De Krant van
t Rhodeland
’
Jg.
4,
n°1il apr 4 201
Erfgoednieuwtjes uit het Land van Rode (Melle, Merelbeke, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem) De Krant van ’t Rhodeland verschijnt tweemaal per jaar en is een gratis uitgave van de erfgoedcel Viersprong Land van Rode.
laatste nummer
Erfgoeddag 2014: Grenzeloos Op 27 april 2014 vindt naar jaarlijkse gewoonte Erfgoeddag plaats. Erfgoeddag staat in 2014 volledig in het teken van grenzen. Deze Erfgoeddag is een open uitnodiging aan elk van ons om onszelf en anderen te laten zien hoe erfgoed en onze koesterende omgang ermee al heel vaak grenzeloos en onbegrensd is en het nog meer kan worden. In het Land van Rode en omstreken worden tal van erfgoedactiviteiten opgezet rond het thema Grenzeloos. Heel wat (erfgoed)organisaties en -vrijwilligers halen alles uit de kast om er samen met jou een onvergetelijke dag van te maken.
Erfgoeddag in het Land van Rode Goed om weten: Erfgoeddag vindt plaats in gans Vlaanderen op zondag 27 april 2014. Alle activiteiten zijn gratis. Bij alle activiteiten staat vermeld of ze al dan niet toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers.
Groen > toegankelijk voor rolstoelgebruikers Oranje > gedeeltelijk toegankelijk voor rolstoelgebruikers Rood > niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers Deze activiteit werd speciaal voor gezinnen en kinderen (-12 jaar) ontwikkeld.
Merelbeke Tentoonstelling
Gemeente Merelbeke Van Merelbeke statie en de ijzeren weg Gelegen op de grens tussen Merelbeke, Gent en Melle is het niet altijd duidelijk tot welke gemeente het station van Merelbeke nu werkelijk behoort. De grens is vaag. Oude beelden, objecten en interviews met vroegere personeelsleden geven je een realistisch beeld van het treinverkeer in Merelbeke. Je ontdekt de geschiedenis van de treinmobiliteit in Merelbeke en daarbuiten.
Co llec tie
De Munte
Fietstocht
Gemeente Merelbeke Erfgoedfietstocht binnen de grenzen van Merelbeke Flora Een ontspannende fietstocht brengt je langs de gloednieuwe erfgoedborden in MerelbekeFlora. Een gids geeft uitleg bij de oorsprong van vreemde straatnamen, vertelt het verhaal achter de gevels van markante gebouwen, frist het bloemisterijverleden van de streek op en haalt de geschiedenis van de bombardementen op Merelbeke-Flora tijdens WO II aan.
Stationsgebouw Merelbeke Merelbekestationsplein 16, 9820 Merelbeke doorlopend van 10 tot 18 uur, rondleidingen om het uur. De tentoonstelling is ook open op zondag 4 mei. Organisatie: Gemeente Merelbeke Contact: Mieke Van Damme,
Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke, T +32 9 210 32 92, E: mieke.van.damme@merelbeke.gov.be
Collectie Erwin Ketels
Plaats:
Stationsgebouw Merelbeke Merelbekestationsplein 16, 9820 Merelbeke van 14 tot 16 uur, vertrek aan station Merelbeke Organisatie: Gemeente Merelbeke reservatie: inschrijven verplicht
via 09 210 32 92 (enkel in de voormiddag) of via mieke.van.damme@merelbeke.gov.be. Contact: Mieke Van Damme,
Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke, T +32 9 210 32 92, E: mieke.van.damme@merelbeke.gov.be
Tentoonstelling
Plaats:
Gemeente Merelbeke Morseberichten en modeltreinen
Oude RTT-gebouw Hoek Peter Benoîtlaan 172 en de Mellestraat, 9820 Merelbeke
i.s.m. ETWIE
Plaats:
naar
Kort punt lang lang … het ontcijferen van doorgeseinde boodschappen is geen sinecure en enkel ingewijden kunnen de codes begrijpen. Wist je trouwens dat morse nog steeds het snelste communicatiemiddel is, sneller dan sms of e-mail? Ga mee op ontdekkingstocht en probeer samen met zendamateur Maurice De Caluwé een geografisch zo ver mogelijk afgelegen zendstation te bereiken!
Wil je morsecode leren kennen? Ga naar het stationsgebouw van Merelbeke, Merelbekestationsplein 16, 9050 Gentbrugge. doorlopend van 10 tot 18 uur. De tentoonstelling is ook open op zondag 4 mei. Organisatie: Gemeente Merelbeke Contact: Mieke Van Damme,
Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke, T +32 9 210 32 92 E: mieke.van.damme@merelbeke.gov.be
de krant van ‘t Rhodeland • april 2014
Multimedia-presentatie
i.s.m. GC De Kluize Oosterzele Fans of Land van Rode toont filmpjes waarin nieuwkomers (niet-Belgen) vertellen welk cultureel erfgoed hen opgevallen is bij hun aankomst in Vlaanderen en meer bepaald in het Land van Rode. Welk cultureel erfgoed vonden ze merkwaardig? Zijn er gelijkenissen met hun eigen cultureel erfgoed? Welke gebruiken vonden ze eerder vreemd en hoe gaat het er in hun eigen cultuur aan toe? Grappig & leerrijk!
tentoonstelling
Op Erfgoeddag staat de oude pastorij van Munte volledig in het teken van de duivensport. We doen de geschiedenis van deze volkssport uit de doeken aan de hand van oude foto’s, voorwerpen en getuigenissen. Hoe wordt een duivenwedstrijd georganiseerd? Welke duiven zijn de snelste? En hoe wordt de snelheid gemeten? Na een bezoek aan deze expo, kent de duivensport geen geheimen meer voor jou.
