BETON 235

Page 1

BETON235

Echte specialisten gebruiken biodegradeerbare ontkistingsolie.

235 MAART MARS 2017

DOSSIER Beton & Esthetiek Béton & Esthétique

+ Veilig monteren Draag zorg voor het milieu, gebruik biologisch afbreekbare ontkistingsolie “Biologisch afbreekbare smeermiddelen” zijn producten die door hun samenstelling makkelijker door microorganismen in het milieu worden afgebroken. U kunt ze best gebruiken in toepassingen van verloren smering en in toepassingen met een verhoogd risico voor het milieu. Ontkistingsolie kan bij gebruik in het milieu terechtkomen en zo schade veroorzaken aan fauna en flora. Met biologisch afbreekbare ontkistingsolie kunt u de schade beperken en draagt u extra zorg voor het milieu.

Een boodschap van

van prefab vloeren Montage en sécurité des planchers préfabriqués

www.valorlub.be

Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven met de steun van de drie regionale overheden.

Afgiftekantoor Gent x - P2a9256


Les véritables spécialistes utilisent de l’huile de décoffrage biodégradable.

Webeco.

Sterk in PREFAB

DWA inspectieputten inw. Ø600 – Ø800 – Ø1000 mm met PP bekleding. Buisaansluiting PP – PVC – HDPE – Gres.

www.webeco.be | T. +32 (0)11 765 719 | info@webeco.be

Respectez l’environnement en utilisant de l’huile de décoffrage biodégradable. Grâce à leur composition spécifique, les « lubrifiants biodégradables » sont plus facilement décomposés par les micro-organismes présents dans la nature. Il est recommandé de les utiliser pour les applications à huile perdue et pour celles présentant un risque accru pour l’écosystème. Lors de l’utilisation, l’huile de décoffrage peut se retrouver dans l’environnement et, en conséquence, nuire à la faune et à la flore. En optant pour une huile de décoffrage biodégradable, vous pouvez limiter l’impact environnemental et préserver la nature.

3275_VLB_Advert_BDO-Elephant_FR_Beton_A4.indd 1

BUIZEN | PUTTEN | KOKERELEMENTEN | LIJNAFWATERING | KEERWANDEN | MAATWERK | CABINES

Un message de www.valorlub.be

Valorlub est une initiative du secteur privé avec le soutien des trois autorités régionales.

7/10/13 16:37

WEBECO_adv_DWA PUTTEN_1-1pag.indd 1

23/02/17 14:09


Creativity makes

the difference

!

Smooth Object Belvédère Grey Velvet Smooth Object Capulet bank / Banc Capulet Cream Velvet

SMOOTH OBJECTS

ESTHETISCH EN FUNCTIONEEL ALS BETON KUNST WORDT

Smooth Object Cube Cream Velvet.

De Smooth Objects van Ebema, in architectonisch fluweelzacht beton, lenen zich voor elk project van welke omvang ook. Als indrukwekkende esthetische blikvangers, stoere superhelden die voor veiligheid zorgen en als een duurzame oplossing. Beton is verrassend veelzijdig en Ebema maakt om het even welk object op maat in functie van het project. Jullie en onze creativiteit maken het verschil!

ESTHÉTIQUES ET FONCTIONNELS LORSQUE LE BÉTON DEVIENT DE L’ART

Les Smooth Objects d’Ebema, en béton architectonique sensation velours, se lient parfaitement à quelque projet que ce soit. En temps que tapes-à-l’oeil esthétiques, super héros costauds qui garantissent la sécurité et une solution durable. Le béton est polyvalent de manière surprenante et Ebema crée n’importe quel objet sur mesure en fonction du projet. Votre et notre créativité font la différence !

sales@ebema.be | www.ebema.com

the way to your dreams


DOSSIER

B &E eton éton

TIJDSCHRIFT VAN DE FEDERATIE VAN DE BETONINDUSTRIE LA REVUE DE LA FÉDÉRATION DE L’INDUSTRIE DU BÉTON VERSCHIJNT 4X PER JAAR (MAART, JUNI, SEPTEMBER EN DECEMBER) PARAÎT 4 FOIS PAR AN (MARS, JUIN, SEPTEMBRE ET DÈCEMBRE)

HOOFDREDACTEUR • RÉDACTEUR EN CHEF Stef Maas REDACTIECOMITÉ • COMITÉ DE RÉDACTION

Katrien Darras (KDA) voor Studio DaDa bvba, Bart Hendrikx (BHE), Stef Maas (SMA), Jef Marinus (JM), Sébastien Russo (SR), Lieve Vijverman (LVI) REDACTIE - PUBLICITEIT • RÉDACTION - PUBLICITÉ

Katrien Darras voor Studio DaDa - Sébastien Russo ADMINISTRATIE • ADMINISTRATION FEBE

Vorstlaan 68 Bd du Souverain 1170 Brussel/Bruxelles T 02 735 80 15 - F 02 734 77 95 mail@febe.be - www.febe.be

INHOUD SOMMAIRE |

235

MAART MARS 2017

Ontvangt uw bedrijf of bureau het magazine BETON op naam van personen die er niet (meer) werken? Mail-scan-fax-stuur het adresblad terug met de doorstreepte naam en wij verwijderen de abonnee uit ons bestand.

6 2017 15

VERSPREIDING Overheidsdiensten voor openbare werken,

architecten, ingenieurs, studiebureaus, bouwondernemingen, prefabrikanten en alle gebruikers van geprefabriceerde betonproducten.

DIFFUSION Services de travaux publics, architectes, ingénieurs,

bureaux d’études, entreprises de construction, fabricants de béton et tous les utilisateurs de produits préfabriqués en béton.

VERTALINGEN • TRADUCTIONS Elan Languages & DEGESCO bvba DESIGN DADDY KATE DRUK EN AFWERKING • IMPRESSION ET FINITION

Lannoo Drukkerij - www.lannooprint.be (113876) VERANTWOORDELIJKE UITGEVER • ÉDITEUR RESPONSABLE

Stef Maas, Vorstlaan 68 Bd du Souverain 1170 Brussel/Bruxelles COVER © Marlux

▶ Buitentrends ▶ Tendances ‘Jardin’

De ZOO van Antwerpen Le ZOO d’Anvers ▶ Wandeloase in architectonisch beton ▶ Oasis de promenade en béton architectonique

18 32

AZ Sint-Maarten ▶ Solide en fragiel ontwerp in prefab beton ▶ Un concept solide comme le roc en dentelle de béton préfabriqué

WOOH Original Office Store ▶ Hout en beton – hedendaagse esthetiek en warme uitstraling ▶ Bois et béton – esthétique contemporaine et rayonnement chaleureux

Votre entreprise reçoit le magazine BETON aux noms de personnes qui n’y travaillent pas (plus)? Renvoyez-nous le feuillet adresse corrigé, par courrier, par email ou par fax et nous supprimerons l’abonné de nos fichiers. LOS NUMMER • PAR NUMÉRO 4 €

sthetiek sthétique

36

PTV 21-601 & pr NBN B 15-007 ▶ Beton met esthetische eisen – een update ▶ Le béton avec des exigences esthétiques – une actualisation


© Ebema

44

FEBETECH

▶ Veilig monteren van

© VK Architects & Engineers

EN VERDER | ET AUSSI

▶ Montage en sécurité des planchers préfabriqués

© Smet Tunnelling

© ZOO Antwerpen / Jonas Verhulst

prefab vloeren

55

▶ Betonnieuws ▶ Nouvelles du béton

61 ▶ Wie zijn de FEBEfabrikanten?

▶ Qui sont les fabricants

© helium3

membres de la FEBE ?



Bij het afsluiten van het boekjaar telde België 11,35 miljoen inwoners. Tegen 2030 zal dat oplopen tot net geen 12 miljoen en tegen 2060 staat de teller op 13,03 miljoen. Ons land zal dan 960.000 meer huishoudens tellen dan vandaag. In de komende 43 jaar zullen we ruim een miljoen woongelegenheden moeten creëren, vaak met een andere typologie: compacter en hoger. Daarnaast zijn er de gebouwen die herbouwd moeten worden om te voldoen aan de steeds evoluerende regelgeving. Hier liggen heel wat kansen voor prefab beton. Prefab beton biedt immers oplossingen zowel op vlak van renovatie als op vlak van de nieuwe manier van bouwen. Het Planbureau liet de voorbije maanden ook vallen dat de overheid de economische groei op lange termijn kan aanzwengelen door meer te investeren, vooral in infrastructuur, een mening die ook het IMF en de Europese Commissie zijn toegedaan. Ook hier ligt een enorm groeipotentieel. Die positieve vooruitzichten worden getemperd door de werkelijkheid van vandaag. Samen met de Confederatie Bouw maken we ons onder meer zorgen over de niet aflatende deloyale concurrentie en detacheringsfraude. Lokale prefab producten komen onder druk te staan. De overheid deed inspanningen om de loonkost te doen dalen maar verdere inspanningen blijven noodzakelijk. Een steeds complexere regelgeving ten slotte, zorgt ervoor dat het moeilijker wordt om te ondernemen en te investeren. Een stabiele uniforme regelgeving over de gewesten heen dringt zich op. “De Belgische economie zette een behoorlijke groeiprestatie neer,” zo liet het Planbureau op het einde van het werkjaar verstaan. Het gaf in één keer mee dat de economische groei in het werkjaar 2016 1,2% bedroeg en dat die in het volgend werkjaar licht zal aantrekken tot 1,4%. ‘Gematigd positivisme’ is misschien de beste omschrijving voor onze verwachtingen van 2017. FEBE blijft zich in elk geval inzetten om een klimaat te scheppen opdat de betonsector en bij uitbreiding de bouwsector het jaar 2017 minstens gematigd positief kunnen afsluiten, financieel en mentaal. Stefan Van Buggenhout, Voorzitter van FEBE

Cher lecteur,

Beste lezer,

O

p 2 maart vond onze jaarlijkse Algemene Vergadering plaats, een goede gelegenheid om met de FEBE-leden vooruit te blikken op de nabije toekomst.

edito Ce 2 mars était organisée l’Assemblée Générale de la FEBE. Un événement qui constitue toujours une belle opportunité pour, ensemble avec nos membres, se tourner vers l’avenir proche.

A la clôture de l’exercice 2016, la Belgique comptait 11,35 millions d’habitants. A l’horizon 2030, ce nombre grimpera à près de 12 millions et, d’ici 2060, le compteur affichera 13,03 millions. Notre pays comptera alors près de 960.000 ménages supplémentaires. Dans les 43 prochaines années, nous devrons donc créer 1 million de logements, souvent d’une toute autre typologie par rapport à ceux d’aujourd’hui : Plus compactes et plus hauts. A côté de cela, de nombreux bâtiments devront être reconstruits ou rénovés pour satisfaire aux réglementations qui évoluent sans cesse. C’est là que se trouvent de belles opportunités pour le béton préfabriqué. Le béton préfabriqué offre des solutions tant en termes de rénovations, qu’en termes de nouvelles manières de construire. Le bureau de plan a dernièrement jeté un pavé dans la mare en soulignant que les autorités peuvent soutenir la croissance économique à long terme en investissant davantage, notamment dans les infrastructures. Un avis partagé par le FMI et la Commission européenne. Ici aussi se dessine un potentiel de croissance. Ces perspectives positives sont toutefois tempérées par la réalité actuelle. Nous partageons les préoccupations de la Confédération de la Construction à l’encontre de la concurrence déloyale et de la fraude au détachement. Ces pratiques mettent sous pression l’utilisation des produits préfabriqués locaux. Les pouvoirs publics ont pris des mesures pour réduire le coût salarial, mais des efforts supplémentaires restent nécessaires. Une réglementation toujours plus complexe ajoute sans cesse des obstacles à la volonté d’entreprendre et d’investir. Nous devons pouvoir nous appuyer sur une réglementation uniforme stable à l’échelle de l’ensemble des régions. « L’économie belge a enregistré une belle croissance », a souligné le Bureau du Plan à la fin du dernier exercice ; il a indiqué ainsi que la croissance économique s’était élevée à 1,2 % en 2016 et qu’elle grimpera à 1,4 % l’année qui vient. Un “optimisme modéré” est sans doute la meilleure définition de nos attentes pour 2017. Quoi qu’il en soit, la FEBE s’emploiera de son côté à favoriser ce climat pour que 2017 soit, pour le secteur du béton, mais, aussi par extension, pour l’ensemble du secteur de la construction, une année modérément positive au niveau financier et mental. Stefan Van Buggenhout, Président de la FEBE

BETON235

5


Tendances ‘Jardin’ L’espace extérieur et le jardin sont devenus une extension du logement, lorsqu’il s’agit d’aménagement. Grâce à l’offre attrayante de mobilier extérieur, d’éclairages et d’accessoires, il est aujourd’hui possible de rêver d’un aménagement extérieur qui peut concurrencer le séjour. La construction de la terrasse elle-même est cruciale pour la réussite d’un projet de jardin ou extérieur. Le revêtement forme la base solide et durable d’une décoration ultérieure. Une terrasse en béton est un choix intelligent. Vous avez affaire à l’un des matériaux les plus durables. Résistant à l’usure, aux charges importantes et le maintien de la qualité au cours des années. Aménager un jardin avec des éléments en béton exprime style et luxe abordable. Le béton est là, solide pour quelques décennies. Les tendances et les nouveautés de 2017 vous feront rêver dès le premier rayon de soleil.

Mosaic Arabica - 60x60 by Marlux

6

BETON235

Buitentrends De buitenruimte en de tuin zijn een verlengstuk van de woning geworden als het op inrichting aankomt. Dankzij het aantrekkelijke aanbod van buitenmeubilair, verlichting en accessoires kan men tegenwoordig dromen van een buiteninrichting die de concurrentie kan aangaan met de woonkamer. De aanleg van het terras zelf is cruciaal voor het welslagen van een tuin- of buitenproject. De verharding vormt de solide en duurzame basis voor verdere aankleding. Een terras in beton is een slimme keuze. Je hebt met één van de meest duurzame materialen te maken. Slijtvast, bestand tegen grote belasting en met behoud van kwaliteit over de jaren heen. Tuinen inrichten met betonelementen staat gelijk aan stijl en betaalbare luxe. Beton ligt voor enkele decennia stevig. De trends en nieuwigheden van 2017 laten u wegdromen bij het eerste streepje zonlicht.


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton

Voor de liefhebber van goed ontwerp MOZAÏEKTEGELS IN BETON - STIJLVOLLE UITSTRALING VOOR STRAK EN RETRO Mozaïektegels zijn nieuw op de markt. Ze geven tuinideeën alle ruimte, en dat mét alle voordelen en kwaliteitsgaranties van beton. Vrolijke zomerse tinten doen hun intrede buiten. Kleur is niet langer een taboe in de tuin.

Ze ademen een rustieke sfeer uit, in warme kleuren en kleine patronen verwerkt in verschillende tegels (zie p. 6).

Of er is de moderne tegenhanger die zich met zijn koelere tinten helemaal thuis voelt in een eigentijdse architectuur of industriële bouwstijl (onder).

Het ontwerp combineert de look van de welbekende cementtegeltjes met het comfort van een betontegel van tegenwoordig.

Mosaic Arabica - 60x60 by Marlux

Pour l’amateur d’un bon projet LES DALLES MOSAÏQUES EN BÉTON - UNE RÉFLEXION STYLÉE POUR AUSTÉRITÉ ET TENDANCE RÉTRO Les dalles en mosaïque sont nouvelles sur le marché. Elles donnent aux idées de jardin toutes les possibilités, et cela avec tous les avantages et les garanties de qualité du béton. Les gaies teintes estivales font leur entrée à l’extérieur. Au jardin, la couleur n’est plus un tabou.

Les carreaux en mosaïque combinent le look des petits carreaux de ciment d’avant à celui du carreau en béton d’aujourd’hui. Ils exhalent une ambiance rustique, dans des tons chauds et en petits motifs convertis en carreaux différents. Il y a aussi leur pendant

moderne, avec ses teintes plus froides, qui se sent parfaitement à l’aise avec une architecture moderne ou un style de construction industriel.

BETON235

7


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton

Forest Concrete Grey 60x60 by Marlux

Leyo Salina - 60x60 by Marlux

LE CHARME DU BOIS VIEILLI Des dalles de terrasse en béton reflétant naturellement le bois vieilli. Les avantages : ces dalles vous évitent les inconvénients typiques du bois comme le verdissement, le risque de glissade, le gauchissement, les échardes ou les vis rouillées.

LE SCHISTE, MAIS ALORS SEULEMENT SES AVANTAGES Cette dalle en béton combine un look de schiste avec tous les avantages pratiques du béton. La dalle, qui demande peu d’entretien, a un relief virtuel, ce qui évite que la saleté ne s’accroche et que l’eau ne pénètre pas les fines couches. De plus, vous ne devez pas craindre les grands froids pour votre terrasse. Car là où le schiste commence à s’écailler, cette dalle en béton est à cent pourcent résistante au gel et maintient sa stabilité dimensionnelle.

8

BETON235


DE CHARME VAN VERWEERD HOUT Terrastegels in beton, en met natuurlijke uitstraling van verweerd hout. De voordelen? Eenvoudig: deze betontegels besparen je de typische nadelen van hout zoals mosgroen, gladheid, kromtrekken, splinters of verroeste schroeven.

LEISTEEN, MAAR DAN ALLEEN DE VOORDELEN Deze betontegel combineert een look van leisteen met alle praktische voordelen van beton. De onderhoudsvriendelijke tegel heeft een virtueel reliëf, waardoor er geen vuil blijft hangen en geen water tussen de laagjes kruipt. Bovendien hoef je niet voor je terras te vrezen bij koudere temperaturen. Want waar leisteen al eens durft te schilferen, is deze betonnen tegel op-en-top vorstbestendig en maatvast.

Grada Ferrum - 60x60 by Marlux

De nieuwe klassieker Groot, groter, grootst, de grootformaattegel is een blijver op de markt van esthetische terrasinrichting. Hij heeft een strakke look die bij elk type woning past, vraagt weinig onderhoud en bestaat in een brede keuze in afwerking en kleuren. Ook mooi meegenomen is dat grootformaattegels het terras groter doen lijken. Langwerpige tegelformaten - bijvoorbeeld 100x50cm – creëren een extra diepte- of breedte-effect. Mooi meegenomen om optisch te spelen met de buitenruimte.

Megategel - 100x100 Carreau Gris Naturel by Stone&Style (Ebema)

Un nouveau classique Grand, plus grand, grandissime, la dalle de grand format est une valeur sûre du marché de l’aménagement esthétique de la terrasse. Elle a un look austère qui s’accorde à chaque type de logement, demande peu d’entretien et existe en un large choix de dimensions et teintes. Un plus supplémentaire, les dalles de grand format font paraître la terrasse plus grande. Les formats de dalles allongées – par exemple 100x50cm – créent une impression de profondeur ou de largeur supplémentaire. Bon à prendre pour jouer optiquement avec l’espace extérieur.

BETON235

9


Mag het wat wilder zijn? Langwerpig is het nieuwe vierkant. Rechthoekige formaten prijzen stilaan de vierkante klassieker uit de markt. Tuinarchitecten kiezen daarbij meer en meer voor wildverbanden, al dan niet met multiformaten. Steeds

XXL Rockstone Blue Steel & Dark by Stone&Style (Ebema)

Megategel Carreau 60x60 - Multiformaat Tricolore Cendre by Stone&Style (Ebema)

10

BETON235

vaker wordt gespeeld met de tegels in genuanceerde kleuren. Dit zijn tegels waar bij de productie meerdere kleuren werden samengevoegd, waardoor de steen een zachte en natuurlijke look krijgt.


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton

LIVING ON THE EDGE

Argilla Mista - 60x60 by Marlux

De tijd dat elke tuin liefst werd genivelleerd tot een beheersbare vlakte is voorbij. Vandaag wordt de glooiing of het hoogteverschil extra geaccentueerd met trappen, L-elementen of muren als keerwanden. Door het creëren van verschillende zitruimtes, sferen en onverwachte hoekjes, wordt de tuin meer dan ooit een buitenequivalent van de binnenruimte.

Mega-Trap Mega-Escalier Rockstone Silver - 100x15x40 by Stone&Style (Ebema)

Un peu plus sauvage, si possible ? Le nouveau carré s’allonge. Les formats rectangulaires chassent doucement le carré classique du marché. Les architectes de jardin choisissent en outre de plus en plus souvent les poses sauvage, avec ou sans multiformats. De plus en plus souvent, les dalles sont utilisées avec des teintes nuancées. Il s’agit de dalles où dans la production différentes couleurs sont réunies, ce qui donne à la dalle un look doux et naturel.

Megasmooth 100x100 Grey Velvet & Trappen | Escaliers by Stone&Style (Ebema)

VIVRE SUR LE FIL Le temps où chaque jardin était de préférence nivellé jusqu’à une surface maîtrisée est dépassé. Aujourd’hui, la pente ou la différence de niveau est accentuée avec des escaliers, des éléments en L ou des murs comme soutènements. Par la création de différents espaces pour s’asseoir, de sphères et de coins inattendus, le jardin devient plus que jamais l’équivalent extérieur de l’espace intérieur.

