BETON 068 by FEBE

BETON een nieuwe oriëntatie ... une nouvelle orientation ...

Koninklijk Atheneum - Denderleeuw Athénée Royal - Denderleeuw

Arch.: Architektenburo Hutsebaut - Aalst

A THING OF BEAUTY IS A JOY FOR EVER 11

HEL WIT - BLANC VIF

John Keats

29/09/19 BUITEN-EXTERIEUR 29/14/19

BINNEN-INTERIEUR

29/19/19

BETON

BLOKKEN-BLOCS

DIESTSESTEENWEG 125

3212 LUBBEEK

BETON

Tel. 016 / 634026-633343

mmm\? Jci kura ©©te

... balkons

Terrassen, dakranden en luifels in waterdicht beton, zonder meer. Een moderne oplossing voor een veel voorkomend bouwkundig probleem.

©[^ ©rag te©ODM©ra mM [h]©G

■■■

struktuur ~ elementen

©ora

□ □□

... baksteen ~ wanden

Spanten, balken, kolommen, trappen en dragende binnen wanden. Prefab onderdelen op maat, in glad en strak beton.

Wanden met ingewerkte gevel stenen, plaketten of gevelstrippen. Telkens weersbestendige afwer kingen met een traditioneel uit zicht.

Brandveilig en onderhoudsvrij. Op basis van eigen stabiliteits studie.

Niet enkel voor grotere gebouwen, maarduidelijk ook voor eengezins woningen.

eurobeton n.v. Vaartstraat 13

2251 Zandhoven

Tel. 031/84.36.21

architektonisch beton 3

OBOURG Les Ciments d’Obourg ont le souci permanent de mettre sur le marché une gamme toujours plus étendue de ciments qui répondent aux besoins spécifiques des utilisateurs. • Ciments Portland P30 P40 P50 • Ciments de haut fourneau HL30 HK40 Bureau de vente : Boulevard du Régent, 46-1000 BRUXELLES Tél.:(02) 512 30 50 (101.)

Fabrieken, sporthallen, bureau-complexen, sporttribunes, enz... Vraag prijs zonder verbintenis.

BOUW ECONOMISCH, BOUW MET DE GEPREFABRICEERDE BETONELEMENTEN VAN DE

N.V. BETONFABRIEK GOUDEZEUNE, POPERINGESTRAAT 2 TE 8948 KEMMEL (tel. 057/44 48 33). 5

LA LIBERTE DE CONCEPTION ARCHITECTURALE DEPEND DU MATERIAU UTILISE ET DE SES PROPRIETES

CIMENTS PORTLAND LIEGEOIS FOUR UNE UBERTE TOTALE DE CONŒPTDN Service commercial; Boulevard du Régent, 46- 1000 BRUXELLES. Tél.: (02)511 3984 6

(4L)

^kke

betonkon- constiucHons strukties het meest ekonomische van de gespecialiseerde bouwprocédés

en béton Ie plus économique des procédés spéciaux de construction

Vaicke en Zoon, Rodenbachstraat 22, 8968 Vlamertinge tel. 057/20 25 01 7

BETONFABRIEK FABRIQUE DE BETON

DUFFELEER

P.V.B.A.-S.P.R.L.

ASTRIDLAAN 167 - 9500 GERAARDSBERGEN - TEL. 054/41.18.64 (3 L.)

- Grachtelementen met tand- en groefverbinding. - Eléments de fossé avec emboîte ment.

- Dokumentatie op aanvraag - Documentation sur demande

zijn geen betonmakers

I I I I

• • «

SEGHERS BETON, reeds 25 jaar bouwtechnologische ervaring. Wij treden op als efficiënte leden van een bouwteam. Wij zijn ingenieurs, raadgevers van studiebun Specialisten in exploitatiekostenbesfWfmgs ^ Wij liggen aan de grondslag van ^ë concep van een gèbouw. Wij ontwerpen bouwelementen,\jj ^riël herscem*... nten, ' Wij exporteren bouw over heel ^wereld. Wij zijn specialisten in G.R.C. a itwikk^ling. Kontakteer ons voor één of mœ Tdere^sçraêfr^aq.oÿs bedrijf.

’Segherscem = G.R.C. = OtLAS^IBRE REfNEül

BON Ik wens meer informatie Naam .

Firma

I Adres I I

Tel.

Telex

□ CEMENT

ijn SEGHERS

ü E

BETON BS

ne sommes

^es

<ac

ff Brug Zuid 29 - Belgium - 9880 Aalter 1 Tel.: 091-74.29.4^ Telex Sebe 11 380 B

SEGET^^^N cortpte pl^lÇSe 25 années d'ex la technologie de \ construction. Nos interventions c^sti en — l'étude et la comjifction de\bâtiments; — fefabricatiorù^ ^{rterTWob façadeen beton ^hitecP||iique; 'conorfti^és frais d^explûi^ion, construction à tea¥#f^ des sowtrons -eHél 1------;es de vrfFel . bétc le f "‘^‘21 plùss^j® V. Rent porti »Tsoayt\

I I I I I

I I

BON le souhaite un complément d'information Nom ,

Fiirme Adresse

Tel.

( '

’Segherscem = G.R.C. = CLASSFIBRE REINFORCE

Télex .

newa techniek nv tout pour l’industrie du béton

ailes voor de betonindustrie

malaxeurs - centrales à béton - machines à blocs presses à dalles - machines à bordures - bennes trans porteuses - vibrateurs, tables vibrantes - installations de pesage - installations de dosage - moules à tuyaux filtres - bandes transporteuses - vis transporteuses appareils de laboratoire

mengers - mengcentrales - biokkenmachines -dallenpersen - boordsteen machines - betontransportbanen - trillers, triltafels - weeginrichtingen - doseerinrichtingen - buizenvormen - Stoffilters - transport banden - transportschroeven laboratoriumapparatuur.

IMPACTA«S»-II 700-1000 max 50 X 145 cm/ JiT'

DALLENPERS PRESSE A DALLES ».

Bisschoppenhoflaan 436,2100 Deurne

tel. 03/324.84.60

telex 329.45

PONDEUSE MOBILE VERRIJDBARE LEGMACHINE

L Machine polyvalente pour la préfabrication de toutes pièces en béton vibré, armé ou non

Polyvalente machine voor de prefabrikatie van ai le elementen in trilbeton, al dan niet voorbewa pend.

Regards d’eaux pluviales Regards d’égouts Caniveaux Buses de puits Linteaux Caillebotis Eléments de clôtures

UN MATERIEL ETUDIE ET CONÇU PAR

Regenwateraansluitputjes Kleine kontroleputten Greppels Putringen Lateien Veeroosters Afsluitingen

EEN MATERIEEL ONTWORPEN VERWEZENLIJKT DOOR

ATELIERS DU LOIR / ILLIERS Vente exclusive en Belgique

S.A. N.V.

Alleenverkoop voor België n

mff Rue Ed. Andréstraat 14 6762 VIRTON SAINT-MARD Tel. 063/57 83 41 Telex 41.866

r 10

a> €0 <Q ü

avant de con^iui^

un un hall d’exposition des bureaux fonctionneis... faites appel à notre expérience

Nous vous offrons les garanties suivantes :

Nous offrons le meilleur rapport qualité - prix

Nous construisons en lourd, donc de façon durable, dans un type classique qui ne risque pas de se démoder, en faisant appel à des techniques modernes (béton précontraint) mais qui, déjà, ont fait leurs preuves. Et l’esthétique y trouve son compte.

Résistance : aux outrages du temps et des van dales, sans réparation ni entretien. Aspect : des lignes pures, une finition de surface structurée, des tons beiges s’harmonisant à l’environnement. Rapidité d’exécution : préétude et préfabrication permettant une construction dans les délais les plus courts. Qualités : isolation, fini, confort, économie de construction et d’exploitation sont devenus compatibles.

Nous avons étudié un système de construction composé d’éléments standardisés et modulés. Celui-ci permet de résoudre tous les problèmes des bâtiments industriels et administratifs.

RONVO CINEY Ets. E. RONVEAUX sprl Ciney, Rue Rebonmoulin n° 16, 5300 Ciney. Tél. : 083/21.29.01. Télex : 59169 ronvo b.

Possibilité de réaliser par vos propres moyens ou par les sous-traitants locaux une partie des travaux (terrassçments, maçonneries intérieures, équipements ) Informez-vous sans engagement

DECI — doeltreffend, waterdichtend injektiehars dat (instelbaar) reageert op... WA TER DECI staat voor "Denys éénkomponentige chemische injektiestof' en is een in samenwerking met de N.V. DENYS ontwikkeld injektiehars met een enorme waaier van toepassingen op het terrein van waterdichting.

DECI reageert op water waarbij een zacht, f lexibei of hard eindprodukt wordt gevormd wat gepaard gaat met een aanzienlijke voiumetoename en waarbij de reaktietijd instelbaar Is van enkele seconden tot enkele tientallen minuten.

VOORDELEN:

TOEPASSINGEN:

* één komponent dus eenvoudig toe te passen * milieuvriendelijk produkt, het vervuilt de ondergrond niet, Is inert en reageert volledig uit * instelbare reaktietijd * reageert ook op gepollueerd water en is bestand tegen basen en libht gekoncentreerde zuren

* * * * * * *

DENYS N.V. Afdeling Speciale Technieken Industrieweg, 124 - 9030 WONDELGEM-GENTTel.: 091/26.81.81 - Telex: 11515 DENYS B

Dichten van lekkende voegen en scheuren Afdichten van water- en gronddoorslagen Afdichten van onderwaterlekken Vormen van ondergrondse waterdichte schermen Sanering van oude gebouwen en verzakte konstrukties Injektie van trekankers Afdichten van damwanden en hun voegen

/ ö

beton Tijdschrift van het Prefab-beton Revue du Béton préfabriqué

Sommaire - Inhoud

N. 68 DECEMBRE

1982

DECEMBER

17. Neuf Maisons simples en Maçonnerie de Blocs en Béton. Negen eenvoudige Woningen in Blokkenmetselwerk. 28. Eviter les Efflorescences dans la Maçonnerie de Blocs en béton. Met vermijden van Uitbioeiïngen op Metselwerk van Betonblokken. 32. Une Mosquée construite par des Belges au Koweït. Een Moskee in Koeweit, gebouwd door de Belgen.

Administratie - Rédaction - Publicité : Fédération de l'Industrie du Béton Bd. Aug. Reyers 207-209, 1040 Bruxelles T. 02/735.80.15 - C.C.P. n° 000-0028008-72 T.V.A. n° 407.408.809

41. Quelques Recommandations pour la Conception et l’Exécution des Parements en Blocs ou Briques de Béton dits de Parement - ir. J.M. Huberty. Enkele Aanbevelingen bij het Ontwerp en de Uitvoering van Gevelmuren met Blokken en Stenen in Beton voor Gevelmetselwerk - ir. J.M. Huberty.

Administratie - Redactie - Publiciteit Federatie van de Betonindustrie August Reyerslaan 207-209, 1040 Brussel T. 02/735.80.15 - P.C.R. 000-0028008-72 B.T.W. nr. 407.408.809 REDACTEUR EN CHEF — HOOFDREDAKTEUR : M. W. Simons : Directeur de la FeBe OireKteur van de FeBe

46. La liste actuelle des Fabricants de Blocs Benor. De huidige lijst van de Fabrikanten van Benorblokken.

Pages beiges: Catalogue Permanent: IV.B.2. Produits pour revêtements de sol ouverts. Beige bladzijden: Permanente Katalogus: IV.B.2. Produkten voor open grondbekieding.

PUBLICITE — PUBLICITEIT ; Mlle M.R. Roisin

Page de couverture : Un détail d’une maison construite en maçonnerie de béton.

Titelblad: Een detail van een huis in betonmetselwerk.

