Globe Magazine - januari 2017 by evofenedex

Magazine voor Internationaal Ondernemen

►Januari 2017 | nummer 416

The Greenery – Hagé International p.16

“Een goede inkoper is een goede verkoper.” 24 28 32 Balkan in Business Maak kennis met Albanië, Kosovo en Macedonië

Werken voor een Hollander Een Belg, Brit en Fransman delen hun ervaringen

Kansen in China: Shanghai Ruim 500 Nederlandse bedrijven hebben Shanghai al gevonden

Global network, here I come

We’ve been to the moon and back. We’ve mapped every square inch of our planet and yet there’s still so much more to discover. It’s a matter of seeing opportunities, not obstacles. And then being flexible enough to roll with them. To find out how our global team can help you connect in over 40 countries, go to ingwb.com.

World, here I come

GLOBE MAGAZINE

Magazine voor internationaal ondernemen

Op de cover Colofon Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen is het maandblad van Fenedex en richt zich op exporterende en internationaliserende Nederlandse bedrijven. Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen verschijnt 11x per jaar. Redactie Bart Jan Koopman (hoofdredacteur) Elmar Otten (eindredacteur) Marianne Elissen (redacteur) Willemijn Gwanmesia (redacteur) Dorine Noordam (redacteur) Contact redactie Fenedex Postbus 90409, 2509 LK DEN HAAG T 070 – 330 56 20 F 070 – 330 56 56 E redactie@globemagazine.nl

Frank Ocampo Sourcing Latin America & the Caribbean Hagé International (The Greenery) Meloenen in december? Ananassen onder de kerstboom? Geen probleem voor The Greenery. Inkoper Frank Ocampo regelt het voor supermarkten in binnen- en buitenland. Lees het interview op pagina 16.

Vormgeving Silo, Den Haag Druk Veenman+, Rotterdam Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen wordt milieuvriendelijk en op chloorvrij papier (TCF) gedrukt.

Abonnementen Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen wordt verspreid onder leden van Fenedex. Ontvangt u het magazine nog niet? Neem dan contact op met de redactie. Overige verspreiding Relaties van Fenedex in de politiek, bij ambassades en consulaten in het buitenland, werkgeversorganisaties, brancheorganisaties en docenten internationaal ondernemen in het HBO en MBO kunnen Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen toegestuurd krijgen. Verspreiding vindt plaats in controlled circulation. Overname Overname van artikelen en andere informatie is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie, mits met bronvermelding. Disclaimer Aan de totstandkoming van deze uitgave is uiterste zorg besteed. Fenedex en haar auteurs aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden noch voor de gevolgen hiervan. De inhoud van de artikelen hebben een informatieve strekking, zijn globaal en beschrijvend van opzet en kunnen niet worden gezien als juridisch advies. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

FOTO: IVO VAN DER BENT

Advertenties Mooijman Marketing & Sales, Julius Röntgenstraat 17 2551 KS DEN HAAG T 070 – 323 40 70 E dm@mooijmanmarketing.nl

“Je kunt geen goede inkoper wezen, zonder ook een goede verkoper te zijn. Je moet de hele keten kennen en weten waar jouw product uiteindelijk terecht komt.”

ISSN: 2352-5843

Januari 2017 / Nr. 416

Bent u al AGS-proof? Wij wel! De douanemodules van CustomsController®, direct duidelijk AGS is de nieuwe standaard voor uw douaneaangiften. Bestaande aangiftesystemen als Sagitta Invoer en Sagitta Uitvoer komen te vervallen. Bent u nog niet klaar voor AGS? Of heeft u uw douaneaangifte uitbesteed en wilt u in de toekomst meer grip op uw aangiften en écht in control zijn? Met CustomsController bent u optimaal voorbereid op de komst van AGS. Profiteer van onze direct duidelijke aanpak en dito support. Kijk voor meer informatie over AGS en de mogelijkheden van CustomsController op www.beurtvaartadres.nl/douane.

Over CustomsController® Met CustomsController doet u gemakkelijk en snel uw douaneaangifte. CustomsController is een webbased applicatie met een scala aan functionaliteiten. Een efficiënt online loket waarbij u zich nooit zorgen hoeft te maken over updates. Daar zorgen wij namelijk voor. CustomsController biedt onder andere de volgende modules: • AGS • Sagitta • Transit (Doorvoer) • EMCS • Trader at Exit • Portbase • E-Balie (APCS Antwerpen) • Management • Koppeling ERP/WMS/TMS • Automatische aangifteverwerking

GLOBE MAGAZINE

Voorwoord

Grensverleggend Op 1 januari 2017 is de nieuwe vereniging â&#x20AC;&#x2DC;evofenedexâ&#x20AC;&#x2122; een feit. Na een zorgvuldig en uitgebreid proces in de afgelopen jaren hebben de besturen, directies en leden van de verenigingen EVO en Fenedex besloten de krachten te bundelen en samen verder te gaan. Met hart en ziel internationaal ondernemen en logistiek nog beter met elkaar verbinden; voor onze leden en voor ondernemend Nederland als geheel. Wij hebben gemeend hiermee ook het goede voorbeeld te willen geven. Krachtenbundeling is zeker nodig op het domein van internationaal ondernemen. Op vele fronten wordt met andere private partijen en ook de overheid gewerkt aan het beter neerzetten van de dienstverlening. Met een nieuwe overkoepelende strategie is het mogelijk nog veel meer groei en succes voor onze prachtige exportsector te realiseren. Deze groei zal overigens allerminst meer vanzelf komen. Weliswaar geeft een bescheiden economische groei wat rugwind maar het externe klimaat blijft uitermate turbulent. In Europa gaan we een spannend verkiezingsjaar tegemoet. In Nederland voeren we als nieuwe vereniging campagne om onze tien punten nu al te maken en zo de kans te vergroten dat deze in een nieuw regeerakkoord worden opgenomen. Maar onze grootste zorg gaat uit naar het buitenland. Landen praten liever over het sluiten dan het openen van grenzen. Handelsakkoorden zijn niet populair. De Brexit dwingt tot damage control, nieuwe business is even niet aan de orde. De grote uitdagingen in deze wereld kunnen slechts in gezamenlijkheid worden aangepakt. En wij hebben als nieuwe vereniging veel, heel veel, in huis om onze leden te ondersteunen bij hun internationale ambities en grensverleggend bezig te zijn. Vanuit deze plek heet ik alle EVO-leden welkom en wil ik alle Fenedex-leden en andere stakeholders zoals onze docenten danken voor het vertrouwen in de afgelopen ruim zestig jaar. En ik spreek daarbij de hoop en verwachting uit dat we ook de komende jaren wederom op hun steun mogen rekenen. Aan ons zal het niet liggen. Prettige feestdagen en ik hoop velen van u te kunnen spreken in het nieuwe jaar,

Bart Jan Koopman Directeur evofenedex

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

Inhouds opgave

Export is import bij The Greenery Inkoper Frank Ocampo van The Greenery/Hagé International ziet zichzelf net zo goed als verkoper. De meloenen, ananassen en citrusvruchten die hij importeert, vinden hun weg naar Nederlandse én buitenlandse supermarkten en groothandelaren. l

Voorwoord 05

Grensverleggend

Column 09

Rijk rekenen

Expertise 13

Belangrijke wijzigingen 2017

Btw-wijzigingen en tips

Ervaring 16

The Greenery: geen export zonder import

Werken voor een Hollander

Ontmoetingen: EventRent & Neptunus

Verkenningen 24

Balkan in business

Spotlight op Tunesië

Kansen in China: Shanghai

Elke maand 10

Kort

Vreemde Zaken

Verenigingsnieuws

Fenedex Member Benefits

Export matters: Q&A

Agenda

Fenedex contact

Januari 2017 / Nr. 416

Btw-wijzigingen en tips 2017 Blijf op de hoogte van alle veranderingen op btw-gebied met ons overzicht. l

GLOBE MAGAZINE

Kansen in China: Shanghai In deze eerste aflevering van het vierluik Kansen in China besteden we aandacht aan Shanghai. Met ruim 24 miljoen inwoners de derde grootste stad ter wereld. l

Balkan in business

Internationaal zakendoen wordt steeds aantrekkelijker in AlbaniĂŤ, Kosovo en MacedoniĂŤ. Drie Nederlandse ambassadeurs vertellen waarom. l

Ontmoetingen: EventRent en Neptunus Twee ondernemers uit de evenementenbouw gaan in gesprek over de internationale aspecten van hun werk. l

Werken voor een Hollander Hoe is dat eigenlijk, werken voor een Hollander? Een Belg, Brit en een Fransman vertellen over hun ervaringen. l

Januari 2017 / Nr. 416

Vertrouwen verzekerd. Waar gehandeld wordt is Atradius. Wij helpen voorkomen dat bedrijven ten onder gaan aan vorderingen die te laat of niet worden betaald, wereldwijd. Door onze jarenlange ervaring en kennis van de markt kunnen onze klanten met vertrouwen de toekomst tegemoet zien â&#x20AC;&#x201C; zelfbewust, veerkrachtig en vooruitstrevend. Het is de perfecte balans tussen risicobeheersing en het bevorderen van handeldrijven, tussen zekerheid en vrijheid, tussen veiligheid en vertrouwen. Grijp uw kans en ontdek meer. Bel: 020 553 3131 Mail: sales.nl@atradius.com Bezoek: www.atradius.nl

Kredietverzekering | Incasso | Bedrijfsinformatie

GLOBE MAGAZINE

HEIN SCHOTSMAN

Rijk rekenen Economisch gezien was 2016 geen bijster spannend jaar. We zagen keurige, maar weinige spectaculaire groei in de VS, de eurozone en Nederland, zo tussen de 1,5 en 2%. Het was een jaar zonder crises, maar ook zonder hoogtepunten.

Column

Vanuit zijn optiek als econoom geeft Hein Schotsman commentaar op internationale handelsontwikkelingen.

De gevreesde aftakeling van de Chinese economie viel mee. Wie spektakel wilde, kon zich beter richten op het politieke toneel. Brexit en Trump waren de kernwoorden. Twee maal een les in nederigheid voor veel voorspellers. Wat is het verleidelijk om die twee gebeurtenissen op één hoop te gooien. De volzinnen liggen voor het oprapen. Als je angst zaait, ga je ellende oogsten. Als je oogkleppen opzet, laat je kansen liggen. Ik zou kunnen betogen dat het naïef is te denken dat het afschermen van een economie de welvaart verhoogt. En dat vrijhandel juist aan de basis staat van onze welvaart. Dat het bouwen van muren tussen landen leidt tot achteruitgang en armoede. Ik kan mijn mobieltje opvoeren en de vraag opwerpen hoe ik zou communiceren zonder vrijhandel. Via de postduif? Of wordt de muur zo hoog...? Achter mijn irritante, ironische toontje zou een hoop bezorgdheid zitten. Ik denk echt dat een aantal kostbare verworvenheden op het spel staat door Brexit en Trump. En ik vraag me af wat volgt als de verschillende verkiezingen in de EU dit jaar tot nieuwe gezichten zullen leiden, met introverte denkbeelden. Er staan dit jaar belangrijke verkiezingen op de rol. Denk aan onze eigen parlementsverkiezingen. Frankrijk wacht presidents- en parlementsverkiezingen en in Duitsland komt een nieuwe Bondsdag. Ik ben bezorgd dat kiezers zich rijk rekenen terwijl ze armer zullen worden (al is dat ‘arm’ uiteraard een relatief begrip). Dat als ze de vreemdeling buiten de poort houden, ze niet alleen de ander maar ook zichzelf tekort doen.

Hein Schotsman is Senior Economist bij ABN-AMRO

De vraag is echter wat ik bereik door dat te doen. Nu heb ik sowieso niet de illusie dat deze column de wereld gaat veranderen. Maar los daarvan: dit soort teksten wordt voortdurend gespuid en blijkbaar overtuigen ze niet. Gelijk hebben is iets anders dan gelijk krijgen. En je kunt een discussie winnen maar een vriend verliezen. We hebben dit jaar meer dan ooit mensen nodig die de verschillende perspectieven weten te verbinden. Dat klinkt wollig. Maar ik word in deze column geacht geen politiek te bedrijven. Anders had ik geschreven over de glimlach op mijn gezicht toen ik hoorde dat Angela Merkel er nog geen genoeg van heeft.

Januari 2017 / Nr. 416

43%

GLOBE MAGAZINE 2017

Kort nieuws

Kort MKB vaker actief over grens Kleine en middelgrote bedrijven zijn steeds vaker actief over de grens. Tot en met 2013 begonnen jaarlijks 5 à 6.000 Nederlandse bedrijven +4,8% met het exporteren van goederen. In 2014 waren dat er ruim 11.000. In totaal telt het CBS circa 90.000 exporterende mkb-bedrijven.