BETON235

11


WATER? GEEN PROBLEEM! Felle buien en langdurige extreme neerslag komen vaker voor waardoor we meer geconfronteerd worden met de problematiek van wateroverlast. Een gezamenlijke aanpak is nodig om tot oplossingen te komen. Waterbewust bouwen en verbouwen krijgt gelukkig meer en meer aandacht. Het integraal

waterbeleid in Vlaanderen wil zoveel mogelijk water ter plaatse houden en in de bodem laten dringen. Delen van verharde oppervlakken of dakoppervlakken waarbij het regenwater dat erop valt op natuurlijke wijze op eigen terrein in de bodem infiltreert, zijn vrijgesteld van de

Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening. Concreet betekent dit dat voor deze oppervlakken geen extra infiltratievoorziening verplicht is. Een mooie besparing voor de (ver)bouwer. Veel bouwheren combineren dan ook de normale verharding met esthetische waterpasserende bestratingsproducten,

Eco Solutions Grasslines by Stone&Style (Ebema) Eco Solutions Grasslines BIG by Stone&Style (Ebema)

DE L’EAU ? PAS DE PROBLÈME De fortes ondées et des pluies extrêmes de longue durée se produisent plus souvent, ce qui nous confronte au problème de la surcharge en eau. Une approche combinée est nécessaire pour trouver des solutions. Construire et rénover en tenant compte de l’eau reçoit de plus en plus d’attention. La gestion

12

BETON235

intégrale de l’eau en Flandre veut autant que possible maintenir l’eau sur place et la laisser s’infiltrer dans le sol. Les parties de surfaces revêtues ou les surfaces de toitures dont l’eau atmosphérique qui y tombe est infiltrée naturellement dans le sol sur place, sont dispensées du règlement régional d’urbanisme.

Ceci signifie concrètement que pour ces surfaces il n’est pas obligatoire de prévoir de système d’infiltration supplémentaire. Une belle économie pour celui qui construit ou rénove. Beaucoup de maîtres d’ouvrage combinent dès lors le revêtement normal avec des produits de pavage esthétiques drainants,


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton

als de ondergrond voldoende doorlatend is. Je creëert een groener of gevarieerder beeld – afhankelijk of je met gras of kiezel werkt – en je zorgt er ook voor dat bij overmatige regenval het water makkelijker indringt en gebufferd wordt voor het infiltreren in de bodem. Voorwaarde is uiteraard dat de hele opbouw doorlatend is.

Eco Solutions Aviena Circle by Stone&Style (Ebema)

Virage Black - 30x30x12 by Marlux

si le sous-sol est suffisamment perméable. Il se crée une vue plus verte ou plus variée – selon que l’on choisisse du gazon ou du gravier – et lors de fortes pluies, l’eau peut s’infiltrer et être tamponnée plus facilement dans le sol. A condition bien sûr que toute la structure soit drainante.

Eco Solutions Aviena Square by Stone&Style (Ebema)

BETON235

13


Tot slot Smooth Objects - Cube Cream Velvet by Stone&Style (Ebema)

De tijd dat we een mooi terras aanlegden zonder na te denken over de stijl en inrichting, ligt ver achter ons. Maar wie met de grootste zorg voor een bepaalde stijl kiest, heeft uiteraard ook best oog voor de afwerking. Het is zonde om de laatste trends aan tegels af te werken met een klassieke grijze betonnen boordsteen of een plastic boordje. Dat kan vandaag perfect vermeden worden. Is er een keuze gemaakt voor een bepaalde verharding, bekijk dan om dit zo consequent mogelijk in een geheel in te passen. Bijna alle materialen bestaan in verschillende versies, zodat tuin en oprit in dezelfde stijl en kleur kunnen worden afgewerkt. Kies een oplossing waarbij tegels, trappen, keermuren en boordstenen mooi met elkaar in dialoog gaan. De onderlinge afstemming van materialen, die ook nog eens in perfecte harmonie zijn met de stijl van uw begroeiing, garandeert een tuin die jaar na jaar mooier wordt. Om het helemaal af te maken, bieden heel wat fabrikanten een gamma van hoogwaardig tuinmeubilair of objecten in architectonisch beton. Een bloembak, een zitblok of bank vormen de ideale eyecatcher en de finishing touch in een hedendaags tuinontwerp. (LVI) l

Megasmooth Grey Velvet - 100x100 by Stone&Style (Ebema)

Pour conclure Le temps où nous construisions une terrasse sans réfléchir à son style et son aménagement est depuis longtemps révolu. Mais celui qui choisit un certain style avec le plus grand soin, a aussi intérêt à faire attention à sa finition. C’est dommage de finir les dalles à la dernière mode avec une bordure grise en béton classique ou un profil en plastique. Ceci peut aujourd’hui parfaitement être évité. Lorsqu’un choix a été effectué pour un revêtement déterminé, faites en sorte d’être aussi conséquent que possible pour l’inscrire dans l’ensemble. Presque tous les matériaux existent en versions différentes, de sorte que le jardin et l’allée d’accès soient

14

BETON235

finis dans les mêmes styles et teintes. Choisissez une option où les dalles, les marches, soutènements et bordures entrent joliment en dialogue. L’adéquation des matériaux entre eux et en parfaite harmonie avec le style des plantations garantit un jardin qui embellit année après année. Pour être complet, beaucoup de fabricants offrent une gamme de mobilier de jardin de grande qualité ou des objets en béton architectonique. Un bac à fleurs, un siège-bloc ou un banc attirent l’attention et apportent la touche finale à une réalisation de jardin moderne. (LVI) l


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton

ZOO VAN ANTWERPEN OPENT INDRUKWEKKENDE SKYWALK

Wandeloase in architectonisch beton In de ZOO van Antwerpen blijft de tijd niet stilstaan. Is er geen dierensoort die een nieuwe thuis krijgt, dat is er wel een concept dat herdacht wordt om beter in te spelen op de noden van de hedendaagse bezoeker. Recentelijk kreeg de ZOO een indrukwekkend nieuw Welkomstplein. Voor het uitgestrekte flaneerpad op het dak van het restaurant, kozen de ontwerpers van 8Office en de landschapsarchitecten van Fondu Landscape Architects

© ZOO Antwerpen / Jonas Verhulst

voor wit en gebroken wit

LE ZOO D’ ANVERS OUVRE UNE IMPRESSIONNANTE PROMENADE EN PLEIN CIEL

Oasis de promenade en béton architectonique

architectonisch beton.

Le temps ne s’arrête pas au ZOO d’ Anvers. Lorsqu’ une espèce animale ne reçoit pas un nouveau chez soi, il y a un concept qui a été repensé pour mieux anticiper les exigences du visiteur actuel. Récemment le ZOO s’est enrichi d’une impressionnante nouvelle Place de l’Accueil. Pour le long sentier de flânerie sur la toiture du restaurant, les concepteurs d’8Office et les architectes paysagers de Fondu Landscape Architects ont choisi le béton architectonique blanc et blanc cassé.

BETON235

15


Fondu Landscape Architects tekende het masterplan 2020 uit voor de volledige ZOO. Het nieuwe Wekomstplein/ Flamencoplein is daar een belangrijk onderdeel van. De inkom – sinds 1843 op dezelfde plaats! – werd verschoven naaar de achterkant van de kiosk, waardoor een nieuwe open ruimte ontstaat en de ZOO en de stad een grotere interactie krijgen. Het Grand Café Flamenco werd in ere hersteld. Daarnaast kwam een hedendaags onthaalgebouw dat onder andere de shop en een nieuw restaurant herbergt. Het wandelpad op het dak van de nieuwbouw vormt de doorgang naar het zeeleeuwenverblijf, de zogenaamde skywalk.

ARCHITECTONISCH BETON De paden en de cascadevijvers op hoogte, integreren zich als dusdanig heel mooi in de historische tuin. Dat heeft onder meer met de materiaalkeuze te maken.

© ZOO Antwerpen / Jonas Verhulst

Artur Zerdzinski van Fondu Landscape Architects legt uit: “De nieuwe skywalk is ontworpen als een logische voortvloeiing van de oorspronkelijke

ontwerpgrammatica van de ZOO. Dit ontwerp laat toe om te flaneren tussen de dierenperken, via een 225 meter lang kronkelend betonnen pad dat het parklandschap en de gebouwen verbindt. De belevingswaarde wordt extra verhoogd omdat dit pad met zijn constante helling de mogelijkheid biedt de tuin vanuit verschillende hoogtes te bewonderen. Deze skywalk laat qua programma verder ook toe om extra nuttige onderliggende ruimtes te benutten, en geeft een uitzicht op de historische gevel van de Elisabethzaal en op de eclectische gevel van het Centraal station van Antwerpen”.

Fondu Landscape Architects a dessiné le plan global 2020 de l’entièreté du ZOO. La nouvelle Place de l’Accueil/ Place Flamenco en constitue une partie importante. L’entrée – qui était située même endroit depuis 1843 ! – a été repoussée à l’arrière du kiosque. Cela a permis de libérer un nouvel espace qui donne désormais une plus grande interaction entre le ZOO et la ville. Le Grand Café « Flamenco » a été remis à l’honneur. Un nouveau bâtiment pour l'accueil a été érigé. Il abrite entre autres une boutique et un nouveau restaurant. Le chemin de promenade, situé

16

BETON235

sur le toit du nouveau bâtiment, forme le passage vers le séjour des otaries, la bien nommée promenade en plein ciel. Artur Zerdzinski de Fondu Landscape Architects explique: « La nouvelle promenade en plein ciel est conçue comme une suite logique de la grammaire conceptuelle d’origine du ZOO. Ce concept permet de flaner entre les enclos des animaux via un chemin tortueux en béton de 225 mètres de long qui relie le paysage du parc aux bâtiments. La richesse de l’expérience est accrue du fait que le

Zowel de platen van het wandelpad als de randen voor de luifel, als de oppervlaktes rond de waterpartijen zijn in wit en beige architectonisch beton. Met zijn gebroken wit vormt het wandelpad bijvoorbeeld een continuïteit op de andere, historische paden in het park. De kleur werd bekomen door toevoeging van beige granulaten aan het met witte cement vervaardigde beton. ORGANISCHE VORMEN Het architectonisch beton werd geleverd door Decomo, voor wie de opdracht een uitdaging was omwille van verschillende redenen. Projectverantwoordelijke Bruno Louage: “Vooral de organische vormen maakten deze opdracht complex. Het tekenwerk was niet alledaags. Het ontwerp van Fondu Landschape Architects was helemaal op maat van de context. Wij hebben alles

chemin en pente constante offre la possibilité d’admirer le jardin depuis différentes hauteurs. Cette promenade en plein ciel permet, comme programme supplémentaire, d’utiliser les espaces sous-jacents et offre une vue sur la façade historique de la salle Elisabeth ainsi que sur la façade éclectique de la gare centrale d’ Anvers ». BÉTON ARCHITECTONIQUE Les sentiers et les étangs en cascade à hauteur s’intègrent de la sorte joliment dans le jardin historique. Cela tient également au choix des matériaux. Tant les plaques du sentier de promenade que les bords de l’auvent ainsi que les surfaces autour des pièces d’eau sont en béton architectonique blanc cassé. Avec cette couleur , le sentier de promenade s’inscrit en continuité avec les autres sentiers historiques du parc. La couleur a été obtenue par l’adjonction de granulats beiges au béton fabriqué avec du ciment blanc.


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton opnieuw gemodelleerd in 3D. Het project werd dan weer technisch opgevolgd door 8Office Architects. Niet alleen de vormen zelf waren ingewikkeld, ook het feit dat we, omwille van de vijvers, met waterdichting te maken hadden, vergde extra controle bij de maatvoering van de elementen. Er werden zo’n 200 stuktekeningen gemaakt voor de 250 elementen – bijna allemaal verschillende elementen, dus. Voor de hele skywalk hadden we dus evenveel verschillende mallen nodig.”

HISTORIEK Het gebruik van architectonisch beton in een context van historische monumenten is niet nieuw. Een aantal jaar geleden werden ook al de koepels van het Antwerpse station – de buren van de Zoo – gerenoveerd met architectonisch beton. Architectonisch beton wordt geproduceerd volgens de strenge normen in de PTV 21-601, waardoor het zeer maat- en kleurvast aan de gestelde eisen kan voldoen. Dat het daarbij een

robuust materiaal is dat de tand des tijds en een intensief gebruik de baas kan, maakt het voor dergelijke delicate renovaties tot een zeer geschikt materiaal. Het gebruik van beton in decoratieve context is trouwens voor de ZOO van Antwerpen ook geen nieuw gegeven. Het park had voordien al een prachtig staalkaartje van met beton vervaardigde kunstrotsen en tuindecoratie. De skywalk vormt daar een geslaagde hedendaagse aanvulling op. (KDA) l

© ZOO Antwerpen / Jonas Verhulst

De bekisting bestond uit een basis van polystyreen, verder aangevuld met stalen en houten delen. Het polystyreen zelf werd maatvast gefreesd. Daarop werd een coating aangebracht, om volledig gladde elementen te bekomen. Bruno Louage: “Op alle fronten lag de lat voor dit project heel hoog, maar we kunnen zeggen dat we alles tot een goed einde hebben gebracht.”

ZOO ANTWERPEN Skywalk Flamencoplein | Promenade en plein ciel Place Flamenco Antwerpen, 2016 OPDRACHTGEVER | MAÎTRE D’OUVRAGE: KMDA vzw/asbl

FORMES ORGANIQUES Le béton architectonique a été fourni par Decomo, pour qui ce projet constituait un défi, pour plusieurs raisons: le responsable de projet Bruno Louage: « Ce sont surtout les formes organiques qui ont rendu ce projet complexe. La réalisation des plans n’était pas banale. Le projet, qui était entièrement aux dimensions du contexte, a été fourni par Fondu Landscape Architects. Nous avons tout remodelé en 3D. Le projet a ensuité été suivi techniquement par 8Office Architects. Non seulement les formes elles-mêmes étaient compliquées, mais également le fait, qu’à cause des étangs, nous avions affaire à de l’étanchéité, ce qui a exigé un contrôle supplémentaire sur le mesurage des éléments. 200 plans individuels ont été dessinés pour les 250 éléments – pratiquement tous des éléments différents donc. Pour l’entièreté de la promenade en plein ciel, il nous a fallu autant de moules différents. »

PROJECTUITVOERING | EXÉCUTION DU PROJET: 8Office Architects ONTWERP | CONCEPTION: Fondu Landscape Architects AANNEMER | ENTREPRENEUR: DEMOCO ELEMENTEN IN ARCHITECTONISCH BETON | ELÉMENTS EN BÉTON ARCHITECTONIQUE: DECOMO

Le coffrage était constitué d’une embase en polystyrène, complétée de pièces d’acier et de bois. Le polystyrène a été fraisé sur mesure. Un enduit lui a été appliqué pour obtenir des éléments entièrement lisses. Bruno Louage : « La barre était très haute sur tous les fronts dans ce projet mais nous pouvons dire que tout a été mené à bien. » HISTORIQUE L’utilisation de béton architectonique dans le contexte des monuments historiques n’est pas nouvelle. Il y a quelques années, les coupoles de la gare d’ Anvers – les voisins du zoo – ont été rénovées avec du béton architectonique.

Le béton architectonique est fabriqué conformément aux normes très strictes du PTV 21-601, qui lui permet de satisfaire pleinement aux exigences de stabilité dimensionnelle et de teinte. Puisqu’il s’agit en plus d’un matériau robuste qui résiste à l’usure du temps et à un usage intensif, cela en fait un choix parfaitement adapté à de telles rénovations délicates. L’utilisation du béton dans un contexte décoratif n’est pas non plus une nouvelle donnée pour le ZOO d’ Anvers. Le parc disposait déjà précédemment d’un magnifique collection de rochers et décors de jardins réalisés en béton. La promenade en plein ciel en constitue un complément contemporain parfaitement réussi. (KDA) l

BETON235

17


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton

UN REGARD SUR LE CHANTIER DE L’HÔPITAL MALINOIS AZ SINT-MAARTEN

Un concept solide comme le roc en dentelle de béton préfabriqué Les établissements de soins de santé hospitaliers à Malines sont aujourd’hui répartis sur trois sites. Afin d’optimiser un ensemble de choses, l’asbl Emmaus et l’hôpital académique AZ Sint-Maarten voulaient tout centraliser sur un seul site. Les propriétaires organisent au cours de l’année 2007 un concours. Le nouvel hôpital, situé sur un site enclavé entre deux routes d’accès à Malines est actuellement en construction. Pour diverses raisons, le choix s’est porté sur un éventail d’éléments en béton.

18

BETON235

En 2007, VK Architects & Engineering a introduit un dossier de concours s’approchant le plus possible de la vision, de l’organigramme développé et de la note conceptuelle de l’hôpital. Les architectes y ont toutefois ajouté leur note personnelle et ont remporté le concours. Grâce à la communication qui a suivi et la concertation intensive avec l’utilisateur final, chaque m² reçoit une interprétation et trouve sa propre place dans le schéma relationnel. Le nouveau site ne comptait pas d’éléments paysagers de


EEN KIJK OP DE WERF VAN HET MECHELS ZIEKENHUIS AZ SINT-MAARTEN

Solide en fragiel ontwerp in prefab beton De ziekenhuiszorg in Mechelen is vandaag verspreid over drie sites. Met de bedoeling één en ander te optimaliseren, willen vzw Emmaus en AZ Sint-Maarten alles centraliseren in één ziekenhuis. In 2007 schreven de eigenaars een wedstrijd uit. Het volledig nieuwe ziekenhuis, gelegen op een site ingesloten tussen twee belangrijke invalswegen naar Mechelen, is momenteel in opbouw. Omwille van diverse redenen kozen de bouwpartners voor betonelementen. De realisatie is zowel naar ontwerp als naar esthetische afwerking een referentieproject in de Belgische ziekenhuiswereld.

In 2007 dient VK Architects & Engineering een wedstrijdontwerp in dat zo goed mogelijk aanleunt bij de visie, het uitgewerkte organigram en de conceptnota van het ziekenhuis. Toch drukken de architecten een heel eigen stempel. Zij eindigden als laureaat. Door de daaropvolgende communicatie en intensief overleg met de eindgebruiker krijgt elke m² een invulling en een eigen plek binnen het relatieschema. De nieuwe site bevat geen landschappelijk waardevolle elementen, er moet geen rekening gehouden worden met een bestaande toestand. Dat laat

BETON235

19


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton

toe om de stroommodellen en relatieschema’s om te zetten naar een ideale structuur. Zowel functioneel als architecturaal blijven de initiële keuzes en concepten overeind.

Het plan is opgebouwd rond een centrale, horizontale circulatie, die gebruiksmatig aansluit op de acht stijve kernen. Die horizontale en verticale assen vormen samen de bouwkundige en logistieke ruggengraat van het gebouw. Samen bevat deze ‘ruggegraat’ alle verticale circulatie en de horizontale hoofdcirculatie en verbindt

le paysage et l’arrière-plan ont été pris en compte. Chaque intervention sur le terrain cadre dans cette vision. Même le stationnement, le long du boulevard extérieur, comme zone tampon entre le trafic et l’hôpital, est conçu de la même manière. C’est un volume qui se mêle à la nature, un objet compact sur le site.

fonctionnellement aux huit noyaux rigides. Les axes horizontal et vertical forment ensemble la colonne vertébrale architecturale et logistique du bâtiment. Cette ‘colonne vertébrale’ contient toute la circulation verticale et la circulation horizontale principale et relie tous les services. Horizontalement, des ‘rues publiques’ s’y raccordent. Elles ont vue sur les patios, les jardins de toiture et les terrasses.

© MBG

Het ziekenhuis staat los in het landschap, als een object in het park. Het is een compact gebouw en vanuit elk

perspectief vormt het landschap de achtergrond. Elke bijkomende ingreep op het terrein wordt in deze visie gekaderd. Ook het parkeergebeuren langs de ringweg, als buffer tussen wegverkeer en ziekenhuis, wordt zo geconcipieerd. Het is een volume dat zal opgaan in de natuur, zodat het ziekenhuis als object overeind blijft.

valeur et il ne fallait pas tenir compte de la situation existante, ce qui permit de transformer les modèles de flux et les schémas relationnels en une structure idéale. Tant fonctionnellement qu’architecturalement, les choix initiaux et les concepts furent maintenus. Le nouvel hôpital est isolé dans le paysage, comme un objet dans le parc. Pour chaque perspective et chaque vue,

20

BETON235

Le plan est conçu autour d’une circulation centrale, horizontale, reliée


en koppelt hij alle diensten. Horizontaal sluiten daar ‘publieke straten’ op aan, die uitzicht geven op de patio’s, daktuinen en terrassen. Architecturaal wordt de beglaasde kern dan ook apart behandeld, met een eigen oriënterend karakter, als een golvend parcours met rustpunten.

verpleegafdelingen. Hospitalisatie-afdelingen worden verzameld per zorgvloer en verticaal verbonden met de diensten in de sokkel. Alles is opgebouwd rond ruime patio’s, wat een luchtige en transparante indruk wekt. De afwisseling tussen open en gesloten delen maakt van het ziekenhuis een leesbaar geheel.

CIRCULATIEPLAN In het ontwerp werd veel aandacht besteed aan het strikt scheiden van de ambulante patiënten en de gehospitaliseerde zieken, de bezoekersstromen en die van het personeel en de logistieke stromen. De chronische en acute patiënten krijgen elk hun zone in het gebouw. Deze scheiding werd verder

Een stroom aan daglicht, sfeervolle kleuren en een warme uitstraling zetten de toon in deze zorgboulevard. Dit is hét kloppend hart van het nieuwe ziekenhuis! Elke dag zullen hier ruim 1000 patiënten op raadpleging komen. De totale capaciteit op weekdagen haalt 4000 mensen, zowel bezoekers, patiënten als ziekenhuismedewerkers. De medisch-technische diensten (operatiekwartier, medische beeldvorming, spoed, polikliniek,…) komen op de gelijkvloerse en eerste verdieping. Architecturaal vormen ze een sokkel met daarboven drie lagen

Het gebouw zelf is volledig opgebouwd langs een centrale ruggegraat. Op deze stijve kern sluit een langse straat aan. Samen bevatten deze kernen alle verticale circulatie en de horizontale hoofdcirculatie. Le bâtiment même est entièrement construit le long d’une colonne vertébrale centrale. Ce noyau longitudinal contient toute la circulation verticale et la circulation horizontale principale.

