d Erfgstoeein
eidn o g f r E ste
fgsoteeidn r d E e o Erfgstein
ed Erfgsotein
d e o g f Eredstein o g f r E s t ein
d Erfgstoeein
d Erfgstoeein
d drnGE rfgstoeeidn e ! o E E d dn rfgstoeein PAST OP g e e f o o g r g f f Er stein E E stEei stei
Doeboekje uitsluitend voor erfgoedologen in spe
d Erfgstoeein
d Erfgstoeein
dn e o g f r E sdtei e o g f r E s t ein Mechelen en de Mechelse regio
Dit boekje is van erfgoedexpert:
rveel over? Waar weet jij supe t hier! Teken of schrijf he
Vervolledig jouw portret! 02
Hallo daar! Welkom op Erfgoeddag! Mag ik mezelf even voorstellen? Ik ben Erfgoedstein. Ja, familie van die andere ‘-stein’. Over erfgoed weet ik alles. Echt waar! Ik ben de Einstein van de erfgoedwerkers. Dat had je niet verwacht, he? Vandaag ben ik jouw gids. Alles wat ik weet over de zorg voor kostbare erfgoedschatten zal ik je laten ontdekken. Zo ben je op het einde van de rit vast even slim als ik en heb je een echt diploma verdiend. Jippie! Ben je er klaar voor? Snel op pad dan, we hebben geen tijd te verliezen!
E=MC2
Erfgoed
dn e o g f r E s t ei
Hé, ik ben misschien niet zo slim als Erfgoedstein, maar ik kan wel vliegen Samen met Erfgoedstein gids ik je langs alle leuke kinderdoedingen op Erfgoeddag.
2 Cultuur Mechelen
dn e o g f r E s t ei 03
ERFGOED? Wadisda? Erfgoed is alles wat we bewaren van vroeger omdat we het de moeite waard vinden. En dat is veel meer dan je zou denken. Soms gaat het om hele sjieke, dure dingen, zoals schilderijen of oude handschriften in een museum of een archief. Maar ook gebouwen kunnen erfgoed zijn. Of potjes, vazen en beenderen die archeologen opgraven.
gstoeeidn
Zelfs heel gewone spullen worden bewaard om hun geschiedenis. Zo heb jij vast ook erfgoed waarvan je houdt en dat je altijd wilt bijhouden. Je lievelingsknuffel van vroeger bijvoorbeeld, je fotoalbum of dat mooie horloge van je opa.
04
ERFGOED?
dn e o g f r E s t ei
Er
eidn
Wist je trouwens dat erfgoed ook kan bestaan uit dingen die je niet echt kan vastnemen? Verhalen kunnen bijvoorbeeld ook erfgoed zijn, of oude gewoonten of feesten of liedjes. Al die dingen blijven leven zolang mensen er iets mee doen of erover praten. Generaties lang, van vader op zoon en van moeder op dochter.
dn e o g f r E s t ei
o g f r E ste
05
Waarom stoppen we vandaag de tijd? Omdat mensen van erfgoed houden, hebben ze een speciale dag in het jaar gekozen om al die leuke dingen extra te vieren en te tonen. Die dag heet Erfgoeddag en valt dit jaar op zondag 21 april. Dit jaar ontdekken we samen hoe we al die erfgoeddingen kunnen bewaren. We proberen eigenlijk om de tijd stil te zetten Zo kunnen er later nog veel mensen naar kijken en van genieten! Net zoals ook jij zorg draagt voor al je lievelingsspullen zodat je er nog lang mee kan spelen. Snel! Aan de slag! Een heleboel mensen en verenigingen uit Mechelen en omstreken doen heel erg hun best om goed te zorgen voor ons erfgoed. Wil je weten hoe ze dat doen? Ik laat het je zien! We steken samen ook de handen uit de mouwen en leren zo de kneepjes van het vak. Zo worden we erfgoedexperten van de dag! 06
Het stoppen van de tijd moet toch anders kunnen . .
Dit boekje werd gemaakt samen met alle organisaties die op Erfgoeddag iets speciaals doen voor kinderen. Alle praktische info over de activiteiten vind je op p.20.
Doe-opdracht
Wat vind jij belangrijk om te bewaren voor later en wat niet? Verbind de voorwerpen met de vuilnisbak (niet bewaren) of de schatkist (bewaren)
niet bewaren
bewaren
07
MECHELEN
echelen M a e s u M e k j i l e d e St In een stadsmuseum vind je heel wat voorwerpen die iets vertellen over de geschiedenis van jouw stad. Maar het museum doet meer dan alleen maar voorwerpen bewaren. De museumwerkers maken ook tentoonstellingen (soms ook buiten hun eigen gebouw), schrijven boeken of geven leuke workshops voor kinderen. In het atelier van de uurwerkmaker In het atelier zie je een verzameling klokken van de uurwerkmaker. Je ontdekt er het verschil tussen een klok die werkt en eentje waarvan de tijd stil bleef staan. Samen met de uurwerkmaker ga je aan de slag met tandwielen en raderwerk in de mini-restauratie-workshop. Je kan er ook je eigen klok maken. Vergeet de tijd, laat je fantasie de vrije loop en neem je zelfgemaakte klok mee naar huis!
08
WEETJuEurw! erk
et or dat h werkt. rgt ervo o ct z e r rf te e p wach ren was De toren int-Romboutsto horloge ls o p t S e e h dern ie a v r van d a g a itvindin e klok w u d e ut, n d re fo r o to Vo de rwerk erk van p dit uu het uurw p baseerde. Lie t. a o en te la l. een zich n kwam iedere rk stilvie da t uurwe e h r e was. e t n e n h a t a w hoe la as het Erger w nd meer t niema Dan wis
Kan jij een torenuurwerk opwinden? Kom het proberen en maak kans op een bezoek aan de Sint-Romboutstoren onder begeleiding van de torenwachter.
Doe-opdracht De torenwachter wil het torenuurwerk opwinden, maar er is iets misgelopen met de plaatsing van de tandwielen. Plaats jij het juiste tandwiel terug zodat het uurwerk terug werkt?
? 09
MECHELEN
ke Kantclub Etterjef Ken jij van die prachtige kanten kraagjes en sjaals die je soms aan hele deftige oude jurken ziet? Het was een hele klus om met al die klosjes zo’n werkstukjes te maken. En vandaag kennen steeds minder mensen de truukjes en kneepjes om dat te doen. De mevrouwen van Etterjefke vinden dat jammer en willen iedereen terug leren kantklossen. Initiatie kantzorg Tijdens een initiatie kantzorg leer je op welke manier je mooie kantwerkjes best kan bewaren. Je mag kantwerkjes zelf in een sopje steken, voorzichtig aan de slag gaan met naald en garen en zo zelf een kantwerkje herstellen of de werkjes veilig leren inpakken. Alle kneepjes van het conserveringswerk komen aan bod!
10
WEETJE!
Op 22 sep tember 19 84 trouw dochter v de Prinse an onze k s Astrid, Lorenz v o an Oosten ning, met Aartsh ri jk . In haar jurk ertog graag mo oie stukje wilde ze koninkli s k ant van jke famil de ie. De ka heel oud. ntstu Ze d ze dus her ateerden uit 1887 kjes waren . Iemand stellen! D moest ie eer kw mevrouw am toe a uit Mech an een Van de Sa elen. Haar naam is nde-Van Olivia Horenbee ck.
Doe-opdracht
Kan jij deze rebus oplossen?
-w
-d
+ ten
met vooruitgeit! de
g=r
-v
L=p
Oplossing: Erfgoedschatten bewaren is top!
zzz zzz zzz zzzzzz
h=g
11
MECHELEN g Vlaamse Kunstkrin voor Marqueteurs Marqueteurs zijn mensen die inlegwerk maken: mooie patronen van hout in allerlei vormen en kleuren. Klinkt dat een beetje ingewikkeld? Dat is het ook. Dus maken ze reclame voor hun vak, ze geven lessen en organiseren tentoonstellingen. Initiatie Marqueterie De Marqueteurs vinden dat je niet jong genoeg kan zijn om zo’n mooi ambacht te leren. Daarom laten ze ook kinderen oefenen op hun eerste inlegwerkje. Leer tijdens de initiatie met enkele eenvoudige kunstgrepen je eigen houtinlegwerkje maken en neem het daarna mee naar huis.
12
Vroeger werden heel veel dingen met de s. hand gemaakt in plaats van met machine eid. Dat kostte best wat tijd en vaardigh t Enkele oude ambachtslui zitten verstop g in de woordzoeker. Zoek jij hen teru zodat we ze niet vergeten?