Zelfstandige mkb-bedrijven zijn verantwoordelijk voor ruim een kwart van de goederenexport. Het gaat daarbij vooral om in Nederland geproduceerde goederen. Dat blijkt uit de nieuwste Internationaliseringsmonitor van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), die dinsdag werd gepubliceerd. Het middenen kleinbedrijf zorgt voor 70 procent van de werkgelegenheid in het Nederlandse bedrijfsleven. Het speelt ook een grote rol in de internationale handel. Het totale mkb is goed voor 62 procent van de Nederlandse goederenexport. Dat aandeel is al jaren redelijk stabiel. l Bron: NRC.nl 43% Volledig bericht: bit.ly/2hgRKg0 2017

“Maak van Benelux logistieke proeftuin” Bedrijven en overheden moeten de Benelux, waar kortere procedures gelden

Januari 2017 / Nr. 416

dan elders in Europa, gebruiken als proeftuin voor logistieke innovaties die goederenstromen sneller en duurzamer maken.

Dit stellen de Nederlandse ondernemersverenigingen EVO en Fenedex en het Belgische OTM woensdag. De ondernemersorganisaties willen bijvoorbeeld de papieren rompslomp rond vrachtdocumenten digitaliseren, grensoverschrijdend vervoer van de iets langere 45-voetscontainer mogelijk maken, het gebruik van alternatieve brandstoffen stimuleren en de samenwerking tussen inspectiediensten, zoals de voedsel- en warenautoriteit en de douane, verbeteren. l Bron: Evo.nl Volledig bericht: bit.ly/2hgFtZ4

India speelt hard 43% spel met Nederlands handelsver2017 drag India weigert het handelsverdrag met Nederland te verlengen dat op 30 november afliep. Bedrijven die zakendoen met India dreigen daardoor in een zeer onzekere situatie te belanden.

Het verdrag met Nederland is toevallig het eerste verdrag van een Europese lidstaat dat afloopt, maar binnenkort volgen er meer. India heeft handelsverdragen met 45 landen opgezegd, waaronder de verdragen met vrijwel alle

EU-lidstaten, omdat het gunstigere voorwaarden wil. India is de handelsverdragen kritisch tegen het licht gaan houden nadat het van het Australische mijnbouwbedrijf White Industries een zaak verloor voor een internationaal arbitragehof. l

“Nederland hoogste tarieven importcontroles” Uit onderzoek van PWC blijkt dat de totale kosten voor importcontroles in Nederland zo’n 43 procent hoger liggen dan in bijvoorbeeld België. De Europese Unie schrijft voor 43% importcontroles minimumtarieven voor.

2017 stijgen de tarieven het In Nederland meest boven dit minimum uit. Ook blijkt dat aan belangrijke voorwaarden voor het doorberekenen van inspectielasten niet wordt voldaan. Het kabinet kent hier de richtlijn ‘Maat Houden’ voor. Volgens PWC wordt geen rekening gehouden met het effect van de tarieven op de internationale concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven. l Bron: transport-online.nl Volledig bericht: bit.ly/2gTJEcv

GLOBE MAGAZINE

Vreemde zaken ELMAR OTTEN

Vreemde Zaken

Veldverwarming Wel eens afgevraagd waarom het gras in voetbalstadions in de winter ook altijd groen is? Daar ligt veldverwarming onder. Met thermostaat en al. Robert Marks van VB Project – Pitch Solutions legt uit. Vloerverwarming, ok. Maar waarom een heel voetbalveld verwarmen? “Tijdens de winterperiode kan een veld bevriezen. Dit heeft een groot aantal nadelen, ten eerste natuurlijk dat het veld onbespeelbaar raakt. Een hard veld vergroot de kans op blessures, sneeuw zorgt voor glijpartijen en drassigheid. Bij bevriezing loopt de drainage niet meer, waardoor het smeltwater overdag niet wegloopt. Gras stopt onder de 7°C met groeien. Vooral op velden die intensief worden bespeeld, is een optimale groei niet altijd verzekerd. Terwijl de belangen in het internationale topvoetbal groot zijn; wedstrijden afgelassen is geen optie meer en topspelers kunnen alleen als het speelveld in perfecte conditie is topprestaties leveren. Met veldverwarming lukt dat.” Hoe werkt veldverwarming? “Het principe is eenvoudig: we warmen water op en laten dit via een leidingensysteem onder het gras door stromen. VB Project heeft, in eigen huis, een regelsysteem ontwikkeld voor haar veldverwarming. Gewoon via een touchscreen. Wij kunnen als de klant dit vraagt op afstand meekijken. Steeds meer Europese topclubs kiezen voor verwarming

onder de grasmat, steeds vaker in combinatie met licht- en watersystemen. Daarmee is de bespeelbaarheid van het veld verzekerd.” Wat is het mooiste project dat jullie hebben uitgevoerd? “In 2013 hebben wij het veld in Estadio Camp Nou voor FC Barcelona voorzien van een state of the art veldverwarmingsinstallatie. Hiervoor hebben wij een verwarmingssysteem ontwikkeld dat rekening houdt met de instraling van de zon op het veld. Delen van het veld die in de schaduw liggen kunnen eerder worden ingeschakeld ten opzichte van delen die in de zon liggen. Het gras in het stadion ziet er het hele jaar fantastisch uit!”

VB Project – Pitch Solutions Opgericht: 1966 Hoofdkantoor: De Lier Medewerkers wereldwijd: 42 Voornaamste exportproduct: glastuinbouwprojecten Voornaamste exportlanden: USA, Mexico, Japan, China Exportomzet: 60%

Hoe komen jullie aan contacten in de internationale voetbalwereld? “In Nederland zijn wij bekend bij alle Betaald Voetbal Organisaties en we hebben een goede relatie met deze clubs. Internationaal werken wij via partijen die als hoofdaannemers de venues gegund krijgen. Wij houden hiermee goed en kort contact, zodat we weten waar de nieuwe stadions gebouwd gaan worden. Internationaal benaderen we het veld als een totaalconcept, waarbij de ervaring van VB Group op het gebied van het regelen van het klimaat in kassen, goed van pas komt. Wij ‘begrijpen’ gras en spelen in op de behoeften van de plant. Samen met andere bedrijven proberen we dit als concept bij de stadions neer te leggen en zo te ont-zorgen en een efficiënt en duurzaam systeem aan te bieden.

Januari 2017 / Nr. 416

LSP Solutions is dé douane entrepot specialist! • Integra�e met NCTS, DEN regeling etc. • Geautoma�seerde maandelijkse aangi�es • Entrepot en vrije voorraad registra�e • Voordeligste douanewaarde berekenen • Entrepot type C en E • Hulp bij AEO cer�ﬁcering • Meer administra�ef en minder fysiek toezicht • Standalone of te koppelen aan uw WMS of ERP

Waarom een entrepot? tellen 1. Voorkomen, minimaliseren én uits van het betalen van invoerrechten ERP 2. Geïntegreerd gebruik met WMS / 3. Maandaangi�e met GPA n? 4. Benieuwd naar de andere redene

zie LSPsolutions.com/entrepot

LSP Solutions is uw partner in de besparing van tijd en geld met douane entrepot voor Nederland & België! Entrepot: NL & BE

Tel. (088) 20 20 300 mp@LSPsolutions.com | LSPsolutions.com

Streamlines Logistics • Stroomlijnt de logistiek met geïntegreerde oplossingen ontworpen voor industriële verzenders, logistieke dienstverleners en douane-agenten • Levert geïntegreerde oplossingen die uw zakelijke processen stroomlijnen, uw management ondersteunen en een platform bieden voor de toekomst

DOUANE EN ACCIJNZEN De Customs Streamliner® is de one-stop oplossing voor douanetechnische en fiscale optimalisatie van douaneagentschappen en departementen in de Benelux: GC, Fiscale Vertegenwoordiging, douane entrepots, economische regimes, PLDA, NCTS, EMCS, Sagitta en GPA in één high-tech communicatie omgeving.

LOGISTIEKE DIENSTVERLENERS Expediteurs en groupage bedrijven, scheepsagenten en logistieke dienstverleners hebben specifieke behoeften in automatisering. Stream Software is gespecialiseerd in deze zaken en biedt bedrijfsomvattende en flexibele oplossingen.

INDUSTRIELE VERZENDERS Industriële bedrijven hebben core ERP, maar wat met de logistiek? Stream Software brengt een oplossing om de logistieke departementen van de industriële bedrijven volledig te stroomlijnen en te integreren met ERP systemen zoals SAP.

GLOBE MAGAZINE

Vooruitblik

Belangrijke wijzigingen 2017 Rusland

Inzage in eigendomsstructuur van vennootschappen In december 2016 voert Rusland een nieuwe anti-geldwitwas richtlijn in. Het gaat om de Federale Wet Nr.215FZ “Aangaande wijzigingen in de Federale Wet op Tegenmaatregelen tegen de legitimisering (witwassen) van illegaal verkregen inkomsten en het financieren van terrorisme”. Tevens worden in verband hiermee straffen en boetes in de "Wet op de Adminstratieve Overtredingen van de Russische Federatie” gewijzigd. Vanaf 21 december 2016 moeten alle rechtspersonen in Rusland in staat zijn hun uiteindelijke beneficiaire eigenaren te identificeren en om de gegevens daarover in te dienen bij de daartoe aan te wijzen overheidsorganen van de Russische Federatie. l Bron: Juralink Volledig artikel: bit.ly/2himd9I

Mogelijke registratieplicht visumvrije reizigers Europa wil van iedereen die zonder visum de Schengenzone in reist, weten wie hij is en wat hij doet. Daarom moet iedereen met een nietEuropees paspoort in de toekomst

een vragenlijst invullen, voordat hij Europa binnenkomt. Die registratie kost 5 euro. Dat plan presenteerde de Europese Commissie in november. Ondank kritiek op het plan lijkt de kans groot dat het door de EU-landen en het Europees Parlement wordt geaccepteerd. l Bron: NOS.nl Volledig bericht: bit.ly/2gMlpgi

India

Fysieke ruimte vereist India staat het niet langer toe om gebruik te maken van virtual offices bij de opzet van een (dochter)onderneming aldaar. Er dient een fysieke ruimte te worden gehuurd, die het daadwerkelijk verrichten van de ondernemingsactiviteiten mogelijk maakt. l

Einde FORM.A

Bron: Van Velzen C.S.

Het certificaat FORM.A en de oorsprongsverklaring als bewijsstukken dat de ten invoer aangegeven goederen van oorsprong zijn, komen op 1 januari 2017 te vervallen met een voorwaardelijke uitloop tot 1 juli 2020. In de plaats daarvan komt een stelsel waarbij de exporteur zich bij de bevoegde autoriteiten in het betreffende ontwikkelingsland moet laten registreren. De exporteur verkrijgt dan de status van geregistreerd exporteur (REX) en mag zelf een verklaring omtrent de oorsprong van de goederen opstellen: het zogenaamde Attest van Oorsprong.De geregistreerde exporteurs worden opgenomen in een door de Europese Commissie beheerde databank die kan worden ingezien door zowel de douaneautoriteiten als de marktdeelnemers in de EU. Exporteurs van zendingen met een waarde tot en met € 6.000 behoeven zich niet te laten registreren om een Attest van Oorsprong af te geven. l

Italië, Duitsland, Frankrijk

Bron: Belastingdienst Douane

Bron: EVO-Fenedex

Minimumloonverplichting De Italiaanse regering heeft in navolging van andere Europese landen een wet aangenomen die het minimumloon voor werknemers van in het buitenland gevestigde werknemers garandeert. Hoe de Italiaanse wet precies zal worden ingevuld, is nog niet bekend. In Duitsland en Frankrijk geldt reeds een minimumloon. Chauffeurs, die in Frankrijk of Duitsland werkzaamheden gaan verrichten, moeten kunnen aantonen dat ze daarvoor ten minste het minimum uurloon uitbetaald krijgen van hun werkgever. Daarnaast zijn er nog andere administratieve verplichtingen. Het Duitse minimumloon wordt op 1 januari 2017 verhoogd van € 8,50 bruto per uur naar € 8,84. l

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

BTW-PLAZA

Blijf op de hoogte van alle veranderingen op btw-gebied met dit overzicht voor 2017.

