BETON 106 by FEBE

België-Belgique

Kantoor van afgifte LEUVEN X

P.B. LEUVEN X

■ ’ 1^

BIMESTRIEL

Revue de la Tijdschrift van de

TWEEMAANDELIJKS

Diestsesteenweg 125, 3212 LUBBEEK

TEL. 016/63 40 26 ■ 63 33 43

UW IDEE, BETON DOET MEE CE QUE TU VEUX, LE BETON LE PEUT IDEEN... BETON MACHT WAS DRAUS

Garage - St.-Martens-Latem

Arch.: R. De Paepe - Gent

Sierbetonblokken en -stenen. Blocs et briques en béton décoratif. Sichtmauersteine aus Beton.

i/ƒ i

y 'A /*

■5 ^'r

/. y: y../ -V '^, y-'_/: ~:ys

,r .:T

-5 ‘EV-!;..

-7“ / r '~^r:izn

/ / E-

lE 3

/_,

E_ / /

-'Î •■

. -A

I J

“_j_

3 Ii\__A\

-/!•

:;\--Ä(;

•

r ■/

E Z

Î*-. J

V ,—M,

. -A'; '

✓

ké'r-

Jr.‘.V

SÆl

■'%

'-*• ^--'■'

>v •.a'

t,’

f*' J’

--\

Dijkstraat 3, 3601 Zutendaal Tel. 011/61 27 34 - Telex 39882 Fax oil / 61 31 43

ÏI*

•Hi

EBEMA

hebben ALLES voor

FIETSPADEN • MAXIMALE KLEURVASTHEID Door aanwending van anorganische pigmenten op basis van ijzeroxyde in optimale hoeveelheid d.w.z. 5% van het cementgewicht rode fietspaden blijven rood

• EFFEN STRUCTUUR Het gebruik van betontegels zorgt voor een ideaal rijcomfort gezien men : - slechts 3 dwarsvoegen per lopende meter heeft; - geen spoorvorming voelt. Daarom gebruikt Ebema nu extra kleine vellingkanten van slechts 2 mm,

• HOGE SLIJTVASTHEID Dus geen verwering of vervuiling.

• STEVIGHEID Ze zijn voor alle belastingen geschikt, gezien het formaat 30 X 15 of 30 X 30 en de dikte: 8 cm

N.V. Ebema, Dijkstraat 3 te 3601 Zutendaal

S BEKAERT

EEN STERK STAALTJE Dat is Dramix. Staalvezels H voor uniek-taai beton. Wereldwijd geproduceerd ^ door Bekaert, dé staaldraadspecialist. Een sol iede waarborg voor kwaliteit en service. Dramix staalvezels. Dat is dé wapening voor prefabtoepassingen Dit modern

■ ■j fk M H H H

materiaal laat zich vlot en homogeen mengen. Voor een driedimensionele l wapening met een perfekte verankering en het hoogste rendement. Dramix staal vezel beton is hét materiaal bij uitstek voor een snelle en eenvoudige verwerking. Ekonomisch en duurzaam.

Dramix HET

KONSTRUKTIE V E

IDEE

NV BEKAERT BENELUX Fratetstraat 47 - B-9220 MERELBEKE Tel. (091) 39,02.11 - Fax (091) 39.02.19 BEKAERT NEDERLAND BV „ Kamerlingh Onnesweg 14 - Posibus 1149 - NL-3300 BC Dotdrechl Tel. (0) 78-52 77 77

4 Dramix ’ is een geregistreerd merk van N V BEKAERT S A, Zwevegem (België)

DAAR MOET JE OP STAAN mBe O a

ton

</) O

OffldatMARLUX tegels kwafiteit en komfort in zich verenigen •••

En precies dààrom voldoen ze als de perfekte buiten tegel aan al je eisen. Omdat ze schoonheid kombineren met nog andere biezondere eigenschappen...

U /

'JUJr

MARLUX biedt ’n uitgebreide koUektie struktuurtegels, waarmee je jouw ganse woon-omgeving prettig en verfijnd kunt gaan uitbouwen. Een Marlux-tegel past altijd in iedere omgeving. Elegant, met rijke kleurschakeringen en een uitzonderlijke afwerking... Bovendien zijn alle tegels volkomen vorstvrij, ze gaan niet vergroenen en hebben écht ’n minimum aan onderhoud nodig... De speciale scheikundige behandeling van de bovenlaag ■— behoedt de tegel voor kalkuitslag... ’n Belangrijke MARLUX-waarborg méér wanneer je i|g jarenlang komfortabel genot wenst van je terras, garageoprit, dekoratieve buitentrap of bordes. Op kwaliteit en klasse moetje altijd staan... Maar in ’t biezonder wanneer het om buitentegels gaat... Dààr 'wv; moet je op Marlux-tegels staan... Met minder doe je ma.rlux ’t beslist niet !

2900 Londerzeel - Tel. 052-300841 - Tlx 63039

bon

Ik wens gratis dokumentatie over de Marlux buitentegels. Naam ............. Straat Postkode

Nr Gemeente

Telefoon.......... Beroep Nieuwbouw □

Verbouwing □

Bon sturen naar Marlux nv. Industriepark, B-3980 Tessenderlo.

UNE GRANDE FIBRE TOUTE SIMPLE Dramix. Des fibres d’acier pour une solidité à toute épreuve du béton. Produites dans le monde entier par Bekaert, le spécialiste par excellence du fil d’acier. Une garantie béton de qualité et de service. Fibres d’acier Dramix. Le renforcement par excellence pour de nombreux produits préfabriqués.

L’ I D É E

Elles se mélangent facilement et de façon tout à fait homogène. Pour un renforcement multi directionnel offrant un ancrage parfait et le meilleur rendement. Le béton à fibres d’acier Dramix est le matériau idéal pour une production efficace et simple. Economique et durable.

CONSTRUCTIVE NV BEKAERT BENELUX Fraterstraal 47 - B-9220 MERELBEKE Tel. (091) 39.02.11 - Fax (091)39.02.19

Dramix" est une marque qéposée de N.V. BEKAERT S.A. - Zwevegem (Belgiquei

O CU

O co Û

BETONGOED

BETON CREATIF

GARDEN

Precies zoals het hoort... Betongoede kreativiteit. Zowel in partikullere toepassingen als in het publiek-openbaar domein. MARLUX GARDEN biedt de optimale kombinatie van vormschoonheid en robuuste duurzaamheid. Voor sierbestrating, tuin en landschap. Steeds de best sterke oplossing. Echt betongoed. Zo als het hoort. Vraag vrijblijvend uitgebreide in fo over oive betongoede mogelijkheden.

Comme il faut... Béton créatif. Que se soient des applications dans le domaine privé ou pu blic. MARLUX GARDEN vous offre la combi naison optimale des formes, d’esthétique et de robustesse durable. Pour le pavement dé coratif, le jardin ou l’environnement. Toujours la solution optimale. Du béton. Comme il faut. De m a ndez sans engagemen t des information s sur nos possibilités en béton créatif.

INDUSTRIEPARK • B-3980 TESSENDERLO • 013/66.71.41 • Telex 39.107 • Fax 013/66.20.87

>ß[

«« A

m■

■V,

i :fLr.

S>J

LACONSTRUCTION /^WOMtAV '««™(n)^^ENs

AINSI NOUS EN AVONS DEJA CONSTRUIT 2997 Véritables best-sellers architec toniques. La ligne nouvelle en con struction industrielle, s’appuyant sur un savoir-faire professionnel et fiable. Willy Naessens maîtrise intégralement le processus de A à Z, de la conception au montage.

)

»> WVfAI

Vt.WV'A.tîi )

L! y

i*» '■ J- :hS> <5>>^ I

Ö li ■' -ÿÿ--'

> (H ^ SA

Pour de plus amples informations, renvoyez le coupon-réponse.

\>ïw; 7

(D X

>€ Nom Adresse

Tél B

COUPON

REPONSE

A envoyer à: pvba MONTAGE HANGARS ET PISCINES sprl Willy Naessens Kouter 3 9790 WORTEGEM-PETEGEM ou téléphoner ou: (056) 6871 51 (056) 68 70 44

°!JANDERie

TS V h:20 H

79 ^-240

* . m

Bref, beaucoup d'idées, mais encore fallait-il les réa liser. C'est ce qu'a fait notre architecte. Ensemble, nous avons parlé plans, coûts, qua lité et choix des matériaux. Les possibilités du béton nous ont étonnés. Nous avons compris que le béton personnaliserait notre mai son. Nous avons donc opté pour des murs extérieurs

Ça y est, notre maison est terminée. Depuis le temps que nous en parlions! Combien de soirées avonsnous passées à discuter les plans? Geneviève voulait des baies vitrées et de grands murs clairs. Les enfants ne rê vaient que d'une chose: leur future salle de jeu. Et moi, je pensais d'abord budget et aspects pratiques.

Pour recevoir gratuitement la brochure 'Ce que tu veux, le béton le peut' renvoyez aujourd'hui encore ce coupon. Vous y trouverez de nombreuses illustrations d'applications du béton pour toute la maison. (Si vous ne désirez pas abîmer votre revue, vous pouvez bien entendu copier ce coupon.)

r Oui, je désire recevoir gratuitement la brochure 'Ce que tu veux, le béton le peut' NOM: RUE: CODE POSTAL: .

Beton

et intérieurs en blocs appa rents. Et pour toute la maison, nous avons choisi un très agréable dallage en béton de marbre poli. Du toit au jardin, nous avons sélec tionné des matériaux en béton qui s'harmonisent parfaitement. Le résultat, c'est une mai son à l'image de notre fa mille: jeune et accueillante.

PRENOM: N“:

LOCALITE:

A renvoyer à "Ce que tu veux, le béton le peut' B.P. 163, 1428 Lillois.

Echo vioerelementen, keihard de beste! ElĂŠments de plancher Echo, les plus solides!

s.a. Echo n.v. Donderslagweg 25 - B-3530 Houthalen Tel. 011/84.03.11 - Telex 39 545 Fax 011/38.54.36

ECHO

ECHO ITRILCO

s.a. Trilco n.v. Herbekestraat 58 - B-2620 Hemiksem Tel. 03/887.20.01 - Telex 33.247 Fax 03/887.06.74

S££L

uw IDEE, BETON DOET MEE ^jJ^NDERlE ft'

Het is zover, ons huis is klaar. Als ik nu nog terugdenk aan de tijd dat we er alleen maar van konden dromen. En aan de avonden dat we tot een stuk in de nacht over de plan nen praatten. Isabel wou gebogen ramen en grote, lichtgekleurde muur oppervlakken. De kinderen za gen zichzelf al stoeien in de speelkamer. En ik zelf cijferde en rekende. En dacht aan de

Wenst u gratis de brochure 'Uw idee, beton doet mee' te ontvangen, stuur ons dan vandaag nog deze bon terug. U vindt er talrijke illustraties in van toepassin gen van beton, voor het ganse huis. (indien u dit tijdschrift niet wenst te beschadigen, kan u de bon natuurlijk ook kopiëren.)

praktische aspekten van de woning. Kortom, ideeën had den we genoeg. Het probleem was, hoe ze te realiseren. Dat WQS de taak van de architekt. Hij sprak met ons uit voerig over de plannen. We diskussieerden over de kosten en de kwaliteit. Natuurlijk kwam ook de materiaalkeuze aan bod. We waren verrast over de mogelijkheden van beton. Vlug begrepen we dat beton

§c

Ja, stuur mij gratis de brochure "Uw idee, beton doet mee" NAAM: STRAAT: POSTNR.:

Beton

ons huis een persoonlijk tintje zou geven. Dus kozen we voor zichtmetselwerk in blok ken, binnen en buiten. En voor de vloeren voorzagen we te gels van gepolijst marmerbeton. Van het dak tot de tuin opteerden we voor betonmaterialen die perfekt bij el kaar passen. Het resultaatI We bezitten nu een sympathiek en gastvrij huis waar het goed wonen is.

VOORNAAM: NR.: GEMEENTE:

Terugsturen naar "Uw idee, beton doet mee" RB. 163, 1428 Lillois.

Alle types betonstraatstenen, grasbetondallen, betontegels, boordstenen, alle hulpstukken Openbare Haven, 3600 GENK 14

Tel. 011/36 27 21 - Fax. 011/35 28 44

Jf' I

» I

I A

’ Sü*' — :i^-j

ïr;^

BLEU KO BETON

9^49^'

T -/■•Cf ./Jl

P:-

ü!^ ” i-iA V—

5 ■-'=ïr>*:/^-j

g'.'t

ï-.-

r li lÖ 'n.

.<;« J.' <-'.

