efektów, pomimo dobrych chęci i wysokich umiejętności producenta opakowań, staje się wręcz niemożliwe właśnie ze względu na zastosowanie różnych technologii produkcji opakowania. Działy kontroli jakości zleceniodawców powinny mieć tego świadomość i powinny wspólnie wraz z producentem ustalać wysokie, ale jednocześnie możliwe do osiągnięcia kryteria oceny tego czy dany produkt spełnia normy jakościowe czy też nie.

Pewną próbą rozwiązania tego problemu jest projekt o nazwie Pantone Live, który umożliwia globalnym zleceniodawcom udostępnienie swoich bibliotek barw projektantom i producentom opakowań z uwzględnieniem danej technologii druku. W projekt zaangażowani są również producenci urządzeń pomiarowych (X-Rite) oraz producenci farb (SunChemical).

Rola projektanta opakowania często jest wspomagana przez pośrednie „działy reprodukcji”, specjalizujące się w przygotowaniu i korekcji danego projektu pod daną technologię produkcji opakowań. Działy te wchodzą w skład samej drukarni opakowań lub mogą stanowić zewnętrzną firmę. Szczególnie dotyczy to technologii fleksograficznej, która jest technologią mającą duże możliwości, lecz jest jednocześnie technologią trudną, szczególnie w kwestii technicznego przygotowania projektu.

Działy „repro” często korygują wzorzec dostarczony przez projektanta w taki sposób, aby maksymalnie wykorzystać możliwości

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

technologiczne danej maszyny do produkcji opakowań, posługującej się konkretnymi barwnikami lub farbami w stosunku do konkretnego materiału z jakiego będzie wykonane opakowanie. Wzorcem dostarczonym przez projektanta jest plik w popularnym formacie PDF. Wraz z nim dostarczana jest informacja o referencyjnych barwach jakie projektant chciał uzyskać. Informacja ta zaszyta jest w tzw. indywidualnym profilu ICC. Sprawny zespół działu „repro” potrafi z tej informacji w sposób odpowiedni skorzystać, posługując się wspomnianymi wyżej systemami sterowania barwą CMS. Innym etapem ingerencji w plik jest tzw. impozycja. Proces ten polega za optymalnym rozmieszczeniu elementów danego opakowania lub danych opakowań na „cyfrowym arkuszu”, który następnie będzie stanowił bazę do produkcji płyt CTP lub polimerów, które są niezbędnymi elementami w druku opakowań.

Proces korekcji plików oraz impozycja niosą ze sobą jednak pewne niebezpieczeństwo związane z możliwością popełnienia różnorakich błędów takich jak zmiana wymiarów, przesunięcie obiektów, brak obiektów, niewłaściwe barwy obiektów, brak wypełnień, cieniowanie, brak bądź zamiana miejsca liter lub elementów pisma Brailla. Źródłem błędów może być zarówno pracownik działu „repro”, jak również niedoskonałość samego oprogramowania, którym się posługuje. Czasami banalny w innych branżach niż przemysł farmaceutyczny błąd polegający na przestawieniu liter może, aczkolwiek wcale nie musi, stanowić powód do odrzucenia opakowania, o tyle np. „drobna” zamiana miejsca przecinka w części opisu na opakowaniu dotycząca dawkowania leku stanowi potencjalną sytuację zagrożenia życia pacjenta.

W tej sytuacji nawet najbardziej doświadczony pracownik działu kontroli jakości, w przypadku kontroli dużej ilości często skomplikowanych elementów graficznych oraz dużej ilości tekstu nie ma możliwości wykrycia wszystkich błędów. Wynika to ze specyfiki działania ludzkiego mózgu, który sam, w sposób automatyczny, „poprawia” błędne informacje lub „dodaje” te których fizycznie nie ma. Fenomen ten wykorzystywany jest m.in. w procesie nauki szybkiego czytania i związanych z tym mechanizmem kierowania uwagą.

Aby ustrzec się tego typu problemów oraz po to aby w porę wychwycić ewentualne błędy mamy do dyspozycji szereg specjalistycznych narzędzi. Jednym z takich narzędzi jest system inspekcji MediaCheck niemieckiej firmy tec4check GmbH. Głównym elementem systemu jest oprogramowanie, które pozwala na wychwycenie wszelkich odstępstw próbki od wzorca, jakim jest referencyjny projekt dostarczony w formie pliku PDF. Kontrolowaną próbką może być zarówno plik z projektem, będący wynikiem korekcji wykonanej przez dział „repro” jak i skan gotowego opakowania. W tej sytuacji uzupełnieniem systemu staje się skaner, którego format w zależności od potrzeb można odpowiednio wybrać, od A3-A0. Jest również możliwe porównanie pliku PDF z fotografią opakowania wykonaną za pomocą aparatu cyfrowego o dużej rozdzielczości.

Proces tego typu inspekcji odbywa się w kilku etapach: 1. Definicja wzorca - wskazanie pliku wzorcowego (PDF,).

2. Ustalenie parametrów inspekcji.

3. Import próbek (w postaci pliku lub skanu).

4. Analiza próbek – system porównuje dostarczone próbki ze wzorcem 5. Wskazanie przez system wszystkich odchyleń od wzorca 6. Akceptacja odchyłki lub zdefiniowanie odchyłki jako błędu przez operatora 7. Archiwizacja wyników inspekcji oraz raportowanie.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Proces może być przeprowadzany ręcznie lub automatycznie, w oparciu o tzw. „hot foldery” w których umieszczane są próbki przeznaczone do kontroli.

Siła i możliwości systemu oparte są na skomplikowanych algorytmach rasteryzacji wektorowych plików PDF polegającej na przekształceniu ich do postaci mapy bitowej. W ten sposób możliwe jest porównywanie pojedynczych pikseli próbki w stosunku do pikseli wzorca. Sprawdzana jest zarówno obecność pojedynczego piksela jak i informacje o barwie przypisanej do niego. Oprócz kontroli pikseli badana jest również relacja między nimi tzn. odległość, różnice w barwie. Dzięki temu możliwe jest wychwycenie odstępstw od wzorca polegających np. na niewłaściwych rozmiarach czcionki, braku czcionek, zmianie wymiarów, przesunięciu grafiki, różnicach kształtu grafiki, błędów smużenia, błędów cieniowania oraz innych błędów wynikających z niedoskonałości druku. Jedną z funkcji jest możliwość dekodowania pisma Braille’a oraz analizy wysokości wytłoczeń.