2017

Btw-wijzigingen en tips Alle internationale btwregelgeving bijhouden is specialisme op zich, daarom heeft Fenedex-partner BTW-PLAZA de belangrijkste veranderingen voor u op een rij gezet. Btw-prioriteiten in 2017

Welke btw-aanpassingen staan op stapel binnen de Europese Unie? Een aantal btw-voorstellen van de Europese Commissie werden al aangenomen door de Europese Raad. Zo moeten de lidstaten verdere harmonisatie bewerkstelligen aangaande consignatie en call-of-stock leveringen waardoor hopelijk in nog meer lidstaten btw-vereenvoudigingsregelingen ingevoerd zullen worden. Maar ook de volgende onderwerpen hebben prioriteit: • Uitbreiding van het gebruik van het centrale EU-portaal voor elektronische diensten naar goederenleverin-

Januari 2017 / Nr. 416

gen door webshopondernemingen waardoor de, in verschillende landen verschuldigde, btw via één btwaangifte aangegeven kan worden en niet langer btw-registratie in ieder afzonderlijke lidstaat nodig is. • Het opheffen van de vrijstelling (22) voor import-btw bij invoer van goederen met lage waarde. • Invoer van een centraal audit systeem waarmee activiteiten van ondernemingen in verschillende lidstaten gelijktijdig gecontroleerd kunnen worden. • Het mogelijk maken van het toepassen van een verlaagd btw-tarief op elektronische boeken en kranten. Bulgarije verlaagt drempel Intrastat

Vanaf 1 januari 2017 worden de drempels voor het doen van de Intrastat-aangifte in Bulgarije verlaagd van BGN 260.000 naar 240.000 voor

goederen die geleverd worden naar andere EU-lidstaten en van BGN 460.000 naar 410.000 voor goederen die vanuit een ander EU-lidstaat binnenkomen in Bulgarije. Levert u met een webshop aan particulieren in Bulgarije en heeft u de drempel voor afstandsverkopen overschreden? Dan moet uw onderneming eventueel naast btw-aangifte in Bulgarije ook Intrastat-aangifte doen. Uitstelregeling import-btw wint aan populariteit

Slovenië voerde recent een verleggingsregeling voor invoer-btw in zoals wij deze al jaren in Nederland kennen. Dit houdt in dat de invoerbtw op de btw-aangifte voldaan kan worden en direct als voorbelasting in aftrek genomen kan worden. Noorwegen voert ook een dergelijk systeem in per 2017. Laat u voorlichten over de landen waar verlegging van

GLOBE MAGAZINE

Oostenrijk, Portugal en Polen. Ook Litouwen en Noorwegen stellen het indienen van een SAF-T file per 1 januari 2017 verplicht en de verwachting is dat op korte termijn veel landen zullen volgen. Uw onderneming kan, indien er btw-aangifteverplichtingen bestaan in deze landen, ook verplicht worden om deze datafile aan te leveren bij de lokale belastingdiensten. Laat u voorlichten of en welke data u in het betreffende land moet aanleveren. GCC staten voeren btw-systeem in

De GCC bestaat uit zes landen in het Midden-Oosten te weten: SaudiArabië, Oman, de Verenigde Emiraten, Qatar, Koeweit en Bahrein. Door de lage olieprijzen zien deze landen zich genoodzaakt om naar nieuwe inkomsten op zoek te gaan. De voornoemde landen willen hiervoor dan ook op korte termijn een btwsysteem invoeren. De verschillende lokale btw-wetgevingen zouden dan, net als in de Europese Unie, gebaseerd moeten zijn op een overkoepelende btw-richtlijn. de btw naar de aangifte mogelijk is en onder welke voorwaarden. Steeds meer landen willen met een soortgelijke regeling import stimuleren door btw-(voor)financieringslasten bij de ondernemer weg te halen. In Frankrijk is het recentelijk makkelijker geworden om de verlegging bij invoer toe te passen. Steeds meer landen voeren SAF-T verplichting in

SAF-T staat voor standard audit file for taxes. Het is een door de OESO ontwikkelde opzet voor een datafile, die de overheden eenvoudig meer inzicht moet geven in de transacties van ondernemingen. Hierdoor kunnen controles door de belastingdienst automatisch en doorlopend plaatsvinden. België en Nederland gebruikten al een soortgelijk dataformat en SAF-T is verder al verplicht in Frankrijk, Hongarije, Luxemburg,

De Verenigde Emiraten kondigden eerder aan op 1 januari 2017 het btw-systeem te willen invoeren, maar de richtlijn lijkt niet volledig klaar te zijn, waardoor deze landen waarschijnlijk genoodzaakt zullen zijn hun plannen uit te stellen. De andere landen van de GCC gaven eerder aan in januari 2018 het btw-systeem te willen invoeren maar in de wandelgangen gaan geruchten dat invoer in 2020 realistischer is. Oman en de Verenigde Emiraten lijken echter vast te houden aan januari 2018. Wijziging regels oninbare debiteuren

Vanaf 2017 wordt het 'non-betalingsvermoeden' in Nederland geïntroduceerd. Indien na 1 jaar een vordering niet betaald is, wordt 'vermoed' dat deze niet meer betaald zal worden. De leverancier mag het btw-bedrag

in de vordering terugvragen via de aangifte. De vordering wordt als negatieve (belaste) omzet opgenomen. Wordt de vordering alsnog betaald dan wordt de omzet wederom opgenomen in de aangifte over het tijdvak waarin de betaling ontvangen is. Teruggaaf buitenlandse btw

Btw op facturen uit andere EU-lidstaten gedateerd in 2016, kan teruggevorderd worden via de portal bij de Nederlandse belastingdienst. Dit is mogelijk tot 30 september 2017. Dien begin 2017 al uw teruggaveverzoeken in zodat u de deadline zeker niet zult missen. Overheid subsidieert inhuur internationale btw-specialisten

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken introduceerde in 2016 een kennisvoucher voor Nederlandse mkb-ondernemingen voor de inhuur van een internationale jurist, fiscalist of belastingadviseur. Met deze voucher kunnen mkb’ers een vergoeding krijgen van 50% van de kosten tot een maximum van € 2500! Het ministerie wil met deze tegemoetkoming de ondernemingen helpen hun positie op de buitenlandse markt te vergroten. De kennisvoucher kan aangevraagd worden bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl).

BTW- Plaza BTW-PLAZA, een initiatief van Van Driel Fruijtier btw-specialisten te Dordrecht, heeft als doelstelling het meest actuele en onafhankelijke btw-platform van Nederland te zijn. Op www.btwplaza.nl kunt u een compleet en actueel btw-handboek, diverse modellen en schema’s, het laatste (inter)nationale btw-nieuws en btw-kennis per beroepsgroep, branche en bedrijfstak vinden. Leden van Fenedex genieten tot 20% korting op diverse diensten.

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

ELMAR OTTEN EN ARLETTE VAN DER VLIET IVO VAN DER BENT

Nederland is een top 5 speler als het gaat om de export van fruit. Wat we niet zelf telen, halen we gewoon elders. Export is import.

The Greenery - Hagé International

Geen export zonder import In de internationale handel liggen export en import soms dicht bij elkaar. Inkoper Frank Ocampo van The Greenery - Hagé International ziet zichzelf ook als volwaardig verkoper. De meloenen, ananassen en citrusvruchten die hij importeert, vinden hun weg naar Nederlandse én buitenlandse supermarkten en groothandels.

Wie bij The Greenery in Barendrecht naar binnen stapt, komt in een koffiebar terecht waar ook heerlijke smoothies en vers fruit te krijgen zijn. Hoe kan het ook anders bij een internationaal groente- en fruitbedrijf. Nadat we ons met espresso, verse muntthee en mandarijntjes in het kantoor van Frank Ocampo geïnstalleerd hebben, begint hij enthousiast te vertellen: “The Greenery is in 1997 opgezet als coöperatie. Er zijn ruim vierhonderd Nederlandse telers gecommitteerd en gelieerd aan ons. Wij vermarkten hun producten en behartigen hun belangen. Ook een aantal buitenlandse telers zijn bij de coöperatie aangesloten. We hebben bijvoorbeeld een eigen mangofarm in Brazilië. Ik werk zelf bij Hagé International, dat is de importtak van The Greenery, die exoten of producten, die in Nederland buiten het seizoen zijn, uit Europa of van overzee haalt. Onze klanten zijn voornamelijk Nederland-

Januari 2017 / Nr. 416

se maar ook internationale supermarkten, de verwerkende industrie, cateraars en groothandelaars.” Er zijn veel importeurs van groente en fruit. Waarmee onderscheiden jullie je ten opzichte van de concurrentie?

“Dankzij ons grote netwerk van telers kunnen we een jaarrond totaalassortiment aanbieden in elke gewenste kwaliteit. Ook biologisch. Andere coöperaties zijn vaak alleen gericht op teelt in Nederland en importeurs doen vaak echt alleen maar import. We hebben veel geïnvesteerd in logistiek. Hierdoor hebben we uitgebreide distributiemogelijkheden om producten via de kortst mogelijke keten, zo vers mogelijk aan onze klanten te leveren. Dankzij track and trace kun je onze producten van teler tot klant volgen. Op onze site verseoogst.nl volgen we consumententrends en wat we daar leren delen we graag met onze klanten. Innovatie zit hem ook in bepaalde rassen die wij samen met telers hebben ontwikkeld, bijvoorbeeld de Sweet Sensation peren of snacktomaten.”

GLOBE MAGAZINE

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

Voor de import werken jullie met een netwerk van buitenlandse telers, hoe vinden jullie die?

“Nieuwe telers vind je op beurzen, je hebt een grote AGF-beurs in Berlijn die wereldwijd georiënteerd is, je hebt wat regionale beurzen in Mexico, in Amerika, in Madrid. En je hebt natuurlijk je eigen contacten die je opdoet als je een keer wat los moet bijkopen op de markt of bij een andere producent. Wij willen niet met zo maar elke teler werken maar andersom geldt dat ook. Overzee zie je dat telers een commitment willen hebben. Goede telers met een goed product denken actief na over het vermarkten van hun fruit. Als je kunt laten zien dat je de afzetkanalen hebt, dat je programma’s hebt lopen, dan kun je makkelijker met de grote internationale telers samenwerken. Dat zijn ook de telers die voor ons toegevoegde waarde hebben,

Januari 2017 / Nr. 416

die de juiste kwaliteit hebben, die met september zijn het voornamelijk kunnen voldoen aan maatvoering en Spanje maar ook Italië en Grieduurzaamheidseisen. Dit laatste is kenland, die de meloenen leveren. voor ons zeer belangrijk, onze telers Sommige Spaanse leveranciers telen moeten diverse certificaten bezitten. in het winterseizoen groenten en Dat is soms lastig. Telers die én kwatomaten voor ons en in de zomer liteit leveren én voor de juiste prijs én telen ze onze meloenen. Dit zijn gecertificeerd zijn, kom je niet overal partners waar we dus een intensief tegen. Ik werk nu drie jaar samen met samenwerkingsverband mee hebben. een teler die nu het stadium heeft In Brazilië werken we met een vijftal bereikt dat zijn producten de supertelers en ik kan met trots zeggen dat markt in kunnen. Het is dus ook iets daar de top drie van Brazilië bij zit. In waar je samen naar toe werkt. Centraal-Amerika werken we met de Het hoort bij mijn werk om het juiste beste twee telers. Met beste bedoel ik product te vinden en de continuïteit dat ze kwaliteit hebben, continuïteit te waarborgen. We moeten bijvoorbieden maar ook het volume aan beeld jaarrond meloenen kunnen kunnen dat supermarkten vragen. De leveren. Het overzeese seizoen producten die ik behartig komen in begint in Brazilië in principe voor 100% uit september, dat loopt eigen import.” tot januari, febru“Ik bemoei me ari. Van februari tot Hoe komt de met alles wat mei komen ze uit effect heeft op de inkoopprijs tot stand? Centraal-Amerika “We werken met verkoopprijs.” diverse constructies. en van mei tot en

GLOBE MAGAZINE

Het kan op basis van een commissie zijn, al is dat de laatste jaren wat afgenomen. Een teler krijgt dan na verkoop van het product uitbetaald. Dat kan een marktconforme prijs zijn of op basis van wat onze klant heeft betaald. We kunnen inkopen op basis van een contractprijs of een vaste jaarprijs afspreken. We werken ook met teeltvoorschotten, zodat de leverancier investeringen kan doen en wat cashflow heeft.” Vraag en aanbod zijn niet altijd even groot. Er kan een misoogst zijn. Beïnvloedt dat de prijs?