Sur le plan architectural, cette colonne vertébrale vitrée est, dès lors, traitée séparément, avec un caractère orienté propre, comme un parcours vallonné avec ses points de repos. Un flux de lumière, une ambiance toute en couleurs et une présence chaude donnent le ton sur ce boulevard de soins. Il s’agit du cœur battant de ce nouvel hôpital! Chaque jour plus de 1000 patients viendront y consulter. Les jours de semaine, plus de 4000 personnes y passeront, tant visiteurs, que patients et personnel hospitalier. Les services médico-techniques (quartier opératoire, imagerie médicale, service urgences, polyclinique,…) sont

organisés au rez-de-chaussée et au premier étage. Architecturalement ils forment un socle, avec au-dessus, trois niveaux de départements de soins. Les départements d’hospitalisation sont rassemblés par étage de soins et reliés verticalement aux services du socle. L’ensemble est construit autour de patios spacieux, qui créent une impression aérée et transparente dans le bâtiment. Cette alternance entre parties ouvertes et fermées fait de l’hôpital un ensemble lisible. FLUX DE CIRCULATION Dans le projet, une attention importante a été accordée à la séparation stricte des patients ambulatoires et des patients hospitalisés, les flux de visiteurs de ceux

du personnel, ainsi que les flux logistiques. Les patients chroniques et aigus disposent chacun de leur propre zone dans le bâtiment. Cette séparation a été poussée aussi dans le transport vertical des patients, des visiteurs, du personnel et de la logistique. Le concept s’efforce de maximiser l’apport de lumière du jour et de limiter autant que possible les distances de marche. La possibilité d’extensions ultérieures a également été prise en compte. A l’extérieur, le nouvel AZ SintMaarten apparaît comme un hôpital à dimension humaine, qui rayonne de simplicité et de repos. Le bâtiment robuste pourvu de pare-soleil spécifiques comme une peau fragile insiste

BETON235

21


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton

doorgedreven in het verticaal transport voor de patiënten, de bezoekers, het personeel en de logistiek. Het ontwerp streeft verder naar een maximale toestroom van daglicht en naar beperkte loopafstanden. Er wordt ook rekening gehouden met latere uitbreidingsmogelijkheden.

Aan de buitenzijde toont het project zich als een ziekenhuis op menselijke schaal, met een uitstraling van eenvoud en rust. Het solide gebouw met specifieke zonwering als fragiele huid benadrukt de kwetsbaarheid van de plek. Het is immers een grootschalig complex dat op mensenmaat moet

kunnen functioneren. De mens vindt er zich in terug door hier en daar een specifieke ‘ruimte’ architecturaal in de verf te zetten. Het lukte VK Architects & Engineers om een boeiend gebouw te creëren, wars van monotonie en schaalloosheid.

Zicht op de werf in juni 2016 Vue sur le chantier en juin 2016

sur l’humanité du lieu. Il s’agit en effet d’un complexe à grande échelle qui doit pouvoir fonctionner à dimension humaine. L’homme s’y retrouve pourtant parce que ci et là des ‘espaces spécifiques’ sont mis en évidence sur le plan architectural. VK Architects & Engineers a réussi à créer un bâtiment passionnant, opposé à la monotonie et l’absence d’échelle.

22

BETON235

Du côté rue, les étages inférieurs entièrement vitrés montrent la grande ouverture et la transparence de la partie publique, la zone de circulation ou boulevard des soins. Les couleurs, profondeurs et ombres sur la façade forment un contraste raffiné avec le béton blanc. La façade en panneaux sandwich en béton architectonique forme l’enveloppe rigide de l’hôpital. Pour des raisons d’étanchéité au vent,

les joints des panneaux ne furent pas prévus au niveau des planchers. Les découpes des fenêtres forment des bancs à hauteur des tablettes . Les pare-soleil suspendus à l’avant forment l’enveloppe dentelée. CHANTIER L’entrepreneur a démarré le chantier le 1er octobre 2013 par les terrassements, les travaux de fondations et le coulage


De opbouw van de verschillende lagen Le montage des différents niveaux

Montage van de sandwichpanelen. De panelen in architectonisch beton vormen de harde schil van het ziekenhuis. Montage des panneaux sandwich. Les panneaux en béton architectonique forment l’enveloppe rigide de l’hôpital .

BETON235

23


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton

Aan de straatzijde tonen de volledig beglaasde benedenverdiepingen de grote openheid en transparantie van het publieke gedeelte, de zichtbare circulatiezone of zorgboulevard. De kleuren, diepten en schaduwen op de gevel vormen een verfijnd contrast met het witte beton. De gevel in sandwichpanelen in architectonisch beton vormen de harde schil van het ziekenhuis. Omwille van de winddichtheid werden de voegen van de panelen niet ter hoogte van de vloer voorzien. Door de uitsnijding van de ramen ontstaan

zitbanken ter hoogte van de venstertabletten. De voorgehangen zonwering vormt de zachte schil. WERF De aannemer start de werken op 1 oktober 2013 met de grondwerken, funderingswerken en het storten van de stijve kernen. In juli 2014 start hij met de montage van de prefab, in de eerste plaats de structuurelementen. Twee maanden later, in september, worden de eerste sandwichpanelen gemonteerd. In november volgen de

schuingeplaatste kolommen, waarvan de modulering ontworpen werd door de architecten. Op hetzelfde ritme wordt doorgewerkt. De ruwbouw was eind 2016 voltooid. Met de afwerking werd al gestart in september 2015, het eerste deel van het gebouw was toen al winden waterdicht. Eind 2018 wordt het ziekenhuis in gebruik genomen. In minder dan drie jaar tijd de ruwbouw realiseren van een project met een vloeroppervlakte van 114.000 m² is een huzarenstukje van aannemer

De parkeergarage in bovenbouw wordt volledig hertekend om de mogelijkheden van prefab te optimaliseren. Dankzij de grote overspanningen van de vloerelementen, zijn veel minder balken en kolommen nodig. Le parking en hors sol est complètement redessiné pour optimiser les possibilités de la préfabrication. Grâce aux grandes portées des éléments de plancher, beaucoup moins de poutres et colonnes sont nécessaires.

des noyaux rigides. En juillet 2014, commença le montage des éléments préfabriqués, avec, en premier lieu, les structures. Deux mois plus tard, en septembre, les premiers panneaux sandwich ont été installés. Les colonnes placées en oblique, d’une modularité conçue par les architectes, suivirent en novembre. Les travaux se sont poursuivis au même rtyhme et le gros oeuvre a pu être terminé fin 2016. Les finitions ont démarré dès septembre 2015; la première partie du bâtiment

24

BETON235

était déjà étanche au vent et à l’eau. Fin 2018 l’hôpital commence ses activités. Réaliser en moins de trois ans le grosoeuvre d’un projet de surface au sol de 114.000 m² revenait à une charge de hussards pour l’entrepreneur MBG. Pour respecter ce planning très serré, l’entrepreneur a décidé d’utiliser au maximum la préfabrication en béton. En étroite collaboration avec les architectes de VK Architects & Engineers et le bureau d’études SWECO, les partenaires

en préfabrication – Megaton pour les éléments de structure gris et Loveld pour les éléments de structure et de façade blancs – ont exécuté la totalité de la structure. A l’exception des fondations et des noyaux rigides, l’hôpital est préfabriqué. Malgré son organisation complexe, le strict respect des dimensions des différents espaces et chambres, la préfabrication du bâtiment principal correspond parfaitement au projet initial.


MBG. Om deze strikte planning te halen, beslist de aannemer over te gaan tot maximale prefabricatie in beton van het gebouw. In nauw overleg met architect VK Architects & Engineers en het studiebureau SWECO werken de prefab partners, Megaton voor de grijze structuurelementen en Loveld voor de witte structuur- en gevelelementen, de volledige bouwstructuur uit. Buiten de funderingen en de stijve kernen, wordt het ziekenhuis volledig geprefabriceerd. Omwille van de complexe organisatie van het ziekenhuis, het respect

van de afmetingen van de verschillende ruimten en kamers, sluit de prefab in het hoofdgebouw strikt aan bij het initiële ontwerp. De parkeergarage daarentegen wordt volledig hertekend om de mogelijkheden van prefab te optimaliseren. Doordat met de holle vloerelementen grote overspanningen gerealiseerd kunnen worden, zijn veel minder balken en kolommen nodig. Hierdoor wordt geen plaats verloren aan kolommen, plaats die vrijkomt voor parkeerruimte.

Bovendien zal hierdoor het in- en uitrijden van de parkeerplaatsen veel vlotter verlopen. Het egale plafond, zonder lager hangende balken, maakt de in- en opbouw van technieken veel eenvoudiger. Tegelijkertijd wordt de uitvoeringstermijn aanzienlijk ingekort. GRIJS BETON De opbouw van de structuur is heel eenvoudig. In de kolommen worden gaines voorzien die over de wachtwapening van de funderingen schuiven en opgegoten worden met een krimpvrije mortel. Hierop worden de geprefabriceerde balken geplaatst, die op hun beurt de holle vloerelementen dragen. Op de vloerelementen wordt een druklaag gestort die voor de solidarisering van de elementen zorgt. De druklaag brengt ook de horizontale krachten (bvb. wind) die op het gebouw inwerken over naar de ter plaatse gestorte centrale kernen. Zoals meestal vormen deze kernen de lift- en trappenkokers voor de verticale circulatie binnen het gebouw.

Kamerzicht op de golvende zonnewering Vue des chambres sur les pare-soleil ondulés

Le parking, par contre, a été complètement redessiné pour optimaliser les possibilités de la préfabrication. Parce qu’il est possible d’obtenir de grandes portées avec les dalles alvéolées, beaucoup moins de colonnes et de poutres ont été nécessaires. La limitation des colonnes a permis de gagner énormément d’espace pour des emplacements de parking. De plus, l’entrée et la sortie des emplacements deviennent beaucoup plus fluide. Le plafond, parfaitement plat, sans poutres surbaissées, simplifie énormément l’intégration et

la pose des techniques. Dans le même temps, les délais d’exécution sont beaucoup plus courts. BÉTON GRIS La conception de la structure est très simple. Dans les colonnes des gaines ont été ménagées qui glissent sur les armatures d’attente et sont ensuite remplies avec du mortier sans retrait. Les poutres préfabriquées sont posées dessus. Elles portent à leur tour les dalles alvéolées. Une dalle de compression a été coulée, solidarisant les

élements de plancher. La dalle de compression transfère également les charges horizontales (p. ex. le vent) qui agissent sur le bâtiment, vers le noyau central. Comme le plus souvent, ces noyaux forment les cages d’ascenseurs et d’escaliers pour la circulation verticale à l’intérieur du bâtiment. Pour réaliser cet ensemble, Megaton a livré les dalles alvéolées précontraintes, les planchers nervurés, les colonnes armées, les poutres précontraintes et armées, les panneaux intérieurs et les

BETON235

25


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton

Om dit alles te realiseren levert Megaton de voorgespannen holle vloerelementen, voorgespannen ribbenvloeren, gewapende kolommen, voorgespannen en gewapende balken, prefab binnenwanden en de geprefabriceerde trappen. Om het hoge productie- en levertempo te kunnen volgen wordt het volledige gebouw in BIM-uitgewerkt. Hierdoor is een heel goede controle over ontwerp, productie en montage mogelijk, waardoor problemen op de werf tot een minimum herleid worden. Eventuele wijzigingen kunnen zonder veel risico doorgevoerd worden en de technieken kunnen perfect in en aan de ruwbouw aangesloten worden.

De opbouw van de structuur van het nieuwe ziekenhuis is een eenvoudige skeletstructuur van balken en kolommen. aLa conception de la structure du nouvel hôpital est un simple squelette de poutres et colonnes.

escaliers préfabriqués. Pour pouvoir suivre le rythme élevé de production et de livraison, l’ensemble du bâtiment fut développé en technologie BIM. Celle-ci permet un excellent contrôle du projet de la production et du montage; les problèmes sur chantier ont été réduits au minimum. D’éventuelles modifications ont pu être exécutées sans beaucoup de risques et les techniques être intégrées parfaitement dans et au gros-œuvre. BÉTON BLANC Les éléments de structure qui restent visibles au premier plan, comme les colonnes ouvragées du boulevard des soins et les éléments sandwich des façades ont été fabriqués par Loveld en béton blanc architectonique. A côté de ces éléments remarquables, des colonnes structurelles, des terrasses, des bords de façade, des auvents et

26

BETON235


WIT BETON Structuurelementen die prominent in zicht blijven, zoals de vakwerk-kolommen van de zorgboulevard en de sandwichelementen voor de gevels, worden door de firma Loveld in wit architectonisch beton geleverd. Naast deze opvallende elementen worden ook nog structurele kolommen, terrassen, gevelomrandingen, luifels en toebehoren zoals plantenbakken, dekstenen, dorpels… geprefabriceerd in wit architectonisch beton, alles strikt conform het BIM-model zoals gemaakt door VK Architects & Engineers.

De fabricatie van de vakwerkkolommen bij het Aalterse bedrijf Loveld. La fabrication des colonnes ouvragées dans l’entreprise Loveld à Aalter.

De plaatsing van de eerste kolommen. De vakwerkkolommen werden door de architect zelf gemoduleerd in X, N en V-vorm. a pose des premières colonnes. Les colonnes ouvragées furent modulées par l’architecte lui-même en X, N et V.

BETON235

27


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton

De sandwichpanelen zijn opgebouwd uit een grijs binnenblad waarvan de dikte varieert tussen 22 en 29 cm, afhankelijk van de lasten die het moet dragen. Hierop werd in de fabriek een 120 mm dikke drukvaste PIR-isolatielaag gemonteerd. Het buitenblad heeft een dikte van 14 cm en wordt gekoppeld aan het structurele binnenblad door middel van roestvaste sandwichankers. Ter hoogte van de vloeropleg is het binnenblad voorzien van een dragende nok. Tussen buitenblad en isolatie is er geen luchtspouw.

Dit is overbodig. De productiesnelheid bedraagt één element per dag per bekistingsmal, behalve de dagen dat er veel ombouwwerk aan de mal is. Het is de binnenschil die alle lasten, zowel de horizontale als de verticale, opvangt. De vloeren worden op de nok aan het binnenblad opgelegd, zodat een gedeelte van de vloerlast door de gevel opgevangen wordt, wat een klassieke kolom-balk structuur in de perimeter van het gebouw overbodig maakt. De koppeling tussen de horizontale (de

vloeren) en de verticale (de wanden) schijven gebeurt door middel van uitstekende wachtwapening die in de vloer aangestort wordt. De sandwichpanelen onderling worden aan elkaar gekoppeld door middel van koppelankers, opgietgaines en een mortelbed. In sommige sandwichelementen worden in het binnenblad RVS-zonweringsconsoles ingestort die doorheen een uitsparing in het buitenblad tot aan de gevellijn komen. Aan deze ingestorte consoles kan dan tijdens de uitvoering zeer eenvoudig de zonwering gemonteerd worden.

Ondanks de complexiteit van het programma is het gebouw zeer sober opgevat. Le bâtiment reste sobre malgré la complexité du programme.

des accessoires, comme des bacs à fleurs, des couvercles, des seuils ont été également fabriqués en béton blanc architectonique, tous strictement conformes au modèle BIM établi par VK Architects & Engineers. Les panneaux sandwich sont constitués d’une feuille intérieure, d’épaisseur variant entre 22 et 29 cm, qui dépend des charges qu’elle doit porter. Une couche d’isolant PIR de 120 mm, résistant à la compression est montée en usine par-dessus. La feuille extérieure a une épaisseur de 14 cm et est accouplée

28

BETON235

à la feuille structurelle intérieure au moyen d’ancres sandwich inoxydables. A hauteur de pose du plancher, la feuille intérieure est pourvue d’un appui porteur. Entre la feuille intérieure et l’isolation, il n’y a pas de vide ventilé. Celui-ci est superflu. La vitesse de production est d’un élément par jour par coffrage, sauf les jours où il y a beaucoup de travail de transformation au coffrage. C’est l’enveloppe intérieure qui reprend toutes les charges, tant horizontales que verticales. Les planchers ont été posés sur l’appui prévu sur la feuille

intérieure, de sorte qu’une partie de la charge du plancher est reprise par la façade, ce qui rend superflue une structure classique colonne-poutre au périmètre du bâtiment. La liaison entre les tranches horizontales (les planchers) et verticales (les parois) a été réalisée au moyen d’armatures d’attente sortantes, coulées ensuite dans le plancher. Les panneaux sandwich sont liés entre eux par des ancres de couplage, des gaines de coulage et un lit de mortier. Dans certains éléments sandwich des consoles de pare-soleil en acier inoxydable sont coulées


DICHTHEID De water- en winddichtheid van de gevel wordt verzekerd door een aaneenschakeling van verschillende maatregelen. Eerst en vooral worden de voegen van het buitenblad geschrankt ten opzichte van de voegen van het binnenblad. Hierdoor moet eventueel insijpelend water een veel langere weg afleggen vooraleer het binnen kan dringen. Bij het binnenblad wordt de dichtheid van de horizontale voegen gegarandeerd door het mortelbed waarop elk bovenliggend element geplaatst wordt.

De verticale voegen worden plaatselijk opgestort. De dichtheid van de buitenbladen wordt verzekerd door een zwelband type IIImod en een elastische kit. Ingestorte EPDM slabben doen het werk aan de raam- en deuropeningen en zorgen eveneens voor een horizontale compartimentering per verdieping. Op aangeven van VK Architects & Engineers wordt elke voeg in de isolatieschil dichtgemaakt met soepele minerale wol om geen lijnkoudebruggen te creëren.

WILLEKEURIG EFFECT Ter hoogte van de glazen gordijngevel aan de zorgboulevard dragen schuingeplaatste kolommen, ook wel de vakwerk- of spaghettikolommen genoemd, de bovenliggende vier verdiepingen. De meeste zijn verdiepinghoog, die in het midden van het gebouw lopen in één stuk over de twee verdiepingen. Voor deze kolommen bedacht de architect VK Architects & Engineers drie elementen in X, N en V vorm, die in verschillende posities gebruikt worden om een willekeuring effect te bekomen. De optredende krachten in de vakwerkkolommen worden via de knooppunten naar de funderingen geleid. De schuinstand van alle kolommen vereiste het nodige denkwerk op voor de berekening van hun sectie en wapening in de knooppunten met de ter plaatse gestorte ruwbouw. Een ander aandachtspunt bij deze prefab elementen is de afgewerkte stortzijde. Aangezien alle kolommen 4-zijdig zichtbaar zijn,

qui parviennent à la ligne de façade via un évidement. Les pare-soleil peuvent ensuite être montés très simplement sur les consoles lors de la finition. ETANCHÉITÉ L’étanchéité à l’eau et au vent de la façade est assurée par une application conjointe de plusieurs dispositifs. D’abord et avant tout, les joints de l’enveloppe extérieure et ceux de la feuille intérieure sont disposés en quinconce. Ainsi, de l’eau qui s’infiltrerait devrait parcourir un chemin plus long avant d’atteindre l’intérieur. L’étanchéité des

joints horizontaux est garantie par le lit de mortier sur lequel chaque élément est posé. Les joints verticaux sont coulés en place. L’étanchéité des feuilles extérieures est assurée par une bande gonflante de type Illmod et un mastic élastique. Des bavettes en EPDM coulées assurent l’étanchéité aux ouvertures de fenêtres et de portes et assurent en même temps un compartimentage horizontal par étage. Sur instruction de VK Architects & Engineers, chaque joint dans la couche d’isolation a été bouché par de la laine minérale souple pour ne pas créer de lignes de ponts thermiques.

EFFET DE HASARD. A hauteur du mur-rideau en verre du boulevard des soins, des colonnes obliques, également appelées colonnes ouvragées ou colonnes spaghetti, portent les quatre étages supérieurs. La plupart sont de la hauteur d’un étage. Au milieu du bâtiment elles couvrent les deux étages d’un seul tenant. Pour ces colonnes, VK Architects & Engineers a conçu trois éléments en forme de X, N et V. Ils sont utilisés dans des positions différentes pour obtenir un effet de hasard.