?!
dn e o g f r E s t ei
q p i x n y j j q n o d d b x i j n r p
z u a v u z b k y s b q p l m g k g e e
t k y g j w q f x r v k u q t n u p n c
k h e u m a n d e n v l e c h t e r h e
b o h e s m f q p x g f j z w y j v e j
z u s t k g c t t v b b g o j t b u t i
c t d k f i j f l b b h x m p f f x g v
a d v j t b q i v l k o l j c u k x w o
l r e l i a s e t v m e a c k t x j m x
i a x i v s j y m m f f o y q y r l v m
g a u a r s r o s f e s a f w j h d k i
r i q p h x k l w c g m r x l y n k h d
a e v q q q q i q w l i t j x m s n e r
a r y w q m d e x d v d v l n b h g e w
f e f j q g v o s k l n g z k r y e i h
b e p b u x s f u r z m s t r l z x j o
v v x d k l l d u i c i o j y r i r q o
y p l l q k r p n b f v w r e f a v t m
p r i s l e l m w d z k l k j e i g c b
e v o v s e p k d d u n f v b k z c s p
Oplossing: hoefsmid, caligraaf, mandenvlechter, houtdraaier
Doe-opdracht
13
MECHELEN
Erfgoedcel Mechelen In en rond Mechelen zit een hoop schitterend erfgoed. De Erfgoedcel wil dat aan zo veel mogelijk mensen laten zien. Ze helpen om tentoonstellingen te maken met dat erfgoed, of een beeldbank op te bouwen met allemaal foto’s en prenten van oude en nieuwe Mechelaars. De Erfgoedcel zorgt er ook voor dat Erfgoeddag in en rond Mechelen goed verloopt. Papierrestauratie Restauratievakvrouw An Taveirne geeft je inzicht in de speciale zorg die nodig is voor handschriften en oude boeken. Het Stadsarchief maakte een selectie van beschadigde documenten die je spelenderwijs leert herstellen en bewaren. Reuzenrestauratie De restauratrice die de Mechelse reuzenfiguren behandelt, geeft je achter-de-scherminformatie over haar werk. Je kan zelf aan de slag door enkele beschadigde reuzenhoofden te leren herstellen en bewaren. .. Tot slot kan je je eigen masker creeren op basis van een reuzenmal.
14
WEETJE!
oet Mechelse st rd n erg oude ee aa ei is B g os an R De Ommeg oorke, het gn e si st p O at s la n al . De waar figure familie in meelopen tig in tw n en ze jf eu en de R ng was vi stoet uitgi t uit op keer dat de Dit jaar gaat de stoe ! n r. de be le m ge te jaar s en 1 sep 25 augustu n n de reuze stauratie va iek. re st la de p s n in de Tij en bewaard fd r aan oo h ee m n u f worden h en zuursto niet ze r kan er ge ie m an or m tw e Op di oor de hou rd aa w , en . de hoofd beschadigen meer kan
Doe-opdracht
Tekenaar Alfred Ost heeft tekeningen gemaakt van de Ommegangsfiguren. van plaats Zoals je kan zien is er vanalles misgelopen! De hoofden van de figuren zijn terug orde op zaken? veranderd en de letters van hun namen zijn door elkaar gehaald. Breng jij
aam terug! h c i l n j i m f Gee ioten !!! Stel etje id lijk?!! moge Hoe is het
oteeidn g f r E s d Erfgstoeein Erfdogtseein
Mekel
Mekie
Mekie is Mieke, Kalaske is Klaaske, Mekel is Kemel, Erfdogtseein is Erfgoedstein
Kalakse
15
PUTTE Vzw Speelbergen – ns Heem Dr.Jozef Wey Jozef Weyns was een belangrijke meneer die onderzoek deed naar de geschiedenis van het ‘gewone leven’. Hij woonde op het mooie domein ‘Ter Speelbergen’. De organisatie ‘vzw Speelbergen’ wilt alles wat Jozef Weyns ons geleerd heeft over vroeger bewaren en tonen aan het publiek. Kinderspelen Wil je graag weten hoe jouw grootouders en overgrootouders dat speelden? Ter Speelbergen haalt een hele hoop speelgoed van vroeger naar boven. Je leert hoe kinderen vroeger speelden en kan het zelf uittesten! Zin om te spelen? Aan de slag!
02
Wie zei dat erfgoedmensen altijd serieus zijn?
WEETJE!