'%^2

•

7i \ bleijko beton N.V. pr. boudewijnlaan 18 2700 sint niklaas

verkoopkantoor benelux : tel. 00-31.1148.4000 fax. 00-31.1148.2380 telex (044) 55625

•

Jk^Æ

Bld Industriel, 96, Nijverheidslaan B • 7700 Mouscron Tél. 056/33.34.41 - Tx 57903 - Fax 056/34.48.91

Ook in Mini-Europa Aitstadt-betonstraatstenen

AA Martens beton Fabrikant van betonstraatstenen Benor nr. 311-112 Berkebossenlaan 10, 2400 Mol Tel 014/81.12.51 - Fax 014/81.40.96 19

vos ATOUTS POUR CONSTRUIRE

PIERRES BLEUES PIERRES BLANCHES DIVISION CARRIERES DU CLYPOI NEUFVtLLES-HAINAUT (067) 33 27 32 Pierre bleue - Blocs - Tranches Façonnés - Dallages - Moellons Concassés - Sables de concassage

GRANULATS

CIMENTS

BETON PREPARE

GRANULATS LEGERS D'ARGILE EXPANSEE isolants et/ou structurels ISOL et ISOL 'S'

PPz30 / P40 LA / HL30 LA / HK40 LA

HERDERSEM VOORDE

(054) 50 11 52 (054) 50 08 78

LIEDEKERKE

(053) 66 53 11

DEURNE

(03) 325 68 20

COURTRAI

(056) 22 81 35

BRUXELLES

(02) 427 42 53

CIMENTS PORTLAND à haute résistance chimique 0 % CsA LA ’CIBELCOB"

FILLERS, CONCASSES, SABLES DE CONCASSAGE, MOELLONS MELANGES POUR EMPIERRE MENTS ROUTIERS

CIMENT PORTLAND à durcissement rapide P50 LA "ROCKEr CIMENTS pour forages pétroliers "CEMOIL"

DIVISION SCHUMACHER (02) 251 60 18 Pierre bleue - Pierres blanches natu relles - Blocs - Tranches - Façonnés Dallages - Cheminées

COUILLET

(071) 43 29 80

MONT-St-GUIBERT

(010) 65 64 40

SUPERPUtSTIFIANT POUR BÉTON ”A0JUCIM" PROOUITS EN TERRE CUITE

lîeton

CE QUE TU VEUX, LE BETON l£ PEUT

SA.

COMPAGNIE DES CIMENTS BELGES

GRAND-ROUTE 260 - B-7530 TOURNAI (GAURAIN-RAMECROIX) - Tél. (069) 25.25.11 TELEFAX (069) 25.25.90 - TELEX 57140 ccb b

BETONSTRAATSTENEN

-afmeting: 115x115x70 (zonder de afstandhouders) - artisanaal bewerkt bovenvlak - zonder afschuining. - aangebetoneerde afstandhouders om voeg van 8 mm te verwezenlijken, wat volgeschuurde mortelvoegen toelaat. - beschikbaar in 8 kleuren.

LITHOBETON kanaalstraat 18, 8245 gistel

telefoon 059/27 60 60

fax 059/27 65 03

MBI BETON Betonstenen voor zichtbaar metselwerk

Briques de béton pour maçonnerie de parement

MBI metselstenen: • leverbaar in vele kleuren en afmetingen • voor binnen- en buitenwerk • glad- en struktuur oppervlak • voor een- of tweezijdig zichtwerk • winddroog op het werk geleverd voor optimale verwerkbaarheid • bij aankoop kosteloos bouwphysisch advies

Briques MBI:

Magasin de chaussures/Schoenwinkel - Schilde Arch.: Van Laere - Brasschaat.

• livrables en plusieurs couleurs et dimensions • pour intérieur et extérieur • surfaces lisse et structurée • pour façade simple ou double • livrées séchées sur chantier afin de permettre une mise en oeuvre optimale • conseils techniques gratuits à l’achat

if.;

'r' 1

Inlichtingen/Renseignements: Geraardsbergen, Tel. 054-415577, Telefax 417125 Veghel (NL), Tel. 00-31-4130-62931, Telefax 0031-4130-62938

BETONSTRAATSTENEN

BENOR

AVANTI N.V. Oostmalsesteenweg 204, 2310 RIJKEVORSEL Tel. 03/312 08 47

Fax 03/311.77.00

o< s Hoe meer ambitie er achter een Projekt schuilt, hoe meer Ronveaux er door gepassioneerd is. Ronveaux streeft immers hetzelfde doel na als u: zichzelf overtreffen om te winnen. Ronveaux beheerst met uiterste precisie en bekwaamheid — en met de nodige durf — alle verschillende aspekten van de uitrusting- en bouwsektor. Elektrische netten en uitzonderlijke montages, elektromechanika en herstel van kon-

RONVEAUX,

strukties... zijn stuk voor stuk technieken die Ronveaux meesterlijk beheerst. Voor industriële en kommerciële gebouwen, parkings of kantoren, viadukten of tunnels, stelt Ronveaux u altijd een prefab-oplossing voor die perfekt aan uw eisen is aangepast. De fabrikatie van kokervloerplaten in voorgespannen beton, het ontwerpen en produceren van net- en verlichtings palen en het kompleet afgewerkt reali

PRESTATIES

ZITTEN

seren van zuiveringsstations, ook hierin toont Ronveaux een staaltje van vakkundigheid. Door al die aktiviteiten zal Ronveaux sterk aanwezig zijn op de grote Europese markt. Want de toe komst is altijd weggelegd voor ambitie, kreativiteit, vakkennis..., kortom, voor prestaties. Deze uitdaging wil Ronveaux met beide handen aannemen. Samen met u.

ONS

Etn. E. RONVEAUX P.V.B.A. - Rue Rebonmoulin, 16 - B-5300 CINEY - Tel.: 083/21.29.01

BLOED

BETONSTRAATSTENEN de keuze voor winkelwandelstraten

c.v. Promotie BetonStraatstenen

Postbus 47

B-2510 Mortsel 25

Samen bouwen wij aan de toekomst.

Plaat in gepolijst beton op basis van HK40 cement

De Groep Obourg produceert met zijn spitstechnologie duur zame en hoogwaardige materialen. UW IDEE, BETON DOET MEE Dankzij de geautomatiseerde controle van het produktieproces en de permanente chemische analyse van alle bestand delen, kunnen Obourg en Haccourt Cement een absoluut constante cementkwaliteit garanderen. Maar de Groep Obourg betekent veel meer dan de cementfabrieken van Obourg en Haccourt. De groep produceert ook granulaten, zand en stortsteen via Obourg Kalksteen en Gralex evenals stortklaar beton en mortel via Inter-Beton. Kortom, de Groep Obourg produceert alle b'‘=ismaterialen voor beton, zodat het beton zeker aan al uw eisen voldoet. En om u nog beter te dienen, beschikt de Groep Obourg over raadgevend ingenieurs die u technisch bijstaan in het optimaliseren van uw produktie.

Beton

Obourg Cement N.V./Haccourt Cement N.V.

Commerciële Afdeling: Louizalaan 489,1050 Brussel Tel. 02/642 9811 Technisch Advies: Rue des Fabriques 2,7048 Mons/Obourg Tel. 065/358111

OBOIRG HACCOIRT Er zit toekomst in mooi beton.

< 2

PAVES EN BETON le bon choix pour votre jardin

Ensemble, nous posons les bases de l'avenir.

Dalle en béton poli à base de ciment HK40

Le Groupe Obourg produit des matériaux fiables et perfor mants issus de la haute technologie. g QUE TU VEUX. LE BETON LE PEUT Les Ciments d'Obourg et de Haccourt, grâce au contrôle auto matisé du processus de fabrication et à l’analyse permanente des composants, garantissent à leur production de ciment une qualité rigoureusement constante. Mais, le Groupe Obourg, c’est bien plus que les cimenteries d'Obourg et de Haccourt. C’est aussi les granulats, les sables et les moellons d’Obourg Calcaire et de Gralex ainsi que le béton prêt à l’emploi et les mortiers préparés d’Inter-Béton. Le Groupe Obourg produit ainsi tous les matériaux qui composent le béton. Et pour toujours mieux satisfaire tous vos besoins, le Groupe Obourg dispose d’un Département Ingénieurs Conseils qui vous apporte une assistance technique afin d’optimaliser votre production.

Beton

Ciments d'Obourg S.A./Ciments de Haccourt S.A.

Département Commercial; Avenue Louise 489,1050 Bruxelles Tél. 02/642 98 11 Conseils techniques: Rue des Fabriques 2,7048 Mons/Obourg Tél. 065/358111

OBOtRG HACœtRT Parce que l’avenir est au beau béton

O < 5

Ook dit kan met BETONSTRAATSTENEN

Indien U denkt aan - vormgeving - kleurschakering - duurzaamheid - kostprijs is er maar één keuze

c.v. Promotie BetonStraatstenen

Postbus 47

B-2510 Mortsel

VALCKE: Meesterlijk in beton

VALCKE: La mpîtrise du beton

Portaalspanten Spanbetonbalken Wandpanelen TT-dakelementen

Portiques Poutres précontraintes Panneaux de bardage Dalles de toiture TT

Betonkonstruktie van - industriehallen - garages - landbouwioodsen - sportcomplexen - warenhuizen

Construction en béton de - halls industriels - garages - bâtiments agricoles - complexes sportifs - magasins

VALCKE VALCkE PREFAB BETON nv

Rodenbachstraat 30

8968 leper (Vlamertinge)

Augustijnen Park leper overspanning - portée: 36 m

Tel (057) 20 25 01

•IkT

-t

■ -i.

Telex 85091

La documentation S V P / De dokumentatie A U.B Nom / Naam Adresse / Adres

BETON 106

r'T.',

Blanc de Bierges

(flonfflïli betonma

international

Kubelbaan Trémie

DUDIK KÜBEL TYPE DK 3000 / TREMIE MOBILE TYPE DK 3000 - Groot stijgvermogen - Bedrijfszekerheid - Onderhoudsvrije konstruktie - Geruisloos - Lage bedrijfskosten - Weinig slijtage - Snelheid (tot 200 m/min) -Automatisch gestuurd - 2 of 3 wegenventiel

- Grande puissance ascensionnelle - Fiabilité de fonctionnement - Construction fiable pour entretien minimum - Silencieux - Frais d’exploitation réduits - Usure minimum - Vitesse (jusqu’à 200 m/min) - Commande automatique - Aiguillage à 2 ou 3 voies

RUE ED. FAESSTRAAT 127, 1090 BRUXELLES/BRUSSEL TEL. 02/425 14 42 - F/\X. 02/425 07 50 32

PLASTIMENT SIKAMENT SIKACRETE

ADJUVANTS CompÃ©tence

S.A. SIKA N.V. 167 Rue P. Dupontstraat 167 Zone Ind. Evere 1 Ind. Zone 1140 BRUXELLES/BRUSSEL Tel. 02/242.68.85 Fax. 02/245.28.09

Innovation Service

REPERTOIRE DES ANNONCEURS ADVERTEERDERSREPERTORIUM

Pages-Blad

Pages-Blad Avanti Bayer Belgium Bekaert Benelux Belema

Klaps-Beton

15 4-6

Uthobeton

Marlux/Marluxgarden

5-7

Martens

MBI Beton Belgie

Betonma Bimsbel

32 14

Naessens

Bleijko

Obourg

C.B.R. Ciments

Partek Ergon

CCB

Promotie Betonstraat-

8 26-28 3e couv.-omslagp.

Decomo

stenen C.V.

Delvaux

Ronvo

25-27-29 24

Ebema

1-3

Scbeys

2e couv.-omslagp.

Echo

Sika

Goudezeune

Structo

FIC/VCN

9-13

Valcke

33 4e couv.-omslagp. 30

beton Sommaire-

Tijdschrift van het Prefab-beton Revue du Béton préfabriqué

35. Les pavés embellissent notre environnement. Meer straatstenen verfraaien ons milieu. 71. II y a couleurs et couleurs... Kleuren en nog eens kleuren...

N. 106 JUIN 1990

JUNI

Administration - Rédaction - Publicité:

74. Le béton poli,... une révélation. Gepolijst beton,... een revelatie. 93. La norme NBN B 21 -001 et la marque BENOR pour matériaux de maçonnerie en béton. De norm NBN B 21-001 en het BENOR-merk voor betonmetselstenen. 96. Et, en conclusion ... En, tot slot ...

Fédération de l’Industrie du Béton Bd. Aug. Reyers 207-209, 1040 Bruxelles T. 02/735.80.15 - T.V.A. n° 407.408.809 Administratie - Redaktie - Publiciteit : Federatie van de Betonindustrie August Reyerslaan 207-209, 1040 Brussel T. 02/735.80.15 - B.T.W. nr. 407.408.809 Fin. Rek./Cpte Fin.: 210-0442201-30

Affiliée à la Fédération de la Presse périodique de Belgique Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers van België

Page de couverture :

Le port de Nieuport (voir également notre article en p. 35 et suivantes). Voorpagiria :

PUBLICITE - PUBLICITEIT : M.-R. van der Loo-Roisin

Jachthaven - Nieuwpoort (zie ook ons artikel vanaf biz. 35).

Prix : 175 F Prijs

REDACTEUR EN CHEF - HOOFDREDACTEUR : M. W. Simons : Directeur de la FeBe Direkteur van de FeBe

Abonnement annuel : 800 F Jaarabonnement

Etranger Buitenland : 1200 F

Paraît cinq fois l’an - Verschijnt vijf maal per jaar Diffusion :

Services de travaux publics de l’Etat, des provinces et des communes, sociétés de construction d'habitations sociales, ingénieurs-conseils, architectes, maîtres d’ouvrages, entreprises de construction, fabricants de bé ton et tous utilisateurs de produits en béton. Verspreiding : Staat-, Provincie- en gemeentelijke diensten voor openbare werken, maatschappijen voor sociale woningbouw, ingenieursbureaus, architecten, bouwheren, ondernemingen van bouwwerken, betonfabrikanten en alle ge bruikers van betonwaren. Les photos en pp. 80, 82, 83, 84 et 88 sont l'oeuvre du Studio BIOT-BOUVIER (Antoing). Toutes les autres photos sont de W. Simons. De toto's op biz. 80, 82, 83, 84 en 88 werden gerealiseerd door Studio BIOT-BOUVIER (Antoing). Alle andere toto's zijn van W. Simons.