BETON235

29


architect meets innovations

ARCHITECT @WORK BELGIUM

Kortrijk Xpo 27- 28 april/avril 2017

8° editie/édition - 10:00-20:00

Organisatie/Organisation

T +32 (0)56 24 11 11 belgium@architectatwork.com

In samenwerking met / Avec la collaboration de

Liège Expo 1-2 juni/juin 2017

5° editie/édition - 13:00-20:00 @ATW_INTL #ATWBE @architect_at_work #ATWBE

WWW.ARCHITECTATWORK.BE

ARCHITECT @WORK BELGIUM

ARCHITECT @WORK

THE NETHERLANDS

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

ARCHITECT @WORK

SWITZERLAND

30

BETON235

ITALY

LUXEMBOURG

SPAIN

FRANCE

DENMARK

UNITED KINGDOM

SWEDEN

GERMANY

TURKEY

AUSTRIA

CANADA


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton moest de stortzijde zorgvuldig afgewerkt worden zodat het verschil in uitzicht met de bekiste zijdes zo beperkt mogelijk is. Deze zorg in uitvoering en concept is kenmerkend voor het hele gebouw dat door alle partners met veel zorg benaderd werd. Zowel het architectenbureau VK Architects & Engineers, het studiebureau SWECO als de aannemer MBG en de prefab fabrikanten, Megaton en Loveld, leverden werk af dat gezien mag worden. De gestraalde witte gevelpanelen met de voorhangende golvende zonwering geven het gebouw zijn solide, maar tegelijkertijd fragiele karakter dat mooi aansluit bij de functie die het herbergt. De gevelkleuren en de ingekleurde gevelafwerking van de patio door kunstenaar Koen van den Broek verzachten het verblijf in het ziekenhuis.(JM) l

AZ SINT-MAARTEN - Mechelen / Malines 2007-2018 OPDRACHTGEVER | MAÎTRE D’OUVRAGE: Emmaüs vzw ARCHITECT VK ARCHITECT & ENGINEERING: Building Information Modeling (BIM),

Façade Engineering, Programmatie / Programmation, Architectuur / Architecture, Landschapsarchitectuur / Architecture de paysage, Interieurarchitectuur / Architecture d’intérieure, Fire Safety Engineering, Acoustical Engineering AANNEMER |ENTREPRENEUR: MBG OMVANG | CAPACITÉ : 750 bedden/lits OPPERVLAKTE | SURFACE: 114.000 m2 + 25.000 m² parkeergarage / emplacement de voitures MBG: • 2.000 funderingspalen / piliers de fondation •

100.000 m³ grondverzet / de déplacement de terre

30.000 m³ beton / de béton

3.000 ton wapeningstaal / tonnes d’acier d’armature

PREFAB BETON ELEMENTEN | ELÉMENTS EN BÉTON PRÉFABRIQUÉS PREFAB – ARCHITECTONISCH BETON (LOVELD) | PREFA – BETON ARCHITECTONIQUE (LOVELD): •

4.000 elementen in totaal, waarvan 3.500 gevelelementen 4.000 éléments au total, dont 3.500 éléments de façade

12 maanden productie / mois de production

30 bekistingen voor de gevel / coffrages pour la façade

1.500 transporten / transports

16.000 m2 gevel / de façades

6.000 m³ beton / de béton

PREFAB – STRUCTUREEL BETON (MEGATON) | PREFA – BETON DE STRUCTURE (MEGATON)

Les charges qui s’exercent dans les colonnes ouvragées sont transférées vers les fondations, via les nœuds. La position oblique de toutes les colonnes a exigé un profond travail de réflexion pour le calcul de leur section et de leur armature dans les nœuds, avec le grosœuvre coulé. Un autre point d’attention pour ces éléments préfabriqués a été la finition de la face de coulage. Comme toutes les colonnes sont visibles dans les quatre directions, la face de coulage

3.500 stuks kolommen en balken / pièces de colonnes et poutres

120.000 m² voorgespannen holle vloeren / de dalles alvéolées précontraintes

a dû être finie avec grand soin, de sorte que la différence d’aspect avec les faces coffrées soit la plus petite possible. Ce souci pour la finition et la conception est caractéristique pour tout le bâtiment. Tous les partenaires y ont veillé soigneusement. Tant le bureau d’architecture VK Architects & Engineers, que le bureau d’études SWECO, l’entrepreneur MBG et les préfabricants Megaton et Loveld, ont fourni un travail qui mérite

d’être vu. Les panneaux de façade gommés blancs avec les pare-soleil suspendus devant donnent au bâtiment son caractère solide, avec une impression de fragilité, qui s’accorde bien avec la fonction qu’il héberge. Les couleurs des façades et la finition colorée des parois du patio réalisées par l’artiste Koen van den Broek adoucissent le séjour dans l’hôpital (JM) l

BETON235

31


sthetiek éton & E sthétique Beton

© helium3

DOSSIER

WOOH Original Office Store BOIS ET BÉTON - ESTHÉTIQUE CONTEMPORAINE ET RAYONNEMENT CHALEUREUX WOOH Original Office Store aménage des bureaux et fournit des conseils sur le bien-être au travail. Logique que le rayonnement architectural fut un paramètre important dans la conception de leur propre salle d’exposition. Le bâtiment attire immédiatement l'oeil lorsque vous entrez dans le parc d'entreprises " Les Portes de l'Europe" de Nivelles. L’utilisation rafraichissante du béton industriel et sa combinaison contemporaine avec le bois y contribue grandement. Wooh est constitué d’un espace de travail et d’une salle d’exposition sur deux niveaux, avec des configurations différentes sur ce que peuvent être des façons contemporaines de travailler. Ceci peut être pris à la lettre, car la salle d’exposition est également l’espace de travail

32

BETON235

des collaborateurs et évolue avec leurs besoins. Il s’y trouve également un espace de rencontre et un coin café, avec un îlot cuisine et de la place pour des dîners de networking. Le concept complet est le fruit d’une collaboration avec le bureau d’architecture liégeois helium3.

Il y a 9 ans, trois ingénieurs-architectes liégeois ont débuté leur activité. Le nom helium3 s'est rapidement imposé notamment par sa symbolique. Cédric Ballarti, partenaire fondateur du bureau, explique : « Nous aimons la symbolique du nom 'helium'. Nous apprécions croire que l'architecture est un art qui, comme l'hélium, tire le monde vers le haut. Toujours au niveau symbolique, notons aussi que l'hélium3 possède dans sa composition chimique 2 protons et 1 neutron. Ce qui est un clin d'oeil par rapport à la composition de notre bureau composé de deux hommes et d'une femme ». L’équipe compte aujourd’hui cinq ingénieurs-architectes et une responsable administrative.


HOUT & BETON - HEDENDAAGSE ESTHETIEK EN WARME UITSTRALING

WOOH Original Office Store WOOH Original Office Store richt kantoren in en geeft advies over ‘well-being’ op het werk. Logisch dat de architecturale uitstraling een belangrijke parameter was bij het ontwerpen van de eigen nieuwe showroom. WOOH springt dan ook meteen in het oog wanneer je in Nijvel het bedrijventerrein Les Portes de l’Europe binnenrijdt. Het frisse gebruik van industrieel beton en de

© helium3 © helium3

© helium3

© helium3

hedendaagse combinatie met het hout dragen daartoe bij.

© helium3

Wooh bestaat uit een werkplaats en een showroom op twee niveaus, met verschillende configuraties rond wat hedendaagse manieren van werken kunnen zijn. Dat mag letterlijk genomen worden, want de toonzaal is meteen ook de werkplek van de medewerkers en evolueert mee met hun noden. Daarbij bevindt zich ook een ontmoetings- en koffiehoek met keukeneiland en plaats voor networkingdiners. Het hele concept ontstond in samenwerking met het Luikse architectenbureau helium3.

Wooh et helium3 partagent la recherche d’une esthétique contemporaine combinée à un rayonnement chaleureux. Le lien entre leur propre collection de mobilier et l’architecture devait être immédiatement évident dans le choix des matériaux. Pourtant, concevoir en béton – poussé de cette manière à l’extrême – était relativement nouveau pour helium3. Cédric Ballarati: « Oui c’est la première fois que nous expérimentons des peaux de coffrages directement avec l’usine de fabrication. Nous apprécions les multiples opportunités d'expressions créatives qu'offre le béton. L’excitation de rendre une idée faisable n’a d’égal que la richesse de rencontrer des professionnels motivés. »

BETON235

33


DOSSIER

sthetiek éton & E sthétique Beton Wooh en helium3 delen een voorkeur voor hedendaagse esthetiek in combinatie met een warme uitstraling. De link tussen de architecteuur en hun eigen meubelcollectie wordt duidelijk gemaakt in de materiaalkeuze. Nochtans was ontwerpen met beton – op deze doorgedreven manier - vrij nieuw voor helium3. Cédric Ballarati: “Het is inderdaad de eerste keer dat wij direct in de fabriek experimenteren met betonoppervlakken die rechtstreeks uit de bekisting komen. Het is fantastisch dat beton zoveel verschillende soorten

Dans le cas du showroom et des bureaux de Wooh, helium3 a combiné les qualités de préfabrication des panneaux de façades à la richesse de la texture du coffrage en OSB. De plus, le béton est teinté dans la masse en anthracite pour contraster efficacement avec le bardage en bois ajouré.

Les poteaux et poutres en béton préfabriqué ont été peints en blanc, comme les hourdis qui sont apparents.

uitstraling kan hebben. De opwinding om een idee te realiseren wordt alleen geëvenaard door de vreugde om met gemotiveerde professionals te werken.” Voor de showroom en de bureaus van WOOH combineerden de architecten de voordelen van prefabricatie met de mooie en warme textuur van een OSB-bekisting. Het beton werd daarbij ook nog eens anthraciet gekleurd in de massa, om zeer mooi te contrasteren met de houten gevelbekleding in 'ajouré'.

© helium3

Drie Luikse ingenieur-architecten startten hun bureau 9 jaar geleden. In combinatie met het getal dat hun triumviraat bezegelde, kozen ze voor de naam ‘helium3’. “Architectuur moet”, aldus oprichtend partner Cédric Ballarati, “een kunst zijn die de wereld een beetje verheft.” Ook de chemische samenstelling trok hen aan: helium3 bestaat uit 2 protonen en 1 neutron, een illustratie van de complementariteit van twee mannen en een vrouw. Vandaag telt het team vijf ingenieur-architecten en een administratief verantwoordelijke.

Le projet a invité le béton à peu près partout ! Sa présence est sensible, grâce à un travail sur des textures et des teintes différentes. Les panneaux sandwich de façades sont anthracites et texturées OSB à l’extérieur alors qu’ils sont blancs et ‘peaux d’orange’ à l’intérieur.

34

BETON235

Cela crée une enveloppe cohérente qui s’efface pour mettre en valeur le corebusiness de Wooh : le mobilier. La présence du bois sur la façade constitue une véritable connexion avec l'environnement extérieur et donne un bel avant-goût de la combinaison bois/béton que l'on retrouve à l'intérieur du bâtiment. En effet, un escalier monumental en chêne réchauffe tout l’espace intérieur, se

déclinant en une estrade pour les sièges ou en un gradin lors de séances de projection ou lors d'évènements de networking. La cohérence du dialogue entre intérieur et extérieur, entre fonctionnalité et rayonnement est particulièrement remarquable. Le maître d’ouvrage a dès lors confié la totalité de la conception – du gros-oeuvre à la finition des détails – à helium3 et a laissé les architectes expérimenter librement. De son côté, hélium3 a fait en sorte de respecter le budget et le planning, grâce à l'utilisation du béton préfabriqué. (KDA) l


Het is opvallend dat de dialoog tussen binnen en buiten, tussen functionaliteit en uitstraling bij deze realisatie opvallend coherent zijn. De bouwheer vertrouwde dan ook het volledige concept – van ruwbouw tot detailafwerking - toe aan helium3 en liet de architecten voluit experimenteren. helium3 op zijn beurt lette er goed op om het budget en de planning te respecteren, onder meer door zijn keuze voor prefab beton. (KDA) l

© helium3

Het hout van de gevelbekleding zelf staat in een harmonieuze verhouding tot de boomrijke omgeving. De dialoog loopt binnen verder. Beide materialen, hout en beton, komen veelvuldig voor in de inrichting en de meubelcollectie zelf. De monumentale eikenhouten trap – die overgaat in een gradin om stoelen te exposeren of te gebruiken als zitplaats tijdens netwerkevents - geeft de ruimte een warme uitstraling.

© helium3

Beton is alomtegenwoordig in dit project, op een bijna discrete manier, precies omdat het met verschillende tinten en texturen werd toegepast. De sandwichpanelen zijn aan de buitenkant anthraciet en houtgestructureerd, binnenin zijn ze wit en met een structuur van sinaasappelhuid. De potten en balken werden wit geverfd, net als de welfsels die ook zichtbaar zijn gelaten. Het witte en zichtbaar gelaten beton creeërt een ideale omgeving om de bedrijfsbezigheden van Wooh zelf maximaal te valoriseren.

WOOH Original Office Store Nivelles, 2014 MAÎTRE D’OUVRAGE | OPDRACHTGEVER: Wooh ARCHITECT(E): helium3 ENTREPRENEUR| AANNEMER: BSP Construction

© helium3

PAROIS EN BÉTON | WANDEN IN BETON: Ronveaux

BETON235

35


De restauratie van de torens van station Antwerpen-Centraal gebeurde met architectonisch beton La restauration des tours de la gare d’Anvers-Central a été réalisée en béton architectonique

Le béton avec des exigences esthétiques – une actualisation PTV 21-601 ET PRNBN B 15-007

Béton architectonique, béton apparent, béton décoratif... dans le monde de la construction il existe une importante confusion lorsqu’il s’agit des exigences relatives au béton esthétique. Cela peut causer de nombreux malentendus entre le client et le fournisseur. Dans les deux nouveaux documents normatifs que 2016 nous apporta sur le sujet – le PTV 21-601 et le prNBN B 15-007 – une terminologie univoque fut, entre autres, déterminée. Le bon moment donc pour mettre les points sur les i, maintenant que les confusions de terminologie peuvent être éliminées définitivement.

36

BETON235

Le premier document normatif, le PTV 21-601, est paru en juin 2016 et a trait au béton préfabriqué. Le PTV 21-601 décrit les exigences esthétiques et qualitatives pour les ‘Eléments préfabriqués en béton architectonique’. Il s’agit d’un document normatif, avec le même statut qu’une norme. PTV signifie ‘Prescription technique – Technisch Voorschrift’. Ces documents sont développés dans le cadre de BENOR pour pouvoir accorder la marque à des


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton

Beton met esthetische eisen – een update PTV 21-601 EN PRNBN B 15-007

Architectonisch beton, zichtbeton, sierbeton... in de bouwwereld bestaat een belangrijke begripsverwarring wanneer het over de eisen voor esthetisch beton gaat. Dat kan heel wat misverstanden veroorzaken tussen klant en leverancier. In twee nieuwe normatieve documenten die 2016 ons bracht rond de materie – de PTV 21-601 en de prNBN B 15-007 - werd onder meer een éénduidige terminologie vastgelegd. Tijd om de puntjes op de i te zetten, nu de begripsverwarring definitief uit de wereld kan geholpen worden. ‘Geprefabriceerde elementen van architectonisch beton’. Het is een normatief document, met dezelfde status als een norm. PTV staat voor ‘Prescription Technique – Technisch Voorschrift’.

De prNBN B 15-007 ging in september naar openbaar onderzoek en gaat over ter plaatse gestort beton.

Voor de balkons van Zuidzicht Hasselt werd overal wit, architectonisch beton gebruikt. Pour les balcons de Zuidzicht Hasselt, du béton architectonique blanc fut utilisé partout.

produits pour lesquels il n’existe pas de norme. Lors de sa rédaction, toutes les parties concernées – autorités publiques, clients, prescripteurs, fabricants, organismes de contrôle,... sont présents. Ensemble, ils établissent le PTV pour qu’il soit le document de référence pour les aspects de qualité du produit concerné.

© B2Ai

Het eerste nieuwe normatieve document, de PTV 21-601, verscheen in juni 2016 en heeft betrekking op prefab beton. De PTV 21-601 beschrijft de esthetische en kwalitatieve eisen voor

Deze documenten worden ontwikkeld binnen het BENOR-kader, om het BENOR-merk te kunnen toekennen aan producten waar geen norm voor bestaat. Bij de opstelling ervan zijn alle betrokken partijen - overheden, afnemers, voorschrijvers, fabrikanten, controle-instellingen, …- aanwezig. Samen maken zij de PTV tot het referentiedocument voor de kwaliteitsaspecten van het betreffende product.

Le prNBN B 15-007 est parti en septembre à l’enquête publique et porte sur le béton prêt à l’emploi.

BETON235

37


Vooraleer op de inhoud in te gaan, geven we de juiste begrippen hier nog even weer. Eerst en vooral is er architectonisch beton. Het zijn producten in geprefabriceerd beton waaraan de hoogste esthetische eisen gesteld worden. Die eisen zijn vastgelegd in de nieuwe PTV 21-601 (vrij te dowloaden op www. febelarch.be). Architectonisch beton is áltijd geprefabriceerd. In principe kan elk prefab product in architectonisch beton vervaardigd worden, met

gevelelementen en balkons als veruit de belangrijkste productcategorieën. Daarnaast hebben we zichtbeton. Dit is ter plaatse gestort beton waaraan esthetische eisen gesteld worden. Die zijn nu vastgelegd in de prNBN B 15-007. Dat document bevat de definities en de eisen voor de classificatie van de soorten zichtbeton, het vermeldt de klassen met betrekking tot textuur, geeft het aantal en de grootte van luchtbellen weer, de homogeniteit van de tint en de vormtolerantie,

en dat voor de zichtbetonklassen. Deze norm is niet van toepassing op geprefabriceerd beton en gepolierde vloeren. Zichtbeton is bijgevolg áltijd ter plaatse gestort. Momenteel niet normatief vastgelegd is wat we industrieel sierbeton noemen. Dit gaat om geprefabriceerde gevelpanelen die in principe bedoeld zijn voor de bouw van industriële en van agrarische gebouwen, maar waar toch minimale esthetische eisen aan gesteld worden. We zien industrieel sierbeton

Industrieel sierbeton zijn geprefabriceerde gevelpanelen waarvan de esthetische eisen momenteel niet normatief vastgelegd zijn. De esthetische eisen zoals ze in de vorige versie van de PTV 21-601 opgenomen waren of een voorbeeld-lastenboektekst is verkrijgbaar bij FEBE. De toleranties zijn ruimer, waardoor ze een meer brute en industrieel aandoende look hebben. Le béton décoratif industriel est constitué de panneaux de façade préfabriqués pour lesquels les exigences esthétiques ne sont actuellement pas normalisées. Les exigences esthétiques telles qu’elles étaient reprises dans la version précédente du PTV 21-601 ou un exemple de texte de cahier des charges peuvent être obtenus à la FEBE. Les tolérances sont plus grandes, ce qui leur procure un look plus brut et plus industriel.

Avant de nous pencher sur le contenu, nous reprenons brièvement ci-dessous les notions précises. D’abord et avant tout, il y a le béton architectonique. Il s’agit de produits en béton préfabriqué auxquels sont attachées les exigences esthétiques les plus élévées. Ces exigences sont déterminées dans le nouveau PTV 21-601 (à télécharger gratuitement sur www.febelarch.be). Le béton architectonique est toujours préfabriqué. En

38

BETON235

principe, chaque produit préfabriqué peut être réalisé en béton architectonique, avec les façades et balcons qui constituent les catégories de produits de loin les plus importantes. Ensuite, nous avons le béton apparent. Il s’agit ici d’un béton coulé en place auquel des exigences esthétiques sont posées. Celles-ci sont maintenant fixées dans le prNBN B 15-007. Ce document comporte les définitions et les exigences pour la classification

des sortes de béton apparent, il mentionne les classes relatives à la texture, il exprime le nombre et la taille des bulles d’air, l’homogénéité de la teinte et la tolérance de forme, et cela pour les classes de béton apparent. Cette norme n’est pas d’application pour le béton préfabriqué et les sols polis. Le béton apparent est dès lors toujours coulé en place. Actuellement non normalisé, est ce que nous appelons le béton décoratif


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton ook bij kantoren, scholen en af en toe eens een woning (zie ook p. 32 over WOOH Orginal Office Store). Verwacht wordt dat deze gevelpanelen in de loop van het jaar 2017 hun eigen normatief kader krijgen. VERSCHILLEN EN OVEREENKOMSTEN Architectonisch beton en industrieel sierbeton hebben eigenlijk maar één eigenschap gemeen: ze worden beiden geprefabriceerd. Het grote verschil zit in de manier waarop ze vervaardigd

worden en dat heeft vooral te maken met de bekistingsmal. Industrieel sierbeton wordt gegoten op grote metalen tafels, waarbij de afmetingen en raamopeningen begrensd worden door de plaatsing van tussenschotten. Op één tafel worden tegelijkertijd meerdere wandelementen voorbereid en gestort. Architectonisch beton wordt gegoten in houten mallen die als een meubelstuk vervaardigd worden. Wordt er een bepaalde afwerkingsgraad vereist, kan de mal tot driemaal toe gecoat worden.

De eisen met betrekking tot toleranties op kleuren, afmetingen en luchtbellen liggen dus heel wat hoger bij architectonisch beton dan bij industrieel sierbeton. Het verschil wordt vooral duidelijk als de elementen tot een groter geheel gemonteerd worden, in bijvoorbeeld een gevel. Architectonisch beton laat de voegen mooier op elkaar aansluiten. Bij architectonisch beton zijn ook de keuzemogelijkheden op het vlak van uitzicht, kleur, detaillering, bewerkingsmogelijkheden, … een stuk groter. De zorg en

Architectonisch beton komt ook voor bij woningen

© Luc Binst

Le béton architectonique se rencontre aussi en logements

industriel. Il s’agit de panneaux de façade préfabriqués qui sont destinés en principe à la construction de bâtiments industriels et agricoles, mais auxquels un minimum d’exigences esthétiques sont posées. Le béton de parement industriel est également utilisé pour les bureaux, les écoles et occasionnellement pour un logement. (voir aussi p 32, le WOOH Original Office Store). Il est probable que ces panneaux de façade disposent

de leur propre cadre normatif dans le courant de l’année 2017. DIFFÉRENCES ET CONCORDANCES. Le béton architectonique et le béton de parement industriel n’ont en fait qu’une seule caractéristique commune : ils sont tous deux préfabriqués. La grande différence réside dans la manière dont ils sont fabriqués et ceci est essentiellement dû au coffrage. Le béton de parement industriel est coulé sur de grandes tables métalliques, dont les dimensions

et les ouvertures de fenêtres sont délimitées par la pose de contreforts métalliques. Sur une table unique, plusieurs panneaux muraux sont préparés et coulés en même temps. Le béton architectonique est coulé dans des coffrages en bois, fabriqués comme des éléments de mobilier. Lorsque un degré de finition particulier est exigé, le coffrage peut être enduit jusqu’à trois fois. Les exigences relatives aux tolérances sur les couleurs, les dimensions et les

BETON235

39


de personalisatiemogelijkheden maken het verschil, en dat weerspiegelt zich uiteraard ook in de kostprijs. COMPLEMENTAIR Het mooie is dat de de normen voor de esthetische eisen van beton in concertatie met elkaar werden herzien (PTV 21-601 – architectonisch beton) en ontwikkeld (prNBN B 15-007 – zichtbeton). Oorspronkelijk was het de bedoeling beide in één document te gieten, maar dat bleek niet haalbaar omdat de

verschillen te groot zijn. Het is heel wat complexer om een goed zichtbeton op de werf klaar te krijgen, dan architectonisch beton voor te schrijven. Het gaat eigenlijk om twee verschillende producten. De norm zichtbeton omvat drie klassen, architectonisch beton heeft er één, de hoogste. Wel werd erop gelet de toleranties tussen beide normen zoveel mogelijk gelijk te stellen. Voor beide normen zijn dezelfde tools voor kwaliteits-

controle voorhanden. Zo delen beide normen dezelfde, speciaal voor de Belgische situatie ontwikkelde, BE-grijsschaal. Deze schaal telt 17 grijstinten die toelaten om de verhoogde eis voor de kleurtolerantie van architectonisch beton van DeltaE=7.5 te controleren. Aan de andere kant maakt de norm zichtbeton gebruik van een digitale methode om de tolerantie op de luchtbellen na te zien, waar de PTV het bij de CIB-luchtbelschaal houdt.