Het bikkelspel is een oud spel dat je kan spelen met kleine botjes. Je kan ook schelp jes of steentjes ge bruiken. STAP 1: Neem vi jf bikkels botjes, schelpjes of steentjes) in je hand. Gooi ze omhoog en probeer er zo veel mogelijk te vangen op de rug van je hand . STAP2: Raap de bikkels die op de grond gevallen zijn ee n voor een op. Go oi telkens een bikkel die je opraapt de luch t in, samen met de bikkels op de rug van je hand. Probeer ze samen op te vangen.
Bikkels
Doe-opdracht Kan jij de oude speelgoedstukken linken aan hun moderne variant? Trek pijlen tussen het oude en het nieuwe speelgoed.
Oplossing: tol-beyblade, schaats vroeger-schaats nu, bikkels-pro jax 17
DUFFEL
Museum
Het Gasthuis Museum ‘Het Gasthuis’ vind je in een groot kasteelgebouw in Duffel. Heel lang geleden woonde er een echte kasteelheer. Later werd het kasteel een ziekenhuis en nog later een school voor verpleegsters. Van deze school werden heel wat dingen bewaard. Die vind je nu in ‘Het Gasthuis’ terug, samen met heel wat nog oude en vooral mysterieuzere apparaten, beelden en prenten. Stap in onze teletijdmachine Ben je klaar voor een reis door de tijd? In het museumgebouw en de basisschool kan je op zoek gaan naar sporen van vroeger. Hoe gingen kinderen vroeger naar school? Hoe zag jouw straat er vijftig jaar geleden uit? Wie zoekt, die vindt! 18
Doe-opdracht Stap je mee in de teletijdmachine van mijn collega professor Kuckuck? Naar welk tijdperk wil jij reizen? Wil je voor even een stoere ridder zijn of liever mammoeten vangen in de prehistorie? Teken het hier!
19
VER
E-WA SINT-KATELIJN Erf en Heem vzw
De mensen van ‘Erf en Heem’ onderzoeken hoe de mensen uit Sint-Katelijne-Waver vroeger leefden. Ze organiseren tentoonstellingen en schrijven ook boeken over alles wat ze ontdekt hebben. Ze doen bijvoorbeeld onderzoek naar kunstenaars, onderwijs landbouw en de oorlog in hun gemeente. Maak tijd om te schrijven Vergeet even Facebook en e-mails! Nestel je op de houten schoolbanken in het ‘klasje van toen’ en leer alles over het schoolgaan in de periode 1830-1950. Je kan trouwens tal van oude schrijfpennen uitproberen! 20
Eurekahe!t licht)
zie ik (ja, af en toe
dn e o g f r E s t ei
dn e o g f r E s t ei
Doe-opdracht Omcirkel de voorwerpen die hier niet thuishoren.
21
HEIST O/D BERG
Berg Gemeentearchief Heist o/d Archieven bewaren oude documenten van gemeenten en steden en hun inwoners. Elke gemeente of stad heeft een archief, ook Heist o/d Berg. Iedereen die opzoekingswerk doet naar de geschiedenis van Heist o/d Berg kan er terecht. Je kan in het archief bijvoorbeeld de geschiedenis van een vereniging opzoeken of op zoek gaan naar jouw voorouders. De tijd in handen van een tienjarige jongen uit de 18e eeuw Het Stadsarchief bezit een oud document uit 1717. Het is een overeenkomst tussen een notaris en een Heistse jongen van 10 jaar. De jongen, die Peter heette, moest het uurwerk in de toren van de kerk opwinden. Wil je meer weten over het leven van deze speciale jongen? Een toneelstuk vertelt je alles! Daarna leer je zelf een document in een oud handschrift schrijven... 22
Doe-opdracht Peter moet het uurwerk in de toren van de kerk opwinden, maar is de sleutel van de kerk kwijt. Leid jij hem snel door het doolhof zodat hij de klok op tijd kan luiden? Kerk
sleutel, bevind zich hier
Peter
23
ik vond alles leuk! Ziezo! Ik heb je nu alles laten zien wat ik weet over het bewaren en verzorgen van erfgoedschatten. Je bent bijna klaar om je diploma van erfgoedzorger in ontvangst te nemen! Zou je me nog willen vertellen welke activiteit of doe-opdracht je het leukst vond? Ik ben echt super benieuwd.
dn e o g f r E s t ei
Naam
Zorgt als de allerb este voor erfgoe dschatten Erfgoeddag, 21 april 2013 in Meche len
Diploma uitgere ikt door: Erfgoedstein, Professor in de Erfgoedologie.
24
Vond ik leuk:
dn e o g f r E s t ei
Naam
Zorgt als de allerbeste voor erfgoedschatten Erfgoeddag, 21 april 2013 in Mechelen
Diploma uitgereikt door: Erfgoedstein, Professor doctor honoris causa in de Erfgoedologie.
25
!
Jippie! ik heb ook een diploma ontvangen
26
Kinder-doe-activiteiten Heist-op-den-Berg Pro gra mma d e o Gemeentearchief Erfgstein d d in tijd in de handen van een tienjarige jongen uit de 18e eeuw. Erfgstoeein ErfgstoeeDe Workshop: Om 13.30u en 15u Reservatie nodig: maximum 20 plaatsen overzicht per workshop 015 75 86 86. Oude Gemeentezaal, Kerkplein 11, 2220 Heist-op-den-Berg Contact op Erfgoeddag: 0492 94 90 82
Erfgoeddag in Lamot
Duffel
Erfgoedcel Mechelen
Museum Het Gasthuis
Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | Papierrestauratie Doorlopend tussen 10 en 18u Omwille van de zorg voor het behandelde erfgoed kunnen max. 10 kinderen tegelijk aan de slag.
Zoektocht: Stap in onze teletijdmachine Doorlopend tussen 10 en 18u Rooienberg 21b, 2570 Duffel Contact op Erfgoeddag: 015 32 11 39
Workshop: Erfgoedzorgers in de dop| Reuzenrestauratie Doorlopend tussen 10 en 18u
Putte
Vlaamse Kunstkring voor Marqueteurs
vzw Speelbergen-Heem Dr. Jozef Weyns
Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | Initiatie marqueterie Doorlopend tussen 10 en 18u Kantclub Etterjefke
Workshop: Kinderspelen Doorlopend tussen 10 en 18u Peredreef 5, 2580 Putte Contact op Erfgoeddag: 015 22 82 35
Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | Initiatie kantzorg Doorlopend tussen 10 en 18u
Sint-Katelijne-Waver
d Erfgstoeein
d Erfgstoeein
Stedelijke Musea Mechelen Workshop: Erfgoedzorgers in de dop | In het atelier van de uurwerkmaker. Doorlopend tussen 10 en 18u Workshop: Start de tijd Doorlopend tussen 10 en 18u
d Erfgstoeein
d Erfgstoeein
d Erfgstoeein
Erf en Heem vzw Demonstratie: Maak tijd om te schrijven Doorlopend tussen 10 en 12u. en tussen 13.30 en 18u Borgersteinlei 203, 2860 Sint-Katelijne-Waver Contact op Erfgoeddag: 015 55 34 35
d Erfgstoeein
27
IS T A R G
Ja ja, de tijd vliegt, net zoals ik.
Coordinatie: Erfgoedcel Mechelen, Van Beethovenstraat 8-10, 2800 MECHELEN, 015 29 49 10 Verantwoordelijke uitgever: Heidi De Nijn, Onder den Toren 12A, 2800 MECHELEN Vormgeving: YELL! Druk: Swinnen Printing Copyright Beeldmateriaal: Gemeente Putte - Stedelijke Musea Mechelen - Dienst Archeologie Stad Mechelen, Sinte-Mette Comite, Koninklijke Kring voor Oudheid, Letteren en Kunst van Mechelen Erfgoedcel Mechelen - Speelgoedmuseum Mechelen Fotografie: Phile Deprez, Jonas Maris, Johan Buts, Jan Smets We streven er naar de wettelijke bepalingen in verband met de intellectuele eigendom van de beelden in deze brochure te respecteren. De vermelding van fotografen en/of rechthebbenden van de gebruikte beelden werd opgenomen in het colofon. Indien u toch meent dat het auteursrecht van een fotograaf of het portretrecht zou geschonden zijn, neem dan contact op met de Erfgoedcel Mechelen zodat de situatie kan worden rechtgezet. Erfgoeddag is aan initiatief van FARO, Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed vzw, in samenwerking met de erfgoedgemeenschappen in Vlaanderen en Brussel. Erfgoeddag is mogelijk dankzij de steun van:
CJP <26j
Wettelijk depot: D/2013/00797/011 Tenminste houdbaar tot: april 2014. Made in Belgium
â&#x20AC;&#x2DC;t is weer voorbij!