“Een misoogst heeft een effect op de prijs die op de wereldmarkt wordt betaald. Natuurlijk heb je wel eens een seizoen met droogte te maken of extreme weersomstandigheden. Daardoor kan er een aantal weken minder fruit op de markt komen. Dat betekent niet dat de leverancier mij opeens een hogere prijs gaat vragen, want daar hebben we afspraken over gemaakt. Het heeft wél impact op de prijs die je in Nederland moet hanteren naar klanten toe. Er is in zo’n situatie weinig fruit beschikbaar, dus dat moet je gaan verdelen. Er zijn contracten waar je aan moet voldoen tegen een vaste prijs. Bij andere contracten geldt de weekprijs. Je wilt ook loyaliteit belonen. Een klant die iedere week een vrachtwagen meloenen afneemt voor een bepaalde prijs, bedienen we ook graag in tijden van schaarste. Zelfs als je die lading op de vrije markt voor het drievoudige zou kunnen verkopen. Er spelen dus allerlei factoren mee. We kijken ook naar de impact voor onze telers. Als een trouwe teler van ons een slecht seizoen heeft, bijvoorbeeld omdat de kwaliteit tegenvalt of de marktprijzen heel laag zijn, dan ondersteun ik die. Je wilt allebei je

“Steeds vaker maakt een goede logistiek het verschil.” kostprijs, je dekking en een beetje marge halen. Dat is de enige manier om op lange termijn een samenwerking in leven te houden. Je wilt dat je telers volgend jaar ook nog bestaan. Ik probeer zelf altijd voor 60-70% van het volume dat ik importeer vooraf afspraken te maken met onze klanten. Dat geeft mij, maar ook de teler, een basis en een stuk rust om vanuit te werken. De overgebleven 30-40% is flexibel. Een grote retailer kan bijvoorbeeld een keer een actie doen waardoor de afzet vervijfvoudigt. Het is de kunst om dan het product vanuit de eigen kanalen te leveren.”

importeurs, service providers, waarin we ons committeren om alle handel zo duurzaam mogelijk te telen en in de hele keten verantwoord bezig zijn. Zodat er geen kinderen in China onze producten staan in te pakken of onze medewerkers onbeveiligd door de loods lopen. Verstandig inkopen hoort er wat mij betreft ook bij. Er zijn nog steeds importeurs die hele bulkladingen van een product importeren waar helemaal geen markt voor is. Dan moet het tegen dumpprijzen worden verkocht. Andere leveranciers kunnen daardoor het loodje leggen. Het kan pure dommigheid zijn, maar het

Heb je als inkoper ook een rol in de verkoop?

“Jazeker, als inkoper heb je een adviserende rol. Door de recente orkaan in Costa Rica zijn er bijvoorbeeld veel minder containers met ananas geladen dan gepland. Een hoop zijn er op de kade blijven staan. Dat betekent dat wij minder binnen krijgen, maar veel andere importeurs hebben misschien wel helemaal niets ontvangen. We hebben natuurlijk wat vaste verplichtingen, maar voor het deel dat over is, kunnen we een betere prijs vragen. Daar kun je net wat extra marge pakken om in slechtere tijden zelf weer op te teren.” Speelt MVO binnen The Greenery?

“Maatschappelijk verantwoord ondernemen is voor The Greenery heel belangrijk. We hebben een convenant ondertekend samen met andere partijen als supermarkten, andere

Januari 2017 / Nr. 416

Wij geven uw grenzeloze ambities een vliegende start.

Een vreemde taal, cultuur en manier van zakendoen; kennis waarover wij beschikken en die wij graag met u delen. Wij zoeken voor u een lokale collega, met kennis van het land ĂŠn de markt. En die qua ambitie matcht met uw ambitie. Met de juiste aanpak en mensen ligt de wereld voor u open!

Wij matchen internationale ambities www.velde.nl/internationaal BelgiĂŤ | Duitsland | Frankrijk | United Kingdom

GLOBE MAGAZINE

gebeurt ook bewust om een marktpositie te veroveren. In mijn optiek is dat niet ethisch verantwoord. Niet naar de samenleving, niet naar de teler, niet naar jezelf en niet naar je klanten. Want uiteindelijk krijg je op deze manier slechte, verouderde producten in de schappen. Zelf wil ik altijd versheid kunnen leveren. Liever wat vaker kleinere maar verse ladingen importeren waarvan je volgens de 70-30% regel weet waar ze heen gaan, dan op de gok bulk importeren.”

de markt. Je moet zorgen voor een goede concurrerende prijs. Logistiek wordt meer en meer een punt waarin je het verschil kúnt maken. De tijd dat leveranciers een lading opstuurden en wel zagen wat er van kwam bestaat niet meer. Leveranciers investeren in nieuwe teelttechnieken, hebben te maken met extreme weersomstandigheden en willen dus ‘vast geld’ voor een product dat ze speciaal voor ons telen. Het verschil maak je steeds vaker bij andere partners in de keten. Het binnenlands transport, de rederij, lossingskosten.

Wat doen jullie aan export?

“We exporteren naar Europa, de VS, Omdat we voor diverse bedrijven het Midden-Oosten, Rusland. Onze ook de logistieke service provider import proberen we zoveel mogelijk zijn, is het voor ons ook een business als directe verlading te doen. Dus op zich en streven we er naar om zo ananas uit Costa Rica, knoflook uit goed mogelijk volgens het ‘just in China, mango uit Mexico gaat in time’ principe te werken. sommige gevallen direct vanuit het Bij sommige klanten hebben we drie land waar het geteeld wordt naar de laadmomenten op de dag om een zo eindklant. Dat kan in Europa zijn hoog mogelijke versheid te garanmaar ook in het Midden-Oosten deren.” of Rusland. Als je kijkt naar ananas Bemoei je je daar “Je kunt geen uit Costa Rica, dat zelf ook wel eens goede inkoper is vanaf het momee? wezen, zonder een ment van oogst tot “We hebben een goede verkoper het in Nederland logistieke afdebinnenkomt drie ling, we hebben te zijn.” weken onderweg. een douaneafdeHet komt dan nog in goede conditie ling, een expeditie. Die verzorgen in binnen, maar om het nog een week principe de hele afhandeling, maar op transport naar Rusland te sturen, ik zit er persoonlijk altijd bovenop dat gaat ten koste van de kwaliteit. omdat het allemaal van invloed is Wij verzorgen vanuit Nederland de op de uiteindelijke verkoopprijs. Er verscheping en de hele papiermolen. speelt van alles: de reguliere geograSoms het in- en uitklaren. Vooral de fische verschuiving van het aanbod documentatie om aan alle fytosanigedurende het seizoen, invoerrechtaire eisen te voldoen is veel werk.” ten die worden verhoogd waardoor je vooraf extra wilt verschepen. Ook met het uitonderhandelen van Wat zijn de grootste uitdagingen nieuwe zeevrachten zit ik er altijd bij het leveren aan de bovenop. Soms heb je twee rederijen internationale retail? die ogenschijnlijk dezelfde prijs “Vier factoren spelen mee: prijs, hanteren maar waarvan er een een logistiek, versheid en de kennis van

kortere transit time heeft. Het is niet voor niets dat logistiek en sourcing bij ons op directieniveau vertegenwoordigd zijn.” Tot slot, wat maakt volgens jou een goede inkoper?

“Je moet beseffen dat je van twee partijen afhankelijk bent. Je hebt de klant, die de vraag bepaalt en de teler die het product moet leveren. Met beide partijen moet je een goede verstandshouding hebben. Je kunt niet voor honderd procent voor de teler gaan maar ook niet alleen aan je eigen afnemer denken. Je moet de gulden middenweg vinden. Daarvoor moet je wel weten waar jouw product uiteindelijk terecht komt en tegen welke prijs. Al zitten er vijf partijen tussen, je moet de hele keten kennen. Je kunt geen goede inkoper wezen, zonder ook een goede verkoper te zijn.”

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

WOUTER PLOMP, DEWI VAN DE WEERD, GERRIE WILLEMS X

Internationaal zakendoen wordt steeds aantrekkelijker in Albanië, Kosovo en Macedonië. Drie Nederlandse ambassadeurs vertellen waarom.

Albanië, Kosovo, Macedonië

Balkan in business Een uitstekende ligging, een overvloed aan natuurlijke hulpbronnen, gekwalificeerde en jonge arbeidskrachten, alsmede een steeds beter wordend ondernemingsklimaat dat voordelen biedt en motiveert om zaken te doen. Dit zijn slechts een paar van de redenen, waarom Albanië, Kosovo en Macedonië de aandacht van buitenlandse investeerders verdienen. Nederland heeft een positieve reputatie in deze landen en kent een lange geschiedenis met betrekking tot het mobiliseren van kennis en expertise om er de economische ontwikkeling te ondersteunen en het lokale ondernemingsklimaat te verbeteren.

Hoewel de landen nog aanzienlijke uitdagingen kennen, bijvoorbeeld op

Januari 2017 / Nr. 416

het vlak van de rechtsspraak, corruptie, infrastructuur en onderwijs, is met de Nederlandse hulp, zeker in Albanië en Macedonië, een goede basis gelegd voor succesvol Nederlands ondernemerschap. Veel Nederlandse bedrijven hebben hun weg al gevonden, maar er is potentie voor meer. Als ambassades in Tirana, Pristina en Skopje hebben wij daarom de handen ineen geslagen om Nederlandse bedrijven te wijzen op kansen en waar nodig te ondersteunen. Meer economische samenwerking is goed voor zowel de groei en banen in Nederland, als de ontwikkeling van de lokale economie. Concurrerende sectoren

Als u orchideeën koopt om uw huis op te fleuren, is de kans groot dat de planten werden gekweekt in een hightech kweeklaboratorium in Macedonië. En wanneer u nieuwe

GLOBE MAGAZINE

vuilniszakken koopt in de superen maatschappelijk verantwoord onmarkt, ontdekt u misschien dat deze dernemen mee. Dankzij de gezamenwerden geproduceerd in een modern lijke inspanningen van de ambassades productiebedrijf in Kosovo. Framen het bedrijfsleven worden deze bozen zijn door Nederland geïntrobeschouwd als Nederlandse exportduceerd in Albanië, waar het milde producten. klimaat zorgt voor meerdere oogsten per jaar. De ontwikkeling Veel Nederlandse van software en “Albanië is de bloemenkwekers ICT-ondersteuning snelst groeiende en groente- en is een van de snelst fruittelers zijn al economie op de groeiende en dyactief in de agranamische sectoren Balkan.” rische sector, die dankzij de hoge gekenmerkt wordt kwaliteit van ardoor een gunstig klimaat, natuurlijke beidskrachten. Nederlandse bedrijhulpbronnen, een lange traditie en de ven zijn voornamelijk betrokken bij beschikbaarheid van gekwalificeerd aangepaste softwareontwikkeling en personeel. e-learning programma’s. Andere sectoren zijn onder andere: In de textiel- en leersector hebben toerisme en agro-toerisme, wateral diverse populaire merken voor zuivering en -management, energie deze regio gekozen om hun kleding (efficiency / duurzame energie), inte produceren. Afgezien van de frastructuur en ruimtelijke ordening knowhow en investeringen brengen en de auto-industrie. Nederlandse bedrijven ook fair trade

De hoofdstad van Macedonië, Skopje, is al 3500 jaar bewoond.

Albanië timmert aan de weg

Albanië heeft, gelegen aan de Adriatische kust en met twee zeehavens, een aantrekkelijke geografische ligging. Van een voorheen gesloten, centraal geleide staat, ontwikkelt het land zich tot een moderne open markteconomie. Albanië heeft een geliberaliseerde handelspolitiek, een stabiele munt en potentieel in een aantal strategische sectoren. Het verbeteren van het ondernemingsklimaat heeft de aandacht van de overheid. Nederland is van oudsher een goede partner van Albanië. Zo biedt Nederland ondersteuning op belangrijke terreinen zoals landbouw en waterbeheer, de financiële sector en opbouw van de rechtsstaat. Met hulp van de ambassade is dit jaar een netwerk van vrouwelijke ondernemers gelanceerd en in het kader van initiatieven op het vlak van agro-toerisme, textiel en leer wordt aandacht besteed aan de promotie van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Met onze waterexpertise wordt een waterkennisacademie opgezet. Rabobank ondersteunt de opzet van zijn Albanese equivalent. In 2016 was Nederland de één na grootste investeerder in Albanië, o.a. in de ICT-industrie, financiën en verzekeringen, elektriciteit, gas, mijnbouw en winning van delfstoffen. In het land zijn meer dan veertig Nederlandse bedrijven actief. De laatste jaren hebben het IMF en de Wereldbank de Albanese autoriteiten aangespoord de macroeconomische en fiscale stabiliteit te handhaven. Met succes zijn Albanese inspanningen ondersteund om de juiste zakelijke voorwaarden te scheppen via hervormingen op terreinen als bouwvergunningen, bescherming van minderheidsinvesteerders, grensoverschrijdende handel, de kosten van bedrijfsregistratie, het registreren van eigendom en het verbeteren van de toegang tot

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

financiering. Albanië steeg 32 plaatsen op de Wereldbank Doing Business Index 2017 en is de snelst groeiende economie op de Balkan. De belangrijkste uitdagingen voor Albanië zijn de herinrichting van de publieke sector, verbetering van de wetgeving op het vlak van export en economische activiteit, corruptiebestrijding en verbetering van de economische en sociale infrastructuur.