Co llectie Etien ne Walraed
Plaats:
Oude pastorij Munte Munteplein 6, 9820 Merelbeke
Organisatie: De Muntenaar Contact: Jos Ottermans, Torrekensstraat 48,
Maar denk er aan dat u, net als de Earthrise-foto, misschien maar de helft van het cultureel-erfgoedverhaal ziet, dat er allerlei zaken achter de schermen gebeuren, rond registratie, klimaatbeheersing of behoud en beheer. Allerlei zorgzaam-koesterende activiteiten die geduldig worden uitgevoerd, dag in, dag uit, jaren na elkaar. Zaken die u doorgaans niet te zien krijgt, omdat ze meestal plaatsvinden in afgegrensde – niet zomaar voor het publiek toegankelijke – zones. Erfgoeddag is de ideale dag om erfgoedwerkers aan te spreken en te laten vertellen of tonen hoe belangrijk al dat werk achter de schermen is om voor het cultureel erfgoed te zorgen. Hoe belangrijk de blijvende en hopelijk sterkere steun is van u en de volksvertegenwoordigers en ministers die voor u werken om mogelijk te maken dit op een zorgzame en duurzame manier te doen en ook maatschappelijk relevant te maken. De overdracht en grensovergangen tussen verleden, heden en toekomst regelen: hoe belangrijk is dat niet? Geniet grenzeloos op 27 april 2014 en we zien elkaar natuurlijk ook volgend jaar, op 26 april 2015, graag terug op de Erf!-dag. Koester en versterk samen met ons het draagvlak voor cultureel erfgoed. In naam van de Stuurgroep Erfgoeddag,
door de Kolonie en Moussem om 15 uur.
Ook het thema is grenzeloos en werd op allerhande manieren geïnterpreteerd.
Organisatie: Erfgoedcel Viersprong Land van Rode Contact: Roos Coppens, Sint-Antoniusplein 10,
Merelbeke wijdt jullie in in de wereld van de morseberichten en de modeltreinen, dit alles in het stationsgebouw. In hetzelfde gebouw kan je ook een fototentoonstelling bezoeken over de geschiedenis van de treinmobiliteit aan de hand van oude beelden, objecten en interviews.
9860 Oosterzele,T +32 9 363 88 54. E: roos.coppens@4sprong.be
sint-lievens-houtem
In de buurt verrassen we jullie met een echte erfgoedfietstocht langsheen de gloednieuwe erfgoedborden en bezienswaardigheden van Merelbeke-Flora.
lezing
Heemkunde Houtem Steen zonder grens Balegemse steen is een sterk kalkhoudende zandsteen en werd al gebruikt door de Romeinen. De Balegemse steenader loopt van Oosterzele over Sint-Lievens-Houtem tot in Hofstade en Meldert. Archeoloog Nico Van der Beken vertelt over deze steensoort en de fossielen die erin teruggevonden werden. Een erfgoedfietstocht gidst je in de namiddag langs enkele voormalige steenputten.
Plaats:
Kerk Munte Munteplein, 9820 Merelbeke
Plaats:
Parochiale kring Vlierzele Vlierzeledorp, 9520 Sint-Lievens-Houtem
(tocht van 20 kilometer). Organisatie: Heemkunde Houtem Contact: Eric Van den Driessche, Hemelrijk 22,
9520 Sint-Lievens-Houtem, T +32 498 598 916 E: heemkunde.houtem@gmail.com
doorlopend van 10 tot 18 uur. De tentoonstelling is ook open op zondag 4 mei. Organisatie: De Muntenaar Contact: Jos Ottermans, Torrekensstraat 48,
9820 Merelbeke, T +32 471 071 145, E: jobeka@skynet.be
Erfgoeddag in de regio
tentoonstelling en lezing
Huys De Cocker Twee missionarissen uit Huys De Cocker in Ubangi
LOCHRISTI
i.s.m. werkgroep erfgoed Melsen Michel en Palmyra De Cocker, beiden uit Melsen, trokken tijdens de jaren 30 als missionaris naar Noordwest-Congo. De brieven die ze nalieten, vormen een rijke bron van informatie over de rituelen van de lokale bevolking, de inrichting van de missieposten en het koloniale verleden. Hun lange staat van dienst maakt hen tot bevoorrechte getuigen van het koloniale en postkoloniale verleden.
TENTOONSTELLING
Sierteeltmuseum Lochristi (LoS) Sierteelt: samenwerking en strijd over grenzen heen i.s.m. DSMG (Documentatiecentrum voor Streek geschiedenis dr. Maurits Gysseling) en Heemkundige Kring De Oost-Oudburg
Plaats:
Huys De Cocker, Gaversesteenweg 716, 9820 Merelbeke doorlopend van 10 tot 18 uur. Lezing om 15 uur door pater Henrix. Organisatie: Huys De Cocker Contact: Gaversesteenweg 716, 9820 Merelbeke,
Collectie Huys De Cocker
De Gentse sierteelt heeft al meer dan twee eeuwen een internationaal karakter. Planten, zaden en stekken werden van overal ter wereld aangebracht en hier veredeld. De export was van levensbelang en moest dikwijls opboksen tegen buitenlands protectionisme. De productie werd gepromoot op de Floraliën en buiten landse beurzen. Ook de Begoniafestivals lieten de wereld in bloemen zien.
