_Voveden del - verzija 3

5

МАКЕДОНИЈА

полна со живот!

Македонија - земја на мечти и приказни

Маcedonia - state of dreams and stories

каде што се дефинира убавината и нуди несекојдневно и незаборавно патување. Секој камен во Македонија има своја историја. Допрете ја природата и нурнете во длабочините на културата и историјата.

where the beauty dominates offering unusual and unforgettable travel.

All stones in Macedonia have their own history. Touch the beauty and dive into the deepness of the culture and history.

Пријатна клима

Amiable climate

Со своите природни убавини, Македонија нуди несекојдневно и незаборавно патување со исполнет ден во секој период од годината

With its natural resources, Macedonia offers unusual and unforgettable travel including steep day in each period of the year

ПРИЧИНИ REASONS TO FALL IN LOVE WITH MACEDONIA

Традиционална кујна

Македонија е земја на различни вкусови, со богата понуда на месни и рибни специјалитети, но и разновидна вегетаријанска храна сето тоа во комбинација со локални алкохолни пијалаци (вино и ракија)

Traditional cuisine

Macedonia is a state of different tastes, rich offer of meat and fish specialties, as well as different vegetarian food - all that combined with local alcohol drinks (wine and rakia)

5

MACEDONIA

full of life!

WELCOME

Гостољубиви домаќини Македонија е позната по дружељубивоста, услужливоста и пријатната комуникација

Hospitable hosts Macedonia is famous for sociality, courtesy and amiable atmosphere

ДА СЕ ВЉУБИТЕ ВО МАКЕДОНИЈА

OHRID - City of Light City of UNESCO

ОХРИД - град на светлината Град на UNESCO

Охридското Езеро e едно од најстарите во светот, во коешто е зачуван уникатен екосистем со повеќе од 200 ендемски видови, a охридското културно-историско наследство се протега низ повеќе милениуми. Во 1979 година UNESCO го прогласи за светско наследство. Денес, Охрид е атрактивна туристичка дестинација во текот на целата година.

Инспиративна култура и традиција Македонија има богато културно и историско наследство, што ја прави мистично место коешто чека да биде истражено од љубопитниот посетител

Inspiring culture and tradition Macedonia has rich culture and historical heritage thus making it mystique place waiting to be browsed by curious visitor

Lake Ohrid is one of the oldest in the world where the unique eco-system is being kept including more than 200 endemic types, and Ohrid cultural and historical heritage is spread in several millenniums. In 1979 UNESCO announced it as world heritage.

Nowadays, Ohrid is attractive tourist destination during the entire year.

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА е суверена, демократска и социјална држава во Југоисточна Европа, сместена во централниот дел на Балканскиот Полуостров. Конституирана е во 1944 година, како федерална единка на тогашната Југославија, прогласувајќи независност во 1991 година. Во 1993 година Македонија стана членка на ООН, а членка е на Советот на Европа и на Светската трговска организација. Од декември 2005 година е кандидат за членство во Европската Унија.

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Македонија Површина и граници Република Македонија зафа2 ќа површина од 25.713 км . Се граничи со Србија и Косово на север, со Бугарија на исток, со Грција на југ и со Албанија на запад. Со сите соседни земји има по неколку гранични премини.

Туристички потенцијали Република Македонија располага со интересни туристички природни потенцијали. Се одликува со различни одлики на релјефот, климата, хидрографијата, флората и фауната. Присутни се разновидни климат-

ски услови - од типична медитеранска до типична планинска клима. Има разновидни и бројни хидрографски објекти (извори, реки, езера). Географската положба, релјефот, климата и хидрографија овозможиле присуство и развој на разновидна флора и фауна. Се сретнуваат разновидни шумски листопадни и зимзелени видови, богата и разновидна тревна вегетација и егзотични култивирани растенија. Развиен е разновиден животински свет, со претставници од крупен и ситен дивеч, птици и риби.

Главен град на државата е Скопје, а други поголеми градови се: Битола, Куманово, Прилеп, Тетово, Охрид, Велес, Штип, Кочани, Гостивар и Струмица. Постојат 1.753 населени места.

Според пописот во 2002 година, во Македонија живеат 2.071.210 жители, од кои повеќе од 50% живеат во урбани подрачја. Македонија е мултикултурна земја, во која живеат мнозинство Македонци, потоа Албанци, Турци, Роми, Срби, Бошњаци, Власи. Официјален јазик е македонскиот јазик и јазикот на националностите во општините каде што живеат над 20% (албанскиот, турскиот).

ВИДОВИ ТУРИЗАМ

полна со живот! На територијата на Македонија низ историјата се оформени разновидни интересни и важни антропогени мотиви. Станува збор за културно-историските и етнографските мотиви и бројните создадени вредности, како што се: населбите, туристичките објекти, комуникациите.

Сообраќајна инфраструктура Во правец север-југ најважни се комуникациите по долината на реката Вардар, каде со автопат и железница се поврзуваат градовите

Белград-Ниш-Скопје-СолунАтина, потоа кракот СкопјеКичево-Охрид-Албанија, кракот Куманово-Штип-Струмица-Грција, односно Бугарија. Во правец исток-запад особено се карактеристични правците од Софија-Крива Паланка-Скопје-Тетово-Дебар, потоа Благоевград-Делчево-Штип-Велес-ПрилепБитола-Охрид-Албанија со крак од Битола кон Грција и други сообраќајни комуникации. Сообраќајната инфраструктура во Македонија главно е ориентирана по долините на поголемите

Македонскиот туристички простор поседува услови за развој на зимско-спортскиот туризам на планините, бањскиот туризам на термоминералните извори, летниот езерски туризам на прекрасните езера, кои овозможуваат извонредни услови и за стационарен туризам. Како земја во централниот дел на Балканскиот Полуостров, развиен е транзитниот туризам. Геотуристичката положба на Македонија се надградува со простори кои се сочувани во природна состојба.