Warunkiem przeprowadzenia skutecznej inspekcji jest odpowiednie określenie kryteriów i tolerancji jakie będą użyte przy analizie próbek. Użytkownik systemu MediaCheck może wybrać pre-definiowane ustawienia sugerowane przez producenta. Są to ustawienia bardzo dobrze sprawdzające się w zdecydowanej większości przypadków. Jeżeli jednak istnieje potrzeba zawężenia tolerancji lub jej poszerzenia, użytkownik posiada możliwość wprowadzenia własnych wartości. Ustawienia indywidualne mogą być zapisane w formie szablonu, który może być wykorzystany przy kontroli kolejnych prac. Zarówno wzorce jak i próbki mogą zawierać w sobie wiele różnych stron. System automatycznie to rozpozna i skontroluje właściwe elementy. Jest również możliwa kontrola wybranego obszaru pracy np. tylko obszaru zdefiniowanego przez kształt wykrojnika.

System MediaCheck, po zakończeniu procesu analizy, wskazuje operatorowi wszystkie odchylenia od wzorca, które ten może zaaprobować jako wynik celowego działania lub odrzucić jako błąd.

Wynik inspekcji jest zapisywany w formie prostego raportu w którym otrzymujemy informacje o ilości odchyleń i ewentualnych błędów lub w postaci rozbudowanego raportu, w którym graficznie pokazane jest każde, nawet najmniejsze odchylenie lub błąd.

System inspekcji MediaCheck występuję w wielu wersjach użytkowych. Dzięki temu wersję tego narzędzia można wybrać optymalnie w stosunku do swoich potrzeb.

1/2014

fot. Chromastock

79

80 |

Istnieją wersje jednostanowiskowe oraz rozbudowane wersje sieciowe, pracujące w oparciu o architekturę klient-serwer, przeznaczone do pracy zespołowej.

MediaCheck pomimo skomplikowanej budowy wewnętrznej posiada wyjątkowo przyjazny interfejs użytkownika. Poszczególne opcje umieszczone są w sposób intuicyjny, a system prowadzi operatora podczas procesu inspekcji „za rękę”, od momentu wczytania wzorca, poprzez inspekcję próbek, aż do wygenerowania raportu.

Tego typu systemy inspekcji jakim jest MediaCheck nie są projektowane w celu zastąpienia pracowników działów kontroli jakości przez „komputerowy automat”. MediaCheck ma tylko za zadanie wspomagać pracę operatora, ponieważ ostateczną decyzję czy dane odchylenie próbki od wzorca jest błędem czy też efektem zamierzonego działania zawsze podejmuje człowiek.

System inspekcji jest efektywnym narzędziem w rękach zleceniodawcy. Pomaga zarówno uniknąć błędów przed ostatecznym przesłaniem projektu opakowania do producenta opakowań, dając niemal 100% pewność, że produkt jest zgodny z oczekiwaniem.

W rękach producenta opakowań system staje się nieocenionym narzędziem, które pozwala na detekcję błędów jeszcze przed wysłaniem projektu do druku. Pozwala, w odróżnieniu od mechanizmów związanych z tzw. „preflightingiem”, sprawdzić poprawność pliku z projektem nie tylko pod kątem jego technicznej drukowalności, ale również pod kątem konkretnych i realnych błędów.

Osobną sprawą kontroli jakości opakowania pozostaje kwestia barwy.

Systemy takie jak MediaCheck są projektowane po to aby przede wszystkim kontrolować odstępstwa związane z kształtem, grafiką, wymiarami. Skaner, który może stanowić jeden z elementów systemu, nie jest i nigdy nie był zaprojektowany jako urządzenie pomiarowe do kontroli barwy. Skanery, tak jak większość urządzeń odpowiedzialnych za reprodukcję lub akwizycję obrazu pracują w oparciu o zależną przestrzeń barw, którą w przypadku skanerów jest przestrzeni RGB. Pojęcie przestrzeni zależnej określa, że barwa jest zależna od konkretnego urządzenia. Oznacza to w praktyce, że barwa o wartości R134, G125, B176 uzyskana ze skanera A, może być i prawdopodobnie będzie, inną barwą niż ta uzyskana ze skanera B, pomimo tego, że wartości R134, G125, B176 będą w obu przypadkach identyczne.

Oznacza to, że skaner może służyć tylko do poglądowej oceny zgodności barw ale nie może być bezwzględnym jej wyznacznikiem.

Dlatego koniecznym uzupełnieniem systemów inspekcji w działach kontroli jakości powinny być specjalistyczne systemy kontroli barwy, dedykowane specjalnie do kontroli opakowań. Systemy tego typu bazują na spektrofotometrach lub spektrodensytometrach oraz na specjalnym oprogramowaniu do kontroli jakości.

Spektrofotometry lub spektrodensytometry, w odróżnieniu od skanerów, są urządzaniami pracującymi w oparciu o definicję barwy określonej w niezależnych od urządzenia przestrzeniach barwnych, takich jak CIE Lab, LCH, Hunter Lab, XYZ. W praktyce oznacza to, te same wartości liczbowe otrzymane na skutek pomiaru wzorców lub próbek, przez różne urządzenia o podobnej konstrukcji, w tych samych warunkach pomiarowych, będę opisywały tą samą barwę.

Sytuacja ta powoduje, że zarówno zleceniodawca jak i producent opakowania mogą opisać barwę tym samym językiem, w oparciu o ten sam mianownik jakim np. może być przestrzeń CIE Lab. W rezultacie zmierzona próbka, które wynik pomiaru spektrofotometrem daje wartości np. L: 40, a :-15, b: 30, będzie reprezentować tę samą barwę jak barwa wzorca o ile wynik pomiaru będzie identyczny:

L: 40, a :-15, b: 30. W wypadku skanera te same wartości liczbowe w przestrzeni RGB nie gwarantowały takiej sytuacji.

Schemat działania specjalnych systemów do kontroli barwy opakowań jest ogólnie bardzo podobny do działania systemów inspekcji wymiarów, grafiki lub kształtu. Z tym, że zamiast pliku PDF wzorcem stają się konkretne barwy. Zamiast skanera w roli „urządzenia pomiarowego” używamy spektrofotometru lub spektrodensytometru, a wynik pomiaru jest analizowany w specjalnym oprogramowaniu lub w samych spektrofotometrze, o ile ten posiada wbudowany wyświetlacz oraz odpowiednie funkcje pomiarowe.

Schemat kontroli jakości barwy przedstawia się następująco: 1. Definicja zlecenia lub projektu 2. Definicja wzorca lub wzorców – wzorzec może być zmierzony bezpośrednio z dowolnego elementu, barwa wzorcowa może być wpisana np. w postaci wartości Lab, zdefiniowana w postaci krzywej spektralnej lub wczytana z gotowej biblioteki wzorców np. barw z palety PANTONE, HKS, TOYO, RAL 3. Ustalenie parametrów kontroli – określenie warunków pomiarowych oraz tolerancji.