T +32 479 359 829, E: decocker@telenet.be
Plaats:
Sierteeltmuseum LoS Dorp 83, 9080 Lochristi – Zaffelare Parkeren kan nabij de kerk van Zaffelare. Het LoS bevindt zich in de oude pastorie en de pastorietuin, 300 meter ten westen van de kerk. Het Sierteeltmuseum bevindt zich op de pas gerenoveerde site van de oude pastorie van Zaffelare. Een groene long (6.500m²) in het hartje van Zaffelare, met daarin de schitterende gerenoveerde oude pastorie. De site is zeer makkelijk te bereiken en ligt op korte afstand van de R4 en de E17. van 10 tot 18 uur, rondleidingen om 10, 11, 14, 15, 16 en 17 uur, bloemteeltdemonstraties om 11, 13 en 15 uur. Doorlopend kleur- en zoekwedstrijden voor gezinnen. Organisatie: Sierteeltmuseum LoS Contact: Dorp 83, 9080 Lochristi - Zaffelare
Reservatie: Inschrijven verplicht via 0479 359 829 of via decocker@telenet.be
In de kerk van deelgemeente Munte tonen oude kaarten jullie de grenzen van Merelbeke van toen en nu. In de ‘oude’ pastorij staat Erfgoeddag volledig in het teken van de geschiedenis van de duivensport en van de finesses van de sport.
om 10u30, erfgoedfietstocht tussen 13u30 en 14u30.
E: vriendenvanwilly@gmail.com
In Melsen zijn dan weer twee missionarissen op ‘bezoek’. Michel en Palmyra De Cocker trokken in de jaren 30 naar Congo. Aan de hand van een tentoonstelling en een lezing maken we kennis met hen en de lokale bevolking. In Oosterzele brengt de erfgoedcel filmpjes onder de titel ‘fans of Land van Rode’. Nieuwkomers geven vanuit hun perceptie een beeld van ons erfgoed, of minstens hoe zij het ervaren. Verder toont GC De Kluize de voorstelling UMM door de Kolonie en Moussem, inspirerend, maar ook speels. Een educatieve workshop voor en met kinderen sluit de dag af. In Sint-Lievens-Houtem brengt de gloednieuwe vereniging Heemkunde Houtem de geschiedenis van de steenader van de Balegemse steen, en die gaat terug tot de tijd van de Romeinen. Melle brengt een lezing van Henk Tyberghein over de inzet van de zeppelins tijdens WO I en de rol van het vliegveld van Gontrode. Alvast een voorsmaakje van het project dat de erfgoedcel plant rond de voormalige vliegbasis. U ziet het, een programma om de vingers van af te likken. Ik hoop jullie op één van deze activiteiten te mogen begroeten en dank nu al iedereen die zijn steentje bijdraagt tot het slagen van deze Erfgoeddag. Met grenzeloze groeten,
Bertrand Vrijens Voorzitter erfgoedcel Viersprong Land Van Rode
© Benny De
Leen Breyne, Tine Vandezande, Roel Daenen en Marc Jacobs
doorlopend van 10 tot 18 uur, voorstelling UMM
9820 Merelbeke, T +32 471 071 145, E: jobeka@skynet.be
De Muntenaar Merelbeke in oude kaarten Gemeentegrenzen zijn artificiële grenzen die door mensen worden opgesteld. Soms worden deze grenzen mee bepaald door natuurlijke obstakels (rivieren, bergen ...) maar even vaak is de grens een afbakening van een bestuurlijke eenheid. Ontdek hoe de grenzen van Merelbeke in de loop der jaren evolueerden. Vind jij je huis of straat terug op een oud grondplan van de gemeente?
GC De Kluize Sportstraat 3, 9860 Oosterzele
doorlopend van 10 tot 18 uur. De tentoonstelling is ook open op zondag 4 mei.
tentoonstelling
Grenzen vervullen allerlei functies. Soms zijn ze nuttig, bieden ze veiligheid en duidelijkheid, kansen tot ontwikkeling, versterking en worden ze gekoesterd. Soms zijn ze het waard om verdedigd te worden. Grenzen bieden ook referentiepunten en stof tot nadenken. Oplossen of opheffen van grenzen gebeurt het best en is het meest duurzaam als het gaat om een win-winsituatie, als ook de kleinste of zwakste instemt of zich beschermd weet. Dit geldt voor de grenzen tussen onroerend, roerend, immaterieel en digitaal erfgoed, tussen ‘Vlaams’ of ‘Belgisch’ erfgoed, voor de grenzen tussen erfgoed(zorg) in steden, regio’s, provincies, landen, continenten of tussen behoud en beheer, publiekswerking en onderzoek. Ook de vraag wanneer iets erfgoed wordt, tast grenzen af. Gebeurt dit na minstens twee à drie generaties? Wat betekenen de vele activiteiten rond de herdenking van ’50 jaar migratie’ vanuit Turkije en Marokko in dat verband? Wie bepaalt de grenzen tussen (voortaan) ‘wel erfgoed’ en ‘niet erfgoed’ en wat en voor wie zijn de gevolgen om daarvoor (voortaan) verantwoordelijkheid op te nemen?
Ook dit jaar bieden de gemeenten en de verenigingen van het Land van Rode jullie een gevarieerd programma aan, misschien de gelegenheid om even over de ‘grenzen’ van onze gemeentes te gaan kijken.
Plaats:
Grove
Merelbeke
De Muntenaar Kom van dat dak af
Erfgoeddag 2014 kent geen grenzen en wil jullie verleiden met het thema Grenzeloos.
Erfgoedcel Viersprong Land van Rode Fans of Land van Rode
r Kelen
Voor het eerst kon de mens van buitenaf een foto van de aardbol maken en reproduceren. Het zien van een halve aardbol werkte zowel bevreemdend als inspirerend. De ene helft was zichtbaar, de andere stak nog in de schaduw van de maan. Maar voor het eerst kon iedereen naar de aarde kijken zonder grenzen en andere menselijke constructies. De ‘grote blauwe planeet’ – zo genoemd omdat de oppervlakte van onze planeet voor meer dan 70% uit water bestaat – deed mensen naar adem happen. Ga maar na, en zoekt u het beeld ‘Blue marble’ (letterlijk: blauwe marmer) maar eens op via een zoekmachine. Dat beeld (genomen op 7 december 1972 door de bemanning van Apollo 17) opende het perspectief op het geheel van onze planeet, en maakte ook duidelijk dat de wereld, die we zo vaak graag opgedeeld zien in kleine, ‘eigen’ gehelen, in feite één is, zonder echte grenzen.