Paraît cinq fois l’an - Verschijnt vijf maal per jaar Services de travaux publics de l’Etat, des provinces et des communes, sociétés de construction d'habitations sociales, ingénieurs-conseils, architectes, maîtres d'ouvrages, entreprises de construction, fabricants de béton et tous utilisateurs de produits en béton. Verspreiding : Staat-, Provincie- en gemeentelijke diensten voor openbare werken, maatschappijen voor sociale woning bouw, ingenieursbureaus, architecten, bouwheren, ondernemingen van bouwwerken, betonfabrikanten en alle gebruikers van betonwaren. Diffusion :

PRIX : 130 F PRIJS

Abonnement annuel.: 600 F Jaarabonnement

Etranger : 800 F Buitenland

Neuf Maisons simples en Maçonnerie de Bloes en Béton

Negen Eenvoudige Woningen in Blokkenmetselwerk

La maçonnerie apparente en blocs de béton connaît un succès de plus en plus vif dans notre pays, tant dans les bâti ments publics de petites ou de grandes dimensions que dans l’habitation unifa miliale.

Het zichtmetselwerk in betonblokken maakt verdere opgang in ons land, zowel bij de bouw van grote of kleine openbare gebouwen, als van eengezinswoningen.

Cette méthode de construction offre non seulement d’importants avantages économiques, mais elle permet égale ment à l’architecte qui recourt à un modu le plus grand, d’obtenir des résultats es thétiques originaux et souvent heureux.

Niet alleen levert deze bouwwijze ernsti ge ekonomische voordelen, maar tevens laat zij de architekt, die rekening houdt met het enigzins grotere moduul van het bouwblok, toe originele en dikwijls ge slaagde esthetische resultaten te beko men.

Nous avons choisi les neuf maisons ici illustrées d’une collection de photos ré centes représentant des maisons simples (un concept sans doute extensible...)

De negen hier afgebeelde woningen hebben wij uit een kollektie foto’s van re cente eenvoudige (een weliswaar rekbaar begrip...) huizen geselekteerd.

Dans notre édition d’avril prochain, nous montrerons (une nouvelle fois...) qu’il peut en être autrement...

In ons naaste april-nummer zullen wij (nogmaals...) tonen dat het ook anders kan... ■' ■■f}»' 'Ji-,

Habitation à Chênée ■ Méhagne.

Woning te Chênée - Méhagne - Arch. J. Gauthoye. 17

Habitation a Chenee-Méhagne ■ Woning te Chênée-Méhagne Arch. : Gauthoye ■ Chênée-Méhagne Blocs - Blokken: S.A. Bétorix

Habitation Ă Schoten - Woning te Schoten Arch. : Felix - Glorieux - Oostende Blocs - Blokken : N. V. Van Thuyne

Habitation à Wezembeek-Oppem ■ Woning te Wezembeek-Oppem Arch.: GUS - Bruxelles-Brussel Blocs ■ Blokken: S.A. Bétorix

Habitation à Koolskamp - Woning te Koolskamp Arch. : Felix - Glorieux ■ Oostende Blocs ■ Blokken : N. V. Van Thuyne

ir^ -Vs' *■','

Habitation à Koksijde - Woning te Koksijde Arch. : Vandenbussche - Koksijde Bloes - Blokken : N. V. Van Thuyne

>N''‘ \X vX,\ N V'N -,V>

-'X :n\'vX<-:Xx-

Groupe d’habitations à Suarlée • Groep woningen te Suarlée Arch. : AU 3 - Meurisse & Léonard - Namur Blocs - Blokken: S.A. Blocbéton

Habitation Ă Sterrebeek â&#x2013; Woning te Sterrebeek Arch. : Karro - P. Imbrechts & L. Vanhooren - Heverlee Blocs - Blokken: P.V.B.A. Scheys

Habitation à Kessel-Nijien ■ Woning te Kessel-Nijien Arch. : Steenhoudt & Robaye - Edegem Blocs ■ Blokken : N. V. Van Thuyne

<•>

-5

/ M y

-1

,*'•. V iî ‘ ,'Vr >•"

i >^

;v rr

'I J

'S â l 4

»h-:'-

m : :. .

Une suggestion pratique

Eviter les efflorescences dans la maçonnerie de blocs en béton

Een praktische wenk

Het vermijden van uitbioeiingen op metselwerk van betonblokken

Les surfaces de construction en blocs de maçonnerie laissent parfois apparaître des taches de couleur blanchâ tre. Cette altération de couleur, qui se manifeste générale ment directement après des périodes de forte pluie et de baisse de température, dépare la maçonnerie fraîchement mise en oeuvre,... donc au moment où l’architecte, le maît re de l’ouvrage et le constructeur sont le plus préoccupé de l’aspect de la maçonnerie.

Soms vertonen de zichtviakken van konstrukties in blokkenmetselwerk sluiers of vlekken, die veelal wit gekleurd zijn. Deze vorm van verkleuring, die zich vaak manifesteert korte tijd na periodes van hevige regenval en daling van de temperatuur, ontsiert meestal metselwerk dat pas is vol tooid, ... dus op een ogenblik dat architekt, bouwheer en bouwers het meest begaan zijn met het uitzicht van het bouwwerk.

Nature des efflorescences

Waaruit bestaan uitbloeiïngen?

Les efflorescences sont des dépots, à la surface des bé tons, de sels solubles dans l’eau. Le dépôt de sels peut se composer de matières très différentes et n’est pas néces sairement de couleur blanche. Dans la majorité des cas, le dépôt provient du carbonate de calcium, formé par la chaux libre dans la maçonnerie de blocs. Ce sel n’est ce pendant pas soluble dans l’eau et est difficilement évita ble. Dans les quelques rares cas où d’autres sels provo quent des dépôts, l’efflorescence disparaît souvent d’ellemême, étant donné que ces sels sont solubles.

Uitbioeiingen zijn de neerslag, op het zichtvlak, van In wa ter oplosbare zouten. De zoutultslag kan uit zeer verschil lende stoffen bestaan en hoeft zelfs niet wit te zijn. In verre weg de meeste gevallen bestaat de neerslag echter uit calciumcarbonaat, dat wordt gevormd uit de in het blokkenmetselwerk vrijgekomen kalk. Dit zout is vrijwel niet oplos baar in water en is ook moeilijk te verwijderen. In de enkele gevallen dat andere zouten afzettingen vormen, verdwijnt de uitslag meestal vanzelf doordat deze zouten oplosbaar zijn.

Formation des efflorescences

Hoe ontstaan uitbloeiïngen?

L’apparition d’efflorescences est fonction d’une combi naison relativement complexe de conditions. Le ciment durci dans le mortier et le béton contient suffisamment de chaux pour saturer l’eau contenue dans les pores, produi sant des dépôts de carbonate de calcium au contact de l’air. Ce processus très normal est appelé phénomène de carbonatation. Tant que cette eau reste dans les pores, l’on ne voit pas de dépôt de carbonate de calcium; mais dès que la solution de chaux saturée se déplace vers la surfa ce, le dépôt formé fait apparaître une tache blanchâtre sur la surface. Dans la pratique, il paraît difficile de prévoir où se formeront les dépôts.

Het optreden van uitbioeiingen hangt af van een tamelijk ingewikkelde kombinatie van omstandigheden. Zo bevat verhard cement in mortel en beton genoeg kalk om het poriewater te verzadigen, waaruit bij blootstelling aan de lucht calciumcarbonaat neerslaat. Dit is een geheel normaal pro ces, dat karbonatatie wordt genoemd. Zolang het water daarbij in de poriën blijft, is van het neergeslagen calcium carbonaat niets te zien, maar wanneer de verzadigde kalkoplossing ook op het oppervlak aanwezig is, geeft het ont stane neerslag een witte verkleuring op het zichtvlak. Het blijkt in de praktijk moeilijk te voorspellen waar de neerslag zich zal voordoen.

Des conditions favorisent manifestement la formation d’efflorescences sur la maçonnerie en blocs. Ce sont:

Duidelijke voorwaarden voor het ontstaan van uitbioei ingen op blokkenmetselwerk zijn:

1. La présence de seis, solubles dans l’eau, dans les bloes de béton ou dans Ie mortier de jointoiement. La chaux soluble est un produit d’hydratation du ciment bien con nu. Mais des agrégats contaminés, l’eau de gâchage et les adjuvants du béton et du mortier peuvent également être porteurs de sels solubles.

1. In de betonblokken of in de metselmortel moeten zouten voorradig zijn, die in water oplosbaar zijn. Oplosbare kalk is een bekend hydratatieprodukt van cement. Maar ook verontreinigde toeslagmaterialen, aanmaakwater en mor tel en betontoevoegingen kunnen dragers zijn van oplos bare zouten.

2. La présence, dans la maçonnerie, d’eau dans laquelle les sels peuvent se dissoudre et par laquelle ils peuvent migrer vers la surface. Un excès d’eau de gâchage, ou de l’eau s’infiltrant dans la maçonnerie fonctionnent comme solvants et moyens de transport pour les sels solubles.

2. In het metselwerk moet water aanwezig zijn, waarin de zouten kunnen oplossen en waarlangs zij naar het zichtvlak kunnen worden gevoerd. Overtollig aanmaakwater, evenals water dat in het metselwerk dringt, fungeren als oplos- en transportmiddel voor de oplosbare zouten.

3. La présence d’humidité dans la surface de la maçonne rie permettant aux sels dissous d’atteindre la surface; de plus, l’évaporation d’eau doit être possible à la surfa ce, afin que les sels puissent s’y fixer.

3. Het zichtviak van het metselwerk moet vochtig zijn, zodat de opgeloste zouten het oppervlak Inderdaad bereiken; bovendien moet aan het oppervlak verdamping van het water mogelijk zijn, zodat de zouten er zich kunnen vast zetten.

Prévention des efflorescences

Hoe uitbloenngen voorkomen?

Il existe toutefois une série de moyens en vue de réduire au maximum la formation de dépôts de sel sur la maçonne rie en blocs apparents. Parce qu’il est apparu qu’une main d’oeuvre qualifiée est d’un intérêt essentiel, nous repre nons ci-après quelques mesures de précaution ayant trait à l’exécution de la maçonnerie. En outre, au moment de la livraison sur chantier, les blocs en béton ont déjà subi quel ques semaines de carbonatation sur le stock du fabricant de blocs, et l’on peut donc se rendre compte de leur pro pension à l’efflorescence.

Uit voorgaande voorwaarden volgt onmiddellijk een aan tal mogelijkheden om de kans op het ontstaan van zoutuitslag op zichtbaar blokkenmetselwerk te minimaliseren. Om dat is gebleken dat goed vakmanschap van essentieel be lang is, volgen hierna enkele voorzorgsmaatregelen met be trekking tot de uitvoering van het metselwerk. Overigens hebben, bij levering op de bouwplaats, de betonblokken meestal reeds enige weken carbonatatie ondergaan op het tasveld van de blokkenfabrikant en bestaat informatie over hun eventuele neiging tot uitbloeien. 29

Mesures préventives contre l’efflorescence de la maçonnerie en blocs

Voorzorgen tegen uitbloeiïngen van blokkenmetselwerk

1. La teneur en seis solubles dans Ie mortier de ma çonnerie doit être limitée

1. Het gehalte aan oplosbare zouten in de metsel-

- Les mortiers des ciments de haut-fourneau et pouz zolane paraissent moins sensibles aux efflorescen ces que le mortier de ciment portland, probable ment en raison de la structure plus fine de leurs pores et de leur quantité moindre en chaux libre. En

- Hoogovencement- en puzzolaancementmortel blij ken in de praktijk minder gevoelig voor kalkuitslag te zijn dan portlandcementmortel, waarschijnlijk in

outre, le laitier de haut-fourneau granulé, finement

mortel moet beperkt worden

verband met hun fijnere poriënstruktuur en hun aan zienlijk kleinere hoeveelheid vrije kalk. Bovendien reageren fijngemalen gegranuleerde hoogovenslak

moulu ainsi que les pouzzolanes réagissent avec

en puzzolanen met die kalk. Genoemde cementen

cette chaux. On préférera donc ces ciments au ci

zijn dus te verkiezen boven portlandcement. Bij ge

ment portland. Dans le cas d’utilisation de ciment

bruik van portlandcement bezit deze mogelijkerwij

portland, celui-ci contiendra si possible une faible

ze een laag alkaligehalte.

teneur en alcali. - Pour un mortier bâtard, il y a lieu d’utiliser de la chaux hydratée, exempte de sulfate de calcium. - Le sable ne peut pas contenir d’impuretés et doit donc être prélavé le cas échéant.