Les pavés embellissent notre environnement

Meer straatstenen verfraaien ons milieu

Ces dernières années, l’utilisation de pavés en béton a au moins doublé dans notre pays.

Het gebruik van betonstraatstenen is de laat ste jaren in ons land minstens verdubbeld.

En raison de la variété d’applications, il nous est difficile de donner, ne fut-ce qu’une fois par an, un aperçu de tout ce qui est réalisé en Belgique ... abondance de biens nuit!

De veelheid van toepassingen maakt het ons werkelijk moeilijk om, al was het maar eens per jaar, een overzicht te geven van hetgeen er in ons land recentelijk werd verwezenlijkt... des Guten zuviel !

Nous espérons néanmoins avoir réussi notre tâche dans les quarante pages suivantes !

Wij hopen hierin op de volgende veertig (!) bladzijden toch enigszins geslaagd te zijn.

Centrum - Neerpelt

RUES

STRATEN

Rien n’est plus banal que le “pavage” d’une “rue” ... vous trouverez toutefois ci-après une gamme étendue de va riantes qui démontre combien les pavés s’adaptent aisé ment à l’environnement.

Niets is banaler dan het “bestraten” van een “straat” ... nochtans zult U hierna nog een aantal varianten vinden, die bewijzen hoe gemakkelijk betonstraatstenen zich aan passen aan de omgeving.

Kwakkelbosstraat - Bierbeek

Legerstraat - Wilrijk

"Witte CitĂŠ" - Zaventem

Doortocht - Kasterlee

Otterstraat - Turnhout

Palingbrug - Antwerpen

Britse laan - Westende

Hertenstraat - Wellen

Opperstraat - Liedekerke

Prooststraat - Middelkerke

PLACES

PLEINEN

Une rubrique riche en variétés : places (de marché), zones piétonnes ou semi-piétonnes, centres à trafic intermittant et/ou limité, etc.

Een rubriek die heel wat varianten omvat : marktpleinen, halve of gedeeltelijke voetgangerszones, centra met inter mitterend en/of beperkt verkeer, enz.

Kerkplein - Bonheiden

Wattiezplein - Edegem

Quoiqu’il en soit, nous rencontrons dans ce type d’appli cations la plus grande diversité en matière de couleurs et de formats : une possibilité que n’offre aucun autre maté riau de pavage.

Wat er ook van zij, in dit “soort” toepassingen treffen \we de grootste diversiteit inzake kleuren en vormen aan : een mogelijkheid die geen enkel ander bestratingsmateriaal kent.

MarW - Gistel

Centrum - Machelen

Centrum - Houthalen

Centrum - Nossegem

PI. Albert/Albertplein - ForestIVorst

Place de l'Ange - Namur

â&#x20AC;&#x153;Bruparck" - Heysel-BruxelleslHeizel-Brussel

"Bruparck" - Heysel-BruxelleslHeizel-Brussel

MARQUAGES

MARKERINGEN

Nous trouvons les marquages (permanents en pavés co lorés) tant dans les rues que sur les places. L’exemple re pris ci-dessous est peu “classique”: il attire l’attention de l’utilisateur de la route au carrefour.

Markeringen (permanente markeringen in gekleurde ste nen !) vindt men zowel in straten als op pleinen. De hieronderstaande is een weinig “klassieke”: zij trekt de aan dacht van de weggebruiker op een kruispunt.

Centrum - Zoersel

Brouwersvliet - Antwerpen

BreeĂŤrweg - Bocholt

Hoogstraat - Genk

TROTTOIRS

Deroolaan - Nieuwpoort

STOEPEN

Traversée de Braine TAIIeud

Centrum ■ Stavele

Genoelselderen

-•-•'-T

--■•ir'.—■

„

•-

Cederstraat - Houthalen

CIMETIERES

Crematorium - Lochristi

Kerkhof - HulstITessenderlo

BEGRAAFPLAATSEN

AIRES DE PARQUAGE

PARKEERPLAATSEN

Les aires de parquage font bien sûr appel aux marquages, même si ces derniers sont exécutés de mille façons dif férentes.

Parkeerplaatsen doen hoofdzakelijk en vanzelfsprekend beroep op markeringen alhoewel deze op zeer verschil lende wijze kunnen uitgevoerd worden.

Parking Delvaux Museum - St.-ldesbald

Nekkerhal - Mechelen

Garage - Wommelgem

Supermarktparking - Hofstade (Aalst)

Sportveld - Kaulille

Kantoorparking - St.-Pieters-Leeuw

Parking U.R.B.S.F.A. - K.B.V.B.-parking - Heysel-BruxelleslHeizel-Brussel

UTILISATION PRIVEE

PRIVE-GEBRUIK

Dans cette dernière rubrique, nous trouvons non seuiement une grande variété mais aussi des types “exclusifs” de pavés. Nous ne montrerons qu’une petite sélection et avons omis, à dessein, la “banale” entrée de garage qui, dans 2 cas sur 3, est réalisée en pavés de béton.

In deze laatste rubriek vindt men niet alleen een grote ver scheidenheid maar ook vele “exclusieve” steensoorten. Wij geven slechts een kleine selectie en hebben opzettelijk de “banale” garage-oprit vermeden die in minstens 2 van de 3 gevallen in betonstraatstenen uitgevoerd wordt.

Villa - Berchem-Oudenaarde

Londerzee!

. l' ■

3l ■y '■'

> ■■ ■••■^

■1'.

r -7

VHIa - Mol

y /'

■V

; 'J

Landhuis - Beerzel

Tuin en parking - Neeroeteren

Parking en terras restaurant - Hekelgem

Villa - Gavere

Hof en parking dokterspraktijk - St.-Truiden

Il y a couleurs et couleurs ...

Kleuren en nog eens kleuren

Comme le lecteur de la revue l’aura remarqué dans le repor

Zoals de lezer van dit tijdschrift bij de fotoreportages merkt,

tage photographique ci-contre, il se manifeste actuellement

bestaat er een sterke stroming in het bestratingsgebeuren om

un fort courant dans les pavages pour introduire, à côté de

naast allerlei vormen en modellen ook meer en meer kleuren

formats et de modèles variés, de plus en plus de couleurs.

in te brengen.

Les couleurs procurent une dimension supplémentaire dans

Bij het ene projekt al gedurfder dan het andere, geven kleu

les projets qu'ils soient plus ou moins osés; les architectes

ren een extra dimensie aan het scheppingsvermogen van ar-

et les bureaux d’études utilisent la couleur en lui conférant

chitekten en studieburelen, waarbij ze bij het ene een esthe

tantôt un rôle esthétique, tantôt un rôle fonctionnel.

tische rol en bij het andere een functionele rol vervullen.

Dans Ie premier cos, la couleur sert à intégrer le pavage dans

In het eerste geval probeert men door de kleur de bestrating

l’ensemble du projet. Il est parfois bien difficile pour les fa

een integrerend deel te laten uitmaken van het totaleprojekt.

bricants de ces produits de répondre aux coloris souhaités

Hierbij is het voor de fabrikanten van deze Produkten soms

par le maître d’ouvrage, tant l’obtention d’une teinte typi

wel moeilijk om de kleuren en de wensen van de opdracht

que requiert une connaissance approfondie du matériau. En

gever waar te maken aangezien het namaken van een typi

outre, comme l’affirme le dicton populaire : "de gustibus

sche kleur een grote materiaalkennis vereist. Maar ja, zoals

non disputandum est” (desgoûts et des couleurs, l'on ne dis

bet spreekwoord zegt "de gustibus non disputandum est”,

cute pas).

over smaak wordt niet gediscuteerd.

Dans Ie second cos, la couleur acquiert une valeurfonction

In het tweede geval hebben de kleuren een functionele waar

nelle: l’utilisation de couleurs servant à déterminer l’usage

de en probeert men door aanwending van kleuren het ge

des surfaces de revêtement, tel le rouge pour les pistes cycla

bruik van de oppervlakte aan te geven, zoals rood bij fiets

bles, le zébrage blanc-noir pour les aires de secours et les pas

paden, het wit-zwart patroon voor vluchtheuvels en over

sages piétonniers, le noir pour les parkings, etc...

steekplaatsen, zwart bij parkings, enz.

Ie point critique dans l’utilisation de matériaux colorés res

Het meest kritische punt bij het gebruik van gekleurde ma

te la couleur même. Trop souvent, l’on constate, qu’après un

terialen is evenwel de kleur zelf, want al te dikwijls wordt

certain temps, la couleur a disparu du projet. La disparition

rui verloop van tijd vastgesteld dat het onderwerp van dit

de la couleur peut avoir deux causes. Soit, la surface super

artikel, "de kleur”, uit het projekt verdwenen is. De oorzaak

ficielle du pavé a tellement été érodée par l’utilisation que

van het verdwijnen van kleuren kan tweevoudig zijn. Ofwel

seul le gravier reste encore visible, soit la surface est restée

werd bet bovenvlak van de betonstraatstenen door gebruik

intacte, mais les cortditions atmosphériques ont à ce point

zo geërodeerd dat enkel nog grind zichtbaar is, ofwel is het

émacié la quantité (trop) réduite de colorants présente dans

oppervlak gaafgebleven en hebben weersomstandigheden de

le béton, que la teinte a disparu.

(te) weinige kleurpigmenten, die in het beton aanwezig wa ren, zo verschraald dat de kleur verdwenen is.

11 ne peut être remédié à cette seconde cause qu’en ajoutant,

Het tweede euvel valt slechts op te lossen door bij de fabri-

lors de la fabrication des produits, une quantité suffisante

katie voldoende en goede kleurstoffen toe te voegen. Wat goe

de colorants de bonne qualité. A l’état actuel des connais

de kleurstoffen betreff, zijn op basis van de huidige kennis

sances, seuls les colorants composés d’oxydes métalliques

van zaken enkel de kunstmatige metaaloxydes geschikt. Van

synthétiques sont retenus, étant donné qu 'il n 'a pas encore

andere anorganische en organische kleurstoffen is de toerei

pu être démontré pour les autres colorants anorganiques et

kende kleurstabiliteit in de gebruiksomstandigheden nog

organiques, qu’ils ont une stabilité suffisante du colorant

niet voldoende aangetoond.

dans les conditions d’utilisation. 71

L’industrie du béton a retiré les leçons de cette situation et

De betonindustrie heeft hier evenwel de nodige lessen uit ge

prépare actuellement une note technique devant servir de

trokken en heeft momenteel een technische nota in voorbe

base à la délivrance d’un certificat complémentaire de co

reiding die als basis moet dienen voor het afleveren van een

loration aux fabricants de pavés bénorisés. Ce certificat de

aanvullend kleuringscertifikaat aan fabrikanten van Benor-

coloration prévoit une coloration de minimum 2% de pig

straatstenen. Dit kleuringscertifikaat voorziet in een mini

ment au moyen d’oxydes métalliques synthétiques et consti

male inkleuring van 2% pigment door kunstmatige metaal-

tue donc une nette amélioration par rapport à la situation

oxides en betekent dus reeds een merkelijke verbetering t. o. v.

actuelle. Il reste toutefois la liberté au maître d’ouvrage

de huidige toestand. Het is de opdrachtgever evenwel toege

d’imposer d’autres pourcentages; le grand mérite de ce cer

staan andere percentages op te leggen. Het is de grote ver

tificat étant de donner l’assurance, grâce au système Benor

dienste van dit cerifikaat dat het de verzekering geeft dat het

de contrôle interne et externe, que les produits livrés satis

interne en externe controlesysteem van BENOR erover waakt

fassent e.a. à la teneur en pigments exigée.

dat de geleverde Produkten o. a. voldoen aan het gevraagde pigmentgehalte.