Waarom investeren in Albanië? • Uitstekende strategische ligging met zeehavens; • Vrijhandelsovereenkomsten met de CEFTA, de EFTA en andere landen; • Verdragen om dubbele belasting te vermijden met meer dan 30 landen; • Vakmanschap en concurrerende arbeidskosten; • Lid van IMF sinds 1991, WHO sinds 2000, NAVO sinds 2009; • Stabilisatie- en associatieovereenkomst met de EU, kandidaat-lidstaat sinds 2014. Kosovo ontwikkelt zich tot markteconomie

Uitzicht over Prizren, Kosovo.

in Kosovo is een prioriteit voor de Kosovaarse overheid. Nederland zet zich in voor de ontwikkeling van de private sector en het lokale middenen kleinbedrijf, en verbetering van het ondernemingsklimaat. Er zijn verschillende financieringsprogramma’s (van o.a. RVO.nl) die ook investeringen door Nederlandse bedrijven kunnen ondersteunen. Kansen voor economische samenwerking tussen Kosovo en Nederland zijn vooral te vinden in de landbouw, energie en ICT. Nederland behoort de afgelopen vijf jaar tot de top tien handelspartners van Kosovo. Momenteel zijn tien Nederlandse bedrijven in Kosovo gevestigd.

Als jongste land op de Balkan is Kosovo – onafhankelijk sinds 2008 – ook het jongste qua bevolking met 70% van de mensen jonger dan 35 jaar. Gelegen in het hart van de Balkan is Kosovo een natuurlijke brug tussen de landen Voor investerende van Zuidoost Eubedrijven die zich ropa. In april 2016 “Kosovo heeft een richten op lage is de Stabilisatie- en associatieovereen- kosten en toegang Associatieoverde Europese komst met de EU.” tot eenkomst (SAO) markten is Kosovo tussen de Europese een aantrekkelijke Unie en Kosovo van optie. Voordelen kracht geworden, wat voor Kosovo zijn er op het vlak van de eenvoudige een belangrijke stap is op weg naar bedrijfsregistratie, transparante wetintegratie in de EU. ten, gunstige belastingen, een ontOntwikkeling van de economie wikkelde arbitrage en de overvloed

Januari 2017 / Nr. 416

aan natuurlijke hulpbronnen. In het rapport van de Wereldbank Doing Business 2017 is Kosovo 26 plaatsen geklommen, waarmee het een van de meest dynamische hervormers in de regio is. Het gebruik van de euro als nationale munteenheid zorgt voor monetaire stabiliteit.

Waarom investeren in Kosovo? • Stabilisatie- en associatieovereenkomst met de EU op 1 april 2016 van kracht geworden / EUcompatibele wetgeving; • Belastingvrije handel voor de Amerikaanse markt, een vrijhandelsovereenkomst met Turkije en liberale handelsregelingen met Japan en Noorwegen; • Jonge en beschikbare arbeidskrachten; • Lage bedrijfskosten en de meest concurrerende loonkosten in Europa; • Belastingvoordelen. Macedonië: meer dan toerisme

Sinds de onafhankelijkheid in 1991 en ondanks recente politieke instabiliteit is Macedonië uitgegroeid tot een macro-economisch stabiel

GLOBE MAGAZINE

land met lage inflatie en een van de laagste begrotingstekorten in Europa. Toetreding tot de EU en het NAVOlidmaatschap zijn hoge prioriteiten voor Macedonië, maar vooruitgang van het land richting EU- en NAVOlidmaatschap wordt bemoeilijkt door het geschil met Griekenland over de naam van het land. Macedonië en Nederland hebben in de afgelopen 25 jaar sterke economische banden ontwikkeld. Nederland is een van de top vijftien handelspartners en de grootste buitenlandse investeerder in Macedonië in de afgelopen vijf jaar. De ambassade heeft goede contacten met een groot deel van de meer dan 170 bedrijven van Nederlanders in Macedonië, vooral in de landen tuinbouw, textiel en confectie, ICT dienstverlening, machine-industrie en de groothandel.

de publieke sector, de versterking van de rechtsstaat en het gerechtelijk apparaat en de modernisering van het onderwijssysteem.

In het Doing Business rapport van de Wereldbank kwam Macedonië in de afgelopen vier jaar als beste hervormer in Zuidoost-Europa uit de bus en als 10de in de wereld in termen van Ease of Doing Business. Met de op twee na laagste totale belastingdruk in de wereld (12,9%) is Macedonië bovendien aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders. Een nieuw bedrijf kan binnen vier uur worden geregistreerd. Er zijn aantrekkelijke steunpakketten van de overheid beschikbaar voor buitenlandse investeerders, zowel in de Vrije Economische Zones als in het hele land.

Meer weten? Albanië, Kosovo en Macedonië ontwikkelen zich in rap tempo tot opkomende markten die interessant kunnen zijn voor het Nederlandse bedrijfsleven. Als Nederlandse ambassadeurs in de drie landen zetten wij erop in om bedrijven hier maximaal van te laten profiteren. Bedrijven vinden over het algemeen zelf heel goed hun weg, maar waar nodig staat onze deur open om met u van gedachten te wisselen. In onze ambassades werken kundige mensen die bekend zijn met de lokale gebruiken. Zij zijn op de hoogte van de kansen, maar kunnen u ook waarschuwen voor veelvoorkomende valkuilen. Wij hebben een breed netwerk en de juiste ingangen.

Afgezien van de Stabilisatie- en associatieovereenkomst met de EU heeft Macedonië vrijhandelsovereenkomsten met de CEFTA- en de EFTA-landen, alsmede bilaterale vrijhandelsakkoorden met Turkije en Oekraïne. Deze verschaffen gratis toegang tot markten met meer dan 650 miljoen consumenten. Om het ondernemingsklimaat verder te verbeteren dient Macedonië zich te concentreren op hervorming van

Macedonische Kamer van Koophandel actief, de NL Chamber in Macedona.

Waarom investeren in Macedonië? • Macro-economische en fiscale stabiliteit; • Lage kosten; • Aantrekkelijk pakket belastingmaatregelen en prikkels in de Vrije economische zones; • Gemak van zaken doen; • Jonge, beschikbare en concurrerende arbeidskrachten; • Nabijheid van de Europese markt en de toegang tot meer dan 650 miljoen consumenten; • Solide infrastructuur (transEuropese corridors 8 en 10); • Bescherming van investeerders.

Kom daarom eens langs of volg ons op social media om op de hoogte te blijven van toekomstige road shows en handelsmissies over en in de regio. Of kijk eens op onze gezamenlijke website voor economische informatie, de DutchBalkan Business Hub. In Macedonië is bovendien een Nederlands-

Nuttige adressen • albania.nlembassy.org of TIR@minbuza.nl • kosovo.nlembassy.org of PRI@minbuza.nl • macedonia.nlembassy.org of SKO-EA@minbuza.nl • www.balkanbusiness.nl • www.nlchamber.com of smit@nlchamber.org.mk

 Wouter Plomp is ambassadeur in Macedonië  Dewi van de Weerd is ambassadeur in Albanië  Gerrie Willems is ambassadeur in Kosovo

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

DAAN VAN BOXTEL

Hoe is dat eigenlijk, werken voor een Hollander? Een Belg, Brit en een Fransman vertellen over hun ervaringen.

Werken voor een Hollander Korte communicatielijnen, weinig hiërarchisch en een informele werksfeer. Slechts enkele clichévoorbeelden die naar voren komen als het over werken voor een Nederlands bedrijf gaat. Maar hoe ervaart de buitenlandse collega die op afstand werkt nu daadwerkelijk de bedrijfscultuur van een Hollandse organisatie en hoe gaat hij of zij daarmee om? Een aantal buitenlandse werknemers vertelt over de ervaringen.

wilde werken. Met AmbaFlex kwam de mogelijkheid om voor een Nederlands bedrijf de sales in een internationale regio te leiden, dat was de perfecte uitdaging voor me.”

Uitdaging Veel Nederlandse ondernemingen willen hun succes de grens over tillen. In de wetenschap dat hun Nederlandse manier van werken in eigen land zijn vruchten heeft afgeworpen, willen ze die strategie ook in de buitenlanden uit gaan zetten. “De manier van zakendoen “Het was een bewuste keuze om voor in België is heel anders, een Nederlands “Het was een een internationaal bedrijf te gaan bedrijf moet daar rekening mee willen bewuste keuze werken”, vertelt de Belgische commerhouden,” geeft Warlop aan. “Wat ik merk om voor een ciële man van Valmont, Brecht Warlop. is dat vooral de klanten in Nederland internationaal “Dit wilde ik graag omdat er in een interminder kritisch zijn. In België zijn ze veelbedrijf te gaan nationaal bedrijf meer mogelijkheden eisender. Ze zoeken meer een partnerzijn qua toekomstperspectief, maar ook ship op lange termijn, dus de overtuiwerken.” vanwege de brede functie-inhoud. Het is gingsfase duurt langer. In Nederland fijn om veel verantwoordelijkheid te krijgen en hét gezicht kom je sneller tot zaken, maar je kunt klanten ook zomaar in België te zijn voor Valmont. Het Nederlandse hoofdkanweer verliezen. In België moet je vertrouwen opbouwen, toor is gunstig vanwege de taal en de korte afstand.” Ook maar als je een klant binnen hebt, is het vaak een klant de Brit Stephen Belfort, Area Sales Manager UK, Ierland voor het leven. Meer loyaliteit.” Het andere cultuurtje en Scandinavië bij AmbaFlex, had zo zijn specifieke vergde wat gewenning, zowel voor hem als andersom redenen om voor een buitenlands bedrijf te werken, maar voor zijn nieuwe werkgever. “Maar nu loopt het heel niet in het bijzonder een Nederlandse organisatie. “Door goed. Vanuit Nederland is het duidelijk wat men van mij mijn eerdere ervaringen met zowel Britse als niet-Britse verwacht en er wordt rekening gehouden met de andere ondernemingen, wist ik dat ik voor een overzees bedrijf markt in België.” Belfort was zich bewust dat hij in een

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

andere cultuur terechtkwam en roemt zijn huidige werkniet door. Ik krijg de kans om input te geven en daar wordt gever. “De verschillen zitten vooral in de werkethiek van ook echt naar geluisterd.” de collega’s, het enthousiasme, de drive en de focus op het uiteindelijk doel van de onderneming.” Enkel oplossingen Pierre Kervegant, salesverantwoordelijke Frankrijk en De kunst om met de Nederlandse clichés rondom de Maghreb voor Firestone Industrial Products, ziet de bedrijfscultuur om te gaan, zit hem vooral in de houding Hollandse directheid als iets positiefs in zijn dagelijkse vanuit een nieuwe collega. Buitenlandse professionals werkzaamheden. “Het voorkomt sluimedie met een positieve, open blik hun rende discussies tussen collega’s. Het “Een positieve, nieuwe baan instappen, waarderen heeft een gunstig effect op de resultaten de manier van aanpakken van de open blik is van zowel de medewerkers als het bedrijf Nederlandse bedrijven en zijn vaak op noodzakelijk.” zoek naar deze werkwijze. Rasoptimist in zijn geheel.” Hij geeft wel aan dat het ook voor hem aanpassen was. “Als je er Kervegant verwoordt het zo: “Problemen niet op voorbereid bent dan kan het negatief overkomen.” bestaan niet, enkel oplossingen. Ik pas me heel makkelijk aan situaties aan. Daarnaast is het zo dat elk land zijn Overtroffen verwachting eigen gewoonten kent, dit kan zelfs per regio verschillen.” “Deze ervaring is beter dan ik had verwacht,” geeft Belfort Een werkgever mag zich aan de andere kant openstellen aan. Hij verwachtte een positieve instelling van zijn colvoor de ideeën die zijn buitenlandse werknemer lega’s en vindt dit terug in zijn dagelijkse contact met aandraagt. Alleen dan krijg je de neuzen dezelfde richting Nederland. “Alle medewerkers gaan voor eenzelfde doel in en kan er een goede strategie ontwikkeld worden om de in lijn met de strategie van het bedrijf. Ze gaan bedachtmarkten over de grens te veroveren. zaam te werk en zijn altijd bereid om te helpen. Dit is erg verfrissend. In de UK zit een duidelijke scheiding tussen  Daan van Boxtel is consultant bij management en ander personeel. Daarmee creëer je Velde en is gespecialiseerd in cross een oncomfortabele werksfeer en uitdagende omstanborder recruitment. digheden. Door de open communicatielijnen is er nog nooit een situatie geweest waarin we niet door middel van open discussie een probleem opgelost hebben.” Volgens Warlop is diezelfde open communicatie de reden dat hij snel kon wennen. “Wij staan naast in plaats van boven en onder elkaar. De leidinggevenden drukken hun mening

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

Uitzicht op het haventje van Sousse

Spotlight op

CHRISTIAAN DUINMAIJER

Tunesië Mokhtar Chouari is de vertegenwoordiger van de Tunesische investeringsautoriteit in de Benelux. Tunesiëspecialist Christiaan Duinmaijer spreekt met hem over zaken doen in het Noord-Afrikaanse land.

publiek-private-partnerships ter waarde van 60 miljard USD gerealiseerd en moeten de grote hervormingen om het investeringsklimaat te verbeteren, in 2017 afgerond zijn.”