4. Pomiar próbek.

5. Analiza i porównanie próbki z wzorcem.

6. Informacja o próbce zasadzie Dobra-Zła (plus dodatkowe elementy analizy).

7. Archiwizacja pomiarów do bazy danych.

8. Wydruk raportu.

Powyższy schemat działań jest typowy dla systemów kontroli jakości barwy opakowań bazujących na oprogramowaniu X-Rite ColorQuality Pro lub X-Rite Color Master.

Jak widać podobieństwo systemu „inspekcji kształtu” oraz systemu kontroli jakości barwy jest bardzo duże. Większą uwagę należy skupić na punkcie nr 3. Określenie właściwych kryteriów oceny zgodności barw ma fundamentalne znaczenie dla całego procesu kontroli. W praktyce, spotkać się można z dużą ilością błędów lub niedomówień przy wymianie informacji o barwie pomiędzy zleceniodawcą a producentem opakowań. Często informacja ta przekazywana jest w sposób niepełny lub budzący spore wątpliwości.

Najczęściej używanym parametrem określającym odchyłkę barw jest parametr ∆E, który w wypadku najczęściej stosowanej miary różnicy barw jaką jest ∆E CIE Lab definiuje euklidesową odległość dwóch punktów barwnych położonych w trójwymiarowej przestrzeni barw CIE Lab. Jeżeli informacji o barwie wzorcowej i o przypisanej do niej tolerancji nie będzie towarzyszyć informacja o warunkach pomiarowych (Iluminant i obserwator standardowy) to informacja ta jest niepełna, ponieważ te same wartości CIELab, zdefiniowane dla innych warunkach pomiarowych będą reprezentować inną barwę. Podobna sytuacja dotyczy porównania danych pochodzących z urządzeń pomiarowych w których zastosowano inny rodzaj optyki pomiarowej. Dlatego powinno się porównywać dane pomiarowe wykonane np. urządzeniami z optyką kątową 45/o (typowe spektrofotometry do kontroli druku opakowań). Porównanie tych samych danych do danych uzyskanych za pomocą spektrofotometru z optyką sferyczną może być niemiarodajne.

Innym błędem jest nieświadome operowanie różnymi miarami odchyłek ∆E. Przykładowo, ∆E Lab = nie oznacza tej samej wielkości odchyłki, co ∆E L*a*b = 2, ponieważ dotyczy innych przestrzeni barwnych. Podobnie porównanie tych wartości do ∆E2000, która jest określona przez bardziej skomplikowany model matematyczny niż popularna ∆E Lab. Parametr ∆E, niezależnie od wersji (dE*76,

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

reklama

81

dE*94, dE*00, dE CMC), nie powinien być jedynym kryterium oceny zgodności barw. Równie ważnym, aczkolwiek niedocenianym wyznacznikiem jest współczynnik metameryzmu, pomagający przewidzieć jak zachowa się barwa wzorca i próbki w różnych warunkach oświetleniowych. Szczególnie ma to znaczenie kiedy kontrolujemy opakowanie w warunkach laboratoryjnych, przy standaryzowanym oświetleniu, jednocześnie zapominając, że produkt finalny będzie eksponowany na półce w sklepie lub w aptece.

Tego typu proste błędy, w praktyce, stanowią spore pole do nieporozumień na linii projektant - zleceniodawca - producent opakowań. Utrudniają komunikację, narażają na dodatkowe koszty, a rozwiązywanie tych problemów pochłania cenny czas.

Pewnym bezpiecznym sposobem porównania barwy wzorca z barwą próbki jest analiza krzywych spektralnych, jednak jest to metoda nie do końca wygodna i przeznaczona raczej dla bardziej doświadczonych użytkowników systemów kontroli jakości.

Dobrym rozwiązaniem do kontroli jakości barwy może być sam przenośny spektrodensytometr drukarski. Do tego typu urządzeń należy m.in. X-Rite eXact. Jest to potężne narzędzie do kontroli barwy, używane zarówno bezpośrednio przy maszynach produkujących opakowania, działach kontroli jakości w drukarniach, jak i w mieszalniach farb. Urządzenie posiada możliwość definiowania 1000 wzorców wraz z tolerancjami. Posiada również możliwość zapisu mierzonych próbek do swojej pamięci. Przydatną funkcją jest funkcja tworzenia grup wzorców oraz wbudowana biblioteka Pantone znacznie ułatwia kontrolę jakości barwy w oparciu o ten światowy standard. Urządzenie automatycznie odnajduje w swojej pamięci wzorzec, najbliższy w stosunku do zmierzonej próbki. Doskonałym uzupełnieniem spektrofotometru X-Rite eXact jest oprogramowanie do kontroli jakości barwy jakim np. jest X-Rite ColorQuality 6, gdzie graficzna analiza i archiwizacja danych pomiarowych jest znacznie ułatwiona.

Często w działach kontroli jakości można spotkać komory świetlne z referencyjnymi źródłami światła. Są to zwykle: sztuczne światło dzienne D65, sztuczne światło dzienne D50, światło żarowe A, światło sklepowe TL84 oraz źródło światła UV. Za pomocą tego typu urządzeń można w pewnych stałych warunkach wzrokowo porównywać barwy wzorca oraz próbki. Posiadanie tego typu urządzeń do wzrokowej kontroli barwy jest z pewnością pożądane, lecz nie powinno stanowić jedynego elementu kontroli jakości barwy.

Powinno stanowić jedynie uzupełnienie systemu, którego sercem jest spektrofotometr.

Wdrożenie zarówno systemów kontroli druku opakowań jakim np. jest system tec4check MediaCheck, oraz systemu kontroli jakości bazującego na pomiarach spektralnych, może przynieść konkretne korzyści zarówno dla zleceniodawcy jak i producenta opakowań.

• Producent opakowań może ustrzec się błędów jeszcze przed wykonaniem opakowania.

• Zleceniodawca w dokładny sposób może kontrolować zarówno projekt jak i produkt finalny jakim jest opakowanie.

• Komunikacja pomiędzy projektantem zleceniodawcą a producentem jest znacznie ułatwiona.

• Informacje o projektach, wzorcach i próbkach są archiwizowane.

• Jakość pracy w każdej chwili może być udokumentowana za pomocą raportu z kontroli jakości.

• Zleceniodawca oraz producent opakowań nie tracą cennego czasu na rozwiązywanie problemów jakościowych, jeżeli wzajemne oczekiwania w stosunku do jakości opakowania są precyzyjnie zdefiniowane.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

1/2014

82

fot. VIDEOJET

Serializacja opakowań produktów farmaceutycznych

Ocena technologii druku umożliwiających uzyskanie wysokiej jakości znaków alfanumerycznych i kodów DataMatrix

Kody DataMatrix stały się standardem w wielu programach serializacji o zasięgu regionalnym i krajowym. Wysoką rozdzielczość drukowania kodów umożliwiającą oddanie szczegółów niezbędnych do otrzymania symboli DataMatrix oraz drukowanie w kilku wierszach można osiągnąć zarówno przy użyciu znakowania laserowego, jak i termicznego druku atramentowego (TIJ).