реки. Туристичката комуникација со македонската држава се остварува и преку аеродромите во Скопје и Охрид, како и преку релативно бли-

ските аеродроми во соседните држави. n Стара градска куќа во Скопје, изградена во 1836 година и која сеуште е во функција An old city house in Skopje, built in 1836 and it still has its function

R REPUBLIC OF MACEDONIA is sovereign, democratic state in South-Đ•Đ°stern Europe located in the central part of Balkan Peninsula. It was constituted in 1944 as a federal unit of then Yugoslavia proclaiming independence in 1991.

In 1993 Macedonia became UN Member State being at the same time member of Council of Europe and World Trade Organization.

Since December 2005 it is a EU membership candidate.

Area and borders Republic of Macedonia covers 2 an area of 25.713 km . It adjoins Serbia and Kosovo at north, Bulgaria at east, Greece at south and Albania at west. There are several cross borders with all neighbouring countries.

Tourist potentials Republic of Macedonia has at disposal interesting tourist natural potential. It distinguishes itself by different distinctions of the relief, climate, hydrography, flora and fauna. Different climate conditions are present - from

typical Mediterranean to typical mountain climate. There are different and numerous hydrographic facilities (springs, rivers, lakes). The geographic position, relief, climate and hydrography provided presence and development of numberless flora and fauna. Different wood deciduous and wintergreen types, rich and different grass vegetation and exotic cultivated plants are met.

Manifold wildlife has been developed, including representatives of big and small game, birds and fish.

Macedonia

Through history, at the territory of Macedonia different interesting and important anthropogenic motives have been formed. The matter is about cultural and historical as well as ethnographic motives and numerous created values as follows: settlements, tourist objects, communication.

Traffic infrastructure On the way north-south the most important are the communications along the valley of river Vardar where there is a connection, by

highway and railway, among the following cities: Belgrade-NishSkopje-Thessaloniki-Athens, then line Skopje-Kichevo-OhridAlbania, the line KumanovoShtip-Strumica-Greece that is to say Bulgaria. On the way eastwest of special characteristic are the lines from Sofia-Kriva Palanka-Skopje-Tetovo-Debar, then Blagoevgrad-DelchevoShtip-Veles-Prilep-Bitola-OhridAlbania with line from Bitola towards Greece and other traffic communication.

The traffic communications in Macedonia is mainly oriented

along the valleys of bigger rivers.

The tourist communication with Macedonia state is enabled as well by airports in Skopje and Ohrid as well as by relatively close airports in the neighbouring countries. n

full of life! Широк Сокак во Битола, пулсот на традицијата и градскиот живот Shirok Sokak in Bitola, the pulse of tradition and city life

TYPES OF TOURISM Macedonian tourist space owns its conditions for development of winter sport tourism on the mountains, spa tourism of thermo mineral sources, summer lake tourism at beautiful lakes providing as well excellent conditions for stationary tourism.

As state in the central part of Balkan Peninsula, the transit tourism has been developed.

The geo-tourist position of Macedonia is accomplished by spaces kept in natural condition.

The capital city of the state is Skopje, and other bigger cities are as follows: Bitola, Kumanovo, Prilep, Tetovo, Ohrid, Veles, Shtip, Kochani, Gostivar and Strumica, There are 1.753 settlements.

Pursuant to the Census in 2002 Macedonia has a population of 2.071.210, more than 50% of the inhabitants live in urban areas.

Macedonia is multicultural state where Macedonians are the majority and then Albanians, Turks, Roma, Serbs, Bosniaks, Vlachs.

Official language is Macedonian and the language of nationalities in the municipalities with over 20% of nationalities (Albanian and Turkish).

Поглед од Љуботен Иако не е највисок, ова е еден од најубавите врвови на Шар Планина, под кој се наоѓа и планинарски дом View from Ljuboten Even not the highest, this is one of the most beautiful tops of Shar Mountain where mountaineering house is located

Македонски Планини

МАКЕДОНИЈА СЕ ОДЛИКУВА со карактеристични форми речиси од сите типови релјеф. За туристички цели, најкарактеристични се планинските масиви, вулканските релјефни творби, клисурите, пештерите и карактеристичните брегови на водните објекти. Релјефот на државата е главно планински со 16 планини повисоки од 2.000 метри.

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Изразито високопланински релјеф имаат пет планински масиви. Тие се со поголема надморска височина од 2500 метри. Такви се планинскиот масив Кораб, Дешат и Крчин со врвот Кораб (2764), Шар Планина со врвот Титов Врв (Голем Шар) (2748), Мокра Планина со врвот Солунска Глава (2540), Баба со врвот Пелистер (2601) и Ниџе со врвот Кајмакчалан (2520). Девет планински масиви се одликуваат како високи планини со поголема надморска височина од 2000 метри. Такви се Беласица со врвот Радомир (2029), Бистра со врвот Меденица (2163), Галичица со врвот Магаро (2254), Добра Вода со Сува

Гора со врвот Добра Вода (2063), масивот Илинска, Плакенска и Бигла со врвот Сталев Камен (1998), Јабланица со врвот Црн Камен (2257), Кожуф со врвот Зелен Брег (2165), Осоговски Планини со врвот Руен (2252) и Стогово со врвот Голем Рид (2268). Десет планини се одликуваат со среднопланински релјеф, со апсолутната височина поголема од 1000 метри. Во оваа група се вбројуваат планинските масиви Бабуна со Клепа и врвот Козјак, Бушева Планина со врвот Мусица, Влаина со врвот Кадиица, Дрен Планина со врвот Ливада, Конечка, Градешка и Плауш со врвот Волчјак, Козјак, Широка и Герман со врвот Чупино Брдо,

Малешевски Планини со врвот Џами Тепе, Огражден со врвот Огражден, Плачковица со врвот Лисец и Скопска Црна Гора со врвот Рамно. Две планини имаат нископланински релјеф со релативна височина од околу 500 метри: Голак со врвот Чавка и Жеден со врвот Голем Жеден.