Land van Rode
Beste inwoner van het Land van Rode,
nace Van de Collectie Ig
21 december 1968, iets voor een uur ‘s middags plaatselijke tijd. Vanop het lanceerplatform op het John F. Kennedy Space Center, wordt de Apollo 8-missie gelanceerd. Het project, dat gezien wordt als de wegbereider van de Apollo 11, met de beroemde maanlanding, zorgt voor een enorme sensatie op aarde. Na de vierde baan om de maan, doet astronaut William Anders iets wat geen mens hem ooit heeft voorgedaan: hij neemt ‘Earthrise’, een foto van de ‘opkomende aarde’, een beeld dat het Amerikaanse magazine Life bestempelt als “een van de meest invloedrijke beelden die ooit gemaakt zijn over onze leefomgeving.”
Oosterzele
Erfgoeddag
Collectie Sierteeltmuseum Lochristi
De zichtbare helft
Erfgoeddag is een organisatie van FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, in samenwerking met de erfgoed gemeenschappen in Vlaanderen en Brussel. Met de steun van de Vlaamse Overheid.
CJP
inVlaanderen.be
<26j
2
3
de krant van ‘t Rhodeland • april 2014
Ook te beleven op Erfgoeddag Collectie gemeentelijk
oosterzele
museum, archief en doc ument
2014: herdenkingsjaar Groote Oorlog atiecentrum Melle
melle
Theatervoorstelling en workshop
lezing
GC De Kluize Voorstelling UMM door de Kolonie en Moussem
Heemkundige vereniging De Gonde We konden ze zien vliegen
UMM brengt het levensverhaal van de legendarische zangeres Umm Kulthum, een excentrieke persoonlijkheid die met haar zoetgevooisde stem nog steeds vele harten weet te raken. Een klein meisje kiest ondanks felle tegenstand voor haar grootste passie: zingen. Over het verhaal wordt een vurige saus van Arabische klanken gegoten met een arsenaal van instrumenten. De voorstelling duurt ongeveer 40 minuten en wordt onmiddellijk gevolgd door een educatieve mini-workshop waarin de kinderen worden uit genodigd om met de spelers in interactie te gaan (duur ca. 10 minuten). Bij de voorstelling hoort een mooi boekje met cd, om thuis na te genieten van deze voorstelling.
Henk Tyberghein brengt in een lezing “We konden ze zien vliegen”, het boeiende verhaal van het Duitse oorlogsvliegveld te Gontrode tijdens de Groote Oorlog. Een verhaal over de reusachtige zeppelins die opstegen richting Londen, de eerste gevechtsvliegtuigen, het bange leven van de omwonenden… het blijft ons tot vandaag fascineren.
om 15 uur. Organisatie: GC De Kluize Contact: Els Van Nieuwenhove,
Zeppelins, de luchtschepen van de Duitsers
Plaats:
Bibliotheek Melle Kruisstraat 2A, 9090 Melle
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog had Duitsland een duidelijke voorsprong in de ontwikkeling en bouw van zeppelins. Op een uitgestrekt terrein in de Lembergse kouter, gelegen in Gontrode en Lemberge, werd in het voorjaar van 1915 een reusachtige luchtschipbasis opgetrokken door een compagnie van het Duitse II. Regiment Eisenbahn. Een gigantische hal van 180 bij 76 meter en 50 meter hoog verrees, geschikt voor het aanmeren van zeppelins. De hal bood plaats aan twee zeppelins, maar zou nooit voor meer dan een zeppelin tegelijkertijd gebruikt worden. De luchtschepen werden met mankracht naar buiten getrokken en aan de grond gehouden, met de hulp van een paar honderd man. Vanop de vliegbasis van Gontrode vertrokken de eerste jaren van de oorlog verschillende zeppelins om bombardementen uit te voeren boven Groot-Brittannië. Het veld van Gontrode werd volledig gedraineerd met buizen. Nieuwe sporen sloten aan op een bestaande spoorweg rechts van Gontrode. Munitie, bommen en gas werden zo aangevoerd naar het aanpalende munitiepark en de vliegloods. Naast vliegend personeel, grondploegen, de Startdienst, de Waffenmeisterei, het Blinkfeuercommando, de meteorologen, telefonisten en telegrafisten verzekerden patrouilles de veiligheid van het vliegveld. Een kabelballon deed dienst als observatiepost tegen geallieerde vliegtuigen en was een baken voor de aanvliegende luchtschepen. De lokale bevolking noemde de ballon ‘t varken van de keizer.
om 10 uur. Organisatie: Gemeentelijk Museum,
Archief en Documentatiecentrum Contact: Gemeentelijk Museum,
Archief en Documentatiecentrum, Brusselsesteenweg 395, 9090 Melle T +32 9 252 26 47, E: museum.melle@skynet.be
merelbeke tentoonstelling
Gemeente Merelbeke Ritje met stoomtrein
Van 10 tot 18 uur, vertrek aan station Merelbeke.
Plaats:
GC De Kluize Sportstraat 3, 9860 Oosterzele
De Groote Oorlog veranderde grondig de geschiedenis van ons land en van de hele wereld. Ondanks het feit dat de laatste menselijke getuigen overleden zijn, blijft deze oorlog voortleven in het collectieve geheugen van de mensen. In het Land van Rode speelde zich een belangrijk stukje geschiedenis af.