W niniejszym biuletynie informacyjnym omówiono zagadnienie drukowania kodów DataMatrix z wykorzystaniem zarówno technologii druku laserowego, jak i termicznego druku atramentowego.

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

83

Wysokiej jakości znaki alfanumeryczne i kody DataMatrix

Nieustanny rozwój globalnej bazy odbiorców opakowań oraz wdrażanie wymogu serializacji w kolejnych państwach świata pozwalają spodziewać się dalszego wzrostu stopnia skomplikowania obowiązujących norm.

Nowe wymagania w zakresie opakowań produktów branży naukowo-badawczej spowodowały w ostatnich latach wprowadzenie szeregu innowacji w dziedzinie kodowania i znakowania. Można oczekiwać, że w przewidywalnej przyszłości tendencja ta się utrzyma. Realne potrzeby dotyczące druku w wysokiej rozdzielczości, serializacji oraz czystości drukarek przyczyniły się w minionej dekadzie do nieustannego rozwoju urządzeń drukujących i wprowadzenia nowych technologii druku. Inżynierowie i menedżerowie ds. linii pakujących mogą teraz wybrać spośród kilku dostępnych technologii drukowania rozwiązanie spełniające określone potrzeby.

Niewłaściwa drukarka może stać się źródłem frustracji, doprowadzając do obniżenia prędkości i efektywności operacji pakowania. Z kolei prawidłowo dobrane urządzenie o odpowiednich parametrach może i powinno stanowić ważny, choć dyskretny, składnik łańcucha czynności wykonywanych na liniach pakujących. Firmy pakujące najwięcej produktów coraz częściej stają wobec konieczności wyboru miedzy dwoma najpopularniejszymi technologiami drukowania oznaczeń seryjnych: znakowaniem laserowym i termicznym drukiem atramentowym (TIJ). Ten dokument dotyczy przede wszystkim drukowania kodów DataMatrix. Kody DataMatrix stały się standardem w wielu programach serializacji o zasięgu regionalnym i krajowym. W związku z tym zawarte tu uwagi i zalecenia można odnieść do szeregu zadań wymagających wysokiej jakości kodów i oznaczeń.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

fot. VIDEOJET

Operacje pakowania produktów farmaceutycznych oraz wyrobów dla placówek naukowobadawczych/ ochrony zdrowia wykonywane są z zachowaniem surowych standardów wewnętrznych oraz wymogów przemysłu medycznego

Omówienie technologii Wysoką rozdzielczość drukowania kodów umożliwiającą oddanie szczegółów niezbędnych do otrzymania symboli DataMatrix oraz drukowanie w kilku wierszach można osiągnąć zarówno przy użyciu znakowania laserowego, jak i druku TIJ. Kasety lub głowice drukujące drukarek TIJ wystrzeliwują ku przesuwającym się opakowaniom strumień maleńkich kropelek tuszu. Błyskawiczne przełączanie umieszczonych pod nimi elementów oporowych sprawia, że każda z precyzyjnie skalibrowanych, umieszczonych w jednym lub wielu rzędach dysz wyrzuca z siebie drobiny tuszu. Grzałki oporowe powodują wrzenie niewielkich ilości tuszu, co powoduje powstanie pęcherzyka pary, której ciśnienie napędza kroplę (patrz ilustracja 1).

Inaczej wygląda to w przypadku drukarek laserowych, gdzie wiązka światła pozostawia ślad na wierzchniej warstwie podłoża lub fizycznie ją modyfikuje. Dwa galwanometry zwierciadłowe odchylają wiązkę światła w dwóch płaszczyznach (patrz ilustracja 2).

Ilustracja 1

1/2014

Przy określaniu technologii odpowiedniej dla danego zastosowania należy wziąć pod uwagę następujące kryteria: • Podłoże • Szybkość • Obsługa i transport podłoża • Kwestie instalacji • Koszt (inwestycji i eksploatacji)

Kwestie dotyczące podłoża W pierwszej kolejności należy rozważyć kwestię zadrukowywanego materiału (podłoża). Technologia TIJ wiąże się z większymi ograniczeniami w zakresie stosowanych podłoży, co samo w sobie może stanowić czynnik ułatwiający inżynierom dokonanie wyboru.

Bez względu na wybraną technologię należy poświęcić nieco uwagi kwestii wyboru i przygotowania podłoża. Najlepsze tusze do drukarek TIJ są oparte na wodzie. Z tego powodu technologia TIJ doskonale sprawdza się w przypadku nakładania tuszu na podłoża porowate i częściowo porowate. Kartonowe pudełka produktów farmaceutycznych

84

Szybkość działania linii pakującej Kluczowe kryteria decyzyjne do zapewnienia maksymalnej wydajności Szybkość działania linii pakującej Jednym z zadań inżynierów odpowiedzialnych za pakowanie jest upewnienie się, że cenne zasoby, jakimi są urządzenia pakujące i wykwalifikowani operatorzy, są wykorzystywane jak najefektywniej. Dlatego bardzo ważnym czynnikiem mającym wpływ na decyzję jest szybkość działania i przepustowość linii pakującej. W przypadku użycia technologii druku TIJ maksymalną prędkość linii można łatwo obliczyć na podstawie wybranej rozdzielczości nanoszonego kodu (w kierunku ruchu podłoża) oraz maksy-

fot. VIDEOJET

Ilustracja 2

i etykiety papierowe są zazwyczaj powleczone warstwą ochronną na bazie wody, której zadaniem jest zabezpieczać materiał opakowania. Ta lśniąca powłoka uniemożliwia właściwe wchłanianie i wysychanie tuszu.

Aby uniknąć tego problemu, należy usunąć powłokę z obszaru, w którym nakładany będzie kod (okienka wydruku). Można to w prosty sposób uzyskać, prosząc dostawcę opakowań, aby na ostatnim etapie procesu drukowania nie nakładał wodnej powłoki w okienku wydruku. Potocznie określa się to jako zastosowanie techniki „knock out”. Ta zmiana umożliwia uzyskanie krótkiego czasu wysychania tuszu (1 sekundę lub mniej), co ma kluczowe znaczenie dla większości operacji pakowania, pozwala bowiem uniknąć rozmazywania nadrukowanego kodu w czasie dalszego przesuwania opakowania na linii. Technologia laserowa zapewnia większą swobodę wyboru podkładu i pozwala nanosić oznaczenia na papier, tworzywa sztuczne, metale i szkło. W branży farmaceutycznej wymagane jest najczęściej nanoszenie oznaczeń na papier (pudełka i etykiety) oraz folie plastikowe i metalowe (etykiety oraz uszczelki lub przegrody).