En effet, contrairement aux teneurs en ciment, qui peuvent

In tegenstelling tot cementgehaltes die postfactum door che

être estimées post factum par une aruilyse chimique ou mi

mische of microscopische analyse nog kunnen worden ge

croscopique, il n ’existe actuellement aucune autre possibi

raamd, bestaat tot op heden buiten de interne en externe

lité de vérifier si les produits satisfont aux exigences posées,

controle tijdens het produktieproces geen mogelijkheid om

si ce n ’est par un contrôle interne et externe au cours du pro

na te gaan of de Produkten aan de opgelegde eisen voldoen.

cessus de fabrication. H est néanmoins clair que l’obtention

Het is evenwel duidelijk dat, indien men een goede en scher

d’une bonne et nette coloration, n ’est économiquentjustifia

pe inkleuring wil bekomen, dit enkel economisch verant

ble qu 'en cas de pavés pourvus d’une couche superficielle. En

woord is met betonstraatstenen voorzien van een deklaag.

effet, colorer une couche superficielle qui - conformément à

Het inkleuren van de deklaag met een hoger pigmentgehalte

la note technique précitée - doit avoir une épaisseur mini

die volgens de voormelde technische nota minimum 4 mm

male de 4 mm, avec une teneur en pigment beaucoup plus

dik moet zijn, is kostprijsmatig nog haalbaar. De volledige

élevée peut encore se justifier économiquement. Colorer le

steen op dergelijke manier doseren is daarentegen niet te be

pavé dans toute sa masse avec pareil dosage de pigment est

talen en overbodig. Inderdaad, de toegelaten afslijting in de

trop onéreux et superflu. En effet, l’usure autorisée dans la

norm is kleiner dan de voormelde minimumdikte van de

norme est inférieure à l’épaisseur minimum susmentionnée

deklaag.

de la couche superficielle. En ce qui concerne l’érosion de la surface par des sels de dé

Voor wat de erosie van het oppervlak door dooizouten en an

verglaçage et autres agressions, d’importants programmes

dere aantastingen betreft, lopen momenteel belangrijke on-

de recherche sont actuellement en cours en vue de résoudre

derzoekingsprogramma ’s om na te gaan hoe hieraan het best

au mieux ce problème. Un élément déterminant dans ce phé

kan verholpen worden. Een bepalend element hierin blijkt de

nomène semble être constitué par une structurefermée et une

geslotenheid en een continue korrelopbouw van de deklaag

granularité continue de la couche superficielle. Cette carac

te zijn. Deze eigenschap wordt in de norm beoordeeld aan

téristique est déterminée dans la norme à l’aide de la résis

de hand van de afslijtingsweerstand, die in het nieuwe ont

tance à l’usure. Cette dernière est d’ailleurs rendue plus sé

werp van norm voor de betonstraatstenen overigens strenger

vère dans le nouveau projet de norme “pavés en béton” et

wordt en op een beter beschreven proefmethode wordt ge

est basée sur une méthode d’essai mieux décrite.

steund.

ll est en outre important d’utiliser des granulats aussi fins

Verder is het van belang om zo fijn mogelijke granulaten te

que possible permettant aux pavés en béton de satisfaire

gebruiken waarbij de betonstraatstenen toch nog voldoen

néanmoins aux exigences physiques et mécaniques. Une au

aan de gevraagde fysische en mechanische kenmerken. Een

tre possibilité consiste à choisir les gros granulats dans un

mogelijkheid bestaat erin als grove granulaten enkel dat

matériau soutenant la couleur. Cette solution présente en

materiaal te kiezen dat kleurondersteunend werkt. Dit heeft

outre l’avantage qu’en cas d’érosion légère, la couleur se

als voordeel dat bij een lichte erosie de kleur blijft. Alzo kan

maintient. L’on pourra de la sorte soutenir la couleur noire

men de zwarte kleur ondersteunen met basalt, grijs met por

par l’utilisation de basalte, le gris par le porphyre, le brun

fier, bruin met gres, enz. Aangezien gekleurde aggregaten

par du grès, etc... Vu le coût élevé des granulats colorés, leur

duur zijn, is ook dit enkel economisch verantwoord bij

utilisation n ’est justifiée économiquent qu ’en cas de pavés

straatstenen met deklaag.

avec couche superficielle.

L’on ne peut s’empêcher de mentionner dans eet article quel

Tevens kan men niet voorbijgaan aan enkele nieuwe technie

ques nouvelles techniques de traitement de surface des car

ken voor de oppervlaktebehandeling van tegels en straatste

reaux et des pavés, dont le but est d’obtenir de nouveaux ac

nen, waarbij men beoogt door het bewerken van de opper

cents dans la couleur. Ces techniques tentent de rendre ap

vlakte nieuwe kleuraccenten te bekomen. Hierbij tracht men

parents les granulats de couleur afin qu’ils puissent s’har

de gebruikte gekleurde granulaten zichtbaar te maken zodat

moniser ou contraster avec le béton coloré ou non. Ce trai

zij kunnen harmoniëren of kontrasteren met een al of niet

tement supplémentaire de la surface consiste dans le grenail

gekleurd beton. Daartoe wordt de oppervlakte bijkomend

lage, le sablage ou le piquage à l’aide d’aiguilles. Ces

licht bewerkt, t.t.z. gekogelstraald, gezandstraald of geha

procédés procurent une dimension supplémentaire à la cou

merd met naalden. Dit alles verleent de kleur een extra di

leur et offrent des possibilités élargies aux auteurs de projet

mensie en biedt creatieve ontwerpers nog ruimere mogelijk

créatifs.

heden.

Et en conclusion, cette dernière constatation. La gamme

Tot slot deze vaststelling : het grote gamma van mogelijkhe

étendue des possibilités et des techniques de coloration des

den en technieken voor het inkleuren van bestratingsmate-

produits de pavage requiert de plus en plus de contacts préa

rialen vereist meer en meer voorafgaandelijke kontakten tus

lables entre le maître d’ouvrage, l’architecte et le fabricant

sen opdrachtgever, architekten en fabrikanten vooraleer een

avant d’entamer un projet, afin d’obtenir à la réalisation le

Projekt te starten, teneinde bij de uitvoering het resultaat te

résultat recherché lors de la conception.

bekomen dat men van begin af voor ogen had.

LE BÉTON POLI, .. UNE RÉVÉLATION

GEPOLIJST BETON, ... EEN REVELATIE

Préambule

Inleiding

L’histoire “tout court” comme celle des modes et des vo gues en matière d’architecture, de vestimentation ou de matériaux, est un perpétuel recommencement.

De geschiedenis van de mode en de trends in de archi tectuur, kleding of materialen kan men eigenlijk als een eeuwig herhalen samenvatten.

Ce constat n’eniève rien au mérite de ces soi-disant révé lations ou révolutions, surtout lorsqu’elles surgissent à point nommé pour résoudre des problèmes d’actualité, en l’occurrence ici, le bon comportement au vieillissement des façades et autres parements exposés aux intempé ries.

Deze vaststelling doet echter niets af aan de verdiensten van deze zogenaamde revelaties of revoluties, vooral dan wanneer ze op een geschikt moment opduiken om een ac tueel probleem te helpen oplossen. In ons geval bijvoor beeld kunnen zo mogelijkheden worden aangereikt om gevels en andere dagvlakken die aan weersinvloeden blootgesteld worden, goed de tijd te helpen doorstaan.

1. Un peu d’histoire

1. Een beetje geschiedenis

Pour qui s’en souvient, l’entre-deux guerres vit éclore un revêtement de sol curieux: le granito. Un mélange de petits grains de marbre bien calibrés et de ciment était taloché sur une chape puis, après durcissement, poncé à la meule avec une dextérité et une précision incroyables. La correc tion des nez de marches et les limons hélicoïdaux en té moignent encore. Aisés à entretenir, bon nombre de ces sols ont tenu le coup jusqu’à ce jour, et rien ne laisse pré sager de leur fin dernière.

U herinnert het zich misschien nog wel dat in de periode tussen de twee Wereldoorlogen een eigenaardig vloerbekledingsprodukt opgang maakte: de granito-tegels. Een mengsel van fijne, goed gecalibreerde marmerkorrels en cement werd op een onderlaag uitgesmeerd en, na ver harding, met een uiterste vaardigheid en nauwkeurigheid met een slijpsteen bewerkt. De zuiverheid van de neuzen der traptreden en van de hélicoïdale trapbomen zijn daar nog steeds de getuigen van. Gemakkelijk te onderhou den, hebben vele van deze vloerbekledingen de tijd goed doorstaan en niets wijst op hun naderend verscheiden.

Les carreaux de sol fabriqués en usine vont adopter Ie même principe et remplacer progressivement les carreaux décorés en ciment coloré.

Voor de vloertegels vervaardigd in de fabriek werd hetzelf de principe toegepast en zij vervingen geleidelijk aan de gekleurde cementtegels.

Par la suite, Ie granito “in situ” va progressivement dispa raître, tandis que le carreau va incorporer des fragments de marbre de plus en plus grands et abandonner son vo cable de granito pour celui plus noble et plus technologi que d’“aggloméré de marbre” et s’estomper au point de presque disparaître. Mais aujourd’hui on redécouvre que la facilité d’entretien, la durabilité, l’hygiène et l’économie sont ma foi des facteurs non négligeables dans le choix d’un revêtement de sol et, fait curieux, que l’aggloméré de marbre répond à toutes ces clauses. Ce matériau retrouve aujourd’hui sa place sur le marché du revêtement de sol et sa production relève d’une véritable résurrection.

De ter-plaatse-gestorte granito-vloer verdween na verloop van tijd van het toneel terwijl steeds grotere stukken mar mer in de “geprefabriceerde” tegel werden verwerkt, het geen hem de welluidender, technologische naam van “marmermozaïektegel” opleverde. Maar precies door zijn veelvuldig gebruik zou men op de marmermozaïektegel uitgekeken geraken en verdween hij bijna helemaal van de markt. Recentelijk heeft men echter opnieuw ontdekt dat gemak in onderhoud, duurzaamheid, hygiène en een gun stige prijs niet te verwaarlozen factoren zijn bij de keuze van een vloerbekleding en, bovenal, dat de marmermo zaïektegel aan al deze criteria voldoet. Deze tegel herovert zich een plaats op de markt zodat men zelfs van een echte wedergeboorte mag gewagen.

Ceux qui ont mis en oeuvre ces carreaux en béton poli c’en était - , se souviennent encore de la notice d’ac compagnement expliquant qu’après pose et jointoiement, les carreaux devaient être plusieurs fois lavés au savon vert puis rincés à l’eau de pluie. Ce traitement qu’on eût cru de bonne femme était au contraire parfait; il saponifiait la chaux en cours de libération dans la matrice de ciment et bouche-porait ainsi parfaitement ce qui restait de poreux à la surface de ces carreaux.

Degenen die deze gepolijste betontegels hebben verwerkt - en dat waren er niet weinigen - zullen zieh wellicht nog de begeleidende aanbeveling herinneren om na het plaat sen en het voegen van de tegels deze verschillende malen met groene zeep te reinigen en vervolgens met regenwa ter te spoelen. Een huismiddeltje misschien, maar met goed resultaat: de vrijkomende kalk in de cementmatrix werd aldus verzeept en vulde de eventuele resterende po riën in het tegeloppervlak uitstekend op.

Durant ce temps et en façade d’immeuble, le béton commence sa carrière sous forme d’éléments (seuils, montants) ou de plaques qui recherchaient la teinte et la texture de pierres naturelles plutôt tendres. Malgré une po rosité assez forte, le matériau béton ainsi conçu s’avérait valable pour deux raisons: l’empoussièrement plus faible à l’époque et surtout une architecture qui réfléchissait en core à l’écoulement des eaux de pluie et des poussières qu’elles transportaient (bandeaux et seuils avec larmier, corniches débordantes...).

In diezelfde periode werd het beton ook voor het eerst voor geveltoepassingen aangewend. Het begon zijn carrière in deze branche in de vorm van elementen (drempels, stijlen) of platen met een zachte, natuurlijke tint en textuur als van natuursteen. Ondanks een eerder hoge porositeit bleek dit beton toch geschikt te zijn en wel omwille van de volgende twee redenen: de toendertijd geringere vervuiling en een architectuur die nog voorzag in de afvoer van regenwater en het meegevoerde stof (lijsten en drempels met druiplijst, uitstekende kroonlijsten,...). 75

Puis vinrent deux grands mouvements faisant tous deux table rase de toutes les leçons du passé et rayant la modénature du vocabulaire architectural.

Twee nieuwe grote bewegingen veegden echter alle les sen uit het verleden opzij en schrapten deze afrondingen uit de architecturale woordenschat:

* Le béton apparent brut de décoffrage, de qualité plutôt modeste puisque ne devant pas développer de gran des résistances mécaniques, d’où poreux en diable.

* Het gewoon ontkist beton: er werden geen hoge me

* Le béton architectonique, de meilleure qualité puisque fabriqué en usine, d’une porosité moindre quoique suf fisante pour absorber l’eau y ruisselant avec sa charge de poussières.

* Het architectonisch beton: in de fabriek vervaardigd, dus van een betere kwaliteit en alhoewel het reeds min der poreus was, slorpte het toch nog het afstromend water en de bijhorende stofdeeltjes op.

Soumis à l’empoussièrement de plus en plus généreux, ces deux architectures subirent un vieillissement accéléré que n’apprécièrent ni les maîtres d’ouvrage ni les concep teurs au point que certains d’entre eux se tournèrent vers d’autres matériaux susceptibles d’une meilleure durabilité d’aspect.

De toenemende vervuiling versnelde het verouderingspro ces van deze toepassingen, hetgeen sommige bouwhe ren en ontwerpers voor andere materialen deed kiezen waarvan zij het uitzicht duurzamer achtten.

C’est alors que le béton, vrai matériau caméléon, se sou vint qu’il était fait en majeure partie de pierre dure et qu’il lui suffisait d’exploiter cet atout.

En dan herinnert het beton zich als een echte kameleon dat het voornamelijk uit harde steen bestaat en dat het vol staat deze troef uit te spelen.