Wand in gewoon glad grijs beton

© C&C Architecten

Parois en béton gris lisse

bulles d’air sont donc beaucoup plus élevées pour le béton architectonique que pour le béton décoratif industriel. La différence devient surtout très claire lorsque les éléments doivent être montés dans un ensemble plus grand, comme par exemple une façade. Le béton architectonique permet de plus beaux raccords de joints. Avec le béton architectonique, les possibilités de choix de vue, de couleur, de détaillage, de finition sont beaucoup plus nombreuses.

40

BETON235

Le soin et les possibilités de personnalisation font la différence, et cela se traduit naturellement aussi dans le prix de revient. COMPLÉMENTAIRE Le plus remarquable est que les normes relatives aux exigences esthétiques du béton ont été revue (PTV 21-601 béton architectonique) et établie (prNBN B 15-007 – béton apparent) ensemble en concertation. A l’origine, l’intention était de les regrouper toutes deux dans

un seul document mais cela ne s’est pas avéré possible parce que les différences sont trop grandes. Il est beaucoup plus difficile de réaliser un bon béton apparent sur chantier que de prescrire du béton architectonique. Il s’agit à vrai dire de deux produits différents. La norme du béton appparent comporte trois classes, celle du béton architectonique, une seule, la plus élevée.


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton VERPLICHTING Goed om weten is dat er in België geen enkele wettelijke verplichting is om producten te vervaardigen volgens normen of PTV’s, met uitzondering van de gedeelten brand van de Eurocodes. Een voorschrijver die producten wenst die voldoen aan de Europese en/of Belgische normatieve documenten, moet dit via zijn bestek afdwingen. Juridisch gezien gelden deze documenten wel als de weergave van de regels van goed vakmanschap. Een gerechtsexpert zal

ze raadplegen om zich een oordeel te vormen over de betwisting en hij zal ze als basis gebruiken om zijn deskundigenverslag op te maken.

opgesteld door een panel van experten, die allicht samen meer kennis bundelen dan een voorschrijver alleen, hoe goed hij ook op de hoogte is van het product.

BELANG Bij de opmaak van zijn bestektekst heeft de voorschrijver de vrijheid om zelf zijn voorwaarden en eisen te bepalen of te verwijzen naar een referentiedocument. Het tweede is niet alleen eenvoudiger, het biedt nog tal van andere voordelen. Ten eerste werd zo’n document

De eisen in normen en PTV’s zijn realistisch en haalbaar. Zo wordt er bijvoorbeeld niet geëist dat beton geen kleurverschillen mag vertonen, want kleurverschillen zijn eigen aan beton. Gek genoeg vindt men deze eis met de regelmaat van de klok terug in lastenboeken. Er wordt in de norm wél een haalbare vork gedefinieerd waarbinnen de verschillen in tint mogen variëren. Dit maakt tegelijkertijd dat de producten betaalbaar blijven.

Grootste toelaatbare maatafwijkingen voor geprefabriceerde elementen van architectonisch beton volgens PTV 21-601 Ecarts dimensionnels maximum admissibles pour les éléments préfabriqués en béton architectonique suivant le PTV 21-601 Aspect Fabricagematen Dimensions de fabrication

Afwijkingen | Ecarts

Lengte, breedte, hoogte Longueur, largeur, hauteur L≤1m 1m<L≤5m L>5m

± 3 mm ± 4 mm ± 6 mm

Dikte | Epaisseur

± 3 mm ± 8 mm ± 10 mm ± 12 mm

Diagonalen Diagonales Δ = (d1 - d2)

D≤1m 1m<D≤5m D>5m

Voorzieningen Dispositifs

Enkelvoudig | Simple

± 8 mm

Meervoudig | Multiple

± 3 mm

NOTEN: De toegepaste afwijkingen zijn overeenkomstig met de betondekkingen van de A-normen

De maatafwijkingen voor enkelvoudige verbindingen (verbindingen en voorzieningen zoals uitsparingen ...) hebben betrekking op de afmetingen die de positie van de voorzieningen vastleggen. NOTES : Les tolérances sont appliquées en respectant les enrobages qui doivent être conformes à la norme G. Les écarts dimensionnels pour dispositifs simples (liaisonnements et dispositifs tels les évidements, ... portent sur les dimensions qui déterminent la position du dispositif.

One Coleman Street in Londen is nog altijd een referentieproject voor een architecturale toepassing van wit architectonisch beton.

© David Walker Architects Ltd / Swanke Hayden Connell Architects

One Coleman Street à Londres reste toujours un projet de référence pour l’application du béton architectonique blanc.

BETON235

41


Grootste toelaatbare vormafwijkingen voor geprefabriceerde elementen van architectonisch beton volgens PTV 21-601 Ecarts de forme maximum admissibles pour les éléments préfabriqués en béton architectonique suivant le PTV 21-601 Afwijkingen | Ecarts

Aspect

± 1 mm ± 3 mm ± 5 mm

Rechtheid van de randen Rectitude des bords

L≤1m 1m<L≤5m L>5m

Rechtheid van de vlakken Rectitude des faces

Bekist vlak | Epaisseur Meetlat van 0,20 m Meetlat van 2 m

1 mm 3 mm

Afgestreken vlak | Epaisseur Meetlat van 0,20 m Meetlat van 2 m

4 mm 6 mm

L≤1m 1m<L≤5m L>5m

2 mm 3 mm 5 mm

H ≤ 0,2 m H > 0,2 m

3 mm 5 mm

Scheluwte Gauchissement Loodrechtheid Perpendicularité (l'aplomb)

NOOT: De afwijkingen zijn van toepassing op elementen van gewapend of van ongewapend beton en niet op

elementen van voorgespannen beton.

NOTE : Les tolérances définies dans les tableaux 3 et 4 s'appliquent pour les éléments en béton armé ou non

armé et ne s'appliquent pas pour les éléments en béton précontraint.

L’attention fut néanmoins portée à mettre les tolérances entre les deux normes le plus possible au même niveau. Les mêmes outils de contrôle de qualité sont disponibles pour les deux normes. C’est ainsi que les deux documents partagent la même échelle de gris BE, développée spécialement pour la situation belge. Cette échelle comporte 17 nuances de gris qui permettent de contrôler l’exigence plus élevée sur la tolérance de teinte du béton architectonique de delta E = 7,5. La norme du béton apparent, quant à elle, utilise une méthode digitale pour vérifier la tolérance sur les bulles d’air, là où le PTV s’en tient à l’échelle de bulles d’air CIB. OBLIGATION Il est bon à savoir qu’il n’existe en Belgique aucune obligation de fabriquer des produits selon des normes ou des PTV, à l’exception des parties incendie des Eurocodes. Un prescripteur qui souhaite des produits qui satisfont aux documents normatifs européens et/ou belges doit l’imposer dans son cahier des charges. Juridiquement, ces documents

42

BETON235

Zichtbeton Beton apparent

LASTENBOEKTEKST Om de voorschrijver te helpen, stelde de vereniging FEBELARCH vroeger al een lastenboektekst op die een grote hulp kan bieden om architectonisch beton correct voor te schrijven. FEBELARCH paste deze tekst nu aan volgens de nieuwste versie van de PTV 21-601. De meest recente tekst bevat ook heel wat nuttige informatie, die het resultaat is van jaren advies geven. Alle nuttige ervaringen werden mee opgenomen. De tekst bevat de correcte verwijzing naar de toepasselijke referentiedocumenten en werd goedgekeurd door NAV, SECO en PROBETON. De voorschrijver moet enkel nog de juiste keuzes markeren in het document: gewenste kleur, bewerking, detaillering… (JM) l


sthetiek DOSSIER éton & E sthétique Beton Bij de nieuwe normen horen een aantal nieuwe tools, zoals de reeds aangehaalde BE-grijsschaal. Die worden verder besproken in BETON 236 (juni 2017). In afwachting van een normatief kader voor industrieel sierbeton, kan FEBE een voorbeeldbestektekst aanleveren voor gevelpanelen in industrieel sierbeton De BE-grijsschaal kan u via Probeton verkrijgen. www.probeton.be

Architectonisch beton wordt gegoten in houten mallen die als een meubelstuk vervaardigd worden. Wordt er een bepaalde afwerkingsgraad vereist, kan de mal tot driemaal toe gecoat worden. Le béton architectonique est coulé dans des coffrages en bois, fabriqués comme des éléments de mobilier. Lorsque un degré de finition particulier est exigé, le coffrage peut être enduit jusqu’à trois fois.

De nieuwe BE-grijsschaal telt 17 grijstinten die toelaten om de verhoogde eis voor de kleurtolerantie van architectonisch beton te controleren. La nouvelle échelle de gris BE comporte 17 nuances de gris qui permettent de contrôler l’exigence plus élevée sur la tolérance de teinte du béton architectonique.

sont valables comme reflet des règles de bonne pratique. Un expert judiciaire les consultera pour se former une opinion sur le litige et les utilisera comme base pour établir son rapport d’expertise. IMPORTANCE Lors de la rédaction de son cahier des charges, le prescripteur dispose de la liberté de déterminer ses conditions et exigences ou de renvoyer à un document de référence. La seconde option n’est pas seulement plus simple, elle offre de nombreux avantages. En premier lieu, un tel document a été établi par un panel d’experts, qui rassemblent assurément plus de connaissances qu’un

prescripteur seul, quel que soit son niveau de connaissance du produit. Les exigences des normes et PTV sont réalistes et réalisables. Il n’est ainsi jamais exigé que le béton ne peut pas présenter de différences de couleur, car celles-ci lui sont inhérentes. Aussi insensé que ce soit, cette exigence se retrouve avec la régularité d’une horloge dans les cahiers des charges. Dans la norme une fourchette réaliste est bien définie, dans laquelle les différentes teintes peuvent varier. Ceci fait en sorte, en même temps, que les produits restent abordables. TEXTE DE CAHIER DES CHARGES Pour aider le prescripteur, le groupement FEBELARCH avait précedemment déjà établi un texte de cahier des charges qui peut être d’un grand secours dans la prescription correcte du béton architectonique. FEBELARCH a adapté ce texte à la nouvelle version du PTV 21-601. Le texte le plus récent

contient également beaucoup d’informations utiles, fruit de nombreuses années d’activité de conseil. Toutes les expériences utiles ont été reprises. Le texte renvoie correctement aux documents de référence en application et a été approuvé par la NAV, SECO et PROBETON. Le prescripteur doit simplement indiquer ses choix exacts dans le document : couleur souhaitée, finition, détaillage,... (JM) l Ces nouvelles normes sont accompagnées de certains nouveaux outils, dont l’échelle de gris BE, déjà discutée. Ceux-ci seront examinés plus en détail dans BETON 236 (juin 2017) Dans l’attente d’un cadre normatif pour le béton de parement industriel, la FEBE peut fournir un exemple de texte de cahier des charges pour les panneaux de façade en béton de parement industriel L’échelle de gris BE peut être obtenue auprès de Probeton www.probeton.be

BETON235

43


BETON TECH

Montage en sécurité des planchers préfabriqués

(1ÈRE PARTIE)

Lors d'une construction au moyen d'élements en béton préfabriqué, une grande partie du travail sur chantier est déplacée vers l’usine, où les circonstances sont mieux maîtrisées et gérées. Ceci est favorable tant à la qualité de la construction qu’à la sécurité des travailleurs. Un certain nombre d’actions dangereuses sur chantier sont ainsi évitées ou limitées. L'assemblage d’éléments préfabriqués pose néanmoins aussi certains risques de sécurité. Dans le premier des deux articles prévus, quelques aspects généraux sont examinés. Nous nous penchons sur des situations dangereuses qui peuvent se présenter pendant les travaux préparatoires du montage de planchers et nous donnons un aperçu des différents accessoires de levage avec leurs points d’attention. Nous nous adressons spécifiquement aux prédalles et hourdis, mais la plupart des risques et mesures sont également valables pour les autres systèmes de plancher.

44

BETON235

Aspects généraux LE CADRE LÉGAL La loi du 4 août 1996, également appelée la loi sur le bien-être, constitue la législation de base relative à la sécurité au travail. Elle oblige chaque employeur à mener une politique de prévention, à effectuer les analyses de risques nécessaires et à déterminer quelles mesures doivent être prises. Si certains risques ne peuvent pas ou pas suffisamment être évités, des mesures collectives de protection doivent être prises. Si cela n’est pas possible non plus, des mesures de protection individuelles doivent être appliquées. La loi sur le bien-être crée un cadre dans lequel des arrêtés d’exécution sont pris. Ces arrêtés d’exécution sont rassemblés dans le Codex sur le bienêtre au travail. Le Codex contient entre autres l’arrêté royal du 15 juin 2005 relatif aux moyens de protection individuels, l’arrêté royal du 30 août 2013 relatif aux mesures collectives de


BETON TECH

Veilig monteren van prefab vloeren DEEL 1

Door een betonconstructie met geprefabriceerde elementen uit te voeren wordt een groot deel van het werk op de werf verplaatst naar de fabriek, waar de omstandigheden beter beheerd en beheerst worden. Dit is zowel gunstig voor de kwaliteit van de constructie als voor de veiligheid van de werknemers. Een aantal gevaarlijke handelingen op de werf worden hierdoor vermeden of beperkt. Het plaatsen van prefab elementen houdt echter ook enkele veiligheidsrisico’s in. In dit eerste artikel in een serie van twee worden enkele algemene aspecten besproken. We gaan in op gevaarlijke situaties die zich kunnen voordoen tijdens de voorbereidende werkzaamheden van het monteren van prefab vloeren en we geven een overzicht van de verschillende hijsmiddelen met hun aandachtspunten. We richten ons specifiek op breedplaten en welfsels, maar de meeste risico’s en maatregelen zijn ook geldig voor andere vloersystemen.

protection et l’arrêté royal du 4 mai 1999 relatif aux équipements de travail destinés au levage de charges. COMPÉTENCES ET RESPONSABILITÉS L’employeur porte toujours la responsabilité finale dans le cadre de la sécurité,

même s’il se fait assister par des experts en sécurité. La ligne hiérarchique, du directeur au chef d’équipe, constitue le prolongement de l’employeur et doit faire en sorte que la politique de sécurité soit exécutée. Ce sont ces personnes qui devront mettre en place les mesures

Algemene aspecten HET WETTELIJK KADER De wet van 4 augustus 1996, ook de Welzijnswet genoemd, is de basiswet op het vlak van veiligheid op het werk. Deze wet verplicht elke werkgever om een preventiebeleid te voeren, de nodige risicoanalyses uit te voeren en vast te leggen welke maatregelen genomen moeten worden. Indien men bepaalde risico’s niet of onvoldoende kan vermijden, dient men collectieve beschermingsmaatregelen te treffen. Indien dit ook niet mogelijk is, moeten individuele beschermingsmiddelen toegepast worden. De Welzijnswet schept een kader waarbinnen uitvoeringsbesluiten genomen worden. Deze uitvoeringsbesluiten worden gebundeld in de Codex over het welzijn op het werk. Zo bevat de Codex onder andere het koninklijk besluit van 13 juni 2005 betreffende persoonlijke beschermingsmiddelen, het koninklijk

de prévention sur le lieu de travail, chacun selon ses compétences et à son niveau. L’employeur prévoit pour cela les moyens financiers nécessaires. Les travailleurs ont, bien entendu, leur rôle à jouer dans l’exécution de

BETON235

45


BETON TECH besluit van 30 augustus 2013 betreffende collectieve beschermingsmiddelen en het koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor het hijsen van lasten. BEVOEGDHEDEN EN VERANTWOORDELIJKHEDEN De werkgever draagt altijd de eindverantwoordelijkheid met betrekking tot veiligheid, ook al laat hij zich bijstaan door veiligheidsdeskundigen. De leidinggevenden, van directeur tot ploegbaas, zijn het verlengstuk van de werkgever en moeten er voor zorgen dat het veiligheidsbeleid wordt uitgevoerd. Zij zullen de preventiemaatregelen dus op de werkvloer moeten uitvoeren, elk

la politique de sécurité. La loi sur le bien-être au travail prévoit que chaque travailleur doit, dans son travail et son attitude sur le lieu de travail, prendre soin au mieux de ses possibilités, de sa sécurité personnelle et de celle des autres personnes concernées. CONSEILLER EN PRÉVENTION ET COORDINATEUR DE SÉCURITÉ Chaque employeur est obligé de constituer un service interne pour la

46

BETON235

binnen hun bevoegdheid en op hun niveau. De werkgever voorziet hiervoor de nodige financiële middelen. Uiteraard hebben de werknemers ook hun rol te vervullen in de uitvoering van het veiligheidsbeleid. In de Welzijnswet staat namelijk dat iedere werknemer in zijn doen en laten op de werkvloer, naar zijn beste vermogen, zorg moet dragen voor zijn eigen veiligheid en deze van andere betrokken personen. PREVENTIEADVISEUR EN VEILIGHEIDSCOÖRDINATOR Elke werkgever is verplicht een interne dienst voor preventie en bescherming op het werk op te richten. Deze dienst bestaat minstens uit één

prévention et la protection au travail. Ce service est constitué de, au moins, un conseiller en prévention. Le service interne soutient l’employeur, la ligne hiérarchique et les travailleurs dans l’exécution de leur travail et des mesures de prévention. Le service interne n’a pas de pouvoir de décision. Des règles particulières sont d’application pour les chantiers temporaires. C’est ainsi que le donneur d’ordre ou la

preventieadviseur. De interne dienst ondersteunt de werkgever, de hiërarchische lijn en de werknemers bij de uitvoering van hun werk en de preventiemaatregelen. De interne dienst heeft geen beslissingsbevoegdheid. Voor tijdelijke bouwplaatsen gelden bijzondere regels. Zo zal de opdrachtgever of de bouwdirectie op een bouwwerf waar meerdere aannemers bij betrokken zijn, een veiligheidscoördinator aanstellen. De veiligheidscoördinator spoort de potentiële risico’s op en stelt de nodige preventiemaatregelen voor, niet alleen tijdens de uitvoeringsfase, maar ook tijdens de ontwerpfase. Hierdoor wordt de veiligheid van de werf reeds geïntegreerd vanaf het ontwerp.

direction de la construction sur un chantier où plusieurs entrepreneurs sont impliqués, désignera un coordinateur de sécurité. Le coordinateur de sécurité évalue les risques potentiels et propose les mesures de prévention nécessaires, et ceci non seulement pendant la phase d’exécution mais également pendant la phase de conception. Ainsi, la sécurité du chantier est intégrée dès le projet.


BETON TECH

Voorbereidende werkzaamheden HET AANBRENGEN VAN DE ONDERSTEMPELING Breedplaten moeten vóór het stellen, het storten en het verharden van de opstortlaag onderstempeld worden. De stempels mogen nooit worden weggenomen alvorens de vloer de gewenste sterkte heeft bereikt. Het aantal en de positie van deze tijdelijke lijnvormige ondersteuning wordt door de fabrikant vermeld op het legplan. Deze voorschriften moeten altijd strikt gevolgd worden. Bij de bepaling ervan houdt de fabrikant rekening met het eigengewicht en de verwachte belastingen tijdens en direct na de uitvoering. De nominale opleglengte van een vloerelement met

uitstekende wapening is vaak heel kort. Rekening houdend met de productietoleranties in de fabriek en de uitvoerings- en plaatsingstoleranties op de werf kan de werkelijke opleglengte beduidend minder zijn dan de nominale opleglengte. Om het vallen of het beschadigen van deze elementen te voorkomen adviseren de fabrikanten het aanbrengen van een onderstempeling vlak langs de oplegconstructie. Het vallen en/of de beschadiging kunnen het gevolg zijn van een moeilijke plaatsing waarbij er mankracht aan te pas komt om het element op zijn plaats te “wringen”, vaak met behulp van een breekijzer. Dit gebeurt wel eens wanneer

een element te lang is of de detaillering van de oplegconstructie geen rekening houdt met de uitvoeringswijze of net andersom. Bijvoorbeeld wanneer de uitstekende wapening aan één uiteinde van een vloerelement niet onder de wapening van een balk kan geschoven worden omwille van onvoldoende ruimte aan het andere uiteinde (figuur 1). Tijdens het eventuele wringen van het element ontstaat het gevaar dat de ondersteunende balk naar buiten wordt geduwd en een ‘te kort’ element geen opleg meer heeft, met het vallen of het beschadigen ervan als gevolg. Het risico op vallen of beschadigen is bij vloerelementen zonder uitstekende

FIG. 1 - Voorbeeld waarbij de uitvoeringswijze niet werd afgestemd op de oplegdetaillering FIG. 1 - Exemple où la méthode d'exécution n'a pas été réglée sur le détaillage de l'appui

Activités préparatoires LA MISE EN PLACE DE L’ÉTAIEMENT. Les prédalles doivent être étayées avant le réglage, le coulage et le durcissement de la couche de compression. Les étançons ne peuvent jamais être enlevés avant que le plancher n’ait atteint la résistance désirée. Le nombre et la position de ces soutiens linéaires sont indiquées par le fabricant sur le plan de pose.

Ces prescriptions doivent toujours être strictement respectées. Lors de leur détermination, le fabricant tient compte du poids propre et de la charge attendue pendant et directement après l’exécution. La longueur nominale de l’appui avec une armature sortante est souvent très faible. Compte tenu des tolérances de production en usine et des tolérances d’exécution et de pose sur chantier, la longueur d’appui réelle

peut être significativement plus faible que la longueur d’appui nominale. Pour éviter que les éléments ne tombent ou ne soient endommagés, les fabricants recommandent de prévoir un étaiement près de l’appui. La chute et/ou la détérioration peuvent être la conséquence d’une pose difficile qui nécessite la présence de personnel pour « forcer » la mise en place de l’élément, souvent avec un pied-de-biche. Ceci arrive

BETON235

47


BETON TECH wapening veel minder omdat de nominale opleglengte altijd groter is. Gevaarlijke situaties kunnen echter ook hier ontstaan wanneer een element te lang is en gewrongen moet worden tussen de draagstructuur. Te lange elementen kan men daarom beter niet proberen te plaatsen maar op een veilige plaats op de grond aanpassen. Voor het plaatsen van de onderstempeling gelden enkele belangrijke regels. Naast een voldoende stabiele en belastbare ondergrond is een goede dimensionering van de onderstempeling zeer belangrijk. Zo dient per geval in functie van de stempellengte en de stempelbelasting de diameter van de stempels

bepaald te worden, in samenspraak met de leverancier van de stempels. Het risico op knik bij volledig uitgeschoven en niet gedimensioneerde stempels is groot. In het verleden zijn hierdoor al ongevallen gebeurd. Om dezelfde reden is het verboden om meerdere stempels op elkaar te plaatsen. Verder is een stabiele en verticale plaatsing van de stempels belangrijk. De stempels mogen niet omvallen bij het belasten ervan. Het schoren van de stempels op de ondergrond of op de aanwezige

draagstructuur of het gebruik van stempels met een driepoot wordt aangeraden (figuur 2). Boven op de stempels worden altijd dragers voorzien, meestal in hout. Deze dragers moeten voldoende draagkrachtig zijn en mogen tijdens het belasten van de stempels ook niet kantelen. De dragers moeten bovendien centrisch op de stempels geplaatst worden om buiging van de stempels te vermijden.

FIG. 2 - Stempels met driepoot (bron: CRH) FIG. 2 - Etais sur trépied (source: CRH)

parfois lorsque l’élément est trop long ou lorsque le détaillage de la construction d’appui ne tient pas compte de la méthode de pose, ou inversement. Par exemple, lorsque l’armature sortante d’un élément de plancher ne peut pas être glissée sous l’armature d’une poutre par manque de place à l’autre extrémité. (figure 1). Pendant l’éventuel forcement de l’élément, nait le risque que la poutre de soutien soit poussée vers l’extérieur et que l’élément ‘trop court’ n’ait plus d’appui, avec sa chute ou son endommagement comme résultat. Le risque de chute ou de dommages est beaucoup moins important avec des éléments de plancher sans armature sortante, parce que l’appui nominal est toujours plus grand. Des situations dangereuses peuvent toutefois se présenter lorsqu’un élément est trop long et doit être forcé entre la structure portante. Il est préférable, pour cette raison, de ne pas essayer de poser des

48

BETON235

éléments trop longs mais de les adapter au sol à un endroit sécurisé. Quelques règles importantes sont valables pour le placement de l’étaiement. En plus d’un sol suffisamment stable et chargeable, un bon dimensionnement est très important. Ainsi, en fonction de la longueur et de la charge de poinçonnement, le diamètre des étais doit être déterminé, au cas par cas, en collaboration avec leur fournisseur. Le risque de rupture d’étais complètement ouverts et non

dimensionnés est grand. Dans le passé, des accidents se sont déjà produits à cause de cela. Il est interdit, pour les mêmes raisons, de placer des étais les uns sur les autres. Une pose stable et verticale des étais est importante. Ils ne peuvent pas tomber lors de leur mise en charge. Les appuyer sur le sol ou sur la structure portante ou utiliser des étais sur trépied est recommandé. (figure 2). A la partie supérieure des étais des supports sont toujours prévus, la


BETON TECH AANBRENGEN OPLEGMATERIAAL Prefab vloerelementen worden normaal gezien op een mortelbed of een oplegrubber gelegd. Het mortelbed kan enkel vlak voor het plaatsen van de vloerelementen aangebracht worden op de oplegconstructie, terwijl een oplegrubber langer op voorhand kan gelegd worden. Het aanbrengen van het mortelbed en de oplegrubber houden ook enkele risico’s in.

valbeveiliging gedragen wordt. Er kan ook vanaf een gevelsteiger gewerkt worden als die aanwezig is. Gevelsteigers worden echter niet altijd gelijktijdig met de ruwbouw opgetrokken. Het aanbrengen van een oplegrubber vanaf een ladder is doorgaans veiliger dan het leggen van een mortelbed vanaf een ladder. In het laatste geval moet men men namelijk een ladder beklimmen met een zware emmer

Het onbeschermd over muren en balken lopen is hoe dan ook verboden. Voor de eerste vloerelementen wordt meestal gebruik gemaakt van een ladder om de klus te klaren, tenzij langs de dicht te leggen strook al andere vloeren dienst kunnen doen als werkplatform. In dat geval kan het oplegmateriaal aangebracht worden vanaf daar, op voorwaarde dat een randbeveiliging aanwezig is of een persoonlijke

Reglementair gezien mag een ladder enkel en alleen gebruikt worden om werken op hoogte uit te voeren als de werken licht en van korte duur zijn, als er geen grote risico’s verbonden zijn aan het werk en als het gebruik van andere, veiligere arbeidsmiddelen niet gerechtvaardigd is. De hellingshoek van een ladder mag niet te stijl zijn. Dit verhoogt namelijk het risico op het naar achter kantelen tijdens het beklimmen

plupart du temps en bois. Ces supports doivent disposer d’une résistance suffisante mais ne peuvent pas non plus faire basculer les étais pendant la mise en charge. Ils doivent être placés au centre des étais pour éviter que ceux-ci ne se courbent.

la plupart du temps, une échelle est utilisée pour régler la question, sauf si le long de la surface à fermer, d’autres planchers peuvent servir de plateforme de travail. Dans ce cas, le matériau d’appui peut être mis en place depuis cet endroit, à condition qu’une protection latérale soit présente ou qu’une protection inidividuelle contre les chutes soit portée. Le travail peut également être effectué depuis un échafaudage de façade. Les échafaudages de façade ne sont pas toujours élevés en même temps que le gros œuvre. La mise en place d’un caoutchouc d’appui depuis une échelle est généralement plus sûre que la pose d’un lit de mortier. Dans ce dernier cas il faut en effet monter à l’échelle avec un seau lourd.

POSE DU MATÉRIAU D’APPUI Les éléments de plancher préfabriqués sont normalement posés sur un lit de mortier ou un caoutchouc d’appui. Un lit de mortier ne peut être posé que juste avant la mise en place des éléments sur la construction d’appui, alors qu’un caoutchouc peut être placé plus longtemps à l’avance. La pose du lit de mortier et le placement du caoutchouc d’appui comportent également quelques risques. Marcher sur les murs et les poutres sans protection est interdit. Pour les premiers éléments de plancher,

Dans le cadre de la réglementation, une échelle ne peut servir que pour des travaux en hauteur légers et de courte durée, si les risques liés au travail

van de ladder. Een te zwakke hoek daarentegen verhoogt het risico op wegschuiven. De ideale hellingshoek is 70°. Op een ladder mag men ook nooit te ver opzij buigen, om het zijwaarts kantelen van de ladder te voorkomen. Bij werken op een ladder van meer dan 2 m hoog moet trouwens een valbeveiliging voorzien worden, hetgeen vanuit praktisch oogpunt niet altijd haalbaar is. Een platformladder met leuningen reduceert al veel veiligheidsrisico’s. Een rolsteiger is echter nog veiliger op voorwaarde dat deze correct gebruikt wordt en ook voorzien is van leuningen (figuur 3). Rolsteigers kunnen in vergelijking met platformladders wel toegepast worden bij hoogtes tot 12 m. Een vlakke en stabiele ondergrond is wel essentieel. Bij nog grotere hoogtes is het gebruik van een hoogtewerker de meest veilige oplossing.

effectué sont faibles et si l’utilisation d’autres équipements, plus sûrs, n’est pas justifiée. L’angle de pente d’une échelle ne peut pas être trop droit. Ceci augmente en effet le risque de basculement vers l’arrière lors de son ascension. Un angle trop ouvert par contre augmente le risque de glissement. L’angle de pente idéal est de 70°. Se pencher trop de côté n’est pas non plus autorisé, au risque d’un glissement latéral. Lorsque le travail est effectué à plus de 2 m de haut, une sécurité antichute doit être prévue, ce qui n’est pas toujours possible d’un point de vue pratique Une échelle à plateforme pourvue de garde-corps réduit déjà de nombreux risques de sécurité. Un échafaudage roulant est toutefois encore plus sûr, à condition qu’il soit utilisé correctement et également pourvu de garde-corps

BETON235

49


BETON TECH

PERSOONLIJKE VALBEVEILIGING Een persoonlijke valbeveiliging bestaat uit een verankeringsmiddel, een vanglijn en een valharnas. Het verankeringsmiddel is een ankerpunt of eventueel een leeflijn tussen meerdere ankerpunten die worden toegepast om de vanglijn te verankeren aan een stabiel onderdeel van de constructie. Er bestaan drie soorten vanglijnen: een vaste vanglijn, een vanglijn met valstopapparaat en een elastische vanglijn met ingebouwde valdemper. De eerste twee voorkomen slechts een val en zijn niet geschikt om een val op te vangen. De vanglijn moet bij deze systemen dus zo kort mogelijk gehouden worden. In geval van een elastische vanglijn met valdemper moet rekening gehouden worden met de vrije hoogte waarover een persoon kan vallen zonder obstakels tegen te komen. Deze vrije hoogte moet minstens 6,25 m bedragen, waardoor dit systeem niet altijd kan toegepast worden. Om de valbeveiliging compleet te maken wordt aan de vanglijn een valharnas bevestigd dat door de arbeider gedragen wordt. Dankzij het valharnas wordt de kracht van de val opgenomen door het hele bovenlichaam.

FIG. 3 - Rolsteiger (bron: High and Safe)

FIG. 4 - Valbeveiligingsklem voor welfsels (bron: High and Safe)

FIG. 3 - Echafaudage roulant (source: High and Safe)

FIG. 4 - Mâchoire antichute pour les hourdis (source: High and Safe)

PROTECTION ANTICHUTE INDIVIDUELLE Une protection antichute individuelle est constituée d’un système d’ancrage, une ligne de sécurité et un harnais. Le système d’ancrage est un point d’ancrage ou éventuellement une ligne de vie entre plusieurs points d’ancrage, qui est utilisée pour ancrer la ligne de sécurité à une partie stable de la construction. Il existe trois sortes de lignes de sécurité: une ligne fixe, une ligne pourvue d’un appareil d’arrêt et une ligne élastique avec une ralentissseur de chute intégré. Les deux premiers ne font qu’empêcher la chute et ne sont pas prévus pour la stopper. Avec ces systèmes, la ligne doit rester la plus courte possible. Dans le cas d’une ligne élastique avec ralentisseur de chute, il est nécessaire de tenir compte de la hauteur libre sur laquelle une personne peut chuter sans rencontrer d’obstacles. Cette hauteur libre doit être d’au moins 6,25 m, ce qui est la raison pour laquelle ce système ne peut pas toujours être utilisé. Pour compléter la protection de chute, un harnais, porté par l’ouvrier, est fixé à la ligne de sécurité. Grâce au harnais, l’énergie de la chute est reprise par tout le haut du corps.

50

BETON235

Een schraagstelling is een andere optie die snel en eenvoudig kan opgesteld worden. Vandaar dat ook nogal eens gebruik gemaakt wordt van dit systeem. De grootste gevaren hierbij ontstaan wanneer de oversteek van de stellingplanken of de afstand tussen de schragen te groot is en wanneer de stelling verhoogd wordt met een tweede niveau schragen. Verder is de toegang tot de schraagstellingen niet altijd even veilig en zijn ze meestal niet uitgerust met een leuning. Bij werken op schraagstellingen mag ook niet uit het oog verloren worden dat de leuningen die in de vensteropeningen zijn geplaatst niet voldoen als valbeveiliging.

(figure 3). Par rapport aux échelles à plateforme, les échafaudages roulants peuvent être utilisés jusqu’à des hauteurs de 12 m. Un sol plat et stable est néanmoins essentiel. A des hauteurs encore plus importantes, la solution la plus sûre est l’élévateur. Des échaufaudages à chevalet constituent une autres option ; ils peuvent être montés rapidement et simplement. C’est d’ailleurs pour cela que ce système est régulièrement utilisé. Les plus grands risques se produisent lorsque la traversée des planches ou la distance entre chevalets est trop grande et lorsque l’échaudage est rehaussé avec un deuxième niveau de chevalets. De


BETON TECH Vanaf de plaatsing van de tweede breedplaat of het derde of vierde welfsel kan het oplegmateriaal voor de volgende vloerelementen ook aangebracht worden vanaf de geplaatste vloerelementen. Uiteraard mag dit nooit gebeuren terwijl het element in de kraan hangt, juist boven de oplegconstructie. Indien nog geen collectieve randbeveiliging werd aangebracht moeten de arbeiders in kwestie beschermd worden tegen vallen door een persoonlijke valbeveiliging. Om de werkzaamheden vlot te kunnen uitvoeren is het belangrijk dat valbeveiliging eenvoudig en snel aangebracht en weggenomen kan worden. Bij breedplaten kan de valbeveiliging

door middel van een haakverankering (o.a. musketon of karabijnhaak) bevestigd worden aan de tralieliggers, in de hoek tussen een opgaande en een neergaande diagonaal, ook wel knooppunt genoemd. De meest eenvoudige oplossing bij welfsels is het gebruik van een speciale valbeveiligingsklem die op het welfsel verankerd wordt (figuur 4). Het is belangrijk dat de arbeiders op het vloerelement blijven staan om het oplegmateriaal aan te brengen en niet over de muur of balk lopen, om bijvoorbeeld enkele meters oplegmateriaal in één keer aan te brengen. De valbeveiliging verliest dan immers haar nut.

SOORTEN HIJSMIDDELEN Het hijsen van breedplaten gebeurt altijd met hijskettingen en hijshaken die bevestigd worden in de knooppunten van de tralieliggers. Afhankelijk van de lengte van de platen kunnen vier-, zes- of achtsprongkettingen gebruikt worden. De voorkeur gaat echter altijd uit naar het gebruik van een hijsbalk, ook evenaar genoemd, voor een betere lastenverdeling. Voor elementen langer dan 6,5 m moet hoe dan ook een hijsbalk of een speciaal hijsframe met hijskabels gebruikt worden (figuur 5).

FIG. 5 - Hijsframe voor breedplaten (bron: Van der Blij) FIG. 3 - Cadre de levage pour prédalles (source: Van Der Blij)

plus, l’accès aux échafaudages à chevalets n’est pas toujours très sûr et ils ne sont le plus souvent pas munis de garde-corps. En travaillant sur de tels échafaudages, il ne faut pas perdre de vue que les garde-corps qui sont placés dans les ouvertures de fenêtres ne suffisent pas comme protection antichute. A partir de la pose de la deuxième prédalle ou le troisième ou quatrième hourdi, le matériau d’appui pour les éléments de plancher suivants peut également être posé à partir des éléments de plancher déjà posés. Bien entendu, cela ne peut jamais se faire alors que l’élément est suspendu à la

grue, juste au-dessus de la construction d’appui. Si la protection latérale collective n’a pas encore été fixée, les ouvriers concernés doivent être protégés par une protection antichute individuelle. Pour que le travail puisse s’effectuer facilement, il est important que la protection antichute puisse être mise et enlevée simplement et rapidement. Pour les prédalles, la protection antichute peut être attachée à l’armature au moyen d’un ancrage à crochet (p. ex. mousqueton) , dans le coin entre une diagonale montante et descendante, également appelé nœud. La solution la plus simple avec les hourdis est d’utiliser une mâchoire antichute spéciale, qui est ancrée sur le hourdi (figure 4). Il

est important que les ouvriers restent sur l’élément de plancher pour poser le matériau d’appui et qu’ils ne se déplacent pas sur le mur ou la poutre pour poser, par exemple, quelques mètres de matériau d’appui en une fois. La protection antichute y perd ainsi son utilité. LES SORTES DE SYSTÈMES DE LEVAGE Le levage de prédalles s’effectue toujours avec des chaînes et des crochets de levage fixés aux nœuds des armatures. En fonction de la longueur des plaques, des chaînes à quatre, six ou huit brins peuvent être utilisées. Le choix se porte néanmoins toujours sur l’utilisation d’une poutre de levage, également appelée équateur, pour une meilleure répartition des charges. Pour des éléments d’une longueur supérieure à 6,5 mètres il est nécessaire d’utiliser un cadre de levage, pourvu de câbles de levage. (figure 5)

BETON235

51


BETON TECH De meest gebruikte hijsmiddelen bij het plaatsen van welfsels zijn klemmen en hijskettingen met hijshaken. Voorgespannen welfsels worden meestal opgenomen met een welfselklem (figuur 6). Tijdens het hijsen schaart de klem zich automatisch dicht door de zwaartekracht van het vloerelement. Voor zeer lange elementen worden zware klemmen gebruikt. Hiermee moet men rekening houden bij het bepalen van de nodige kraancapaciteit. Welfsels in gewapend beton worden meestal gehesen met speciale welfselhaken die in de holtes aan beide uiteinden gestoken worden (figuur 7). Indien de voegprofilering het toelaat kunnen

BETON235

Welfselklemmen moeten ingesteld worden in functie van de lengte van het

element. Een te grote overkraging van het vloerelement tijdens de hijsbeweging kan namelijk leiden tot breuk. Ter info, veel welfsels hebben geen bovenwapening om trekspanningen op te vangen. De maximale overkragingslengte die opgegeven wordt door de fabrikant moet daarom altijd gerespecteerd worden. Dit geldt trouwens ook voor breedplaten. Verder moet de klem altijd symmetrisch ten opzichte van het zwaartepunt van het element geplaatst worden. Indien dit niet het geval is zal het element schuin komen te hangen. Een welfsel in een klem mag maximum 5° schuin hangen, anders kan het uit de klem vallen. Ook hijskettingen

FIG. 6 - Welfselklem (bron: Structo)

FIG. 7 - Welfselhaken (bron: Echo)

FIG. 6 - Palonnier (source: Structo)

FIG. 7 - Crochets à hoursis (source: Echo)

Les moyens de levage les plus utilisés pour la pose des hourdis sont des pinces et des chaînes de levage avec des crochets. Les hourdis précontraints sont le plus souvent levés avec un palonnier (figure 6). Pendant le levage, le palonnier se serre automatiquement par la pesanteur de l’élément de plancher. Pour les éléments très longs, des palonniers lourds sont utilisés. Il est nécessaire d’en tenir compte pour déterminer la capacité de charge de la grue nécessaire. Les hourdis en béton armé sont le plus souvent hissés avec des crochets à hourdis spéciaux qui sont placés dans les évidements aux deux extrémités (figure 7). Si le profil

52

ze echter ook gehesen worden met klemmen. Voor pasplaten van voorgespannen welfsels worden meestal hijshaken of hijssleutels gebruikt, die dan vastgemaakt worden aan hijsogen of respectievelijk hijsankers die fabrieksmatig in het element werden gestort. Om het plaatsen van gewapende welfsels in metalen liggers te vergemakkelijken worden ze voorzien van hijsgaten. Deze gaten moeten op de werf ‘doorgeklopt’ worden. Hierdoor ontstaan er openingen waarin de welfselhaken aangebracht kunnen worden.

du joint latéral le permet, les éléments peuvent aussi être manipulés avec le palonnier. Pour les pièces finales, la plupart du temps des crochets ou des clés de levage sont utilisés et sont fixés respectivement à des œillets ou des ancres de levage coulés dans l’élément en usine. Pour faciliter la pose des hourdis armés dans des poutres métalliques, ils sont pourvus de trous de levage. Ceux-ci doivent être ‘percés’ sur chantier. Il en résulte des ouvertures dans lesquelles les crochets à hourdis peuvent être introduits. Le palonnier doit être réglé en fonction de la longueur de l’élément. Un porte-

à-faux trop important de l’élément de plancher pendant le mouvement de levage peut conduire à la rupture. Pour information, beaucoup de hourdis n’ont pas d’armature supérieure pour reprendre les tensions de traction. La longueur maximale du porte-à-faux qui est fournie par le fabricant doit pour cela toujours être respectée. Ceci est d’ailleurs également valable pour les prédalles. Par ailleurs, le palonnier doit toujours être placée symétriquement par rapport au centre de gravité de l’élément. Si ce n’est pas le cas, l’élément s’inclinera. Un hourdi dans un palonnier ne peut dépasser une inclinaison de 5°, faute de quoi il peut


BETON TECH moeten symmetrisch aangebracht worden ten opzichte van het zwaartepunt van de plaat. Op die manier worden alle kettingen evenredig belast en hangt de plaat horizontaal tijdens het hijsen. Opgelet voor onregelmatige vormen, waarbij het zwaartepunt zich niet noodzakelijk in het midden van het element bevindt. Onbelaste kettingen moeten vermeden worden. Dit kan door de hijskettingen op te hangen aan de topschalm door middel van een evenaar of door één of meerdere kettingen desgevallend in te korten met geschikte inkorthaken. Bij het gebruik van hijskettingen wordt algemeen aangeraden om de kleinste hoek tussen de kettingen en het vloerelement nooit kleiner te nemen dan 60°. Indien men deze hoek toch wenst te verkleinen, moet men erop toezien dat de toelaatbare belasting niet

tomber. Les chaînes de levage doivent également être placées symétriquement par rapport au centre de gravité de l’élément. De cette manière, toutes les chaînes supportent la même charge et la plaque pend horizontalement pendant le levage. Attention aux formes irrégulières où le centre de gravité ne se trouve pas nécessairement au milieu de l’élément. Les chaînes non chargées doivent être évitées. Ceci peut être résolu en pendant les chaînes à la maille de tête au moyen d’un égaliseur ou en raccourcissant une ou plusieurs chaînes avec des crochets adaptés. Lors de l’emploi de chaînes de levage il est généralement recommandé de ne jamais réduire l’angle entre les chaînes et l’élément à moins de 60°. Si l’on souhaite néanmoins réduire cet angle, il est nécessaire de vérifier que la charge autorisée n’est pas dépassée. Cette valeur peut être trouvée, selon l’angle de levage, sur la plaquette d’identification qui doit

overschreden wordt. Deze waarde vindt men, in functie van de hijshoek, terug op het identificatieplaatje dat verplicht aan het kettingstel moet hangen. De wetgeving legt echter een minimum vast van 30°. Wanneer hijsogen of hijsankers werden voorzien in het vloerelement mag de hellingshoek nooit kleiner zijn dan 45°. De richtlijnen van de fabrikanten van welfsels en breedplaten voor het correct gebruik van de hijsmiddelen moeten altijd strikt gevolgd worden. Ze moeten trouwens gekend zijn door de arbeiders vóór het plaatsen van de elementen aanvangt. Een voorbeeld van een verkeerd gebruik van hijskettingen met hijshaken of welfselhaken is het hijsen van meerdere op elkaar gestapelde elementen. (BHE) l

obligatoirement être attachée au jeu de chaînes. La réglementation impose cependant un angle minimum de 30°. Lorsque des œillets ou des ancres de levage ont été prévus dans l’élément de plancher, l’angle de pente ne peut jamais être inférieur à 45°. Les directives des fabricants de hourdis et de prédalles pour l’utilisation correcte des moyens de levage doivent toujours être strictement respectées. Elles doivent d’ailleurs toujours être connues des ouvriers avant que la pose des éléments ne commence. Un exemple de l’utilisation incorrecte des chaînes de levage avec des crochets de levage ou crochets à hourdis est le levage de plusieurs éléments empilés. (BHE) l

In BETON 236 verschijnt deel twee van dit artikel. We gaan dieper in op het aanslaan, het plaatsen, het bekisten en het opstorten van de elementen. Heeft u vragen over het veilig monteren van prefab vloeren? U kan terecht bij Bart Hendrikx, technisch adviseur bij FEBE. bart.hendrikx@febe.be of 02 735 80 15.

LITERATUUR: WTCB-rapport nr. 10 - Veiligheid bij de uitvoering van werken in geprefabriceerd beton, 2008 • NAVB-dossier, Bundel nr. 126 – Veilig werken op hoogte, april 2010 • Preventie- en toolboxfiches beschikbaar op http://navb.constructiv.be • Veilig welfsels plaatsen, Eindwerken XIOS, Master in de industriële wetenschappen: bouwkunde, Louis Collée, 2010 • Instructienota’s fabrikanten Febefloor en Febredal •

La deuxième partie de cet article paraîtra dans BETON 236. Nous approfondirons la dépose, la pose, le coffrage et le surcoulage des éléments. Si vous avez des questions sur le montage en sécurité des planchers préfabriqués, vous pouvez vous adresser à Bart Hendrikx, conseiller technique à la FEBE bart.hendrikx@febe.be ou 02 735 80 15. BIBLIOGRAPHIE: Rapport CSTC n°10 – Sécurité et mise en oeuvre d’éléments préfabriqués en béton, 2008 • Dossier CNAC , Recueil n°. 126 – Travaux en hauteur en sécurité, avril 2010 • Fiches de prévention et de toolbox disponibles sur http://cnac.constructiv.be • Poser des hourdis en sécurité, travaux de fin d’études XIOS, Master en sciences industrielles: construction, Louis Collée, 2010 • Notes d’instructions des fabricants de Febefloor et Febredal •

BETON235

53


NU MAINTENANT

30%*

korting de réduction

Pensez à Fédérale Assurance pour votre Omnium. Denk misschien eens aan een Omnium van Federale Verzekering. Concentreer u op onze korting : 30% op de Omnium voor uw (lichte) vrachtwagen of 25% op uw wagen ! Onderschrijf een Omniumverzekering voor 1 mei 2017* en u krijgt van ons dit mooie cadeau !

Et concentrez-vous sur nos réductions : 30 % sur l’Omnium de votre camion(nette) et 25 % sur celle de votre voiture ! Souscrivez une assurance Omnium avant le 1er mai 2017*, vous recevrez ce beau cadeau !

Bereken uw premie: kortingomnium.federale.be

Calculez votre prime sur : reductionomnium.federale.be

www.federale.be * Actievoorwaarden op kortingomnium.federale.be * Conditions de l’action sur reductionomnium.federale.be

L’assureur qui partage ses bénéfices avec vous De verzekeraar die zijn winst met u deelt

Fédérale Assurance, Rue de l’Etuve 12, 1000 Bruxelles, www.federale.be. Société Coopérative d’Assurance contre les Accidents, l’Incendie, la Responsabilité Civile et les Risques Divers SCRL. Compte financier BIC : BBRUBEBB IBAN : BE31 3100 0723 3155 – RPM Bruxelles TVA BE 0403.257.506. Federale Verzekering, Stoofstraat 12, 1000 Brussel, www.federale.be. Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CVBA. Financieel rekeningnummer BIC: BBRUBEBB IBAN: BE31 3100 0723 3155 – RPR Brussel BTW BE 0403.257.506.

Even met uw gedachten ergens anders? Un petit moment de distraction ?


Betonnieuws Nouvelles du béton

Carambole op de Dag van de Openbare Ruimte De Dag van de Openbare Ruimte (1 & 2 februari) is hét evenement voor ontwerp, inrichting, onderhoud en beheer van openbare ruimte. FEBESTRAL, de deelvereniging van FEBE waarbinnen de fabrikanten van betonproducten voor de bestratingsmarkt zich verenigen, gooide dit jaar hoge ogen met een biljarttafel op zijn stand. Het populaire caféspel stond er niet alleen voor de ambiance, – uiteraard werden de nodige duels gespeeld en gewonnen – het was ook een allusie op de fietspadtegel, die ‘zo vlak als een biljart’ is. De rode betonstraatsteen zonder vellingkant en voorzien van minieme afstandsvlakken (zie ook BETON 234) is speciaal ontworpen voor een maximaal rijcomfort. FEBESTRAL liet het niet bij de biljarttafel, want Toerisme Limburg schonk op de stand ook nog een unieke ‘Fietsparadijs Limburg’-fiets weg. Limburg is nog steeds dé fietsprovincie bij uitstek en was pionier in fietstoerisme. Het beroemde fietsknooppuntennetwerk trekt jaarlijks meer dan 2 miljoen toeristen. Men fietst er al door het water en binnenkort door de bomen; het is nu nog uitkijken naar het eerste... fietspadsteenfietspad.

www.openbareruimte.be www.dor.be

Carambolage lors de la Journée de l’Espace Public

© Guy Van Grinsven

www.toerismelimburg.be

Toerisme Limburg schonk op de stand een 'Fietsparadijs Limburg'-fiets weg. Foto: Fietsparadijs Limburg - Fietsen door het water in Bokrijk, knooppunt 91. L'association Toerism Limburg a offert un vélo 'Fietsparadijs Limburg' (‘paradis du vélo Limburg’) sur le stand. Photo: Le Limbourg, paradis du vélo : rouler sur l’eau à Bokrijk, nœud 91

La Journée de l’Espace Public (1 & 2 février) est l’évènement destiné à la conception, l’aménagement, l’entretien et la gestion de l’espace public. FEBESTRAL, le groupement de la FEBE qui rassemble les fabricants de produits en béton pour le marché du revêtement routier, a particulièrement attiré les regards avec une table de billard sur son stand. Le jeu de café si populaire n'y était pas installé uniquement pour l'ambiance, bien qu'il a proposé de beaux duels, mais faisait référence au nouveau pavé de piste cyclable » aussi lisse qu'un billard ». Le pavé en béton rouge, sans chanfrein et pourvu d’écarteurs minimaux (voir aussi BETON 234) est spécialement développé pour permettre un confort de roulement maximum. FEBESTRAL ne s’en est pas tenu à la table de billard, car l'association "Toerism Limburg" a aussi offert un vélo ‘Fietsparadijs Limbourg’ (‘paradis du vélo Limburg’) sur le stand. Le Limbourg est la province particulièrement reconnue pour être pionnière dans le cyclotourisme. Son réseau de routes cyclables renommé attire chaque année plus de 2 millions de touristes. Il y est déjà possible d'y rouler à travers l'eau et dans peu de temps aussi dans les arbres. En espérant qu'il sera également possible bientôt d'y rouler pour la première fois sur une ‘piste cyclable en pavés pour piste cyclable’.

BETON235

55


Betonnieuws Nouvelles du béton

BATIBOUW

un regard en arrière een terugblik BATIBOUW est traditionnellement le temps fort de la construction et ceci n’est pas différent pour le secteur du béton préfabriqué et les membres de la FEBE. Sur leurs stands intensivement visités, certains fabricants ont lancé leurs nouveautés, d’autres se sont concentrés sur leurs classiques qui continuent à assurer ou attirèrent l’œil avec des perles esthétiques. Images d’ambiance.

BATIBOUW is traditioneel een hoogtepunt voor de bouw en dat is niet anders voor de prefab betonsector en de leden van FEBE. Op hun druk bezochte standen lanceerden sommige fabrikanten hun nieuwigheden, anderen gingen voor klassiekers die het blijven doen of bekoorden het oog met esthetische pareltjes. Een sfeerbeeld.

Béton de la Lomme

Alpha Béton a présenté à nouveau sa grande formule à succès pour la construction passive de la cave au grenier. Chez Bétons de la Lomme, les blocs à coller étaient à découvrir. Les blocs eux-mêmes sont calibrés par fraisage, de sorte qu’ils puissent être empilés avec précision, avec un joint très fin comme résultat. Coeck est connu pour son large assortiment de produits de jardin et d’extérieur, tous visibles sur le stand. Fingo, spécialiste en dalles alvéolées armées et précontraintes a proposé une nouveauté avec des gainages intégrés. Chez O Beton, vous pouviez à nouveau Willy Naessens Groep trouver des caves préfabriquées à parois lisses et des citernes d’eau de pluie avec anneau PE coulé dans la masse, sur lequel une rehausse en PE avec filtre à eau peut être montée. Roosens Bétons parvient depuis toujours à créer l’ambiance, cette fois avec leur concours du maçon le plus rapide. Le stand d’EBEMA (Stone&Style) vous a fait rêver d’un nouveau jardin, avec un bel assortiment de meubles de jardin en béton. Marlux apporta également de Marlux nombreuses idées à qui est en quête de nouveauté pour le jardin et l’espace extéreur. Le bloc de construction design modulaire reste une formule à succès. SVK convainc quant à lui par l’esthétique apportée au bâtiment par des éléments en béton architectonique pour toute construction imaginable. Willy Naessens, comme depuis toujours, domine le marché des piscines. Bien entendu, la reprise de Structo par le groupe Willy Naessens a fait l’objet de nombreux commentaires. Enfin, Xella a présenté un nouveau bloc en béton cellulaire sur lequel l’armature peut être déroulée à sec du rouleau sur les blocs.

56

BETON235

Coeck

Roosens bétons O BETON

Alpha Beton


Xella

Stone & Style (EBEMA)

Voor uw borgstelligen maak de sprong naar...

Alpha Béton presenteerde opnieuw zijn grote succesformule van elementen voor passiefbouw van kelder tot dak. Bij Beton de la Lomme waren de verlijmbare betonblokken te ontdekken. De blokken zelf zijn gekalibreerd gefreesd, zodat ze Fingo heel precies kunnen gestapeld worden, met een heel dun SVK voegwerk als gevolg. Coeck staat bekend om zijn breed assortiment van mooie tuin- en buitenproducten, allemaal te bekijken op de stand. Fingo, specialist in welfsels en voorgespannen welfsels, stelde de pas ontwikkelde leidingenvloer voor. Bij O Beton kon u dan weer terecht voor prefab kelders met gladde wanden, en betonnen regenwaterputten met ingestorte PE-ring, waarop een PE-verhoging met waterfilter kan worden gemonteerd. Roosens bétons weet altijd ambiance te creëren, deze keer met hun wedstrijd voor de snelste metselaar. De stand van EBEMA (Stone&Style) doet u dromen van een nieuwe tuin, met een mooi assortiment van betonnen buitenmeubelen. Ook Marlux gaf weer heel wat ideeën voor wie aan nieuws toe is in tuin of buitenruimte. De modulaire designbouwblok blijft een succesformule. SVK overtuigt dan weer met esthetiek op gebouwenniveau, met elementen in architectonisch beton voor elk mogelijk gebouw. Willy Naessens was zoals vanouds dominant aanwezig op de markt van zwembaden. Uiteraard werd ook de overname van Structo door de Willy Naessens groep druk besproken. Xella ten slotte presenteerde een nieuwe cellenbetonblok, waarbij de wapening droog van op de rol over de blokken kan worden uitgerold. (KDA)

Fideris • expertise sinds 1926 • marktleider • coöperatieve vennootschap die de winsten deelt met haar vennoten • voor openbare , privé werken en de wet Breyne

• voor hoofd- en onderaannemers in alle bouwsectoren • hoge ristorno • onze borg verzwaart uw bankkredieten niet

Gemeenschappelijke Borgstellingen cv - Ondernemingsnummer 0403.259.880 - RPR Brussel

Groenkraaglaan 5 - 1170 Brussel - T 02 676 19 20 - F 02 513 02 91 - info@fideris.be - www.fideris.be

BETON235

57


Betonnieuws Nouvelles du béton

Nieuwe betoncentrale voor Schelfhout Ter vervanging van de oude betoncentrale voor de productie bij Schelfhout, investeerde CRH Structural Concrete Belgium nv ruim 1,1 miljoen euro in de bouw van een gloednieuwe betoncentrale. De nieuwe centrale maakt stortklaar beton en silex. Hiervoor worden tien vaste bunkers en twee wisselbunkers voorzien. Dankzij een grotere betonmenger wordt de capaciteit verdrievoudigd.

www.schelfhout-beton.be

Une nouvelle centrale à béton pour Schelfhout Pour remplacer l’ancienne centrale à béton destinée à la production chez Schelfhout, CRH Structural Concrete Belgium a investi un peu plus d’1,1 millions d’euro dans la construction d’une nouvelle installation. Cette nouvelle centrale produit du béton prêt à l’emploi et de silex. Pour ce faire, dix trémies fixes et deux trémies relais sont prévues. Un mélangeur de plus grande taille complète l’installation, qui triple la capacité de production.

Lithobeton produceert voortaan langere buizen Met een investering in een nieuwe zogenaamde Rollerheadmachine zal Lithobeton (Snaaskerke-Gistel) tegemoet komen aan de steeds groeiende vraag naar langere buizen. De installatie produceert buizen van 3 meter – nuttige lengte 2,85 m – met een diameter van 300 tot 1600 mm en dat zowel vezelversterkt, gewapend als ongewapend. Het Rollerhead-systeem perst de verse beton tegen de stalen buitenmallen, wat resulteert in een perfecte verdichting en dus een waterdichte buis met vaste maatvoering. Lithobeton levert daarmee langere buizen af, en dat met een hogere kwaliteit en afwerkingsgraad. Door de grotere lengte van de buizen bevinden zich minder voegen in de rioleringsstreng, wat de kans op lekken in het rioleringsstelsel kleiner maakt.

www.lithobeton.be

Lithobeton produit dorénavant des tuyaux plus longs. Grâce à l'investissement dans une nouvelle machine de type Rollerhead, Lithobeton (Snaaskerke – Gistel) pourra satisfaire la demande toujours croissante de tuyaux plus longs. L’installation permettra de produire des tuyaux de 3,00 mètres – longueur utile 2,85 m – d’un diamètre de 300 à 1600 mm et renforcés à la fibre de verre, armés ou non armés. Le système Rollerhead presse le béton frais contre les moules

58

BETON235

métalliques extérieurs, ce qui produit un compactage parfait et donc un tuyau étanche de dimension constante. Lithobeton livre ainsi des tuyaux de plus grande longueur, de meilleure qualité et de plus belle finition. Grâce à l'utilisation de tuyaux plus longs, il est possible de réduire le nombre de joints dans la section d'égout, ce qui réduit fortement le risque de fuites.


Betonnieuws Nouvelles du béton

Vooruitkijken op het Congres Publieke Ruimte FEBESTRAL, de deelvereniging van FEBE waarbinnen de fabrikanten van betonproducten voor de bestratingsmarkt zich verenigen, is opnieuw congrespartner voor het Congres Publieke Ruimte. Dat vindt dit jaar www.publiekeruimte.info plaats op 30 maart in Lamot Mechelen. Met ‘Vooruitkijken’, het congresthema voor 2017, legt infopunt Publieke Ruimte de focus op de publieke ruimten van morgen. Er wordt vooruit geblikt FEBESTRAL, le groupement de la FEBE qui rassemble les fabricants de naar de volgende lokale legislatuur, produits en béton pour le marché du pavage, est à nouveau partenaire maar ook naar de langere termijn, du Congrès de l’Espace public. Il aura lieu cette année le 30 mars au centre rekening houdend met de levensduur de congrès Lamot à Malines. van de publieke ruimten die vandaag Avec « un regard sur l’avenir », le thème du congrès pour 2017, Infopunt worden ontworpen en aangelegd. Publieke Ruimte (Point d’information Espace public) met l’accent sur les Congres Publieke Ruimte 2017, een dag espaces publics de demain. Le regard ne sera pas uniquement porté sur vol advies, informatie en inspiratie, la prochaine législature locale, mais aussi sur le long terme, compte op 30 maart in Lamot Mechelen. tenu de la durée de vie des espaces publics. Le Congrès de l’Espace public 2017, une journée pleine de conseil, d’information et d’inspiration aura lieu le 30 mars au centre de congrès Lamot Malines.

Un regard sur l’avenir au Congrès de l’Espace public

Dwars door Europa met Haal meer uit BETON FEBE organiseerde voor de vierde keer de wedstrijd ‘Haal meer uit Beton’. De prijs voor de winnende studenten: een reis door Europe langs de mooiste realisaties in prefab beton. De wedstrijd was open voor alle studenten bouwkunde. Bij deze editie hebben 230 studenten deelgenomen. Vier Nederlandstalige en vier Franstalige studenten mochten in februari samen hun reis door Europa maken. De winnaars zijn Tomas Bauwens (Universiteit Gent), Hendrik Hendrickx en Thomas Plumet (KU Leuven), Bram Verheyen (Universiteit Antwerpen), Maximilien Van Hecke en Romain Angonèse (Haute École de la province de Liège), Chloé Vanhoutte (l’ECAM Bruxelles) en Simon Hissette (Haute École Robert Schuman).

Tire le maximum du béton à travers l’Europe La FEBE a organisé la 4ème édition du concours « Tire le Maximum du béton ». A la clé pour les lauréats, un tour d’Europe des plus belles réalisations en béton. Ce concours s’adresse aux étudiants en construction. 230 étudiants y ont participé. Sur base des résultats obtenus, 4 étudiants francophones et 4 néerlandophones sont partis en février 2017 pour un tour d’Europe. Les lauréats sont : Bram Verheyen (UAntwerpen) , Chloé Vanhoutte (Ecam), Hendrik Hendrickx (KULeuven), Maximilien Van Hecke (Haute École de la Province de Liège), Romain Angonèse (Haute École de la Province wde Liège), Simon Hissette (Haute Ecole Robert Schuman), Thomas Bauwens (UGent) et Thomas Plumet (KULeuven).

BETON235

59


Betonnieuws Nouvelles du béton

VCB lanceert kenniscentrum Groen in de Bouw FEBE is partner in een nieuw initiatief van de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB), dat een kenniscentrum lanceert voor natuurtechnische milieubouw, kortweg ‘groen in de bouw’. Het nieuwe centrum wordt opgericht omdat bouwen met aandacht voor groen, milieu en natuur voordelen heeft voor iedereen. De voornaamste doelstelling is het verzamelen van kennis over natuurversterkende materialen en bouwtechnieken en die ook onder de aandacht te brengen. Eind 2016 lanceerde VCB een digitaal kennisplatform als onderdeel van een bredere website rond groen in de bouw.

www.groenindebouw.be

La VCB lance le centre de connaissances “Vert dans la Construction” La FEBE est partenaire d’une nouvelle initiative de la Vlaamse Confederatie Bouw (VCB – Confédération flamande de la construction) qui lance un centre de connaissances pour la construction environnementale technico-naturelle, en bref ‘vert dans la construction’. Ce nouveau centre est fondé car construire en portant attention aux espaces verts, à l'environnement et à la nature est bénéfique pour tous. L’objectif principal est de rassembler les connaissances sur les matériaux et techniques qui renforcent la nature et de les porter à l’attention de chacun. Fin 2016, la VCB a lancé une plateforme digitale de connaissances, faisant partie d’un site internet plus large consacré à l’écologie dans la construction.

http://fibsymposium2017.com/

Belgische Betongroepering organiseert internationaal fib-symposium De Belgische Betongroepering (BBG) en zijn Nederlandse tegenhanger ‘Betonverereniging’ organiseren in 2017 samen het jaarlijkse fib-symposium, van 12-14 juni in Maastricht. Fib is de Fédération internationale du béton en telt 42 nationale leden en een duizendtal leden. De non-profit organisatie heeft als doel om wereldwijd de mogelijkheden van beton te stimuleren op technisch, economisch, esthetisch en milieuvlak. Het thema van het congres is deze keer ‘high tech concrete’ (‘where technology and engineering meet’). Schrijf u in op de newsletter om up-to-date te blijven.

60

BETON235

Le Groupement Belge du Béton organise le symposium international de la fib Le Groupement Belge du Béton (GBB) et son organisation soeur des Pays-Bas ‘Betonvereniging’ organisent ensemble en 2017 le symposium annuel de la fib, à Maastricht du 12 au 14 juin. La fib est la fédération internationale du béton et compte 42 membres nationaux et un millier de membres. Cette organisation à but non lucratif a pour objectif de stimuler au niveau mondial les possibilltés du béton sur les plans technique, esthétique et environnemental. Cette année, le thème du symposium est ‘le béton de haute technologie’ (‘where technology and engineering meet’). Inscrivez-vous au bulletin d’information pour être tenu au courant


FABRIKANTEN | FABRICANTS AGREF N.V. Tragelweg 4, 9230 WETTEREN

T 09/369.19.11

F 09/369.07.04

www.agref.be

info@agref.be

ALKERN VOR BETON N.V. Ieperseweg 112, 8800 ROESELARE

T 051/23.24.20

F 051/22.85.76

www.alkern.be

info@vor-beton.be

ALPHA BÉTON S.P.R.L. Rue John Cockeril 13, 4780 ST. VITH

T 080/28.12.12

F 080/28.12.13

www.alphabeton.eu

info@alphabeton.eu

ALPRECO N.V. Victor Dumonlaan 26, 2830 WILLEBROEK

T 03/860.00.30

F 03/886.19.88

www.alpreco.be

info@alpreco.be

ALTAAN BETON N.V. Industriezone Lanklaar Siemenslaan 7, 3650 DILSEN-STOKKEM

T 089/65.13.30

F 089/65.13.31

www.altaan.be

info@altaan.be

ANDERS BETON N.V. Meerseweg 135A, 2321 HOOGSTRATEN-MEER

T 03/315.72.72

F 03/315.87.12

www.andersbeton.com

info@andersbeton.com

B.A.S.F. CONSTRUCTION Nijverheidsweg 89, 3945 HAM

T 011/34.04.34

F 011/40.13.92

www.basf-cc.be

basf-cc-be@basf.com

B.P.M.N. S.A. Av. Émile Rousseaux 40, 6001 MARCINELLE

T 071/44.02.25

F 071/44.02.50

www.betondc.com

bpmn_dir@betondc.com

BETCA N.V. Doelhaagstraat 81, 2840 RUMST

T 03/888.55.71

F 03/888.23.06

www.betca.be

info@betca.be

BETON DE CLERCQ B.V.B.A. Steenkaai 111, 8000 BRUGGE

T 050/31.73.61

F 050/31.73.65

www.declercq-beton.be

info@declercq-beton.be

BETON DE LA LOMME S.A. Parc d'Activités Économiques Rue de la Dolomie 2, 5580 ROCHEFORT

T 084/21.34.40

F 084/21.19.70

www.betondelalomme.be

info@betondelalomme.be

BETONBEDRIJF DOBBELAERE-BONTE NV Galgenveldstraat 31, 8700 TIELT

T 051/40.09.10

F 051/40.63.17

www.beton-dobbelaere.be

info@beton-dobbelaere.be

BETONFABRIEK COECK B.V.B.A. De Laetstraat 6, 2845 NIEL

T 03/880.75.00

F 03/880.75.10

www.coeck.be

info@coeck.be

BLEIJKO ROESELARE N.V. Beurtkaai 4, 8800 ROESELARE

T 051/27.23.50

F 051/25.45.83

www.bleijko.com

bleijko@bleijko.com

BOVIN BETON & NATUURSTEEN N.V. Schoolstraat 6, 3470 KORTENAKEN

T 011/58.69.20

F 011/58.69.23

www.bovin-beton.be

info@bovin-beton.be

BWK SIERBETON N.V. Hollestraat 104, 9150 KRUIBEKE

T 03/774.16.67

F 03/774.01.98

www.bwksierbeton.be

info@bwksierbeton.be

CIERS BETON B.V.B.A. Gentstraat 26, 8780 OOSTROZEBEKE

T 051/40.08.89

F 051/40.34.48

www.ciersbeton.be

info@ciersbeton.be

COBEFA S.P.R.L. Rue des Rubaniers 7-21, 7780 COMINES

T 056/55.48.53

F 056/55.48.52

www.cobefa.be

info@cobefa.be

COBATIM N.V. Rue du Textile 9, 7780 COMINES

T 056/55.40.11

F 056/55.40.12

www.cobatim.be

info@cobatim.be

CONCRETON N.V. Diebeke 37, 9500 GERAARDSBERGEN

T 054/41.55.77

F 054/41.71.25

www.concreton.be

info@concreton.be

CONFORBETON S.A. Rue du Pays-Bas 48, 6061 MONTIGNIES-SUR-SAMBRE

T 071/20.22.02

F 071/20.22.00

DAERDEN & CO B.V.B.A Industriezone Op’t Reeck Reeckervelt 9, 3770 RIEMST

T 012/45.14.53

F 012/45.55.56

www.daerden.be

info@daerden.be

DAUBY S.P.R.L. Rue Georges Tourneur 17, 6030 MARCHIENNE AU PONT

T 071/51.99.91

F 071/51.92.48

www.daubybeton.be

d.albanese@daubybeton.be

DE DONCKER B.V.B.A. Nieuwe Kaai 20, 1760 ROOSDAAL

T 054/33.22.63

F 054/32.91.11

www.ddr.be

info@ddr.be

DE SMEDT BETON N.V. Molenstraat 47, 1880 NIEUWENRODE

T 015/71.18.39

F 015/71.02.62

www.desmedtbeton.be

info@desmedtbeton.be

DECOMO N.V. Boulevard Industriel 96, 7700 MOUSCRON

T 056/85.07.11

F 056/344 891

www.decomo.be

info@decomo.be

DOUTERLOIGNE N.V. Vichtsesteenweg 159, 8570 ANZEGEM

T 056/69.40.40

F 056/68.09.14

www.douterloigne.be

anzegem@douterloigne.com

conforbeton@alkern.be

BETON235

61


FABRIKANTEN | FABRICANTS EBEMA N.V. Dijkstraat 3, 3690 ZUTENDAAL

T 089/61.00.11

F 089/61.31.43

www.ebema.be

sales@ebema.be

ECOBETON WATER TECHNOLOGIES N.V. Hasseltsesteenweg 119, 3800 SINT-TRUIDEN

T 011/68.00.22

F 011/68.39.32

www.eco-beton.be

info@ecobeton.be

ELOY WATER S.A. Zoning des Damré Rue des Spinettes 13, 4140 SPRIMONT

T 04/382.44.00

F 04/382.44.01

www.eloy.be

info@eloywater.be

ECHO Donderslagweg 25 , 3530 HOUTHALEN

T011/84.03.11

www.echodouterloigne.be

info@echobel.be

ENJOY CONCRETE N.V. Vaartstraat 50A, 8630 VEURNE

T 058/28.00.76

F 057/28.00.74

www.enjoyconcrete.be

info@enjoyconcrete.be

ERGON NV Marnixdreef 5, 2500 LIER

T 03/490.04.11

F 03/489.23.27

www.ergon.be

info@ergon.be

EUROBETON N.V. Vaartstraat 13, 2240 ZANDHOVEN

T 03/466.09.91

F 03/466.09.97

www.eurobeton.be

info@eurobeton.be

FINGO N.V. Nijverheidsstraat 21, 2390 MALLE

T 03/309 26 26

F 03/311 72 41

www.fingo.be

fingo@fingo.be

GA VRA B.V.B.A. Fabriekstraat 16, 2440 GEEL

T 014/56.29.25

F 014/57.83.58

www.gavra.be

info@gavra.be

HOOLANTS BETON B.V.B.A. Holstraat 3-5, 1831 DIEGEM

T 02/252.22.78

F 02/252.56.83

www.hoolants-beton.be

info@hoolants-beton.be

I BETON B.V.B.A. Industriezone TTS Italiëstraat 8-10 , 9140 TEMSE

T 03/711.25.44

F 03/711.25.45

www.ibeton.be

info@ibeton.be

JACOBS PREFAB N.V. Berlaarbaan 404, 2861 O.- L.- VROUW WAVER

T 015/75.53.66

F 015/75.41.13

www.jacobsbeton.be

prefab@jacobsbeton.be

BETONBEDRIJF N.V. KERCKHOVE Keibergstraat 107, 8820 TORHOUT

T 050/21.15.67

F 050/22.08.87

www.kerckhove.be

info@kerckhove.be

KERKSTOEL 2000+ N.V. Industrieweg 11, 2280 GROBBENDONK

T 014/50.00.31

F 014/50.15.73

www.kerkstoel.be

info@kerkstoel.be

KORATON N.V. Visserskaai 26 , 8500 KORTRIJK

T056/23.07.11

F056/22.79.63

www.koraton.be

rector.benelux@koraton.be

LG PRODUCTS N.V. Weg op Bree 125, 3670 MEEUWEN

T 011/79.02.02

F 011/79.24.28

www.lgproducts.be

info@lgproducts.be

LITHOBETON N.V. Kanaalstraat 18, 8470 GISTEL

T 059/27.60.60

F 059/27.65.03

www.lithobeton.be

info@lithobeton.be

LOVELD N.V. Brug Zuid 12, 9880 AALTER

T 09/374.65.48

F 09/374.05.32

www.loveld.com

info@loveld.com

MABEGRA S.A. Rue de la Jonction 20, 6990 HOTTON

T 084/46.61.63

F 084/46.75.87

www.mabegra.com

contact@mabegra.com

MARLUX N.V. Dellestraat 41, 3550 HEUSDEN-ZOLDER

T 013/53.05.00

F 013/55.05.42

www.marlux.be

info@marlux.be

MARTENS BETON N.V. Berkebossenlaan 10, 2400 MOL

T 014/81.12.51

F 014/81.40.96

www.martensgroep.eu

verkoop-mamo@martensgroep.eu

MAX PELS BETON N.V. Albertkade 3, 3980 TESSENDERLO

T 013/67.91.20

F 013/66.20.87

www.maxpels.com

info@maxpels.be

MEGATON N.V. Industriezone II Nederwijk-Oost 279, 9400 NINOVE

T 054/33.45.11

F 054/32.60.47

www.megaton.be

info@megaton.be

NERVA N.V. Kortrijksesteenweg 244, 8530 HARELBEKE

T 056/73.50.10

F 056/70.02.87

www.nerva.be

info@nerva.be

O-BETON N.V. Schaapbruggestraat 26, 8800 RUMBEKE

T 051/68.00.68

F 051/68.00.69

www.obeton.be

info@obeton.be

OETERBETON N.V. Hooggeistersveld 15, 3680 MAASEIK-NEEROETEREN

T 089/86.01.00

F 089/86.37.05

www.oeterbeton.be

info@oeterbeton.be

OLIVIER BETON N.V. Moervaartkaai 15, 9042 GENT

T 093/26.95.20

F 093/26.95.27

www.olivierbeton.be

info@olivierbeton.be

62

BETON235


FABRIKANTEN | FABRICANTS OMNIBETON N.V. Kempische kaai 170, 3500 HASSELT

T 011/21.14.61

F 011/22.75.11

www.omnibeton.be

info@omnibeton.be

PAESEN BETON HOUTHALEN N.V. Centrum Zuid 2007, 3530 HOUTHALEN

T 011/52.36.54

F 011/52.56.67

www.paesenbeton.be

info@paesenbeton.be

PREFACO N.V. Hoeksken 5a, 9280 LEBBEKE

T 053/76.73.73

F 053/79.00.12

www.prefaco.be

info@prefaco.be

PREFADIM BELGIUM N.V. Desselgemsesteenweg 44, 8540 DEERLIJK

T 056/72.70.11

F 056/72.70.22

www.prefadim.be

info@prefadim.be

PREFAXIS N.V. Kasteelstraat 9, 8980 GELUVELD

T 057/401.414

F 057/401.415

www.prefaxis.be

info@prefaxis.com

PRESOL N.V. Sint-Truidensesteenweg 220B, 3300 TIENEN

T 016/78.17.70

F 016/78.17.71

www.presol.be

info@presol.be

PRETON B.V.B.A. Mijnwerkerslaan 15, B-3550 HEUSDEN-ZOLDER

T 011/52.55.85

F 011/52.55.86

www.preton.be

info@preton.be

RBB N.V. Industrieterrein Ravenshout 3315, 3980 TESSENDERLO

T 013/67.09.40

F 013/66.79.46

REMACLE S.A. Rue Sous-la-Ville 8, 5150 FLORIFFOUX

T 081/44.88.88

F 081/44.88.99

www.remacle.be

info@remacle.be

RODAL N.V. Meiselaan 96, 1880 NIEUWENRODE

T 015/71.00.36

F 015/71.00.37

www.rodal.be

info@rodal.be

RONVEAUX S.A. Chemin de Rebonmoulin 16, 5590 CINEY

T 083/23.23.00

F 083/21.29.10

www.ronveaux.be

info@ronveaux.be

ROOSENS BÉTONS S.A. Rue Wauters 152, 7181 FAMILLEUREUX

T 064/23.95.55

F 064/55.77.09

www.roosens.com

info@roosens.com

S.V.K. N.V. Aerschotstraat 114, 9100 SINT-NIKLAAS

T 03/760.49.00

F 03/777.47.84

www.svk.be

info@svk.be

SCHELFHOUT N.V. Industriezone Heikemp 1121, 3640 KINROOI

T 089/70.03.50

F 089/70 03 60

www.schelfhout-beton.be

info@schelfhout-beton.be

SEVETON N.V. Industriezone Meersbloem 58, 9700 OUDENAARDE

T 055/23.25.60

F 055/23.25.70

www.seveton.be

info@seveton.be

SOCEA N.V. Vaarstraat 174, 2520 OELEGEM-RANST

T 03/475.00.08

F 03/485.78.77

www.socea.be

info@socea.be

STIJLBETON N.V. Schollebeekstraat 74/1, 2500 LIER

T 03/480.01.52

F 03/489.36.73

www.stijlbeton.be

info@stijlbeton.be

STRADUS AQUA N.V. Breeërweg 33, 3680 NEEROETEREN

T 089/86.01.74

F 089/86.01.81

www.stradusaqua.be

info@stradusaqua.be

STRADUS INFRA N.V. Dellestraat 41, 3550 HEUSDEN-ZOLDER

T 013/53.05.00

F 013/55.05.44

www.stradusinfra.be

info@stradusinfra.be

STRUCTO N.V. Steenkaai 107, 8000 BRUGGE

T 050/44.43.42

F 050/44.43.43

www.structo.be

info@structo.be

TUBOBEL N.V. Albertkade 4, 3980 TESSENDERLO

T 013/67.07.10

F 013/67.07.11

www.tubobel.be

info@tubobel.be

VAHEJA N.V. Lillerheidestraat 51, 3910 NEERPELT

T 011/64.00.41

F 011/64.80.72

www.vaheja.be

info@vaheja.be

VALCKE PREFAB BETON N.V. Rodenbachstraat 72, 8908 VLAMERTINGE

T 057/20.25.01

F 057/20.38.14

www.valcke-prefab.be

info@valcke-prefab.be

VAN DE VELDE BETON N.V. Schaapheuzel 2, 1745 MAZENZELE

T 052/35.69.69

F 052/35.70.80

www.vandeveldebeton.be

info@vandeveldebeton.be

VAN HESSCHE B.V.B.A. Industrielaan 5, B-8740 PITTEM (EGEM)

T 051/46.67.58

F 051/46.66.69

www.vanhessche.be

info@vanhessche.be

VAN MAERCKE PREFAB N.V. Scheldekaai, 9, 9690 KLUISBERGEN

T 055/39.02.50

F 055/38.99.59

www.vanmaercke.com

info@vanmaercke.com

VAN RYSSELBERGHE BETON B.V.B.A. Gentsesteenweg 374, 9240 ZELE

T 09/367.59.11

F 09/367.59.12

www.vrb.be

info@vrb.be

VB BETON N.V. Industrieweg 10, 3840 BORGLOON

T 012/74.48.86

F 012/74.55.59

www.vbbeton.com

info@vbbeton.com

dakpannen@rbb.be

BETON235

63


FABRIKANTEN | FABRICANTS VERHELST BOUWMATERIALEN N.V. Stationsstraat 30, 460 OUDENBURG

T 059/25.50.50

F 059/25.50.26

www.verhelst.be

info@verhelst.be

VERHEYEN BETONPRODUCTEN N.V. Hoge Mauw 460, 2370 ARENDONK

T 014/68.91.50

F 014/68.91.51

www.verheyenbeton.be

info@verheyenbeton.be

WEBECO N.V. Hasseltstesteenweg 119 A, 3800 SINT-TRUIDEN

T 011/76.57.19

F 011/76.57.20

www.webeco.be

info@webeco.be

XELLA N.V. Kruibeeksesteenweg 24, 2070 BURCHT

T 03/250.47.00

F 03/250.47.06

www.xella.be

ytong-be@xella.com

GEASSOCIEERDE LEDEN | MEMBRES ASSOCIÉS BEKAERT www.bekaert.com building.benelux@bekaert.com

I-Theses www.i-theses.com info@i-theses.com

SIKA BELGIUM bel.sika.com info@be.sika.com

BETONX www.betonx.be info@betonx.be

ORA Management www.oramanagement.be olivier@oramanagement.be

WHITEBOX bvba www.rfem.be info@rfem.be

BM BETON www.bmbeton.be info@bmbeton.be

DECOMO, uw gevel in beton … Architectonisch beton staat garant voor een creatieve en duurzame oplossing voor uw gevel in prefab elementen, toegepast in zowel residentiële bouwprojecten, utiliteitsgebouwen als kantoorgebouwen. Met meer dan 35 jaar ervaring, is DECOMO de specialist inzake de productie van dit kwalitatief en uiterst hoogwaardig betonproduct op maat, dat tevens constructief kan worden aangewend. Wij bieden reeds vanaf de ontwerpfase van uw bouwproject een professioneel advies met aandacht voor een maximale integratie van functies in één prefab concept. Ontdek de voordelen van onze aanpak bij de uitvoering van uw DECOMO gevel in beton.

DECOMO, votre façade en béton … Le béton architectonique, c’est la solution durable et créative pour les éléments de façade de vos projets qu’ils soient résidentiels, utilitaires, ou immeubles de bureau. Avec plus de 35 ans d’expérience, DECOMO est le spécialiste dans le domaine de la préfabrication de ce produit en béton sur mesure, de qualité supérieure, et également utilisable comme élément structurel de l’édifice. Nous offrons un avis conceptuel dès la phase de l’élaboration de tout projet de construction et nous nous portons garant d’un suivi professionnel de la réalisation de votre façade en béton.

www.decomo.be 64

BETON235


Les véritables spécialistes utilisent de l’huile de décoffrage biodégradable.

Webeco.

Sterk in PREFAB

DWA inspectieputten inw. Ø600 – Ø800 – Ø1000 mm met PP bekleding. Buisaansluiting PP – PVC – HDPE – Gres.

www.webeco.be | T. +32 (0)11 765 719 | info@webeco.be

Respectez l’environnement en utilisant de l’huile de décoffrage biodégradable. Grâce à leur composition spécifique, les « lubrifiants biodégradables » sont plus facilement décomposés par les micro-organismes présents dans la nature. Il est recommandé de les utiliser pour les applications à huile perdue et pour celles présentant un risque accru pour l’écosystème. Lors de l’utilisation, l’huile de décoffrage peut se retrouver dans l’environnement et, en conséquence, nuire à la faune et à la flore. En optant pour une huile de décoffrage biodégradable, vous pouvez limiter l’impact environnemental et préserver la nature.

3275_VLB_Advert_BDO-Elephant_FR_Beton_A4.indd 1

BUIZEN | PUTTEN | KOKERELEMENTEN | LIJNAFWATERING | KEERWANDEN | MAATWERK | CABINES

Un message de www.valorlub.be

Valorlub est une initiative du secteur privé avec le soutien des trois autorités régionales.

7/10/13 16:37

WEBECO_adv_DWA PUTTEN_1-1pag.indd 1

23/02/17 14:09


BETON235

Echte specialisten gebruiken biodegradeerbare ontkistingsolie.

235 MAART MARS 2017

DOSSIER Beton & Esthetiek Béton & Esthétique

+ Veilig monteren Draag zorg voor het milieu, gebruik biologisch afbreekbare ontkistingsolie “Biologisch afbreekbare smeermiddelen” zijn producten die door hun samenstelling makkelijker door microorganismen in het milieu worden afgebroken. U kunt ze best gebruiken in toepassingen van verloren smering en in toepassingen met een verhoogd risico voor het milieu. Ontkistingsolie kan bij gebruik in het milieu terechtkomen en zo schade veroorzaken aan fauna en flora. Met biologisch afbreekbare ontkistingsolie kunt u de schade beperken en draagt u extra zorg voor het milieu.

3275_VLB_Advert_BDO-Olifant_NL_Beton_A4.indd 1

van prefab vloeren Montage en sécurité des planchers préfabriqués

Een boodschap van www.valorlub.be

Valorlub is een initiatief van het bedrijfsleven met de steun van de drie regionale overheden.

Afgiftekantoor Gent x - P2a9256

7/10/13 16:36


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.