- In een bastaardmortel moet gehydrateerde kalk, vrij van calciumsulfaat, worden aangewend. - Zand mag geen verontreinigingen bevatten en dient zonodig vooraf gewassen te worden.

- L’utilisation d’adjuvants, dont la composition n’est

- Het gebruik van hulpstoffen, waarvan de samenstel

habituellement pas connue, requiert quelque pru dence. Certains adjuvants, tels que les retardateurs

ling doorgaans niet gekend is, vergt de nodige om zichtigheid. Sommige hulpstoffen, zoals bindings-

de prise, peuvent favoriser la formation d’efflores

vertragers, kunnen tot het optreden van uitslag bij

cences.

dragen.

2. La pénétration d’eau de pluie et d’eau souterraine dans ia maçonnerie doit être iimitée

2. De indringing van regenwater en grondwater in het metseiwerk moet beperkt worden

Les blocs en béton doivent être stockés à sec sur

Betonblokken moeten op de bouwplaats droog

le chantier, protégés de la pluie et de l’humidité

worden opgeslagen, beschut tegen regen en tegen

montante du sol. Lors du maçonnage, les blocs ne

opstijgend grondvocht. Bij het metselen mogen de

peuvent être humidifiés.

blokken niet voorafgaand bevochtigd worden.

II est préférable que les joints de mortier soient en

Mortelvoegen zijn bij voorkeur inspringend; holle

retrait; les joints creux ou en forme de V dirigent

of V-vormige voegen lelden het regenwater immers

toujours l’eau de pluie vers la face apparente des

naar het dagvlak van de blokken. Indien mogelijk

blocs. Dans la mesure du possible, le jointoiement

wordt het opvoegen uitgesteld tot enkele maanden

sera reporté à quelques mois après la fin du ma

na de voltooiing van het metselwerk.

çonnage.

Par temps de pluie, il y a lieu de recouvrir les der nières couches de la maçonnerie fraîche sur une hauteur de 60 cm. au moins, à la fin de chaque jour ouvrable.

Bij regenweer moet op het einde van elke werkdag de bovenste lagen van het vers metselwerk worden afgedekt over een hoogte van minstens 60 cm.

La maçonnerie en contact avec Ie sol doit tou jours être protégée de l’humidité montante, d’au tant plus que l’eau souterraine contient parfois

Metselwerk in kontakt met grond moet steeds te gen opstijgend vocht worden afgeschermd, temeer daar grondwater soms aanzienlijke hoeveelheden

des quantités importantes de sels dissous.

opgeloste zouten kan bevatten.

Elimination des efflorescences Lorsque Ie dépôt de sei est soluble dans l’eau, il n’est pas nécessaire de l’éliminer. Après un certain temps, ces efflorescences diminuent généralement ou disparaissent totalement. Si, pour certaines rai sons, il faut éliminer ce dépôt, il suffit de brosser la surface sèche à la brosse d’acier et la rincer ensuite à l’eau claire.

Hoe uitbloeiïngen verwijderen ? Bij zoutuitslag die oplosbaar is in water bestaat fei telijk geen noodzaak de uitslag te verwijderen. Na verloop van enige tijd zijn die uitbloeiïngen meestal veel minder opvallend geworden of zelfs geheel ver dwenen. Wanneer om bepaalde redenen de neerslag toch moet verwijderd worden, kan dit door het droge oppervlak met een staalborstel af te borstelen en na dien af te spoelen met zuiver water.

Lorsque Ie dépôt est du carbonate de calcium, qui n’est pas soluble dans l’eau comme il a déjà été mentionné plus haut, les choses sont tout autres. Si le dépôt de chaux est récent, le traitement susmen

Bij uitslag van calciumcarbonaat dat, zoals eerder vermeld, vrijwel onoplosbaar is in water liggen de za ken anders. Als de kalkuitslag vers is, kan de vorige behandeling uitkomst bieden. Is de uitslag wat ouder

cien, ce traitement ne suffira pas. Dans ce cas, un

dan lukt dit meestal niet zo goed meer. In dat geval kan zandstralen en naspoelen met zuiver water effekt

sablage suivi de rinçage à l’eau claire peut donner de

opleveren. Indien ook dit niet lukt, kan het zichtvlak

bons effets. Si ce traitement n’est pas suffisant, la

van het metselwerk worden geschuurd met verdund

surface de la maçonnerie peut être nettoyée à l’acide

zuur. Gebruikelijk zijn waterige oplossingen van 5 tot

tionné peut suffire. Si le dépôt est un peu plus an

dilué. L’on utilise généralement des solutions de 5 à

10 procent zoutzuur of van 5 tot 25 procent mieren

10 pourcent d’acide chlorhydrique ou de 5 à 15 pour cent d’acide formique. Dans le cas de maçonnerie en

zuur. Bij gekleurd blokkenmetselwerk kunnen even wel meer verdunde zuuroplossingen aangewezen zijn,

blocs colorés, des solutions d’acide plus diluées

dit om kleurverschillen te onderdrukken. Omdat ge

sont indiquées, afin de réduire toute altération de teinte. Etant donné que ces acides attaquent le ci

noemde zuren verhard cement aantasten moet, alvo rens tot een zuurbehandeling wordt overgegaan, het

ment durci, il y a lieu, avant de procéder au traite

metselwerk goed nat worden gemaakt, opdat zo wei

ment par l’acide, de bien mouiller la maçonnerie, afin

nig mogelijk zuur in de poriën kan binnendringen. De

d’empêcher que l’acide n’entre dans les pores. Le traitement sera de préférence appliqué sur de petites

behandeling wordt het best uitgevoerd aan kleine op pervlakken van zowat 60 cm op 60 cm. Na een zuurin-

surfaces de quelque 60cm. sur 60 cm. Après avoir

werking van ongeveer 5 minuten moeten de zoutres-

laissé agir l’acide pendant cinq minutes, les restes de sels doivent être balayés et les restes d’acide

ten worden weggeschrobd en de resten zuur zorgvul dig met water worden weggespoeld. Dikwijls blijft de

soigneusement lavés à l’eau. La surface traitée reste

behandelde plek door een afwijkende kleur en struk-

souvent encore visible en présentant une altération

tuur toch nog zichtbaar, waardoor een zuurbehande

de teinte et de structure. Il est parfois nécessaire, en

ling van het volledige zichtvlak van het metselwerk

ce cas, de traiter toute la surface de la maçonnerie à

zich kan opdringen.

l’acide. Un autre traitement peut également être appliqué

Als alternatieve behandeling kan tenslotte het af

sur la surface de la maçonnerie : le nettoyage à l’eau

spuiten van het metselwerkoppervlak met water on

sous haute pression, parfois mélangée à du sable

der hoge druk, waaraan desnoods fijn zand is toege

fin.

voegd, worden vermeld.

UNE MOSQUEE CONSTRUITE PAR DES BELGES AU KOWEÏT

EEN MOSKEE IN KOEWEIT, GEBOUWD DOOR DE BELGEN

A une époque où le Secteur de la Construction est "malade” dans notre pays, l’une des solutions de survie pour les auteurs de projets et les entrepre neurs de ce secteur d’activités, consiste à se tourner vers l’étranger. Les riches états pétroliers du Golfe Persique avec leurs prestigieux projets de construc tions, exercent une attraction non négligeable en ce domaine. Les récentes expériences nous ont toute fois démontré qu’une méconnaissance profonde des situations et des habitudes locales ainsi qu’une pré paration et une exécution insuffisamment préparées, peuvent avoir des conséquences financières désa vantageuses et parfois catastrophiques. Par contre, une étude de marché approfondie ainsi qu’une étude préalable sérieuse des possibilités et des exigences techniques sur place peuvent déboucher sur des réalisations fructueuses, comme c’est le cas de la construction remarquable de cette mosquée au Ko weït dont nous traitons dans cet article.

In een tijd dat de bouwsektor het in ons land rond uit slecht stelt, is een van de uitkomsten voor ont werpers en ondernemers in deze sektor zich naar het buitenland te wenden. De rijke oliestaten aan de Per zische Golf met hun prestigieuze bouwprojekten oe fenen hierbij een niet te miskennen aantrekkings kracht uit. Het nabije verleden heeft evenwel uitge wezen dat een onvoldoende kennis van plaatselijke toestanden en gewoonten en een gebrekkige voorbe reiding en uitvoering van de bouwaktiviteiten tot ont nuchterende en soms katastrofale financiële gevol gen kan leiden. Dat integendeel een diepgaande marktstudie en een degelijk voorafgaand onderzoek van de technische mogelijkheden en eisen ter plaat se suksesvolle bouwkundige realisaties mogelijk maakt, blijkt uit de hiernavolgende bijdrage over de bouw van een merkwaardige moskee in Koeweit.

En mai 1977, trois bureaux d’études belges ont constitué une société civile dénommée GETECO (Groupe d’Etudes Techniques de la Construction) ayant pour objet l’installation d’un bureau d’études au Moyen-Orient. Cette initiative qui a bénéficié d’un support des instances officielles belges aboutit à rétablissement d’un bureau permanent au Koweit en 1978. 32

In mei 1977 verenigden drie Belgische studiebureau’s zich in de burgerlijke vennootschap GETECO (Groupe d’Etudes Techniques de la Construction) met als doel een studiebureau in het Midden-Oosten op te richten. Dit initiatief, dat de steun genoot van Belgische officiële instanties, mondde in 1978 uit in de oprichting van een vast bureau in Koeweit.

LANGSDOORSNEDE VAN DE MOSKEE IN DE OOST-WESTRICHTING.

«I

ffïl

COUPE LONGITUDINALE DE LA MOSQUEE DANS LE SENS EST-OUEST.

"i U; I

C.|[ ! I L n [•' li! n . li1

m m m

i:.

m N

r 1

En mars 1979, GETECO s’est vu confier les études

In maart 1979 werd aan GETECO de studie en werf-

et la surveillance des travaux d’une mosquée dans le

leiding toevertrouwd van een moskee in de residen

quartier résidentiel de Salmiah, travaux qui ont débu

tiële wijk van Salmiah. De werken startten in 1980 en

té en 1980 et se sont achevés en 1981. Le coût global du bâtiment, qui s’étend sur 3.000 m^, s’élève à 150

werden beëindigd in 1981. De totale kostprijs van het

millions de francs belges. Outre la société GETECO,

gebouw met een totale grondoppervlakte van 3.000 m2, beloopt 150 miljoen Belgische frank. Twee Belgi

deux firmes belges ont participé à la construction, à

sche firma’s namen aan de bouwwerkzaamheden

savoir:

deel :

- Seghers Beton pour les éléments en béton renforcé

- Seghers Beton voor de elementen in glasvezel ver

de fibres de verre (GRC = glass reinforced concrete); - Utema-Travhydro pour la structure métallique tridi mensionnelle.

sterkt beton (GRC = glass reinforced concrete); - Utema-Travhydro voor het driedimensionale meta len vakwerk.