W tego rodzaju zastosowaniach wykorzystuje się najczęściej metodę ablacji laserowej (lasery CO2 i lasery światłowodowe fizycznie wypalają wierzchnią warstwę materiału).

Przy ocenie przydatności danego podkładu do użycia z technologią laserową należy wziąć pod uwagę dwie kwestie: pochłanianie światła laserowego oraz przygotowanie odpowiednio kontrastowego okienka wydruku, które pozwoli uzyskać wysokiej jakości kody kreskowe. Stopień pochłaniania światła laserowego zależy od właściwości podłoża oraz długości fali świetlnej lasera. Przy ocenie tego kryterium najlepiej skorzystać

z pomocy dostawcy rozwiązań do znakowania. W celu uzyskania odpowiedniego kontrastu oznakowania często konieczne jest zmodyfikowanie opakowania przez nadrukowanie na nim okienka przy użyciu ciemnego tuszu. Laser wypala wówczas wierzchnią warstwę ciemnego tuszu, odsłaniając znajdujące się pod nią jaśniejsze podłoże i tworząc obraz negatywowy. Promieniowanie laserowe może powodować lekkie żółknięcie podłoża, co może przekładać się na zmniejszenie kontrastowości kodu (patrz ilustracja 3).

Ilustracja 3

W celu uzyskania optymalnych wyników można zamówić opakowania powleczone warstwą białego tuszu z dodatkiem dwutlenku tytanu lub węglanu wapnia, którą nanosi się przed wykonaniem czarnego okienka. Dzięki temu białe części kodu uzyskają wyższy współczynnik odbicia, wzrasta kontrastowość kodu kreskowego i jego czytelność.

1/2014

malnej prędkości włączania i wyłączania elementów oporowych (częstotliwości wystrzeliwania tuszu). Z uwagi na możliwość uruchomienia wszystkich dysz jednocześnie stopień złożoności kodu (na przykład 2 lub 4 wiersze tekstu) nie ma wpływu na maksymalną prędkość linii, co stanowi jedną z głównych zalet technologii TIJ. Dlatego czterowierszowe oznaczenia z kodem kreskowym DataMatrix można drukować z tą samą prędkością linii pakującej, co prostsze, liczące dwa wiersze kody z numerem partii i datą ważności. Ta cecha technologii TIJ może przekonać inżynierów, którzy przewidują przyszłe zwiększenie objętości kodów w celu zaspokojenia wewnętrznych potrzeb śledzenia lub sprostania wymogom zewnętrznym (na przykład prawnym). Ze względu na większą liczbę czynników obliczanie maksymalnej prędkości linii wykorzystującej lasery jest nieco bardziej złożone niż w przypadku termicznego druku atramentowego. Należy uwzględnić: • Podłoże — ile energii (czasu) potrzeba, aby odparować materiał w celu utworzenia kodu?

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

85 Obsługa i transport podłoża Aby można było uzyskać najwyższej jakości wydruki kodów, zarówno drukarki laserowe, jak i drukarki TIJ wymagają płynnego i pozbawionego drgań trans-

W większości opisanych wcześniej typowych zastosowań w branży farmaceutycznej użycie zwykłego, 30-watowego lasera CO2 lub 20-watowego lasera światłowodowego pozwala uzyskać znacznie lepszą prędkość linii niż w przypadku użycia technologii TIJ. Trudniejsze w obróbce podłoża (na przykład tworzywa sztuczne, folie i metale) mogą wymagać wydłużenia czasu tworzenia oznaczenia i powodować zmniejszenie prędkości przesuwu linii. Są to jednak zastosowania wykraczające poza możliwości druku atramentowego, co sprawia, że domyślną technologią staje się znakowanie z użyciem lasera. W procesie oceny poszczególnych zastosowań uwzględniającym szereg wymienionych wcześniej czynników powinien uczestniczyć ekspert w dziedzinie kodów i znakowania.

Oto wybrane przykłady zastosowań: • Druk ciągły: znakowanie kartonów • Druk ciągły: drukowanie sieciowe • Druk przerywany: etykietowanie butelek • Druk przerywany: linie pakujące produkty medyczne w woreczki i blistry

Kwestie instalacji

Odległość do produktu Maksymalna dopuszczalna odległość między znakowarką a podłożem jest inna dla drukarek TIJ i drukarek laserowych. Ze względu na swoją konstrukcję głowice drukujące TIJ muszą znajdować się bardzo blisko podłoża. Przy drukowaniu wysokiej jakości kodów DataMatrix odległość ta („odległość natrysku”) nie powinna zazwyczaj przekraczać 2 mm (0,08 cala). Przekroczenie odległości 2 mm (0,08 cala) może spowodować, że znaki będą rozmyte, a kody DataMatrixstaną się nieczytelne (patrz ilustracja 4).

Rysunek 4

Drukarki laserowe mają pewną przewagę nad technologią TIJ, zarówno w zakresie odległości między soczewką skupiającą a podłożem, jak i tolerancji zmian ustawienia produktu. W przypadku typowego zastosowania do drukowania kodów na kartonach wymagana może być odległość 100 mm (3,94 cala), a dopuszczalna zmiana położenia paczki w stosunku do jej nominalnego położenia podczas znakowania to +/- 3 mm (0,12 cala).

Zwiększona tolerancja oznacza dodatkowy margines bezpieczeństwa w obsłudze materiałów.

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

portu podłoża. W celu wyeliminowania wibracji podczas pracy konieczne jest zastosowanie odpowiednio solidnych elementów montażowych pozwalających na integrację drukarek laserowych z linią i zapewniających utrzymywanie soczewek drukarki w położeniu idealnie równoległym do znakowanego podłoża i ustawienie jednej z osi głowicy pod kątem 90 stopni do kierunku jego przesuwu. Oba rozwiązania mogą pracować na liniach pakowania działających w trybie ciągłym lub przerywanym. Zaletą drukarek laserowych jest możliwość drukowania na opakowaniach spoczywających nieruchomo lub znajdujących się w ruchu.

Głowice drukujące TIJ wymagają z kolei, by w trakcie nanoszenia kodu podłoże przesuwało się przed nimi poprzecznie.

Głowica drukująca TIJ może także sama pr zesuwać się ponad nieruchomym podłożem, jednak pociąga to za sobą konieczność zastosowania na linii pakującej dodatkowych urządzeń.

1/2014

Czynniki umożliwiające udaną integrację Kwestie instalacji — termiczny druk atramentowy Mimo ograniczeń odległości natrysku cechujących druk atramentowy technologia TIJ jest z natury czysta, a głowice drukujące mają stosunkowo niewielkie rozmiary, co ułatwia ich integrację z liniami pakującymi.

Jak już wspomniano, przy wykorzystaniu najlepszej jakości tuszu można osiągnąć czas wysychania poniżej sekundy. Szyny prowadzące powinny być ustawione tak, aby nie dochodziło do kontaktu między nimi a świeżo wydrukowanym kodem.