2. Un peu de technologie

2. Een beetje technologie

Si l’on imagine la constitution de la peau du béton (fig. 1), tel que sortant de son coffrage, on constate qu’elle est le fait:

De samenstelling van de betonhuid (fig. 1) ziet er op het moment van het ontkisten als volgt uit:

- sur 0,5 mm au maximum, d’un épiderme de pâte de ci ment qui, quelle que soit sa qualité, est poreuse, c’està-dire absorbe l’eau puis la rend mais, entretemps, res te humide; les poussières s’y fixent par collage et les microvégétaux trouvent de quoi s’y implanter et prolifé-

- een opperhuid van cementsteen van maximum 0,5 mm die ongeacht de kwaliteit poreus is, t.t.z. het water op slorpt, het weer afgeeft, maar ondertussen vochtig blijft; de stofdeeltjes kleven er zich in vast en vormen een ideale inplantings- en groeibodem voor micro-organis-

rer;

chanische sterkten gevergd, dus was het van een eer der bescheiden kwaliteit en bijgevolg bijzonder poreus.

men;

- puis d’une structure qui révèle en coupe et au fur et à mesure qu’on pénètre vers l’intérieur, les granulats de 0 à 5 mm (à 1 mm de profondeur) puis les gros grains de 10 voire 20 mm (à 2 ou 3 mm de profondeur).

een struktuur die in doorsnede en naarmate men zich verder naar binnen begeeft, granulaten van 0 tot 5 mm (op 1 mm diepte) en vervolgens grove korrels van 10, zelfs 20 mm (op 2 of 3 mm diepte) bevat.

Question. Quelle surface de pierre, un béton “pelé” jus qu’au gros granulat montre-t-il?

Vraag. Wat is het aandeel van de granulaten in het opper vlak van beton dat tot op het grove toeslagmateriaal is “ge peld”?

Un calcul simple fournit la réponse.

Een eenvoudige rekensom levert het antwoord.

Sachant que la pâte de ciment et l’air occlus occupent 27% du volume, il vient que la pierre sous forme de sable et de gros granulat occupe les 73% restants; or 73% en vo lume induisent 80% en surface (fig. 2).

Als we weten dat cement, water en de ingesloten lucht 27% van het volume innemen, dan neemt het inert skelet van zand en grof toeslagmateriaal de resterende 73% in; echter, 73% in volume betekent 80% in oppervlakte (fig. 2).

Fig. 2

Fig. 3

Apparemment, une surface faite de 80% de pierre natu relle doit valoir quasiment une autre faite de 100%. Oui du point de vue aspect. Peut-être pas du point de vue comportement car la porosité de l’ensemble n’est pas pro portionnée aux 20% développés par la matrice de ciment; la pénétration d’eau contourne les granulats (fig. 3). Il faut que la porosité de la matrice de ciment soit fortement abaissée pour que ces joints entre granulats ne soient pas des failles qualitatives mettant en péril la durabilité d’as pect de toute la surface.

Ogenschijnlijk is een natuursteenoppervlak van 80% het zelfde als een van 100%. Dat is inderdaad juist voor wat het uitzicht betreft, maar niet helemaal voor het gedrag. De porositeit van het geheel is niet evenredig aan de 20% voor rekening van de cementmatrix; het indringend water loopt om de granulaten (fig. 3) heen. De porositeit van de ce mentmatrix moet sterk worden verlaagd opdat de contactvlakken tussen de granulaten en de cementmatrix geen hiaten zouden vertonen die het duurzame uitzicht van het gehele oppervlak kunnen bedreigen.

Indépendamment des caractéristiques structurelles de la matière les constituant, les matériaux de parement offrent des états de surface qui, à leur tour, peuvent avoir une grande incidence sur le comportement dans le temps.

Onafhankelijk van de structurele eigenschappen van de samenstellende materialen kan de oppervlaktetoestand van de dagvlakmaterialen op zijn beurt het gedrag in de tijd sterk beïnvloeden:

- Un microrelief accidenté accroche mécaniquement les poussières, les retient en nids où l’humidité s’entretient et, enfin et surtout, se prête difficilement à un nettoyage simple.

- een ongelijk microreliëf hecht de stofdeeltjes mecha nisch vast, er vormen zich concentraties met een aan houdend vochtig klimaat en bovendien is het moeilijk eenvoudig te reinigen;

- Inversément, une surface parfaitement polie agit en sens inverse.

- een volledig gepolijst oppervlak gedraagt zich daaren tegen op de tegenovergestelde manier.

3. Quand le bon sens de la ménagère rejoint la préoccupation du maître de l’ouvrage... et la créativité du concepteur

3. Als de wijsheid van de huisvrouw, de bekom mernis van de bouwheer... en de creativiteit van de ontwerper mekaar vinden

La relation n’est pas évidente et pourtant... Quand Mada me choisit le revêtement du sol et des murs de sa cuisine, elle sait ce qu’elle veut:

Een niet zo evident verband en toch... Wanneer Mevrouw de vloeren wandbekleding van haar keuken kiest, dan weet ze wat ze wil:

- sur Ie plan esthétique: un beige nuancé de rose. Rien ne lui fera accepter un ocre avec un reflet de bordeaux;

- Op het vlak van de esthetiek: rose-beige kleur (en pro beer haar geen oker met een bordeaux-schijn te verko pen!);

- sur le plan pratique: une surface unie, absolument étan che à tout et nettoyable efficacement et sans grand ef fort; un coup de chiffon et 4 gouttes de Monsieur Propre et rien de plus.

- Op praktisch vlak: een uniform, volledig ondoorlatend oppervlak dat met een doek en vier druppels Meneer Proper makkelijk en perfekt kan worden gereinigd.

Ces desiderata formels font la fortune des fabricants de carrelages céramiques et ce n’est pas le prix qui freine la

Deze duidelijke wensen kennen geen prijs en maken zo het fortuin van de keramiektegelfabrikanten.

demande. 78

Il faut reconnaître que le maître d’ouvrage d’un immeuble de prix, nous dirons même de grand prix, souillé en conti nu (pollution) ou accidentellement (graffiti) se met à par tager le rêve de Madame, d’autant que l’aspect de son bâ timent influe sur l’image de marque de sa société ou sur l’attrait locatif.

Begrijpelijk dat bouwheren van prestigieuze, zeg maar kostelijke gebouwen, die uiteraard aan permanente of ac cidentele (graffiti) bevuiling onderhevig zijn, dezelfde droom als Mevrouw gaan koesteren, temeer daar het uit zicht van het gebouw op het imago van hun onderneming afstraalt of potentiële huurders helpt aantrekken.

L’auteur de projet veut bien être sensible à ces clauses de coloris et de “nettoyabilité” mais souhaite également conserver les moyens d’expression formelle que le béton lui offre économiquement.

De ontwerper wil best met deze wensen rekening houden maar hij wil tevens optimaal gebruik kunnen maken van de rijke én economische expressiemogelijkheden van het beton.

De fil en aiguille, les atouts du béton poli se précisent de plus en plus.

Beetje bij beetje nemen de voordelen van gepolijst beton duidelijker vorm aan.

4. Qu’est ce que le béton poli?

4. Wat is gepolijst beton?

4.1. Sur le plan qualitatif, un matériau hautement élaboré

4.1. Kwalitatief gezien, een zeer hoogstaand materiaal

Tout comme le granito était le fait d’artisans qui se trans mettaient leur savoir-faire de père en fils, le béton poli est affaire de spécialistes..., de spécialistes expérimentés de surcroît. La preuve?

Zoals granito het werk van ambachtslui was die hun vak kennis van vader op zoon overleverden, zo is ook het ge polijst beton een zaak van specialisten,... en ervaren spe cialisten daarenboven. Waarom?

* La composition des bétons. Elle répond certes aux rè gles classiques mais avec des impératifs complémen taires assez particuliers dont ne traitent pas les manuels de bétonologie; secret de fabrication oblige.

* De betonsamenstelling. Zij voldoet vanzelfsprekend aan de klassieke regels maar eveneens aan bijkomen de, zeer specifieke eisen die men in geen enkel hand boek voor betontechnologie terugvindt; hier geldt im mers het fabricagegeheim.

- Les granulats sont inhabituels, tous concassés, pres que tous importés et livrés en calibres serrés (0/0,0/4, 4/8, 8/10 ou 8/12 ou 7/14, 12/18 et j’en passe) qu’il s’agit de combiner en granulométrie continue ou dis continue suivant les besoins technologiques (ballast pierreux le plus compact) ou esthétiques (voir 4.2.).

- Men gebruikt ongewone, gebroken, haast altijd inge voerde granulaten in enkelvoudige korrelmaat (0/0, 0/4,4/8,8/10 of 8/12 of 7/14,12/18 en noem maar op) die, naargelang van de technologische (een zo com pact mogelijk inert skelet) of estetische vereisten in een continue of een discontinue korrelverdeling wor den gecombineerd (zie 4.2.).

- Le dosage en ciment se doit d’être le plus réduit pos sible, question de limiter au minimum la matrice de ciment. Il se situe aux environs de 375 kg/m^ de bé

- Het cementgehalte moet zo laag mogelijk worden ge houden om aldus de cementmatrix tot een minimum te beperken. Het schommelt rond 375 kg/m® beton.

ton, ce qui est relativement peu pour des granulats tous concassés dont chaque grain doit être soigneu sement serti dans la pâte de ciment.

Dit relatief lage gehalte moet niettemin volstaan om alle volledig gebroken granulaatkorrels zorgvuldig in de cementsteen in te vatten.

- Un rapport E/C très bas, aux environs de 0,40, en vue d’une résistance élevée à long terme (> 50 N/mm^) et après 2 à 3 jours (30 N/mm^), et d’une porosité

- Een zeer lage W/C-faktor (ongeveer 0,40) teneinde een hoge sterkte op lange termijn (> 50 N/mm^) en na 2 à 3 dagen (30 N/mm^) en een zo laag mogelijke

d’origine aussi basse que possible.

initiële porositeit te verzekeren. 79

Obtenir un béton “coulable” au départ de ces données n’est pas évident.

Op basis van deze gegevens een “vormbaar” beton be komen is niet zo vanzelfsprekend.

&Î'

Ml Echelle 1/1 A gauche:

ii /S

:4ml'-

.«K-

k mt %

A droite: Les granulats utilisés dans la composition de ces bé tons: sable et concassés

'■'I

iim iü.

2 bétons polis de teintes fort différentes.

de marbre 1, 5/3, 3/6 et

m.A 'âWJ.

6/10.

Schaal 1/1 Links: Tweemaal gepolijst beton maar met een zeer ver schillende tint. Rechts: De granulaten gebruikt in deze

betonsamenstellin-

gen: zand en gebroken marmer 1, 5/3, 3/6 en 6/10.

* L’obtention du poli. C’est surtout ici que la technologie devient hautement spécialisée... et de plus en plus se crète; cela se comprend. De ce que j’ai pu apprendre, le polissage du béton comprend les phases suivantes.

* Het polijsten. In dit stadium is een bijzondere gespe cialiseerde technologie vereist, die - om begrijpelijke redenen - zeer geheim wordt gehouden. Naar wat ik heb kunnen vernemen, geschiedt het polijsten van be ton in de volgende fasen.

A. Le grésage ou dégrossissage

A. Het schuren of ruwen

Une meule diamantée ou classique à gros grains (36) se charge de “peler” le béton de 1 (rarement) à 2 - 3 mm pour faire apparaître en pleine coupe le gros granulat. Cette opération est capitale quant à sa précision car les plans et profils formés par elle ne peuvent plus être rectifiés (du moins notablement) par les opérations suivantes.

Een diamantsiijpsteen of een klassieke grove slijpsteen (36) “pelt” het beton tot 1 (zelden) à 2 - 3 mm en legt het grove granulaat in volle doorsnede bloot. Deze bewerking moet met een uiterste nauwkeurigheid geschieden want de aldus gevormde vlakken en profielen kunnen niet (merkbaar) meer worden gecorrigeerd door de volgende bewerkingen.

Ce premier traitement doit intervenir avant 3 jours de dur cissement dans le cas de granulats tendres sinon la ma trice de ciment trop dure ralentira le travail. Au contraire, il ne peut être appliqué qu’après 5 jours dans le cas de granulats très durs qui, attaqués trop tôt, risqueraient de se desceller sous l’action de la meule.

Bij zachte granulaten moet deze eerste behandeling vóór de 3de dag van het verharden worden uitgevoerd zoniet is de cementmatrix te hard en wordt het werk vertraagd. Bij zeer harde granulaten mag deze behandeling daaren tegen pas na 5 dagen geschieden om te vermijden dat zij bij het ruwen zouden loskomen.

Après ce traitement, le béton est correctement dressé mais;

Het beton is nu wel goed geruwd maar:

- les stries creusées dans les granulats par le diamant ou les gros grains abrasifs sont visibles surtout dans le cas de coloration soutenue;

- de groeven in de granulaten ontstaan door het schuren van de diamant of de grove korrels zijn, vooral bij don kere kleuring, nog zichtbaar;

- les bulles d’air découvertes par l’abrasion forment des

- de luchtbellen die bij het ruwen blootgelegd werden, vormen holten;

creux; - la qualité de la matrice de ciment est, au mieux, celle qu’elle avait avant traitement. Selon toute vraisemblan ce, l'attaque brutale qu’elle a subie alors qu’elle était en core en cours de durcissement, l’a affaiblie.