Welke Tunesische wetgeving is van belang? Welke kansen biedt Tunesië voor Nederlandse “De Tunesische wetgeving heeft zich altijd aangepast om bedrijven? beter te voldoen aan de verwachtingen en behoeften van “Tunesië is dé plek voor Nederlandse bedrijven. Tunesië bedrijven. De nieuwe investeringswet wordt in 2017 van ligt strategisch tussen drie grote kracht en is gebaseerd op vier principes: markten (Europa, Afrika en de Arabische vrij verkrijgbare overheidshulp, vrije “Tunesische wereld) en heeft goede verbindingen, producten gaan investering, vrije repatriëring van kapitaal een meertalige beroepsbevolking en en vrije repatriëring van voordelen. voornamelijk investeringsvriendelijke wetgeving. Daarnaast ondersteunt de FIPA naar Europa” Sectoren, zoals de auto- en buitenlandse bedrijven in Tunesië. luchtvaartindustrie, landbouw en IT, Tunesië hanteert het Harmonized profiteren van deze goed opgeleide beroepsbevolking en Customs System en industriële goederen kunnen vormen het hoofddeel van de Tunesische export naar de belastingvrij worden geïmporteerd of geëxporteerd Europese Unie. Producten uit Tunesië gaan voornamelijk tussen de EU en Tunesië. Voor slechts 3% van de naar Europa, maar ook naar andere bestemmingen. goederen is een importlicentie nodig. Wel is het voor het De Tunesische overheid is momenteel bezig met de vertrouwen van lokale klanten belangrijk dat producten en uitvoering van haar economische ontwikkelingsplan voor merken lokale vertegenwoordigers hebben. 2016-2020. Zo worden de komende vier jaar ongeveer 100 Tunesische als buitenlandse werknemers hebben in

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

Tunesië dezelfde rechten. Om de werkgelegenheid te stimuleren vergoedt de Tunesische overheid verschillende beroepsopleidingen voor werknemers. Voor een bedrijf dat in een minder ontwikkeld gebied actief is, betaalt de Tunesische overheid de sociale zekerheid gedurende 10 jaar. Lonen worden via collectieve afspraken of via werkgeverwerknemeronderhandelingen vastgelegd. Tunesië wordt niet voor niets door 3500 buitenlandse bedrijven erkend als ‘de nearshorebestemming die Europese kennis tegen de beste prijs biedt’.” Hoe is de Tunesische zakencultuur? “Sinds Carthago, een bruisende handelsstad, staan Tunesiërs bekend als open en vriendelijk. Het gemak waarmee zij verschillende talen spreken, wordt gezien als een groot voordeel voor buitenlandse bezoekers. Voor zakendoen met een Tunesische partner is onderling vertrouwen belangrijk. Tunesische bedrijven kunnen nieuwe zakenpartners ter verwelkoming uitnodigen voor een werkdiner of een traditioneel geschenk geven.”

Tunesië in het kort Aantal inwoners: Economische groei:

11,2 miljoen (2015) 0,8% (2015) 4,3% (schatting 2021) Koopkracht: 11.500 dollar (2015) Valutakoers Dinar/Euro: 0,39-0,45 (2016) Import:

273,2 miljoen euro ofwel 1% uit Nederland (2015) 11,1 miljard euro ofwel 68% uit Europa (2015) Ease of Doing Business: 77 wereldwijd (2016) 5 MENA (2016) Handelsverdragen: Verdragen met Nederland inzake transitovervoer, luchtvervoer, investeringen en belastingen EU Association Agreement EU Deep and Comprehensive Free Trade Agreement (in onderhandeling)

Nuttige adressen Nederlandse Ambassade – Economische afdeling 6-8 Rue Meycen (Cité Mahrajène), Tunis, Tunesië Tel. +216 71 155 303 | E-mail tun-ea@minbuza.nl tunesie.nlambassade.org Landbouwraad – Werkgebied Tunesië 40 Rue de Tunis (Hassan), Rabat, Marokko Tel. +212 537 219 613 | E-mail rab-lnv@minbuza.nl marokko.agroberichtenbuitenland.nl FIPA Benelux 31 Rue Montoyer, BTE 4, Brussel, België Tel. +32 476 204 702 | E-mail fipa.brussels@ investintunisia.be www.investintunisia.tn Assarwa – MENA zakelijk adviseurs Postbus 11590, 2502 AN, Den Haag, Nederland Tel. +316 17 910 196 | E-mail info@assarwa.nl www.assarwa.nl

Workshop Tunesia in the Spotlight 17 februari - Zoetermeer Ontdek waar uw kansen in Tunesië liggen. Tijdens deze workshop krijgt u een beeld van de Tunesische markt en de praktische tips over het zakendoen in Tunesië. Ook zullen onze sprekers ingaan op wat de recente economische plannen van de Tunesische overheid en de bijbehorende nieuwe wetgeving voor u als nieuwe of bestaande exporteur betekent. De workshop duurt twee uur met aansluitend een netwerkborrel. www.exporttrainingen.nl  Christiaan Duinmaijer is directeur van Assarwa – MENA zakelijke adviseurs en landenspecialist voor Tunesië, Egypte en Libanon.

Bronnen Institut National de la Statistique, IMF, app NL exporteert, Europese Unie, Verdragenbank.

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

NEDERLANDS CONSULAAT IN SHANGHAI EN NBSO NANJING

Shanghai is een bruisende wereldstad, met een uitgebreider openbaar vervoersnetwerk dan Londen en meer wolkenkrabbers dan New York. Met ruim 24 miljoen inwoners is het de derde grootste stad ter wereld.

Vierluik Kansen in China - deel 1

Shanghai Ruim vijfhonderd Nederlandse bedrijven, zowel multinationals als MKB, kozen er al voor om zaken te doen in Shanghai. Velen met groot succes want Nederland heeft veel expertise te bieden op terreinen waar Shanghai grote uitdagingen kent. Wat maakt deze metropool en omliggende steden zo aantrekkelijk voor de Nederlandse ondernemer?

Mede dankzij de drukke havens in Shanghai en Ningbo vormt de Yangtze rivierdelta de motor van de Chinese economie. Shanghai is een stad van internationale allure en met haar uitstekende infra- en dienstenstructuur de ideale opstap naar de indrukwekkende Chinese markt van ruim 1,4 miljard potentiĂŤle afnemers. De aangrenzende provincies Jiangsu en Zhejiang behoren net als Shanghai tot de meest welvarende gebieden van China. Met een goede voorbereiding en doordachte strategie ligt er voor Nederlandse bedrijven in de regio Shanghai een scala van kansen in het verschiet. En waar nodig ondersteunen het Nederlandse Consulaat-Generaal in Shanghai en het Netherlands Business Support Office (NBSO) Nanjing bedrijven door onder andere matchmaking en het uitvoeren van zakenpartnerscans. Bovendien onderhouden zij goede contacten met de lokale overheden en bouwen ze een goed imago van Nederland op. Op deze manier openen zij deuren voor het Nederlandse bedrijfsleven. Hieronder een greep uit de mogelijkheden in Shanghai en omstreken.

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

aantal online aankopen in China met In 2013 is de Shanghai Free Trade 33% ten opzichte van 2014. Het vlakZone (FTZ) opgezet met als doel bij Shanghai gelegen Hangzhou is de een vrijere markt te creëren voor thuisbasis van internetgigant Alibaba investeerders. China experimenteert en daarmee het episch centrum van er met soepelere regelgeving rond e-commerce in China. Chinese coninvesteringen, het terugdringen van sumenten zijn een gretige afnemer bureaucratie en liberalisering van de van Nederlandse producten die voor financiële sector. De FTZ kent een hen synoniem zijn met kwaliteit. aantal voordelen voor de Nederlandse Door nieuwe regelgeving en speciale ondernemer. Zo is pilot-zones wordt de opstartprocehet voor Chinese “Made in Holland consumenten steeds dure voor nieuwe is synoniem voor makkelijker om bedrijven zowel beduidend goedkoper producten direct uit kwaliteit.” als sneller en is de Nederland aan te Chinese yuan vrijer schaffen. Zodoende inwisselbaar dan buiten de FTZ. kunnen Nederlandse bedrijven ook zonder een fysieke winkel in China te Cross border E-commerce openen rechtstreeks verkopen aan de China is de grootste e-commerce Chinese consument. markt ter wereld en nu al goed voor de helft van het wereldwijde aantal Duurzame verstedelijking online aankopen. In 2015 steeg het In 2030 woont naar schatting 70% van Shanghai Free Trade Zone

de Chinese bevolking in steden. Om Shanghai leefbaarder te maken voor haar inwoners is een aantal plannen uitgerold. Zo is Shanghai vastbesloten om de Chinese leider te worden op het gebied van duurzaam bouwen. Hierbij gaat het niet alleen om duurzame nieuwbouw maar ook om het milieuvriendelijk renoveren van bestaande gebouwen. Ook werkt China aan de ontwikkeling van ‘sponssteden’ die overtollig regenwater op moeten vangen en hergebruiken. Shanghai is door de centrale overheid aangewezen als één van de zestien nationale pilot-steden en de stad werkt hard aan de ontwikkeling van nieuwe technologieën en infrastructuur. Vergrijzing is een ander fenomeen met grote implicaties. In 2020 zal naar schatting een derde van de inwoners van Shanghai 60 jaar of ouder

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

zijn. Goede ouderenzorg is essentieel bij het ontwikkelen van hun product. voor de kwaliteit van het leven van Daarnaast liggen er kansen voor ouderen. Nederlandse thuiszorgbedrijven met nieuwe technologieën organisaties springen al in op deze en innovatieve oplossingen voor trend door het Nederlandse systeem maatschappelijke vraagstukken op van wijkverpleging en ondersteuning het gebied van onder andere gezondthuis in China te promoten. heidszorg, mobiliteit en klimaat. Al deze ontwikkelingen en meer leiden tot een scala van mogelijkUitdagingen en ondersteuning heden voor bedrijven met expertise Natuurlijk gaat zakendoen in Shangop de verschillende hai ook gepaard met raakvlakken van uitdagingen. Naast duurzame verstede“Het level playing grote cultuurverlijking. en hoge field is beperkt.” schillen huren, ervaren NeInnovatie en derlandse bedrijven de bureaucratie als startups belangrijkste hindernis. Daarnaast is In China’s dertiende vijfjarenplan het zogenaamde level playing field (2016-2020) is innovatie een belangbeperkt en de concurrentie groot. Het rijk thema. De overheid in Shanghai Consulaat-Generaal in Shanghai draagt via beleidsmaatregelen op het stimuleert Nederlandse bedrijven gebied van innovatie en ondernemerom onderling samen te werken en schap bij aan een grote beschikbaarzodoende een sterkere marktpositie heid van kapitaal voor startende te veroveren. ondernemers. Het resultaat is een zeer actief startup-landschap. En uiteraard staan het Consulaat Er zijn ruim 400 startup incubatoin Shanghai en het NBSO Nanjing ren en acceleratoren in Shanghai. voor u klaar om u te ondersteunen bij Nederlandse acceleratorprogramma’s het zakendoen in deze dynamische zouden met een lokale partner aan regio. de slag kunnen om zowel Chinese als buitenlandse startups te steunen

Januari 2017 / Nr. 416

Serie Kansen in China Dit artikel is het eerste deel uit een reeks van vier artikelen over het Nederlandse postennetwerk in China. In deze reeks worden de kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven in de vier zeer verschillende windstreken van China over het voetlicht gebracht. Ook zal er aandacht zijn voor wat de Nederlandse vertegenwoordigingen in China allemaal voor u als ondernemer kunnen betekenen en waar de Nederlandse ondernemer in China tegen aan kan lopen. Voor meer informatie, kijkt u op hollandinchina.org.