Waan je terug in het stoomtreintijdperk op Erfgoeddag! Maak een kort cabineritje met de stoomtrein Bébert uit 1926. Op deze site krijg je alvast een voorproefje https://www.youtube.com/watch?v=SUl-DBlAkts.
Organisatie: Gemeente Merelbeke Contact: Mieke Van Damme,
Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke, T +32 9 210 32 92 E: mieke.van.damme@merelbeke.gov.be
Sportstraat 3, 9860 Oosterzele, T +32 9 363 83 30. E: ticketsgcdekluize@oosterzele.be reservatie: verplicht.
Collectie Thomas Genth
Zie www.gcdekluize.be voor info over ticketverkoop.
Collectie Th
omas Genth
De zeppelin LZ37 speelde de grootste rol in de luchtvaartgeschiedenis boven Gent en omstreken. In de nacht van 6 op 7 juni 1915 werden maar liefst vier luchtschepen ingezet om Londen te bestoken. De LZ37 kreeg onderweg technische problemen. Het luchtschip zou landen op de basis in Gontrode. Maar de Britse piloot Reginald Warneford viel aan. Hij dook verschillende keren naar de zeppelin en wierp meerdere bommen uit. Boven Sint-Amandsberg stortte de LZ37 neer. De voorkant sloeg te pletter tegen het klooster van de zusters van O.L.V. -Visitatie. Het achterste deel miste nipt de kerk en landde schuin over de Gentstraat
en op het kerkhof. Tot op vandaag noemt de straat waar het luchtschip neerstortte de Reginald Warnefordstraat.
Deze activiteiten behandelen het thema verder:
De gemeente Melle en de erfgoedcel Viersprong Land van Rode brengen het vergeten verhaal van het vliegveld van Gontrode opnieuw tot leven. Het voormalige vliegveld is een open veld met twee bunkers die dateren van tijdens de Eerste Wereldoorlog. De bunkers zijn de enige zichtbare, overblijvende getuigen van het oorlogsverleden. Van de grootse, immense luchtmachtbasis blijft niets over. Boven op een bunker komt een panoramatafel waarop je het verhaal van het vliegveld kan ontdekken. Via qr-codes krijg je toegang tot het bredere plaatje. Vanop de bunker krijg je een idee van hoe het toen is geweest, en dat in een landelijke, groene setting. De site wordt aangesloten op een wandelroute van ongeveer 5 km en een fietslus naar Gent van ongeveer 20 km.
Lezing
Kinderen of scholen kunnen dan weer terecht op een educatieve website. Op www. kindereninbezetgebied.be vertellen kinderen van toen het verhaal van WO I voor kinderen van nu. Je vindt er lesfiches, een kennisquiz, spelelementen … waarbij ook de link naar actuele conflicten gelegd wordt. Bezoek www . kindereninbezetgebied . be vanaf 2015. Ondertussen verzamelen we heel wat materiaal over de Eerste Wereldoorlog. De erfgoedbank Land van Rode maakt oude documenten, foto’s, bidprentjes zichtbaar voor het publiek. Hou www . erfgoedbank landvanrode . be in de gaten! In 2014 zijn een aantal activiteiten gepland rond het verleden van de zeppelins. In het voorjaar van 2015 worden de bunker en de panoramatafel feestelijk voorgesteld. Hou onze website in de gaten voor alle details!
Op onze website www.erfgoedcelviersprong.be bundelen we alle activiteiten rond de Eerste Wereldoorlog in Melle, Merelbeke, Oosterzele en Sint-Lievens-Houtem. Organiseer jij of je vereniging ook een activiteit? Vul de projectfiche op de website in en we communiceren mee over je aanbod.
4
Ook gebeten door het vliegveld van Gontrode?
Herbeleef ’t varken van de keizer
De Groote Oorlog in het Land van Rode
Collectie Piet Dhanens
Collectie Piet Dhanens
5
‘De zeppelins tijdens WO I’ door Frederik Vanderstraeten 21 november 2014
Frederik Vanderstraeten is verbonden aan het documentatiecentrum voor streekgeschiedenis van Sint-Amandsberg. Hij geeft een lezing over het inzetten van zeppelins tijdens WO I. Een op Gontrode opgestegen zeppelin stortte in de nacht van 6 op 7 juni 1915 neer op het klooster O.L.V.- Visitatie van Sint-Amandsberg nadat de Britse piloot Reginald Warneford hem neerhaalde. Kom tijdens de lezing alles te weten over dit stukje luchtvaartgeschiedenis. Een organisatie i.s.m. archiefdienst gemeente Merelbeke. Waar:
raadszaal Merelbeke, Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke Wanneer: 21 november 2014 om 19u30 Toegang: gratis Inschrijven bij Katrien Arnaut, via
katrien.arnaut@merelbeke.gov.be of telefonisch op 09 210 33 05.
Lezing
‘We konden ze zien vliegen’ door Henk Tyberghein 27 april 2014, Erfgoeddag
Henk Tyberghein brengt het boeiende verhaal van het Duitse oorlogsvliegveld te Gontrode tijdens WO I. Een verhaal over de reusachtige zeppelins die daar opstegen richting Londen, de eerste gevechtsvliegtuigen, het bange leven van de omwonenden … Een organisatie van heemkundige vereniging De Gonde. De activiteit is opgenomen in het programma van Erfgoeddag op de vorige pagina’s! Alle info vind je ook op de nieuwe website van het Gemeentelijk museum, archief en documentatiecentrum, heemkundige vereniging De Gonde, de werkgroep funerair erfgoed en de werkgroep Genealogie Melle vzw: www.erfgoedmelle.be!
Dit project komt tot stand met ELFPO-steun: Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland.
de krant van ‘t Rhodeland • april 2014
Achter de schermen
STOP! Bewaren voor de toekomst!
Vele mensen zijn dagelijks in de weer met cultureel erfgoed. Ze zijn gepassioneerd door objecten, verhalen of documenten van het verre of prille verleden. Ze zorgen ervoor dat het cultureel erfgoed regelmatig onder de aandacht wordt gebracht. Wij nemen graag eens een kijkje achter de schermen van die instellingen en gaan op bezoek bij de mensen die er dag in dag uit door geboeid zijn. Katrien Arnaut is archivaris van de gemeente Merelbeke. De dienst archief is verantwoordelijk voor het beheer van het gemeentearchief. De archivaris zorgt ervoor dat archiefstukken of -dossiers en databasebestanden op een goede manier bewaard blijven en raadpleegbaar zijn voor het personeel, de burgers en onderzoekers.
Een archief: meer dan een stoffig verleden
Het archief als bruikbare bron “Naar aanleiding van de herdenking van de Groote Oorlog verschijnt op 25 april een boek over Merelbeke tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat ik samen met mijn vrijwilliger Antoine Goemaes schreef. De opzet van het boek is tweeledig. We willen tonen op welke manier een archief een interessante bron van onderzoek kan zijn om een stukje van het verleden te reconstrueren. Want een archief is meer dan een opeenstapeling van saaie gegevens of financiële stukken. Daarnaast willen we de inwoners van Merelbeke en de deelgemeenten laten kennis maken met dit verleden. We lanceerden een aantal oproepen om mate riaal of verhalen over WO I aan te leveren. Uit de
“Ik ben geboren in Cebu in de Filipijnen maar kwam in 2004 in België wonen in Landskouter. In Cebu werkte ik in een meubelfabriek. Nu werk ik voor de groendienst van de gemeente. Mijn moeder was vroeger kleermaakster maar maakte ook juwelen. Deze halsketting is gemaakt van kokosnoten. Veel vrouwen maken dit soort juwelen uit kokos of andere natuurlijke materialen en verkopen ze aan groothandelaren. In de Filipijnen leerde ik mijn huidige vrouw uit België kennen. Ik hielp haar in haar zoektocht naar een djembé en zo leerden we elkaar kennen. Ze vond de halskettingen van mijn moeder heel mooi en kreeg er eentje. Daar was ze toen heel blij mee. Ze doet me nog steeds aan mijn moeder denken die nog in de Filipijnen woont. Thuis bewaart mijn vrouw de halsketting, samen met andere zaken die typisch van daar zijn. Op die manier is er een beetje Filipijnse sfeer in huis.”
In de leeszaal van de dienst archief kan je terecht voor opzoekingen in het archief of voor stamboomonderzoek. Je vindt de leeszaal in het gemeentehuis van Merelbeke, Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke. De leeszaal is open op dinsdag- en donderdagvoormiddag van 9u tot 12u en op woensdagavond van 16u tot 19u30.
Oud ≠ out
Je kan Katrien Arnaut bereiken via archief@merelbeke.gov.be of op 09 210 33 05.
© erfgoedcel Viersprong Land van Rode
respons bleek dat er weinig kennis bij de inwoners aanwezig was. Sommigen verwisselden zaken van de Twee Wereldoorlog met de Eerste, er werd binnen families niet meer over gesproken, er hing een taboe rond het thema … Veel informatie is reeds verloren gegaan. We hadden gelukkig het eigen archief en schoven alle kleine stukjes informatie als een puzzel in elkaar.” “Het resultaat is een publicatie over het dagelijks leven van toen. De focus ligt op hoe de inwoners van Merelbeke de Eerste Wereldoorlog beleefden. Het boek behandelt het begin van de oorlog, de boeren- en arbeiderszonen die als soldaat opgeroepen werden, de gesneuvelden, de opeisingen en het voedseltekort. We zochten uit waarom militielijsten soms onvolledig waren of voor bepaalde periodes ontbraken. De archieven van de parochies (die zijn in bewaring in het Rijksarchief, red.) vormden tevens een schat aan informatie en vulden het onderzoek verder aan. Door dieper te zoeken en verschillende bronnen naast elkaar te leggen vormde het verhaal zich vanzelf.” “Ik ben op verrassende zaken gestoten. De uitbouw van het elektriciteitsnetwerk, bijvoorbeeld, kende ook tijdens de Eerste Wereldoorlog een evolutie. Je zou denken dat dit stagneert in tijden van oorlog. Maar de Duitsers eisten bij de bezetting elektriciteit. Vandaar dat het net verder werd uitgebouwd. Een andere interessante bron was het dossier met klachtenbrieven. Na de oorlog konden de mensen een schadevergoeding vragen voor alles wat opgeëist was door de Duitsers. Die briefjes verwoorden op een aangrijpende manier, vaak in een geschreven
6
Merelbeke in de Grote Oorlog © Collectie archief Merelbeke
“In 2006 ben ik begonnen als archivaris bij de gemeente Merelbeke. Ik was toen verantwoordelijk voor de archiefwerking en voor de erfgoedwerking van de gemeente, twee groeiende en bloeiende diensten. Sinds 2010 zit de erfgoedwerking onder de dienst cultuur en vrije tijd van de gemeente, waar ook linken gelegd worden met andere sectoren zoals onderwijs, toerisme, stedenbouw …” “Het gemeentearchief van Merelbeke is een bestuurlijk administratief archief dat de archiefstukken van de gemeentelijke diensten bevat vanaf 1830 tot vandaag. Het omvat zowel papieren archief als digitaal archief. Want ook de digitale documenten die we vandaag opmaken zijn reeds van bij de creatie archiefstukken. Op zolder hebben we plaats voor 1,5 kilometer aan archief. Voordien had elke dienst een aantal rekken die ze zelf konden vullen, zonder enige vorm van inventarisatie of overdracht. In eerste instantie bracht ik structuur aan zodat de stukken vindbaar zijn. Twee vrijwilligers zetten zich wekelijks in voor het schonen en herverpakken van de oude dossiers. Ik werk ook nog aan een inventaris van alle dossiers vanaf 1830. Via de inventaris komen mensen te weten wat er allemaal te vinden is in het archief. Een onontbeerlijk deel voor het voeren van bv. onderzoek.” “Naast het beheer van het gemeentearchief ligt een belangrijke taak van de dienst in de raadpleging. We willen het archief zo toegankelijk mogelijk houden voor het gemeentepersoneel, voor burgers of voor onderzoekers. Wie bepaalde documenten wil raadplegen kan die opvragen. Dit is soms vrij complex omdat we rekening moeten houden met privacywetgeving, wetgeving rond auteursrechten en openbaarheid van bestuur. Niet alles kan zomaar door iedereen worden ingekeken. Momenteel heeft het publiek nog iets te weinig zicht op wat in het archief zit. Ik hoop hier verandering in te brengen door de inventaris online aan te bieden.”
Iedereen heeft wel iets dat hij/zij niet wil weggooien. Omdat er een verhaal aan verbonden is, omdat je het van iemand gekregen hebt, omdat het herinneringen oproept ... In deze rubriek laten we iemand aan het woord die toont wat hem of haar na aan het hart ligt en die zo een stukje persoonlijk erfgoed met ons deelt. In het kader van Erfgoeddag 2014 met als thema Grenzeloos gingen we op zoek naar een voorwerp van over onze grenzen. We spraken met Junior Cañares Cesar:
dialect, wat de mensen allemaal is afgenomen. Soms zijn er ook kleine getuigenissen genoteerd die aantonen hoezeer de mensen geleden hebben. Deze archiefdocumenten tonen we op een tentoonstelling bij de publicatie in de pastorij van Munte in september. Een andere ontdekking zijn de verordeningen en berichten van de Duitsers die ooit in het gemeentehuis hingen. Deze documenten troffen we in verrassend goede staat aan. De bevolkingsregisters verschaffen ook nuttige informatie. Ze tonen wie de soldaten waren, wanneer en waar ze sneuvelden. Het gemeentebestuur hield destijds zo veel mogelijk lijsten bij van waar ze sneuvelden, waar ze begraven werden, hoeveel opgeëisten er waren, waar ze tewerkgesteld waren, hoeveel er gestorven zijn ... De gegevens maken het mogelijk om familieleden op te sporen en te weten te komen wat er met hen gebeurde.” “Persoonlijk had ik nooit gedacht dat het zo een boeiend en diepmenselijk verhaal zou worden. In eerste instantie plande ik de publicatie van een brochure. Het onderzoek was zo interessant dat het eindresultaat een lijvig boek is. Dit toont aan hoe archiefbronnen een stuk van het verleden kunnen blootleggen.”
Het boek ‘Merelbeke in de Grote Oorlog is te koop in de Standaard boekhandel, in de krantenwinkels en bij de dienst onthaal en informatie in het gemeentehuis. Op 25 april 2014 wordt het boek voorgesteld. Daarna volgt een korte try-out van de nieuwe monoloog van Geert Kint over zijn grootvader-soldaat en geeft Geert Erbo een lezing over ‘Spionage tijdens de Eerste Wereldoorlog’. Waar: raadszaal van het gemeentehuis, Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke Wanneer: 25 april 2014, 19u30 Reserveer tijdig je plaatsje bij archief@ merelbeke.gov.be of op 09 210 33 05.
In de maand september kan je de tentoonstelling ‘De lange tocht van Gaston’ over de Eerste Wereldoorlog in Merelbeke in de pastorij van Munte bezoeken. In september is de pastorij van maandag tot vrijdag open van 13u30 tot 17u, op zaterdag van 13u30 tot 17u30 en op zon- en feestdagen van 9u30 tot 17u30.
Alles komt terug! De erfgoedcel gaat op zoek naar voorwerpen, gebruiken en gewoontes uit het (recente) verleden die weer hip en trendy zijn.
Alles is te repareren We leven meer en meer in een wegwerpmaatschappij. Is iets defect? Dan vervangen we het toch gewoon door een nieuw exemplaar. Een gaatje in een trui? Die trekken we nooit meer aan. Een dure gewoonte, en niet de meest duurzame optie. Dit was in het verleden anders. Wat stuk was, repareerde men gewoon. Een familielid was handig met textiel, een buur wist raad met huishoudtoestellen of een vriend lapte je meubels op. Op die manier waren je spullen een langer leven beschoren dan nu het geval is. Maar de kennis van hoe je dingen repareert is een pak minder vanzelfsprekend. En toch is repareren vandaag weer hip!
Herstellen: iets voor het Repair Café! Iets herstellen betekent helemaal niet dat je in je eentje in een donkere garage wat gaat sleutelen. Integendeel, vandaag is het gewoon een sociaal gegeven. Her en der duiken Repair Cafés op. Dit zijn bijeenkomsten waarop buurtgenoten elkaar helpen bij het herstellen van allerhande voorwerpen. Kleding, elektrische apparaten, meubels en zelfs fietsen en computers worden aangepakt.
7
© Netwer
k Bewust Ve
rbruiken,
fo tograaf
Elisabeth
Verwaest.
Het nodige materiaal en gereedschap is op een Repair Café aanwezig, net als de nodige knowhow. Jij brengt enkel je kapotte spullen mee en gaat met een handige klusser aan de slag. Alles waar iets aan schort komt in aanmerking: een kapotte rits, een haperend koffieapparaat, een gammel tafeltje … Het Repair Café schenkt al deze spullen een tweede leven. Iets repareren is op die manier een leuk tijdverdrijf: je ontmoet andere mensen uit je buurt, je leert zelf iets bij en je gooit minder spullen weg. Op www.repaircafe.be vind je waar een Repair Café is en wanneer er geklust wordt. Nog geen Repair Café in de buurt? Dan richt je toch gewoon zelf eentje op. Je krijgt de nodige ondersteuning, advies en promomateriaal. Neem een kijkje op de website of stuur een mailtje naar info@repaircafe.be.
Netwerk Bewust Verbruiken verspreidde het concept vanaf 2013 in Vlaanderen en Brussel. Ondertussen zijn er al meer dan 50 Repair Cafés.
de krant van ‘t Rhodeland • april 2014
© i le Ph De pr
Opsporing verzocht Wie kent dit voorwerp?
ez
Ans Van de Cotte, Elisa De Puysseleyr en Roos Coppens werken als erfgoedcoördinatoren in het Erfgoedhuis. Heb je een vraag over de erfgoedwerking in de regio? Wil je zelf een erfgoedproject opstarten maar heb je hulp nodig? Wil je je erfgoedactiviteit in de kijker zetten? Contacteer dan de erfgoedcel, de coördinatoren zetten je op het goede spoor. Je kan Ans bereiken via ans.vandecotte@4sprong.be of op 09 363 88 56. Je kan Elisa bereiken via elisa.depuysseleyr@4sprong.be of op 09 363 88 51. Je kan Roos bereiken via roos.coppens@4sprong.be of op 09 363 88 54. Kom je graag eens langs? Je vindt ons in het Erfgoedhuis, Sint-Antoniusplein 10, 9860 Oosterzele. Maak best wel eerst een afspraak. Op de website www.erfgoedcelviersprong.be kom je alles te weten over de erfgoedcel, het erfgoedbeleid of over de projecten van de erfgoedcel. De erfgoedcel verstuurt maandelijks een digitale nieuwsbrief. Ook benieuwd naar wat reilt en zeilt in het Land van Rode? Schrijf je dan in via de website of stuur een mailtje naar info@4sprong.be. De erfgoedcel Viersprong Land van Rode heeft ook een eigen Facebook- en twitterpagina. Word vriend en volger van de erfgoedcel en mis niets over de op komst zijnde activiteiten.
Een wild idee voor een erfgoedproject?
Dit voorwerp ademt grandeur uit. Het zit in een doosje dat met leder is bekleed. Als je het doosje opent vind je een soort tangetje in ivoor. De twee benen worden samengehouden door een gouden onderdeeltje. De onderste kant van het doosje is verstelbaar in grootte, misschien om hierin iets te bewaren. Het doosje is vrij compact: zo een 20 cm lang en 6 cm breed.
Weet jij waarvoor dit voorwerp diende? Laat het ons weten via info@4sprong.be of 09 363 88 51.
Gezocht en gevonden In het vorige nummer van de krant van ’t Rhodeland zochten we naar het gebruik van dit voorwerp uit smeedijzer in de vorm van een T. De reacties kwamen massaal binnen. Het voorwerp werd vroeger gebruikt voor paarden. Bij gladde wegen kregen de paarden pinnen of vijzen in hun hoefijzers zodat ze minder makkelijk konden uitglijden. Met het scherp uiteinde werd vuil verwijderd, met de vierkante kop werden de bouten aangedraaid en met de boorkop werd de schroefdraad in de hoef bijgewerkt. Vandaag de dag wordt het werktuig nog gebruikt voor paarden in o.a. dressuur of jumping. Bedankt voor jullie speurwerk!
© Phile Deprez
Hulplijn nodig?
Je herkent dit vast: op zolder liggen nog een hoop oude spullen, waaronder dat ‘familiestuk’ dat al jaren meegaat maar waarvan niemand nog weet wat het is of waarvoor het gebruikt werd. De erf goedcel zoekt het graag voor je uit. Op onze website geven we de juiste oplossing.
2015
de erfgoedcel verlegt haar grenzen De erfgoedcel Vierspong Land van Rode staat voor een nieuwe uitdaging. Vanaf 2015 breidt de erfgoedcel uit met de gemeentes Destelbergen en Lochristi. Samen bundelen we de krachten om het cultureel erfgoed op de kaart te zetten. Achter de schermen wordt druk gewerkt aan een nieuw beleidsplan voor de zes gemeentes voor de periode 2015-2020. Vanaf 2015 krijgen ons logo en website een nieuwe look! We houden je op de hoogte.
el geeft De erfgoedc een je financieel duwtje in de rug!
Een wild idee voor een erfgoedproject? De erfgoedcel Viersprong Land van Rode kent projectsubsidies toe voor cultureel - erfgoed projecten. Wie aan de slag wil met het roerend of immaterieel cultureel erfgoed kan een subsidie aanvragen. Bezorg ons vóór 1 mei of vóór 15 november je aanvraag. Het projectsubsidiere glement en het aanvraag - en evaluatieformulier vind je op onze site. Nog vragen of tips nodig? Neem contact met ons op en we helpen je verder op weg.
Laat van je horen! Wil je weten wat er reilt en zeilt in het (erfgoed)land van Rode? Bezorg ons jouw gegevens en wij houden je op de hoogte van de erfgoedactiviteiten in de regio. Voornaam en naam: .............................................................................................................................................................................. Straat en nummer: .................................................................................................................................................................................. Postcode en gemeente: ..................................................................................................................................................................... E-mail: ............................................................................................................................................................................................................... Wet. 8.12.92. Uw gegevens worden vertrouwelijk behandeld en niet doorgegeven aan derden. Uw gegevens zijn steeds beschikbaar ter inzage.
Vormgeving: www.impressantplus.eu V.U. Bertrand Vrijens, Erfgoedcel Viersprong Land van Rode, Sint-Antoniusplein 10, 9860 Oosterzele Wettelijk depot: D/2014/12.571/1
8