Le plan de construction et d’agencement de la mosquée — qui, à l’exception du dôme, a été réali

Met algemeen bouwplan en de binnenindeling van de moskee — die op de dom na hoofdzakelijk in be

sée essentiellement en béton — devait se conformer à toute une série d’obligations propres à la religion islamique. Ces obligations furent d’ailleurs rigoureu sement et à plusieurs reprises vérifiées au cours des travaux par des mandataires du Ministère Koweitien

ton is uitgevoerd — dienden zich te richten naar een hele reeks verplichtingen eigen aan de Islamitische godsdienst. De eerbiediging van deze verplichtingen

des Affaires Islamiques.

werd tijdens de bouwwerken trouwens regelmatig en zorgvuldig nagegaan door afgevaardigden van het Koeweitse Ministerie voor Islamitische Aangelegen heden. 33

< >

O "D

O CO

"D >

m z

OQQQQQ

d JO

ÖO

Î2

H . .44^

^—U

nue

. .. I 3. Liwan 4. Almasla 5. Almihrab 6. Kleedkamer - Vestiaire 7. Wassingen • Ablutions 8. Toiletten - Toilettes Douches - Douches 10. Ingang vrouwen - Entrée des femmes 11. Trap naar de bidrulmte voor de vrouwen ■ Escalier vers zone de prières des femmes 12. Zij-ingang - Entrée secondaire 13. Hal van het Islamitisch centrum - Hall du centre Islamique 14. Trap naar het Islamitisch centrum en naar de minaret - Escalier vers centre islamique et escalier vers minaret 15. Muezzin 16. Iman 17. Reserve 18. Technisch lokaal - Local technique.

1. Hoofdingang - Entrée principale 2. Sahn

. ü

0HZJ

■r^ :t:

> /

L’orientation de la mosquée en direction de La Mecque constitue dans ce contexte le précepte fon

dit verband het basisgegeven. Wat de binnenindeling

damental à toute construction religieuse. En ce qui

betreft, omvat het gebouw aan de oostelijk zijde een

concerne l’agencement interne, l’édifice comporte, en sa partie est une zone d’entrée avec des locaux

inkomruimte met lokalen voor rituele reiniging, ge

d’ablutions, vestiaires et sanitaires séparés pour hommes et femmes, des bureaux pour les fonction naires religieux et, à l’étage, une bibliothèque et un centre de recherche islamique. A l’étage se trouve également la zone de prières pour femmes, s’ouvrant largement par cinq baies grillagées sur la grande sal le de prières. Cette salle est d’une conception archi tecturale originale basée sur un espace pyramidal à

De oriëntatie van de moskee naar Mekka toe is in

scheiden kleedkamers en sanitair voor mannen en vrouwen, burelen voor de religieuze funktionarissen en op de verdieping een bibliotheek en een Islami tisch studiecentrum. Op deze verdieping bevindt zich tevens de bidplaats voor de vrouwen, die via een bal kon met vijf van roosters voorziene openingen wijd uitgeeft op de grote bidzaal. Deze zaal valt op door haar originele architekturale opvatting en betreft een

base rectangulaire de 30 m x 25 m. La niche de priè

piramidevormige ruimte met een rechthoekig grond vlak van 30 m X 25 m. De bidnis en het balkon van de

res et le balcon pour les prières des femmes sont

vrouwenbidplaats worden gekenmerkt door uitkra-

caractérisés par des encorbellements, supportés par

gingen ondersteund door dunne kolommen uitge

des colonnes minces découpées en forme d’arcs-

werkt in de vorm van halve steunbogen. Analoge vor

boutants inversés. Des motifs similaires, en plu

men zijn terug te vinden in de omkadering met meer

sieurs plans décalés, formant le cadre du portail de

dere verspringende gevelvlakken van het hoofdpor

l’entrée principale, rappellent les arcs multilobes des

taal en herinneren aan de meerlobbige bogen van de

anciennes mosquées.

oude moskeeën.

I Coupe de la structure intermédiaire du dôme à base d’un treiiiis métailique léger. Le revêtement extérieur est consti tué d’éléments sandwich en GRC, Ie revêtement intérieur d’éléments simples également en GRC.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Sandwichelementen in GRC - Eiéments sandwich en GRC Buitenramen - Vitrage extérieur Buizenraamwerk - Ossature métaliique tubuiaire Betonondersteuning • Assise béton Sierelement in GRC - Eiément décoratif GRC Dekoratieve binnenramen ■ Vitrage décoratif intérieur Raamnissen - Vitraux

Doorsnede van de intermediaire opbouw van de dom op basis van een metaien vakwerkiigger. De uitwendige bekieding bestaat uit sandwich-elementen in GRC en de inwen dige bekiëding uit enkeivoudige paneien, eveneens in GRC. 35

Données relatives à la fabrication des ± 400 éiéments sandwich en forme de L en béton armé de fibres de verre

Gegevens over de fabrikage van ± 400 L-vormige Sandwichelementen in giasvezelversterkt beton

Afin d’obtenir une finition parfaitement iisse

Teneinde een perfekt giadde afwerking te be

tant extérieure qu’intérieure et de paliier aux ef fets des contraintes thermiques (température inférieure et extérieure), ia fabrication de ces

thermische spanningen te overbruggen (bin nen- en buitentemperatuur) gebeurde de fabri

éiéments a été effectuée en deux parties dis

kage van deze elementen in twee afzonderlijke

tinctes.

delen.

Les deux éléments ont ensuite été assem

komen en dit zowei binnen als buiten, en de

Nadien werden beide elementen mechanisch

blés mécaniquement par des liaisons inoxyda

met

bles, après application de la laine de verre, né

waarbij vooraf de nodige glaswolisolatie werd

cessaire pour l’isolation.

toegevoegd.

L’élément se compose de:

roestvrije

verbindingen

samengevoegd

In samenstelling bestaat het element uit een:

- paroi extérieure: Segherscem d’épaisseur;

- noyau intérieur: laine de verre de 80 mm

- buitenschil : dikte 10 mm Segherscem; - binnenkern : dikte 10 mm glaswolisolatie;

d’épaisseur; - paroi

intérieure: Segherscem

- binnenschil : dikte 10 mm Segherscem.

d’épaisseur. La fixation des éléments au squelette d’acier a également été réalisée à l’aide de plaquettes

De bevestiging op het metaalskelet gebeurde eveneens met roestvrije ankerplaten.

d’ancrage inoxydables. Le revêtement supérieur du minaret a égale

koepelelementen

plés en Segherscem (épaisseur 10 mm).

met dikte 10 mm.

Segherscem

uitgevoerd

Le poids des éléments et les multiples possi

Door het gewicht en de vormtechnische mo

bilités techniques offertes par ce matériau con

gelijkheden van het materiaal was dit de meest

stituaient la solution la plus économique et la plus rationnelle pour cette construction.

ekonomische en rationele bouwmethode.

La mosquée est dominée par un minaret de quel que 50 m. de haut répondant également aux nécessi tés religieuses. Il est pourvu de haut-parleurs pour la diffusion des appels à la prière. Le minaret est cou ronné par un élément en pointe réalisé en GRC.

Ook de bekroning van de minaret werd met 4

ment été exécuté à l’aide de 4 éléments cou

De moskee wordt beheerst door een 50 meter hoge minaret die eveneens aan de geldende religieuze vor men voldoet en voorzien is van luidsprekers voor de verspreiding van de oproepen tot het gebed. De mi naret wordt bekroond door een spits uit één stuk, ver vaardigd uit GRC.

Buitenzicht van de oostelijke hoofdingang waarvan het por

Zicht op de zuidgevel van de moskee bekleed met travertin platen. Merk op de achtergrond de dom en één van de

taal uit meerdere verspringende gevelvlakken bestaat in de

steunberen op.

vorm van halve steunbogen en bekleed met travertinplaten.

Vue de la façade sud de la mosquée revêtue de dalles de

Vue extérieure de l’entrée principale côté est, dont Ie por

travertin. Remarquez à l’arrière-plan le dôme et une des cu

tail est constitué de plusieurs plans décalés en béton en

lées de celui-ci.

forme d’arcs-boutants inversés et revêtus de dalles de tra vertin.

Les façades de la mosquée sont entièrement revê

De gevels zijn volledig met travertinplaten bekleed.

tues de dalles de travertin polies. L’intérieur est dé

De binnenwanden zijn versierd met geometrische

coré de motifs géométriques variés en pierres bigar

motieven in bont getinte stenen, gevat in de marme

rées, insérées dans le revêtement de marbre.

ren bekledingen.

La couverture de la salie de prière est constituée d’un dôme de forme pyramidale, sans points d’ap puis intérieurs. Les quatre arêtes d’appui de cette pyramide sont constituées de poutres en béton ar mé, en forme de caisson, véhiculant également l’air qui sert au conditionnement; ces poutres se rejoi gnent au sommet sur un plateau en béton armé per cé d’une ouverture circulaire qui reçoit une coupole en polyester armé de fibres de verre. En bas, les pou tres prennent appui sur quatre culées, situées aux angles de la salle de prières. Les poussées horizon tales de cette structure sont équilibrées par des ti rants en béton armé, passant sous le pavement de la salle de prières.

De dakkonstruktie van de grote bidzaal heeft een piramidevorm en omvat geen binnensteùnpunten. De vier steunribben van deze piramide bestaan uit kokerbalken in gewapend beton die tevens dienst doen als luchtverversingskanalen ; deze balken komen in de top samen op een gewapend betonplaat, voorzien van een centrale ronde opening. Hierboven bevindt zich de dakkoepel van met glasvezels versterkt poly ester. Onderaan steunen de balken tegen vier steun beren die zich in de vier hoeken van de zaal bevinden. De horizontale reakties van deze dakstruktuur wor den opgevangen door trekkers in gewapend beton die onder de bevloering van de bidzaal doorlopen.

Achterzijde (westkant) van de grote bidzaal met zicht op de vijf openingen in spitsboogvorm van de bidruimte voor de

Impressie van de binnenstruktuur van de dom met zicht op de afwisselende stroken GRC-elementen en lichtramen.

vrouwen en op een deei van de domstruktuur. Let op de kokervormige hoofdribben van de piramide met dubbele funktie (zie tekst). Côté arrière (côté est) de la grande salle de prières avec vue

Impression de la structure interne du dôme avec vue sur les

sur les cinq baies en forme d’ogives de la zone de prière

bandeaux alternés d’éléments en GRC et de vitraux.

des femmes et une partie de la structure du dôme. Remar quez les arêtes principales en forme de poutre-caisson à double fonction (voir texte). La structure de base du dôme est complétée par

Deze basisstruktuur van de dom wordt vervolledigd

un treillis tridimentionnel en tubes métalliques, trés

door een zeer licht driedimensioneel vakwerk van

léger, habillé extérieurement et intérieurement au

metalen buizen, uitwendig en inwendig bekleed door

moyen d’éléments en GRC en alternance avec des

middel van elementen in GRC afgewisseld met hori

bandeaux vitrés horizontaux. Les éléments exté

zontale beglaasde banden. De elementen aan de bui

rieurs sont du type sandwich et comportent une forte couche d’isolation thermique. Les éléments inté

tenzijde zijn van het sandwichtype en omvatten een

rieurs minces sont décorés de motifs arabisants en bas-relief; ils sont destinés à recevoir ultérieurement des inscriptions coraniques. Les éléments en GRC étaient tout à fait appropriés par leur poids réduit et

dikke laag isolatiemateriaal. De dunne elementen aan de binnenzijde zijn versierd met arabische motie

leur facilité de montage.

ven in basreliëf en zijn bestemd om later van koraninskripties te worden voorzien. De elementen in GRC waren voor deze toepassing bijzonder geschikt door hun laag gewicht en het gemak van de montage.

Les bandeaux vitrés extérieurs sont placés en re cul et en oblique vers le bas de manière à ne jamais être exposés aux rayons directs du soleil. Les ban deaux vitrés intérieurs sont en plexiglas teinté dont

De uitwendige vensterbanden worden naar binnen toe en hellend naar onder aangebracht zodat ze nooit rechtstreeks aan het zonnelicht worden blootge steld. De inwendige beglazingen zijn in getint plexi-

Ie vert-turquoise est la couleur dominante, créant

glas uitgevoerd waarvan het groen-turkoois de domi

ainsi une lumière tamisée et fraîche à l’intérieur.

nerende kleur uitmaakt en een diffuus en koel licht schijnsel in de binnenruimte brengt.

La climatisation devenue un confort tout à fait ha bituel pour les habitants du Koweït est assurée par une production d’eau glacée d’une puissance de 536 kW.. La pulsion dans la salle de prière se fait latéra lement le long du mur, le recylage de l’air se fait à travers les poutres creuses de la structure. Les lo caux annexes sont desservis par un réseau de gaina ge.