Nanjing Shanghai

Verenigings nieuws EVO en Fenedex verder als evofenedex Per 1 januari gaan de verenigingen EVO en Fenedex samen verder als de vereniging ‘evofenedex' . Dit hebben de hoogste organen van de verenigingen EVO en Fenedex op 7 december 2016 besloten. Hiermee is de laatste fase in het fusieproces, waarin beide verenigingen eerder al in één werkmaatschappij besloten samen te werken, voltooid. In de tweede helft van januari laten wij u kennismaken met de nieuwe huisstijl van evofenedex. Rond die tijd valt ook het nieuwe verenigingsblad ‘evofenedex magazine’ bij alle leden op de mat. Vanzelfsprekend blijven we met veel enthousiasme ook Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen maken. Bent u lid van evofenedex en wilt u ook Globe ontvangen? Stuur dan een mail naar redactie@globemagazine.nl.

Vind uw business opportunity Fenedex is al enkele jaren partner en medeinitiatiefnemer van de website www.internationaalondernemen.nl, een handig informatiekruispunt waar u als exporteur uw voordeel mee kunt doen. Wist u bijvoorbeeld dat hier concrete exportkansen op te vinden zijn? Gesorteerd op land, sector of een combinatie van beiden. Dat kan gaan van een water recycling project in het zuiden van Brazilië tot een automotive testcentrum in Turkije. Op internationaalondernemen.nl vindt u ook markten sectorrapporten én de meest uitgebreide evenementenkalender voor internationaal georiënteerde ondernemers van Nederland. Zoekt u uitleg of bepaalde exportonderwerpen? Wilt u meer over financieringsmogelijkheden weten? De Gids op de site geeft een uitgebreid overzicht van relevante informatie. www.internationaalondernemen.nl

Member Benefits

GLOBE MAGAZINE

Fenedex Member Benefits zijn diensten en producten die uw export versterken. Omdat Fenedex een grote groep exporteurs vertegenwoordigt, hebben wij bij diverse aanbieders scherpe prijzen en voorwaarden onderhandeld voor onze leden. De kortingen kunnen oplopen van 10% tot 75% ten opzichte van de reguliere prijzen. Sommige diensten zijn zelfs gratis voor onze leden. Exclusief Fenedexleden kunnen gebruik maken van de acties binnen Fenedex Member Benefits. Het Fenedex Membership Benefits-programma wordt mede mogelijk gemaakt door: Btw-advisering 20% korting op diverse diensten van BTW-PLAZA.

Legalisatie- & Visumdienstverlening 5% korting op het aanvragen van visa/legalisaties.

Douaneopleidingen en AEO-advisering 10% korting op het honorarium voor het voeren van juridische douaneprocedures.

Persondersteuning 10% korting op het gebruik van internationale perslijsten.

Exportadvies en -ondersteuning 20% korting op internationalisatie scan, business partner search en potentiële klanten scan.

Reizen & overnachtingen Kosteloos exclusieve toegang tot de Fenedex Travel Portal.

Taaltrainingen 10% tot 15% korting op individuele of groepstaaltrainingen. Innovatie en subsidies Gratis subsidieadvies inzake internationaal ondernemen.

Kredietmanagement Tot 70% korting op kredietinformatierapporten.

L/C-advies Kostelozeadvisering en scan van uw L/C.

Vertalingen 15 tot 20% korting op vertalingen.

Werving & selectie 20% Verlaging van de wervingskosten voor het invullen van een exportmanager vacature.

Kijk voor het complete aanbod op www.fenedex.nl/ memberbenefits

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

ELMAR OTTEN

Twee ondernemers uit de evenementenbouw gaan in gesprek over de internationale aspecten van hun werk.

EventRent & Neptunus

Ontmoetingen

Ontmoetingen De bedrijven EventRent en Neptunus zijn beiden actief in de wereld van de evenementenbouw. EventRent met roadshowvoertuigen, Neptunus met tenten en demontabele gebouwen. CEO Martijn van Riet van EventRent is in gesprek met Tom Ambaum, Sales Director bij Neptunus Group, over normeringen, maatwerk en meer. Tom: “Werken jullie vaak buiten Europa?” Martijn: “EventRent verzorgde de afgelopen jaren een aantal roadshows buiten Europa. We reden recent een paar maanden dwars door ZuidAfrika, Swaziland en Zimbabwe maar ook al drie jaar lang door de Verenigde Staten en Canada en een maand in Taiwan. Momenteel rijden we dichter bij huis, in Marokko. Wij verzorgen het transport altijd zelf, dan heb je ook grip op je eigendom. De promotievoeruigen van EventRent worden verhuurd vanuit Europa en als terugkerende goederen aangemerkt. Daarom geschiedt de doorvoer op een zogenaamd ATA-Carnet. De geldigheid van een ATA-Carnet is in principe beperkt tot één jaar en we

Januari 2017 / Nr. 416

moeten vooraf bedenken hoeveel landen we door moeten reizen in verband met het aantal bladen in een Carnet. Hoe doet Neptunus dit?” Tom: “Wij werken ook met het ATA-Carnet, maar zijn nog nooit geconfronteerd met het feit dat de materialen overzees langer wegblijven dan twaalf maanden. Kijkende naar de kosten van het overzees transport en de huurperiode is het ook aantrekkelijker voor de klant om de materialen te kopen. Wij transporteren namelijk alléén die materialen die uniek zijn en die niet lokaal te verkrijgen zijn. Dak, wanden en vloer kopen we lokaal in. Maatwerk Tom: “Gaat het bij jullie vaak om custom-made projecten?” Martijn: “Dat is vrijwel altijd zo. Het vertrekpunt bij een roadshow is meestal een bestaand voertuig, maar veelal zijn de interieuraanpassingen zeer ingrijpend waardoor een erg klantspecifiek voertuig ontstaat. In het verleden was een roadshow in de regel een logo plakken op een promotietruck. Tegenwoordig

begint een roadshow met een volledige ‘wrap’ en een totaal nieuw interieur inclusief compleet nieuwe vloerbedekking. Om die reden werken we nu meer met een soort cascobouw en modulaire voertuiginrichting.” Tom: “Doen jullie zelf de productontwikkeling?” Martijn: “Tegenwoordig wel, ja. We begrijpen toch zelf onze markt het beste. Onze InfoWheels zijn daarvan een goed voorbeeld. Het is ons eerste promotievoertuig dat bestuurd mag worden met een gewoon rijbewijs B. Het is voorzien van mechanische kleppen, en volledig zelfvoorzienend door toepassing van zonne-energie en accu’s. Iedereen met een beetje rijervaring kan met zo’n voertuig de weg op. Deze voertuigen verhuren we nu in acht verschillende landen in Europa, zelf en via partners. We hebben er nu een kleine zestig rondrijden en we zien ze zelden terug op de basis.” Verzekering Tom: “Waar leggen jullie de grens tussen dienstverlening en verantwoordelijkheid van

GLOBE MAGAZINE

EventRent?” Martijn: “Onze dienstverlening gaat ver, maar onze verantwoordelijkheid beperken we wel. Wanneer een klant per se naar de andere kant van de aardbol wil met een Europees voertuig en er ontstaat een defect dan berekenen we de kosten voor reparatie (invliegen gespecialiseerde monteurs en onderdelen) wel door. Voor ons speelt ook mee dat het dekkingsgebied van een Europese verzekering beperkt is tot de landen op de ‘groene kaart’. Dan blijkt, dat ‘internationaal’ veel minder internationaal is dan we denken. Voor de Verenigde Staten is het echt lastig gebleken om vanuit Europa een WAverzekering af te sluiten. Ook Taiwan hebben we lokaal moeten regelen, daar reden we zelfs met een lokaal (tijdelijk) kenteken. Herkennen jullie deze problematiek?” Tom: “Transport is bij ons een grote kostenpost dus wij zorgen er voor dat 99% van onze transporthandelingen uitbesteed worden. Wij maken gebruik van specialisten die naar elke uithoek van de wereld onze materialen kunnen leveren. Tot zover werkt dit uitstekend. Onze verzekering heeft een werelddekking, alleen oorlogsgebieden zijn niet gedekt. Voor deze gebieden hebben we een aparte verzekering kunnen

afsluiten bij Lloyds Insurance in London. Enkele jaren geleden moesten we hier een beroep op doen voor Libië.” Normeringen Tom: “Hoe gaan jullie om met normeringen voor tijdelijke constructies?” Martijn: “Dat vraagt veel aandacht. De regelgeving verschilt niet alleen buiten Europa per land maar ook binnen Europa. In Duitsland hebben we bijvoorbeeld een Baubuch fliegende Bauten nodig wanneer we onze (grotere) voertuigen openstellen voor het publiek. De regels, de controles en de normen in Duitsland zijn zelfs per Bundesland anders. Elektriciteit blijkt ook een punt. Hoe heeft Neptunus dit opgelost?” Tom: “Dit ook bij ons een bekend probleem. Daarom hebben we tientallen jaren terug al besloten alles waar een stekker aanzit lokaal uit te besteden. Prijs, kwaliteit, service en het feit dat je voldoet aan de lokale wetgeving blijft dan het beste gewaarborgd.” Martijn: “En als je kijkt naar andere normen, bijvoorbeeld voor vluchtwegen en brandveiligheid?” Tom: “Wij sturen de klant een 2-D en 3-D situatietekening waarop vluchtwegen, noodverlichting

etcetera op aangegeven staan. De klant laat de tekening door de lokale brandweer goedkeuren. Voor tijdelijke hallen gelden in Europa de EN 13782 normen, die algemeen geaccepteerd worden. Alleen in een paar landen, zoals Duitsland, Frankrijk en Engeland is er voor de evenementenmarkt nog een bouwboek nodig. Buiten Europa hanteren wij de EN-normen als basis en passen de situatie dan verder aan op de lokale normen. Dat is wel een proces dat maanden kan duren. Wij hebben dit gedaan in landen zoals Japan en de staat Nevada. Wat betreft de semi-permanente bouw moeten wij voldoen aan het bouwbesluit “tijdelijk bouwen” van het land waarin je bouwt. Wij hebben onze eigen engineers die zich hier dagelijks mee bezighouden.”

Martijn van Riet is eigenaar en CEO van EventRent B.V.

Tom Ambaum is Sales Director bij Neptunus Group

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

Q&A

Export matters Handelsakkoord met Canada – CETA Verdrag “Eerder dit jaar zijn wij gestart met een vestiging in Canada. Nu het CETA-verdrag definitief akkoord is, ben ik op zoek naar de inhoud en wat het concreet voor ons betekent.” “Om het verdrag in volle omvang in te laten gaan, moeten de volksvertegenwoordigers van de nationale parlementen zich daar eerst nog over buigen. Dat betekent voor het ene land een referendum en voor andere een stemming in het parlement. België legt de geschillenbeslechting eerst nog voor aan het Hof van Justitie in Luxemburg. Als dit college meent dat alles in lijn is met EU-recht kan ook België een definitieve handtekening zetten. Het akkoord kan voordat alle Parlementen hebben ingestemd al voorlopig in werking treden. Bepaalde artikelen die politiek gevoelig liggen, kunnen van voorlopige toepassing worden uitgesloten. Een datum voor de start van de inwerkingtreding is niet te verwachten voor begin volgend jaar. Bedrijven als het uwe kunnen vanaf dat moment voordeel hebben van het akkoord. Aan de hand van de statistieknummers van uw goederen is uit te zoeken of deze onder het akkoord vallen. De tekst van het akkoord kan worden gevonden via deze link: bit.ly/1uMnTss ." l

Januari 2017 / Nr. 416

Risico’s beperken in de VS “Hoe kunnen wij de risico’s op het gebied van productaansprakelijkheid die verbonden zijn aan export naar de Verenigde Staten reduceren?” “Belangrijk is om goed in beeld te hebben tot wat voor soort claims en juridische procedures uw product zou kunnen leiden. Het maakt verschil of het product bedoeld is voor bij de consument thuis of dat het om business-to-business-leveringen gaat. Tevens moet u er uiteraard voor zorgen dat het product aan de Amerikaanse regelgeving voldoet. Verder is van belang voor een goede voorlichting omtrent uw product te zorgen door middel van bijvoorbeeld een bijgevoegde duidelijke gebruiksaanwijzing, manual e.d. Er zal ook gekeken moeten worden naar de mogelijkheden het product op te sporen als achteraf blijkt dat er een onverwacht risico aan kleeft (tracking & tracing). Het spreiden van risico’s door uitgebreide contractuele bepalingen is aan te raden. In contracten kunt u zich overigens nooit geheel beschermen tegen claims van consumenten of andere derden die geen partij zijn in die overeenkomsten. Wel kan een goed contract ertoe leiden dat u (later) een bijdrage in de kosten en/of schadevergoedingen van uw distributeur kunt vragen, indien zijn rol in het advies- en verkoopproces een van de oorzaken van de claim was. Een laatste stap is het afsluiten van een verzekering. Het verzekeren van uw productaansprakelijkheid bij export naar de Verenigde Staten is in de meeste gevallen zinvol,

GLOBE MAGAZINE

Q&A zelfs als u er zeker van bent dat uw product nooit schade kan veroorzaken. Ook een ongegronde claim kan immers tot hoge (advocaat)kosten leiden.” l

CO-aangifte voor zeetransport naar Griekenland “Wij verladen onze goederen in containers over zee naar Griekenland. Dit zou volgens mij betekenen dat de goederen hun communautaire status verliezen. Is het in dat geval verplicht een CO-aangifte te doen of volstaat het de goederen te verschepen zonder douane-aangifte enkel en alleen met een T2L? Ik hoor graag hoe jullie daarover denken.” “Inderdaad gaat bij vervoer over zee de communautaire status verloren en geldt volgens de douane voor vervoer naar Griekenland het volgende: Voor communautaire goederen moet een herkomstbescheid T2L of een T2LF (niet ICT-gebieden) worden geviseerd. Tevens kan een factuur worden overgelegd, die bij een waarde van meer dan € 10.000,- geviseerd moet worden door de Douane. Een CO-aangifte is wel nodig voor het vervoer van communautaire goederen van, naar of via een gebied dat wel tot het douanegebied behoort, maar niet tot het fiscale grondgebied van de Gemeenschap. De verzendingsaangifte is een CO A met regeling 10, terwijl de aangifte in het land van bestemming een CO A is met regeling 49. Deze procedure dient ter verzekering van de heffing van de omzetbelasting en accijns.” l

Maak kennis met: Peter Teunisse Ledenadviseur Internationaal Wegvervoer en accountmanager Internationaal Ondernemen bij EVO-Fenedex.