- de kwaliteit van de cementmatrix is, in het beste geval, gelijk aan die van vóór de behandeling, maar het is waarschijnlijker dat zij door de ruwe behandeling in volle verhardingsproces is verzwakt.

Des bétons clairs (granulats blancs ou légèrement teintés) peuvent se satisfaire très bien de cette seule et unique opération. Ils seront appelés bétons grésés.

Voor lichte betonsoorten (witte of lichtjes gekleurde gra nulaten) volstaat deze eerste en enige behandeling. Men spreekt in dit geval van geschuurd beton.

B. Le premier polissage

B. Het eerste polijsten

Ce traitement s’opère en plusieurs passes par des meules aux grains 120 puis souvent 220 et a pour objectif de gom mer toutes les stries engendrées par l’opération de gré

Deze behandeling geschiedt in verschillende stappen. Eerst met een slijpsteen korrel 120 en daarna vaak nog een met korrel 220 worden de groeven ontstaan door het schuren uitgegomd.

sage. Les bétons ainsi traités sont dans un stade intermédiaire de finition; leur surface est déjà trop polie que pour s’accomoder des défauts importants que constituent les bulles d’air non comblées.

Het beton bevindt zich nu in een half-afgewerkte toestand; het oppervlak is reeds te zeer gepolijst om nog belangrijke fouten zoals ongevulde luchtbellen te gedogen.

C. Le masticage

C. Het kitten

Cette phase est également capitale dans la perspective d’une surface de haute qualité. Elle doit simultanément ob turer les creux formés par les bulles d’air et fortifier la ma trice de ciment. Elle se pratique par “tartinage” conscien cieux d’une barbotine de ciment (généralement améliorée par une résine) ou d’une masse tout à fait synthétique. Après séchage de 24 h (ciment) ou de quelques heures (résines pures) de cet enduit dont l’épaisseur peut attein dre le 1/2 mm, la surface est nettoyée manuellement ou le plus souvent à la meule aux grains 320 ou 220. Les creux des bulles d’air sont obturés et la matrice de ciment enrichie de ciment pur ou de résine est particulièrement bien “bouche-porée”.

Ook deze fase is van zeer groot belang om een hoog kwa litatief oppervlak te bekomen. Zij moet tegelijk de holten van de luchtbellen vullen en de cementmatrix versterken. Dit gebeurt door zeer zorgvuldig een cementpapje (mees tal verbeterd met een hars) of een volledig synthetische massa uit te smeren, mogelijk tot 1/2 mm dik. Na enkele uren (zuivere harsen) of 24 uur (cement) verharden, wordt het oppervlak manueel of, wat vaker voorkomt, met een slijpsteen met korrel 320 of 220 schoongemaakt. De holten van de luchtbellen alsook de poriën van de met zuiver ce ment of hars verrijkte cementmatrix zijn nu degelijk opge vuld.

Les bétons ainsi traités sont appelés “adoucis", terme re pris de la technologie de la pierre et caractérisant une sur face exempte de traits de grésage mais sans brillant.

Het aldus behandelde beton wordt “gezoet" beton ge noemd, een term die uit de steenbewerking werd overge nomen en venwijst naar een oppervlak vrij van schuursporen maar zonder glans. 81

Voici, à échelle 1/1, les diverses étapes du polissage d’un même

Op schaal 1/1, de verschillende fases in het polijsten van een

béton avec, en regard, les meules ayant servi à ces opérations.

zelfde beton en, ernaast, de gebruikte slijpstenen.

Etape n° 1 Dégrossissage

dia

mant.

Fase 1 '

ü a

Het schuren met een dia mant. Etape n° 2 Premier

polissage

grain 120.

. •• '• ^ â 'M

‘iH y

■ ^

Fase 2 Het eerste polijsten met korrel 120. Etape n° 3 Premier polissage (suite) au grain 220.

» o

V-js;

Fase 3 Vervolg van het eerste po lijsten met korrel 220. Etape n° 4 Après masticage, polissa ge au grain 320.

Fase 4 Na het kitten, polijsten met korrel 320.

Etape n° 5 Fin polissage “mat" grain 600.

Fase 5 Het fijne polijsten tot "matte glans" met korrel 600, Etape n° 6 Fin polissage "brillant ’’feutre".

»•M -

Fase 6 Het fijne polijsten

“hoge glans” met vilt.

D. Le fin polissage D. Het fijne polijsten Cette dernière phase va procurer successivement à la surface:

In deze laatste fase

''''ordt het oppervlak:

- un "poli mat” (aspect à mi-chemin entre le mat et le -ne) par traitement à la meule de grain 600. saom het een matte glans (ergens tussen mat en satijnglans) te verlenen, en feutres surfaces deo^! t

aces ae pates abrasives ultra-finec

steen zijn of een echte vilt met een uiterst fijne schuurlaag. Dit laatste type van afwerking wordt het meest gevraagd.

dé.

Que durent

ces opérations? Hoeveel tijd vergen deze

Pratiquées sur surfaces

planes et mécaniquement, à-dire via des . . , . c’estmachines éequipees de têtes mobiles balayant l'aire à traiter soit

Par guidage manuel soit par trajectoire programmée, les diverses opérations requièrent par m^: - grésage (dégrossissage) premier polissage

- masticage - démasticage et polissage

brillant

bewerkingen?

Mechanisch uitgevoerd tt 7 weegbare koppen die de te beh ™ trsvolgens een geprogrammeerd trâÏÏrberk™™^’' °' ben eften oppervlak moet men perm“ en op voor de diverse operatres met de volgende duur rekenen:

1/2 h

- het schuren of

1/4 h 1/4 h

■ het eerste polijsten

1/2 u.

- het kitten

1/4 u. 1/4 u.

1/4 h

het schoonmaken

soit 1h1/4

ruwen

en fijn polijsten

1/4 u.

Totale duur: 1u1/4. 83

Il existe des machines particulières à têtes multiples spé cialisées exclusivement dans les grandes surfaces planes et qui sont susceptibles de ramener ce temps bien en deçà de cette valeur.

Er bestaan echter ook speciale machines met meervou dige koppen voor de bewerking van grote effen oppervlak ken die de behandelingsduur aanzienlijk kunnen helpen verminderen.

Par contre, le polissage manuel à la meuleuse portative double ce temps et l’amène allègrement à 2h30/m^. Re

Bij het manuele polijsten met een draagbare slijpsteen ver dubbelt deze behandelingsduur daarentegen zodat hij ge makkelijk tot 2u30/m^ kan oplopen. Deze delicate, manue

quis pour toutes les surfaces non réglées, les détails, les raccords, les chanfreins..., ce travail manuel très délicat n’est à confier qu’à des ouvriers particulièrement capables et expérimentés qui peuvent encore se prévaloir du titre d’artisan; ils en ont d’ailleurs conservé le caractère d’in dépendance et l’esprit de corporation dont l’intégration dans les programmes planifiés des usines modernes est loin de se faire toute seule!

le werkwijze is vereist wanneer het geen regelvlakken be treft, voor details, aansluitstukken, afschuiningen,... Zij wordt derhalve best uitsluitend aan zeer vakkundige en er varen uitvoerders, zeg maar echte ambachtslui, toever trouwd. Zij houden trouwens nog erg aan hun zelfstandig heid en korpsgeest vast. Het is dan ook niet eenvoudig om hen in de zeer verregaand geprogrammeerde routine van een moderne fabriek te integreren.

A gauche: Polissage mécanique. Links: Mechanisch polijsten.

A droite: Polissage manuel. Rechts: Manueel polijsten.

4.2. Sur le plan esthétique: une pierre sur mesure

4.2. Esthetisch gezien, een steen naar maat

La réussite d’un béton poli n’est pas seulement une ques tion de technologie, loin s’en faut. La perception des tein tes et la connaissance profonde des pierres sont des don nées d’autant plus précieuses qu’elles sont incodifiables et difficilement communicables. L’art ne s’explique pas; il se pratique et s’expose.

Het succes van gepolijst beton heeft lang niet uitsluitend met de technologie te maken. Een oog voor kleuren en een grondige kennis van de steensoorten spelen even eens een zeer belangrijke rol, te meer daar deze vaardig heden moeilijk nauwkeurig vast te leggen en overdraag baar zijn. Kunst kan men niet uitleggen, men beoefent en aanschouwt ze.

Voici toutefois un petit aperçu de recettes parmi d’autres jalousement gardées.

Hierna toch enkele van de zo zorgvuldig bewaarde “re cepten”.

- La couleur d’un parement est donnée essentiellement par le gros granulat; forcément il est majoritaire.

- De kleur van een dagvlak wordt hoofdzakelijk bepaald door het grove toeslagmateriaal; het vormt noodge dwongen het grootste deel.

- Par contre, la nuance sera le fait du mortier (petit gra nulat et matrice de ciment).

- Een schakering wordt daarentegen bekomen via de mortel (fijn granulaat en cementmatrix).

- Un béton poli recourant à un gros granulat et un mortier de même tonalité est perçu à distance comme étant peint, un peu comme une carrosserie de voiture.

- Een gepolijst beton op basis van grof toeslagmateriaal en een mortel van eenzelfde tonaliteit wordt vanop een afstand als geschilderd, een beetje zoals het koetswerk van een wagen, ervaren.

- A l’opposé, un gros granulat en contraste de couleur avec le mortier fait vibrer sa propre couleur un peu à la façon d’un pointillé en peinture.

- Een grof toeslagmateriaal in scherp kleurcontrast met de mortel doet de kleur opleven als in een gepointilleerd schilderij.

- L’introduction de points de couleur petits mais très contrastés vis-à-vis de leur environnement fait scintiller la couleur un peu à la façon des poudres brillantes uti lisées dans les peintures métallisées.

- Fijne maar scherp met de omgeving contrasterende kleurstipjes laten de kleur schitteren zoals de glanspoe ders die voor gemetalliseerde verf worden gebruikt.

- A égalité de pigment, la matrice de ciment peut être co lorée en ton franc si le ciment est blanc ou en ton passé, plus proche de la pigmentation des pierres naturelles, si le ciment est gris.

- Met eenzelfde pigment kan bij wit cernent de cementmatrix in een uitgesproken toon worden gekleurd of, bij grijs cement, in een minder uitgesproken toon, die dich ter de kleur van natuursteen benadert.

- La couleur elle-même des pierres et son intensité ont leur importance. Les teintes foncées et soutenues ne ré vèlent la richesse de leur coloris que sous un polissage poussé, alors que les teintes claires et pâles se révèlent au simple grésage.

- De kleur en de intensiteit van de steen zelf zijn eveneens van belang. Donkere of krachtige kleuren komen slechts volledig tot hun recht wanneer de steen zeer sterk wordt gepolijst, terwijl bij heldere of lichte kleuren schuren volstaat.

- La composition et la structure minéralogiques des pier res sont aussi loin d’être ici indifférentes. Certaines pier res sont opaques, d’autres offrent une certaine transpa rence; à égalité de pigmentation, leur perception visuel le est tout autre.

- De samenstelling en mineralogische structuur van de stenen mogen evenmin uit het oog worden verloren. Sommige stenen zijn ondoorschijnend, andere zijn enigszins doorschijnend; bij eenzelfde inkleuring zullen zij derhalve visueel anders worden ervaren.

- Certaines pierres offrent une porosité très légère mais suffisante pour que leur teinte se fonce fortement sous la pluie dans le cas où le polissage n’a pas été mené loin assez que pour les assombrir.

- Sommige stenen zijn licht-poreus. Indien ze echter niet toereikend werden gepolijst om voldoende te verdonke ren, zullen zij bij beregening donkerder worden.

Tout cela pour faire comprendre le caractère complexe d’une pratique qui conjugue l’art et la technologie.

Dit ailes om U een idee te geven van het complexe karakter van deze werkwijze die kunst en technologie met elkaar verbindt.

5. Chaque pierre a sa personnalité... et son comportement à l’eau

5. ledere steen heeft een eigen persoonlijkheid... en gedrag t.o.v. water

Les roches utilisées dans les bétons polis sont d’origines minéralogiques fort diverses mais que l’on peut grosso modo classer en 2 grandes familles.

De gebruikte steensoorten voor gepolijst beton zijn van uit eenlopende mineralogische oorsprong. Zij kunnen niette min grosso modo in 2 grote families worden opgesplitst.

- Les pierres relativement tendres: dureté 3 à 4*. Ce sont

- De relatief zachte steensoorten: hardheid 3 à 4*. Tot

principalement les carbonates de calcium: calcite, cal caires durs du type pierre bleue et toute la gamme des marbres.

deze groep behoren voornamelijk de Calciumcarbona ten: calciet, harde kalksteensoorten van het type van ar duin en het hele marmergamma.

Pour rappel, la dureté des minéraux s’inscrit dans une écheile allant

Ter herinnering, de hardheid van mineralen wordt aangegeven op een

de 1 pour le talc et le graphite, à 9 pour le corindon et 10 pour le dia

schaal gaande van 1 voor talk en grafiet tot 9 voor korund en 10 voor

mant, tous deux utilisés comme abrasifs dans les meules de grésage

diamant. Deze laatste twee worden als slijpmiddel bij het schuren en

et de polissage. La dureté de l'acier se situe à mi-chemin entre ces 2

polijsten gebruikt. De hardheid van staal houdt ongeveer het midden

extrêmes et vaut 5.

tussen beide uitersten en wordt aan 5 gelijkgesteld.

La palette des coloris offerts par ces roches est prodi gieuse mais leur faible dureté et leur opacité n’en font pas des pierres particulièrement destinées au poli bril lant qu’elles n’atteignent que par un polissage extrême ment poussé. Ce poli est d’ailleurs fragile en exposition extérieure, les pluies acides étant particulièrement mor dantes pour les pierres calcaires.

Deze steensoorten komen in een uitgebreid kleurenpa let voor. Door hun geringe hardheid en hun ondoorschij nendheid kan hen enkel door verregaand polijsten een hoge glans worden gegeven. Deze glans is daarenbo ven bijzonder broos bij toepassingen in het buitenmi lieu, aangezien kalksteen erg gevoelig voor zure regen

- Les pierres dures: dureté 6 à 7. Dans cette catégorie se rangent les quartz (silice) et surtout les feldspaths (silico-aluminates constituants essentiels des granit, ba salte et porphyre).

Harde steensoorten: hardheid 6 tot 7. Hiertoe behoren de kwartsen (kiezel) en vooral de veldspaten (siliciumaluminaten die het hoofdbestanddeel van graniet, basalt en porfier vormen).

Ces pierres sont moins riches en coloris purs que les calcaires mais leur structure cristalline un tantinet trans parente (les verres sont des silicates), leur dureté et leur composition minéralogique les destinent davantage au poli brillant et résistant en atmosphère agressive. Tou tefois, la texture granulaire de ces roches et leur dureté peuvent poser, au grésage, certains problèmes d’éclats

Deze stenen bieden een minder rijk gamma aan zuivere kleuren dan de kalksteensoorten maar zijn door hun kristalstructuur ietwat doorschijnend (de glassoorten zijn silicaten) en hun hardheid en mineralogische sa menstelling maken het niet alleen gemakkelijker hen een hoge glans te geven, maar maken hen tevens be stendig aan een agressieve atmosfeer. Niettemin kun nen de korreltextuur en de hardheid van deze steen soorten bij het schuren aanleiding geven tot afsplinteren of loskomen van fijne granulaten. Niets is volmaakt.

ou de descellement des petits granulats. Rien n’est parfait.

IS.

Un autre phénomène mérite mention; le comportement vi suel à l’eau de ces pierres.

Een ander verschijnsel is eveneens het vermelden waard: het zichtbaar gedrag van deze steensoorten t.o.v. water.

Trés peu poreuses, les roches le sont quand même un peu et, pour certaines d’entre elles, suffisamment pour chan ger de couleur lorsqu’elles sont mouillées.

Deze steensoorten zijn weliswaar zeer weinig poreus maar voor sommige onder hen is dat voldoende om in vochtige toestand van kleur te veranderen.

Cette particularité est surtout valable pour les couleurs fon cées et s’explique par l’effet de bouche-porage que l’eau absorbée en surface procure à la pierre. La teinte véritable d’une roche ne se révèle qu’au polissage très poussé. Si cette teinte est naturellement sombre, au plus la surface est accidentée (grésée ou brute de concassage), au plus elle paraîtra claire par effet dispersant de la lumière sur le relief de surface. C’est ainsi que la pierre bleue sèche pas se du gris clair à la taille, au gris bleuté à l’adouci pour aboutir au noir à l’état poli mais devient noire sous la pluie quel que soit son état de surface.

Deze eigenschap geldt vooral bij donkere kleuren en is te verklaren door het feit dat het aan het oppervlak opge slorpte water de poriën opvult. De werkelijke tint komt slechts bij een verregaand polijsten tot uiting. Hoe onge lijker een (geslepen of gebroken) oppervlak is, des te hel derder zal het er uitzien door het lichtverstrooiend effect van het oppervlaktereliëf. Vandaar dat droge arduinsteen na bebouwing een lichtgrijze tint vertoont die na het eerste polijsten in blauwachtig grijs overgaat om na het fijne po lijsten zwart te worden. Een beregende arduinsteen zal echter ongeacht de toestand van zijn oppervlak een zwar te tint vertonen.

Ce phénomène constitue un deuxième argument en fa veur du polissage poussé des pierres foncièrement som bres alors que les foncièrement claires ne s’assombrissent quasiment pas sous l’eau quel que soit leur fini de surface.

Ook dit verschijnsel pleit voor het verregaand polijsten van diepdonkere stenen. Diepheldere stenen verdonkeren haast niet onder invloed van het water en dit ongeacht hun oppervlakte-afwerking.

6. Des possibilités d’expression réellement infi nies

6. Een werkelijk oneindig aantai expressiemoge lijkheden

Les pierres naturelles ont leur teinte, variable parfois sui vant le banc ou la veine, mais suffisamment caractérisée pour être identifiée par un spécialiste des roches. La pa lette des coloris est certes grande mais pas infinie. De sur croît, toutes les carrières ne se prêtent pas à l’extraction de blocs suffisamment cohésifs que pour mériter l’hon neur d’un tranchage rentable; certaines roches sont justes bonnes à fournir des concassés.

Natuurstenen hebben een eigen tint die wel kan verschil len volgens de laag of de ader, maar toch voldoende ken merkend is om door een specialist te worden erkend. Het kleurenpalet is groot maar niet oneindig. Daarenboven leveren lang niet alle groeven voldoende grote blokken van eenzelfde tint om een rendabel behouwen mogelijk te maken. Sommige steenblokken zijn enkel geschikt om tot steenslag te worden venwerkt. 87

Un petit aperçu des possibilités tinctorielles des bétons polis.

■

Een bondig overzicht van het kleurenpalet van gepolijst beton.

Bétons polis à base de

granit

porphyre

I..

soit granitique soit calcai

* t < « ■>

re. Les grains sont légère ment vitreux et le plus sou

-t

V t ■ r

concassés, le sable étant

•e t • *

"V V , . A. " .

vent polychromes.

A /

' • -A .

Gepolijst beton op basis

- >

van gebroken graniet en

-■

porfier, het zand is granietof kalkachtig van aard. De korrels

r-j

glasachtig

zijn en

licht meestal

veelkleurig. Bétons polis à base de marbres concassés. Les grains sont plus opaques et

monochromes

moins

départ

(du d’un

même marbre). Compositions visant: - soit la teinte uniforme, - soit le “pointillé” hors teinte de fond, - soit le contraste granulat-matrice de ciment.

Gepolijst beton op basis van gebroken marmer. De korrels zijn ondoorschij nender

(tenminste

eenkleurig ingeval

van

eenzelfde marmer). De samenstellingen be ogen: - een uniforme tint, of - een “pointillé” op de basistint, of - een contrast granulaatcementmatrix.

Echelle 1/1- Schaal 1/1.

La source en concassés colorés des bétons polis est donc plus généreuse au départ que celle des pierres tranchées.

Gekleurde steenslag is dus een rijkere bron van mogelijk heden voor gepolijst beton dan gehouwen stenen.

Mais en admettant même qu’elle soit semblable, le béton poli est capable d’offrir une infinité de teintes au départ d’un nombre limité de composants, tout simplement par le jeu des compositions.

Zelfs vertrekkend van een beperkt aantal bestanddelen biedt het gepolijst beton door het eenvoudig spelen met combinaties toch nog een oneindig aantal tinten.

A titre d’exemple prenons 3 pierres livrées chacune en 4 calibres, 2 ciment (un gris et un blanc) et deux pigments qu’il est loisible ou non d’utiliser.

Nemen we het voorbeeld van 3 stenen ieder in 4 korrelmaten, 2 cementen (grijs en wit) en desgewenst twee kleurstoffen.

Au départ de ces données il sera possible d’obtenir près de 500 bétons différents constitués chacun de 4 calibres de pierre, un ciment, un pigment ou pas de pigment.

Vertrekkend van deze gegevens kan men bijna 500 ver schillende bétons maken, ieder samengesteld uit 4 steenkorrelmaten, een cement, en - eventueel - een kleur stof.

Quand on parle de possibilités réellement infinies, on n’est

Van een oneindig aantal mogelijkheden gesproken...

pas loin du compte.

Si, à cette première infinité de teintes, on couple l’infinité des formes qu’un cerveau créatif peut imaginer et auxquel les le béton sait se plier, on en arrive à une véritable dé bauche de possibilités, vaste à donner le vertige si...

Voeg bij dit oneindig aantal tinten nog het oneindige aantal vormen dat een creatieve geest kan bedenken en die het beton kan aannemen en men komt tot een duizelingwek kende overvloed van mogelijkheden maar...

si... Ie bon goût tant des formes que des teintes et le bon sens d’un budget raisonnable ne limitaient cette débauche à un échantillonnage suffisamment étoffé pour satisfaire le plus difficile et le plus créatif des concepteurs.

... de goede smaak en de budgettaire beperkingen bren gen deze vloed tot een overzichtbare waaier terug die ech ter nog ruimschoots volstaat om de meest veeleisende en creatieve der ontwerpers te bevredigen.

7. Quid des protections par résines?

7. Wat is er van bescherming met harsen?

Cette opération sort un peu du sujet de cet article étant donné que les usines productrices de béton poli n’incluent pas cette protection in fine de leur processus de fabrica tion.

Deze behandeling valt een beetje buiten het bestek van dit artikel omdat deze in fine bescherming geen deel uit maakt van het eigenlijke fabricageproces van gepolijst be ton.

Elle mérite cependant d’être sommairement traitée puis que fréquemment pratiquée.

Gezien de veelvuldige toepassingen willen wij ze hier toch kort behandelen.

Opérant trés partiellement par imprégnation (matrice de ci ment) et plus largement par voie filmogène, ces produits pulvérisés recouvrent le béton d’un voile qui peut avoir di verses fonctions.

Deze poedervormige Produkten dekken het beton door impregnatie zeer partieel (cementmatrix) of uitgebreider door filmvorming - af, teneinde:

- Effacer les dernières traces de porosité d’où réduire les risques d’humidité après pluie, source de salissement.

- de laatste sporen van porositeit weg te nemen en der halve het risico op vochtopname bij beregening - bron van vervuiling - te verhinderen;

- Couvrir Ie béton d’un film résistant aux graffiti. Attention dans ce cas à ne pas limiter le traitement aux seules zo nes sujettes à ce type de vandalisme car le film fonce le béton du support un peu comme le fait un vernis pour le bois.

- het beton met een graffiti-bestendige film te bedekken. De behandeling mag in dit geval niet uitsluitend tot de aan vandalisme blootgestelde zones worden beperkt, aangezien de film het onderliggend beton verdonkert, zoals vernis hout verdonkert;

- Mettre les granulats calcaires à l’abri de l’agression de pluies acides.

- kalksteengranulaten tegen aanvallen van zure regen te beschermen;

- Apporter un “brillant” ou un “satiné” à une surface dont le polissage n’a pas été poussé suffisamment que pour

- een hoge glans of een satijnglas aan een oppervlak te verlenen dat daartoe onvoldoende werd gepolijst;

atteindre cet aspect. - Toujours dans Ie cas d’un polissage insuffisamment poussé, éviter que les granulats de teinte foncée sujets à assombrissement sous eau, ne foncent par temps de pluie.

- en, eveneens in geval van onvoldoende gepolijst beton, te vermijden dat de donkere granulaten die bij bevoch tiging verdonkeren, bij beregening donkerder zouden worden.

Les motifs d’utilisation sont donc multiples mais cette opé ration a tout intérêt à être confiée à des entreprises spé cialisées maîtrisant parfaitement tant les produits qu’elles manipulent que les moyens de les appliquer correcte

Heel wat redenen dus om deze behandeling toe te pas sen. Teneinde een correcte uitvoering te verzekeren is het echter aan te bevelen deze aan gespecialiseerde onder nemingen toe te vertrouwen die de Produkten en de me thoden om ze aan te brengen voldoende beheersen.

ment. A chacun son métier et les vaches seront bien gardées.

Schoenmaker blijf bij je leest en alles zal naar wens ver lopen.

En conclusion

Tot slot

Ramener l’avènement actuel du béton poli à l’application en parement vertical extérieur des granito et agglomérés de marbre utilisés en revêtement horizontal intérieur, serait faux et vrai à la fois.

De revelatie van het gepolijst beton herleiden tot een ver ticale toepassing in buitendagvlakken van de horizontale succesformule voor vloerbekleding, de granito en marmermozaïektegel, is tegelijk fout en juist. 91

* Faux en ce sens que le polissage d’éléments de gran des dimensions aux formes complexes requiert un tout autre savoir-faire et un outillage tout différent.

* Fout, omdat het polijsten van grote elementen in com plexe vormen een totaal verschillende vaardigheid en uitrusting vereist.

* Vrai en ce sens que les objectifs du béton poli sont exactement les mêmes que ceux des granito et assimi lés: un revêtement esthétique, peu salissant et d’un en tretien ultra-facile.

* Juist, omdat de doelstellingen van gepolijst beton pre cies dezelfde zijn als deze van de granito en aanver wanten: een estetische, vuilbestendige en bijzonder onderhoudsvriendelijke bekleding afleveren.

Si cette association ancien-nouveau manque de charme et de grandeur (architecturale ou poétique), elle a du moins le mérite de rassurer l’utilisateur potentiel du béton poli en lui rappelant que les ancêtres de ce matériau se sont vaillamment comportés sous le feu des utilisations in tensives ainsi que des agressions et salissures infligées par tout ce qui peut tomber sur le sol.