De klimatisatie, die op dit ogenblik voor de inwo ners van Koeweit niet meer dan een normaal komfort betekent, wordt verzekerd door een koud-waterproduktie met een vermogen van 536 kW.. De koele lucht wordt lateraal langsheen de wanden van de bidzaal ingebracht en afgevoerd door de kokerbalken van de dakkonstruktie. De bijlokalen worden door een lei dingnet bediend.

Le grand hall de prières est éclairé par un lustre

De grote bidruimte is verlicht door een grote sier-

décoratif suspendu en dessous de la coupole centra le, par des appliques le long des murs et par un éclai

luchter, opgehangen onder de centrale koepel, door wandluchters langsheen de muren en door een indi

rage indirect, dont un est intégré dans l’espace entre la toiture extérieure et la garniture intérieure du dô

rekte verlichting. Eén hiervan is ingebouwd in de ruimte tussen de uitwendige en inwendige bekleding

me. Cet éclairage donne au bâtiment, la nuit et de l’extérieur, un aspect de transparence et d’irréel.

van de dom en geeft bij nacht en van buitenuit een indruk van doorzichtigheid en irrealiteit aan het ge bouw.

Zicht vanop de minaret op de piramidevormige struktuur van de dom.

Buitenzicht vanaf de westkant van de bidnis, de bovenstruktuur van de bidzaai (dom), de koepei en de minaret.

Vue du minaret sur ia structure du dôme en forme pyrami

Vue extérieure côté ouest de ia niche de prière, de la salle

dale.

de prière (dôme), de la coupole et du minaret. 39

MOSQUEE SHEIKH NASSER AL SABAH KOWEÏT

•

MOSKEE SHEIKH NASSER AL SABAH KOEWEIT

ETUDES

STUDIE

Architecture Bureau d’architecture Henri MONTOIS

Architektuur Architektenbureau Henri MONTOIS

Structure et Génie Civil Bureau d’études SETESCO Prof. André PADUART

Struktuur en Burgerlijke Genie Studiebureau SETESCO Prof. André PADUART

Techniques spéciales Pieter DE JAEGERE, Ingénieur-conseil

Bijzondere technieken Pieter DE JAEGERE, raadgever ingenieur

associés de GETECO Avenue Maurice, 1 - 1050 BRUXELLES

samenwerkend in GETECO Mauricelaan, 1 ■ 1050 BRUSSEL

avec la collaboration de Kuwaiti Engineering Group.

met medewerking van Kuwaiti Engineering Group.

REALISATION

UITVOERING

Entrepreneur général Kuwait Project Co for Contracting and Buildings

Algemeen aannemer Kuwait Project Co for Contracting and Buildings

Eléments en GRC (Segherscem) SEGHERS-BETON, Aalter - Belgique

Elementen in GRC (Segherscem) SEGHERS-BETON, Aalter • België

Structures métalliques Utema - Travhydro, Liège - Belgique

Staalstrukturen Utema - Travhydro, Luik - België

L’Indice de Révision des Prix FeBe

De FteBe Prijsherzieningsindex

Indice de révision des prix utilisé par les fabricants

Prijsherzieningsindex gebruikt door de bij de

de béton affiliés à la FeBe dans leurs rapports commerciaux. Sur base 1969 = 100, il s’établit

handelsbetrekkingen. Met 1969 = 100, ziet deze er

comme suit:

als volgt uit;

FeBe

aangesloten betonfabrikanten in hun

1982 janvier février mars avril mai juin juillet août septembre octobre novembre décembre

320,02 325,59 325,59 325,59 325,59 329,75 329,78 334,01 334,01 338,35 338,35 338,35

januari februari maart april mei juni jul augustus september oktober november december

Quelques recommandations pour la conception et l’exécution des parements en blocs ou briques de béton dits de parement

Enkele aanbevelingen bij het ontwerp en de uitvoering van gevelmuren met blokken en stenen in beton voor gevelmetselwerk

Ir. J.M. Huberty

Fédération de l’Industrie Cimentière

1. Préalables

Verbond van de Cementnijverheid

1. Inleidende beschouwingen

Par parement s’entend la paroi extérieure non portante en

Onder gevelmuren verstaat men het niet-dragend buitenblad

maçonnerie de 9 cm ou exceptionnellement de 14 cm d’épais

met een dikte van 9 cm en uitzonderlijk 14 cm, van de al dan

seur, des murs doubles (avec coulisse isolée et/ou ventilée)

niet geïsoleerde en/of geventileerde spouwmuren die het klas

constituant l’enveloppe classique de très nombreux bâtiments

sieke omhulsel vormen van tal van al dan niet residentiële ge

résidentiels et autres.

bouwen.

Les fonctions premières d’un tel parement sont de parache

De basisfunkties van de gevelmuren betreffen de afwerking

ver la maçonnerie et de protéger l’isolant ainsi que la paroi

van het metselwerk en de bescherming van de isolatie en de

porteuse intérieure.

dragende binnenwand.

Ce parement ne constitue donc pas un revêtement d’étan

Buitenmuren mag men dus niet als waterdichte bekledingen

chéité au même titre qu’une couverture de toiture ; un certain

beschouwen in de zin van dakbedekkingen ; een zekere door

passage d’eau sous pluie battante prolongée, provenant du ma

gang van water doorheen de metselstenen en/of voegen onder

tériau et/ou de ses joints, doit donc être considéré comme nor

langdurige slagregen moet integendeel als normaal aanzien

mal et les dispositions constructives doivent être prises en con

worden en bijgevolg moeten de konstruktieve schikkingen

séquence.

hiermee rekening houden.

II est rappelé que les blocs ou briques de béton couramment

Er dient aan herinnerd te worden dat blokken en stenen in

utilisés dans les éléments de parement, présentent des caracté

beton, die gewoonlijk aangewend worden voor gevelmetsel

ristiques propres qui les différencient des autres matériaux de

werk, hun eigen karakteristieken hebben die hen onderschei

maçonnerie et qui sont :

den van de andere metselstenen. We vermelden :

- une étanchéité à l’eau éminemment variable suivant la nature

- een wezenlijk verschillende waterdichtheid naargelang de

du béton. Les compositions compactes, p.e. des blocs ou

aard van het beton. De dichte betonsamenstellingen aange

briques aux surfaces clivées ou lisses de moulage, sont très

wend voor de blokken en stenen met gekloven of effen ge

étanches ; par contre, les compositions moins fermées ou se

vormd zichtvlak zijn weinig doorlatend ; de minder dichte of

mi-caverneuses aux surfaces naturellement texturées par le

korrelige samenstellingen waarbij aan het oppervlak de tek-

grain des granulats, le sont beaucoup moins mais sont appré

stuur van de toeslagkorrels zichtbaar is, zijn duidelijk meer

ciées pour leur aspect. La macrocapillarité qui résulte de cet

doorlatend, maar worden vooral omwille van hun uitzicht

te seconde texture peut certes conduire occasionnellement à

naar waarde geschat. De makrokapillariteit die het gevolg is

des passages d’eau de pluie battante mais son effet majeur

van deze korrelige struktuur veroorzaakt enkel bij wijlen een

réside dans la pénétration profonde d’humidité qui ne sur

doorgang van water bij slagregen, maar heeft vooral een die

vient pas dans le cas de la microcapillarité des matériaux en

pe indringing van vochtigheid tot gevolg die praktisch onbe

béton plus compacts. Cette pénétration "à coeur” conduit à

staand is voor de eerstgenoemde metselstenen in beton met

des gonflements et contractions hydrauliques qui se cumu

een dichte mikrokapilaire struktuur. Deze diepe vochtpene-

lent aux mouvements thermiques.

trade leidt tot hydraulische zwelling en krimp die zich aan de termische bewegingen toevoegen.

Le problème d’étanchéité des parements est très complexe

Het probleem van de waterdichtheid van gevelmuren is zeer

car il implique deux notions : la perméabilité (traversée

ingewikkeld en bevat twee aspekten : de doorlatendheid

d’eau) et l’absorption d’eau ; de surcroît, l’étanchéité d’un pa

(doorgang van water) en de waterabsorptie ; bovendien is de

rement résulte conjointement des matériaux maçonnés et des

waterdichtheid van het gevelmetselwerk zowel afhankelijk

joints de mortier. Ces derniers constituent, dans le cas des

van de metselstenen als van de mortelvoegen. Deze laatste

blocs ou briques en béton à structure compacte, normale

vormen, in het geval van blokken of stenen in beton met

ment la partie la plus perméable des maçonneries. D’autre

dichte struktuur, veelal het meest doorlatende onderdeel van

part, des surfaces de béton non absorbantes conduisent au

het metselwerk. Anderzijds veroorzaken niet-absorberende

ruissellement d’eau le long du parement, qui peuvent s’infil

betonoppervlakken aflopend water langsheen het gevelmet

trer dans les moindres fissures des joints de mortier et trans

selwerk dat in de kleinste scheuren van de mortelvoegen kan

porter les poussières ; ceci peut entraîner le phénomène du

dringen en het stof meevoeren. In dit laatste geval kan ver

salissement. Une certaine absorption est souvent souhaitable

vuiling van de gevelmuur ontstaan. Enig absorptievermogen

pour peu qu’elle reste dans des limites raisonnables. L’avant-

is meestal wenselijk voor zover het binnen redelijke grenzen

projet de la nouvelle norme relative aux blocs en béton expo

blijft. Het voorontwerp van nieuwe norm betreffende de

sés en parement propose à cet égard une absorption ^ 8 %

blokken in beton stelt voor blootgesteld buitenmetselwerk

en masse par immersion ;

een absorptie ^ 8 % in gewicht voor bij onderdompeling ;

- une plus grande sujétion aux mouvements thermiques due à

- een grotere onderhevigheid aan termische bewegingen als ge

une grande diffusivité de la chaleur conduisant à un échauf-

volg van een grote warmtegeleidbaarheid die tot een opwar

fement dans la masse des parements ensoleillés. Celui-ci est

ming in de massa van de aan bezonning blootgestelde gevel

accru par la présence de l’isolant en coulisse coupant la

muren leidt. Deze wordt versterkt door de aanwezigheid van

transmission de chaleur vers la paroi interne ;

isolatie in de spouw die de overdracht van de warmte op de binnenwand afsnijdt ;

- une constance de teinte des matériaux en béton, tributaire de

- kleurafwijkingen van de metselstenen in beton, afhankelijk

facteurs impondérables à la composition, la fabrication, la

van de faktoren die te maken hebben met de betonsamenstel-

maturation. Les variations de teinte se manifestent moins sur

ling, fabrikage en verharding. De kleurverschillen komen

les matériaux, pigmentés ou non, à base de ciment blanc ;

hoe dan ook minder tot uiting op al dan niet gepigmenteerde blokken of stenen op basis van cement met lichte kleur of wit cement ;

- une produrtion interne de chaux aux âges jeunes provenant

- in interne vorming van vrije kalk op jonge ouderdom die

de l’hydratation du ciment et pouvant, dans certaines condi

ontstaat bij hydratatie van het cement en die, in bepaalde

tions défavorables de cycle mouillage-séchage et d’évolution

nadelige omstandigheden van cyclische bevochtiging en uit

de température, migrer en surface sous forme d’exsudations

droging en temperatuurevolutie, naar het betonoppervlak

blanches réparties ou en traînées (efflorescences).

kan migreren en er zichtbaar wordt onder de vorm van witte vlekken of slierten, uitbloeiïngen genoemd.

Ces particularités aux blocs et aux briques en béton ne limi

Deze eigenheden van blokken en stenen in beton brengen

tent en rien leur application en tant que maçonnerie de façade,

geenszins hun aanwending als gevelmetselwerk in het gedrang

pour autant que l’on tienne compte des recommandations re

voor zover met de hiernavolgende aanbevelingen rekening

prises ci-après. En outre, les acquis technologiques des fabri

wordt gehouden. Ook de technologische verworvenheden van

cants spécialisés, en matière de composition de béton, colora

de gespecialiseerde fabrikanten met betrekking tot de betonsa-

tion et propension aux efflorescences des matériaux de maçon

menstelling, kleuring en neiging tot uitbloeiïngen van de be-

nerie en béton ôtent les derniers obstacles en la matière.

tonmetselstenen nemen thans de laatste hinderpalen terzake weg.

2. Recommandations à la conception

2. Aanbevelingen bij het ontwerp

Remarquons tout d’abord que la majeure partie de ces con

Hier dient vooraf opgemerkt te worden dat de meeste van

seils concerne tous les matériaux utilisés en parement. Nous en

deze aanbevelingen op alle soorten van metselstenen voor ge

donnons un aperçu ci-après :

velmuren van toepassing zijn. Wij geven er hierna een over zicht van :

a) Assurer le libre écoulement, la collecte et l’évacuation de

a) De vrije stroming, verzameling en afvoer verzekeren van het

l’eau traversant fortuitement le parement (voir fig. 25 de la

water dat doorheen het gevelmetselwerk dringt (zie figuur

norme NBN B24-401); ceci peut se réaliser par:

25 van de norm NBN B24-401); zulks kan verwezenlijkt worden door :

- Ie placement de membranes d’étanchéité relevées le long

- het aanbrengen van dichtheidsmembranen, opgetrokken

de la paroi intérieure, en bas de coulisse et à toute inter

langsheen het binnenspouwblad onderaan de spouw en

ruption de cette coulisse, tel que c’est le cas pour les lin

ter plaatse van elke onderbreking van deze laatste zoals

teaux ou planchers traversants (à déconseiller toutefois !) ;

het geval is bij uitstekende lateien, vloerelementen (steeds te vermijden) ;

- la disposition d’ouïes d’évacuation d’eau au niveau de

- het voorzien van afvoeropeningen voor het water aan de

chaque membrane d’étanchéité, sous forme de joints ver

voet van elk dichtheidsmembraan onder de vorm van

ticaux ouverts sur leur moitié inférieure.

stootvoegen.

b) Couper le cheminement possible de l’eau vers l’isolant ou

b) Het afsnijden van de toegang van het water tot de isolatie

vers la paroi intérieure par :

of het binnenspouwblad door :

- Ie choix de crochets avec goutte d’eau et, éventuellement,

- het gebruik van spouwhaken met druippunt en eventueel

avec dispositif de maintien de l’isolant contre la paroi in

met de nodige voorzieningen om de isolatie op haar plaats

térieure dans le cas de la coulisse ventilée. Cette dernière

te houden tegen het binnenspouwblad aan in het geval

solution est toujours à conseiller ;

van de geventileerde spouw. Deze laatste oplossing is steeds aan te bevelen ;

- Ie choix de panneaux isolants hydrofuges ou pourvus

- de keuze van isolatieplaten die waterafstotend zijn of

d’une feuille imperméable à l’eau et non à la vapeur d’eau,

voorzien zijn van een waterdichte doch dampdoorlatende

côté parement. Un dispositif de recouvrement de cette

rok aan de zijde van het gevelblad. Een afdekking van

feuille est indispensable dans le cas de coulisse comblée

deze rok is volstrekt noodzakelijk wanneer de spouw vol

par l’isolant, solution qui n’est pas à conseiller.

ledig met isolatie is opgepropt, een oplossing die overi gens niet aan te bevelen is.

c) Réduire et autoriser les mouvements hygrothermiques du

c) Beperken en verzekeren van de termische bewegingen van

parement par :

de gevelmuur door:

- le choix d’un mortier souple de classe 3, à résistance mo

- de keuze van een soepele mortel van klasse 3 met een

dérée mais à grande déformabilité, suivant le projet de

relatief lage weerstand, maar met een grote vervormbaar-

norme NBNB14-002 ; il peut se présenter sous forme de

heid, overeenkomstig het normontwerp NBNB14-002;

mortier assoupli par air entraîné M3 (ayant une résistan

men kan hierbij opteren voor een mortel met luchtbelvor-

ce moyenne de 8 N/mm^) et préparé en centrale ou sur

mer type M3 (met een gemiddelde druksterkte van

' ^1

chantier, soit sous forme de mortier assoupli à la chaux

8N/mm^) en bereid in de centrale of op de bouwplaats,

hydratée P 3, préparé sur chantier et composé en volume

ofwel voor een met gehydrateerde kalk versoepelde mor

de 3 parts de ciment, une part de chaux grasse et 12 parts

tel type P3, bereid op de bouwplaats en met als volume

de sable. Ces mortiers sont utilisables pour les cas cou

trische samenstelling 3 delen cement, 1 deel vette kalk en

rants mais ne satisfont pas aux exigences plus sévères re

12 delen zand. Deze mortels zijn bruikbaar in gangbare

quises par les maçonneries fortement sollicitées ;

gevallen, maar voldoen niet aan de eisen die door dragend metselwerk onder zware belasting gesteld worden ;

- la création de joints de mouvement, disposés à intervalles

- het voorzien van bewegingsvoegen, aangebracht op regel

réguliers, conformément à la norme NBN B 24-401 “Exé

matige

cution des maçonneries” (voir tableau), et disposés préfé

NBN B 24-401 “Uitvoering van metselwerk” en bij voor

rentiellement au droit d’un montant de baie ou de ses

keur aangebracht ter plaatse van de post van de deur- of

deux montants en cas de baie très large.

afstand,

overeenstemming

met

norm

raamopeningen of ter plaatse van beide posten indien de openingen zeer breed zijn.

Maximale afstanden tussen de

Distances maximales entre joints de mouvement en mètres

bewegingsvoegen in meter

Retrait du matériau

Epaisseur du mur

Krimp van de metselstenen

Dikte van de muur

mm/m ( = %o) parement/gevelmuur

d ^ 140 mm

d ( 140 mm E, < 0,1

0,1 < E, ^0,4

12»

BETON 0,4 < E, ^ 0,6 » Si les murs ne présentent pas d’ouverture et de concentra

8»

» Indien de muren geen openingen en geen concentratie van

tion de contraintes ; dans le cas contraire, il faut prévoir

spanningen vertonen ; in het tegenovergestelde geval dient

un joint de mouvement tous les 8 m ou tous les 6 m selon

een bewegingsvoeg om de 8 m of om de 6 m voorzien te

le cas.

worden, volgens het geval.

Le retrait dont question dans ce tableau n’est pas le retrait

De krimp waarvan sprake is in deze tabel is niet de resi-

résiduel provenant de l’hydratation - celui-ci est toujours

duele krimp afkomstig van de hydratatie - deze is immers

très faible - mais bien la contraction suivant le gonflement

zeer klein - maar wel de inkrimping volgend op de zwel

du matériau gorgé d’eau et déterminée selon la norme

ling van de met water verzadigde metselsteen en bepaald

NBN B24-208 “Essais sur matériaux de maçonnerie - Re

volgens NBN B24-208 “Proeven op metselstenen - Krimp

trait et gonflement”. Alors que les bétons à texture forte

en opzwelling”. Daar waar de betonmetselstenen met

ment ou moyennement serrée mis en oeuvre et protégés

dichte of zeer dichte struktuur en behoorlijk beschermd

normalement lors du maçonnage se situent dans la caté

bij het metselen zich in de klasse A situeren, is het even

gorie A, il peut arriver que des matériaux plus absor

wel mogelijk dat meer absorberende metselstenen bij ster

bants, mouillés fortement à la mise en oeuvre ou après

ke bevochtiging door de weeromstandigheden bij het in

par les intempéries, entrent dans la catégorie B.

het werkstellen of erna tot de klasse B behoren.

L’avant-projet de norme, dont il était déjà question plus

Het voorontwerp van nieuwe norm, waarvan reeds vroe

haut, impose des blocs ou briques appartenant à la classe

ger sprake, stelt dat voor gevelmetselwerk dat niet tegen

A pour les parements non protégés de l’humidité ;

de vochtigheid is beschermd de aanwending van blokken of stenen van -klasse A noodzakelijk is ;

- Ie recours à des armatures préfabriquées, constituées de 2

- de toepassing van geprefabriceerde wapeningen bestaande

barres de 0 = 4 mm lisaisonnées par un zig-zag, proté

uit 2 door een zig-zagnet verbonden staven met 0 = 4

gées contre la corrosion et introduites dans les joints.

mm, die in de voegen worden aangebracht en behoorlijk

Cette pratique conseillée dans les deux à trois lits de toute

tegen korrosie behandeld zijn. Deze werkwijze wordt

maçonnerie surmontant ou se situant sous les baies pour

voor alle metselwerk aanbevolen in de twee tot drie lagen

éviter la fissuration d’angles résultant de la concentration

boven en onder openingen om hoekscheuren tengevolge

de contraintes. Utilisée sur tout le parement - 1 lit sur 2

van lastkoncentraties te vermijden. Wanneer deze wape

pour les blocs, 1 lit sur 4 pour les briques - elle est à

ningen in de volledige gevelmuur voorzien worden in 1

même de mieux répartir la fissuration éventuelle par con-

laag op 2 voor de blokken en 1 laag op 4 voor de stenen

traaion hygrothermique ; ceci permet en outre un accrois

wordt een betere verdeling van de eventuele scheurvor

sement de l’entredistance des joints de mouvement jusqu’à

ming door hygrotermische invloeden bewerkstelligd ; bo

50% selon la NBN B24-401 ;

vendien mag de afstand tussen de bewegingsvoegen tot 50 % vermeerderd worden overeenkomstig NBN B24401 ;

- la désolidarisation du parement de tout élément solidaire

- het vermijden van elke starre verbinding van de gevel

de la structure porteuse. Les membranes d’étanchéité pré

muur met elk element dat tot de dragende Strukturen be

citées assurent partiellement cette mission notamment vis

hoort. De reeds vermelde dichtheidsmembranen verzeke

à vis des murs de fondation ; il conviendra en outre de ne

ren gedeeltelijk deze vereiste ten opzichte van de funde-

pas sceller au mortier, mais bien à la résine souple les

ringsmuren ; het is verder aangewezen alle voegen tussen

joints entre le parement et les éléments solidaires de la

de gevelmuur en de elementen van de dragende struktuur

structure intérieure : seuils, linteaux et planchers traver

te voorzien van een elastische voegkit in plaats van een

sants, corniches de toiture plates, colonnes,...;

cementmortel. We vermelden in dit verband : dorpels, uit stekende lateien en vloerelementen, platte daklijsten, ko lommen,... ;

- l’imposition de maintenir sous housse les matériaux livrés

- de verplichting de onder hoes geleverde metselstenen

houssés OU d’entreposer sous abri ceux qui ne le sont pas

eronder te bewaren en de onbeschermd geleverde metsel

pour éviter leur gonflement hydraulique.

stenen af te dekken teneinde hydraulische zwelling te ver mijden.

d) Assurer la régularité de la teinte du parement par:

d) De gelijkmatigheid van de kleur van het gevelmetselwerk te verzekeren door :

- un approvisionnement, par parement au moins, en une

- een eenmalige levering, tenminste per gevelmuur ;

seule fourniture ; - Ie choix de teintes claires moins sujettes à ternissement par exsudation de chaux ; - le choix d’un mortier de jointoiement préparé sec par une

- de keuze van lichte tinten die minder door de eventuele kalkuitbloeiïngen ontsierd worden ; - de keuze van een opvoegmortel, droog bereid door een

firme spécialisée, coloré dans la masse et appliqué à la

gespecialiseerde firma, gekleurd in de massa en aange

dague en acier traité en vue de la suppression des traces

bracht met een voegijzer dat bijzonder behandeld is om

métalliques sur les joints.

alle sporen van metaal op de voegen te vermijden.

3. Recommandations à l’exécution Ces conseils concernent tous les matériaux utilisés en pare

3. Aanbevelingen bij de uitvoering Deze aanbevelingen hebben betrekking op alle soorten met

ment et peuvent être résumés comme suit :

selstenen voor gevelmetselwerk en komen erop neer :

- couvrir les maçonneries fraîches et ne pas laisser les éléments

- het verse metselwerk en de niet van een hoes voorziene met

déhoussés ou hors abri en cas de forte pluie ;

selstenen tijdens de stapeling tegen zware regenval te be schermen ;

- veiller à ne pas obturer localement les coulisses ventilées par

- toe te zien dat de verluchte spouwen niet plaatselijk verstopt

des chutes de mortier formant barrage et pont à l’eau s’écou

geraken door verloren metselmortel waardoor de afvoer van

lant éventuellement à la face intérieure du parement ;

water aan de binnenzijde van de gevelmuur gehinderd wordt ;

- “panacher” les bloes et briques en les prélevant au fur et à

- de blokken en stenen te “mengen” voor gebruik door er beur

mesure sur un maximum de palettes de manière à assurer

telings te ontnemen aan een zo groot mogelijk aantal palet

une régularité d’aspect du parement.

ten, teneinde een zo gelijkmatig mogelijk aspekt van het ge velmetselwerk te verkrijgen.

Nombre de ces recommandations peuvent être réduites lors

Vele van deze aanbevelingen kunnen gerelativeerd worden

que le parement est abrité de l’ensoleillement et des pluies bat

wanneer het gevelmetselwerk van de rechtstreekse bezonning

tantes par un auvent ou un débord suffisant de toiture, princi

en slagregens afgeschermd wordt door een afdak of een vol

palement côtés S et O. Cette protection s’indique également sur

doende uitstekende dakluifel, vooral aan de zuid- en westzijde.

le plan du confort d’été (soleil haut) et de la captation solaire

Deze bescherming is eveneens aangewezen met betrekking tot

en demi-saison et en hiver (soleil bas) ; elle participe aussi au

het zomerkomfort (hoge zonnestand) en ter benutting van de

maintien de la propreté des vitrages et du bon état des châssis.

zonnewarmte in het tussenseizoen en de winter (lage zonne stand) ; tenslotte heeft zij een gunstige invloed op het onder houd en de netheid van de vensters en op de duurzaamheid van de raamkozijnen.

BLOCS BENOR

nbn

Liste au 1.12.1982 des fabricants de blocs en béton et des types couverts par la Marque de conformité BENOR Usager Blocs extra légers (type 0,55) ■ catégorie 1 S.A. C.B.R.-Béton Chaussée de la Hulpe, 185 • 1170 BRUXELLES Usine à Burcht (Ytong) (blocs pleins en béton cellulaire) S.A. DUROX Boulevard Lambetmont, 57 - 1030 BRUXELLES Usine à Ubach (Pays-Bas) (blocs pleins en béton cellulaire) Blocs très légers (type 0,75) - catégorie 1 S.A. C.B.R.-Béton Chaussée de la Hulpe, 185 - 1170 BRUXELLES Usine à Burcht (Ytong) (blocs pleins en béton cellulaire) S.A. DUROX Boulevard Lambermont, 57 - 1030 BRUXELLES Usine à Vuren (Pays-Bas) (blocs pleins en béton cellulaire) Blocs légers (type 1,2) ■ catégorie 1 P.V.B.A. ALBETON Lossingstraat-Brug 14 - 2120 SCHOTEN (blocs creux en béton d’argile expansée) S.A. BLOCBETON Parc Industriel de la Basse Sambre - 5730 MALONNE (blocs en béton d’argile expansée) P.V.B.A. DE SMEDT-Beton Molenstraat, 60 - 2921 NIEUWENRODE (blocs pleins en béton d’argile expansée) Blocs légers (type 1,2) ■ catégorie 1 -h 2 et mi-lourds (type 1,9) P.V.B.A. ALBETON Lossingstraat-Brug 14 - 2120 SCHOTEN (blocs pleins en béton d’argile expansée) Blocs lourds P.V.B.A. ARBEFA Industriepark - 2370 ARENDONK (blocs en béton de gravier) S.A. BETORIX rue de l’Ile Monsin - 4020 LIEGE (blocs en béton de gravier) S.A. BLOCBETON Parc Industriel de la Basse Sambre - 5730 MALONNE (blocs en béton de gravier) N.V. Betonfabrieken R. DE CLERCQ Veldstraat, 166 ■ 8800 ROESELARE (blocs en béton de calcaire) P.V.B.A. DE SMEDT-Beton Molenstraat, 60 - 2921 NIEUWENRODE (blocs en béton de gravier) P.V.B.A. EDELBETON Molenberg, 19 • 2431 GEEL-OEVEL (blocs en béton de kift) P.V.B.A. J. JANSSENS en Zonen Klein Veerle, 34 - 2168 BRECHT (blocs en béton de kift) S.A. PREFER Port de Meuse, Chaussée Béco - 4110 FLEMALLE (blocs en béton de calcaire) P.V.B.A. SCHEYS Diestsesteenweg, 85 - 3212 LUBBEEK (blocs en béton de calcaire) P.V.B.A. VIOLON Beneden Industriepark, Postbus 45 - 9400 NINOVE (blocs en béton de calcaire) 46

Agréation n° 538/23

538/25

538/6

538/26

538/3

538/17

538/22

538/4

538/20

538/1

538/14

538/12

538/11

538/10

538/24

538/19

538/9

538/16

538

BENOR-BLOKKEN Lijst op 1.12.1982 van de fabrikanten van betonblokken en van de types die gedekt worden door het Merk van overeenkomstigheid BENOR. Gebruiker Extra iichte biokken (type 0,SS) - kategorie 1 N.V. C.B.R.-Beton Terhulpensteenweg, 185 - 1170 BRUSSEL Fabriek te Burcht (Ytong) (volle blokken van cellenbeton) N.V. DUROX Lambermontlaan, 57 - 1030 BRUSSEL Fabriek te Ubach (Nederland) (volle blokken van cellenbeton) Zeer lichte blokken (type 0,75) - kategorie 1 N.V. C.B.R.-Beton Terhulpensteenweg, 185 - 1170 BRUSSEL Fabriek te Burcht (Ytong) (volle blokken van cellenbeton) N.V. DUROX Lambermontlaan, 57 - 1030 BRUSSEL Fabriek te Vuren (Nederland) (volle blokken van cellenbeton) Lichte blokken (type 1,2) - kategorie 1 P.V.B.A. ALBETON Lossingstraat-Brug, 14 - 2120 SCHOTEN (holle blokken van geëxpandeerde klei-beton) S.A. BLOCBETON Pare Industriel de la Basse Sambre - 5730 MALONNE (blokken van geëxpandeerde klei-beton) P.V.B.A. DE SMEDT-Beton Molenstraat, 60 - 2921 NIEUWENRODE (volle blokken van geëxpandeerde klei-beton) Lichte blokken (type 1,2) • kategorie 1 -t- 2 en halfzware blokken (type 1,9) P.V.B.A. ALBETON Lossingstraat-Brug 14-2120 SCHOTEN (volle blokken van geëxpandeerde klei-beton) Zware blokken P.V.B.A. ARBEFA Industriepark - 2370 ARENDONK (blokken van grindbeton) S.A. BETORIX rue de ITIe Monsin - 4020 LIEGE (blokken van grindbeton) S.A. BLOCBETON Pare Industriel de la Basse Sambre - 5730 MALONNE (blokken van grindbeton) N.V. Betonfabrieken R. DE CLERCQ Veldstraat, 166 - 8800 ROESELARE (blokken van kalksteenslagbeton) P.V.B.A. DE SMEDT-Beton Molenstraat, 60 - 2921 NIEUWENRODE (blokken van grindbeton) P.V.B.A. EDELBETON Molenberg, 19 - 2431 GEEL-OEVEL (blokken van kiftbeton) P.V.B.A. J.'JANSSENS en Zonen Klein Veerie, 34 - 2168 BRECHT (blokken van kiftbeton) S.A. PREFER Port de Meuse, Chaussée Béco - 4110 FLEMALLE (blokken van kalksteenslagbeton) P.V.B.A. SCHEYS Diestsesteenweg, 85 - 3212 LUBBEEK ; (blokken van kalksteenslagbeton) P.V.B.A. VIOLON Beneden Industriepark, Postbus 45 - 9400 NINOVE (blokken van kalksteenslagbeton)

Erkenning nr.

538/23

538/25

538/6

538/26

538/3

538/17

538/22

538/4

538/20

538/1

538/14

538/12

538/11

538/10

538/24

538/19

538/9

538/16

Avez-vous déjà votre RELIURE ?

Hebt

Classées dans la reliure beton, vos revues ne s’égarent pas et l’informa tion qu’elles contiennent est plus facilement accessible.

Wanneer U uw tijdschriften opbergt in de speciale beton-kaft, gaan ze niet verloren en is uw informatiebron, die ons tijdschrift tenslotte is, veel toe gankelijker.

Vous pouvez obtenir ces classeurs en versant la somme de 450 F, T.V.A. incluse, au c.c.p. n° 0000028008-72, de le FeBe, 207-209, boul. A. Reyers 1040 Bruxelles. Vous recevrez la facture et le clas seur par même courrier.

reeds uw VERZAMELMAR ?

Deze kaften kunnen bekomen worden door stor ting van 450 F, B.T.W. inbegrepen op p.c.r. nr. 0000028008-72 van de FeBe, 207-209, Aug. Reyersiaan - 1040 Brussel. Een faktuur en de kaft komen U toe per kerende post.

IV.B. PRODUITS POUR REVÊTEMENTS DE SOL

IV. PRODUKTEN VOOR GRONDBEKLEDING

2. PRODUITS POUR REVÊTEMENTS DE SOL OU

2. PRODUKTEN VOOR OPEN GRONDBEKLEDING

VERTS 2.1. Dalles- et pavés-gazon 2.2. Dalles et pavés ajourés 2.3. Cadres et grilles pour arbres

2.1. Grastegels en -stenen 2.2. Doorgroeitegels en -stenen

(1) La marque commerciaie n’est mentionnée que si

(1) Het handelsmerk wordt enkel vermeld indien het

2.3. Boomkaders en -roosters

verschiilend is van de voluit geschreven naam

elie diffère du nom exact du fabricant.

van de fabrikant. (2) De vermeide afmetingen zijn:

(2) Les dimensions mentionnées sont: - longueur

- lengte

- largeur ■ hauteur totale (épaisseur)

- breedte - totale hoogte (dikte)

- hauteur intermédiaire minimale - côté (carré ou polygone régulier) - côté, rayon, diamètre bord intérieur

h ho

- minimum tussenhoogte

- zijde (vierkant of regeimatige veelhoek)

z,.R,.0 I'

- zijde, straal, diameter binnenrand

Zu.Ru.0.

- zijde, straal, diameter buitenrand

(cadres et grilles pour arbres) - côté, rayon, diamètre extérieur

(boomkaders en -roosters) (boomkaders en -roosters)

(cadres et grilles pour arbres) (3) La surface d’ensemencement est la surface dis

(3) De zaaiopperviakte is de oppervlakte beschikbaar

ponible pour la végétation comprise entre les fa

voor begroeiing tussen de bovensteunvlakken in

ces supérieures en béton.

beton. (4) De gaten betreffen de doorgaande openingen.

(4) Les trous constituent les ouvertures de part en part.

(5) Bijzonderheden

(5) Particularités

- liaison à emboîtement

- verbinding met ineenvoeging

- liaison à tenon et mortaise

- verbinding met tand en groef

- liaison à épaulement - dispositifs spéciaux de liaison

- verbinding met steun

- speciale verbindingsvoorzieningen

- possibilité de combinaison avec pavés

- kombineerbaar met bijpassende betonstenen

appropriés - destiné spécialement à la protection des

- speciaal bestemd voor oeververdediging en ta luds

berges et des talus

Remarque: En raison d’une nouvelle classification au sein du Catalogue Permanent, l’ancienne numérotation IV.B.2. (clôtures décoratives et claustras) doit être remplacée par la nouvelle numérotation IV.D.

Opmerking : Ingevolge een herschikking van de indeling van de Afleveringen van de Permanente Katalogus dient de oude nummering IV.B.2. (sierafsluitingen en clau stra's) vervangen te worden door de nieuwe numme ring IV.D.