Клисури Во Македонија планинските масиви се раздвоени со повеќе речни долини. Во нив се среќаваат карактеристични клисури. Долините на реките се композитни со смена на клисури и котлини. На реката Вардар такви се Таорската, Велешката и Демиркаписката Клисура, на реката Треска мошне карактеристична е Шишевската Клисура со кањонот Матка, на Црна Река е Скочивирската Клисура, на Брегалница е Истибањската Клисура, а на реката Пчиња се Бислимската и Бадарската Клисура. Посебно интересни се Баричката Клисура на река Радика и клисурата по реката Црн Дрим.

РЕЛЈЕФ КАКО ШАХОВСКА ТАБЛА Македонскиот релјеф е како шаховска табла со разни геоморфолошки форми, каде се сменуваат планини, котлини, полиња, долини, клисури. Околу 50% од територијата на Македонија е типичен планински простор, во кој се издвојуваат 26 планински масиви со околу 80 планини и планински ограноци. Во Македонија, на релативно мал 2 простор (25.713 км ) се сретнуваат многу планински масиви, кои почнувајќи од околу 50 метри надморска височина се простираат во височина до 2.764 метри надморска височина (врвот Кораб). Патека на Кожуф Path on Kozuf Mountain

Пештери На својот простор со разновидна геолошка градба и типови релјеф, Република Македонија поседува повеќе пештери и пропасти. Најкарактери-

стични се Убавица кај селото Ѓоновица со должина од 580 метри, Слатинска Пештера со 800 метри, пештерите во кањонот Матка, Алилица со 644 метри, Дона Дука на планината Жеден со 650 метри, Бела Вода кај Демир Капија и Пешна во близина на Македонски Брод. n

планини, клисури и пештери Солунска Глава На Мокра Планина, во близина на овој врв се наоѓа најдлабоката пропаст на Балканскиот Полуостров со длабочина од 450 метри

Кањон Матка на реката Треска На површина од 5.000 хектари се регистрирани 119 видови дневни и 140 видови ноќни пеперутки

Solunska Glava The deepest valley at Balkan Peninsula being deep 450 meters is located near this top, at Mokra Mountain

Matka Canyon at Treska river 119 types of daily and 140 night butterflies are registered at the area of 5.000 ha

Галичица - Точката од која, како на дланка, се гледаат двете езера, Преспанското и Охридското

Galichica - The point from where, like on a palm, both lakes might be seen, Prespa and Lake Ohrid

Пештера Слатински Извор Најдолгата пештера во Македонија, која од 2004 година е на Привремената листа на УНЕСКО за светско природно наследство и заштитена како споменик на природата, нуди можност за спелеотуризам

Slatinski Izvor Cave The longest cave in Macedonia that since 2004 is at the Temporary List of UNESCO for world natural heritage and protected as monument of the nature thus offering possibility for speleo-tourism

Осоговски Планини Планински масив кој доминира во источниот дел на Македонија, каде што покрај највисокиот врв Руен, има уште пет врвови повисоки од 2.000 метри Osogovo Mountains Mountain massif dominating in the east part of Macedonia, where, besides the highest top Ruen, there are as well other five tops higher than 2.000 meters

Macedonian MACEDONIA DISTINGUISHES itself by characteristic forms of almost all relief types. For tourist purposes, the most characteristic are the mountain massifs, volcano relief creations, gorges, caves and characteristic rocks at water objects. The relief of the state is mainly upland with 16 mountains having more than 2.000 meters height.

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Mountains Five mountain massifs have vivid high mountain relief. The same are higher than 2.500 meters above sea level. Those are the mountain massif Korab, Deshat and Krchin with top Korab (2.764), Shar Mountain with Titov Vrv (Golem Shar) (2.748), Mokra Mountain with Solunska Glava top (2.540), Baba with Pelister top (2.601) and Nidze with Kajmakchalan (2.520). Nine mountain massifs distinguish themselves as high mountains with elevation higher than 2.000 meters. Those are as follows: Belasica with Radomir top (2.029), Bistra with Medenica top (2.163), Galichica with Magaro top (2.254), Dobra Voda with Suva

Gora with Dobra Voda top (2.063), massif Ilinska, Plakenska and Bigla with Stalev Kamen (1.998), Jablanica withCrn Kamen top (2.257), Kozhuf with Zelen Breg (2.165), Osogovo Mountains with Rues (2.252) and Stogovo with Golem Rid (2.268).

Ten mountains are distinguished by middle mountain relief, with absolute height bigger than 1.000 meters. In these groups the following mountain massifs are included: Babuna with Klepa and Kozjak top, Busheva Mountain with Musica top, Vlaina with Kadiica top, Dren Mountain with Livada, Konechka, Gradeshka and Plaush with Volchjak, Kozjak, Shiroka and Germans with Chupino Brdo top, Maleshevo

Невестинска Пештера На мал простор во Порече се концентрирани многу пештери, од кои досега се откриени педесетина

RELIEF AS A CHESS TABLE Macedonian relief is as chess table with different geomorphologic forms where the mountains, valleys, fields, hollows and gorges change.

Around 50% of the territory of Macedonia is typical upland area where 26 mountain massifs are being selected with around 80 mountains and mountain branches.

In Macedonia, at relatively small 2 area (25.713 m ) one can meet many mountain massifs that starting from about 50 meters above sea level spread in height up to 2.764 meters above sea level (Korab top).

Nevestinska Cave Several caves are concentrated at small area in Poreche, 50 of which have been discovered till now

Mountains with Dzami Tepe, Ograzhden with Orgazhden top, Plachkovica with Lisec and Skopska Crna Gora with Ramno. Two mountains have low mountain relief with relative height of around 500 meters: Golak with Chavka top and Zheden with Golem Zheden.

Демиркаписка Клисура Најдолгата македонска клисура, низ која поминува една од најзначајните магистрали на овој простор

Demir Kapija Gorge The longest Macedonian gorge where one of the most significant highway roads at this area passes

Магаро Поглед кон највисокиот врв на Галичица (2.254)

Magaro View towards the highest top of Galichica (2.254)

Gorges In Macedonia the mountain massifs are segregated by many river valleys. Characteristic gorges may be found there. The river valleys are composited with change of gorges and valleys.

Along the river Vardar there are Taor, Veles and Demir Kapija gorge, at Treska Shishevo gorge is very characteristic with

mountains, gorges and caves Caves At its area with different geologic construction and relief types Republic of Macedonia owns many caves and wrecks.

The most characteristic are Ubavica at Gjonovica village having length of 580 meters, Slatino Cave with 800 meters, the caves in Matka canyon, Alilica with 644 meters, Dona Dukat at Zheden Mountain with 650 meters, Bela Voda at Demir Kapija and Peshna near Makedonski Brod. n

Поглед од Крушево кон Мокра Планина со Солунска Глава

View from Krushevo towards Mokra Mountain with Solunska Glava

Matka canyon, at Crna River Skochivir gorge, at Bregalnica Istibanja gorge, at river Pchinja Bislim and Badar gorge.

Barichka gorge on Radika River and the gorge along Crn Drim River are of special interest.

Прошетка по планината Клепа Sightseeing on Klepa Mountain

ЛЕТАТА ВО МАКЕДОНИЈА се суви и топли, а зимите се студени и влажни. Просечните годишни температури на воздухот се движат од 140C во Нов Дојран и Гевгелија до 6,70C во Лазарополе на планината Бистра. Најтопол месец е јули со просечна температура на воздухот од 22,20C, а најстуден месец е јануари со просечна температура од 0,3zC. Просечните годишни количини на врнежи се движат од 440 мм во Тиквеш до 1.068 мм во Лазарополе, а во долината на Радика достигнуваат и до 1.400 мм. Крушево е типично планинско место и се смета за највисоко гратче на Балканскиот Полуостров, поради што често е под снежна покривка од ноември до април Krushevo is a typical mountain place and it is considered as the highest town at Balkan Peninsula due to the fact that is very often under snow coverage from November to April

Македонска

РАЗЛИЧНИ КЛИМАТСКИ ТИПОВИ ЗА РАЗЛИЧНИ ВИДОВИ ТУРИЗАМ Модифицираната медитеранска и изменета континентална клима во котлините на природните тектонски езерски басени на Охридското, Преспанското и Дојранското Езеро овозможуваат пријатни туристички услови за летен и зимски стационарен туризам, додека присуството на типична пла-

Климатски специфичности Екстремните разлики во надморската височина, испреплетеноста со компо-

околу 2.400 сончеви часови годишно, просечна годиш0 на температура од 14 C и средногодишна количина врнежи од околу 650 мм.

клима зитни речни долини, разликите во големините на котлинските простори и езерските површини, на релативно малиот македонски простор модифицираат присуство на повеќе климатски типови.

Изменета медитеранска клима Таа е одлика за Гевгелиско-валандовската Котлина и Дојран, каде се присутни топли и ведри лета со

Пелагонија, најголемата македонска котлина, истовремено претставува и наша најголема житница. Во услови на умерено континенталната клима, погодни за житни култури, покрај доминантната пченица, тука се одгледуваат и јачменот, пченката, овесот и 'ржта.

Pelagonia, the biggest Macedonian valley, is at the same time our biggest granary. In conditions of decent continental climate, good for corns, besides the dominant wheat, barley, sweet corn, oats and rye are being grown.

Мешана медитеранска и континентална клима

Се чувствува по долините на Вардар со притоките, поточно во областите на Тиквешката, Велешката, Скопската, Овчеполската, Штип-ската и Кочанската Котлина, како и по долините на Струма во Струмичко-радовишката Котлина и по долината на Црн Дрим во Дебарската Котлина. Во овие региони просечната годишна температурата на воздухот се 0 движи околу 12,5 C, а просечните годишни количини на врнежи се движат околу 500 мм.

нинска клима во поголемиот дел од Македонија овозможува развој на зимско-спортски и рекреативен туризам, особено развиен на локалитетите Попова Шапка на Шар Планина, Маврово на Бистра, Крушево на Бушева Планина, Пониква на Осоговските Планини и на планините Галичица и Кожуф.

Континентална клима Ја има во Охридскострушката и Преспанската Котлина со влијанија на езерските басени, но е типично изразена и во Кичевската Котлина, Порече, Пелагонија, Полог, Беровско-делчевската Котлина и Славиште, каде се присутни свежи лета и студени и подолги зими, со поголеми температурни осцилации, со просечни годишни температури 0 од околу 11 C и просечни количини на врнежи од над 700 мм.

Планинска клима Таа е карактеристика за планинските простори над 1.000 мeтри надморска височина. Овде влегуваат просторите на високите планини Шар Планина, Корапскиот масив, Јабланица, Баба со Пелистер, Мокра Планина со Солунска Глава. n

Ретко доживување е летната попладневна прошетка по падините на Плачковица

ПРЕСПА МИРИСА НА ЈАБОЛКО Производството на јаболка во Преспа изнесува 90.000-100.000 тони годишно, што е над 90% од вкупното производство на јаболка во Македонија. Квалитетот на јаболката во Преспа е оценет како одличен. Тој квалитет е резултат на погодните климатски услови и примената на соодветни технологии во одгледувањето на јаболката.

Rare experience is the summer afternoon walk along the slopes of Plachkovica

S

SUMMERS IN MACEDONIA are dry and hot, while winters are cold and wet. The approximate annual temperatures of the area move from 140C in Nov Dojran and Gevgelija to 6,70C in Lazaropole at Bistra mountains. The warmest month is July having approximate temperature of the air from 22,20C, and the coldest one is January with approximate temperature of 0,30C. The approximate annual precipitation move from 440 mm in Tikvesh to 1.068 mm in Lazaropole while in Radika valley the same rich up to 1.400 mm.

Macedonian

Бројот на сончеви денови во Македонија се движи меѓу 230 до 280 денови. Охрид македонскиот туристички бисер, со над 200 сончеви денови во годината, претставува еден од најсончевите градови во државата.

The number of sunny days in Macedonia moves between 230 and 280 days. Ohrid, Macedonian tourist pearl, with more than 200 sunny days in the years, is one of the sunniest cities in the state.

Climate specifications The extreme differences in elevation, mixing of composite river valleys, the differences in the size of gorge spaces and lake areas, at relatively small Macedonia region modify presence of many climate types.

climate Changed Mediterranean climate It is a distinction of Gevgelija-Valandovo gorge and Dojran with hot and unclouded summers with around 2.400 sunny hours per year, the approximate annual 0 temperature of 14 C and middle annual amount of rains of about 650 mm.

Mixed Mediterranean and continental climate It is felt along the valley of Vardar and its tributaries, that is in the areas of Tikvesh, Veles, Skopje, Ovche Pole, Shtip and Kochani valley, as

DIFFERENT CLIMATE TYPES WITH DIFFERENT TYPES OF TOURISM The modified Mediterranean and changed continental climate in the valleys of natural tectonic lake basins of Ohrid, Prespa and Lake Dojran provide amiable tourist conditions for summer and winter tourism, while the presence of typical mountain climate in the major part

well as along the valleys of Struma in StrumicaRadovish valleys and along Crn Drim in Debar valley. In this region the approximate annual temperature of the area 0 moves around 12.5 C, while the approximate annual precipitation around 500 mm.

Continental climate It is found in OhridStruga and Prespa valley including influences of

Тиквешкото виногорје, најпознатиот лозарски регион во Македонија, е регион каде што медитеранската клима од југот се сретнува со континенталните ветрови од север, притоа создавајќи одлични услови за производство на грозје, од кое се добиваат комплексни вина богати со овошни ароми.

Tikvesh vineyard, the most famous wine region in Macedonia is the region where the Mediterranean climate from south meets the continental winds from north, where excellent conditions are created for production of grapes used for obtaining complex vines rich of fruit flavour.

lake basins, but it is as well expressed in Kichevo valley, Poreche, Pelagonia, Polog, Berovo-Delchevo valley and Slavishte, where bracing summers and cold and long winters, bigger temperature oscillations, with annual approximate temperatures of around 0 11 C and precipitation of over 700 mm.

Mountain climate It is characteristic for mountain areas above 1.000 meters elevations.

The areas at high mountains Shar Mountain, Korab massif, Jablanica, Baba with Pelister, Mokra Mountain with Solunska Glava are in this group. n

of Macedonia provides development for winter and sport recreational tourism, particularly developed at the localities of Popova Shapka at Shar Mountain, Mavrovo at Bistra, Krushevo at Busheva Mountain, Ponikva at Osogovo Mountains and the mountains Galichica and Kozhuf.

PRESPA SMELLS OF APPLES The production of apples in Prespa is 90.000100.000 tons per year thus presenting over 90% of the total production of apples in Macedonia.

The quality of the apples in Prespa have been evaluated as excellent.

The quality is result of good climate conditions and the application of modern technologies in apple growing.

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

Мал водопад блиску до самиот извор на реката Бабуна, која извира под врвот Солунска Глава на Јакупица и има должина од 65 километри, збогатена со живописно речно корито Small waterfall near the spring of Babuna River pouring under Solunska Glava top of Jakupica and having 65 kilometres length, enriched by picturesque river basin

ВО МАКЕДОНИЈА ИМА различни хидрографски објекти со туристичка намена (извори, реки, езера и бањи). Посебна карактеристика на македонските реки е тоа што на нив се наоѓаат и одредени туристички локалитети, како што се вештачки езера, кањонски и клисурести долини, сакрални објекти, археолошки локалитети. Во нивна непосредна близина се наоѓаат градски населби со сите придружни објекти со туристичко значење.

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Македонски Извори Извори со поголема штедрост и атрактивност се изворот кај Св. Наум на брегот на Охридското Езеро, Вруток - изворот на реката Вардар, потоа изворот на реката Треска, Вевчанските Извори во непосредна близина на Вевчани, Билјанините Извори покрај Охрид, Беличките Извори во облас-

та Порече, врутокот Шум во Струшко, изворите на Црна Река, изворите на Бабуна. Сите се со погодни услови за излетничкорекреативен туризам. Извори со посебно туристичко значење за излетнички, лечилишен и рекреативен туризам во Македонија се термоминералните извори и бањи. Такви се Кума-

Вардар со шеталиштето кај Камениот Мост Најголемата македонска река има должина од 388 км и со 80% од своето течение се наоѓа на територијата на Република Македонија Vardar including the gardens at Stone Bridge The biggest Macedonian river having 388 km length and by its 80% located at the territory of Republic of Macedonia

новска Бања, Катлановска Бања во близина на Скопје, бањата Кежовица кај Штип, Кочанска Бања, Негорска Бања во близина на Гевгелија, бањата Банско кај Струмица и бањите Косоврасти и Бањиште кај Дебар.

Реки Интересни туристички мотиви во Македо-

нија се реките Вардар со неговите притоки: Треска, Бабуна, Црна Река, Дошница, Лепенец, Пчиња, Брегалница, Крива Река, Струмица, Црн Дрим и Радика. Со своите композитни долини, каде се менуваат живописни клисури и котлини со отворени полиња, реките имаат погодни туристичко-пејзажни и амбиентални вредности.

Дел од реките со своите природни пејзажни, културно-историски и создадени материјални вредности се појавуваат како самостојни туристички целини. Типични примери се долините на реката Радика, заезерената клисуреста долина на Црн Дрим со акумулациите Шпиље и Глобочица, како и кањонот на Треска со локалитетот Матка и заезерената долина со езерата Матка, Св. Петка и Козјак. Со слични карактеристики се јавуваат и клисурестите делови на Вардар, Треска, Црна Река, Брегалница. n

извори и реки

Водни ресурси на Македонија. Околу 2% од територијата на Македонија е под водена површина. Има околу 35 реки и 53 природни и вештачки езера. Според количините, Македонија има задоволителни водни ресурси, кои се нерамномерно распределени, така што западниот дел има поголеми количини вода. Просечно, вкупната количина вода во Македонија е 6,63 милијарди кубни метри, која се влива во сливовите на Вардар (4,77 3 милијарди м ), Струмица (0,18 ми3 лијарди м ) и Црн Дрим (1,68 мили3 јарди м ).

ТРИ СЛИВНИ ПОДРАЧЈА ЗА РЕКИТЕ ОД МАКЕДОНИЈА Егејскиот речен слив е најголем и зафаќа 87% од вкупната територија на државата со позначајните реки Вардар и Струмица. Јадранскиот слив опфаќа околу 13% од територијата со најзначајна река Црн Дрим. Црноморското сливно подрачје е доста мало со реката Биначка Морава.

Радика - полноводна река со чиста вода, речна пастрмка, со присуство на брзаци, клисуресто кањонеста долина со височина на планинските страни од над 2.000 метри, со присуство на карактеристични антропогени сакрални и материјални објекти

Radika - rich river with clear water, river trout, presence of rapid streams, gorge canyon valley having height at mountain sides of over 2.000 meters and presence of characteristic anthropogenic sacral and material objects

Маркова Река, десна притока на Вардар, е долга 30 километри и тече јужно од Скопје. Извира на Мокра Планина, а кај селото Маркова Сушица во близина на Марковиот Манастир Св. Димитриј навлегува во рамничарски дел, надополнувајќи го живописот на пределот.

Markova River, the right tributary of Vardar is 30 kilometres long and it runs south from Skopje. It wells out at Mokra Mountain, and at Markova Sushica village near Marko's Monastery St. Dimitrij it runs in the flat area, complementing the landscape of the area.

THERE ARE different hydrographic objects in Macedonia having tourist purpose (springs, rivers, lakes and spas). Special characteristic of Macedonian rivers is the fact that there are as well located certain tourist localities such as artificial lakes, canyon and gorge valleys, sacral objects, archaeological localities. City settlements are including their accompanying objects having tourist significance are located in their nearness.

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Macedonian Springs Springs with greater liberality and attractiveness are the spring at St. Naum on the shore of Lake Ohrid, Vrutok - the spring at Vardar Rivers, then the spring of Treska River, Vevchani's Springs in the vicinity of Vevchani, Biljana's Springs next to Ohrid, Belica's Springs in the area of Poreche, the

wellspring Shum in Struga area, the springs at Crna River and the springs of Babuna.

All of them have good conditions for picnic recreational tourism.

Thermo mineral springs and spas are the springs having special tourist importance for picnic, medical and recreational tourism in Macedonia.

Water resources in Macedonia.

About 2% of the territory of Macedonia is under water.

There are around 35 rivers and 53 natural and artificial lakes.

Pursuant to the amounts, Macedonia has satisfactory water resources being unequally distributed, so the west part has greater amounts of water.

Approximately, the total amount of water in Macedonia is 6.63 3 billion m pouring into water 3 sheds of Vardar (4.77 billion m ), 3 Strumica (0,18 billion m ) and 3 Crn Drim (1.68 billion m ). Врутокот Острово кај манастирот Св. Наум е најсилен извор3 во Македонија, од кој излегуваат 11 м вода во секунда Well-spring Ostrovo, at St. Naum Monastery is the strongest3 spring in Macedonia providing 11 m water per second

THREE WATER SHED AREAS FOR THE RIVERS IN MACEDONIA The Aegean River shed is the biggest and it covers 87% of the total territory of the state including more significant rivers Vardar and Strumica. Jadran water shed covers around 13% of the territory of the most significant river Crn Drim. Black Sea water shed area is really small with the river Binachka Morava.

Рибникот во демирхисарското село Бабино ја користи водата од изворите кои, по текот на Базерничка Река до вливот на Црна Река, ги има речиси на секои сто метри Pond in Demir Hisar village Babino uses the water from the springs located at almost each hundred meters along the run of Bazernica River till the pouring into Crna Rivers

springs and rivers Those are as follows: Kumanovo Spa, Katlanovo Spa near Skopje, Kezhovica Spa near Shtip, Kochani Spa, Negorci Spa in the vicinity of Gevgelija, Bansko Spa at Strumica and Kosovrasti and Banjishte Spas at Debar.

Rivers Vardar River and its tributaries are interesting tourist motives in Macedonia: Treska, Babuna, Crna

River, Doshnica, Lepenec, Pchinja, Bregalnica, Kriva Reka, Strumica, Crn Drim and Radika. Having composite valleys where the picturesque gorges and valleys with open field change, the rivers are good tourist-landscape and ambient values.

Part of the rivers with their natural landscape, culturally and historically created material values appears as autonomous

tourist wholes. The valleys of Radika River, the lake gorge valley of Crn Drim including Shpilje and Globochica accumulations, as well as Treska canyon with Matka locality and Lake Valley of lakes Matka, St. Petka and Kozjak are typical examples.

Gorge part of Vardar, Treska, Crna River and Bregalnica appear with similar characteristics. n

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

К

КАКО КОНТИНЕНТАЛНА ДРЖАВА, територијата на Република Македонија располага со релативно големи езерски површини. Езерата се делат на природни (тектонски и глацијални) и вештачки. Најзначајни хидрографски туристички вредности имаат тектонските езера (Охридското, Преспанското и Дојранското), чии крајбрежја остваруваат најголема туристичка посета и претставуваат најразвиени македонски туристички регионални целини.

Македонски

Живописното опкружување на манастирот Св. Наум Охридски, кој се наоѓа на најјужната точка од Охридското Езеро, триесетина километри од Охрид Picturesque surrounding of St. Naum of Ohrid Monastery located at the most south point of Lake Ohrid, thirty kilometres from Ohrid

Тектонски езера

ОХРИДСКОТО ЕЗЕРО НЕ ЗАМРЗНУВА Со средногодишна вред0 ност од 13,6 C, температурата на водата претставува една од најзначајните туристички вредности на Охридското Езеро. Посебна туристичка вредност претставуваат средномесечните температурни

карактеристики во летниот период, кои во јуни 0 изнесуваат 18,6 C, во јули 0 0 21,3 C, во август 22,5 C 0 и во септември 19,8 C. Капењето во езерото се одвива во период од најмалку четири месеци (од јуни до септември).

Охридското, Преспанското и Дојранското Езеро на територијата на Република Македонија опфаќаат површина 2 од околу 665 км . Располагаат со плажи во должина над 40 километри, со над 160 хектари површина под плажи. Имаат чиста вода, со можности за капење во текот на годината од околу 120 денови на Охридското Езеро,

околу 100 денови на Преспанското Езеро и околу 160 денови на Дојранското Езеро. Покрај езерата се развиени туристичките населби Охрид, Струга, Отешево, Дојран и други, со изградена соодветна материјална база за развој на туризмот, погодна за летен стационарен туризам, спортскорекреативен, конгресен и други видови туризам.

езера Топлината на Дојранското Езеро Во Гевгелиско-валандовската и Дојранската Котлина најсилно се чувствуваат медитеранските климатски влијанија. Средномесечните температури на водата во период од безмалку половина година се повисоки од 180C, што овозможува услови за капење од мај до крајот на септември.

The heat of Lake Dojran Mediterranean climate has the strongest influence in GevgelijaValandovo and Dojran Valley.

The middle month temperatures of the water in the period of more less half year are higher than 180C, thus providing conditions for swimming from May till the end of September.

Глацијални езера

Вештачки езера

Во Македонија има вкупно 43 глацијални (леднички) езера. Тие се сретнуваат на високите планини, најчесто на височини поголеми од 2.000 метри. Под дејство на глацијалната ерозија се создале циркови, кои се исполнети со вода и, всушност, ги чинат овие хидрографски форми. Најголем број такви езера има на Шар Планина (27), на Пелистер има две, на Јабланица четири, на Мокра Планина две итн.

Овие езера се градени како хидроенергетски објекти или заради наводнување на земјоделските површини. Во Македонија има вкупно 110 вештачки акумулации, од кои голем број нудат и туристички атрактивни содржини. Во таа смисла, посебно се истакнуваат Матка кај Скопје, која е најстара вештачка акумулација на Балканот, потоа Мавровското, Дебарското, Тиквешкото и Велешкото Езеро, езерата Стрежево и Гратче кај Кочани и други. n

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

A

AS A CONTINENTAL STATE, the territory of Republic of Macedonia has at disposal relatively big lake areas. The lakes are divided in natural (tectonic and glacial) and artificial. The most significant hydrographic tourist values are of tectonic lakes (Lakes of Ohrid, Prespa and Dojran), whose shores make the greatest tourist visit and present the most developed Macedonian tourist regional wholes.

Tectonic lakes Lakes of Ohrid, Prespa and Dojran in the territory of the Republic of Macedonia cover an area of 2 around 665 km . The lakes have at disposal over 40 km beaches and 160 ha area covered by beaches. Clean water with possibilities for swimming during the year in about 120 days in Lake Ohrid, around 100 days in Lake Prespa and around 160 in Lake Dojran. Tourist settlements Ohrid, Struga, Oteshevo, Dojran and other

Macedonian Поглед на Стење - Квалитетот на песокливоста на плажите на брегот на Преспанското Езеро е нивна голема предност за љубителите на сончањето и капењето. Покрај во Стење, ниски песочни плажи се наоѓаат на просторот на Отешево, Претор, Асамати, Наколец и на други локации.

View towards Stenje - The quality of the sand of the beaches on the shore of Lake Prespa is their advantage for the fans of sunbathing and swimming. Besides in Stenje, low sand beaches are found in Oteshevo, Pretor, Samati, Nakolec and other locations.

Мавровско Езеро Покрај големата надморска височина (1.233), температурата на површината на водата во јули и август е над 210C, што овозможува извонредни услови за летување

Mavrovo Lake Besides the great elevation (1.233), the temperature of the water surface in0 July and August is over 21 C, thus providing excellent conditions for vacation

Тиквешко Езеро Шест месеци во текот на годината, од мај до октомври, средномесечната темпера тура на водата е поголема од 200C. Езерото е богато и со разновидна риба,2 а релативно големата површина (14 км ) овозможува и пловидбени активности.

Lake Tikvesh Six months during the year, from May to October, the middle temperature of the water is higher than 200C. The lake is rich of different fish, 2 and relatively big surface (14 km ) enables sailing activities.

lakes are developed next to the lakes including constructed material bases for tourism development, suitable for summer stationary tourism, sport and recreational tourism, congress and other types of tourism.

Glacial lakes There are 43 glacial lakes in total in Macedonia. The same are located in the high mountains, most over at heights higher than 2.000 meters.

Circles were created by the influence of glacial erosion and the circles are filled in water and, actually, they make hydrographic forms. The major number of those lakes are located at Shar Mountain (27), Pelister two, at Jablanica four, at Mokra Mountain two etc.

Artificial lakes These lakes were built as hydroenergetic objects for the purpose of irrigation of agricultural areas.

There are 110 artificial accumulations in total in Macedonia where major part of them offer tourist attractive contents. In that sense, of special expression is Matka at Skopje which is the oldest artificial accumulation in the Balkan, then Mavrovo, Debar, Tikvesh and Veles Lake, Strezhevo Lake and Gratche near Kochani and other. n

Езеро Матка Оваа хидроакумулација во клисурестиот дел на реката Матка се вклопува во уникатна целина со околниот простор и со манастирскиот комплекс Св. Андреј. Иако со релативно мала површина (0,25 км2), езерото овозможува бројни рекреативно-излетнички содржини - од капење и риболов до пловење и спортови на вода.

Lake Matka This hydro accumulation in the canyon part of Matka River dovetails in the unique whole with the surrounding area and the monastery complex St. Andreј. Even though with relatively small area (0.25 km2), the lake enables numerous recreational and excursion contents - from swimming to sailing and water sports.

LAKE OHRID DOES NOT FREEZE By middle year value 0 of 13,6 C, the water temperature is one of the most significant tourist values of Lake Ohrid. Middle month temperature characteristics in summer are special

tourist value as in 0 June they 18,6 C, in 0 July 21,3 C, in August 0 22,5 C and in 0 September 19,8 C. Swimming in the lake is in period of at least four months (from June to September).

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

Г

ГЕОГРАФСКАТА ПОЛОЖБА, специфичните релјефни, климатски, хидрографски и педографски карактеристики овозможиле разновиден растителен свет. На релативно малиот простор на Република Македонија ботаничарите систематизирале повеќе растителни видови отколку на просторот од Македонија до Скандинавскиот Полуостров. Има разновидни и ретки животински видови и дивеч. Застапени се околу 150 видови птици и поголем број риби, од кои поголем број се ендемски.

6

М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Македонски Растителен свет Рис - Симбол на дивиот свет на македонските планини, чиј лов е забранет Lynx - Symbol of the wildlife at Macedonian mountains with prohibited hunting

Рамниците и полињата претежно се со култивирана вегетација, по ридовите и подножјата на планините е застапена тревна вегетација, а на планините е присутна разновидна шумска дрвенеста вегетација, која достигнува до околу 2.000 метри надморска височина, а потоа се простираат високопланински тревни пасишта и камењари. Поголем дел од планините се карактеризираат со присуство на ендемични и ретки растителни видови. Кај дрвенестата вегетација, борот молика е карактеристичен за Пелистер, смрчата за Шар Планина,

Дрвенестите шумски растителни заедници се претставени со листопадна и зимзелена вегетација. На присојните простори на сите планини претежно е развиена шумска покривка од даб и габер. Во повисоките простори и на осојните страни преовладува буката, а на некои планини е присутен борот, елата и други.

Лист од дабово дрво со желад Oak tree leaf with oak-apple

Woody fauna communities are represented by deciduous and wintergreen vegetation.

At suntrap surfaces at all mountains wood coverage of oak tree and hornbeam is developed. Beech prevails at higher areas and where the sun does not shine and pine, fir-tree and others on some mountains.

белиот бор за Кожуф и Малешевските Планини, борот кривуљ за Мокра Планина, дабот Македоникум за Галичица, прнарот за Гевгелиско-валандовската Котлина, а карактеристич-

ни букови комплекси има на Ниџе со Кајмакчалан, на Баба Планина со Пелистер, на Илинска, Плакенска и Бушева Планина, на Бистра, на Мокра Планина, на Осоговски и Малешевските

Планини. Пристапот до поголемиот дел од шумските комплекси е релативно поволен, бидејќи кај сите планини има воспоставени патни комуникации и туристички објекти.

Сив сокол (Falco peregrinus) Најбрза птица на планетата, која својот плен го лови само во воздух. Во пад развива фантастична брзина до 320 км на час. Соколот е чест мотив во македонските народни песни.

НАЦИОНАЛНИ ПАРКОВИ И ПРИРОДНИ РЕТКОСТИ Во Македонија има три национални паркови, но и специјални резервати, предели со посебни природни убавини и споменици на природата, како целини со растителни и животински ендеми. Според големината и природната разновидност, најзначајни се националните паркови Пелистер, Маврово и Галичица. Во природни реткости се вбројуваат строгите природни резервати Езерани и Мешник, а постојат и поголем број споменици на природата.

Peregrine Falcon (Falco peregrinus) The fastest bird on the planet, that hunts only in the air. While going down it develops fantastic speed of up to 320 km per hour. The falcon is often motive in Macedonian folk songs.

растителен и животински свет Пеперутка Coenonympha glycerion - Еден од 100-те видови кои се сретнуваат на Осоговските Планини Butterfly Coenonympha glycerion - One of the 100 types found at Osogovo Mountains

Животински свет

Ловен туризам

Најзастапени видови дивеч се зајакот, срната, дивата свиња, дивата коза, а од ѕверовите мечката, волкот, лисицата, рисот и други. Разновидните животински видови овозможуваат мошне погодни услови за ловен туризам и риболов.

Во Македонија има околу 120 уредени ловишта. Посебно се значајни следните ловишта: Дојран за диви свињи, Богословец за еребици-камењарки, Катланово за фазани, Маздрача на Шар Планина за диви свињи, срни и диви кози и Брзовец на Бистра за диви свињи. n

Даб (Quercus robus) Старо дабово дрво во струшкото село Мороишта, чие стебло го обиколуваат петмина луѓе

Oak tree (Quercus robus) Old oak tree in Struga village Moroishta whose trunk is rounded by five people

T THE GEOGRAPHIC POSITION, the specific reliefs, climate, hydrographic and petrography characteristics provided different flora and fauna. At relatively small area in the Republic of Macedonia the naturalists systemized more flora types than in the area from Macedonia to Scandinavian Peninsula. There are different types of rare fauna and game. About 150 birds and great number of fish are represented there, most of which endemic.

6

М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Macedonian Flora Каранфил Често употребувано градинарско цвеќе Gillyflower Often used garden flower

The plains and fields are mainly with cultivated vegetation, lawny vegetation is on the hills and bases of the mountains, while on the mountains different wood tree vegetation achieving up to around 2.000 meters elevation and high mountain lawny pastures and screes are as well spread there. