Świat Przemysłu Farmaceutycznego 3/2009 PL by Świat Przemysłu Farmaceutycznego

3_2009_pl_en_spf.indd 1

2009-09-11 22:09:00

Kompleksowe Rozwiązania z Zakresu Mycia i Dezynfekcji dla Przemysłu Farmaceutycznego Zapewniamy: • preparaty myjące i dezynfekujące - linia preparatów ClearKlens i Titan

dla przemysłu farmaceutycznego - pełna dokumentacja, pozwolenia, certyfikaty - metody walidacyjne - preparaty do stref sterylnych*

• rozwiązania techniczne

- budowa i modernizacja stacji CIP - systemy dozownania chemikaliów - szorowarki i sprzęt do mycia ręcznego

• rozwiązania z zakresu higieny osobistej • serwis techniczny, procedury,

szkolenia, konsultacje, doradztwo

* preparaty do stref sterylnych - dostępne w ofercie od 2010 roku

3_2009_pl_en_spf.indd 2

JohnsonDiversey Polska Sp. z o.o. ul. Fabryczna 5, 00-446 Warszawa tel. 022 328 10 00 tel. kom. 601 86 90 33 fax 022 328 10 01 www.johnsondiversey.com

2009-09-11 22:09:18

R.BOSCH GmbH – formy suche www.pa.bosch.com • kapsułkarki, wagi kontrolne, linie blistrowe, kartoniarki

R.BOSCH GmbH – formy płynne www.pa.bosch.com

• myjki, tunele sterylizacyjne, linie napełniające, izolatory, kontrola szczelności ampułek i fiolek

R.BOSCH GmbH - SBM www.sbm-a.at • sterylizatory, mycie i sterylizacja korków gumowych

R.BOSCH GmbH - Moeller & Devicon www.m-d.dk • przegląd optyczny, linie montujące

R.BOSCH GmbH - Pharmatec www.pharmatec.de • generatory mediów czystych, systemy procesowe i biotechnologiczne

GLATT GmbH, www.glatt.com • granulatory mokre, suszarnie i granulatory fluidalne, drażownice, systemy transportu, sita do produktów mokrych i suchych

MUELLER GmbH www.mueller-gmbh.com • pojemniki i systemy dozujące ze stali nierdzewnej,

PESTER www.pester.com • pakowanie zbiorcze, paletyzatory

PCE Pharmacontrol www.en.pharmacontrol.de • kamery, czytniki kodów farmaceutycznych, systemy zabezpieczające jakość produkcji

3_2009_pl_en_spf.indd 3

2009-09-11 22:09:26

46 produkcja

Strategiczne następstwa wyboru opakowań w branży leków generycznych

Powlekanie tabletek – przegląd historyczny

Projektowanie Instalacji BMS w środowisku farmaceutycznym

PAT, czyli jak uzyskać dobry proces?

Zasada różnorodności

Recyrkulacja: Przestój bez konsekwencji

Kwaliﬁkacje urządzeń termostatycznych w farmacji

polski przemysł

Filia w Hiszpanii

Ochrona patentowa wynalazków farmaceutycznych

Ewolucja etykiet produktowych na przykładzie przemysłu farmaceutycznego

Prywatyzacja Polfy Pabianice

Euroregionalne Centrum Farmacji

Bioton i Bayer Schering Pharma w Chinach

Zorganizowany przez Wydawnictwo Farmacom i redakcję kwartalnika „Świat Przemysłu Farmaceutycznego” Kongres odbył się w dniach 25-26 czerwca 2009r. w łódzkim Hotelu Andel’s. Honorowym Gospodarzem Kongresu były Zakłady Farmaceutyczne Polfa Łódź S.A.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 4

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:09:35

52 polski przemysł

ONCO - 3CLA

Celon Pharma dołącza do najlepszych

Rozbudowa zakładu w Ksawerowie

Avena konferencje, targi, szkolenia

BioForum 2009 raporty, projekty, plany

Informacja o sytuacji w przemyśle farmaceutycznym

Sektor biotechnologii w farmacji

60 projekt – rozporządzenie ministra zdrowia

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 20 lutego 2009 r.

w sprawie badania czytelności ulotki wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 5

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

5 2009-09-11 22:09:45

Od redakcji: Z ogromną przyjemnością oddaję w Państwa ręce kolejne, dwujęzyczne wydanie kwartalnika „Świat Przemysłu Farmaceutycznego”, przygotowane z myślą o licznych w tym roku polskich i zagranicznych branżowych imprezach targowych. Wydawnictwo FARMACOM z dumą informuje, że już wkrótce pojawi się nasz NOWY KWARTALNIK – „ŚWIAT PRZEMYSŁU KOSMETYCZNEGO”, który docierał będzie do wszystkich producentów sektora kosmetycznego w Polsce i do instytucji, organizacji i ﬁ rm działających w otoczeniu branży. W najbliższym wydaniu magazynu „Świat Przemysłu Kosmetycznego”: - opakowania w przemyśle kosmetycznym - kontrola produkcji, zapewnienie jakości - raport bezpieczeństwa kosmetyków - higiena w procesie produkcji - GMP w przemyśle kosmetycznym - logistyka - reportaże z konferencji i wiele, wiele więcej Życzę przyjemnej lektury.

Redaktor Naczelny „Świat Przemysłu Farmaceutycznego”

Spis reklamodawców: Adamus HT Sp. z o.o. Bio-Chic Sp. z o. o.

Rada Programowa:

BOCCARD POLSKA Sp. z o.o.

dr n. farm. Leszek Borkowski

Marcin Kołakowski

– dyrektor Departamentu Nadzoru Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego

Andrzej Szarmański

– prezes ISPE Polska, Dyrektor Jakości w Zakładach Farmaceutycznych Polpharma S.A.

Marek Gnyś

– główny technolog Polfa Warszawa

Daniel Gralak

Irena Rej

– dyrektor Departamentu Inspekcji ds. Wytwarzania w Głównym Inspektoracie Farmaceutycznym

– prezes Izby Gospodarczej „Farmacja Polska”

dr Jarosław Jan Hołyński

prof. dr hab. Zbigniew E. Fijałek

– doktor nauk farmaceutycznych Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne

– dyrektor Narodowego Instytutu Leków

Redaktor Naczelny Robert Miller tel./fax 032 455 31 61 tel. kom. 502 084 101 robert.miller@farmacom.com.pl Prenumerata i kolportaż Wydawnictwo FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 tel./fax 032 455 31 61 prenumerata@farmacom.com.pl

ECOLAB Sp. z o.o. FM LOGISTIC GAL I.E.S. International Polska Sp. z o.o. - MARCHESINI GROUP S.p.A. I.E.S. International Polska Sp. z o.o.

Stopka redakcyjna: Kwartalnik Wydawnictwa FARMACOM Wodzisław Śląski 44-300 ul. 26 Marca 31/11 farmacom@farmacom.com.pl www.farmacom.com.pl

DRUK-PAK S.A.

- PADANA CLEANROOM Wpłat dokonywać można na konto: ING Bank Śląski O/Wodzisław Śląski 56 1050 1403 1000 0023 2091 8119

IKA-TECHNIK Sp. z o.o. i ZMR S.C.

Redakcja Maria Kubsz, Tomasz Butyński, Teresa Kubsz-Miller, tel./fax 032 456 60 79 redakcja@farmacom.com.pl

INFODRUK

Korekta: Maria Gniłka

O’HARA TECHNOLOGIES

DTP: Wiktor Adamiec wiktor.adamiec@farmacom.com.pl

OPTIMA GROUP pharma GmbH

Druk: Drukarnia BIMART. Nakład: 2 500 egz. Partner:

Cena egzemplarza „ŚPF” – 10 zł Cena rocznej prenumeraty – 35 zł

JohnsonDiversey Polska Sp. z o.o. Natoli Engineering Company

Patpol Sp. z o.o. PHZ i ITH INTREX POL-EKO-APARATURA sp.j.

www.ispe.org.pl

Magazyn kierowany jest do specjalistów ds. utrzymania ruchu, technologów, automatyków, szefów działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefów działów logistyki i zaopatrzenia oraz działów rozwoju produktów w zakładach farmaceutycznych. Odbiorcami czasopisma są również organizatorzy targów, konferencji i szkoleń bran żowych, urzędy, ministerstwa, instytuty, uczelnie wyższe z kierunkami farmaceutycznymi i biura projektowe.

PPU „COMEX” Sp. z .o.o. PROBIT TRADE&CONSULT Sp. z o.o.

Redakcja zastrzega sobie prawo do skracania i redagowania tekstów. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez Wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 6

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:09:46

kongres

Zorganizowany przez Wydawnictwo Farmacom i redakcję kwartalnika „Świat Przemysłu Farmaceutycznego” Kongres odbył się w dniach 25-26 czerwca 2009 r. w łódzkim Hotelu Andel’s. Honorowym Gospodarzem Kongresu były Zakłady Farmaceutyczne Polfa Łódź S.A.

czestnikami Kongresu byli prezesi, dyrektorzy ds. badań i rozwoju, specjaliści d/s utrzymania ruchu, technolodzy, automatycy, szefowie działów produkcji, kontroli i zapewnienia jakości, szefowie działów logistyki i zaopatrzenia w zakładach farmaceutycznych - w sumie ponad 140 osób, reprezentujących wiodące zakłady farmaceutyczne i fi rmy. Wysoki poziom merytoryczny Kongresu zapewnili eksperci z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Głównego Inspekto-

ratu Sanitarnego, Instytutu Farmaceutycznego, Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego, Narodowego Instytutu Leków i Instytutu Logistyki i Magazynowania. Prelegentami byli również fachowcy z zakładów farmaceutycznych i fi rm działających w otoczeniu branży farmaceutycznej. Program merytoryczny Kongresu zbudowany był w ten sposób, że kolejne bloki tematyczne programu odpowiadały kolejnym etapom produkcyjnym w zakładach farmaceutycznych.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 7

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

7 2009-09-11 22:09:59

kongres Tuż obok sali wykładowej, na stoiskach wystawowych wiele fi rm przedstawiło swoją ofertę skierowaną do branży farmaceutycznej. Honorow y Patronat nad Kongresem objęli: Ur ząd Rejestracji Produk tów Lecznicz ych, Wyrobów Me dycznych i Produk tów Biobójcz ych, Logist yki i Ma gaz ynowania, Narodow y Inst ytut Leków, Izba Go -

spodarcza „Farmacja Polska”, Polskie Towar z yst wo Farmaceut yczne, Marszałek Wojewódz t wa Łódzkie go - Włodzimier z Fisiak oraz Prez ydent Miasta Łodzi - Jer z y Kropiwnicki. Patronat Merytoryczny nad Kongresem sprawowali: ISPE Polska oraz Rektor Uniwersytetu Medycznego w Łodzi - prof. dr n. med. Paweł Górski. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 8

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:10:27

kongres

Kongres zakończył się zwiedzaniem wydziałów produkcyjnych Zakładów Farmaceutycznych Polfa Łódź.

JUŻ DZISIAJ SERDECZNIE ZAPRASZAMY NA KOLEJNĄ EDYCJĘ KONGRESU ZA ROK.

REKLAMA

�1�0

�9�5

�7�5

�2�5 �5 �0

3_2009_pl_en_spf.indd 9

2009-09-11 22:10:40

3_2009_pl_en_spf.indd 10

2009-09-11 22:10:42

produkcja

Niniejsze opracowanie dotyczy kwestii podnoszonych w trakcie ostatniego kongresu Honeywell Generics Forum. Rozpatruje ono strategiczne przesłanki, jakie wpływają na decyzje producentów leków generycznych dotyczące wyboru opakowań. Raport przybliża sposób, w jaki ﬁ rmy wykorzystują wysoką barierowość rozwiązań termoformowalnych, takich jak Aclar ®, w celu przygotowania propozycji stanowiących nową jakość na rynku. Zasadniczym standardem i wymogiem stawianym każdemu rozwiązaniu w zakresie opakowań podstawowych jest spełnienie wymagań regulacyjnych i jakościowych. Współcześnie, aby sprostać wyzwaniom rynku leków odtwórczych, nowatorscy producenci tych środków wychodzą poza podstawowe wymagania techniczne, dążąc do optymalizacji sposobu wytwarzania opakowań, by przez to realizować przewagę rynkową i korzystać ze wzrostu opłacalności. Dziś jasnym jest, że zróżnicowanie opakowań stwarza doskonałą okazję do osiągnięcia znacznej przewagi rynkowej.

Strategiczne następstwa wyboru opakowań w branży leków generycznych

ongres Honeywell Generics Forum zorganizowany w styczniu 2009 roku w Brukseli zgromadził ponad 20 przedstawicieli kadr zarządzających z 11 państw. Jego celem była debata na temat spraw ważnych z punktu widzenia tego sektora oraz rozpatrzenie nowych strategii dotyczących opakowań.

•

Globalizacja na rynku wzmagająca presję wywieraną na fi rmy w celu rozwoju zarówno regionalnych jak i globalnych strategii Zmniejszona w ostatnich latach ilość rozwiązań wprowadzanych przez fi rmy nowatorskie przełoży się na mniejszą liczbę okazji dla fi rm drugorzędnych Rosnąca liczba strategii zwanych evergreening stosowanych przez producentów leków oryginalnych, polegających na „odświeżaniu” patentów, blokuje generykom możliwość pojawienia się na rynku.

Kwestie podniesione na kongresie Honeywell Generics Forum

•

Sektor leków generycznych przeżywa niespotykany do tej pory okres rozwoju, a producenci nastawiają się na dalsze czerpanie zysków z wygaśnięcia okresu ochrony patentowej, które do 2015 osiągną szacunkowy poziom 150 miliardów dolarów. Leki generyczne przyczyniają się do długofalowej wydolności systemów ochrony zdrowia. Czynniki takie jak starzenie się populacji, wzrost konsumpcji medycznej, powstrzymanie dynamiki wzrostu kosztów oraz limity nałożone w budżetach rządowych na ochronę zdrowia przyczyniły się do wzrostu zainteresowania cięciem kosztów oferowane przez producentów leków odtwórczych. Bliższa analiza wskazuje jednak na fakt, iż przemysł ten przechodzi obecnie przemiany wywołane trendami w branży: • Wzrastająca presja na obniżenie kosztów wytwarzania leków spowodowana ciągłą redukcją nakładów na służbę zdrowia w dobie kryzysu gospodarczego

Spowoduje to wzmożoną konkurencję. Aby utrzymać się na rynku, producenci generyków muszą znacząco poprawić opłacalność leków, jednocześnie unikając utowarowienia poprzez wprowadzanie nowatorskich i konkurencyjnych strategii m. in. dotyczących opakowań. Producenci leków generycznych powinni odnaleźć drogę do osiągania oszczędności i efektywności kosztów w celu utrzymania marży zysku. Jedną z przyjmowanych metod jest możliwie największa standaryzacja opakowania podstawowego na wzór efektywnych rozwiązań termoformowalnych o wysokiej barierowości, takich jak Aclar ®.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 11

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

11 2009-09-11 22:10:46

produkcja

Leki w Alu/Alu

Generyki mogą być inne

Badanie rynku przeprowadzone w ostatnim czasie wspólnie przez fi rmę Honeywell i producentów leków generycznych zwróciło uwagę na kilka głównych problemów: • Ogromna ilość produktów do wprowadzenia na rynek w blistrach Alu/Alu, nawet gdy nie jest to uzasadnione potrzebami barierowości. • Wzrost nakładów inwestycyjnych (Capex) koniecznych do przystosowania leków w blistrach Alu/Alu wprowadzonych na rynek w ostatnim czasie. • Konieczność podniesienia całkowitej efektywności urządzeń (OEE) oraz wykorzystania fabryk. • Presja wewnętrznych zespołów marketingu strategicznego na zróżnicowanie opakowań w celu wykorzystania możliwych do uzyskania zysków. • Presja hurtowników i aptek w celu zmniejszenia wielkości opakowań.

Leki generyczne są preparatami farmaceutycznymi, zawierającymi to samo stężenie identycznych składników czynnych, co lek oryginalny. Z jednej strony muszą mieć to same działanie terapeutyczne, co lek oryginalny, ale z drugiej strony ich wielkość, kształt, kolor … oraz materiał opakowaniowy, z którego wykonany jest blister, mogą się różnić i być lepsze! W pogoni za wprowadzaniem nowych produktów na rynek często zapomina się o starej maksymie: “producenci oryginałów wprowadzają innowacje, a producenci generyków zmiany”. Zróżnicowanie opakowań jest doskonałą okazją na uzyskanie znaczącej przewagi konkurencyjnej na rynku. Zyskujące na ważności w fazie rozwoju produktu względy marketingowe już teraz przeważają szalę na korzyść termoformowania o wysokiej barierowości – proces oferujący szerszy wybór odróżniających się projektów opakowań.

Nie wszystkie produkty w opakowaniach Alu/Alu wymagają użycia tego materiału. Wiele z nich może zostać przepakowanych do folii termoformowalnej o wysokiej barierowości. Jaki jest zatem powód ciągłego wykorzystywania aluminium przez branżę leków generycznych? Wyróżnić można dwa czynniki: po pierwsze, producenci kopiują wybory dokonane przez producentów leków oryginalnych, a po drugie na etapie rozwoju nie rozważają oni wszystkich rodzajów dostępnych opakowań. Firmy bywają zbyt restrykcyjne w swoich wyborach, korzystając z reguły jedynie z 2-3 dostępnych tworzyw. W momencie wygaśnięcia okresu ochrony patentowej minie 16 lat od czasu podjęcia przez producenta leków oryginalnych decyzji w sprawie wyboru opakowania. Prawdopodobnie podjęto ją w pośpiechu, nie przywiązując dużej wagi do wielkości opakowania. Było to także przed wprowadzeniem na rynek i rozpoczęciem powszechnego użycia tworzyw termoformowalnych o wysokiej barierowości. Z tego powodu głównym pytaniem, jaki muszą zadać sobie producenci leków odtwórczych jest: „Czy naprawdę chcemy kopiować stary produkt, czy może powinniśmy znaleźć nowe rozwiązania?”

Decyzje dotyczące pakowania

Sposoby pakowania stosowane w farmaceutyce nie mają być już dziś wyłącznie funkcjonalne. Stanowią one dodatkową wartość zarówno dla samej fi rmy (zwiększona efektywność operacyjna, oraz zmniejszenie złożoności i ogólnych kosztów) jak i dla odbiorcy końcowego (hurtowników, pacjentów, opiekunów). Jednak, aby wykorzystać tę wartość decyzje dotyczące sposobu pakowania powinny być podejmowane przez osoby posiadające właściwą wiedzę w ramach współpracy między różnymi działami fi rmy. Decyzje w sprawie opakowań podstawowych właściwe z punktu działu Badania i Rozwój w okresie rozwijania produktu, mogą okazać się już nie tak optymalne, a nawet hamujące proces produkcji i działania marketingowe jeszcze wiele lat po wprowadzeniu leków na rynek. Często nie bierze się pod uwagę strategicznego wpływu wyboru opakowania na podstawowe elementy, takie jak jego wielkość, koszt całkowity oraz wykorzystanie urządzeń. Coraz częściej producenci leków odtwórczych dokonują rewizji swoich wyborów. Wiele z nich rozpoczęło już tzw. strategie switch-OUT1, zamieniając stosowane „nieefektywne opakowania” na „opakowania efektywne”. Inni producenci wdrażają tzw. strategie switch-IN2, wprowadzając elastyczne podejście w kwestii materiałów opakowaniowych stosowanych w fazie rozwoju produktu poprzez dodanie termoformowalnych materiałów o wysokiej barierowości, takich jak Aclar ®, do protokołów stabilnościowych.

Przewaga tworzywa termoformowalnego Jednym z największych wyzwań stojących przez producentami leków generycznych jest dostosowanie niezwykle szerokiej oferty leków, często składającej się z 200 i więcej produktów, do licznych wariantów opakowań dla różnych krajów. Ten szeroki zakres leków i dostępnych opakowań wpływa na znaczną złożoność procesu pakowania i późniejszych działań, co generuje koszty. Sytuację dodatkowo komplikują procesy konsolidacyjne na rynku. Część fi rm bowiem dąży do maksymalnego wykorzystania zajmowanego obszaru i posiadanych urządzeń w różnych oddziałach i krajach, gdzie możliwości działania są niezmiernie zróżnicowane.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 12

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:10:47

produkcja

Rys. 1. Folia aluminiowa typu Cold Form a folia termoformowalna Aclar dla kapsułek rozmiaru 0

Decyzje dotyczące wyboru bezpośredniego materiału opakowaniowego mają dalekosiężne i długotrwałe skutki. Wpływają one na całkowity koszt opakowania, wykraczający poza koszt materiału za metr kwadratowy. Koszt ten obejmuje koszt materiałów pośrednich, ilość zużytej folii, procent odpadów, stawki utrzymania i produkcji, itd. Dodatkowo wybór platformy pąkującej ma znaczący wpływ na łańcuch dostaw. Opinia branży wskazuje dobitnie, że hurtownicy i apteki oprócz ceny, sugerują się głównie wielkością opakowań. Rysunek 1 wskazuje, że wybór tworzyw termoformowalnych o wysokiej barierowości, takich jak Aclar ®, zamiast aluminiowej folii typu Cold Form może przełożyć się na 55-procentowe zmniejszenie wielkości opakowania. (Rys.1. Porównanie wielkości opakowań z folii Alu/Alu i termoformowalnej. Wykorzystane ze zgodą Prodieco Phramceutical Components). Opakowanie termoformowalne znacząco zwiększa gęstość ułożenia tabletek, co wpływa na generalne ograniczenie kosztów. Większa ilość tabletek pakowana przy jednym ruchu maszyny przyczynia się do większej niż w przypadku aluminiowej folii typu Cold Form efektywności i szybkości działania linii pakującej. Szybsza produkcja oraz możliwość przemiennego wykorzystywania maszyn przekłada się na mniejszą liczbę niezbędnych urządzeń, niższy koszt utrzymania personelu, a także obniżone nakłady inwestycyjne na sprzęt. Termoformowanie zapewnia zwiększone możliwości produkcyjne oraz elastyczność, ważne z punktu widzenia nakładów. Jest także głównym powodem, dla którego wielu producentów leków generycznych zdecydowanie wprowadza strategie zarówno Switch-IN jak i Switch-OUT.

Strategie Switch-IN Uzupełnienie protokołu stabilności o tworzywa temfoformowalne o wysokiej barierowości, ma relatywnie mały wpływ na okres rozwoju produktu, niezbędne zasoby oraz koszty, jednocześnie zwiększając potencjał przy wprowadzaniu na rynek produktu opakowanego w to tworzywo. To z kolei może wpłynąć na znaczne korzyści z kosztów detalicznych, efektywności oraz większej sprzedaż. Producenci leków odtwórczych w dużym stopniu podnoszą prze-

wagę swoich produktów już poprzez uzupełnienie swoich badań nad trwałością tworzyw o Aclar ®.

Strategie switch-OUT Switch-OUT jest procesem zamiany produktów już wprowadzonych na rynek w opakowaniu Alu/Alu na opakowanie termoformowalne o bardzo wysokiej barierowości, takie jak Aclar ®. Zmniejszenie rozmiaru opakowania i zwiększenie efektywności stwarza wiele korzyści dla producentów generyków. Taka zamiana pociąga za sobą konieczność poniesienia pewnych kosztów, ale coraz częściej fi rmy przekonują się, że nakłady poniesione na zwiększenie zysków z istniejących już opakowań przynosi większe korzyści niż samo wypuszczenie nowych leków na rynek. Dobrze zarządzane spółki decydują się na dołączenie strategii zamiany tworzywa (switch-OUT) jako element dodatkowy do już zaplanowanych zmian.

Wnioski Coraz silniejsza konkurencja w branży leków generycznych powoduje, że coraz istotniejsze staje się stworzenie i wykorzystanie przewagi konkurencyjnej za pomocą właściwych decyzji dotyczących opakowań. Przewaga marketingowa może zostać osiągnięta poprzez oferowanie hurtownikom i aptekom korzyści płynących z ulepszonego formatu opakowania. Przewaga konkurencyjna może być osiągnięta również poprzez ograniczenie kosztów lub podniesienie efektywności, a przez to wzrost marży z produktów i ogólną opłacalność całej oferty leków. Wybór platformy pakującej ma strategiczne konsekwencje dla producentów generyków, znacząco wpływając na całkowite dochody fi rmy. Wprowadzenie możliwie najszerszej standaryzacji w odniesieniu do tworzyw termoformowalnych o wysokiej barierowości, takich jak Aclar ®, może doprowadzić do obniżenia kosztów całkowitych, zwiększyć elastyczność operacyjną oraz ogólne zyski. Folie typu Cold Form będą nadal odgrywać znaczącą rolę w produkcji blistrów, jednak w przypadku leków, dla których absolutna barierowość nie jest konieczna, producenci generyków mogą sporo zyskać, wdrażając rozwiązania termoformowalne o wysokiej barierowości.

Zamiana leków wprowadzonych na rynek w opakowaniu aluminiowym na opakowanie z folii termoformowalnej o wysokiej barierowości.

Zamiana leków w opakowaniu aluminiowym na tworzywo termoformowalne o wysokiej barierowości jeszcze przed wprowadzeniem na rynek. wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 13

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

13 2009-09-11 22:10:49

3_2009_pl_en_spf.indd 14

2009-09-11 22:10:51

– przegląd historyczny

produkcja

Powlekanie tabletek dr inż. Dariusz Lipiak Dyrektor Oddziału Produktów Farmaceutycznych Brenntag Polska Sp. z o.o. ul. Migdałowa 4/52, 02-796 Warszawa

1. Dlaczego stosujemy powlekanie w formach farmaceutycznych ? Powlekanie jest procesem, służącym pokryciu powierzchni tabletki trwale albo chwilowo z użyciem odpowiedniego materiału: • powlekanie: termin ogólny • powlekanie fi lmem: powlekanie warstwą z cienkim fi lmem Możemy zgrupować proces powlekania do trzech głównych kategorii: • Powlekanie cukrowe • Powlekanie fi lmem: – Tabletek – Peletyzacja • Powlekanie mechaniczne (uderzeniowe, elektrostatyczne) Powlekanie w formulacji stosujemy dla: • Ochrony tabletek przed czynnikami środowiska (powietrze, światło) – Substancja aktywna jest niestabilna w obecności światła i wilgoci – API jest higroskopijna – Substancja aktywna utlenia się (pod działaniem tlenu z powietrza) • Zamaskowania gorzkiego smaku, nieprzyjemnego zapachu i nieeleganckiego koloru rdzenia (całkowite uszczelnienie powierzchni cząsteczki) • Ułatwienia spożycia tabletki • Ułatwienia procesu pakowania (blistrowanie) • Modyfi kowania biodostępności (kontrolowane uwalnianie, powłoczki enteryczne) • Rozdzielenia dwóch niezgodnych substancji, z użyciem powłoki zawierającej jedną z substancji lub powleczenie peletki która uprzednio została skompresowana z rdzeniem • Koloru: identyfi kacja tabletki/wpływ marketingu na psychologiczny odbiór tabletek na rynku • Całkowitego uszczelnienia powierzchni tabletki • Zwiększenia właściwości fi zycznych tabletki (twardości, zmniejszenia ścieralności)

Lista nie jest wyczerpująca ale przedstawia powody dla których tabletki są powlekane.

2. Powlekanie cukrowe Pierwsze powleczone tabletki zostały otrzymane w 1891 roku. Proces powlekania został wprowadzony jako proces w technologii farmaceutycznej i bazował na starych technikach z przemysłu spożywczego - powlekaniu owoców cukrem, które miały starą francuską nazwę dregée (drażowanie). Proces ten został głównie zapożyczony z przemysłu cukierniczego. Przyśpieszono zastosowanie tego procesu w procesie formulacji od kiedy przemysł farmaceutyczny w większości zastąpił otwarte, miedziane kuliste bębny drażerskie, zbiornikami ze stali kwasoodpornej. Do 1960 roku powlekanie cukrowe było główną metodą maskowania nieprzyjemnego smaku rdzenia i pozwalało na otrzymywanie eleganckiego wyglądu, tabletek z połyskiem w fi nalnym produkcie. Powlekanie cukrowe jest procesem czasochłonnym i wymaga wysokiej kwalifi kacji, zręczności i znajomości procesu ze strony operatora. Ten proces nie może być w pełni zautomatyzowany i estetyka końcowego produktu spoczywa w rękach operatora. Duża zawartość powłoki w porównaniu z początkowym produktem (rdzeniem), który ma być pokryty. Grubość powłoki waha się średnio pomiędzy 0.5 mm - 2mm. W powlekaniu cukrowym przyrost masy tabletki wynosi około 40 - 50%. Powlekanie cukrowe jest efektywnym procesem w zastosowaniu grubych warstw powłoki, głównie dla maskowania smaku. Syrop jest natryskiwany na cząstki, następnym krokiem w procesie jest odparowanie cieczy za pomocą powietrza i wysuszenie cukrowej otoczki. Roztwór cukrowej powłoczki (syropu) jest dodawany w sposób ciągły a pokrywane tabletki pozostają w procesie do osiągnięcia wymaganej grubości powłoki.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 15

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

15 2009-09-11 22:10:53

produkcja

3. Powlekanie ﬁlmem Pierwsze doniesienie w literaturze farmaceutycznej, dotyczące powlekania fi lmem ukazało się w 1930 roku, ale dopiero w 1954 roku, przedsiębiorstwo Abbott Laboratories wyprodukowało pierwsze dostępne w sprzedaży tabletki powleczone fi lmem. Proces ten wykorzystywał rozpuszczalniki organiczne a w składzie otoczki bazował na polimerach eterów celulozy takich jak: metyloceluloza, etyloceluloza, hydroksypropylo celuloza, hydroksypropylo metyloceluloza. Powlekanie fi lmem jest korzystniejsze w porównaniu do starego procesu powlekania cukrem. Niektóre z tych zalet są następujące: • krótszy proces: powlekanie fi lmem jest dużo krótszym procesem w porównaniu do powlekania cukrowego. Normalnie można osiągnąć skrócenie czasu o 60 –70%. • przyrost masy: w powlekaniu fi lmem przyrost masy tabletki jest około 2 - 3% i wzrasta jedynie do 10-12% dla tabletek o kontrolowanym uwalnianiu, podczas gdy w powlekaniu cukrowym normalny jest minimalny przyrost masy o 40 - 50%. • grawerowanie: powlekanie fi lmem pozwala na maskowanie smaku I identyfi kację produktu z 2 – 3% przyrostem masy. Dlatego grubość płaszcza jest bardzo cienka i w związku z tym pozwala na odwzorowanie grawerunku/linie załamań są wyraźnie odtworzone bez rozmycia. To jest dodatkowa korzyść. • kwalifi kowane działanie: powlekanie cukrowe wymaga wykwalifi kowanego działania z niewielką • możliwością pełnej automatyzacji i walidacji. W przeciwieństwie do tego proces powlekania fi lmem można łatwo zautomatyzować, Szkolenie i walidacje również można przeprowadzić stosunkowo łatwo. • specyfi czne właściwości: takie jak odporność na światło, na wilgoć i selektywna przepuszczalność mogą być wprowadzone do powłoczki fi lmowej zgodnie z potrzebami formulacji. • pakowanie: powlekanie fi lmem daje wystarczającą ochronę przeciwko uszkodzeniom i warunkom normalnej wilgotności z tego powodu tabletki powlekane Rozpuszczalne w żołądku HPMC HPC HEC Skrobia modyfi kowana Metyloceluloza (MC) NaCMC PVP PVA Koopolimery kwasu metakrylowego

fi lmem mogą być pakowane w blistry z lepszym profi lem stabilności w porównaniu do tabletek /leków powlekanych cukrowo. • operacja jednoetapowa: powlekanie cukrowe wymaga wieloetapowej operacji prowadzonej przez 24 –32 godziny, podczas gdy powlekanie fi lmem jest procesem jednoetapowym normalnie zakończonym w ciągu 3 – 4 godzin. • uwalnianie leku: powlekanie fi lmem daje lepsza stabilność w formulacji leku z cienką warstwą fi lmu i w ten sposób ma lepszy czas dezintegracji w porównaniu do powlekania cukrowego. Dzięki takim korzyściom proces powlekania fi lmem stał się bardziej powszechny.

3a. Materiały wykorzystane w powlekaniu ﬁlmem i ich własności

W procesie powlekania fi lmem cienka warstwa fi lmu opartego na polimerze nanoszona jest na stałą formę taką jak tabletka, granulka lub inna cząsteczka. Grubość takiej warstwy jest zwykle między 20 i 100 mm. Proces powlekania polega na przejściu pojedynczej tabletki lub granulki przez strefę rozpylonej cieczy, po której przyklejony materiał jest wysuszony zanim następna porcja powłoczki zostanie naniesiona. To działanie zostanie oczywiście powtórzone wiele razy do momentu aż powleczenie będzie całkowite.

a. Składniki powłoki ﬁlmowej Powlekanie filmem stosuje się jako system bezbar wny, biały lub kolorowy i zawierający różnorodne składniki w zależności od typu zastosowanego systemu. Zwykle zawierający następujące składniki w typowej mieszaninie: • polimer – czynnik tworzący fi lm (HPMC, inne…) – dla typowego powlekania fi lmem

Odporne na żołądek (enteryczne*) Ftalan octanu celulozy (CAP) CAT PVAP HPMCP HPMCAS Koopolimery kwasu metakrylowego Szelak

Modyﬁkowane uwalnianie Etyloceluloza (EC) Octan poliwinylu HPMCAS Koopolimery kwasu metakrylowego

Tab. 1.

* enteryczne – polimery tak zaprojektowane, by oprzeć się kwaśnej naturze treści żołądkowej i rozpuścić się w dwunastnicy

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 16

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:10:53

• • •

a1. Czynniki tworzące ﬁlm (środki zwilżające) Czynniki tworzące film (środki z wilżające) poz walają pokr yć ciało stałe płynnym filmem. Płyn ma niskie powinowactwo dla ciała stałego. Tworzy on kropelkę na powierzchni ciała stałego. Dodatek czynnika z wilżającego zmniejsza napięcie powierzchniowe pomiędzy ciałem stałym i płynem. Płyn zastępuje powietrze na powierzchni ciała stałego i tworzy film, któr y je pokr ywa. (tab. 1.)

a2. Plastyfikatory Są to proste, o stosunkowo niskiej masie molekularnej, cząsteczki organiczne, zdolne modyfikować fizyczne właściwości polimeru. Ogólnie uważa się, że mechanizm działania plastyfikatora opiera się na wtrąceniu cząsteczek plastyfikatora pomiędzy pojedyncze pasma polimeru, w ten sposób przełamując oddziaływania polimer - polimer o dużym zasięgu. To działanie jest ułatwione jako że interakcja polimer – plastyfikator, jak się uważa, jest silniejsza niż oddziaływanie polimer – polimer. Z tego powodu pasma polimeru mają teraz większa możliwość poruszania się względem siebie. Wpływ plastyfikatorów: • Zmniejszają siły kohezji – Redukują oddziaływania łańcuch – łańcuch polimeru – Zwiększają mobilność łańcuchów makromolekularnych • Konsekwencje fi zyczne – Działaniem plastyfi katorów jest obniżenie temperatury przejścia w zeszklenie (to jest temperatura, w której polimer topi się uzyskując zdolność uformowania fi lmu na tabletce). – Plastyczność fi lmu – Lepsze właściwości mechaniczne – Odporność na deformację – Giętkość, elastyczność fi lmu (wysoki moduł elastyczności) – Ciągłość fi lmu – Pozwalają na połączenie pseudolateksów • Powszechne plastyfi katory Hydrofilowe Glikol propylenowy Gliceryna PEG Stearynian Makrogolu Estry

Hydrofobowe Triacetyna (trioctan glicerolu) Acetylomonoglicerydy Olej rycynowy DBS Estry ftalowe

a3. Pigmenty - barwniki Jest to grupa materiałów zwykle używana jako składniki w mieszankach do powlekania fi lmem. Materiały te przyczyniają się do estetycznego wyglądu produktu, ale również poprawiają właściwości produktu w inny sposób: • Identyfi kacja produktu przez producenta i dlatego mogą służyć jako pomoc (nie zamiana) dla istniejących procedur GMP. • Barwniki też pomagają w identyfi kacji indywidualnych produktów przez pacjentów, szczególnie tym którzy biorą wiele lekarstw. • Obrazowo wzmacniają markę producenta i tym samym pozwalają zmniejszyć ryzyko fałszowania produktu. • Barwniki dla tabletek powlekanych fi lmem muszą mieć większe lub mniejsze własności zmętniania, są one przydatne kiedy wymagane jest zoptymalizowanie ochronnych zdolności powłoki, by chronić składnik aktywny przed działaniem światła. Barwniki: rozpuszczalne w wodzie Barwniki organiczne które mogą migrować z powierzchni do rdzenia. Ryzyko nie jednolitej barwy. Jasne kolory. Laki barwne: nierozpuszczalne Rozpuszczalne barwniki zadsorbowane na stałym substracie (lak aluminiowy). Nie migrują. Silnie pokrywające Pigmenty: nierozpuszczalne TiO2 (jest często mieszany z innymi barwnikami/pigmentami zwiększając siłę krycia odgrywa role zmętniacza). tlenek żelaza (czerwony, żółty, czarny) silnie pokrywające

a4. Wypełniacze Zwiększają zawartość suchej masy: • skracają czas procesu • obniżają koszt formulacji Przykłady: laktoza, celuloza mikrokrystaliczna (MCC) (dodatek MCC również zwiększa znacząco adhezję fi lmu do tabletki), preżelowana skrobia, talk (jest również używany jako czynnik przeciw zbrylający).

a5. Inne składniki używane czasami • • • • • •

inhibitory piany (silikony) czynniki nabłyszczające słodziki surfaktanty czynniki impregnujące (kwas stearynowy) zmętniacze (talk, krzemiany)

3c. Wodne powlekanie ﬁlmem Na początku lat 70 w przemyśle farmaceutycznym w formulacji wprowadzono proces wodnego powlekania fi lmem. W tym czasie nowe regulacje dotyczące jakości powietrza i zanieczyszczeń atmosfery powodują ograniczenia w emisji rozpuszczalników. Na skutek tego przemysł

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 17

produkcja

• •

– dla enterycznego powlekania fi lmem – dla aplikacji o modyfi kowanym uwalnianiu wypełniacz (celuloza, inne…) plastyfi katory (stearynian makrogolu, estry, kwasy tłuszczowe…) barwniki/substancje zmętniające (pigmenty, laki…) nośniki / system rozpuszczalników przeciwzbrylacze

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

17 2009-09-11 22:10:54

produkcja

Jedna z szybko rozwijających się fi rm na rynku środków służących powlekaniu, Pharmaceutical Coatings oferuje kompletny system powlekania - Ready Mix Film Coating System pod nazwą handlową Tabcoat TC. Phatmaceutical Coatings ma nowoczesną fabrykę, w Indiach zlokalizowaną w Navi-Mombaju spełniającą wszystkie niezbędne światowe regulacje. Firma oferuje gotowe mieszanki powlekające od ostatnich dwóch dekad i wyrasta na preferowanego dostawcę na rynek lokalny i międzynarodowy z powodu swojej jakości i serwisu technicznego. Klienci potrzebują gotowych do użycia systemów powlekania fi lmem ze względu na wymienione ograniczenia we własnym wykonywaniu powłok i dlatego przemysł farmaceutyczny „przesiadł się” na gotowe mieszanki służące powlekaniu fi lmem. farmaceutyczny rezygnuje z powlekania bazującego na rozpuszczalnikach organicznych na korzyść powlekania roztworami wodnymi. Następujące powody skłoniły do wodnego powlekania fi lmem: • rosnące koszty rozpuszczalników organicznych • liczne regulacje władz zakazały stosowania chlorowanych rozpuszczalników ze względu na zanieczyszczenie środowiska • rozwój techniczny usprawnił konstrukcję powlekarek i systemów natryskowych co umożliwiło zastosowanie bardziej wymagających materiałów w procesie powlekania • nie jest wymagane ogniotrwałe wyposażenie (które jest droższe), zmniejszyło to wydatek kapitału i było mniej niebezpieczne W tym samym czasie dwie nowe technologie przetwórcze usprawniły i rozwinęły użycie powlekania bazującego na wodzie, proces w złożu ﬂ uidalnym Wurster’a i perforowany bęben drażerski Accela - Cota. Technologie te zmniejszyły wykorzystanie konwencjonalnej techniki bębna drażerskiego (z jego ograniczeniami w zakresie mieszania i suszenia). Na początku lat 80 wodne powlekanie fi lmem staje się wiodącym procesem w formulacjach wykorzystujących powlekanie form stałych.

3d. Nowoczesny kompletny system powlekania Od roku 1980 przedsiębiorstwa farmaceutyczne przygotowywały swoje własne mieszanki do powlekania przez nabywanie wszystkich składników niezbędnych w procesie powlekania. Pod koniec 1980 roku, kiedy zauważono gwałtowny wzrost powlekania tabletek fi lmem do przemysłu farmaceutycznego wprowadzono gotowy do użycia system powlekania (sucha forma mieszaniny proszków, umożliwiała szybkie odtworzenie mieszanki powlekającej w wodzie). Oferowany kompletny system powlekania jako nowoczesne rozwiązanie minimalizował ilość materiału, który fi rmy farmaceutyczne potrzebowały trzymać w magazynie, upraszczał kontrolę jakości do zwolnienia materiałów i redukował etapy wymagane do przygotowania wodnej zawiesiny powłoki.

Kompletny system powlekania wymaga: • by sprzedający przeprowadził doświadczenia w małej skali dla różnych składników przygotowywanej mieszanki do powlekania fi lmem • dużej rezerwy (zapasu) dla wielorakich substancji pomocniczych wchodzących w skład tworzonej powłoczki • testów analitycznych i procedur kontrolnych • uciążliwego dozowania i opracowania składu dla każdej partii materiału • zgodności (stałości) barwy (wykonanie tego jest skomplikowane) Zalety Tabcoat TC gotowej mieszanki do powlekania fi lmem oferowanej przez Pharmaceutical Coatings: • krótki czas opracowania składu • każdy kolor, każdy odcień może być dostępny w produkcji • pojedynczy zapas materiału /jego analizy/ sprzedający rozwija w zestawieniu do wielu składników zawartych w wewnętrznym systemie • wygodne odtwarzanie składu - krótki czas hydratacji (uwadniania).

Wnioski Z technologicznego punktu widzenia powlekanie fi lmem jest czułą równowagą pomiędzy nawilżaniem i suszeniem powlekanych rdzeni. Bez pytania, proces powlekania fi lmem pozostaje integralną częścią całego procesu produkcyjnego w przemyśle farmaceutycznym doustnych form stałych. Jakkolwiek podstawowe aspekty technologii powlekania fi lmem zmieniły się w niewielkim stopniu przez ostatnie 40 lat, lecz duże zmiany dotyczyły materiałów do powlekania oraz warunków procesu powlekania. Możemy oczekiwać, że w bliskiej przyszłości systemy powlekania form stałych pozwolą na znaczącą poprawę wydajności i w lepszym stopniu przystosują się do ciągłych procesów produkcji. Aby uzasadnić nasze twierdzenia dotyczące zastosowania gotowego systemu mieszanki do powlekania fi lmem, w ciągłym procesie produkcji pozwala on na podwojenie wydajności w zakresie od 1000kg wsadu/godzinę do 2000kg/godzinę, jednocześnie zmniejszając ekspozycje produktu na uciążliwe warunki procesu takie jak wysoka temperatura i wilgotność. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 18

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:10:55

3_2009_pl_en_spf.indd 19

2009-09-11 22:10:58

produkcja

Projektowanie Instalacji BMS w środowisku farmaceutycznym Oliver O’Reilly Istnieją trzy główne fazy każdego projektu instalacji i wdrożenia BMS – Projekt wielobranżowy; Projekt Wykonawczy przygotowany przez Wykonawcę oraz faza odbiorów. Faza pierwsza będzie przedyskutowana w tej publikacji. Przedmiotem tego artykułu jest wskazanie na zagadnienia które adresowane są do ﬁ rm projektowych wielobranżowych przez cykl projektowania systemu zarządzania obiektem (BMS - Building Management System) w regulowanym środowisku farmaceutycznym. Istnieje bardzo znaczna różnica pomiędzy poziomem informacji projektowej wymaganej do przekazania dla instalacji BMS zarządzającej systemem HVAC (HEating Ventilation and Air Consitionaing – instalacja wentylacji i klimatyzacji) w środowisku pomieszczeń czystych, a instalacją BMS powiedzmy budynku komercyjnego.

spółpraca obojga inżynierów powinna umożliwić dobór odpowiedniego rodzaju i liczby przyrządów do sterowania instalacją. Wiele fi rm architektoniczno-inżynieryjnych tworzy trójwymiarowe modele instalacji sanitarnych (HVAC) zawierających elementy automatyki. Modele te umożliwiają analizę ewentualnych kolizji instalacji budykowych oraz gwarantują możliwość przyszłego utrzymania instalacji (np. zapewnienie dostępu do przyrządów w celu kalibracji lub konserwacji na miejscu). Ponadto konieczne jest uwzględnienie następujących interakcji: • Użytkownik – opracowanie specyfi kacji wymagań użytkownika (URS); • Branża elektryczna – zasilanie, blokady elektryczne urządzeń HVAC (pompy, wentylatory) oraz koordynacja wykonania szaf zasilająco-sterujących (MCC) • IT/Automatyka – infrastruktura lokalnej sieci informatycznej; • Oprzyrządowanie instalacji sanitarnej (HVAC) – oprzyrządowanie spełniające przemysłowe standardy jakości; • Proces oddania do użytku i kwalifi kacji (C&Q) – strategia i protokoły kwalifi kacyjne; • Zaopatrzenie – kto kupuje przyrządy? Czy zaangażowanie wykonawcy systemu BMS na wczesnym etapie jest z korzyścią dla przedsięwzięcia? Wszystkie powyższe zagadnienia umożliwiają wykonawcy systemu BMS właściwą interpretację projektu i dostarczenie niezawodnego systemu.

Specyﬁkacja wymagań użytkownika (URS)/ dokument określający zakres prac (SOW)

Jednym z najważniejszych etapów w fazie projektowania systemu BMS jest zrozumienie i udokumentowanie związanych z nim wymagań klienta. Aby instalacja BMS była zgodna ze standardami GAMP, wymagania

te powinny zostać opisane w specyfi kacji wymagań użytkownika (URS)/dokumencie określającym zakres prac (SOW). Niniejszy dokument zawiera opis wymogów systemowych oraz podstawowy zarys wymagany do zaprojektowania i wykonania systemu BMS. W kolejnych częściach wyjaśniono niektóre kluczowe zagadnienia, które powinny zostać uwzględnione w specyfi kacji URS.

Wprowadzenie do systemu BMS

Dla przemysłu farmaceutycznego może istnieć wymóg prawny (np. FDA, IMB) nakazujący monitorowanie i raportowanie warunków środowiskowych w wyznaczonych obszarach podlegających cGMP (z ang. aktualna dobra praktyka produkcyjna). Niektóre, lub wszystkie, parametry środowiskowe z tych obszarów mogą być uznawane za krytyczne dla jakości produktu. Parametry krytyczne dla jakości należy rejestrować wraz z raportami cGMP dla partii produkcyjnych. System umożliwiający monitorowanie jest zazwyczaj nazywany systemem monitorowania środowiskowego (ang. Environmental Monitoring System, EMS), a dostarczane przez niego informacje (trendy, alarmy) stanowią dane cGMP, które wymagają zabezpieczenia i zachowania. Klient powinien przeprowadzić analizę wpływów oraz ocenę ryzyka w celu określenia obszarów wymagających monitorowania i raportowania środowiskowego. Istnieją różne sposoby tworzenia systemu EMS dla obszarów cGMP. Oto niektóre z nich:

Kwaliﬁkowany system BMS (QBMS)

Podstawą jest tutaj zidentyfi kowanie instalacji HVAC obsługującej kwalifi kujące się obszary (cGMP). Na przykład, jeśli budynek produkcyjny jest obsługiwany przez 10 centrali klimatyzacyjnych (AHU), klient może ustalić, że tylko osiem z nich wymaga kwalifi kacji. Wówczas te osiem central AHU będzie objętych osobnym kwalifi kowanym systemem BMS (QBMS). wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 20

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:10:58

produkcja

Rys 1.

This shows some typical crossovers between HVAC and BMS design

Pozostałe dwie centrale AHU (nieobjęte przez cGMP) będą należały do niekwalifi kowanego systemu BMS (NQBMS), w skład którego zazwyczaj wchodzi również sterowanie i/lub monitorowanie całego pozostałego sprzętu, takiego jak agregaty chłodnicze, kotły itp. Mimo iż wymogi prawne nie dotyczą systemu NQBMS, projekt i dokumentację testową można sporządzić według tych samych standardów jak dla obszarów cGMP. QBMS i NQBMS powinny funkcjonować jako dwa osobne systemy z dedykowanymi serwerami, stanowiskami obsługi (OWS) i panelami BMS. Trzeba zauważyć, że mogą one jednak korzystać ze wspólnej platformy/sprzętu komputerowego BMS. Niekwalifi kowany system BMS z dodatkowymi nadajnikami (czujnikami) podłączonymi do dedykowanego systemu EMS Drugą możliwością jest zainstalowanie dodatkowych nadajników dla obszaru cGMP (np. czujnik temperatury, wilgotności lub ciśnienia w pomieszczeniu). Wówczas praca instalacji HVAC jest kontrolowana przez system NQBMS, a do systemu EMS (PLC, DCS lub QBMS) podłączone są jedynie dodatkowe nadajniki dla temperatury, wilgotności i ciśnienia. Rysunek 2 przedstawia schemat takiego systemu. Jedną z wad tego rozwiązania jest koszt początkowy ponoszony w związku z instalacją dodatkowych nadajników, a także konieczność dokonywania kalibracji dwóch zestawów przyrządów przez cały okres funkcjonowania instalacji. Słabą stroną jest tu również fakt, iż odczyty z podwójnie zainstalowanych przyrządów nigdy nie będą identyczne, co może rodzić pytania, które z nich są poprawne. Zwykle jednak wskazania tych przyrządów mieszczą się w dopuszczalnym marginesie błędu, więc, mówiąc ściśle, nie stanowi to problemu.

Powielanie wysyłanego sygnału z nadajnika do dedykowanego systemu EMS

Trzecią opcją jest podłączenie przyrządów mierzących parametry środowiskowe w obszarach cGMP do panelu NQBMS. Panel NQBMS składa się wówczas z dwóch fi zycznie odrębnych części — sekcji objętej przez cGMP i sekcji nieobjętej przez cGMP. W sekcji cGMP znajduje się rozdzielacz

Rys 2.

Non-qualified BMS with additional transmitter to a dedicated EMS

sygnału, a także przenośna baza systemu EMS (np. moduł wejść/wyjść – I/O module). Sygnał z przyrządu pomiarowego jest w obrębie sekcji cGMP rozdzielany na dwa, z których jeden dociera do sterownika NQBMS w sekcji nieobjętej przez cGMP, a drugi — do zdalnej bazy EMS znajdującej się w sekcji cGMP. Pętle przyrządów cGMP są w całości przekazywane z powrotem do systemu EMS. Taki łączony panel NQBMS jest dostarczany z pełnym oprzewodowaniem oraz po przejściu standardowych testów odbioru fabrycznego (FAT) jak także z przewodem magistrali łączącym zdalną bazę EMS z odpowiednią jednostką komputerową systemu walidującego. W ten sposób wszystkie przyrządy mierzące parametry środowiskowe w obszarach cGMP są widoczne w weryfi kowanym systemie EMS. Schemat takiego systemu przedstawiono na rysunku 3. Trzy wyżej przedstawione przykłady obrazują możliwości klienta w zakresie sposobu monitorowania warunków środowiskowych instalacji HVAC w obszarach cGMP. Na ich podstawie widać, że dobór odpowiedniej metody monitorowania warunków środowiskowych instalacji HVAC jest ważny już na wczesnym etapie projektu (np. w przypadku wybrania opcji 2 konieczne jest uwzględnienie podwójnej ilości nadajników i ich oznaczenia na schematach przepływu powietrza i oprzyrządowania). Z naszego doświadczenia wynika, że w większości przypadków stosowania modelu EMS system NQBMS wymaga takiego samego zakresu dokumentacji projektowej jak system kwalifi kowany. Jednakże poziom kontroli tej dokumentacji jest zwykle mniej rygorystyczny. Rozwiązanie takie wymaga od fi rm dokumentacji na poziomie zapewniającym prawidłowy projekt systemu BMS i oddanie go do użytku, ale pozwala uniknąć przyszłych kosztów związanych z utrzymywaniem kwalifi kacji tego systemu.

Wyposażenie rezerwowe (redundancja systemu)

Zapotrzebowanie na wyposażenie rezerwowe, o ile ma ono miejsce, powinno zostać określone przez zespół ds. ja-

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 21

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

21 2009-09-11 22:11:01

produkcja

kości/projektu fi rmy klienta. Niezmiernie ważne jest ustalenie tych wymagań na samym początku, aby możliwy był dobór spełniającej je platformy BMS. Z analizy wpływów i oceny ryzyka przeprowadzonych przez klienta może wyniknąć potrzeba wyposażenia rezerwowego na poziomie serwera plików lub na poziomie przyrządów. Poprzez wyposażenie rezerwowe na poziomie serwera plików rozumiemy dodatkowy serwer plików (w razie awarii głównego serwera plików drugi, działający w trybie rezerwowym automatycznie podejmuje pracę). Typowy układ w ten sposób połączonych serwerów przedstawia rysunek 4. Istnieją różne — bardziej i mniej kosztowne — sposoby zastosowania takiego rozwiązania. Konieczne jest omówienie możliwych opcji tego rozwiązania pomiędzy klientem, a wybranym wykonawcą systemu BMS w aspekcie oceny ryzyka. Innym rozwiązaniem jest skorzystanie z pojemności pamięci panelu BMS. Wiąże się to z ustaleniem odpowiednich wymogów dotyczących częstotliwości pomiaru i zapisu dla przyrządów mierzących parametry środowiskowe w obszarach cGMP (np. temperatura/wilgotność względna – 15 minut, ciśnienie – 1 minuta). Takie rozwiązanie umożliwia przechowywanie w pamięci danych nawet przez jakieś 3–4 dni. Po usunięciu awarii dane te można załadować z panelu BMS do serwera w celu ich archiwizacji.

Oznaczenia

Mimo że oznaczanie przyrządów może wydawać się rzeczą bardzo prostą, niezmiernie ważne jest uzgodnienie z klientem właściwego standardu oznaczania na samym początku tworzenia schematów przepływu i oprzyrządowania oraz dokumentacji projektowej. W przypadku nieustalenia standardu oznaczania konieczność późniejszego przerabiania schematów z powodu błędnych oznaczeń może być kosztowna i czasochłonna. W miarę możliwości należy stosować standard opracowany przez stowarzyszenie ISA (Instrumentation Systems and Automation society).

Blokady elektryczne

W fazie projektowania dużej uwagi wymagają także systemy blokad pomiędzy modułem BMS, a napędami elektrycznymi urządzeń HVAC (np. zabezpieczenie przeciwzamrożeniowe, alarm przeciwpożarowy styki krańcowe przepustnic powietrza, zabezpieczenie przed suchobiegiem pompy i inne). Ponadto stosowane są również blokady za niskiego/ wysokiego ciśnienia (PSL lub PSH), które należy zainstalować, jeśli w układzie znajdują się klapy dymowe lub przepustnice VAV. Wszystkie blokady pomiędzy urządzeniami instalacji HVAC, a układami elektrycznymi przemienników częstotliwości (VFD)/rozruchu bezpośredniego (DOL) wentylatorów, pomp muszą być skoordynowane, tak aby zachowywane były niezbędne połączenia sygnałowe i napięcia pomiędzy panelami VFD/MCC/BMS.

Panele i serwery systemu BMS

Dobrą praktyką jest instalowanie jednego dedykowanego panelu na każdą centralę klimatyzacyjną AHU. Gwarantuje to, że wszystkie generowane kody i wykresy dotyczą wyłącznie jednego, konkretnego podsystemu AHU. Ponadto, podczas oddawania do użytku pozwala to na osobne testowanie pojedynczych podsystemów AHU, dzięki czemu całą niezbędną dokumentację (IQ, OQ, PQ) można sprawdzać i zatwierdzać sekcja po sekcji.

Rys 3.

Transmitter signal repeated to a dedicated EMS Wszystkie panele, serwery plików i stanowiska obsługi systemu BMS powinny posiadać zasilanie awaryjne UPS, aby system BMS mógł rejestrować zmiany parametrów środowiskowych w przypadku awarii zasilania. Dział IT fi rmy klienta powinien przejrzeć i zatwierdzić specyfi kacje serwerów i stanowisk obsługi (OWS). Ponadto dla każdego panelu BMS należy zapewnić rezerwę wydajności, pozostawiając wolne miejsce na instalację dodatkowych wejść i wyjść (przeciętny limit to 20%). Oznacza to dodatkową przestrzeń na stelażach, magistrale, otwory na dławiki kablowe, rozprowadzenie zasilania itp.

Interfejsy wysokiego poziomu z systemem archiwizacji klienta i sprzętem innych producentów

Wszelkie interfejsy wysokiego poziomu z innymi systemami sterującymi wymagają omówienia na bardzo wczesnym etapie projektowania w celu zagwarantowania, że wybrany protokół interfejsu będzie działał w sposób wydajny i niezawodny. Należy używać powszechnie dostępnych, wieloźródłowych komponentów i protokołów sieciowych, umożliwiających systemowi BMS współegzystowanie z innymi aplikacjami sieciowymi. Przykładem może być interfejs pomiędzy przemiennikiem częstotliwości (VFD) a systemem BMS za pośrednictwem powszechnie stosowanego protokołu Modbus. System BMS często wysyła dane do systemu archiwizacji klienta w celu ich długotrwałego przechowywania. Aby uniknąć opóźnień przy oddawaniu do użytku oraz zapewnić ogólną niezawodność interfejsu, zaleca się przeprowadzenie na nim testów przed dostarczeniem na miejsce instalacji.

Zasady przetwarzania alarmów

Ważne jest omówienie zasad powiadamiania operatora/pracowników serwisowych o alarmach. Należy ustalić,

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 22

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:03

produkcja

jakie reguły dotyczące metod przetwarzania alarmów o krytycznym znaczeniu dla instalacji mają być stosowane w codziennej praktyce. Większość systemów BMS umożliwia różne sposoby wysyłania powiadomień o alarmach do operatora/ pracowników serwisowych, np. powiadamianie na pager lub adres e-mail. Ponadto należy omówić i uzgodnić z klientem poziomy alarmów (poziom 0 – krytyczny, poziom 1 – pilny), aby alarmy o największym znaczeniu dla procesu były przetwarzane w pierwszej kolejności. Również pod tym względem większość systemów BMS oferuje obsługę różnych poziomów alarmów, które można skonfi gurować zgodnie z potrzebami klienta.

Rys 4.

Typical cluster server arrangement

Oprzyrządowanie

Wszystkie urządzenia monitorująco – sterownicze w obszarze cGMP powinny zostać fabrycznie skalibrowane i umożliwiać kalibrację na miejscu przez technika bez konieczności kontaktowania się z producentem. Standard sygnału analogowego powinien być 4–20 mA. Wszystkie przyrządy w obszarze cGMP powinny posiadać certyfi kat kalibracji fabrycznej. Odstępstwo od tego wymogu jest dopuszczalne wyłącznie w obszarach nie objętych przez cGMP. Jednak czujniki stosowane poza obszarem cGMP powinny być wysokiej jakości handlowej, a przyjęty dla nich standard sygnału powinien być 0–10 V. Wszelki sprzęt kalibracyjny musi być zatwierdzony przez odpowiedni krajowy instytut metrologiczny. Wszystkie przyrządy powinny być dostarczane na miejsce instalacji oznakowane. Przed oznakowaniem przyrządów dostawca systemu BMS powinien przedstawić wzór oznaczeń do akceptacji. Ponadto powinien on określić w dostawie prawidłowe umiejscowienie każdego z przyrządów. Przyrządy te powinny być dostarczane dokładnie na czas, aby uniknąć ich nieprawidłowego umieszczania przez wykonawcę instalacji. Z kolei w zakres obowiązków dostawcy systemu BMS powinny wchodzić również inspekcje mające na celu sprawdzanie, czy dostarczane przez niego przyrządy są prawidłowo instalowane.

Szkolenia

Wszelkie szkolenia powinny być dostosowane do potrzeb klienta. Powinny one obejmować wykłady, pokazy, ćwiczenia praktyczne oraz podręcznik szkoleniowy. Należy również opracować program sprawdzania i certyfi kacji wiedzy uczestników. Szkolenia muszą obejmować wszystkie systemy, a w szczególności procedury związane z tworzeniem kopii zapasowych i odzyskiwania danych.

Wnioski

Od samego początku etapu projektowania inżynier tworzący system BMS musi dobrze poznać potrzeby klienta.

Po określeniu kryteriów projektowych dla systemu BMS można stworzyć specyfi kację wymagań użytkownika (URS)/dokument określający zakres prac (SOW). Omówienie wspomnianych zagadnień z klientem pozwala uzyskać pewność, że system BMS zostanie odpowiednio dopasowany do potrzeb. Ponadto, dokładne poznanie wymagań klienta jest niezbędne przy tworzeniu schematów przepływu powietrza i oprzyrządowania instalacji HVAC, opracowywaniu projektu instalacji elektrycznej, doborze oprzyrządowania, sporządzaniu protokołów oddania do użytku i kwalifi kacji oraz realizacji kontraktu na system BMS.

Źródła informacji (1) Project Management Group; (2) GAMP Guide for Validation of Automated Systems (Przewodnik GAMP dot. walidacji systemów zautomatyzowanych); (3) Stowarzyszenie ISA (Instrumentation Systems and Automation society).

W przyszłym miesiącu W następnym wydaniu bs news omówione zostanie przygotowywanie przez fi rmę architektoniczno-inżynieryjną deklaracji celów dla systemu BMS, rysunków architektury sieciowej oraz listy wejść/wyjść, a także elementy konieczne do dostarczenia w fazach projektowania/konstruowania i oddawania do użytku.

Bibliograﬁa Oliver O’Reilly jest głównym inżynierem projektu w zakresie systemów BMS w fi rmie Project Management Group (PMG). Po ukończeniu uczelni Dundalk IT pracował on przy wielu różnorodnych przedsięwzięciach obejmujących projektowanie, konstruowanie i oddawanie do użytku systemów dla zastosowań farmaceutycznych i handlowych w Irlandii i Wielkiej Brytanii.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 23

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

23 2009-09-11 22:11:04

Wysokie wymagania? Bezpieczeństwo w każdym calu.

Po dopuszczeniu produktu wartość parametru TTM przyczynia się do sukcesu ekonomicznego. Z Optima Group pharma są Państwo w każdym względzie pod bezpiecznymi skrzydłami. Marki Inova, Kugler oraz Klee oferują jedyny w swoim rodzaju wachlarz urządzeń do napełniania, opakowywania, jak również liofilizacji farmaceutyków, włącznie z procesami wstępnymi i końcowymi, aż po oprogramowania automatyki. Wszystkie maszyny spełniają najwyższe wymagania związane

z bezpieczeństwem procesu, jak również z jego wydajnością czy elastycznością. Zarówno w przypadku farmaceutycznych jak i biotechnologicznych cieczy oraz proszków Optima Group pharma zrealizowała na arenie międzynarodowej, w sposób pomyślny i niezawodny, liczne kompleksowe projekty „pod klucz”. Czy to w przypadku dużych czy też małych projektów – zapewniamy perfekcyjną obsługę.

Kalimpex OPTIMA GROUP pharma GmbH Otto-Hahn-Str. 1, 74523 Schwäbisch Hall, Germany www.optima-group-pharma.com

BIURO INFORMACJI TECHNICZNO-HANDLOWEJ ul. Lazurowa 8, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn tel. (48-22) 720 70 64 , -65, fax: (48-22) 720 70 66 e-mail: dorota@kalimpex.pl, www.kalimpex.pl

INOVA KUGLER KLEE

Optima Group na całym świecie: USA, Meksyk, Brazylia, Francja, Anglia, Włochy, Japonia, Korea, Chiny oraz Niemcy.

3_2009_pl_en_spf.indd 24 mit altem Motiv.indd 1 Image Pharma 2009_polnisch

2009-09-11 22:11:06 12.02.2009 09:59:27

produkcja

09:59:27

PAT,

czyli jak uzyskać dobry proces? Tomasz Demski, Mirosław Popieluch StatSoft Polska Sp. z o.o.

Strategia Process Analytical Technology (PAT) została zaproponowana przez FDA w sierpniu 2002 r., a w 2003 r. została podjęta przez europejską agencję regulacyjną: EMEA. PAT ma stanowić naukową, wykorzystującą analizę ryzyka podstawę do projektowania, wytwarzania i zapewnienia jakości w przemyśle farmaceutycznym.

zaleceniach dla przemysłu FDA [1] przedstawia następującą defi nicję PAT: „Systemy do analizy oraz sterowania procesami produkcyjnymi na podstawie wykonywanych w toku procesów pomiarów krytycznych parametrów jakości, cech dotyczących wydajności i właściwości surowców i materiałów w toku procesu. Celem ich stosowania jest zapewnienie odpo w iedniej jakości produktu wynikowego po zakończeniu procesu.” W tradycyjnym podejściu do zapewnienia jakości, stosowanym przed wprowadzeniem PAT, sterowanie procesem produkcyjnym odbywało się w oparciu o receptury, a spełnienie wymogów przez fi nalny produkt było zapewnione przez sprawdzanie samego produktu, innymi słowy kontrolę odbiorczą. To tradycyjnie podejście jest skuteczne w dostarczaniu środków leczniczych o odpowiedniej jakości. Jednak jego wadą jest brak wsparcia i za le ceń dla udoskonalania receptur, wprowadzania innowacji, a także pogłębiania wiedzy o procesach. Rola przemysłu farmaceutycznego w ochronie zdrowia i zapewnieniu wysokiej jakości życia jest niezwykle ważna. Ten fakt przekłada się na ogromne korzyści, jakie mogą przynieść udoskonalenia, najnowsze osiągnięcia nauki i inżynierii oraz najnowocześniejsze metody zapewnienia jakości, jeżeli zostaną wdrożone w tej dziedzinie. Ten fakt jest właśnie główną motywacją dla PAT – chodzi o to,

aby ułatwić wprowadzanie innowacji i zachęcić przedsiębiorstwa farmaceutyczne do wprowadzania innowacji oraz nowych strategii zarządzania (często bardzo dobrze znanych i sprawdzonych w innych gałęziach przemysłu). Na schemacie poniżej widzimy, jak (w pewnym uproszczeniu) wygląda sterowanie tra dy cyjnym procesem. Warto zwrócić uwagę na jedną sprawę: badanie produktu po każdym etapie procesu na ogół odbywa się w laboratorium, a wyniki tych badań dostępne są ze sporym opóźnieniem. Zazwyczaj wskazówka, iż coś należało by zmienić w kolejnych etapach produkcji, pojawia się po faktycznym zakończeniu procesu. Schemat 2 przedstawia proces po zastosowaniu PAT. Kluczowa zmiana polega na tym, że wykonujemy pomiary bezpośrednio w toku procesu, a wyniki samych pomiarów, jak również ich analizy są dostępne na tyle szybko, że na ich podstawie możemy doko ny wać korekt w procesie. Bardzo ważną cechą PAT jest możliwość zwalniania partii w czasie rzeczywistym (ang. real time release, RTR). Warto tu zwrócić uwagę na aspekt wykonywania pomiarów. Najczęściej stosuje się takie nowoczesne techniki jak: spektroskopia NIR, NMR i Ramana. Pozwalają one uzyskać wyniki bardzo szybko i w efekcie możemy np. na bieżąco obserwować postęp procesu mieszania, co umożliwia zakończenie go we właściwym momencie.

Schemat 1

Wykres z programu STATISTICA

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 25

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

25 2009-09-11 22:11:07

produkcja

Schemat 2 Do realizacji podejścia PAT potrzebny jest system zbierania pomiarów i udostępniania ich na po trzeby analiz: PAT opiera się na danych o procesie i bez danych nie ma mowy o jego wdrożeniu! Ponadto wymagane są odpowiednie narzędzia statystycznej analizy danych, a oba ta wymagania spełnia kompleksowy system STATISTICA Enterprise. Po pierwsze do wykorzystania wyników spektroskopii NIR niezbędne są zaawansowane techniki wielowymiarowe (analiza składowych głównych). Po drugie procesy występujące przy wytwa r zaniu środków leczniczych często są złożone, mają bardzo wiele właściwości, co powo duje, że ich monitorowanie wymaga zastosowania złożonych narzędzi analitycznych, takich jak wielowymiarowe, wielokierunkowe SPC, drzewa decyzyjne czy sieci neuro no we. Oprócz zakresu metod statystycznych, ważny jest również aspekt praktycznej dostępności wyników analiz: powinny być one dostępne szybko i łatwo, tak aby osoby nadzorujące pro ces mogły podejmować decyzje na ich podstawie. Warto zwrócić uwagę na powiązanie PAT z inną inicjatywą dotycząca jakości i innowacji w przemyśle farmaceutycznym: Quality by Design (QbD). QbD stosujemy podczas projektowania procesu lub przy wprowadzaniu zmian do projektu. Dzięki QbD dowiadujemy się, jak stosować PAT na etapie wytwarzania: do których właściwości procesu, co jest ważne, co powinniśmy monitorować i jakie są dopuszczalne zakresy parametrów. Najważniejsze korzyści z PAT to: • skrócenie czasu cykli produkcyjnych, • unikanie odrzuceń i ponownego przetwarzania, • zwolnienia w czasie rzeczywistym, • automatyzacja: bezpieczeństwo i mniej pomyłek, • zwiększenie wydajności, • opanowanie zmienności.

Składniki PAT Składniki systemu PAT możemy podzielić na cztery grupy: • Projektowanie • Pomiary • Statystyka • Sterowanie Skupimy się na dwóch aspektach: pomiarach i statystyce. I. Pomiary Mamy generalnie dwa rodzaje pomiarów: • dotyczące przebiegu procesu zbierane w trakcie jego trwania oraz wyniki badań laboratoryjnych produktów

uzyskane po zakończeniu pew nego etapu produktu lub procesu. Jeśli chodzi o dane dotyczące przebiegu procesu, to mamy dwie kategorie, różniące się poziomem komplikacji i sposobem wykorzystania: • Pomiary właściwości procesu, takie jak: temperatura, cieśninie, strumienie substancji, prędkość wirnika itp. W tym wypadku mamy stosunkowo prostą sytuację i bezpośredni pomiar interesującej nas wielkości. • Widma NIR, NMR i Ramana. W tym wypadku dostajemy macierz liczb opisującą widmo, wymagającą dosyć skomplikowanej analizy statystycznej (analizy składowych głównych), aby można było je interpretować i wykorzystywać. Jednak dane dają niezastąpioną możliwość uzyskania wglądu w proces, możemy np. dowiedzieć się, czy mieszanina jest już jednorodna, nie wykonując kłopotliwych, czasochłonnych i drogich badań laboratoryjnych. Pomiary mogą być dokonywane: • At-line: próbki pobierane z linii produkcyjnej i analizowane w pobliżu. • On-line: próbka pobierana i analizowana poza ciągiem produkcyjnym. • In-line: próbka badana na linii. II. Statystyka Jeśli chodzi o warstwę statystyczną to w PAT wykorzystujemy zarówno techniki jednowymiarowe (np. karty kontrolne Shewharta), jak i wielowymiarowe (wszystkie dostępne w programach STATISTICA). Bardzo ważne jest, aby statystyka bezpośrednio wspierała prowadzenie procesu, co powoduje, że wymagana jest natych mias towa dostępność wyników analiz statystycznych i powinny być one dostarczane „na biurko” osoby odpowiedzialnej za proces. Sterowanie może dotyczyć monitorowania zmian kluczowych parametrów (znalezionych wcześniej np. za pomocą technik QbD) – i do tego celu najczęściej używa się klasycznych kart kontrolnych Shewharta. W przypadku złożonych procesów liczba takich kluczowych parametrów może być na tyle duża, że potrzebne będzie rozwiązanie umożliwiające korzystanie z np. 100 kart kontrolnych jednocześnie (np. STATISTICA Monitoring and Alerting Server). Najczęściej jednak monitorowanie będzie wykorzystywało techniki wielowymiarowe, dostosowane do specyfi ki przemysłu farmaceutycznego. Chociaż są one skomplikowane pod względem obliczeniowym i koncepcyjnym, z punktu widzenia użytkownika sprowadzają się do śledzenia trajektorii parametrów procesu w czasie (przykład takiego monitora widzimy na rysunku 3). wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 26

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:08

• Zmiany organizacyjne. • Walidacja rozwiązania.

Wyniki analizy możemy wykorzystać do korekty ustawień procesu. Korekta ta może doty czyć wcześniejszych etapów procesu i mówimy wtedy o sprzężeniu zwrotnym (ang. feedback) albo kolejnych etapów procesu: wtedy jest to sprzężenie wyprzedzające (ang. feedforward).

Rodzaje projektów PAT Projekty PAT możemy podzielić na klasy w zależności od ich głównego celu. Pierwsza z tych klas to projekty, których głównym celem jest poznanie i zrozumienie procesu, a mówiąc dokładniej związków między właściwościami procesu, surowców i fi nalnego produktu. Zazwyczaj mamy mnóstwo danych powiązanych ze sobą, a tylko kilka wpływa w istotny sposób na jakość produktu. Stwierdzenie, co jest ważne, a co nie, jest bardzo użyteczne. Ponadto możemy wykryć przyczyny problemów z jakością bądź wydajnością procesów. Celem projektu PAT może być również stworzenie modelu procesu, który powiąże parametry procesu z właściwościami produktu otrzymywanego na końcu procesu (lub po którymś jego etapie). Model procesu możemy wykorzystywać do przewidywania wyników procesu, sterowania procesem oraz optymalizacji ustawień dla procesu. Warto też zwrócić uwagę na powiązanie celów projektu PAT z obecnym stanem procesu (zob. [2]). Otóż jeżeli mamy dopracowany proces, taki który jest dobrze znany, i nie ma problemów z jego jakością, to celem projektu PAT będzie poprawa jego wydajności. W tym wypadku możemy stworzyć model procesu, a następnie na jego podstawie zopty malizować ustawienie procesu. Inaczej wygląda to w przypadku procesów wymagających poprawy jakości. W tym wypad ku głównym celem projektu PAT jest wyeliminowanie problemów z jakością, a zwięk s zenie wydajności jest na drugim planie. Z kolei w przypadku nowych procesów i produktów zaczynamy od zastosowania plano wa nia doświadczeń (tj. podejścia QbD), a podejście PAT wykorzystywane jest przy opraco waniu procesu i przejściu do produkcji (ang. scale up). W tym wypadku korzystamy przede wszystkim z wyników badań laboratoryjnych. Modele możemy wykorzystać np. do opty malizacji stabilności uzyskiwanego produktu leczniczego.

Przebieg projektów PAT Projekt PAT składa się zwykle z następujących etapów: • Stworzenie systemu pomiarowego. • Scalenie, uzgodnienie i operowanie na danych. • Analiza danych.

Przy tworzeniu systemu pomiarowego należy pamiętać, iż spektroskopy NIR (i inne tego typu urządzenia) należy poddać dokładnym sprawdzianom, aby zapewnić odpowiednią jakość danych i zgodność wyników na podstawie analiz widm. Sprawdziany takie należy wykonywać nie tylko na początku projektu (przy instalacji i konfi guracji spektroskopów), ale regularnie (np. co pół roku) w trakcie użytkowania systemu pomiarowego. Spektroskopy NIR oraz cały system wykonywania pomiarów wymaga kalibracji oraz dokładnego sprawdzenia. Przykładowo jeżeli spektroskopia NIR dotyczy tabletek poru s za jących się na pasie transmisyjnym, to warto sprawdzić, czy zmieniająca się pozycja tabletki wpływa na uzyskiwane wyniki. Wyniki takiego badania przedstawiono w artykule [3]. Warto zauważyć, że stworzenie systemu pomiarowego nie ogranicza się do zainstalowania czujników, spektroskopów NIR itp. Kluczowym elementem jest stworzenie systemu gromadzącego pomiary i uzgadniającego dane z różnych źródeł lub wykorzystanie dedykowanego systemu, który z powodzeniem jest wykorzystywane w tego typu zastosowaniach - STATISTICA Enterprise. W standardowym podejściu zaczynamy od analizy biznesowej: zrozumienia danych, powiązania między rzeczywistością, a reprezentującymi ją danymi, innymi słowy dokład n ego określenia procesu. Następnie zbieramy dane z przeszłości dotyczące „dobrych” i „złych” cykli procesów. Na podstawie tych danych tworzymy model procesu i oceniamy jego skuteczność. Na koniec opracowujemy sposób stosowania modelu dla nowych partii produktu. Pierwszy projekt PAT realizowany w danym przedsiębiorstwie nie musi być trudny, wys tarczy pamiętać o kilku wskazówkach: • Wybieramy stosunkowo prosty, znany proces (lub etap procesu) – nie zaczynamy od najtrudniejszego! • Projekt powinien dotyczyć procesu, dla którego mamy łatwo dostępne dane o dużej liczbie partii. • Nie należy oczekiwać wyników zbyt szybko, warto dać projektowi PAT odpowiedni czas, aby mógł on wykazać swoją użyteczność. • Potrzebne jest odpowiednie narzędzie do przetwarzania i synchronizacji danych.

Literatura • • •

•

PAT – A Framework for Innovative Pharmaceutical Development, Manufacturing, and Quality Assurance, dokument dostępny w portalu FDA www.fda.gov. Radspinner D., 2004, Implementing PAT – Industry Example, dokument dostępny w portalu FDA www.fda.gov. Cogdil R. P., Andreson C.A., Delgado-Lopez M., Molseed D., Chisholm R., Bolton R., Herkert T., Drennen J.K., 2005, Process Analytical Technology Case Study Part I: Feasibility Studies for Quantitative Near-Infrared Method Development, AAPS PharmSciTech 2005, 6 (2), www.aaspharmscitech.org. Eames R., PAT Application using STATISTICA Enterprise, prezentacja dostępna na stronie www.statsoft.pl.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 27

produkcja

Rysunek 3

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

27 2009-09-11 22:11:10

produkcja

art artykuł sponsorowany

R P

Na urz po za lin cy ko po mo sk sta roz po zw Ur od pro wy nik

od str od TR Ty SV zd sz na wy w na po tło

Tu rec na za pro

OP Ott ww

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 28

Sta

www.farmacom.com.pl

Anz_inova_dt_ Anz_inova_dt_eng_fran

2009-09-11 22:11:12

artykui sponowveny artykui sponowveny

Recyrkulacja: Recyrkulacja: Przestójbez bezkonsekwencji konsekwencji Przestój

produkcja

Recyrkulacja: Przestój konsekwencji Recyrkulacja: Przestój bezbez konsekwencji

artykuł sponsorowany

Nawet krótkie przestoje i przerwy w pracy Nawet krótkie przestoje i przerwy w pracy urządzeń mogą być źródłem problemów urządzeń mogą być źródłem problemów podczas rozlewania produktów w formie podczas rozlewania produktów w formie zawiesiny. Po ponownym uruchomieniu zawiesiny. Po ponownym uruchomieniu linii w następstwie wstrzymania pralinii w następstwie wstrzymania pracy urządzenia typową i nieunikniona cy urządzenia typową i nieunikniona koniecznością było odrzucenie pierwszych koniecznością było odrzucenie pierwszych pojemników ze strzykawkami, ponieważ nie pojemników ze strzykawkami, ponieważ nie można było zagwarantować zamierzonego można było zagwarantować zamierzonego składu produktu pod względem składników składu produktu pod względem składników stałych oraz płynnych (zawiesiny mogą się stałych oraz płynnych (zawiesiny mogą się rozwarstwiać). Technologia recyrkulacji prorozwarstwiać). Technologia recyrkulacji proponowana przez Optima Group Pharma poponowana przez Optima Group Pharma pozwala tego uniknąć oraz zaoszczędzić czas. zwala tego uniknąć oraz zaoszczędzić czas. Uruchamiając ponownie linię, można teraz Uruchamiając ponownie linię, można teraz od razu ustawić „tryb produkcji”, bez utraty od razu ustawić „tryb produkcji”, bez utraty produktu. Linia napełniania i pakowania produktu. Linia napełniania i pakowania wyposażona jest w ścieżkę reakcji. Pojemwyposażona jest w ścieżkę reakcji. Pojemniki, owinięte w ochronne osłony plastikowe, niki, owinięte w ochronne osłony plastikowe,

Napełnianie zawiesiną Napełnianie zawiesiną utraty produktu, bez bez utraty produktu, niezależnie od przestoniezależnie od przestojów. jów.

najmniejsze ilości zawiesiny mogą być pododkażane są alkoholem, po czym trafiają do najmniejsze ilości zawiesiny mogą być pododkażane są alkoholem, po czym trafiają do dane recyrkulacji. Tuż po napełnieniu, w gostrefy przepływu laminarnego. Urządzenie dane recyrkulacji. Tuż po napełnieniu, w gostrefy przepływu laminarnego. Urządzenie towych strzykawkach umieszcza się tłoczki, odpakowujące Inova oraz robot Inova towych strzykawkach umieszcza się tłoczki, odpakowujące Inova oraz robot Inova podawane z automatycznego zasobnika TRR usuwają plastikową osłonę, pokrywę podawane z automatycznego zasobnika TRR usuwają plastikową osłonę, pokrywę sortującego i ustawiane dokładnie w cyTyvek oraz wkładkę. Urządzenie Inova sortującego i ustawiane dokładnie w cyTyvek oraz wkładkę. Urządzenie Inova lindrze strzykawki. Zestaw napełnionych SV 125 idealnie nadaje się do połączenia lindrze strzykawki. Zestaw napełnionych SV 125 idealnie nadaje się do połączenia i zamkniętych strzykawek przenoszony z dwoma wymienionymi powyżej mai zamkniętych strzykawek przenoszony z dwoma wymienionymi powyżej majest na powrót do pierwotnego pojemnika. szynami do wstępnej obsługi pojemników jest na powrót do pierwotnego pojemnika. szynami do wstępnej obsługi pojemników Na pojemnikach umieszcza się informacje na strzykawki. Cały zestaw strzykawek Na pojemnikach umieszcza się informacje na strzykawki. Cały zestaw strzykawek dotyczące serii, umożliwiające identyfikację wyciągany jest z pojemnika i umieszczany dotyczące serii, umożliwiające identyfikację wyciągany jest z pojemnika i umieszczany oraz śledzenie produktu. w pozycji napełniania. Następnie strzykawki oraz śledzenie produktu. w pozycji napełniania. Następnie strzykawki napełniane są w pięciu pozycjach, szereg napełniane są w pięciu pozycjach, szereg Określony, ograniczony obszar sterylności, po szeregu, przy pomocy obrotowych pomp Określony, ograniczony obszar sterylności, po szeregu, przy pomocy obrotowych pomp który został faktycznie wmontowany w linię, tłokowych. który został faktycznie wmontowany w linię, tłokowych. stanowił jedno z największych wyzwań tego stanowił jedno z największych wyzwań tego projektu. Bezkolizyjny przepływ produktu, Tu ponownie czeka na aktywację system projektu. Bezkolizyjny przepływ produktu, Tu ponownie czeka na aktywację system jasny układ linii oraz zwarte wymiary optyrecyrkulacji: bezpośrednio przed igłami jasny układ linii oraz zwarte wymiary optyrecyrkulacji: bezpośrednio przed igłami malnie się uzupełniły. napełniającymi znajduje się precyzyjny malnie się uzupełniły. napełniającymi znajduje się precyzyjny zawór recyrkulacyjny. W razie przerwy w zawór recyrkulacyjny. W razie przerwy w procesie napełniania i pakowania nawet procesie napełniania i pakowania nawet

OPTIMA GROUP pharma GmbH OPTIMA GROUP pharma GmbH Otto-Hahn-Str. 1, 74523 Schwäbisch Hall, Germany Otto-Hahn-Str. 1, 74523 Schwäbisch Hall, Germany www.optima-group-pharma.com www.optima-group-pharma.com

Kalimpex Kalimpex BIURO INFORMACJI TECHNICZNO-HANDLOWEJ BIURO TECHNICZNO-HANDLOWEJ ul.INFORMACJI Lazurowa 8, Sękocin Stary, 05-090 Raszyn ul. Lazurowa 8, Sękocin 05-090 tel. (48-22) 720 70Stary, 64 , -65, fax: Raszyn (48-22) 720 70 66 tel. (48-22) 720 70 64 , -65, fax: (48-22) 720 70 66 e-mail: dorota@kalimpex.pl, www.kalimpex.pl e-mail: dorota@kalimpex.pl, www.kalimpex.pl

Proces napełniania relizowany Proces napełniania relizowany w urządzeniu napełniającym i w urządzeniu napełniającym i zamykającym zamykającym

INOVA INOVA KUGLER KUGLER KLEE KLEE

Stany Zjednoczone, Meksyk, Brazylia, Francja, Włochy, Anglia, Japonia, Korea, Chiny Stany Zjednoczone, Meksyk, Brazylia, Francja, Włochy, Anglia, Japonia, Korea, Chiny

www.farmacom.com.pl Anz_inova_dt_eng_franz_polnisch.indd 1 Anz_inova_dt_eng_franz_polnisch.indd 1

3_2009_pl_en_spf.indd 29

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

12.02.2009 10:01:17 12.02.2009 10:01:17

2009-09-11 22:11:15

produkcja

Kwalifikacje urządzeń termostatycznych w farmacji Martyna Gałka

Kierownik laboratorium pomiarowego POL-EKO-APARATURA Sp.j.

Wytwórca produktów leczniczych jest zobowiązany do przestrzegania wymagań określonych w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 3 grudnia 2002 r. w sprawie wymagań Dobrej Praktyki Wytwarzania (Dz. U. z dnia 21 grudnia 2002 r.). Rozporządzenie to określa m.in. wymagania dotyczące walidacji urządzeń używanych do produkcji substancji leczniczych takich jak leków dla ludzi, leków weterynaryjnych, substancji czynnych, sprzętu medycznego, produktów kosmetycznych oraz preparatów biotechnologicznych.

alidacja ma na celu zapewnienie, że określony proces lub metoda w którym jest wykorzystywane urządzenie będzie w sposób powtarzalny prowadzić do otrzymania wyników spełniających określone kryteria akceptacji. Częścią procesu walidacji są kwalifi kacje, czyli działania mające na celu wykazanie i udokumentowanie, że urządzenia są odpowiednio zainstalowane, pracują właściwie, a ich działanie rzeczywiście prowadzi do uzyskania oczekiwanych wyników. Tak więc kwalifi kacji podlegają również urządzenia termostatyczne używane w farmacji. Walidacja procesu w którym wykorzystywane jest urządzenie termostatyczne powinna być poprzedzona sporządzeniem krótkiego planu walidacji. Kwalifi kacje dzieli się na kilka etapów: • kwalifi kacja instalacyjna IQ, • kwalifi kacja operacyjna OQ, • kwalifi kacja procesowa PQ. Każdy z etapów zawarty jest w dokumentacji składającej się z dwóch części: • opisującej co zostanie wykonane i zawierającej kryteria akceptacji każdego kwalifi kowanego parametru. • opisującej co zostało wykonane i zawierającej końcową decyzję podjętą w oparciu o uzyskane wyniki wykonanych testów. Użytkownik powinien dostarczyć wykonawcy kwalifi kacji informacje do jakich zastosowań będzie wykorzystane dane urządzenie termostatyczne i tym samym jakie kryteria, głównie dotyczące temperatury powinno ono spełniać. Dyskwalifi kacja urządze-

nia dla jednego zastosowania nie oznacza dyskwalifi kacji w innym obszarze (przykładowo w innej aplikacji będzie ono spełniało wyspecyfi kowane granice mniej rygorystycznych kryteriów). Każdy z etapów przeprowadzanej kwalifi kacji powinien być zakończony decyzją odnośnie jego akceptacji lub jej braku (do postępujących po sobie etapów można przystąpić w chwili zaakceptowania etapu poprzedzającego), powinien również zawierać warunki przeprowadzenia rekwalifi kacji. Każda interwencja techniczna w urządzenie taka jak, wymiana elektroniki sterującej, czujnika temperatury czy też elementów grzewczych lub chłodzących, wpływa na zmianę jego charakterystyki pracy, a więc jest czynnikiem wymuszającym przeprowadzenie ponownej kwalifi kacji.

Kwaliﬁkacja instalacyjna IQ Kwalifi kacja instalacyjna (IQ) to udokumentowana weryfi kacja stwierdzająca, że urządzenie zostało zainstalowane zgodnie ze specyfi kacjami dokumentacji założeń, normami, zasadami i przepisami (czyli m.in. zgodnie z zaleceniami producenta urządzenia). Kwalifi kację instalacyjną przeprowadza się na nowych lub zmodyfi kowanych urządzeniach. Kwalifi kacja instalacyjna obejmuje co najmniej: • sprawdzenie dostarczonej przez producenta dokumentacji i jej weryfi kację tj. instrukcja obsługi, użytkowania i konserwacji, • ocenę wizualną urządzenia i weryfi kację zgodność dostarczonego produktu oraz jego instalacji ze specyfi kacją techniczną (m.in. wymaganiami producenta), wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 30

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:15

produkcja

• •

weryfi kację materiałów konstrukcyjnych, dopuszczenie urządzenia do eksploatacji.

Zgodnie z protokołem kwalifi kacji instalacyjnej należy udokumentować i wyciągnąć wnioski z wykonanych testów i weryfi kacji. Raport IQ powinien zawierać informacje o kompletności dokumentacji, zgodności kwalifi kacji oraz opisywać zaobserwowane odchylenia od przyjętych kryteriów co do których należy wdrożyć działania naprawcze.

Kwaliﬁkacja operacyjna OQ Kwalifi kacja operacyjna (OQ) to udokumentowana weryfi kacja stwierdzająca, że urządzenie posiada zdolność funkcjonowania w sposób powtarzalny, zgodnego z wymaganiami użytkownika, w limitach określonych w dokumentacji założeń i specyfi kacjach. Celem kwalifi kacji operacyjnej jest weryfi kacja właściwego działania urządzenia (w sposób powtarzalny) w zakresach użytkowych przewidzianych we wcześniejszych założeniach. Odnosi się do urządzenia zainstalowanego, podłączonego po przeprowadzonej kwalifi kacji instalacyjnej i obejmuje co najmniej: • pomiary i testy temperaturowe zaplanowane zależne od typu urządzenia termostatycznego oraz jego przeznaczenia. • pomiary temperatury prowadzone w warunkach obejmujących górne i dolne limity zakresu pracy urządzenia, uważane niekiedy za tzw. warunki „najgorszego przypadku”. W przypadku urządzeń termostatycznych etap kwalifi kacji operacyjnej sprowadza się do dokonania szeregu pomiarów temperatury weryfi kujących poprawność funkcjonowania urządzenia i jego przydatność dla procesów wyznaczonych i zaplanowanych przez użytkownika. Ocenę dokonuję się poprzez pomiar średniej temperatury uzyskiwanej przez urządzenie, jednorodności i stabilności temperatury wewnątrz komory oraz sprawdzenie toru regulacyjno-pomiarowego. Z technicznego punktu widzenia sam pomiar rozkładu temperatury powinien być przeprowadzony za pomocą wielokanałowego miernika temperatury o zapewnionej spójności pomiarowej, zgodnie ze wcześniej ustaloną metodyką. Zastosowanie wielokanałowego miernika pozwala na jednoczesny pomiar temperatury w wielu punktach przestrzeni użytkowej komory.

Kwaliﬁkacja procesowa PQ Kwalifi kacja eksploatacyjna lub inaczej procesowa (PQ) jest to udokumentowana weryfi kacja stwierdzająca, że urządzenie pozwala uzyskiwać w sposób powtarzalny wynik (np. założoną przez producenta lub użytkownika temperaturę) zgodny z przewidywanymi specyfi kacjami i założeniami. Kwalifi kacja eksploatacyjna jest przeprowadzana w warunkach prowadzenia realnego procesu w danym urządzeniu. Kwalifi kację procesową przeprowadza się po zakończeniu akceptacją kwalifi kacji instalacyjnej i operacyjnej. Obejmuje ona co najmniej:

•

pomiary rozkładu temperatury z wykorzystaniem wypełnienia stanowiącego materiał symulujący produkt, który będzie stanowił standardowe wypełnienie komory urządzenia termostatycznego. pomiary rozkładu temperatury prowadzone w warunkach obejmujących górne i dolne limity zakresu pracy urządzenia.

W niektórych przypadkach kwalifi kacja procesowa może być przeprowadzona łącznie z kwalifi kacją operacyjną.

Zakończenie procesu kwaliﬁkacji Protokół kwalifi kacji jest sporządzany w formie pisemnej i powinien być sprawdzony, zatwierdzony zarówno przez wykonawcę pomiarów jak i przez użytkownika i opisywać przeprowadzone testy, kryteria akceptacji zgodnie z wymaganiami stawianymi przez użytkownika. Raport powinien zawierać również komentarz do zaobserwowanych odchyleń oraz niezbędne wnioski z zaleceniami koniecznych zmian. Po pozytywnym zakończeniu każdego etapu kwalifi kacji dokonuje się w formie pisemnej zezwolenia na przeprowadzenie następnego etapu kwalifi kacji i walidacji. Należy przedstawić dostępne dowody potwierdzające i weryfi kujące parametry operacyjne oraz limity parametrów krytycznych używanych urządzeń.

Wybór dostawcy kwaliﬁkacji Auditorzy dokonujący przeglądu działalności danej instytucji przemysłu farmaceutycznego nie wymagają akredytacji dla działań wykonywanych w kontrolowanych jednostkach (np. wykonywania rozkładu temperatury). Niemniej jednak, przy wyborze zewnętrznego wykonawcy kwalifi kacji warto zwrócić uwagę, czy dane laboratorium posiada akredytację na wzorcowanie urządzeń termostatycznych, a nie tylko czy termometry używane do wykonywania pomiarów są wzorcowane w akredytowanym laboratorium. Akredytacja nadana przez Polskie Centrum Akredytacji jest bowiem nie tylko dowodem na to iż laboratorium posiada kompetencje i doświadczenie w zakresie danych działań, ale jest przede wszystkim gwarancją, iż uzyskane wyniki są wiarygodne i jest zapewniona spójność pomiarowa, czyli odniesienie wyników do państwowego wzorca danej wielkości fi zycznej (w przypadku urządzeń termostatycznych - jednostki miary temperatury).

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 31

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

31 2009-09-11 22:11:16

polski przemysł

Filia w Hiszpanii Wartość hiszpańskiego rynku leków generycznych ocenia się na ok. 5 mld Euro. Jest to 4 co do wielkości rynek farmaceutyczny w Europie.

iszpania jest kolejnym krajem, w którym polska fi rma farmaceutyczna Adamed zdecydowała się zaistnieć otwierając własną spółkę zależną. Decyzja o wejściu na rynek hiszpański jest wynikiem analizy atrakcyjności tego rynku oraz prowadzonej tam polityki lekowej. „Wejście Adamedu na rynek hiszpański to inwestycja w przyszłość. Polska jest postrzegana przez Hiszpanów jako dobry partner biznesowy. Obecnie zatrudniamy w Hiszpanii 30 osób, w tym 21 konsultantów medycznych. Sieć naszych konsultantów pokrywa 95% Hiszpanii i Wyspy Kanaryjskie. Dzięki naszemu programowi badań nad innowacyjnymi terapiami, inwestycjom w badania i rozwój(R&D), a także produkcji i dbałości o jakość produktów, Adamed wzbudza zaufanie lekarzy, a tym samym i ogromne zainteresowanie” – mówi Paweł Dąbrowski Dyrektor ds. Filii Zagranicznych Adamedu. Adamed rozpoczął eksport swoich leków do Hiszpanii. Pierwszym produktem Adamedu, który zostanie zaoferowany na rynku hiszpańskim, jest ACOMICIL - nowoczesny preparat zawierający jako substancję czynną topiramat. Acomicil to lek przeciwdrgawkowy stosowany przede wszystkim w leczeniu padaczki. Lek ten znajduje zastosowanie zarówno w psychiatrii jak i neurologii. Wartość rynku w Hiszpanii na topiramat szacowna jest na ponad 40 mln euro. „W przyszłości chcielibyśmy na rynku hiszpańskim zbudować bliźniaczą fi rmę, z istotnym portfolio produktów i rozwiniętą działalnością R&D. Nasze plany wskazują na to, że Laboratorios Adamed może w ciągu jednego roku, dwóch lat stać się bardzo ważnym elementem fi rmy. Wprowadzone leki są znakomitą plat-

formą, na której budujemy zespół i relacje ze środowiskiem medycznym” - podkreśla Paweł Dąbrowski Dyrektor ds. Filii Zagranicznych Adamedu. Kolejnym produktem wprowadzanym do Hiszpanii jest QUDIX (kwetiapina), jeden z najnowocześniejszych leków stosowany w ostrych i przewlekłych schorzeniach psychicznych. Rynek kwetiapiny w Hiszpanii jest szacowany na prawie 61 mln euro. Adamed ma w planach wprowadzanie na rynek hiszpański także kolejnych produktów z grupy terapeutycznej dotyczącej leczenia ośrodkowego układu nerwowego. „Rozwój działalności naszych fi lii zagranicznych w Hiszpanii i na Ukrainie oraz wzrost sprzedaży eksportowej stwarza dla nas konieczność zwiększania naszych mocy produkcyjnych poprzez planowane akwizycje i rozbudowę zakładów na terenie Polski” – dodaje Paweł Dąbrowski Dyrektor ds. Filii Zagranicznych Adamedu. W 2008 r. sprzedaż eksportowa Adamedu wyniosła 7,2 mln Euro i wzrosła o 52,7% w stosunku do roku 2007. Planowany przychód ze sprzedaży zagranicą w 2009 r. to ok. 13 milionów Euro. W ciągu najbliższych 5 lat fi rma planuje zwiększyć przychody z eksportu o ponad 30 mln Euro i poszerzyć eksport na kolejne rynki. Eksport Adamedu, oparty na nowoczesnych lekach z przewagą patentową, obejmuje obecnie 15 krajów. Są to: Czechy, Słowacja, Węgry, Chorwacja, Hiszpania, Portugalia, Finlandia, Litwa, Estonia, Turcja, Ukraina, Grecja, Bośnia i Hercegowina, Albania, Kuwejt. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 32

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:17

Tubiarki

Unipac

Stripsiarki i projekty specjalne

Siebler

Kartoniarki i kartoniarki zbiorcze

Promatic

Blistrownice

Noack

Aseptyczne/nieaseptyczne linie do napełniania płynów i proszków Myjki do fiolek, tunele sterylizacyjne, kapsułkarki

Macofar

Liczarki tabletek/kapsułek

Bosspak

Linie pakujace dla przemysłu farmaceutycznego

RZ_Inserat_Achema183x126_PL.indd 1

«TRADE & CONSULT Ltd. Sp. z o.o.» Sp. k. ul. Kubickiego 9/6 02-954 Warszawa tel. +48 22 885 28 11, 885 28 08 fax +48 22 642 34 98 www.tradeconsult.pl

28.05.09 13:38

2009-09-11 22:11:18

3_2009_pl_en_spf.indd 33

artykuł sponsorowany

polski przemysł

Ochrona patentowa wynalazków farmaceutycznych Dr Magdalena Tagowska Rzecznik Patentowy, Patpol Sp. z o.o.

Ochrona własności przemysłowej, w tym ochrona patentowa, stanowi fundament gospodarki innowacyjnej oraz odgrywa kluczową rolę dla rozwoju nowych technologii. W ciągu ostatnich kilkunastu lat system ochrony patentowej w Polsce ewoluował umożliwiając skuteczną ochronę wynalazków w najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzinach techniki, w tym również wynalazków farmaceutycznych.

rzełomem w ochronie wynalazków farmaceutycznych w Polsce było umożliwienie od 1993 roku uzyskania bezpośredniej ochrony na związki chemiczne i produkty farmaceutyczne dzięki nowelizacji nieobowiązującej już dzisiaj ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (tekst jednolity Dz. U. z 1993 r. Nr 26, poz. 117 z późn. zm.). Wcześniej ochrona nowych substancji aktywnych, była możliwa jedynie przez sposób ich wytwarzania (np. sposób syntezy chemicznej), ponieważ ochrona patentowa przyznana na sposób wytwarzania rozciąga się również na produkt bezpośrednio tym sposobem wytworzony. Kolejnymi istotnymi zmianami, które umożliwiły bardziej kompleksową ochronę wynalazków z dziedziny farmacji były: • umożliwienie uzyskania ochrony patentowej na zastosowania znanych substancji oraz na użycie takich substancji do wytwarzania wytworu mającego nowe zastosowanie; możliwość taką formalnie wprowadzono dopiero do obecnie obowiązującej ustawy z dnia 30 czerwca 2000 Prawo własności przemysłowej (Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz.1117 z późn. zm.); • implementacja w 2002 r. dyrektywy nr 98/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony prawnej wynalazków biotechnologicznych (tj. wynalazków, których podstawę stanowi materiał biologiczny); oraz • wejście w życie wraz z akcesją Polski do Unii Europejskiej Rozporządzenia Rady (EWG) 1768/92 dotyczącego stworzenia dodatkowego świadectwa ochronnego dla produktów leczniczych (SPC), umożliwiającego „przedłużenie” 20 letniego okresu ochrony patentowej o okres do 5 lat, a w przypadku produktów leczniczych, dla których prowadzono badania kliniczne z udziałem populacji pediatrycznej nawet o okres do pięciu i pół roku. Ochronie patentowej podlegają wynalazki w dziedzinie farmacji (produkty, sposoby i zastosowania), które spełniają ogólne kryteria zdolności patentowej, tj. są nowe (nie są częścią stanu techniki), posiadają poziom wynalazczy (nie są oczywiste dla specjalisty w dziedzinie) i nadają się do przemysłowego stosowania w dowolnej gałęzi przemysłu lub w rolnictwie. Przedmiotem ochrony patentowej mogą być następujące wynalazki farmaceutyczne: • związki chemiczne jako takie, oraz ich dowolne postaci, izomery, sole, proleki, metabolity, a nawet postaci fi zyczne (np. postać krystaliczna, łącznie z polimorfami);

• •

kompozycje farmaceutyczne, preparaty i postaci dawkowania; materiał biologiczny zawierający informację genetyczną, który jest zdolny do samoreprodukcji lub reprodukcji w układzie biologicznym (np. geny, konstrukty genowe, białka, linie komórkowe, mikroorganizmy, takie jak bakterie, grzyby i wirusy), oraz sposoby jego wytwarzania i wykorzystania; sposoby wytwarzania związków chemicznych i produktów farmaceutycznych; pierwsze zastosowanie medyczne (tj. zastosowanie w medycynie związku znanego w stanie techniki dla innych zastosowań) oraz drugie lub kolejne zastosowania medyczne (tj. nowe zastosowanie związku stosowanego wcześniej dla celów medycznych).

Należy przy tym podkreślić, że wyłączone spod ochrony patentowej są sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyczne stosowane u ludzi i zwierząt. Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy przez okres 20 lat od daty zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym. Jednakże zakres prawa z patentu jest w określony sposób ograniczony. Dozwolone jest, na przykład, korzystanie z wynalazku chronionego patentem dla celów poznawczych, w szczególności badawczych i doświadczalnych, dla dokonania jego oceny, analizy albo nauczania. Szczególnie istotnym ograniczeniem prawa z patentu dla wynalazków w dziedzinie farmacji jest możliwość stosowania wynalazku w zakresie niezbędnym do wykonania czynności wymaganych w celu uzyskania zezwolenia na dopuszczenie do obrotu. Nie stanowi również naruszenia patentu wykonanie leku w aptece na podstawie indywidualnej recepty lekarskiej. Obecny system ochrony patentowej w Polsce, który został w pełni zharmonizowany z prawem Unii Europejskiej, zapewnia kompleksową i skuteczną ochronę wynalazków w dziedzinie farmacji. Patpol Sp. z o.o. ul. Nowoursynowska 162J, 02-776 Warszawa Skr. Poczt. 168, 00-950 Warszawa www.patpol.com.pl magdalena.tagowska@patpol.com.pl patpol@patpol.com.pl tel. +48 22 644 9657, +48 22 644 9659 fax +48 22 644 4402, +48 22 644 9600 wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 34

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:18

artykuł sponsorowany

na przykładzie przemysłu farmaceutycznego Comex

W ciągu ostatnich lat jesteśmy świadkami niezwykle dynamicznych zmian na rynku produktów opakowaniowych. Jedną z kluczowych branż stymulujących rozwój technologii wytwarzania etykiet produktowych z uwagi na wysokie wymagania stawiane producentom etykiet jest przemysł farmaceutyczny. Przekaz, tradycyjnie stanowiący treść etykiety, ze względu na wymogi prawne, tendencje marketingowe i ewaluujące warunki konkurencyjnego środowiska zyskuje nową, wysublimowaną formę będącą poważnym wyzwaniem dla rynku poligraﬁcznego.

Etykieta jako nośnik informacji Produkty farmaceutyczne, podobnie jak i ich opakowania, podlegają najostrzejszym rygorom kontrolnym. W przypadku opakowań sprawą zasadniczą jest zarówno czytelność, jak i zgodność merytoryczna i kolorystyczna z zarejestrowanym wzorcem opakowania. Obliguje to producenta etykiet do utrzymania najwyższych standardów jakościowych. W ciągu ostatnich kilkunastu lat ilość informacji obligatoryjnie dołączanych do produktu farmaceutycznego uległa znacznemu poszerzeniu. Spełnieniu wymogu zawarcia na małej powierzchni znacząco większej ilości informacji najlepiej służą wszelkiego rodzaju etykiety warstwowe typu peel&read czy booklet. Zgodnie z wymaganiami prawnymi stawianymi producentom farmaceutyków –„..nazwa produktu leczniczego, jak określono w art. 54 lit. a), musi być także wyrażona na opakowaniu zbiorczym w formie języka Braille’a.” Druk dodatkowych informacji w systemie Braille’a stanowi nowe wyzwanie dla producentów etykiet, musi być on bowiem certyfi kowany i dopuszczony pod względem czytelności. Posiadany przez PPU „Comex” park maszynowy umożliwia nanoszenie tekstów w systemie Braille’a zgodnie z europejskim standardem Marburg Medium bezpośrednio na etykietę, booklet czy opakowanie.

polski przemysł

Ewolucja etykiet produktowych

związanymi z wyższymi stopniami zabezpieczenia etykiety produktowej w przemyśle farmaceutycznym (farby UV, IR, specjalne efekty holografi czne).

Etykieta jako kluczowy element identyﬁkacji produktu i jego monitorowania w łańcuchu logistycznym Wychodząc naprzeciw tendencjom rozwojowym zarówno jeśli chodzi o przekaz informacyjny jak i zabezpieczenie produktu, w PPU „Comex” opracowana została nowa technologia elektronicznej etykiety produktowej. Podobnie jak paszporty nowej generacji zawierają chip RFID pozwalający na elektroniczną identyfi kację właściciela, elektroniczna etykieta stanowi klucz do informacji o produkcie: identyfi katorze produktu, numerze serii, dacie produkcji, terminie przydatności jak i odbiorcy końcowym. Elektroniczny sposób zapisu danych stanowi nową jakość na rynku etykiet – będąc kluczem do wszystkich informacji na temat produktu stanowi jednocześnie wyrafi nowane, niespotykane do tej pory zabezpieczenie przed fałszerstwem.

Etykieta jako element zabezpieczający przed fałszowaniem produktu Wymagania związane z zabezpieczaniem produktów stanowią kolejne poważne wyzwanie dla producentów etykiet. Wykorzystywanie elementów, które dotychczas właściwe były dla druków wysokozabezpieczonych (banknotów, dokumentów tożsamości, wiz) stanowi nową jakość na rynku druku etykiet farmaceutycznych. Powszechnie wykorzystywane są elementy pierwszego stopnia zabezpieczenia (farby specjalne, hologramy), coraz częściej spotkać się można z wymaganiami

Wyprodukowanie etykiety farmaceutycznej XXI wieku – zawierającej wymaganą ilość informacji przy jednoczesnym uwzględnieniu wielości form przekazu, stanowiącej jednocześnie trwałe i solidne zabezpieczenie produktu przed próbami fałszowania jest poważnym wyzwaniem dla przemysłu poligrafi cznego. Nadanie etykiecie produktowej wymiaru identyfi katora elektronicznego stanowi kolejny krok w rozwoju etykiet.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 35

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

35 2009-09-11 22:11:21

polski przemysł

Prywatyzacja Polfy Pabianice Robert Miller

W piątek, 24 lipca, upłynął termin składania przez zainteresowane ﬁrmy ofert na zakup akcji Pabianickich Zakładów Farmaceutycznych Polfa S.A.

Są to: • włoska fi rma Recordati Industria Chimica e Farmaceutica SpA; • Polfarmex S.A.; • Polpharma S.A.; • Adamed Sp z o.o..

arząd Polskiego Holdingu Farmaceutycznego S.A. wraz z doradcami prywatyzacyjnymi przystąpił do wyboru tzw. krótkiej listy oferentów i dnia 4 sierpnia 2009 roku, zdecydował, które spośród siedmiu ofert, jakie wpłynęły do PHF S.A. w odpowiedzi na zaproszenia wysłane do potencjalnych inwestorów w kraju i zagranicy, pozostaną w grze. Do dalszego etapu postępowania prywatyzacyjnego zostały wybrane cztery fi rmy. Po dokonaniu badania ksiąg, tzw. due dilligence, złożą one ostateczne oferty zakupu. Termin na złożenie ofert PHF S.A. (posiada dziś 90 proc. akcji Polfy Pabianice) wyznaczył na 15 października. Wybraliśmy 4 najlepsze oferty złożone przez fi rmy polskie i inwestora włoskiego – mówił podczas konferencji prasowej Artur Woźniak, prezes PHF S.A. odpowiedzialny za prywatyzację Polf w Pabianicach, Warszawie i Tarchominie.

W najbliższym czasie, każda z tych fi rm przeprowadzi proces badania ksiąg fi nansowych, tzw. due dilligence. Proces ten potrwa do 26 września. Do połowy października będziemy oczekiwać na wiążące oferty kupna Polfy Pabianice. Po ich otrzymaniu przystąpimy do ostatecznych negocjacji i wyboru inwestora. Jestem przekonany, że do końca roku zawrzemy umowę sprzedaży Polfy Pabianice – powiedział prezes PHF S.A. Artur Woźniak. Przy ostatecznym wyborze inwestora kierować się będziemy kilkoma kryteriami. Będzie to, obok proponowanej ceny zakupu, plan rozwoju zakładu, jaki zostanie nam przedstawiony oraz stabilność zatrudnienia – deklarował prezes Artur Woźniak Zdaniem szefów PHF i Polfy Pabianice, każdy z inwestorów jest interesujący dla spółki, bowiem można liczyć albo na efekt synergii, albo istotne uzupełnienie produktowe. Obecnie zakład ten specjalizuje się w produkcji odtwórczych preparatów kardiologicznych, psychiatrycznych i antykoncepcyjnych. Rozwija także swoje preparaty przeciwbólowe i przeciwreumatyczne, a ponadto pracuje – wspólnie z fi rmą zagraniczną - nad rozwojem i wdrożeniem „interesującego preparatu”, który może przynieść dużej wartości przychody. Prezes PHF poinformował też, że do końca roku powinny zostać rozstrzygnięte także losy i sposób prywatyzacji pozostałych dwóch spółek, wchodzących w skład grupy: Polfy Warszawa i Polfy Tarchomin. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 36

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:24

REKLAMA

W drugiej kolejności do sprzedaży ma trafić Polfa Warszawa, w której prace kończą doradcy. Zarząd PHF liczy, że uda się rozesłać zaproszenia do potencjalnych inwestorów jeszcze we wrześniu. Natomiast w IV kwartale tego roku holding zacznie szukać nabywców dla Polfy Tarchomin, największej ze spółek (pierwotnie prywatyzacja Polf miała zacząć się właśnie od Tarchomina). Nota dotycząca inwestorów wybranych przez PHF S.A. do następnego etapu prywatyzacji: 1. Recordati Industria Chimica e Farmaceutica SpA Recordati Industria Chimica e Farmaceutica SpA (dalej: Recordati lub Inwestor) jest firmą macierzystą Grupy Recordati, notowanej na Włoskiej Giełdzie Papierów Wartościowych europejskiej grupy farmaceutycznej, zajmującej się badaniami, rozwojem, wytwarzaniem i sprzedażą farmaceutyków oraz chemii farmaceutycznej z główną siedzibą w Mediolanie we Włoszech oraz filiami działającymi w Belgii, Czechach, Francji, Grecji, Hiszpanii, Irlandii, Niemczech, Portugalii, Rosji oraz Wspólnocie Niepodległych Państw, Słowacji, Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii, Szwecji, Turcji, Wielkiej Brytanii oraz Zjednoczonych Emiratach Arabskich. 2. Polfarmex Spółka Akcyjna Polfarmex Spółka Akcyjna (dalej: Polfarmex lub Inwestor) jest rozwijającą się firmą farmaceutyczną o polskim kapitale. Polfarmex powstał w 1989 roku, a w 2001 roku został przekształcony w spółkę akcyjną. Podstawową działalnością przedsiębiorstwa jest produkcja preparatów farmaceutycznych stosowanych w terapii ludzkiej. Drugim obszarem działalności Inwestora jest produkcja i sprzedaż półproduktów farmaceutycznych do produkcji wyrobów z branży farmaceutycznej i chemicznej, głównie soli wapniowych dla przemysłu farmaceutycznego, weterynaryjnego, chemicznego i spożywczego. 3. Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA ZF Polpharma Spółka Akcyjna jest największym polskim producentem leków odtwórczych i substancji farmaceutycznych, specjalizującym się w produkcji leków kardiologicznych, gastrologicznych i neurologicznych, wydawanych na receptę oraz stosowanych w lecznictwie zamkniętym. ZF produkuje także szeroką gamę leków dostępnych bez recepty (OTC). Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA powstały 01.12.1995 z przekształcenia Starogardzkich Zakładów Farmaceutycznych Polfa. 4. Adamed Sp. z o.o. Firma Adamed Sp. z o.o. działa na polskim rynku od 23 lat. Przedmiotem działalności Adamed jest rozwijanie, promocja i sprzedaż w Polsce i zagranicy leków najnowszej generacji na najbardziej rozpowszechnione choroby cywilizacyjne. Adamed deklaruje, iż jest największą farmaceutyczną spółką prawa polskiego z wyłącznie polskim kapitałem.

Źródła: http://www.phfsa.pl, „Rynek Zdrowia”, „Gazeta Prawna”, „Parkiet”, „Puls Biznesu”, „Rzeczpospolita”.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 37

2009-09-11 22:11:25

Wszystko, czego możesz potrzebować do pakowania strzykawek Marchesini Group twoim partnerem w procesie napełniania, etykietowania i pakowania strzykawek. Wszystkie maszyny od jednego producenta.

- Automatyczna maszyna do załadunku i rozmieszczania produktów w pojedynczej linii z zasobnika produktów podawanych luzem. - Podawanie strzykawek z leja zasypowego. - Systemy tradycyjne lub zrobotyzowane podawania strzykawek lub elementów zabezpieczających. - Urządzenie do ponownego załadunku na tacki. - Bufor do tac „FIFO”: urządzenie pomocnicze do buforowania strzykawek w celu ich załadunku na tacki. - Urządzenie odbierające strzykawki w celu umieszczenia ich w gniazdach. - Maszyna montująca elementy zabezpieczające strzykawki.

- Maszyna montująca tylny ogranicznik tłoka. - Maszyny typu combi; montujące strzykawkę, tłok i etykietujące. - Maszyny do napełniające i umieszczania zatyczki. - Etykieciarki do strzykawek o wysokiej wydajności. - Maszyny blistrujące do strzykawek. - Kartoniarka ze zrobotyzowanymi automatycznymi systemami załadunku strzykawek. - Robocombi. - Robovision. - Robomaster. - Wyposażenia końcówek linii pakujacych.

www.ies.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 38

2009-09-11 22:11:27

polski przemysł

Euroregionalne Centrum Farmacji

prof. dr hab. Elżbieta Skrzydlewska

Dziekan Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej

Problemy polskiej farmacji, zwłaszcza w zakresie tworzenia wysoko specjalistycznych kadr i stosowania nowoczesnych technologii są następstwem, wieloletnich zaniedbań inwestycyjnych w tej dziedzinie nauki. Nieszczelność systemu kontroli leków i ich stosowania wynika również z niedostatecznego zaplecza analitycznego przeznaczonego do celów analiz farmaceutycznych.

rwające od wielu lat prace nad dostosowaniem polskich systemów organizacyjno-prawnych w zakresie wymagań prawa farmaceutycznego do standardów unijnych zostały zakończone. Ich podłożem jest troska o przyszłość farmacji w aspekcie sprostania standardowym wymaganiom Unii Europejskiej, Komisji Akredytacyjnej oraz oczekiwaniom społecznym w zakresie: • wysoko specjalistycznego kształcenia studentów • rozszerzenia oferty kształcenia studentów o nowe kierunki i specjalności studiów farmaceutycznych (np.: analiza żywności, kosmetologia)

• •

•

prowadzenia wysoko specjalistycznych kursów kształcenia podyplomowego farmaceutów prowadzenia działalności naukowej, a także usługowej w wysoko specjalistycznych laboratoriach dla potrzeb przemysłu rolno-spożywczego, farmaceutycznego, chemicznego i innych. stworzenia warunków do podjęcia współpracy dydaktycznej i naukowej pomiędzy krajami UE, krajami “bloku wschodniego” i Polską.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 39

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

39 2009-09-11 22:11:33

polski przemysł

Osiągnęliśmy sukces w zakresie wspólnego stanowiska z Zespołem ds. Harmonizacji Prawa Regulującego Zasady Wykonywania Zawodu Farmaceuty w Polsce z Prawodawstwem Unii Europejskiej. Został zakończony ważny etap prac Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej nad wymaganiami programowymi stanowiącymi standard określający stopień równoważności dyplomów wydawanych przez różne Uczelnie Europejskie dla tego samego kierunku studiów. Aktualnie priorytetem jest wypełnienie odpowiednich dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej i wymogów prawa w zakresie kształcenia przed i podyplomowego. Podłożem prawa unijnego w tym zakresie jest popyt na wysoko specjalistyczne usługi laboratoryjne z zakresu ochrony środowiska, analizy żywności i płodów rolnych, analizy środków farmaceutycznych i materiałów medycznych. Jednakże, skuteczność powyższych działań wymaga pracy wieloetapowej. Pierwszym etapem jest stworzenie bazy dydaktycznej i naukowo-technicznej o standardach europejskich oraz stworzenie zaplecza aparaturowego do zadań edukacyjnych i naukowych, które pozwolą na wykształcenie specjalistów tworzących kadry nowoczesnej gospodarki, oraz zapewnią ich stały rozwój poprzez szkolenia ustawiczne i specjalizacyjne. W związku z tym Władze Akademii Medycznej w Białymstoku podjęły działania mające na celu utworzenie ultranowoczesnej jednostki naukowo-dydaktycznej – Euroregionalnego Centrum Farmacji. W 2006 roku złożony został wstępny wniosek o dofi nansowanie w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 projektu „Utworzenie nowoczesnej bazy dydaktyczno-naukowej dla potrzeb Euroregionalnego Centrum Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku”. W październiku 2007 roku projekt ten znalazł się na liście projektów kluczowych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. W marcu 2008 roku podpisano preumowę z instytucją pośredniczącą – PARP-em opiewającasumę doatcji z Unii Europejskiej na sumę 12.300 tys PLN i rozpoczęto realizację zadań wstępnych, na które składały się przygotowanie koncepcji oraz projektu budowlano-wykonawczego. Konsekwencją działań było złożenie w PARP-ie, w marcu 2009 roku, końcowego wniosku o dofi nansowanie projektu. Projekt został zatwierdzony i 28 lipca 2009 roku podpisana została umowa z PARP-em o jego dofi nansowanie na kwotę 54,74 mln PLN. Okazało się, że mieliśmy dużo szczęścia. Ze względu na wysoką wartość euro budynek w całości sfi nansowany będzie ze środków UE. Właściwe przygotowanie koncepcji, projektu oraz wniosku wymagało dużego zaangażowania ze strony Władz Uczelni oraz Wydziału Farmaceutycznego, ale było warto. Za uzyskane z Unii pieniądze Region Podlasie otrzyma obiekt dydaktyczno-naukowy Euroregionalnego Centrum Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku wyposażony w podstawową i specjalistyczną infrastrukturę techniczną. W ramach realizacji projektu planuje się budowę 4 kondygnacyjnego obiektu dydaktyczno-naukowego nazwanego Euroregionalnym Centrum Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku i połączenie go łącznikiem z istniejącym budynkiem Collegium Universum. W nowym budynku zlokalizowanych będzie 5 zakładów dydaktyczno-

naukowych Wydziału Farmaceutycznego UMB oraz 4 jednostki otrzymają pomieszczenia dydaktyczne. W związku z tym w Centrum Farmacji zlokalizowane będą 2 sale wykładowe, sale seminaryjne (w tym sale komputerowe), laboratoria studenckie, apteka szkoleniowa, specjalistyczne pracownie naukowe, dziekanat, pomieszczenia magazynowe i techniczne o łącznej powierzchni 8013,46 m2. Budynek wyposażony będzie w infrastrukturę techniczną podstawową oraz w wysoko specjalistyczną aparaturę przeznaczoną do celów dydaktycznych i naukowych. Ponadto planuje się wyposażenie budynku w ICT (multimedia, internet bezprzewodowy, system komputerowy w ramach budynku, serwerownie, zarządzanie funkcjami budynku poprzez systemy informatyczne). Uporządkowaniu ulegnie także otoczenie wokół Centrum Farmacji, które będzie obejmowało m.in. wykonanie dróg dojazdowych do budynku, parkingów naziemnych, chodników i terenów zielonych wokół budynku. Należy pamiętać, że realizowany projekt dotyczy Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, który został utworzony już w 1977 roku. W 1999 roku uzyskał nowoczesną bazę dydaktyczno-naukową potrzebną dla rozwoju kierunku analityka medyczna. Nie posiada jednak własnej, specjalistycznej bazy lokalowej niezbędnej dla dalszego rozwoju kierunku farmacja. Wydział Farmaceutyczny posiada natomiast liczną specjalistyczną kadrę naukowo-dydaktyczną (ponad 100 nauczycieli akademickich w tym 14 profesorów i 17 doktorów habilitowanych). Osiągnięcia w zakresie kształcenia kadry i osiągnięcia naukowe pracowników Wydziału umożliwiły uzyskanie uprawnień Wydziału do nadawania stopnia naukowego doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej oraz w zakresie nauk farmaceutycznych, a także stopnia naukowego doktora habilitowanego nauk medycznych w zakresie biologii medycznej. Obecnie Wydział Farmaceutyczny UM w Białymstoku jest jedyną jednostką w północno-wschodnim Makroregionie Polski skupiającą wybitnych specjalistów z zakresu farmacji, chemii i medycyny. Stanowią oni potencjalne zaplecze kadrowe do powstania Euroregionalnego Centrum Farmacji, które przyczyniłoby się nie tylko do rozwoju Wydziału, ale także do sprostania cywilizacyjnym wyzwaniom przed jakimi stoi znajdujący się na rubieżach Unii Europejskiej Region Polski Północno-Wschodniej. Zakłady Wydziału Farmaceutycznego posiadają ogromny potencjał naukowy oraz prowadzą bardzo prężną współpracę z innymi jednostkami Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku jak i z innymi Uczelniami zarówno z regionu Podlasia oraz z innych części Polski. Niezależnie od współpracy na terenie Polski Wydział Farmaceutyczny rozwija współpracę międzynarodową z bezpośrednimi sąsiadami Polski (Litwą, Białorusią, Łotwą i Ukrainą) jak i krajami Europy Zachodniej (Niemcy, Turcja, Francja, Włochy, Wielka Brytania oraz USA (Narodowy Instytut Raka w Frederic, Laboratory of Comparative Carcinigenesis) i Japonii. Jednakże, w celu utrzymania partnerstwa i współpracy naukowej wymagany jest stały rozwój zaplecza aparaturowego, adekwatny do postępu technologicznego w zakresie poszczególnych technik analityczno-pomiarowych. Szerokie możliwości metodyczne jakie zapewni zaplecze aparaturowe Centrum budzi zainteresowanie wielu jednostek naukowych w Białymstoku i Polsce. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 40

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:34

Cele szczegółowe projektu obejmują: • poprawę jakości kształcenia poprzez zapewnienie studentom oraz kadrze naukowo-dydaktycznej nowoczesnych pomieszczeń wykładowych oraz laboratoryjnych wraz z wyposażeniem w sprzęt i aparaturę, • zapewnienie nowoczesnych metod kształcenia poprzez wyposażenie budynku w internet bezprzewodowy, nowych sal wykładowych i seminaryjnych w multimedia oraz utworzenie sal komputerowych, • możliwość praktycznego przygotowania studentów do pełnienia zawodu farmaceuty, zarówno jako pracownika pełnoprofi lowej apteki jak i przemysłu farmaceutycznego, dzięki utworzeniu apteki szkoleniowej oraz właściwie przygotowanym pod względem aparaturowym pracowniom dydaktycznym, • umożliwienie rozwoju i tworzenia nowych kierunków studiów na Wydziale Farmaceutycznym, • zagwarantowanie ilości i jakości kształcenia farmaceutów dopasowanej do popytu rynkowego i potrzeb społecznych, • spełnienie standardów kształcenia wynikających z dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej i wymogów prawa w zakresie kształcenia przed i podyplomowego, • umożliwienie wysoko specjalistycznego kształcenia podyplomowego zarówno ciągłego jak i specjalizacyjnego na bazie Wydziału Farmaceutycznego,

• • •

•

• •

umożliwienie integracji środowiska farmaceutycznego zarówno studenckiego jak i zawodowego z całego makroregionu, dzięki powstaniu sali audytoryjnej na 400 słuchaczy, utworzenie nowoczesnych laboratoriów naukowych stworzy możliwości do uzyskania akredytacji w zakresie GLP, wzrost ilości badań naukowych prowadzonych na Wydziale, przy jednoczesnym utrzymaniu wysokiego poziomu prowadzonych prac, dzięki unowocześnieniu bazy aparaturowej poszczególnych jednostek Wydziału, możliwość rozwoju współpracy międzynarodowej w zakresie wysoko zaawansowanych technologii, rozwój współpracy ze sferą gospodarczą, m.in. z jednostkami medycznymi z regionu Podlasia, jak też Strażą Graniczną, Strażą Pożarną, Policją, Prokuraturą.

polski przemysł

Celem ogólnym projektu jest przygotowanie Uczelni do aktywnego udziału w tworzeniu konkurencyjnej gospodarki, a w szczególności zagwarantowanie Wydziałowi Farmaceutycznemu z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku wysokiej pozycji w zakresie dydaktyki i nauki. Cel ten zostanie zrealizowany dzięki stworzeniu nowoczesnej infrastruktury dydaktyczno-naukowej, na którą składać się będzie 4-kondygnacyjny budynek Euroregionalnego Centrum Farmacji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku zawierający nowoczesne pomieszczenia dydaktyczne, naukowe i administracyjne oraz wyposażenie w aparaturę o standardach europejskich przeznaczoną do zadań zarówno edukacyjnych jak i naukowych. Bezpośrednim celem Projektu jest przygotowanie Uczelni do aktywnego udziału w tworzeniu konkurencyjnej gospodarki, a w szczególności zagwarantowanie Wydziałowi Farmaceutycznemu z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku wysokiej pozycji w zakresie dydaktyki i nauki. Cel ten zostanie zrealizowany dzięki wytworzeniu w ramach Projektu infrastruktury edukacyjnej służącej prowadzeniu działalności na poziomie wyższym oraz dostosowaniu oferty kształcenia Wydziału do obecnych i prognozowanych potrzeb rynku pracy w Polsce.

Realizacja projektu pomoże Regionowi Podlasia w szybszym wyrównywaniu międzyregionalnych różnic ekonomiczno-gospodarczych poprzez utworzenie atrakcyjnego miejsca do studiowania, wzrostu ilości studentów i w konsekwencji rozwoju infrastruktury miasta. Głównymi odbiorcami Projektu będą przede wszystkim studenci, pracownicy Uczelni, farmaceuci i analitycy medyczni z regionu podlaskiego uczestniczący w szkoleniach, zjazdach, kształceniu podyplomowym ciągłym i specjalizacyjnym oraz mieszkańcy regionu - pacjenci, klienci aptek. Centrum Farmacji będzie integralnym elementem dydaktyczno-naukowym Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, dlatego funkcjonować będzie w oparciu o fundusze dydaktyczne z Ministerstwa Zdrowia oraz naukowe z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Biorąc pod uwagę obecne poziom naukowy Wydziału oraz możliwości jego rozwoju w nowych warunkach technicznych liczymy na współpracę międzynarodową i pozyskiwanie funduszy w ramach Programów Ramowych UE. Przygotowując projekt Centrum Farmacji wzorowaliśmy się na standardach Unii Europejskiej zarówno w zakresie warunków kształcenia studentów farmacji jak i standardach pracy naukowej. To ostatnie dotyczy przede wszystkim wymagań akredytacyjnych, jakie stawiane są przygotowaniu technicznemu i wyposażeniu aparaturowemu poszczególnych pracowni naukowych. Jeżeli chodzi o poprawę warunków kształcenia studentów to na szczególną uwagę zasługuje przygotowywany projekt apteki szkoleniowej, którego parametry odpowiadają wymaganiom stawianym przez Inspektorat Farmaceutyczny. Nowoczesna apteka szkoleniowa pozwoli również przygotować studentów do bezpośredniej pracy z pacjentem, zwłaszcza w aspekcie opieki farmaceutycznej, która w naszej Uczelni została wprowadzona do programu nauczania w ubiegłym roku. REKLAMA

3_2009_pl_en_spf.indd 41

2009-09-11 22:11:34

3_2009_pl_en_spf.indd 42

2009-09-11 22:11:35

w Chinach

polski przemysł

Bioton i Bayer Schering Pharma Bioton S.A i jej spółka zależna, SciGen z siedzibą w Singapurze podpisały umowę o dystybucji insuliny na zasadach wyłączności z Bayer Schering Pharma AG w Chinach. Umowa realizuje strategiczny cel Biotonu, jakim jest międzynarodowa ekspansja sprzedaży insuliny poprzez alianse z uznanymi koncernami farmaceutycznymi na najważniejszych rynkach na świecie.

Strategia spółki BIOTON oparta jest na: budowaniu silnej międzynarodowej pozycji poprzez sprzedaż rekombinowanej insuliny ludzkiej i innych produktów farmaceutycznych (1), prowadzeniu prac badawczych nad nowymi, klinicznie zaawansowanymi produktami (m.in. szczepionka trzeciej genereacji przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B czy hormon wzrostu o powolnym uwalnianiu)(2) i współpracy poprzez partnerstwa strategiczne z wiodącymi koncernami farmaceutycznymi na świecie (3). Poza ekspansją na rynki azjatyckie, Bioton ma już urguntowaną pozycję w Europie Środkowo-Wschodniej oraz na rynkach Wspólnoty Niepodległych Państw. Grupa Bioton prowadzi prace badawczo-rozwojowe w swoich ośrodkach w Szwajcarii, Finlandii, Izraelu i w Polsce.

Bayer jest wiodącą międzynarodową ﬁ rmą farmaceutyczną w Chinach dzięki sukcesowi swojego produktu farmaceutycznego Glucobay ®, stosowanemu w leczeniu cukrzycy typu 2. Dzięki planowanej dystrybucji insuliny SciLin ® będziemy nadal wspierać pacjentów z cukrzycą oraz umacniać pozycję na tym rosnącym rynku – powiedział Andreas Fibig, CEO Bayer Schering Pharma AG.

Umowa o długoletniej współpracy pozwala Biotonowi na realizację jednego z kluczowych celów strategicznych, jakim jest budowanie silnej, międzynarodowej pozycji swojej insuliny na rosnących rynkach, poprzez tworzenie partnerstw z wiodącymi ﬁrmami farmaceutycznymi. Dzięki umowie umacniamy naszą pozycję lidera w produkcji insuliny, z tak uznanym partnerem jak ﬁrma Bayer. – powiedział Janusz R. Guy, Prezes Zarządu Bioton S.A.

www.bayerhealthcare.co.kr

a podstawie umowy, za kwotę 31 milionów Euro, płatną z góry, Bayer nabywa wyłączne prawa do dystrybucji w Chinach insuliny produkowanej przez Bioton pod marką SciLin ®. Umowa wraz z płatnością z góry gwarantują spółce Bayer wyłączność na dostawy produktu Biotonu w Chinach przez najbliższe 15 lat. Aktualne badania szacują, że terapią diabetologiczną w Chinach objętych jest ok. 40 mln pacjentów. Rynek insuliny jest najszybciej rosnącym segmentem rynku preparatów diabetologicznych w Chinach, z prognozowanym wzrostem ponad 40% rocznie. Notowana na GPW w Warszawie spółka BIOTON S.A. – należy do czołówki światowych producentów rekombinowanej insuliny ludzkiej, posiadających rejestracje na najbardziej atrakcyjnych, międzynarodowych rynkach.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 43

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

43 2009-09-11 22:11:39

polski przemysł

reklama A

ONCO - 3CLA Adamed uzyskał akceptacje Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego na doﬁnansowanie projektu „ONCO - 3CLA – biotechnologiczny, kierowany lek przeciwnowotworowy”. Wartość wsparcia, na którą opiewa umowa o doﬁnansowanie wynosi 31 mln złotych.

odpisana przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego umowa o dofi nansowanie projektu „ONCO - 3CLA – biotechnologiczny, kierowany lek przeciwnowotworowy” jest zwieńczeniem 2,5 letnich starań Adamedu o otrzymanie dofi nansowania do badań. Pierwszą częścią prac było uzyskanie statusu projektu kluczowego „Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka”. Kolejnym etapem był szereg weryfi kacjami oraz przygotowanie dokumentacji aplikacyjnej, która spełniała wszystkie standardy formalne i merytoryczne. Podpisanie umowy przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest dla naszej ﬁ rmy sygnałem, że idziemy w dobrym kierunku. Tego rodzaju nobilitacja umacnia w nas przekonanie, że prace badawcze nad projektem „ONCO - 3CLA – biotechnologiczny, kierowany lek przeciwnowotworowy” w rzeczywisty sposób wpłyną na światowy rynek leków – powiedziała Małgorzata Korpusik, Dyrektor ds. Badań, Rozwoju i Produkcji - Członek Zarządu Adamed. „Dla polskich fi rm farmaceutycznych kluczowe naszym zdaniem jest wpisanie się obecnie w nurt rozwoju innowacyjności. Inwestowanie w programy rozwijające zaawansowane technologie powinno istotnie wpłynąć na poprawę kondycji polskiej gospodarki, jak również na stan krajowego przemysłu. W przyszłości zamierzamy nadal przeznaczać tak istotne środki na rozwój

naszych spółek i brać czynny udział w kolejnych programach wdrażanych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego” - powiedziała Małgorzata Korpusik, Dyrektor ds. Badań, Rozwoju i Produkcji - Członek Zarządu Adamed Aż 85% kwoty dotacji przeznaczonej na badania w ramach projektu „ONCO - 3CLA – biotechnologiczny, kierowany lek przeciwnowotworowy” pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (środki Unii Europejskiej) zaś 15% z budżetu krajowego. Projekt będzie fi nansowany z działania 1.4 „Wsparcie projektów celowych”- Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Realizacja projektu „ONCO – 3 CLA – biotechnologiczny kierowany lek przeciwnowotworowy” stanowić będzie przełom w światowej medycynie. Zaangażowanie do projektu kluczowych ośrodków naukowych, jest ogromną szansą na opracowanie nowatorskiej terapii umożliwiającej walkę z rakiem. W terapiach celowanych antynowotworowych, cząsteczka terapeutyczna jest kierowana do miejsca występowania nowotworu i niszczy tylko komórki nowotworowe, oszczędzając zdrowe tkanki organizmu. Wierzymy, że nasza ciężka praca poparta środkami ﬁnansowymi na prowadzenie badań zostanie sﬁnalizowana sukcesem i będziemy w stanie skutecznie walczyć z rakiem – powiedziała Małgorzata Korpusik, Dyrektor ds. Badań, Rozwoju i Produkcji - Członek Zarządu Adamed.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 44

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:42

reklama A4 - projekt 3.FH11 Thu Feb 19 15:12:48 2009

Page 1 Y

CY CMY

��

�

��

�

��

3_2009_pl_en_spf.indd 45

2009-09-11 22:11:42

polski przemysł

Celon Pharma dołącza do najlepszych

dr Monika Lamparska-Przybysz, Mariusz Lewandowski

Celon Pharma, polska ﬁ rma farmaceutyczna z podwarszawskich Łomianek, zakończyła właśnie kolejny etap badań (badania na zwierzętach), związany z wprowadzeniem na rynek nowych leków na raka piersi, prostaty i jelita grubego. Jeśli dalsze etapy badań potwierdzą skuteczność stosowania leku na ludziach, to będzie to całkowity przełom w onkologii. Wyniki pokazują, że stosując zmodyﬁkowaną przez Celon cząsteczkę siRNA, leki są w stanie zahamować rozwój guza w badaniach in vitro na porównywalnym poziomie z cytotoksyczną chemioterapią. Dla pacjentów oznacza to, że w ciągu najbliższych kilku lat będą mogli korzystać z metody leczenia, która jest znacznie skuteczniejsza i mniej inwazyjna od tych stosowanych dotychczas.

laczego krajowa fi rma zdecydowała się na prowadzenie tak ciężkich i drogich badań? Odpowiedź jest prosta - to właśnie leki biotechnologiczne stanowią coraz częściej podstawę terapii wielu istotnych schorzeń. Pomimo tego, że są kosztowne w rozwoju i wytwarzaniu, mogą stanowić jedyną skuteczną broń w takich poważnych chorobach, jak nowotwory czy schorzenia neurodegeneracyjne. W ostatnich latach obserwujemy olbrzymi postęp w biotechnologii. Począwszy od lat 80 badania naukowe koncentrowały się na celach

wybiegających daleko poza tak proste białka jak insulina czy czynniki wzrostu. W ostatnich latach wprowadzono przeciwciała monoklonalne, ale badania zmierzają do zastosowania narzędzi inżynierii genetycznej, takich jak Interferencja RNA. Strategia rozwoju naszej ﬁ rmy zakłada, że w ciągu kilku lat staniemy się głównym producentem leków onkologicznych z wykorzystaniem interferencji RNA w Polsce. Badania potwierdzają ich wyjątkową skuteczność w leczeniu tak istotnych chorób, jak nowotwory, choroba wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 46

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:11:43

polski przemysł

maceuticals czy Calando Pharmaceuticals), prowadzi badania na poziomie molekularnym, wykorzystując technologię kwasów nukleinowych. - To zdecydowanie wyróżnia naszą fi rmę w porównaniu z innymi podmiotami czy laboratoriami badawczymi w kraju. Do tej pory nikt na świecie nie zarejestrował leku, który jest oparty na tej technologii. Jesteśmy w czołówce światowej tych badań - stwierdza dr Monika Lamparska-Przybysz. Obecnie na świecie prowadzone są już badania drugiej i trzeciej fazy klinicznej z lekami opartymi na siRNA, jednak produktów na rynku należy spodziewać się nie wcześniej niż w 2010-2012 roku. Parkinsona, czy AIDS – powiedział Maciej Wieczorek prezes Celon Pharma. Interferencja RNA jest odkrytym kilka lat temu mechanizmem wyciszania genów poprzez blokowanie ekspresji specyfi cznych białek. Podejście to jest zupełnie różne od dotychczasowego oddziaływania leków, które wpływały na już istniejące białka poprzez ich inhibicję. RNAi to technologia, która polega na zaadoptowaniu poznanego stosunkowo niedawno, naturalnego mechanizmu, opartego na wykorzystaniu małych dwuniciowych specyfi cznych fragmentów RNA do selektywnego wyciszania ekspresji genów będących celem działania terapeutycznego. Obecnie udało nam się uzyskać lek w skali in vitro i potwierdzić skuteczność jego działania na zwierzętach. Wyniki potwierdzono w eksperymentach na modelach mysich z ludzkimi nowotworami m. in. piersi i płuc - mówi dr Monika Lamparska-Przybysz, Kierownik Laboratorium Badawczo-Rozwojowego Biotechnologicznych Produktów Leczniczych Celon Pharma. – Udało nam się uzyskać efekt zahamowania wzrostu guzów po podaniu siRNA na poziomie 50 proc. w porównaniu z kontrolą, nie obserwując jednocześnie występowania działań niepożądanych, tak charakterystycznych przy chemioterapii – dodała. Obecnie trwają badania toksykologiczne i farmakologiczne, które są niezbędne do uzyskania zgody i rozpoczęcia badań na ludziach. Celon Pharma jako jedyna w Polsce (na świecie jej konkurentami są m. in. Sirna Therapeutics, Alnylam PharPod koniec 2010 roku również Celon Pharma planuje rozpocząć I fazę badań klinicznych leku przeciwnowotworowego opartego na technologii siRNA. Ponadto spółka rozpoczęła budowę nowoczesnego zakładu, w którym będą wytwarzane głównie leki generyczne – Do końca tego roku będziemy posiadać około 1,2 tys. m² nowoczesnych laboratoriów badawczych, w których będzie pracowało 40 naukowców różnych specjalności - biolodzy, farmakolodzy i farmaceuci. To będzie pełna, zintegrowana platforma badawcza -podkreśla dr Monika Lamparska-Przybysz. Na utworzenie nowych laboratoriów Celon wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 47

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

47 2009-09-11 22:11:45

polski przemysł

wać i sprzedawać swoje leki we wszystkich krajach Unii Europejskiej gwarantując utrzymanie obowiązujących standardów jakości produkcji. W ciągu ostatnich lat spółka wprowadziła na rynek produkty z następujących grup terapeutycznych: onkologia (lek Aromek ® stosowany w nowotworach piersi), oraz choroby układu nerwowego: (Donepex ® stosowany w Chorobie Alzheimera oraz Ketrel ® stosowany chorobach psychicznych) a także lek stosowany w nadciśnieniu o nazwie Valzek ®. W najbliższych latach fi rma planuje rozszerzyć swoją ofertę poprzez wprowadzenie nowoczesnych leków wykorzystujących własne innowacyjne technologie, w zakresie nowych grup terapeutycznych takich jak: choroby układu oddechowego, choroby układu krążenia, leki kardiologiczne, a także dożylne, sterylne preparaty przeciwnowotworowe. W swoich działaniach fi rma uznaje dbałość o zdrowie pacjentów i autorytet przedsiębiorstwa za podstawę prowadzonej polityki jakości, którą przyjmuje się jako nadrzędną w działalności fi rmy, gdyż o pozycji przedsiębiorstwa na rynku stanowi w głównej mierze jakość jego produktów. Aby to osiągnąć wprowadzono zasady Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP) oraz Zintegrowany System Zarządzania (ISO: 9001, 14001 oraz 18001) niezbędne do zapewnienia jakości wytwarzanym lekom i prowadzonym badaniom naukowym. Celon Pharma również od 2006 roku prowadzi działalność badawczo-rozwojową w wyodrębPharma otrzymała unijne wsparcie na realizację dwóch projektów w ramach działania 4.2 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. - Uzyskane środki przyczynią się do szybszej realizacji strategii Celon Pharma dotyczącej badań i rozwoju innowacyjnych leków stosowanych m.in. w onkologii i chorobach neurodegeneracyjnych, a w przeciągu 2-3 lat również do utworzenia w ramach spółki Centrum Badawczo-Rozwojowego – twierdzi prezes spółki Maciej Wieczorek. Celon Pharma jest zintegrowaną fi rmą biofarmaceutyczną zajmująca się badaniami, rozwojem, wytwarzaniem, a także sprzedażą i promocją produktów farmaceutycznych. Firma posiada własne laboratoria badawczo-rozwojowe składające się z Laboratorium Chemii Medycznej, Laboratorium Formy Farmaceutycznej, Laboratorium Kontroli i Zapewnienia Jakości oraz Laboratorium Badawczo-Rozwojowego Biotechnologicznych Produktów Leczniczych, dzięki czemu może rozwijać własne innowacyjne technologie farmaceutyczne. Celon Pharma posiada także nowoczesny zakład produkcyjny, w którym wytwarzane są suche formy farmaceutyczne w postaci tabletek. Wytwarzanie produktów farmaceutycznych odbywa się w ramach wprowadzonego i ściśle przestrzeganego systemu jakości GMP (Good Manufacturing Practice), dzięki czemu fi rma uzyskała zezwolenie na wytwarzanie swoich leków wydane przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Na podstawie uzyskanego certyfi katu GMP Celon Pharma może rejestro-

CMY

nionym Laboratorium Badawczo-Rozwojowym Biotechnologicznych Produktów Leczniczych, Laboratorium Formulacji Produktów Leczniczych oraz Laboratorium Chemii Medycznej, dotyczącą innowacyjnych leków biotechnologicznych opartych na technologii siRNA oraz niskocząsteczkowych związków stosowanych w onkologii, chorobach metabolicznych i neurodegeneracyjnych. Działalność badawczo-rozwojowa jest prowadzona przez wykwalifi kowanych pracowników dedykowanych całkowicie do tej działalności i legitymujących się dużym doświadczeniem z obszaru badań lifescience i produktów leczniczych.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 48

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:01

padana_pl.pdf

7/28/09

3:15:46 PM

CMY

3_2009_pl_en_spf.indd 49

2009-09-11 22:12:06

3_2009_pl_en_spf.indd 50

2009-09-11 22:12:13

polski przemysł

Rozbudowa zakładu w Ksawerowie

Adamed uzyskał zezwolenie na rozbudowę swojego zakładu w Łódzkiej Specjalnej Streﬁe Ekonomicznej (ŁSSE). Firma planuje przeznaczyć 35 mln pln na rozbudowę zakładu produkcji oraz magazyn w Ksawerowie. Rozbudowa zakładu podyktowana jest wzrostem mocy produkcyjnych ﬁrmy.

nia 27 lipca 2009r. Adamed odebrał w Urzędzie Wojewódzkim w Łodzi zezwolenie na rozpoczęcie działalności w Łódzkiej Specjalnej Strefi e Ekonomicznej. W ramach inwestycji planowane jest rozbudowanie zakładu fi rmy w Ksawerowie. Aktualnie trwają prace nad projektem wykonawczym. Wzrastające wyzwania eksportowe, szerokie portfolio leków oraz plany wprowadzenia nowych technologii produkcji spowodowały, iż stoimy przed podjęciem decyzji o powiększeniu mocy produkcyjnych w naszym zakładzie w Ksawerowie o część produkcyjną oraz hale magazynowe – powiedziała Małgorzata Korpusik, Dyrektor ds. Badań i Rozwoju - Członek Zarządu Adamed. Zakład w Ksawerowie został otwarty w październiku 2001 r. Głównym trzonem zakładu jest: Dział Produkcji Form Stałych, w którym następuję produkcja leków kardiologicznych i psychiatrycznych oraz Dział Produkcji Substancji Aktywnych.

Ze względu na dynamiczną ekspansję na rynkach zagranicznych oraz dużą liczbę leków w ramach portfolio przewidzianego na lata 2010-2015 musimy zdecydowanie zwiększyć nasze moce produkcyjne, aby móc skutecznie realizować plany rozwojowe ﬁ rmy. Rozbudowa zakładu podyktowana potrzebą wzrostu mocy produkcyjnych pozwoli na ekspansję Adamedu na światowe rynki farmaceutyczne – powiedziała Małgorzata Korpusik, Dyrektor ds. Badań i Rozwoju - Członek Zarządu Adamed. Jesteśmy zainteresowani przejęciem prywatyzowanych „Polf”. Planowane przejęcia bezpośrednio wpłyną na zwiększenie zarówno naszych mocy produkcyjnych jak i powiększenie portfolio leków, a także pozwolą nam zwiększyć działalność badawczo – rozwojową. – powiedziała Małgorzata Korpusik, Dyrektor ds. Badań i Rozwoju - Członek Zarządu Adamed.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 51

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

51 2009-09-11 22:12:16

polski przemysł

Avena Laboratorium Farmaceutyczne AVENA zostało założone w kwietniu 1992 r. przez mgr inż. Barbarę Sokulska-Dura, mgr Zoﬁę Palmowską i inż. Włodzimierza Palmowskiego. Początkowo była to mała spółka cywilna a produkcja prowadzona w niewielkich pomieszczeniach byłego przedszkola publicznego przy ul. Wyszyńskiego w Bydgoszczy. Podstawowymi narzędziami pracy były wtedy: mieszadło do mieszania, zlewka, lejek i waga. Niedogodności te rekompensowało duże doświadczenie osób odpowiedzialnych oraz zaangażowanie pracowników. Produkowaliśmy w tym czasie dwa preparaty, dla porównania dzisiaj jest ich około 30.

Trochę historii Stopniowo małymi krokami fi rma rosła w siłę. Uzupełnialiśmy wyposażenie, zakupiliśmy zbiorniki, mieszalnik, dozowarki, wagi, przeprowadziliśmy remont i modernizację pomieszczeń dostosowując produkcję do wymogów GMP, które zaczęły obowiązywać w połowie lat 90. Priorytetem dla nas stała się jakość wyrobu, urządziliśmy wiec nieźle wyposażone w odpowiednią kadrę i sprzęt laboratorium kontroli jakości. Z roku na rok wprowadzaliśmy nowe wy-

roby, dokupowaliśmy sprzęt do produkcji i kontroli jakości, zatrudnialiśmy coraz więcej pracowników i okazało się że dalsza produkcja w tych warunkach staje się niemożliwa. Zaczęły się poszukiwania terenu pod budowę nowej i nowoczesnej wytwórni. Wybór padł na Osielsko, cicha i czysta gmina oddalona o 15 km od Bydgoszczy. W 2003 roku ruszyła budowa, a produkcja w nowej siedzibie rozpoczęła się w lipcu 2005 r. Rok później fi rma przekształciła się w spółkę jawną.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 52

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:17

Firma prowadzi działalność produkcyjną niesterylną w dziedzinie wytwarzania postaci płynnych, półstałych i stałych, jednodawkowych i wielodawkowych, zgodnie z wymogami Dobrej Praktyki Wytwarzania. W niewielkich ilościach produkujemy również kosmetyki.

Możemy się poszczycić tym, że posiadają oni doświadczenie w swoim zawodzie oraz cenne umiejętności, które z pełnym zaangażowaniem wykorzystują w pracy na rzecz dobra Firmy. Jednakowo dbamy o wszystkich Pracowników, nieustannie podnosząc ich kwalifi kacje zawodowe. Firma zatrudnia obecnie 45 pracowników.

Krótki opis wytwórni

Nasze sukcesy

Laboratorium Farmaceutyczne „AVENA” Sp. j. stanowi parterowy, murowany budynek o powierzchni 1.100,00 m2, na działce o powierzchni 6.200,00 m2, zlokalizowany przy ulicy Leśnej 42 w Osielsku koło Bydgoszczy, gmina Osielsko. Budynek otoczony jest dużą ilością zieleni. Wytwórnia znajduje się przy drodze lokalnej o jezdni asfaltowej, a odbywający się na niej ruch uliczny nie wpływa na procesy produkcyjne przeprowadzane w zakładzie. Teren działki jest ogrodzony płotem i zaopatrzony w bramę wjazdową z furtką. Firma posiada przestronny utwardzony plac manewrowy, zapewniający swobodny dostęp samochodów dostawczo – odbiorczych oraz miejsca parkingowe dla pracowników i osób przyjezdnych. Dojazd do Firmy zapewniony od głównej trasy, łączącej Bydgoszcz z Gdańskiem – ul. Szosa Gdańska.

Przyjęty i wdrożony w Laboratorium Farmaceutycznym AVENA System Zarządzania Jakości opiera się na zasadach GMP oraz zaleceniach normy ISO 9001÷2000, którą wprowadziliśmy w 2007 r. Dużym sukcesem są również doskonale wyposażone laboratorium kontroli jakości i mikrobiologii, co eliminuje konieczność korzystania asysty jednostek zewnętrznych. W dużym zakresie korzystamy ze środków pomocy publicznej współpracując z Urzędem Marszałkowskim w zakresie pozyskania środków unijnych oraz Urzędem Pracy w zakresie tworzenia nowych refundowanych stanowisk pracy. Otrzymaliśmy już pomoc na wprowadzenie normy ISO9001÷ 2000 oraz na stworzenie 4 nowych stanowisk pracy. W sierpniu 2009 r. złożyliśmy wniosek o dofi nansowanie zakupów w celu modernizacji i ulepszania produkcji. Obecnie posiadamy doskonale wyposażone stanowiska do produkcji maści, przez co proces produkcji jest całkowicie zautomatyzowany.

Pracownicy

polski przemysł

Nasze produkty

Nasz hit Szlagierem produkcyjnym są czopki glicerolowe znane w prawie każdej aptece w Polsce, a bywa, że poza jej granicami.

Informacje Na naszej stronie internetowej, zamieszczona jest lista naszych produktów wraz z opisem ich zastosowania. Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej www.avena.com.pl Laboratorium Farmaceutyczne „AVENA” Sp. j. przywiązuje ogromną wagę do poziomu wykształcenia i kwalifi kacji zawodowych Pracowników zajmujących kluczowe stanowiska, w tym kierownictwa poszczególnych działów.

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 53

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

53 2009-09-11 22:12:18

konferencje, targi, szkolenia

BioForum 2009 Robert Miller

Patronat Medialny:

rganizatorem BioForum 2009 była fi rma Bio-Tech Consulting Sp. z o.o., natomiast współorganizatorami był Urząd Miasta Łodzi oraz Urząd Marszałkowski w Łodzi. Partnerami przedsięwzięcia były kluczowe podmioty i instytucje sektora biotechnologii i life-science krajów Europy Środkowej: • Hungarian Biotechnology Association (Węgry) • Tartu Biotechnology Park (Estonia) • ScanBalt BioRegion • Lithuanian Innovation Centre (Litwa) • Latvian Biotechnology Association (Łotwa) • CzechBio (Czechy) • Wrocławskie Centrum Badań EIT+ • Klaster LifeScience Kraków • The Steinbeis Network

Ponad 800 uczestników - przedstawicieli 10 krajów, 60 wystawców, prezentacja przeszło 80 projektów B+R, 230 spotkań biznesowych w ramach BioPartneringu - to tylko niektóre z efektów tegorocznej edycji BioForum – Central European Forum of Biotechnology & Innovative BioEconomy, które odbyło się w Łodzi 3-5 czerwca 2009 r.

BioForum było doskonałą okazją do zapoznania się z aktualnymi osiągnięciami, innowacjami i premierami głównie w zakresie biotechnologii oraz sektora life-science. Podczas BioForum 2009 zaprezentowało się ponad 60 wystawców m. in. z: Polski, Niemiec, Belgii, Litwy, Łotwy, Estonii, Węgier oraz Czech. Część targowa skierowana była głównie do przedstawicieli biosektora zainteresowanych nowymi technologiami i wdrażaniem ich w swoich przedsiębiorstwach. Odbiorcą imprezy targowej byli także pracownicy naukowi uczelni oraz instytutów, a także studenci i doktoranci z kraju i zagranicy. W tym roku BioForum odwiedziło ponad 800 osób zwiedzających. Wystawcami BioForum 2009 były m.in. fi rmy i instytucje działające w obszarze wspierania transferu technologii: biura patentowe, venture capital, seed capital, parki technologiczne, centra zaawansowanych technologii oraz inkubatory technologii. Unikalnym elementem Środkowoeuropejskiego Forum Biotechnologii i Innowacyjnej

BioGospodarki - BioForum była prezentacja projektów B+R o potencjale aplikacyjnym m.in. dla ochrony zdrowia, farmacji, biotechnologii. W tym roku zanotowana została rekordowa liczba prezentacji - ponad 80 projektów wdrożeniowych z Regionu. W ramach sesji posterowej były prezentowane projekty B+R z Polski i Krajów Europy Środkowej a także usługi badawcze. W ramach dwóch dni BioForum 2009 (3-4 czerwca) odbywały się branżowe seminaria, prezentacje i warsztaty, które dotyczyły m.in. potencjału sektora biotechnologii w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, zagadnienia komercjalizacji, fi nansowania projektów badawczych, partnerstwa biznesowego, możliwości współpracy w ramach komercjalizacji wyników badań naukowych. Po raz pierwszy zaaranżowany został na BioForum 2009 - BioPartnering, czyli możliwość umawiania wcześniej spotkań o charakterze biznesowym biosektora pomiędzy uczestnikami Forum. Podczas trwania BioForum odbyła się tu rekordowa liczba – ponad 230 spotkań o charakterze biznesowym w sektorze biotechnologii i LifeScience. Kolejna edycja BioForum 2010 – Central European Business Forum of Biotechnology & Innovative BioEconomy odbędzie się w Łodzi w dniach 19-21 maja 2010 r.

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 54

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:30

3_2009_pl_en_spf.indd 55

2009-09-11 22:12:32

3_2009_pl_en_spf.indd 56

2009-09-11 22:12:35

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a ny

Informacja o sytuacji w przemyśle farmaceutycznym Pigułka

Ponad 60% sprzedawanych w Polsce leków to preparaty wyprodukowane w kraju. Jednak udział wartościowy krajowych farmaceutyków w polskim rynku leków wynosi zaledwie około 40%. Dynamicznie zwiększa się eksport leków produkowanych przez krajowy przemysł farmaceutyczny, znacznie szybciej rośnie jednak import.

ubiegłym roku krajowe fi rmy farmaceutyczne zatrudniały 23 995 osób, tj. o 1,4 % więcej niż w analogicznym okresie 2007 r. Przychody z całokształtu działalności wyniosły 13 220,8 mln zł, o 1 350 mln zł więcej niż rok wcześniej. Wynik fi nansowy brutto w produkcji wyrobów farmaceutycznych wyniósł 1 525,5 mln zł. i był wyższy o 29,8% niż w 2007 r., również wynik fi nansowy netto w produkcji wyrobów farmaceutycznych uległ podwyższeniu o 25,9% i wyniósł 1 281,6 mln zł. Zadłużenie ogółem produkcji wyrobów farmaceutycznych w 2008 r. wyniosło 3 305,9 mln zł i było o 0,3% niższe niż w 2007 r. W 2008 r. uległa polepszeniu wydajność pracy o 9,8% i wyniosła 502 tys. zł na jednego zatrudnionego. Wartość nakładów inwestycyjnych w produkcji wyrobów w 2008 r. wzrosła w porównaniu do analogicznego okresu 2007 r. o 21,2% i ostatecznie ukształtowała się na poziomie 681,4 mln zł. Wartość obrotów handlowych produktami farmaceutycznymi w 2008 r. wyniosła 7 766,3 mln USD. W stosunku do analogicznego okresu 2007 r. nastąpił wzrost o 39,0%, a w wielkościach bez w zględnych o 2 180,7 mln USD. Saldo obrotów handlowych jest ujemne (-) 4 461,5 mln USD. Wartość importu, który charakteryzuje się znaczną przewagą nad eksportem, wyniosła 6 113,9 mln USD (wzrost o 35,2%). Natomiast eksport zwiększył się o 55,4% i jego wartość jego wyniosła 1 652,4 mln USD. Źrodło: „Pigułka”

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 57

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

57 2009-09-11 22:12:37

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a n y

Sektor biotechnologii w farmacji Boom spodziewany dopiero w 2011 roku

Obecnie sektor biotechnologii znajdującej zastosowanie w farmacji i medycynie (tzw. „czerwonej biotechnologii”) rozwija się w Polsce w umiarkowanym tempie, wynika z najnowszego raportu PMR Publications „Innowacje biotechnologiczne w przemyśle farmaceutycznym w Polsce 2009”. W 2008 r. przychody tego sektora spadły nawet w porównaniu do poprzedniego roku, co było spowodowane gorszymi wynikami Biotonu, największej polskiej ﬁ rmy biotechnologicznej. Warto jednak zaznaczyć, że ﬁ rmy biotechnologiczne pracują obecnie intensywnie nad nowymi produktami, których sprzedaż może mieć duży wpływ na ten rynek już za dwa lata.

Dynamiczny rozwój biotechnologii nie wcześniej niż w 2011 roku W ostatnich dwóch latach w sektorze biotechnologicznym nastąpił znaczący spadek dynamiki wzrostu przychodów ze sprzedaży. W roku 2008 odnotowano nawet spadek przychodów, na co wpływ miały gorsze wyniki największej polskiej fi rmy biotechnologicznej Bioton. W wyniku tego, w 2008 r. wartość sprzedaży fi rm biotechnologicznych z sektora farmaceutycznego można oszacować na poziomie około 607 mln zł, około 2% mniej niż w roku 2007. Według prognoz PMR, w kolejnych latach (2009-2010), mimo gorszej sytuacji gospodarczej, przychody polskich fi rm biotechnologicznych będą rosły o kilka procent rocznie, natomiast w 2011 r. mogą uzyskać wzrost sprzedaży rzędu prawie 30%. Taki skokowy wzrost będzie efektem rozwoju innowacyjnych przedsięwzięć obecnie znajdujących się na początkowym etapie i jeszcze nie przynoszących przychodów.

Środki UE napędzają wzrost Jak wszędzie na świecie decydującą rolę w rozwoju innowacyjnych technologii odgrywa dostęp do fi nansowania podwyższonego ryzyka. Dostępność funduszy unijnych w Polsce pozwoliła na wsparcie rozwoju fi rm zainteresowanych ryzykownymi przedsięwzięciami w sektorze biotechnologicznym. Najważniejszym z nich jest Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. Dzięki właściwemu wykorzystaniu środków unijnych fi rmom działającym w Polsce łatwiej jest obecnie sfi nansować inwestycję w badania oraz wdrożenia innowacyjnych technologii. W naszej opinii, mimo gorszej sytuacji gospodarczej na świecie, w Polsce w niedługim czasie ma szanse rozwinąć się prawdziwy biznes biotechnologiczny. Jak wynika z informacji Ministerstwa Gospodarki, w latach 2007-2013 fi rmy oraz instytuty naukowe z sektora medycznego, farmaceutycznego i biotechnologicznego będą z pomocą środków unijnych realizowały już projekty o łącznej wartości około 662 mln zł1 (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka) z czego około 120 mln zł zostanie przeznaczonych na projekty związane

z sektorem urządzeń i technologii medycznych oraz suplementów diety. Natomiast zdecydowana większość pozostałych środków jest bezpośrednio lub pośrednio związana z sektorem biotechnologii w medycynie i farmacji w Polsce. Wartość ta nie jest ostateczna ponieważ nie rozstrzygnięto jeszcze wielu konkursów. Ponadto kolejne konkursy będą ogłaszane w przeciągu najbliższych lat i miesięcy.

Coraz więcej innowacyjnych projektów Mimo, że ofi cjalne statystyki nie zauważają przyrostu liczby fi rm z branży biotechnologicznej, w Polsce w ostatnich latach w rzeczywistości fi rm tych przybyło. Przykładowo, w 2007 r. powstały dwie fi rmy biotechnologiczne – Mabion i Selvita. W 2008 r. powstał Celther. To, że polski sektor life science dopiero zaczyna się intensywnie rozwijać, najlepiej widać analizując liczbę nowych innowacyjnych przedsięwzięć, szczególnie z sektora biotechnologicznego powiązanego z przemysłem farmaceutycznym. Warto zwrócić uwagę na innowacyjne projekty prowadzone przez takie fi rmy jak: • Celther (terapia komórkowa z zastosowaniem komórek macierzystych) • Celon Pharma (terapie oparte na siRNA) • Mabion (terapie oparte na humanizowanych przeciwciałach monoklonalnych) • Euroimplant (inżynieria tkankowa i medycyna regeneracyjna) • Biocontract (Innowacyjne szczepionki przeciw nowotworom skóry i nerki). Wyżej wspomniane obszary badań w przyszłości będą stanowiły z pewnością źródło konkurencyjnej przewagi polskiego sektora “czerwonej biotechnologii”. Więcej informacji o biotechnologii w najnowszym raporcie PMR Publications “Innowacje biotechnologiczne w sektorze farmaceutycznym w Polsce 2009”. 1

Na podstawie Listy Beneficjentów. wydanie *.pdf do pobrania na:

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 58

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:38

Nazwa beneﬁcjenta

Tytuł projektu

Wartość ogółem projektu

Wrocławskie Centrum EIT+ Sp. z o.o.

Biotechnologie i zaawansowane technologie medyczne

105 678 073 zł

Instytut Biotechnologii i Antybiotyków

Centrum Biotechnologii produktów leczniczych. Pakiet innowacyjnych biofarmaceutyków dla terapii i profi laktyki ludzi i zwierząt

89 739 098 zł

Uniwersytet Łódzki

Rola transporterów oporności wielolekowej w farmakokinetyce i toksykologii – testy in vitro w praktyce farmaceutycznej i klinicznej

62 344 740 zł

Uniwersytet Jagielloński

Jagiellońskie Centrum Rozwoju Leków

48 131 033 zł

Politechnika Łódzka, Centrum Kształcenia Międzynarodowego

Biodegradowalne wyroby włókniste

35 962 041 zł

Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk

Modernizacja budynku oraz infrastruktury badawczej Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie w celu utworzenia innowacyjnych pracowni naukowych badań mózgu

29 518 373 zł

Uniwersytet Jagielloński

Biotechnologia molekularna dla zdrowia

28 830 757 zł

Ośrodek Badawczo-Produkcyjny Politechniki Łódzkiej „ICHEM”

Wdrożenie innowacyjnej technologii produkcji suplementów diety oraz żywności funkcjonalnej

25 841 502 zł

Diagnostyczna aparatura ultradźwiękowa – nowe Instytut Podstawowywch Problemów Techniki metody badania i obrazowania struktury tkankowej PAN narządów człowieka Instytut Farmaceutyczny

Instytut Farmaceutyczny

Opracowanie innowacyjnych technologii leków oftalmicznych o szczególnym znaczeniu terapeutycznym i społecznym Innowacyjne technologie leków onkologicznych o szczególnym znaczeniu terapeutycznym i społecznym

22 640 000 zł

21 875 560 zł

21 319 900 zł

Instytut Technologii Elektronowej

Mikro- i Nano-Systemy w Chemii i Diagnostyce Biomedycznej

20 217 301 zł

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Opracowanie metody wykrywania markerów wskazujących na predyspozycję do rozwoju insulinooporności

20 011 919 zł

JCI Venture

Inicjowanie działalności innowacyjnej w ramach Jagiellońskiego Parku i Inkubatora Technologii

17 776 118 zł

Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN

Optymalizacja charakterystyki i przygotowywania preparatów fagowych do celów terapeutycznych

13 660 000 zł

Wrocławski Park Technologiczny

Rozwój powiązań kooperacyjnych Klastra Nutribiomed zmierzających do komercjalizacji innowacyjnych rozwiązań

13 138 380 zł

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-UsługowoHandlowe „MEDGAL” Józef Borowski

Rozwój produkcji innowacyjnych implantów kostnych i instrumentariów

11 666 800 zł

Celon Pharma

Innowacyjny lek przeciwnowotworowy hamujący aktywność czynnika transkrypcyjnego AP-1

11 341 459 zł

Centrum Materiałów Polimerowych i Węglowych PAN

Termosterowalne polimery biozgodne jako zamienniki skóry do leczenia oparzeń i ran

9 819 345 zł

Instytut Farmakologii PAN

Modulacja allosteryczna - nowa strategia w farmakoterapii. Identyfi kacja własności psychotropowych ligandów receptorów glutaminianergicznych III grypy

8 551 895 zł

Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu

Zintegrowany System Informatyczny Wspomagający Badania nad Fizjologią i Patologią Słuchu

8 106 492 zł

Centrum Badawczo-Rozwojowe Novasome

Przekształcenie CBR Novasome w Centrum Badawczo-Rozwojowe

5 813 074 zł

Medima

Wielomodułowy system infuzyjny nowej generacji Medima

5 468 031 zł

Wyjaśnienie: Lista Benefi cjentów, stan na dzień 30 czerwca 2009 r. Tylko projekty o wartości powyżej 5 mln zł. Obejmuje również badania z zakresu nowych technologii medycznych i sprzętu medycznego. Nie uwzględniono projektów typowo informacyjnych

np. tworzenie portali internetowych o tematyce zdrowotnej oraz projektów typowo z zakresu ochrony zdrowia np. budowa zakładu opieki zdrowotnej. Źródło: Ministerstwo Gospodarki, 2009

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 59

r a p o r t y, p r o j e k t y, p l a ny

Firmy z sektora farmaceutycznego i pokrewnych, które otrzymały największe wsparcie ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz wartość projektów w Polsce, 2009

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

59 2009-09-11 22:12:38

rozporządzenie ministra zdrowia

Projekt Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badania czytelności ulotki. Projekt rozporządzenia przedstawia wymagania dotyczące badania czytelności ulotek i raportu z tego badania zawarte w dyrektywie 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi. Zgodnie z przepisami dyrektywy ulotka musi być napisana i zaprojektowana w sposób jasny i zrozumiały, zapewniający użytkownikowi właściwe postępowanie. Treść ulotki powinna uwzględniać wyniki konsultacji z docelowymi grupami pacjentów, aby zapewnić, ze jest czytelna, zrozumiała i łatwa do stosowania. Wyniki oceny przeprowadzonej we współpracy z docelowymi grupami pacjentów powinny zostać przedstawione władzom rejestracyjnym. Problematyka objęta zakresem projektowanego rozporządzenia nie była dotychczas uregulowana przez przepisy powszechnie obowiązującego prawa.

Projekt 19.06.2009 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA1) 2) z dnia ... 2009 r. w sprawie badania czytelności ulotki Na podstawie art. 10 ust. 9 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farm (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, póz. 271. z późn. zm. 3)) zarządza się, co następuje: § 1. Rozporządzenie określa sposób badania czytelności ulotki produktu leczniczego, z wyłączeniem produktów leczniczych weterynaryjnych oraz kryteria dla raportu z tego badania. § 2. Badanie czytelności ulotki produktu leczniczego, zwanej dalej „ulotką”, podmiot odpowiedzialny albo inny podmiot na jego zlecenie może przeprowadzić metoda określoną w załączniku do rozporządzenia. § 3.1. Dopuszczalne jest przeprowadzenie badania czytelności ulotki inną metodą niż wskazana w § 2. jeżeli jej wynik zapewnia, że pacjent będzie w stanie zrozumieć istotne informacje zawarte w ulotce oraz prawidłowo stosować produkt leczniczy. 2. Zastosowanie metody, o której mowa w ust. 1 powinno zostać uzasadnione przez podmiot odpowiedzialny, co podlegać będzie ocenie odnoszącej się do konkretnych przypadków. § 4. Sytuacje, w których badanie czytelności ulotki jest konieczne: 1) pierwsze dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego zawierającego nową substancje czynną; 2) zmiana kategorii dostępności produktu leczniczego; 3) złożenie wniosku o dopuszczenie do obrotu nowej postaci produktu leczniczego; 4) ulotka dotyczy produktu leczniczego, w którym względy bezpieczeństwa stosowania mają istotne znaczenie. § 5.1. Podmiot odpowiedzialny może odnieść się do wyników badania czytelności zatwierdzonej już ulotki innego odpowiedniego produktu leczniczego w przypadku: 1) rozszerzenia podobnej drogi podania, w szczególności rozszerzenia podania pozajelitowego z dożylnego na domięśniowe; 2) gdy w ulotkach znajdują się takie same istotne informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania; 3) produktów leczniczych należących do tej samej grupy terapeutycznej. 2. Podmiot odpowiedzialny może odwołać się do reprezentatywnej próbki ulotek o przebadanej czytelności, biorąc pod uwagę co najmniej jedną z poniższych okoliczności: 1) ulotka odpowiedniego produktu leczniczego, na którą się można powołać, została zatwierdzona z uwzględnieniem pozytywnej oceny raportu z badania czytelności;

2) ulotka dotyczy podobnych złożonych zagadnień i komunikatów bezpieczeństwa, w przypadku których może być konieczne ostrożne postępowanie; 3) stosowana terminologia medyczna, wymagająca szczegółowego wyjaśnienia jest podobna. 3. Może być konieczne dalsze potwierdzenie czytelności ulotki, szczególnie jeśli zawiera ona zagadnienia wymagające szczególnej uwagi pacjenta, np. opis wystąpienia działań niepożądanych lub skomplikowana instrukcję stosowania. § 6. W przypadku procedury wzajemnego uznania i procedury zdecentralizowanej: 1) ulotka powinna być czytelna, przejrzysta i zrozumiała w językach zainteresowanych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym; 2) zwykle wystarczy wykonanie badania czytelności ulotki w jednym z języków zainteresowanych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym: raport z badania czytelność ulotki przedstawiany jest w języku angielskim; 3) uzgadniana jest wyłącznie wersja angielska ulotki: projektując ulotkę należy dochować wszelkiej staranności w celu zapewnienia, że ulotka będzie nadawała się do przetłumaczenia z oryginalnej wersji językowej na inne języki zainteresowanych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, z zachowaniem jej jasności i zrozumienia; 4) odpowiedzialność za dokonanie tłumaczenia, po otrzymaniu pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego, spoczywa na podmiocie odpowiedzialnym, po przeprowadzeniu konsultacji z zainteresowanymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej lub państwami członkowskimi Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym; 5) tekst, będący rezultatem badania czytelności ulotki należy prawidłowo przetłumaczyć na inne języki. W przypadku, gdy dosłowne tłumaczenia z oryginalnej wersji językowej mogą prowadzić do sytuacji, w której ulotki zawierają sformułowania trudne do zrozumienia dla pacjentów, różne wersje językowe tej samej ulotki powinny być tłumaczeniami, wykonanymi z zachowaniem tego samego znaczenia. § 7. 1. Raport z badania czytelności ulotki powinien być przygotowany w formie streszczenia, wyjaśniającego jaką metodą przeprowa-

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 60

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:40

3. Dodatkowe informacje dotyczące szczegółów badania czytelności ulotki. nieuwzględnionych w streszczeniu, o którym mowa w ust. 1. powinny być udostępnione na prośbę Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. § 8. W trakcie zatwierdzania ulotki sprawdza się. czy osoby, do których ulotka jest skierowana, będą w stanie ją właściwie zrozumieć i następnie właściwie postępować zgodnie z treścią zawartą w ulotce. Raport z badania czytelności ulotki powinien zawierać dane i informacje odnoszące się do: 1) danych uzyskanych od użytkowników; 2) opinii osób innych niż pacjenci, jeżeli dany lek jest zasadniczo przeznaczony do podawania przez inna osobę niż pacjent (w szczególności opiekunów, rodziców); 3) zebranych dowodów uprawdopodobniających, że osoby, do których ulotka jest skierowana zrozumieją i zastosują zawarte w niej informacje (potrafi ą zinterpretować, opisać konieczne czynności, które wykonają po zapoznaniu się z treścią ulotki); 4) istotnych informacji dotyczących bezpieczeństwa stosowania produktu leczniczego, takich jak najważniejsze działania niepożądane, ostrzeżenia, wskazania i sposób stosowania produktu leczniczego. § 9. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. MINISTER ZDROWIA 1) Minister Zdrowia kieruje działem administracji rządowej - zdrowie, na podstawie § 1 ust. 2rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Zdrowia (Dz. U. Nr 216, poz. 1607). 2) Przepisy niniejszego rozporządzenia dokonują częściowego wdrożenia postanowień dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi (Dz. Urz. WE L 311 z 28.11.2001, str. 67, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 27, str. 69). 3) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2008 r. Nr 227, poz. 1505, Nr 234, poz. 1570 oraz z 2009 r. Nr 18, poz. 97 i Nr 31, poz. 206.

4. 5. 6.

Załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2009 r. (póz. ...) Metoda badania czytelności ulotki 1. Celem przeprowadzenia badania czytelności ulotki jest uzyskanie przejrzystej. czytelnej, łatwej w użyciu ulotki dla pacjenta z wykorzystaniem wszystkich sugestii z badania czytelności ulotki. Pozytywny wynik testu wykonanego omawianą metoda, uzyskuje się wtedy, jeśli 90% uczestników może znaleźć odpowiednie informacje w ulotce, z czego 90% może wykazać się ich zrozumieniem. Oznacza to. że 16 z 20 uczestników potrafi

znaleźć informacje, udzielić prawidłowej odpowiedzi na każde pytanie i na podstawie tych informacji odpowiednio postępować z produktem; nie musi to być zawsze tych samych 16 uczestników. Zaleca się, aby badanie czytelności ulotki przeprowadzała osoba doświadczona. mająca odpowiednie umiejętności obserwacji i słuchania. Badaniu czytelności ulotki należy poddać kolorowy projekt grafi czny lub próbkę ulotki takie, jakie planowane są do wprowadzenia do obrotu wraz z produktem leczniczym. Należy zapewnić, aby w badaniu czytelności ulotki brały udział różne grupy osób. które mogą używać danego produktu leczniczego (pacjenci, opiekunowie), z wyłączeniem fachowego personelu medycznego (lekarze, pielęgniarki, farmaceuci) i osób związanych z medycyną. Badaniu czytelności ulotki należy poddać: 1) określone grupy wiekowe, np. osoby młode i osoby w podeszłym wieku -szczególnie, gdy dany produkt leczniczy jest dla nich przeznaczony; 2) nowych użytkowników lub osoby, które zazwyczaj nie używają produktów leczniczych (dotyczy to zwłaszcza informacji o nowych produktach leczniczych); 3) grupy osób. które nie używają pisanych dokumentów w swojej pracy zawodowej: 4) grupy osób. które zgłaszają trudności w rozumieniu pisemnych informacji. Zaleca się dokonywania wyboru uczestników z miejsc najbardziej właściwych skupiających osoby, o których mowa w pkt 4. Podczas badania czytelności ulotki dąży się do uzyskania potwierdzenia, że u 20 uczestników (z wyłączeniem badania pilotażowego) ulotka spełniła kryteria czytelności. Pomocne jest w tym: 1) przeprowadzenie badania pilotażowego u 3-6 uczestników, które potwierdzi zrozumienie pytań w kwestionariuszu; 2) w trakcie badania czytelności ulotki weryfi kacja tekstu ulotki zgodnie z wynikami; 3) powtarzanie badania czytelności do czasu uzyskania pozytywnego wyniku u 10 uczestników; 4) powtórzenie badania na kolejnej grupie 10 uczestników, w celu potwierdzenia. czy powtórzy się pozytywny wynik czytelności (oznacza to potwierdzenie czytelności ostatecznej wersji ulotki u 20 uczestników). Zaleca się, aby: 1) przygotować osobny protokół badania czytelności ulotki dla każdego produktu leczniczego; 2) zestaw pytań dotyczy) wszystkich ważnych i trudnych zagadnień, a kryteria oceny odpowiedzi były rygorystyczne; 3) upewnić się. że pytania są sformułowane w sposób umożliwiający sprawdzenie, czy pacjent znajdzie i zrozumie informacje zamieszczone w ulotce, aby na tej podstawie odpowiednio postępować: 4) przygotować zestaw prawidłowych odpowiedzi: 5) wywiad z jednym uczestnikiem badania czytelności ulotki trwał nie dłużej niż 45 minut. Osoba przeprowadzająca badanie czytelności ulotki powinna: 1) zapewnić uczestnika, że to nie on poddawany jest badaniu czytelności ulotki, lecz ulotka; 2) umożliwić uczestnikowi badania czytelności ulotki przeczytanie całej ulotki: 3) używać pisemnego zestawu pytań: 4) zadawać pytania ustnie; 5) prowadzić badanie czytelności ulotki w sposób umożliwiający interakcję z uczestnikiem; 6) zapytać uczestnika badania czytelności ulotki czy odnalazł wymagane informacje oraz prosić o ich powtórzenie własnymi słowami: 7) obserwować dodatkowo, w jaki sposób uczestnicy badania czytelności ulotki posługują się ulotka szukając informacji, czy występują w trakcie tego procesu trudności lub uczestnicy są zdezorientowani, co umożliwi uzyskanie informacji w jaki sposób można poprawić strukturę albo układ ulotki. Zadawane pytania powinny: 1) dotyczyć istotnych informacji o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego; 2) być ograniczone do minimum: zwykle wystarczy 12-15 pytań, jednak w szczególnych sytuacjach potrzebna może być większa liczba pytań, np. gdy występują wyjątkowe względy bezpieczeństwa; 3) zapewniać równowagę pomiędzy zagadnieniami o charakterze ogólnym i szczegółowym, np. postępowanie w przypadku pominięcia dawki będzie zagadnieniem

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 61

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

rozporządzenie ministra zdrowia

dzono badanie czytelności ulotki i jak wpłynęło ono na ostateczną treść i wygląd ulotki. 2. Streszczenie, o którym mowa w ust.1, powinno być zawarte w dokumentacji dołączanej do wniosku o wydanie pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego, w Module 1.3.4 Wspólnego Dokumentu Technicznego, stanowiącego załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia wydanego na podstawie art. 10 ust. 7 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne, i powinno mieć następujący układ: • 1) opis produktu leczniczego; • 2) szczegóły dotyczące badania czytelności ulotki, takie jak: a) zastosowana metoda. b) wyjaśnienie sposobu doboru uczestników badania, c) język (języki), w którym przeprowadzono badanie czytelności ulotki; • 3) kwestionariusz (instrukcje dla przeprowadzającego badanie czytelności ulotki i formularze dokonanych obserwacji); • 4) ulotka poddana badaniu i zmodyfi kowana w wyniku badania czytelności ulotki; • 5) skrócony opis i omówienie wyników badania czytelności ulotki (odpowiedzi, zidentyfi kowane problemy i zmiany dokonane w poszczególnych częściach ulotki); • 6) wnioski.

61 2009-09-11 22:12:41

rozporządzenie ministra zdrowia 62

ogólnym, a wystąpienie szczególnego objawu niepożądanego po podaniu konkretnego produktu leczniczego będzie zagadnieniem szczegółowym; 4) być sformułowane odmiennie od tekstu na ulotce, w celu uniknięcia identycznej odpowiedzi, jaką zawiera treść ulotki; 5) być uszeregowane w sposób losowy (ich kolejność nie powinna odzwierciedlać kolejności informacji na ulotce); 6) dotyczyć sprawdzenia umiejętności posługiwania się produktem leczniczym, jeśli jest on podawany za pomocą skomplikowanych urządzeń6) dotyczyć sprawdzenia umiejętności posługiwania się produktem leczniczym, jeśli jest on podawany za pomocą skomplikowanych urządzeń lub zamknięty w pojemnikach ze specjalnym zamknięciem (zachęca się do praktycznego sprawdzenia tych umiejętności).

Uzasadnienie Projektowane rozporządzenie ma stanowić wykonanie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 10 ust. 9 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, póz. 271, z późn. zm.). Ustawą z dnia 30 marca 2007 r. o zmianie ustawy- Prawo farmaceutyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 75, póz. 492) wdrożono do prawa krajowego postanowienia, w szczególności następujących dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady, tj. dyrektywy 2004/24/WE, 2004/27/WE/ oraz 2004/28/WE, a także art. 1 pkt 11 lit. h niniejszej ustawy wprowadzono delegację ustawową dla ministra właściwego do spraw zdrowia do określenia, w drodze rozporządzenia, sposobu badania czytelności ulotki oraz kryteriów dla raportu z tego badania, uwzględniając wytyczne Wspólnoty Europejskiej. W związku z powyższym, przepisy zawarte w przedmiotowym projekcie, precyzują obowiązki podmiotu odpowiedzialnego w zakresie sporządzania ulotki do produktu leczniczego, wraz z raportem z badania jej czytelności. Problematyka objęta zakresem projektowanego rozporządzenia nie była dotychczas uregulowana przez przepisy prawa powszechnie obowiązującego. Projekt rozporządzenia przedstawia wymagania dotyczące badania czytelności ulotek i raportu z tego badania zawarte w dyrektywie 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi (Dz. Urz. WE L 311 z 28.11.2001, str. 67, z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 27, str. 69). Rozporządzenie uwzględnia zmiany, wynikające z dyrektywy 2004/27/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004r. w sprawie zmiany dyrektywy 2001/83/WE (Dz. Urz. UE L 136 z 30.04.2004, str. 34; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 34, str. 262). Zgodnie z przepisami dyrektywy ulotka musi być napisana i zaprojektowana w sposób jasny i zrozumiały, zapewniający użytkownikowi właściwe postępowanie. Treść ulotki powinna uwzględniać wyniki konsultacji z docelowymi grupami pacjentów, aby zapewnić, ze jest czytelna, zrozumiała i łatwa do stosowania. Wyniki oceny przeprowadzonej we współpracy z docelowymi grupami pacjentów powinny zostać przedstawione władzom rejestracyjnym. W związku z art. 10 ust. 2 pkt 12, ust. 7 i ust. 9 ustawy z dnia 6 września 2001 r.- Prawo farmaceutyczne, dokumentacja składana przez podmiot odpowiedzialny musi zawierać informacje o konsultacjach z grupami pacjentów docelowych. Wymagane jest także przedłożenie Ministrowi Zdrowia wyników oceny dokonanej we współpracy z tymi organami. Badanie użytkownika oznacza badanie czytelności próbki z grupą wybranych osób. Celem badania jest stwierdzenie, czy zawarte informacje stanowią prawidłowy przekaz dla osób, do których są skierowane. Badanie ma zapewnić, że informacje są czytelne, jasne i łatwe do wykorzystania, a pacjenci mogą w łatwy sposób znaleźć na ulotce ważne informacje, zrozumieć je i w rezultacie właściwie postępować. Badanie nie powoduje wzrostu jakości informacji, ale pozwala na zidentyfi kowanie obszarów problemowych, które wymagają poprawy. Badanie powinno stanowić część Modułu 1 Wspólnego Dokumentu Technicznego w dokumentacji wnioskodawcy. Wykonanie badania jest niezbędne przy dopuszczaniu do obrotu produktu leczniczego we wszystkich obowiązujących procedurach oraz wprowadzaniu zmian, jeżeli maja wpływ na treść ulotki. Badanie wymagane jest zawsze gdy: wprowadzana jest do obrotu nowa cząsteczka, następuje zmiana statusu dostępności, wprowadza się nową postać, w przypadku leków „niebezpiecznych”. Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej i nie podlega notyfi kacji w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania kra-

jowego systemu notyfi kacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, póz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, póz. 597). Projekt rozporządzenia, stosownie do art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, póz. 1414 oraz. z 2009 r. Nr 42, póz. 337), został zamieszczony na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Zdrowia. Podmioty, o których mowa w art. 7 tejże ustawy, nie zgłosiły zainteresowania pracami nad projektem. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych ( Dz. U. z 2007 r. Nr 68, póz. 449 oraz z 2009 r. Nr 31, póz. 206) dniem wejścia w życie aktu normatywnego może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym, jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie tego aktu i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. Brak vacatio legis w tym przypadku podyktowany jest faktem, iż w dniu 1 maja 2007 r. weszła w życie nowelizacja ustawy - Prawo farmaceutyczne, w której to wprowadzono nowe upoważnienie do wydania aktu wykonawczego na podstawie art. 10 ust. 9 ustawy z dnia 6 września 2001 r.- Prawo farmaceutyczne. Zgodnie z przytoczoną delegacją minister właściwy do spraw zdrowia, określa w drodze rozporządzenia, sposób badania czytelności ulotki oraz kryteria dla raportu z tego badania uwzględniając wytyczne Wspólnoty Europejskiej. Ostateczna wersję wytycznych Komisji Europejskiej opublikowano w dniu 12 stycznia 2009 r.(GUIDELINE ON THE READABILITY OF THE LABELLING AND PACKAGE LEAFLET OF MEDICINAL PRODUCTS FOR HUMAN USE, Revision 1,12 January 2009, Date of publication by the Commission 12 January 2009, Date of coming into operation: 12 June 2009). Przedmiotowy projekt rozporządzenia ma zapobiegać sytuacjom błędnego stosowania produktów leczniczych z powodu nieczytelności ulotki dołączonej do produktu leczniczego. Biorąc pod uwagę materię, jaka reguluje przedmiotowy akt wykonawczy i zwiększenie bezpieczeństwa stosowania produktów leczniczych zasadne jest, aby projektowane rozporządzenie weszło w życie z dniem ogłoszenia. Ocena Skutków Regulacji 1. Podmioty, na które oddziałuje regulacja. Podmioty odpowiedzialne w rozumieniu ustawy dnia 6 września 2001 r.- Prawo farmaceutyczne, Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, pacjenci. 2. Konsultacje społeczne. Projekt rozporządzenia zostanie skierowany do konsultacji społecznych - w celu zajęcia stanowiska wobec zaproponowanych w nim rozwiązań - w szczególności do: Naczelnej Rady Aptekarskiej, Polskiej Izby Przemysłu Farmaceutycznego i Wyrobów Medycznych „POLFARMED”, Izby Gospodarczej „Farmacja Polska’’, Izby Gospodarczej „Apteka Polska”, Związku Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA, Polskiego Związku Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego, Związku Pracodawców Hurtowni Farmaceutycznych, Polskiego Stowarzyszenia Producentów Leków Bez Recepty (PASMI). Projekt rozporządzenia zostanie także umieszczony na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia oraz w Biuletynie Informacji Publicznej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 lipca 2005r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, póz. 1414 oraz. z 2009 r. Nr 42, póz. 337). 3. Wpływ regulacji na sektor fi nansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego. Przepisy zawarte w projekcie nie spowodują zwiększenia wydatków z budżetu państwa. 4. Wpływ regulacji na rynek pracy. Wejście w życie projektowanego rozporządzenia nie będzie miało wpływu na rynek pracy. 5. Wpływ regulacji na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość, w tym funkcjonowanie przedsiębiorstw. Wejście w życie projektowanego rozporządzenia nie będzie miało wpływu na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość. 6. Wpływ regulacji na sytuację i rozwój regionalny. Projektowane rozporządzenie nie będzie miało wpływu na sytuację i rozwój regionalny. 7. Skutki prawne regulacji. Projektowane rozporządzenie określi, jednakowy dla wszystkich podmiotów odpowiedzialnych, sposób badania czytelności ulotki do produktu leczniczego oraz kryteria sporządzania raportu z tego badania. Źródła: www.mz.gov.pl, www.e-gmp.pl

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 62

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:43

Prorektor ds. Szkolenia Podyplomowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach: 1. W metodzie badania czytelności ulotki, stanowiącej załącznik do rozporządzenia, brak uszczegółowienia w punkcie 2 (tzw. osoby doświadczonej). Być może zasadnym byłoby wpisanie jakich dziedzin dotyczy doświadczenie osoby przeprowadzającej badanie . Wpisanie wyłącznie umiejętności słuchania i obserwacji, bez formułowania właściwych pytań i wniosków, oraz odpowiednich kwalifi kacji zawodowych mogą nie przynieść właściwego efektu. 2. W punkcie 9 napisano „do czasu uzyskania pozytywnego wyniku u 10 uczestników” ( 10? czy u 1000). 3. Brak informacji zarówno w projekcie rozporządzenia jak również w projekcje załącznika do rozporządzenia na temat przechowywania wyników pozyskanych w trakcie badania, (jak długo należy przechowywać wyniki, czy tyle ile trwa pozwolenie na dopuszczenie do obrotu) 4. Być może w celu ujednolicenia postępowania należałoby załączyć ogólny schemat kwestionariusza wymienianego w załączniku do rozporządzenia. Poprawne sformułowanie ulotki informacyjnej, dołączonej do produktu leczniczego, zapewni pacjentom bezpieczne stosowanie leku. Odnosząc się do przedstawionego projektu brak możliwości korygowania treści ulotki (badania) w sytuacjach reklamacji czy uwag płynących od fachowego personelu medycznego (dotyczy § 4 projektu rozporządzenia – nie uwzględniono takiej okoliczności). Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa: 1. Wydaje się, że przepis § 4 projektu rozporządzenia wykracza poza upoważnienie ustawowe. Ustanawia on przypadki, w których badanie czytelności ulotki jest obowiązkowe, podczas gdy upoważnienie ustawowe zezwala jedynie na określenie sposobu przeprowadzenia takiego badania. Z tego względu przepis ten należałoby skreślić. 2. W § 7 ust 2 projektu należałoby ogólnie odesłać do rozporządzenia Ministra Zdrowia wydanego na podstawie art. 10 ust 7 ustawy - Prawo farmaceutyczne, bez wskazywania konkretnych elementów tego rozporządzenia. Skoro przedmiotowe rozporządzenie Ministra Zdrowia nie jest jeszcze wydane (dotychczasowe obowiązuje do dnia 31 października 2009 r.), to nie można w projektowanym rozporządzeniu, wydawanym na innej podstawie prawnej, przesądzać jego treści. 3. Wydaje się, że projektowane rozporządzenie nie powinno wchodzić w życie z dniem jego ogłoszenia. Zawiera ono regulacje istotne dla podmiotów odpowiedzialnych, wymagające czasochłonnych przygotowań tych podmiotów. Z tego względu zachowanie niezbędnego vacatio legis wydaje się konieczne, zważywszy nadto, że od dnia 1 maja 2007 r. przedmiotowe rozporządzenie nie zostało wydane. Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA wnioskuje o: 1. Usunięcie §4 Projektu; 2. W związku z brzmieniem § 5 Projektu, o określenie wymogu publikowania przez BIP zatwierdzonych tekstów ulotek, które były przedmiotem badania czytelności ulotki, w celu umożliwienia podmiotom odpowiedzialnym realizacji zapisu §5 Projektu: „Podmiot odpowiedzialny może odnieść się do wyników badania czytelności zatwierdzonej już ulotki innego odpowiedniego produktu leczniczego w przypadku: (...) 3)produktów leczniczych należących do tej samej grupy terapeutycznej”-, 3. Zmianę § 9 Projektu i nadanie mu brzmienia: „§ 9. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia”. Uzasadnienie Ad 1. Uzasadnienie wniosku o usunięcie §4 Projektu: § 4. Sytuacje, w których badanie czytelności ulotki jest konieczne: 1) Pierwsze dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego zawierającego nową substancje czynna; 2) Zmiana kategorii dostępności produktu leczniczego;

3) Złożenie wniosku o dopuszczenie do obrotu nowej postaci produktu leczniczego; 4) Ulotka dotyczy produktu leczniczego, w którym względy bezpieczeństwa stosowania maja istotne znaczenie. Art. 10 Ustawy Prawo Farmaceutyczne zobowiązuje Ministra Zdrowia do określenia metody badania czytelności ulotki, co znajduje swoje odzwierciedlenie w proponowanym Rozporządzeniu. Ustawa jednoznacznie określa, kiedy wymagane jest badanie czytelności ulotki. Zgodnie z zapisem Art. 10 Ustawy „Do wniosku [o dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego] dołącza się(…) 12) wzory opakowań bezpośrednich i zewnętrznych przedstawione w farmie opisowej i grafi cznej oraz ulotkę, wraz 2 raportem z badania jej czytelności;(...)”. Art. 10 Ustawy upoważnia Ministra Zdrowia do określenia sposobu i kryteriów badania czytelności ulotki, nie daje jednak delegacji do określenia sytuacji innych niż opisana w ustawie, kiedy podmiot odpowiedzialny byłby zobowiązany do złożenia raportu z badania czytelności ulotki. Ad 2. Uzasadnienie wniosku o określenie wymogu publikowania przez BIP zatwierdzonych tekstów ulotek, które były przedmiotem badania czytelności ulotki Celem naszego wniosku jest umożliwienie podmiotom odpowiedzialnym realizacji zapisu §5 Projektu, brzmiącego następująco: „Podmiot odpowiedzialny może odnieść się do wyników badania czytelności zatwierdzonej już ulotki innego odpowiedniego produktu leczniczego w przypadku: (...) 3)produktów leczniczych należących do lej samej grupy terapeutyczne/’ Zgodnie z tym zapisem podmiot odpowiedzialny tylko teoretycznie może odnieść się do ulotki produktu leczniczego z tej samej grupy terapeutycznej - tekst zatwierdzonych ulotek nie jest publikowany na stronach internatowych MZ ani URPL, a zatem do czasu dostępności wszystkich zatwierdzonych testów ulotek, zwłaszcza ulotek, które były przedmiotem badania czytelności ulotki, punkt §5.1 3) nie jest możliwy do zrealizowania przez podmioty odpowiedzialne. Ad 3. Uzasadnienie wniosku o zmianę §9 Projektu: § 9. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia i nadanie mu brzmienia: „§ 9. Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 24 miesięcy od dnia ogłoszenia.” Wprowadzenie okresu przejściowego wynika z potrzeby zagwarantowania przedsiębiorcom farmaceutycznym odpowiedniego okresu czasu na dostosowanie się do nowych wymogów prawnych. Brak okresu na dostosowanie się do nowych wymogów spowoduje opóźnienia w składaniu wniosków rejestracyjnych. Przedsiębiorcy będą bowiem zmuszeni wstrzymać złożenie już gotowych (lub będących na ukończeniu) wniosków po to, by przeprowadzić odpowiednie badania i przygotować raport. Należy podkreślić, że Rozporządzenie będzie regulować materię nową. Konieczne jest wypracowanie metodologii przeprowadzania badań czytelności ulotki, przeszkolenie osób prowadzących takie badania oraz przygotowujących raporty. Początkowa faza będzie z pewnością okresem „prób i błędów”. Ciężar opracowania stosownej metodologii spadnie na przedsiębiorców, więc tym bardziej nie powinni oni być zmuszeni do wstrzymania się ze składaniem wniosków rejestracyjnych do czasu, gdy będą w stanie podołać nowym zadaniom. Brak vacatio legis jest niezgodny z zasadami dobrej legislacji. Zgodnie żart. 4 ust. l ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, ogólną zasadą jest wejście w życie aktu prawnego po upływie czternastu dni od dnia ogłoszenia lub we wskazanym terminie późniejszym. Art. 4 ust. 2 przewiduje wyjątek i dopuszcza wejście w życie aktu normatywnego z chwilą ogłoszenia wówczas, gdy - po pierwsze - jest to uzasadnione ważnym interesem państwa, oraz - po drugie - nie stoją temu na przeszkodzie zasady demokratycznego państwa prawnego. Ponieważ możliwość przewidziana w art. 4 ust. 2 stanowi wyjątek, to prawodawca winien stosować ten przepis w sposób restrykcyjny, uwzględniając interes dotkniętych nowym uregulowaniem jednostek. W żadnym razie zastosowanie tego wyjątku nie może być drogą naprawienia zaległości legislacyjnych. Okoliczności przywołane w uzasadnieniu Projektu nie pozwalają uznać, by brak vactio legis był uzasadniony ważnym interesem państwa: • Jako jedną z przyczyn braku vacatio legis Minister Zdrowia wskazuje fakt, że 12 stycznia 2009 r. opublikowano ostateczną

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 63

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

rozporządzenie ministra zdrowia

Uwagi do projektu rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie badania czytelności ulotki:

63 2009-09-11 22:12:44

rozporządzenie ministra zdrowia

wersję wytycznych Komisji Europejskiej, które stały się obowiązujące („date of coming into operation”) z dniem 12 czerwca 2009 r. Należy jednak wskazać, że przedmiotowe wytyczne stanowią zaktualizowaną wersję (Revision 1) wytycznych Komisji Europejskiej z 26 września 1998 r., a więc obowiązujących już w momencie, kiedy Minister Zdrowia uzyskał upoważnienie do wydania Rozporządzenia (czyli l maja 2007 r.). • Nawet gdyby przyjąć, że wobec spodziewanej aktualizacji wytycznych Komisji Europejskiej zasadne było wstrzymanie się z wydaniem Rozporządzenia, gdyż wkrótce należałoby je nowelizować, to tym niemniej należy podkreślić, że zaktualizowana wersja wytycznych opublikowana została już 12 stycznia 2009 r., a Komisja Europejska zapewniła 5-miesieczny okres przejściowy, zawieszając obowiązywanie zaktualizowanej wersji aż do 12 czerwca 2009 r. Minister Zdrowia mógł zatem wydać Rozporządzenie już pod koniec stycznia 2009 r., wprowadzając analogiczny okres przejściowy. • Jako drugą z przyczyn braku vacatio legis Minister Zdrowia wskazuje, że Rozporządzenie przyczynia się do bezpieczeństwa stosowania produktów leczniczych. I z tym uzasadnieniem nie można się zgodzić. Upoważnienie ustawowe dla Ministra Zdrowia do wydania Rozporządzenia weszło w życie l maja 2007 r. na podstawie ustawy z dnia 30 marca 2007 r. o zmianie ustawy -Prawo farmaceutyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Minister Zdrowia zwlekał zatem ponad dwa lata z wydaniem odpowiedniego aktu wykonawczego, niezależnie od samej zwłoki w implementacji przepisów wspólnotowych dotyczącej wprowadzenia do Prawa farmaceutycznego wymogu przedłożenia raportu z badania czytelności i stosownego upoważnienia ustawowego. Zwłoka ta przeczy pilności wprowadzenia odpowiednich uregulowań. Należy dodać, że konieczność zapewnienia bezpieczeństwa stosowania produktów leczniczych ma równie istotne znaczenie na poziomie wspólnotowym, a tym niemniej Komisja Europejska zdecydowała się na wprowadzenie okresu przejściowego. Brak vacatio legis narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego, do której odwołuje się art. 4 ust. 2 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych: • Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego vacatio legis ma szczególne znaczenie wówczas, gdy nowe unormowanie nakłada na adresatów obowiązki, które wcześniej ich nie obciążały, wiążąc z ich niewykonaniem odpowiedzialność prawną (wyrok z 16 września 2003 r., sygn. K 55/02). Obywatel powinien móc układać swoje sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki prawne nie dające się przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i ze jego zgodne z obowiązującym prawem działania będą uznawane przez porządek prawny także w przyszłości. Nowe unormowania prawne nie mogą zaskakiwać ich adresatów, lecz powinny pozostawiać im czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji do dalszego postępowa 1997 r., sygn. K 26/97). • Dołączona do uzasadnienia „Ocena Skutków Regulacji” błędnie wskazuje, że Rozporządzenie nie będzie miało wpływu na funkcjonowanie przedsiębiorstw (pkt. 5) i że wprowadza nowe wymogi „w sposób jednakowy dla wszystkich podmiotów odpowiedzialnych” (pkt 7). Tymczasem nowe wymogi generują dodatkowe koszty po stronie przedsiębiorców farmaceutycznych, zmuszając do wstrzymania się ze złożeniem gotowych już (lub będących na ukończeniu) wniosków rejestracyjnych. Pozostaję w przekonaniu, iż ww. uwagi zostaną uwzględnione podczas prac nad zmianą rozporządzenia. Izba Gospodarcza „Farmacja Polska”: Uwagi do §1. Proponujemy uzupełnienie § 1 w ten sposób, aby po słowie „weterynaryjnych” dodać: „i produktów leczniczych przeznaczonych do specjalnych celów żywieniowych” - dalej bez zmian. Według polskiego prawodawstwa ww. grupa produktów została zakwalifi kowana jako produkty lecznicze i w związku z rym istnieje wiele przeszkód, które uniemożliwiają pełną implementację prawa stanowionego dla klasycznych produktów leczniczych. Wielokrotnie poruszaliśmy ten problem i uzyskiwaliśmy akceptację wyrażającą się uwzględnieniem specyfi ki produktów przeznaczonych do specjalnych celów żywieniowych. W Unii Europejskiej produkty FSMP są klasyfi kowane jako dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego - food for special medical purposes (FSMP), czyli pozostają w obszarze prawa żywnościowego.

Wymagania dotyczące znakowania produktów FSMP określa dyrektywa 1999/21/WE, a w kwestiach nie ujętych tą dyrektywą - inne przepisy unijne skierowane do sektora żywnościowego. Dyrektywa 1999/21/WE, określa jakie szczegółowe informacje mają być zamieszczone na oznakowaniu opakowania produktu FSMP. Zakres tych informacji ze względu na specyfi kę produktów znacznie odbiega od standardowych danych wymaganych w przypadku pozostałych produktów leczniczych. Jednocześnie należy zaznaczyć, że produkty FSMP nie posiadają ulotki. Wszystkie informacje przeznaczone dla lekarza i pacjenta znajdują się na oznakowaniu opakowania bezpośredniego tub opakowania zewnętrznego. Prawo unijne nie nakłada obowiązku, ani nie zaleca badania czytelności oznakowania opakowania produktów FSMP. Wiele produktów FSMP jest dopuszczanych do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z wymaganiami prawa farmaceutycznego, ponieważ status produktu leczniczego jest wymogiem niezbędnym do wnioskowania o refundację produktu. Procedura rejestracyjna, choć uproszczona w porównaniu z typowymi lekami, jest bardzo skomplikowana w stosunku do innych krajów Unii Europejskiej, lecz producenci preparatów FSMP dokonują wszelkich starań, aby spełnić polskie wymagania i umożliwić polskim pacjentom leczenie żywieniowe, tak jak w innych państwach Wspólnoty. Należy podkreślić, że produkty FSMP są stosowane pod kontrolą medyczną. Duża grupa produktów to preparaty gotowe do spożycia, pacjent nie przygotowuje diety samodzielnie. Wprowadzenie w Polsce obowiązku badania czytelności ulotki nakładałoby na podmioty odpowiedzialne dodatkowe, nieistniejące w innych państwach Unii Europejskiej, ani w pozostałych państwach na świecie, wymaganie, które odnosi się jedynie do typowych produktów leczniczych stosowanych u ludzi, podczas gdy produkty FSMP podlegają w Unii Europejskiej innej, odrębnej dyrektywie. Należy wspomnieć, że produkty FSMP podlegają dość częstym zmianom, które nierzadko wiążą się również ze zmianą treści oznakowania opakowania. Dodatkowe wymaganie znacznie wydłużałoby proces zatwierdzania zmian i wydłużało konieczność produkcji preparatu sprzed zmian tylko i wyłącznie na potrzeby naszego kraju i oczekujących pacjentów. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty oraz dotychczasowe podejście z wyrozumiałością dla specyfi ki produktów FSMP, zwracamy się z uprzejmą prośbą o zwolnienie produktów leczniczych przeznaczonych do specjalnych celów żywieniowych z obowiązku badania czytelności oznakowania opakowania. Uwagi do § 4 pkt 4 W naszej ocenie zapis dość niefortunnie sformułowany, względy bezpieczeństwa mają istotne znaczenie dla każdego produktu. Taka sytuacja może spowodować duże problemy interpretacyjne i doprowadzać do uznaniowych rozstrzygnięć. Proponujemy uszczegółowić przepis np., poprzez wskazanie grup produktów. Uwagi do §5 pkt 3 Przepis, który zastrzega dalsze potwierdzanie czytelności ulotki, jeśli zawiera ona zagadnienia wymagające szczególnej uwagi pacjenta jest tak nieprecyzyjny, że należałoby rozważyć skreślenie go w całości. W projekcie rozporządzenia pojawiają się zapisy, które z uwagi na brak czytelnie określonych okoliczności, do których dany przepis się odnosi, wzmacniają nieuprawnione władztwo administracyjne i mogą powodować trudności z prawidłowym stosowaniem prawa. Uwagi do załącznika: Pkt. 2 Wymagania odnośnie osoby uprawnionej do przeprowadzania badania czytelności ulotki zostały określone w taki sposób, że właściwie każda osoba może je wykonywać. Jeśli intencją projektodawcy było wskazanie określonej i przy tym kompetentnej grupy osób prowadzących badanie przepis należałoby doprecyzować. Pkt. 7.2 Podobnie, jak w punktach opisanych powyżej brak precyzyjnego przepisu, może powodować szereg niepotrzebnych pytań i wątpliwości. W naszej ocenie należałoby przywołać odpowiednie części Charakterystyki Produktu Leczniczego, spełniając tym samym warunek ważnych i trudnych pytań. W imieniu członków Izby Gospodarczej „ FARMACJA POLSKA” zwracamy się również z prośbą o rozważenie możliwości wprowadzenia vacatio legis, ponieważ badanie czytelności ulotki jest nowym wymogiem w procedurze dopuszczania do obrotu, a wiele

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 64

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:46

Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia: 1) Brak jest jednoznacznego wskazania, kto dokonuje oceny zastosowanej metody przeprowadzania badania czytelności ulotki (§ 3 ust. 2) oraz brak jest generalnego wskazania kto ocenia i zatwierdza nie tylko prawidłowość przeprowadzonych badań, ale również ostateczną treść ulotki; 2) z § 4 pkt 4 można wyprowadzić wniosek, który jak się wydaje nie jest intencją projektodawcy, że istnieją względy bezpieczeństwa stosowania produktu leczniczego, które nie mają istotnego znaczenia; nie jest zatem zrozumiała intencja tego przepisu, 3) proponuję rozważyć, czy treść § 5 ust. 1 pkt 3 nie została ujęta zbyt szeroko; 4) przepis § 5 ust. 3 projektu nie precyzuje, kto i na jakiej podstawie decyduje o konieczności dalszego potwierdzania czytelności ulotki, 5) w § 6 w pkt 2 niezrozumiałe jest użycie wyrazu „zwykle”, 6) w załączniku do projektowanego rozporządzenia: a) proponuję doprecyzować ust. 6 pkt 2; z brzmienia przepisu nie wynika jednoznacznie o jakich wynikach jest mowa, skoro właśnie przeprowadzane jest badanie, czy chodzi o wyniki badań pilotażowych?, b) ze stosowania przepisu ust. 6 pkt 3 może wyniknąć sytuacja, że podczas badania czytelności ulotki, podmiot odpowiedzialny doprowadzi do tego, że uczestnik badania nauczy się na pamięć treści projektu ulotki („aż do czasu uzyskania pozytywnego wyniku u 10 uczestników”), w związku z tym proponuję doprecyzować przepis w tym kierunku , aby w badaniach za każdym razem uczestniczyły inne osoby. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej: 1. Przedłożony projekt rozporządzenia stanowi odzwierciedlenie wytycznych Komisji Wspólnot Europejskich „Guideline on the readability of the labeling and package leaﬂ et of medical products for human use”. W związku z powyższym nie wnoszę zastrzeżeń co do jego zgodności z prawem Unii Europejskiej. 2. Pozwalam sobie jednak zwrócić uwagę na konieczność dokonania drobnej zmiany redakcyjnej w odnośniku nr 2, zawierającym informację o wdrażanym akcie prawa wspólnotowego. W części przywołującej Polskie wydanie specjalne Dziennika Urzędowego proszę o dopisanie „z późn. zm.”. 3. Ponadto, uprzejmie informuję, że analiza przepisów prawa polskiego - ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, póz. 271, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lutego 2009 r. w sprawie wymagań dotyczących oznakowania opakowań produktu leczniczego i treści ulotki (Dz. U. Nr 39, póz. 321) prowadzi do wniosku, że brak jest regulacji, zgodnie z którą ulotka dołączona do opakowania produktu leczniczego określa wyniki konsultacji z docelowymi grupami pacjentów w celu zapewnienia, że ulotka jest czytelna, jasna i prosta w stosowaniu (art. 59 ust. 3 dyrektywy 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi). 4. W związku z powyższym, w celu zapewnienia prawidłowej transpozycji dyrektywy 2001/83/WE do prawa polskiego, konieczne jest uzupełnienie treści przedłożonego projektu. W konkluzji pozwalam sobie stwierdzić, że projekt rozporządzenia, z zastrzeżeniem powyższych uwag, jest zgodny z prawem Unii Europejskiej. Polska Izba Przemysłu Farmaceutycznego i Wyrobów Medycznych: Z treści paragrafu 4 i 5 nie do końca precyzyjnie wynika, kiedy można odstąpić od badania czytelności ulotki, a kiedy jest to konieczne. Projekt powinien uwzględniać możliwe wyłączenia tzn. w jakim przypadku badanie czytelności nie jest konieczne. 1. § 4, określa sytuacje, w których badanie czytelności ulotki jest konieczne, ale jest to bardzo ogólny opis. • pkt. 1) dotyczy nowej substancji czynnej, ale zdaniem jednego z opiniodawców nie jest jasne, czy chodzi o substancję innowacyjną, czy o produkt zawierający nową substancję w asortymencie danego podmiotu. Wnioskujemy o dopisanie na końcu „nie używaną dotychczas w lecznictwie”. • pkt 2) i 3) dotyczą w zasadzie zgłaszanych zmian: zmiana kategorii dostępności, zmiana postaci leku. Wnioskujemy, aby dodać na końcu pkt 2 „w przypadku, gdy w sposób istotny

wpływa to na treść ulotki, np. w zakresie informacji dotyczących bezpieczeństwa stosowania”. • pkt 4) zdaniem fi rm zapis ten jest mało precyzyjny, ponieważ prawie zawsze można uznać, ze względy bezpieczeństwa stosowania mają istotne znaczenie. 2. § 5. ust. l. -Ponownie, zdaniem opiniodawców, zapis nie jest jednoznaczny. O jakiej możliwości odstąpienia od badania czytelności ulotki jest mowa? Czy dotyczy to wyników badania czytelności zatwierdzonej ulotki produktu tego samego podmiotu odpowiedzialnego, czy też innego podmiotu - a zatem jak się to ma na przykład do produktów generycznych, których treść ulotki powinna być możliwie najbardziej podobna do ulotki produktu referencyjnego (choć rzecz dotyczy również produktów „well est.”). Rodzi to kolejne pytanie o jawność wyników badania czytelności ulotki (t23i. w zasadzie informacji czy dany produkt miał przeprowadzone badanie czytelności ulotki, bo jeśli miał i ulotka została zatwierdzona, to wynik badania musiał być pozytywny) - a zatem, czy informacje takie będą udostępnione. Ponadto, co oznacza określenie „ta sama grupa terapeutyczna” - czy chodzi o grupę farmakoterapeutyczną w rozumieniu WHO (kody ATC), czy też np. bardziej ogólnie -leki przeciwbólowe typu NLPZ [§ 5. ust. l pkt, 3]. 3. § 5. ust. 2. - Co oznacza określenie „reprezentatywna próbka ulotek o przebadanej czytelności” i co za tyra idzie w pkt l - czy ocena raportu z badania czytelności ulotki danego produktu leczniczego będzie jawna (pytanie nr 2). 4. § 5. ust. 3. - Co oznacza określenie „dalsze potwierdzenie czytelności ulotki” i na jakim etapie procesu rejestracyjnego miałoby zachodzić, na czyj wniosek? 5. Firmy wnioskują, aby z obowiązku badania czytelności ulotki były wyłączone leki stosowane wyłącznie przez fachowy personel medyczny, na przykład przez lekarza stomatologa w gabinecie stomatologicznym. 6. W rozporządzeniu nie jest określone, czy i jaki organ administracji będzie oceniał raport z czytelności ulotki i co w wypadku jego nie zaakceptowania, są jedynie informacje dot. tego, co raport powinien zawierać (w Uzasadnieniu wprowadzenia rozporządzenia powiedziane jest, że „wymagane jest przedłożenie Ministrowi Zdrowia wyników oceny dokonanej we współpracy z tymi organami” - nie jest precyzyjnie określone jakimi, w poprzednim akapicie jest mowa o „władzach rejestracyjnych”). 7. § 7. ust. 3. - należy podać katalog dodatkowych informacji, jakimi powinien dysponować podmiot odpowiedzialny. I uwaga ogólna, a raczej obawa o sens badania czytelności ulotki przed jej oceną w Urzędzie Rejestracji, w wyniku której wprowadzane są często duże zmiany, a te z kolei mogą generować „dalsze potwierdzenie czytelności ulotki”. Producenci Leków PL: Ad § 4. punkt 4) „Ulotka dotyczy produktu leczniczego, w którym względy bezpieczeństwa stosowania mają istotne znaczenie” Zapis ten nie jest zrozumiały i wymaga doprecyzowania. Z zapisu w „Guidetins on the readability of the labelling and packane leaﬂ et of medianal products for human use” z 12.01.2009, który brzmi: „Medicinal products with particular critical safety issues” wynika, że konieczność przeprowadzenia badania czytelności ulotek dotyczy produktów „szczególnie niebezpiecznych”. Proponujemy następujące brzmienie tego punktu: „Ulotka dotyczy produktu leczniczego, którego niewłaściwe stosowanie jest związane ze szczególnie wysokim ryzykiem dla pacjenta, a w szczególności...” Ad § 5.1. punkt 1) Należy przeredagować zapis tego podpunktu: „rozszerzenia podobnej drogi podania, w szczególności rozszerzenia podania pozajelitowego z dożylnego na domięśniowe” w następujący sposób: „rozszerzenia podobnej drogi podania, w szczególności rozszerzenia podania pozajelitowego —dożylnego o podanie domięśniowe”. punkt 3 należy uściślić pojęcie „skomplikowanej instrukcji stosowania” np. poprzez wypunktowanie takich instrukcji. W obecnym brzmieniu nie wiadomo co może być zaliczone do skomplikowanej instrukcji stosowania. Ad. § 6 punkt 4) Należy wykreślić fragment „po otrzymaniu pozwolenia na dopuszczenie do obrotu” - zamieszczenie tej informacji jest zbędne, a ponadto sugeruje się, że w wymienionych procedurach pozwolenie wydawane jest przed zaakceptowaniem druków. Ad. §8 punkt 4)

wydanie *.pdf do pobrania na: www.farmacom.com.pl

3_2009_pl_en_spf.indd 65

rozporządzenie ministra zdrowia

fi rm ma już skompletowaną dokumentacje rejestracyjną, brak okresu przejściowego może na wiele miesięcy wstrzymać.

Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

65 2009-09-11 22:12:47

rozporządzenie ministra zdrowia

Należy ten podpunkt uzupełnić o „przeciwwskazania” — są. istotnymi informacjami o bezpieczeństwie produktu leczniczego. Uwagi do załącznika do rozporządzenia Metoda badania czytelności ulotki Ad punkt 1: Proponujemy zrezygnować 7. fragmentu: „ ...z wykorzystaniem wszystkich sugestii z badania czytelności ulotki” Ad punkt 2: Osoba doświadczona, mająca odpowiednie umiejętności obserwacji i słuchania -przy takiej defi nicji może to być każdy, uważamy więc, że nie ma potrzeby W tym punkcie proponujemy przeredagować zdanie: „Badaniu czytelności ulotki należy poddać kolorowy projekt grafi czny lub próbkę ulotki takie, jakie planowane są do wprowadzenia do obrotu wraz z produktem leczniczym” w następujący sposób: „Badaniu czytelności należy poddać kolorowy projekt grafi czny lub próbkę ulotki w formie, planowanej do wprowadzenia do obrotu wraz z produktem leczniczym.” Ad. punkt 4: Należy zmienić fragment „Badaniu czytelności ulotki należy poddać ...” na „Zaleca się, aby w badaniu czytelności ulotki uczestniczyły:” - w punkcie 8 znajduje się. informacja, że to ulotka, a nie uczestnik badania jest poddawany badaniu czytelności. Ad punkt 6: Zamiast „Pomocne jest w tym” powinno być „Pomocne są w tym”. Podpunkt 2) należy przeredagować w następujący sposób: „weryfi kacja tekstu ulotki w trakcie badania czytelności, zgodnie z uzyskanymi wynikami” W podpunktach 3) i 4) mowa o potwierdzeniu czytelności ostatecznej wersji ulotki u 20 uczestników, tj. pozytywny wyniku 10 uczestników i powtórzenie badania na kolejnej grupie 10 uczestników. Tymczasem inne jest brzmienie punktu 1., w którym podano interpretacje pozytywnego wyniku. Należałoby w tym punkcie dać odnośnik do punktu l dotyczący interpretacji wyników, aby nie było niespójności. Ad punkt 7: Zamieszczono zalecenie, aby zestaw pytań dotyczył „wszystkich ważnych i trudnych zagadnień”, tymczasem w punkcie 9 zapisano, że zadawane pytania powinny „być ograniczone do minimum: zwykle wystarczy 12-15 pytań”. Biorąc pod uwagę fakt, że ulotka ma 6 punktów, w przypadkach niektórych produktów, wszystkich ważnych i trudnych zagadnień może być dużo więcej. Proponujemy zrezygnować ze słowa „wszystkich”, pozostawiając „ważnych i trudnych”. Ad punkt 9: Zamiast: „na ulotce” zapisać „w ulotce”. Podpunkt 6) uzupełnić zdanie: ...”jeśli jest on stosowany samodzielnie przez pacjenta za pomocą skomplikowanych urządzeń... Ponadto uważamy, że praktyczne sprawdzanie umiejętności posługiwania się produktem leczniczym może stwarzać problemy w przypadku niektórych postaci, np. „ampułko-strzykawek i wykracza poza założenia czytelności ulotki. Ponadto projekt rozporządzenia nie zawiera informacji, że „wykonanie badania czytelności ulotki” jest niezbędne przy dopuszczaniu do obrotu produktu leczniczego we wszystkich obowiązujących procedurach oraz wprowadzaniu zmian, jeśli mają wpływ na treść ulotki.” Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej: Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej, po zapoznaniu się z projektem rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badania czytelności ulotki, nadesłanym przy piśmie Pana Marka Twardowskiego, z dnia 22 czerwca 2009 r., znak: MZ-PL.O-460-8685-2/GR/09, nie zgłasza uwag do nadesłanego projektu. Prezes narodowego Funduszu Zdrowia: 1) Brak jest jednoznacznego wskazania, kto dokonuje oceny zastosowanej metody przeprowadzania badania czytelności ulotki (§ 3 ust. 2) oraz brak jest generalnego wskazania kto ocenia i zatwierdza nie tylko prawidłowość przeprowadzonych badań, ale również ostateczną treść ulotki; 2) z § 4 pkt 4 można wyprowadzić wniosek, który jak się wydaje nie jest intencją projektodawcy, że istnieją względy bezpieczeństwa stosowania produktu leczniczego, które nie mają istotnego znaczenia; nie jest zatem zrozumiała intencja tego przepisu, 3) proponuję rozważyć, czy treść § 5 ust. 1 pkt 3 nie została ujęta zbyt szeroko;

4) przepis § 5 ust. 3 projektu nie precyzuje, kto i na jakiej podstawie decyduje o konieczności dalszego potwierdzania czytelności ulotki, 5) w § 6 w pkt 2 niezrozumiałe jest użycie wyrazu „zwykle”, 6) w załączniku do projektowanego rozporządzenia; a) proponuję doprecyzować ust. 6 pkt 2, z brzmienia przepisu nie wynika jednoznacznie o jakich wynikach Jest mowa, skoro właśnie przeprowadzane jest badanie, czy chodzi o wyniki badań pilotażowych?, b) ze stosowania przepisu ust. 6 pkt 3 może wyniknąć sytuacja, że podczas badania czytelności ulotki, podmiot odpowiedzialny doprowadzi do tego, że uczestnik badania nauczy się na pamięć treści projektu ulotki („aż do czasu uzyskania pozytywnego wyniku u 10 uczestników”), w związku z tym proponuję doprecyzować przepis w tym kierunku , aby w badaniach za każdym razem uczestniczyły inne osoby. Polska Federacja Producentów Żywności: Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców zwraca się z wnioskiem o wyłączenie z zakresu projektowanego rozporządzenia produktów leczniczych przeznaczonych do specjalnych celów żywieniowych (FSMP). W związku z powyższym proponujemy, aby w § 1 projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia W sprawie badania czytelności ulotki dopisać tekst .produktów leczniczych przeznaczanych do specjalnych celów żywieniowych (FSMP)”. Po zmianie brzmienie § 1 byłoby następujące: „§ 1 Rozporządzenie określa sposób badania czytelności ulotki produktu leczniczego, z wyłączeniem produktów leczniczych przeznaczonych do specjalnych celów żywieniowych {FSMP} oraz produktów leczniczych weterynaryjnych []’ Produkty FSMP. jako środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego, zgodnie z obowiązującymi w Unii Europejskiej przepisami, pod leg a ją wymogom prawa żywnościowego, ze szczególnym uwzględnieniem rozporządzenia Ministra Zdrowia 2 dnia 17 października 2007 r. w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wydanego na mocy ustawy Z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Rozporządzenie w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego stanowi wdrożenie do przepisów prawa polskiego m.in. Dyrektywy Komisji 1999/21/WE z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie dietetycznych środków spożywczych specjalnego przeznaczenia medycznego, która reguluje kwestie produktów FSMP. Wyżej wymienione przepisy nie zawierają wymogu wykonywania badania czytelności ulotki, ponieważ treść informacji przeznaczonych dla konsumentów jest ściśle określona w ww. przepisach, włączając konkretne sformułowania.Informacje przekazywane konsumentom umieszczane są na opakowaniu produktów, a sposób oznakowania, jak i zakres ww. informacji podlega wspomnianym regulacjom z obszaru prawa żywnościowego. Zgodnie z tymi regulacjami, na etykiecie umieszczane są informacje dotyczące wartości energetycznej, zawartości białka, węglowodanów, tłuszczu, średniej ilości każdego składnika mineralnego i każdej witaminy obecnej w produkcie, wyrażane w postaci liczbowe), na l00g lub na 100 ml produktu gotowego do spożycia. Umieszcza się także informacje dotyczące osmolarności (jeśli jest to zasadne) oraz o pochodzeniu i charakterze białka i/lub hydrolizatów białka zawartych w produkcie. Obowiązkowe dane poprzedzone wyrazami „WAŻNA INFORMACJA” dotyczą miedzy innymi informacji, że produkt musi być używany pod nadzorem lekarza, stwierdzenia, czy produkt jest odpowiedni do używania jako jedyne źródło pożywienia oraz dla jakie] grupy wiekowej jest przeznaczony. Dodatkowo na opakowaniu zamieszcza się informację, w jakim schorzeniu produkt jest przeznaczony do postępowania dietetycznego, jak również opis właściwości i cech, które czynią produkt użytecznym, w odniesieniu do jego zawartości. Informacje te podlegają ocenie merytorycznej w trakcie procesu rejestracji. Szczególnie chcielibyśmy zaznaczyć, że zamieszczanie wszelkich oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych jest uregulowane w Rozporządzeniu (WE) Nr 1324/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności, które w sposób bardzo restrykcyjny podchodzi do treści oświadczeń. Ponadto, zgodnie z wytycznymi Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) oraz Światowej Organizacji Zdrowia, na etykietach obowiązkowo zamieszczona jest instrukcja właściwego przygotowania, zastosowania i przechowywania produktu po otworzeniu opakowania. W celu poprawy komunikacji z konsumentem, instrukcja na opakowaniu produktu często jest zilustrowana piktogramami. Źródła: www.e-gmp.pl, www.mz.gov.pl

wydanie *.pdf do pobrania na: Świat Pr zemys ł u Far mac eut ycznego • 3/20 0 9

3_2009_pl_en_spf.indd 66

www.farmacom.com.pl

2009-09-11 22:12:50