12/82

Catalogue Permanent Industrie du Béton - Permanente Katalogus van de Betonindustrie

200

400

150

120

h 65 95 125

4,15

%{3)

Gaten Trous %(4)

al-c

Bijzonderheden Particu1arités (5)

iïrTirTTi<nrTiT^Tir^

Figuur Figure

O 3

Ü> <

-o

< Of

t) O

fO 5 S o o

S 5 E

lO • o o 5 0) < ^ fTi

o D

0) a (D

Q> O CÛ

3 3 (1>

3 03

“O CD

o O 3

DUFFELEER Geraardsbergen

BEHATON

ZAAIBLOK

600

420

400

420

100

120

100

4,15

5,65

« 3

(0 O 3

« 3

O fi» CA 0 (O 0 0

< o

o en

O OD m q

O 3) O

O 33

O O 31

“D 33 ^ O a

(/) O

o m

U»

s m

200

600

Aantal Nombre /m2

Zaaioppervl. Surface d'ensem.

GOBI (groen steen)

GOBI (grasdal )

(1)

Afmetingen Dimensions mm (2)

DE CLERCQ Roeselare

BIMSBEL Mol

Fabrikant Fabricant

Merk Marque

(D CL

C c/>

3 Q.

Q) <D

(t>

» M K 00 O ro (O c

o -»•

O. c

O 3

CO CD

fi) 3 Q.

O (Q c

o> (U

D (0

3 “D CD

00 CD'

O. c

C co

o> 3 CD 3

"ö

(O c

tV5

% 00

(Urbadesign)

BG (Urbadesign)

BETA

DRD

(1)

600

(min) 3000 (max)

1000

500

(*) tegels met hoger % beschikbaar. (*) dalles disponibles à % plus élevé.

SCHMIDT Aarschot

INCOBE Lommel

DUPUIS Ollignies

Fabrikant Fabricant

Merk Marque

400

300

400

600

500

160

100 120

55 75 95

120

160 200

120

150

120

Afmetingen Dimensi ons mm (2)

4,15

5,5

4,15

1,65 fmaxl 0,55 (min)

4,15

Aantal Nombre /m2

(*)

%(3)

Zaai oppervl. Surface d'ensem.

(*)

Raten Trous %(4)

a2-d

a2-a3-d

b-c

Bijzonderheden Particu1arités (5)

□

iff?

DzOHEEm g

□ □ □

p p

Pö

n U-ü]

qp P

Figuur Figure

< CD

» 3

<Q (D

O O) (/) (D

(/) fi) N O 3 (A

< (D'

■o

<D <A

fi)

to co

< 00

IV.B.2./4 2.1. Dalles et pavés-gazon (suite)

2.1. Grastegels en -stenen (vervolg)

roeÈ onoGoGo

sZ3 <D S-

3 13 en en

i i:

powGq m [

I C O NJ •'-)

OJ 13 00 -O U 'CU o; ^ -t-j •*“ LO S- i- iCD <T3 tT3

LT> CO

LO LD

CQ T3 ÛC CD

uo 13 ^

ro Scr hCD I 03 ro

> 03 O 00 o> <D ^ C CO O. i- CD O. 3 V* O C/0 *o

CD fO S+-> -Q CVJ

CEE A3 O <c 2:

C\J

c CO CD c en O c • CM

•r- (/> 4-> c CD CD

O 00

O CM

O O

C Q

O O

^ 3 ^ CT CD

L. .

ro ) UJ

U S- S-D JD 03 fO

O O

cc X :£ UJ ^ O^ CD

< >

> 3 X

»- c < >

Z S O

12/82

Catalogue Permanent Industrie du Béton - Permanente Katalogus van de Betonindustrie

■4

IV.B.2./5 2.2. Dalles et pavés ajourés

Fabrikant Fabricant

2.2. Doorgroeitegels en -stenen

Afmetingen Dimensions mm (2)

Merk Marque

(1)

DE CLERCQ Roeselare

Aantal Nombre /m2

1000 500

800

120

Gaten T rous

% (4)

Bijzon derheden Particu larités

Figuur Figure

(5) 1,25 2,5

20 20

Il I II

uni

= 260

100

5,5

DUFFELEER Geraardsbergen

BEHATON

600

400

100

4,15

al-c-d

O O I

MARLUX Londerzeel

600

400

100

4,15

12/82 j

Catalogue Permanent Industrie du Béton • Permanente Katalogus van de Betonindustrie

«»1

IV.B.2./6 2.2. Dalles et pavés ajourés (suite)

Fabrikant Fabricant

SCHMIDT Aarschot

VANDENBULCKE « OLIVIER Roeselare

2.2. Doorgroeitegels en -stenen (vervolg)

Afmetingen Dimensions mm (2)

Merk Marque

(1) 1

URRA DESIGN

600

400

MUTA

1015

Aantal Nombre /m2

Gaten Trous

% (4)

Figuur Figure

(5)

Bi jzonderheden Particu larités

4,15

1,15 2,30

100 120

1000

120

500

al-d

.V/AV.V 7/x/x/.

VIOLON NInove

ESKOO SV

1120

ESKOO SV

190

625

100

1,65

al-c-d

120

104

100

12/82 Catalogue Permanent Industrie du Béton • Permanente Katalogus van de Betonindustrie

I-

Cl C

O 3

Û) 3

0> O

Û> 3

O 3 “O CD

CD CD*

DUPUIS Ollignies

AGREF Wetteren

3 o.

3 D) D CD D

Fabrikant Fabricant

’V CD

® N5

K 0°

o -I

- dalle gril lagée carrée (16 trous)

- vierkante roostertegel (16 gaten)

Beschrijving Description

- segmentv. roostertegel (9 gaten) - dalle gril lagée en for me de segment (9 trous)

Granidal - mozaïektegel (4 spleten) ; sierl aag - dalle mosaï que (4 fen tes); couche décorative

Quad (Townscape)

Circular - segmentv. (Townroostertegel scape) (6 gaten) - dalle gril lagée en for me de segment (6 trous)

Square (Townscape)

Merk Marque (1)

230 300 450

= 595 h = 70 ho = 55

600 600 900

h = 50

Ru = 480 Ri = 280

z = 600 h = 50

Afmeting er» Dimensions (mm) (2)

50 50 50

□□ □□ □□ □□ □□

OOD

□□□□ □□ □□ □□

□m

□ □□□ □ □□□ □ □□□ □ □□□

Figuur Figure

pnn

Afzonderlijke elementen Eléments individuels

8 12

Aantal elem. Nombre d'élém.

1.20

0.60

1.80 2.40

1.50 1.80

1.20

0.60

0.46 0.60 0.90

0u = 0.96 0i = 0.46

1.80 2.40

(m) (2)

Afmetingen Dimensions

Kader - Rooster Cadre - Grille

O O (O

CD 3

O O 3

Û) 0“ CD <0

(D O) ■O O

» (/> (D

O fi» a

OD lO

fl>

c CA

W O

3 Q.

0) 0) O (O c ü> <

0) 3

Œ W (&• O 3 “Ö (P

</>

Q. C

3 a> 3

“0 O 3 03

C (D

o “ K ê

» N)

-»■ to

SEGHERSSIertegels Aalter

SCHMIDT Aarschot

Fabrikant Fabricant

Urba Design

(1)

Merk Marque

- dalle à 5 trous

- tegel met 5 gaten

- dalle pleine en forme de segment

- voile segmenttegel

- vierkante roostertegel (16 gaten) - dalle gril lagée carrée (16 trous)

- dalle pleine en forme de segment

- voile segmenttegel

- trapeziumv. roostertegel (25 gaten) - dalle gril lagée trapé zoïdale (25 trous)

Beschrijving Description

Z = 300 h = 50

120

345 450

1200

100

200

600 900

= 450 h = 95 Z

= 600 Ri = 500 h = 100 Zg

1 = 900/300 b = 600 h = 100

Afmetinqen Dimensions (mm) (2)

O O

oooo oooo oooo oooo

□ □ □ □ □ □\ □ □□□□□□

□ □ n □ nV

□□□

□□

Figuur Figure

Afzonderlijke elementen Eléments individuels

12 20

8 12

d'é1ém.

(2)

1.80

1.20

1.80 2.40

1.20

1.35 1.80

0.60 0.60

0.40 0.69 0.90

0.45 0.90

Zu = 1.20 0i = 1.00

Zu = 1.80 Zi = 0.60

(m)

Kader - Rooster Cadre - Grille Aantal Afmetingen elem. Dimensions Nombre

« 3

O O 01

0 3

0 (A

fi»

(D ifi

fi»

■O

(D 0)

Cd O n O. <D

CO ro

standardized precast office buiidings

.1Bi 30 4

42__ ^

S.P.O. h EKONOMISCH EN SNEL BOUWEN

GEVELTYPES

• prefabrikatie • standaardisatie • flexibiliteit

a) S.P.O. h. (horizontale lijn dominerend) gevelplaat en beglazing vóór de kolommen b) S.P.O. V. (vertikale lijn dominerend) gevelbalk en beglazing tussen de kolommen.

BASISEENHEID

een rechthoek van 10,80 m op 7,20 m (9 op 6 modulen) verdiepingshoogte 3,00 m (2,5 mod.)

BUITENAFWERKING

standaard: struktuurbeton (optie; gewassen beton)

7.SO

CONSTRUCTION ECONOMIQUE ET RAPIDE

□

• préfabrication • standardisation • flexibilité Tsa\

UNITE DE BASE

un rectangle de 10,80 m par 7,20 m (9 par 6 modules) hauteur d’étage: 3,00 m (2,5 mod.)

structo

TYPES DE FACADE

a) S.P.O. h. (ligne horizontale dominant) allège et vitrage devant les co lonnes b) S.P.O. V. (ligne verticale dominant) allège et vitrage entre les colonnés ACHEVEMENT

standard: béton structuré (option: béton lavé)

graag meer dokumentatie/veuillez envoyer votre documentation

n.v.

Noorweegse kaai 19, 8000 BRUGGE Telex 81358 Bestru Tel. 050/33.78.61

firma/firme-------------------------------------------------------------------------beroep/profession ---------------------------------------------------------------naam/nom -------------------------------------------------------------------------------adres(se) ----------------------------------------------------------------------------------

aPlate Taille in de prachtige vallei van de rivier Eau d' Heure. Daar bevindt zich de stuwdam met de elegante bovenbouw.

CBR Ergon is erin geslaagd technisch vernuft en esthetische waarden te harmoniseren . CBR zette de kroon op het werk. De lijst van de afdamming bestaat uit 607 CBR Ergon elementen uit gewapend beton . Deze elementen dienen eveneens als basis van de weg die erover loopt. Doordat de elementen in de fabriek nauwkeuriger bepaald worden . Dit vergemakkelijkt de reproduktie van de vereiste vormen en tinten. De uiterst verzorgde afwerking is het resultaat van de precisie en de betrouwbaarheid die eigen zijn aan het Ergonsysteem voor bekisting en bewapening . Beton , het bouwmateriaal dat met zijn tijd meegaat, blijkt eens te meer zich te kunnen aanpassen aan elke nieuwe eis van de tijd. Daarbij komen nog de flexabi liteit, de rentabiliteit en het fraaie uiterlijk waar CBR Ergon al sinds jaar en dag bekend om staat.

CBR Ergon: een nieuwe dynamiek in beton! 1I c~r

BETON N.v.

Afdeling Betonprodukten Terhulpsesteenweg 185 - 1170 Brussel Tel. 02/6739870

Ed it. respons . : Verantw . ultg . :

W . Slmons , Acacialaan 34, Steenokkerzeel

Kroonelementen van stuwdammen, boogsteunen van de metro's van Antwerpen en Berlijn, afleidingsgrachten voor kanalisering van waterlopen (Dijie), konstructies voor transportbanden (Chemifert, Antwerpen) , bruggen, watertorens, geluidsschermen, enz .. . enz ... allemaal voorbeelden van hoe aktueel de speciale produkten van CBR Ergon wel zijn.