Het ontbreekt deze vergelijking tussen oud en nieuw mis schien aan (architecturale of poëtische) charme en inven tiviteit, maar zij stelt de potentiële gebruiker van gepolijst beton wel gerust door hem eraan te herinneren dat de voorlopers van dit materieel zich voorbeeldig hebben ge dragen in de vuurlinie van een intensief gebruik, agressie ve aanvallen en bevuiling door alles wat er zoal op de grond kan terechtkomen.

Le “béton poli” est peut-être le frère de “l’aggloméré de marbre”, l’un naissant en façade tandis que l’autre ressus cite au sol, tous deux pour les mêmes raisons.

We kunnen het “gepolijst beton” misschien de broer van de “marmermozaïektegel” noemen. De eerste zag het le venslicht in geveltoepassingen, de tweede betreft een we dergeboorte in vloerbekledingen en beiden om dezelfde redenen.

Ir. J.M. Huberty

Le reportage photographique illustrant le texte est l’oeuvre du Studio BIOT - BOUVIER d’Antoing.

De fotoreportage ter illustratie van het artikel werd gerea liseerd door Studio BIOT - BOUVIER (Antoing).

La norme NBN B 21-001 et la marque Benor pour matériaux de maçonnerie en béton

De norm NBN B 21-001 en het Benormerk voor betonmetselstenen

Les matériaux de maçonnerie en béton doivent satisfai re à la norme belge NBN B 21-001, publiée au début de 1989 par l’Institut belge de Normalisation (IBN). Cette norme remplace l’ancienne version datant de 1962 (NBN 538). Les normes sont considérées comme des “règles d’art et de savoir faire”. Dans ce sens, les normes pour matériaux de construction (ainsi que pour matériaux de maçonnerie en béton) indiquent à quelles exigences minimales les propriétés de ces matériaux doivent satisfaire afin de remplir dans une construction la (les) fonction(s) à laquelle (auxquelles) ils sont des tinés, et ce pendant une durée jugée acceptable. En bref, elles déterminent les qualités que les matériaux doivent posséder pour satisfaire l’acheteur.

De betonmetselstenen moeten voldoen aan de Belgi sche norm NBN B 21-001, die begin 1989 gepubliceerd werd door het Belgisch Instituut voor Normalisatie (BIN). Deze norm vervangt een verouderde versie van 1962 (NBN 538). De normen worden aanzien als “re gels van goed vakmanschap”. In die zin geven normen voor bouwmaterialen aan (zo ook die voor betonmet selstenen) aan welke minimumeisen de eigenschappen van die materialen moeten voldoen om in een bouw werk gedurende een behoorlijk geachte periode de funktie(s) te vervullen waartoe ze bestemd zijn. Eenvou dig gezegd geven ze aan welke kwaliteiten de materia len moeten hebben om de afnemer voldoening te schenken.

La norme NBN B 21-001 comprend, outre des exigences générales, des exigences spécifiques selon la nature de la maçonnerie à laquelle ils sont destinés. On distingue e.a. des matériaux de maçonnerie en béton pour:

De norm NBN B 21-001 omvat, naast algemeen gelden de eisen, specifieke eisen naargelang het soort metsel werk waarvoor ze bestemd zijn. Men onderscheidt o.a. betonmetselstenen voor:

- la maçonnerie extérieure (code BENOR A)

- buitenmetselwerk (Benor-kode A)

- la maçonnerie apparente (code BENOR B)

- zichtmetselwerk (Benor-kode B)

- la maçonnerie souterraine (code BENOR C)

- grondmetselwerk (Benor-kode C)

- la maçonnerie ordinaire (code BENOR D).

- gewoon metselwerk (Benor-kode D). 93

Les matériaux de maçonnerie A et C doivent satisfaire à des exigences spécifiques étant donné qu’ils sont ex posés d’une part, au climat (pluie, pollution) et d’autre part, aux conditions du sol (e.a. eaux souterraines agressives). Les matériaux de maçonnerie B doivent sa tisfaire à des exigences spécifiques en matière d’écarts dimensionnels et géométriques et en matière d’aspect. Les briques et les blocs de façade en béton doivent donc satisfaire tant aux exigences de A que de B (code A + B). Finalement, les matériaux de ma BENOR çonnerie sont appropriés pour toute maçonnerie de gros - oeuvre ordinaire.

De metselstenen A en C moeten aan bijzondere eisen voldoen omdat ze respektievelijk aan het buitenklimaat (neerslag, vervuiling) en aan de bodemomstandigheden (o.a. agressief grondwater) worden blootgesteld. Aan de metselstenen B worden bijzondere eisen inzake maat- en vormafwijkingen en uitzicht gesteld. De gevel stenen en -blokken van beton moeten dus zowel aan de eisen voor A als voor B voldoen (Benor-kode A -i- B). Tenslotte zijn de metselstenen D voor alle gewoon ruwbouwmetselwerk geschikt.

Dans la norme, tous les matériaux sont répartis en ca tégories de qualité selon la combinaison de leur résis tance à la compression caractéristique (résistance) et de leur “masse volumique sèche” (poids sec). La norme donne des catégories de qualité “minimales”, mais le fabricant a la possibilité de fabriquer, dans le cadre de la norme et sous la marque Benor, des catégories de qualité supérieures afin de pouvoir satisfaire aux exi gences spécifiques du projet.

Aile metselstenen worden in de norm ook nog inge deeld in kwaliteitskategorieën naargelang van de kombinatie van hun “karakteristieke druksterkte” (weer stand) en hun “droge volumieke masse” (droog ge wicht). De norm geeft “minimum”-kwaliteitskategorieën aan maar de fabrikant heeft de mogelijkheid om binnen het kader van de norm en onder het Benor-merk hogere kwaliteitskategorieën te fabriceren om te kun nen voldoen aan de specifieke eisen van het ontwerp.

La norme mentionne également les méthodes de me surage et d’essai qui permettent de vérifier si les maté riaux de maçonnerie satisfont réellement aux exigences posées et s’ils correspondent donc à la norme.

De norm vermeldt tevens de meet- en proefmethoden die toelaten om na te gaan of de metselstenen wel de gelijk voldoen aan de gestelde eisen en dus met de norm overeenstemmen.

Pour ce controle on peut s’adresser à un laboratoire spécialisé.

Voor dit nazicht kan men zich wenden tot een gespe cialiseerd laboratorium.

Il n’est pas aisé, tant pour le maître de l’ouvrage qui est généralement un profane en matière de construction que pour l’architecte/auteur de projet qui est confronté à un nombre sans cesse croissant de matériaux de construction divers et nouveaux, d’acquérir une certi tude quant à la qualité des produits livrés. Les normes ne sont souvent pas faciles à interpréter et l’exécution d’essais de contrôle est coûteuse et prend du temps.

Zowel voor de bouwheer zelf, die meestal leek is in de bouw, als voor de architekt/ontwerper die met steeds meer verschillende en nieuwe bouwmaterialen wordt gekonfronteerd, is het een hele klus om zekerheid te verwerven over de kwaliteit van de geleverde Produk ten. De normen zijn dikwijls niet eenvoudig om te in terpreteren en het uitvoeren van kontroleproeven is duur en tijdrovend.

11 existe, comme pour divers autres matériaux de construction, une alternative pratique pour acquérir une certitude quant à la qualité des matériaux de ma çonnerie en béton. On peut en effet mentionner, lors de la commande ou mieux encore dans le cahier des charges des travaux, que les matériaux de maçonnerie en béton doivent satisfaire à la norme NBN B 21-001 et qu’ils doivent être livrés sous la marque BENOR. Il y a lieu de mentionner également le code BENOR A, B, C ou D désiré selon la nature de la maçonnerie et, le cas échéant, la catégorie de qualité.

Om zekerheid te hebben over de kwaliteit van betonmetselstenen bestaat, zoals voor diverse andere bouw materialen, een handig alternatief. Men kan inderdaad bij de bestelling of beter nog in het bestek van de wer ken vermelden dat de betonmetselstenen moeten vol doen aan de norm NBN B 21-001 en dat ze moeten ge leverd worden onder het Benor-merk. Naargelang van het soort metselwerk dient dan ook nog de gewenste Benor-kode A, B, C of D vermeld te worden en desge vallend ook de kwaliteitskategorie.

de qualité + date de fabrication). Le certificat mention ne tous les détails concernant la production BENOR du fabricant.

In dit geval is de levering vergezeld van een Benor-certifikaat en zijn de pakken zelf gemerkt overeenkomstig het certifikaat (Benorlabel + kode + kwaliteitskategorie + fabrikagedatum). Op het certifikaat worden alle details vermeld over de Benor-produktie van de fabri kant.

La livraison sous la marque BENOR offre une double certitude, à savoir:

Levering onder het Benor-merk biedt een dubbele zekerheid, nl.:

- la garantie du fabricant que les matériaux de ma çonnerie sont en effet conformes à la norme ; à cet effet, il effectue un contrôle de qualité obligatoire dans son usine ;

- de waarborg van de fabrikant dat de metselstenen inderdaad in overeenstemming zijn met de norm ; daar toe voert hij een verplichte kwaliteitskontrole uit in zijn fabriek ;

- la confirmation de cette garantie par un organisme impartial qui vérifie régulièrement la validité du contrô le de qualité effectué par le fabricant.

- een bevestiging van die waarborg door een onafhan kelijk organisme dat regelmatig de geldigheid van de kwaliteitskontrole door de fabrikant nagaat.

Dans ce cas, la livraison est accompagnée d’un certificat BENOR et les paquets mêmes sont marqués conformé ment au certificat (label BENOR -I- code -f- catégorie

★

Pour toutes informations concernant la marque BENOR pour matériaux de maçonnerie en béton et tous les au tres produits en béton, vous pouvez vous adresser à l’or ganisme sectoriel de l’IBN pour l’industrie du béton, Probeton asbl, Bd. Aug. Reyers 207/209, 1040 Bruxelles (tél. 02/735.80.15).

Voor alle inlichtingen over het Benor-merk voor met selstenen en alle andere betonprodukten kan men te recht bij het BIN-sektor-organisme voor de betonindustrie, Probeton vzw., Aug. Reyerslaan 207/209 - 1040 Brussel (tel. 02/735.80.15).

La norme NBN B21-001 peut être obtenue auprès de l’Institut belge de Normalisation (tél. 02/734.92.05).

De norm NBN B 21-001 kan worden verkregen bij het Belgisch Instituut voor Normalisatie (tel. 02/734.92.05).

Une explication détaillée de la norme (extrait de la re vue BETON n° 99 - février 1989) peut être obtenue au près de la Fédération de l’Industrie du Béton - FeBe (tél. 02/735.80.15).

Een uitgebreide toelichting bij de norm ( uittreksel uit het tijdschrift BETON nr. 99 van februari 1989) kan wor den verkregen bij de Federatie van de Betonindustrie - FeBe (tel. 02/735.80.15).

... En, tot slot ...

en conclusion ...

Les nombreux participants au 13ème Congrès internatio nal de l’Industrie du Béton - qui s’est tenu il y a quelque trois semaines à Londres - auront pu constater que notre matériau béton, de plus en plus prisé et utilisé dans des réalisations de plus en plus osées, répond également, grâ ce à sa grande malléabilité et à ses nombreuses possibi lités de coloration, aux exigences les plus diverses et les plus créatives.

De talrijke deelnemers aan het 13de internationaal betonwarenkongres - dat vóór een drietal weken in Londen plaatsgreep - hebben kunnen vaststellen hoe ons alom ge prezen materiaal beton niet alleen in steeds gedurfder ver wezenlijkingen tot zijn recht komt, maar ook omwille van zijn vormen kleurmogelijkheden veelvuldiger aan velerlei kreatieve eisen tegemoetkomt.

Vous qui êtes, de près ou de loin, concernés par l’activité de la construction, pouvez regarder l’avenir avec sérénité et optimisme : grâce au béton, et en particulier sa concré tisation la plus visible - le béton préfabriqué - l’art de construire est rendu plus aisé.

U, die op een of andere wijze bij de bouwaktiviteit betrok ken bent, kunt gerust zijn : de toekomst ziet er rooskleurig uit en mooi bouwen wordt steeds makkelijker dankzij be ton, in het bijzonder in zijn meest zicht-bare vorm ; het prefab-beton.

HAPP^

o O /

Au terme de ce numéro abondamment illustré et en raison du peu d’espace qui m’est imparti, je me limiterai à vous souhaiter des vacances hautes en couleur (donc ensoleil lées).

Aan het slot van dit uiterst kleurrijke nummer en gezien de bijzonder krappe ruimte die mij ter beschikking staat, zal ik mij ertoe beperken U een kleur-rijke (dus zonovergoten) vakantie toe te wensen.

Profitez-en, reposez-vous et à octobre prochain !

Veel genot, rust en tot in oktober !

w.s. 96

W.S.

III

â&#x20AC;˘

" partel< ergon voor inlichtingen en dokumentatie : Verkoopdienst Marnixdreef 8-2500 LIER Tel. (03) 490 04 00 Tx 31 .975 parerg b Fax (03) 489 23 27

@Beton

SPANBETON

STRUCTO BETON PRECONTRAINT