Kwestie instalacji — druk laserowy Technologia znakowania laserowego wymaga uwzględnienia dwóch dodatkowych czynników związanych z prawidłowością i bezpieczeństwem instalacji: osłon wiązek światła oraz usuwania oparów.

fot. VIDEOJET

• Rozmiar soczewek/rozmiar pola znakowania — jak długo laser wykonuje oznaczenie na produkcie?

• Rozmiar i stopień złożoności kodu — jak dużo treści oznakowania jest wymagane oraz ile czasu potrzeba łącznie do utworzenia kodu?

• Rozstaw produktów — jaka jest odległość między produktami oraz jej wpływ na czas, przez jaki laser może wykonywać oznaczenie na produkcie, zanim przejdzie do kolejnego produktu?

86

Koszty inwestycji i eksploatacji

Bezpieczeństwo operatora linii wymaga zainstalowania osłon, które w trakcie pracy drukarki uniemożliwią kontakt z promieniowaniem laserowym. Powinny one być wyposażone w blokady drzwiczek kontrolnych oraz znaki ostrzegawcze na wszystkich zdejmowanych panelach. Jeśli ze względów związanych z obsługą materiałów całkowite zamknięcie systemu laserowego jest niemożliwe, należy zastosować osłony otaczające bezpośrednio głowicę znakującą.

W przypadku laserów opartych na CO2 akceptowanymi materiałami osłony wiązki są tworzywa poliwęglanowe i akrylowe.

W przypadku laserów światłowodowych i laserów Nd-YAG obudowa powinna być zbudowana z blachy.

Dodatkowe informacje znajdują się w normie ANSI Z136.1. Proces ablacji zachodzący podczas znakowania laserowego powoduje wydzielanie dymów zawierających drobne cząstki oraz gazów, które mogą zagrażać zdrowiu. Obróbka laserowa kartonu i papierowych etykiet również powoduje emisję cząstek, które mogą być wdychane przez operatorów linii. Zalecanym rozwiązaniem w każdej instalacji laserowej jest zastosowanie systemu wyciągającego dym wraz z układem filtrującym. Zwykle stosowane są trzy poziomy filtracji: filtr wstępny do dużych cząstek, filtr HEPA do cząstek drobnych oraz filtr chemiczny usuwający gazy i zapachy.

Specjalista w zakresie znakowania może udzielić instrukcji dotyczących obu tych składników instalacji laserowej.

fot. VIDEOJET

fot. VIDEOJET

Ekspert w dziedzinie kodowania i znakowania może przedstawić indywidualne porównanie kosztów odpowiednich technologii drukowania, uwzględniając specyficzne wymagania związane z danym zastosowaniem.

W obecnej sytuacji rynkowej koszt ma oczywiście podstawowe znaczenie.

Z rozwiązaniami laserowymi i służącymi do termicznego druku atramentowego są związane dwa różne modele nabycia. Jeśli wziąć pod uwagę całkowity koszt posiadania, urządzenia do druku laserowego i termicznego druku atramentowego mogą być uważane za rozwiązania konkurencyjne, jednak termiczny druk atramentowy ma niższy koszt inwestycji od technologii laserowej. Ta przewaga staje się jeszcze większa, gdy wymagany jest nadruk w wielu miejscach opakowania. W urządzeniach do termicznego druku atramentowego można do danego kontrolera dodać wiele głowic drukujących, co umożliwia łatwe drukowanie na dwóch (lub więcej) stronach opakowania tekturowego lub drukowanie w wielu wierszach. W urządzeniach laserowych nie występuje problem dostarczania atramentu, ale należy uwzględnić w budżecie operacyjnym okresową wymianę filtrów. Częstość takiej wymiany zależy od ilości substancji osadzanych na filtrach, zależnej z kolei od ilości odpadów i dymów emitowanych z danego podłoża oraz od przepustowości

1/2014

i poziomu wykorzystania linii pakującej.

Specjalista w zakresie znakowania może przedstawić indywidualne porównanie kosztów obu technologii uwzględniające wymagania występujące w konkretnej sytuacji.

Wnioski Jak opisano w niniejszym biuletynie, przy wyborze technologii znakowania laserowego lub termicznego druku atramentowego należy wziąć pod uwagę wiele czynników.

Oprócz rodzaju podłoża nie ma kryterium, które samo w sobie decydowałoby o jednym lub drugim rozwiązaniu. Specjalista w zakresie znakowania znający obie technologie może przeanalizować konkretne potrzeby w danej sytuacji, ocenić przyszłe potrzeby i sformułować optymalne zalecenia. Na podstawie takiej porady firmy mogą przypisać własne wagi do kryteriów i podjąć świadomą decyzję o wybraniu najlepszej technologii znakowania uwzględniającej ich koszty operacyjne pakowania.

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

88 |

Przesuwanie ostatniej Surowsze prawo dotyczące opakowań z zabezpieczeniami dla dzieci W dzisiejszych czasach opakowania z zabezpieczeniami dla dzieci są obowiązkowe dla wielu środków chemicznych domowego użytku i leków na receptę. Widoczna jest też wyraźna tendencja w kierunku wprowadzenia podobnych regulacji dla leków bez recepty i suplementów diety.

Poprawa bezpieczeństwa dzieci nie powinna jednak być niekorzystna dla osób starszych i niepełnosprawnych.

Gerresheimer Christina Desirée Holder i Marek Miszczak

N

iebezpieczeństwo wypadku z udziałem dzieci jest wyższe w domu niż na drogach. Na przykład 4,2 ze 100.000 dzieci w wieku do 5 lat, które zmarły w Niemczech w 2011 roku, zginęło w wyniku wypadków w domu, natomiast w wyniku wypadków drogowych zginęło 1.3 dziecka na 100.0001. Jednym z największych zagrożeń dla dzieci w warunkach domowych jest przypadkowe zatrucie domowymi środkami chemicznymi, kosmetykami lub lekami.

W Niemczech telefony alarmowe na wypadki zatrucia otrzymują co rok około 94.000 połączeń zgłaszających możliwe zatrucie dzieci poniżej 15 roku życia, z których 19.000 rzeczywiście ma objawy zatrucia2. Ankiety przeprowadzone w USA dały inny wynik. Na przykład ankieta przeprowadzona przez Komisję ds. Bezpieczeństwa Produktów Konsumenckich w USA (CPSC) wykazała, że w roku 2004 w szpitalach publicznych leczenie z powodu zatrucia przeszło ponad 85.000 dzieci. Odpowiada do niemal 430 przypadkom zatrucia na 100.000 dzieci. W blisko 60 procentach przypadków dzieci spożyły doustne leki na receptę, doustne leki bez recepty lub suplementy diety. Po uwzględnieniu leków do użytku zewnętrznego liczby te są nawet wyższe3.