Ik ben ruim 25 jaar werkzaam bij EVO als adviseur (weg)vervoer en internationale handel en sinds dit jaar tevens als accountmanager Internationaal Ondernemen bij de nieuw gevormde organisatie EVOFenedex. Jaarlijks behandel ik een groot aantal vragen op het gebied van internationaal eigen- en uitbesteed vervoer in de ruimste zin van het woord en vraagstukken op het gebied van internationale handel. Of het nu gaat om begassingsproblematiek bij binnenkomende containers, douane-aangifte, Incoterms, landspecifieke eisen bij het vervoer over de weg of advies bij het verplaatsen van een productielocatie, vragen van dergelijke aard worden dagelijks voorgelegd. Natuurlijk is dit slechts een fractie van de onderwerpen binnen het enorm brede terrein van internationaal vervoer en handel, die ik dagelijks samen met mijn collega’s behandel. Leden die op het gebied van internationaal ondernemen vragen hebben, advies willen, knelpunten ondervinden of gewoon een klankbord zoeken, kunnen met mij of mijn collega’s binnen de afdeling Internationaal Ondernemen contact opnemen.

Contactinformatie EVO-Fenedex Ledenservice Internationaal Ondernemen 070-3305680 keac@fenedex.nl

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

Agenda

vrij 20 Zakendoen in de VS Evenement · Vught

Januari

Februari

di 10

di 24

do 2

Examen Export Binnendienst

Export Control & Sanctiebeleid

Verdieping in de BTW en internationaal ondernemen

Training · Zoetermeer

Training · Rotterdam

Examen · Zoetermeer

Documenten bij export Cursus Rotterdam

Laat u informeren en inspireren over het optimaliseren van compliance processen. Onze experts geven u tools om zelf aan de slag te gaan met het opzetten van (interne) procedures voor exportcontrole en sanctiebeleid.

di 7 Export Sales for Young Professionals Cursus · Zoetermeer

wo 25

Tijdens deze interactieve cursus laten succesvolle en 'out of the box' denkende exporteurs en professionals zien hoe zij hun export aanpakken.

Logistiek & Transport Cursus · Utrecht

di 17

do 26

do 9

Juridische aspecten bij internationaal ondernemen

Certificaten van Oorsprong, EUR.1 en factuurverklaringen

Letter of Credit bij export

Basiscursus · Zoetermeer

Training · Utrecht

wo 18

di 31

Incoterms 2010

Documenten bij export

Masterclass · Bunnik

Cursus · Eindhoven

Januari 2017 / Nr. 416

Workshop · Eindhoven

GLOBE MAGAZINE

do 23

Maart do 16 Indeling douanetarief Workshop · Utrecht

Kom naar de workshop Indeling douanetarief. U krijgt de theorie uitgelegd en kunt samen met onze trainers zelf aan de slag om uw eigen producten in te delen in het juiste douanetarief. Door het correct toepassen van de tariefindeling, voorkomt u vertragingen, boetes, het intrekken van vergunningen en niet te vergeten: ontevreden klanten!

Compliance bij Internationaal Ondernemen Cursus · Zoetermeer

wo 8

di 28

Sales Contract en L/C

Letters of Credit

Workshop · Zoetermeer

Masterclass · Utrecht

do 9

do 30

Documenten bij export

Leveranciersverklaringen

Cursus · Zwolle

Masterclass · Utrecht

Douanezaken in de praktijk! Cursus · Rotterdam

di 14 vrij 17 Tunisia in the spotlight

Leveranciersverklaringen Workshop · Utrecht

Workshop · Zoetermeer

do 16 Het effectief selecteren en managen van je zakenpartner in het buitenland Cursus · Veluwe

Een goede zakenpartner bepaalt in hoge mate uw succes in het buitenland. Maar hoe selecteert u de beste kandidaat?

Meer info over de trainingen of inschrijven: www.exporttrainingen.nl Vragen: per e-mail oet@fenedex.nl of telefonisch 070-330 56 60

Januari 2017 / Nr. 416

GLOBE MAGAZINE

Komend nummer In het februarinummer van Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen kunt u lezen over o.m. de volgende onderwerpen:

Fenedex Fenedex heeft 1200 leden en duizenden klanten die zij dagelijks verbindt, adviseert, opleidt en waarvan zij de belangen behartigt. Kortom een branche-overschrijdende partner voor expansie in het buitenland. Fenedex is onderdeel van EVOFenedex B.V. Postadres Postbus 90409 2509 LK Den Haag

Handelsverdrag Zuid-Korea

Ondernemen in Turkije

Misverstanden over Oekraïne

Certificering, inklaring en transport

Online www.globemagazine.nl Website met het archief van Globe Magazine voor Internationaal Ondernemen en Fenedexpress. www.export.nl Al jaren hét startpunt voor exporterende ondernemers. twitter.com/fenedex Volg Fenedex op Twitter voor het laatste nieuws over Fenedex en internationaal ondernemen. www.linkedin.com/groups?gid=42534 Discussieer mee met meer dan 1500 betrokkenen in de LinkedIn groep Export en Internationaal Ondernemen. www.fenedex.nl/exportnieuwsbrief Gratis nieuwsbrief met het laatste nieuws en artikelen over export en internationaal ondernemen.

Januari 2017 / Nr. 416

Bezoekadres Den Haag Raamweg 14 2596 HL Den Haag T 070-330 56 00 F 070-330 56 56 E info@fenedex.nl Bezoekadres Zoetermeer Signaalrood 60 2718 SG Zoetermeer T 079-346 73 46 Bestuur Ir. A.M.G. van Hamburg (Voorzitter) Oud-managing director DHV Holding B.V. J.C.M. Albers Managing director export FrieslandCampina A.C.G.M Bastiaansen President iLoc Group B. Bruning Director Atradius Dutch State Business Mw. M.A.C. van Dijk Algemeen directeur Royal Duyvis Wiener B.V. C.E. van Esch Managing Director B&S Bosman Global Supply Mr. E.W. Mehring (Vice-voorzitter) Rechtsanwalt, Advocaat en Partner Van Till Advocaten D.P. Schuilwerve Managing Director ABN AMRO Bank N.V. R.R.J. Smeets RA (Penningmeester) Partner KPMG Accountants

Ere-Leden Jhr. H.J.M. van der Wyck N.P. Knape Jhr. Mr. A.W.G. van Riemsdijk Mr. C.W.H. van Dam F. Hauwert Organisatie Bart Jan Koopman Directeur Directie- en Bestuurszaken 070-330 56 20 directie@fenedex.nl Kennis- en adviescentrum 070-330 56 80 keac@fenedex.nl Juridische desk 070-3305690 juridischedesk@fenedex.nl Ledenservice en -werving 070-330 56 80 accountmanagers@fenedex.nl Opleiding en training 070-330 56 60 oet@fenedex.nl Communicatie 070-330 56 70 communicatie@fenedex.nl Financiële administratie 070-330 56 40 administratie@fenedex.nl China Desk 070-330 56 83 chinadesk@fenedex.nl Rusland Desk 070- 330 56 88 ruslanddesk@fenedex.nl Turkije Desk 070-330 56 82 turkijedesk@fenedex.nl

De Duitse markt is voor Nederlandse exporteurs erg

Debelangrijk Duitse markt is voor Nederlandse erg en veelbelovend. Steeds vaker exporteurs bouwt men aan belangrijk veelbelovend. Steeds vaker bouwt men aan een eigenenlokale verkooporganisatie ter ondersteuning van een eigen lokale ter ondersteuning distributeurs of verkooporganisatie ter vervanging van agenten. Toch wordtvan de

Arnhem | Düsseldorf Arnhem | Düsseldorf

distributeurs vervanging van agenten. Toch werkwijze wordt de “klik” tussenofdeter Duitse zakelijke cultuur, de Duitse en het verwachtingspatroon van de Nederlandse “klik” tussen de Duitse zakelijke cultuur, de Duitse exporteurs werkwijze zoeken naar de geschikte kandidaat niet altijd als enbij hethet verwachtingspatroon van de Nederlandse exporteurs

bijeven het gemakkelijk zoeken naarervaren. de geschikte kandidaat niet altijd als even gemakkelijk ervaren.

Zoekt u personeel in Duitsland?

Zoekt u personeel in Duitsland? ExportSelect heeft de ervaring en de expertise om de Nederlandse exporteur te ondersteunen bij de lokale werving van

ExportSelect heeft de ervaring en de expertise om de Nederlandse exporteur te ondersteunen bij de lokale

Duitse account-of salesmanagers. Via ons Duitse netwerk en het eigen ExportSelect Support Office in Düsseldorf, kunnen

werving van Duitse account-of salesmanagers. Via ons Duitse netwerk en het eigen ExportSelect Support Office

wij een brug slaan tussen de voor Nederlandse exporteurs gewenste functieprofielen en de lokale Duitse werving en

in Düsseldorf, kunnen wij een brug slaan tussen de voor Nederlandse exporteurs gewenste functieprofielen en de selectie van kandidaten. Kortom, ExportSelect verbindt partijen om te komen tot Duits-Nederlandse HR oplossingen!

lokale Duitse werving en selectie van kandidaten. Kortom, ExportSelect verbindt partijen om te komen tot DuitsVoor meer informatie kunt u contact opnemen met:

Nederlandse HR oplossingen! ExportSelect ExportSelect

ExportSelect - Duitsland Support Office Düsseldorf ExportSelect - Duitsland +49 (0)211 53 883 437

+31 (0)26 37 64 581

+49 (0)211 63 552 454

Email: info@exportselect.de

Email: info@exportselect.nl

Email: info@exportselect.de

www.exportselect.nl

www.exportselect.de

agri-food ••machineen farma • chemie agri-food machine-enenmetaalindustrie metaalindustrie • chemie en farma

www.exportselect.de

Exporteren is een vak… . het vinden van de juiste exportmanager ook. ExportSelect is gespecialiseerd in werving en selectie voor export en internationale managementfuncties zoals exportmanagers, area salesmanagers, international accountmanagers.

Kandidaten via ExportSelect: . hebben voldoende export- en talenkennis. . spreken minimaal twee buitenlandse talen. . hebben de gewenste branchekennis en landen/regio ervaring. . voelen zich goed in andere zakelijke culturen. . zijn gewend om veelvuldig te reizen.

Deze focus heeft er inmiddels toe geleid, dat ExportSelect zich kan profileren met één van de grootste kandidaten-netwerken voor export en internationaal management.

www.exportselect.nl

agri-food • machineen metaalindustrie • chemie en farma

Tel. 026 37 64 581

Doet u zaken over de grens? Dan begrijpt u als geen ander dat internationaal ondernemen verschilt met zakendoen in Nederland. Uw bankzaken worden complexer en omvangrijker. In ieder land werkt het betalingsverkeer tenslotte weer anders. Dan wilt u inzicht, controle en grip op uw gelden goederenstromen houden. Daarom geven wij u graag advies en bieden we u oplossingen voor internationaal betalingsverkeer en internationaal cashmanagement. Meer informatie: abnamro.nl/internationaal