Przyjęty standard: opakowania z zabezpieczeniami dla leków na receptę

fot. Chromastock

Nie dziwi zatem, że w Europie i USA liczba opakowań z zamknięciem bezpiecznym dla dzieci nieustannie wzrasta.

Opakowania stanowiących duże zagrożenie środków chemicznych domowego użytku, jak udrażniacze do rur, środki do czyszczenia piekarników i alkohol metylowy, które często są sprzedawane Federal Statistics Office, statystyka przyczyn zgonu, 2011 Liczby podane przez Federalne Ministerstwo Środowiska mgr. inż. Robert L. Franklin, dr. Gregory B. Rodgers: Przypadkowe zatrucia dzieci leczone w oddziałach ratunkowych szpitali w USA: Krajowe szacunki liczby przypadków, wskaźnik zatruć w populacji i udział produktu. Dyrektorat spraw gospodarczych, Amerykańska komisja ds. bezpieczeństwa produktów konsumenckich, Bethesda, Maryland. Pediatrics 2008;122;1244

1 2 3

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

89

linii obrony już wiele działań mających na celu produkcję systemów butelek z kroplomierzami, nebulizatorów i sprayów do nosa. CPSC proponuje jednoroczny okres wprowadzenia po wejściu w życie ostatecznej zasady. W imieniu przemysłu farmaceutycznego Stowarzyszenie CHPA (ang. Consumer Healthcare Products Association) złożyła wniosek o wydłużenie okresu przejściowego. CHPA argumentuje, że producenci leków i opakowań potrzebują co najmniej dwóch lat na zaprojektowanie, opracowanie i przetestowanie opakowań z zabezpieczeniami dla dzieci, by zapewnić ciągły dostęp konsumentów do kropli do oczu, sprayów do nosa i innych produktów z imidazolinem w składzie. Rynek opakowań podstawowych nie ma dobrego doświadczenia w zakresie standardowych rozwiązań dotyczących opakowań tego typu produktów z zabezpieczeniami dla dzieci i dlatego najprawdopodobniej konieczny będzie znaczny rozwój projektów.

Jedynie nieliczni dostawcy plastikowych opakowań podstawowych

w atrakcyjnych dla dzieci kolorowych opakowaniach, od dawna mają standardowo zamknięcie z zabezpieczeniem dla dzieci. Urzędy rejestracyjne wyznaczają wysokie standardy dla producentów leków na receptę i opakowań podstawowych. Od lat opakowania z zabezpieczeniami dla dzieci są obowiązkowe dla wielu leków na receptę w formie płynu i w formie stałej. By otworzyć opakowanie takich leków, trzeba wykonać określone sekwencje działań, których w szczególności małe dzieci nie są w stanie wykonać. Na ogół do otwarcia opakowania konieczne jest wykonanie jednocześnie lub kolejno określonych czynności. Jeden z popularnych typów zamknięcia otwiera się poprzez jednoczesne ściśnięcie i obrócenie. Uciśnięcie zakrętki w określonych miejscach zniekształca ją, co umożliwia zwolnienie elementów blokujących. Dodatkowo opakowania często mają duże nakrętki, których rozmiar utrudnia jednoczesne ściśnięcie dwóch przeciwległych punktów małymi dziecięcymi rączkami. Występują też zamknięcia, które można odkręcić dopiero po jednoczesnym wciśnięciu i obróceniu nakrętki. W tej sekwencji działań nacisk skierowany w dół zwalnia elementy blokujące. Opakowania z zamknięciem typu flip-top lub spraye z pompką wykorzystują inne zabezpieczenia w mechanizmach otwierających lub spustach.

Ostatni trend: opakowania z zabezpieczeniami dla leków bez recepty

„Nawet organy rządowe mają świadomość, że chociaż takie środki ostrożności zwiększają bezpieczeństwo, nie dają one gwarancji. CPSC podkreśla, że opakowania bezpieczne dla dzieci w zasadzie nie istnieją. Dlatego zaleca, by opakowania – nawet z zabezpieczeniami dla dzieci – nie były postrzegane jako główne zabezpieczenie, a raczej jako ostania linia obrony.”

W ostatnich latach zostały wprowadzone nowe regulacje dla leków bez recepty uzupełniające ustalone regulacje dla leków na receptę. CPSC opracowuje obecnie dyrektywę, zgodnie z którą wszystkie leki na receptę i bez recepty zawierające więcej niż 0,08 mg imidazolin muszą mieć zamknięcie z zabezpieczeniami dla dzieci. Imidazoliny (tetrahydrozolin, nafazolin, oksymetazolin i ksylometazolin) to substancje obkurczające naczynia wskazane przy podrażnieniach oczu i nieżycie nosa. Przypadkowe spożycie przez dzieci może spowodować reakcje niepożądane takie jak zahamowanie aktywności ośrodkowego układu nerwowego, spowolnienie czynności serca i ograniczenie wentylacji. Według CPSC od roku 1997 do 2009 5.675 dzieci do 5 roku życia odniosło obrażenia po spożyciu produktów zawierających imidazoliny, zwłaszcza kropli do oczu. Dyrektywa, która ma zostać wprowadzona w styczniu 2013 roku, jest oparta na Ustawie o opakowaniach zapobiegających zatruciu (PPPA) z 1970 roku i może wejść w życie już w styczniu 2014 roku. Jeżeli zasady proponowane przez CPSC zostaną wprowadzone, producenci leków i opakowań stosujący więcej niż 0,08 mg imidazolin od razu będą mieli obowiązek zmienić opakowania podstawowe. Chociaż decyzja nie została jeszcze podjęta, niektórzy klienci przemysłu leczenia ludzi i zwierząt podjęli już decyzję o stosowaniu opakowań z zabezpieczeniami dla dzieci ze względu na spodziewane regulacje w tym obszarze. Dlatego producenci opakowań podstawowych mogą mieć problem z planowaniem w czasie. Powiadomienie o proponowanych zmianach prawnych wprowadzających wymóg stosowania opakowań z zabezpieczeniami dla dzieci w przypadku użycia imidazolin spowodowało

e-w ydanie do pobrania na :

w w w.farmacom.com.pl

Do produktów firmy Gerresheimer należą opakowania z zabezpieczeniami dla dzieci, wskazujące na otwarcie produktu i przyjazne osobom starszym. Innowacyjne mechanizmy zamykające, jak na przykład nagradzane zamknięcie Duma® Multi-Grip Cap są zaprojektowane specjalnie dla osób niepełnosprawnych. Równowaga bezpieczeństwa dla dzieci i ergonomii dla osób starszych jest badana we współpracy z Bird Dog Marketing Group, Lancaster, PA (w USA). Zgodność zakrętek z zabezpieczeniami dla dzieci z CFR Tytuł 16, Część 1700 jest poświadczana przez Perritt Laboratories, Hightstown, NJ (w USA).

1/2014

90 | do produktów do oczu mają standardowe rozwiązania zabezpieczeń dla dzieci lub zamknięcia z zabezpieczeniami dla dzieci, które można przystosować do butelek stosowanych obecnie przez klientów.

W tego typu przedsiębiorstwach trzeba rozważać wiele aspektów, by spełnić obecne i przyszłe potrzeby rynku.

fot. Chromastock

Przyszłość: opakowania z zabezpieczeniami dla dzieci W przyszłości opakowania z zabezpieczeniami dla dzieci będą prawdopodobnie stosowanie nie tylko do leków na receptę i bez recepty, ale też do suplementów diety takich jak witaminy i minerały. Przedawkowanie suplementów diety również może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Stanowią one szczególne zagrożenie ze względu na fakt, że na ogół są przechowywane w kuchni, nie w szafce na leki, więc są łatwo dostępne dla dzieci.

Różnice w wymogach prawnych, odpowiedzialności i standardowych procedur w różnych krajach i różnych firmach są w przypadku suplementów diety znacznie większe niż w przypadku leków. W USA starania Agencji Żywności i Leków (FDA) o wprowadzenie opakowań z zabezpieczeniami dla dzieci na podstawie PPPA obowiązkowej dla produktów z zawartością powyżej 30 mg żelaza na dawkę nie powiodły się4. Wynikało to jednak nie z wątpliwości w kwestii szkodliwego działania przedawkowania tego suplementu diety, a z braku pewności, czy jest to zagadnienie w zakresie kompetencji FDA. W tych okolicznościach producenci opakowań odegrają rolę pionierów w trosce o większe bezpieczeństwo dzieci. Mają oni obowiązek spełniania wymogów prawnych, ale też rozwój wydajnych rozwiązań zapewniających zdrowie pacjentów i bezpieczeństwo produktów jest dla nich korzystne po pierwsze ze względu na korzyści dla pacjentów, czyli użytkowników końcowych ich produktów, a po drugie ze względu na możliwość wyróżnienia się od konkurencji.

Innowacyjne rozwiązania dla ostatniej linii obrony Chociaż opakowania z zabezpieczeniami dla dzieci są stosowane coraz bardziej powszechnie, nie rozwiązują one wszystkich problemów. Organy rządowe mają świadomość, że chociaż takie środki ostrożności zwiększają bezpieczeństwo, nie dają one gwarancji.

CPSC podkreśla, że opakowania bezpieczne dla dzieci w zasadzie nie istnieją. Dlatego zaleca, by opakowania – nawet z zabezpieczeniami dla dzieci – nie były postrzegane jako główne zabezpieczenie, a raczej jako ostania linia obrony. Opakowania z zabezpieczeniami dla dzieci wiążą się jeszcze z innym problemem: często bardziej skutecznie utrudnia otwarcie opakowania osobom starszym i niepełnosprawnym niż czterolatkom. Tendencja wprowadzania większych wymogów dla opakowań z zabezpieczeniami dla dzieci jest więc w sprzeczności z wymogiem stosowania opakowań przyjaznych osobom starszym, który ma coraz większe zastosowanie ze względu na starzenie społeczeństwa. Stowarzyszenia działające na rzecz równości osób starszych domagają się ergonomicznych opakowań sprzyjających regularnemu przyjmowaniu leków, a w niektórych przypadkach sprzeciwiają się stowarzyszeniom zabiegających o większą wydajność mechanizmów zabezpieczających dla dzieci. Obecnie standardem jest praca nad opakowaniami jednocześnie bezpiecznymi dla dzieci i ergonomicznymi. Jest to widoczne w testach opakowań bezpiecznych dla dzieci, które są ukierunkowane głównie na wymogi PPPA. PPPA określa docelowy zakres odsetka wyników negatywnych uzyskanych przez dzieci i osoby starsze.

Oznacza to, że tylko określona liczba dzieci (w wieku 42–51 miesięcy) powinna być w stanie otworzyć opakowanie z zabezpieczeniem, a jednocześnie określona liczba osób starszych (w wieku 50–70 lat) powinna nie być wstanie ich otworzyć5. Producenci opakowań podstawowych muszą więc współpracować ze swoimi klientami – producentami leków – w celu opracowania innowacyjnych zamknięć, które łączyłyby cechy bezpieczeństwa dla dzieci i dostępności dla osób starszych bardziej skutecznie niż statystyczny kompromis osiągnięty przy powszechnym stosowaniu zamknięć wymagających wciśnięcia i obrotu lub ściśnięcia i obrotu.

O autorach Christina Desirée Holder, Kierownik sprzedaży rozwoju przedsiębiorczości, wcześniej Menedżer produktu w europejskich oddziałach Gerresheimer Plastic Packaging w zakresie obszarów działalności obejmujących plastikowe opakowania produktów farmaceutycznych w formie stałej, w płynie, do podawania do oczu oraz plastikowe butelki do pielęgnacji ciała. Christina pracuje w Gerresheimer Plastic Packaging od 11 lat, a w tym czasie obejmowała też stanowiska kierownicze w działach Zarządzania obsługą klienta i Marketingu. Email: c.holder@gerresheimer.com” Marek Miszczak , kierownik działu badań i rozwoju, Koordynator badań i rozwoju w europejskich oddziałach Gerresheimer Plastic Packaging obejmujący obszary działalności, zwłaszcza rozwój nowego produktu w postaci plastikowych opakowań do leków okulistycznych, pozajelitowych, w dawkach płynnych i stałych. Pracuje dla Gerresheimer od 13 lat, wcześniej był Kierownikiem rozwoju produktu w dziale urządzeń medycznych. Email: m.miszczak@gerresheimer.com

Sprawa Nutritional Health Alliance przeciw Food and Drug Admin., 318 F.3d 92 (2d Cir. 2003) Dlugi, Peter; Ost, Dietwalt: Anforderungen an kindergesicherte Pharma-Verpackungen.

Pharm. Ind. 60, 10, 883-888 (1998)

4 5

1/2014

e - w y d a ni e d o p o b r a n i a n a :

w w w.farmacom.com.pl

linie do granulacji na mokro

maszyny do badania szczelnoÊci mieszalniki grawitacyjne oraz systemy manipulacyjne

mieszalniki homogenizacyjne, reaktory procesowe

automatyczne urzàdzenia do mycia, suszenia, dezynfekcji i sterylizacji

„TRADE & CONSULT LTD. Sp. z o.o.” Sp. k. ul. Nowa 6, 05-500 Stara Iwiczna, PL tel.: +48 22 250 39 51, fax: +48 22 250 39 50 info@tradeconsult.pl www.tradeconsult.pl

tabletkarki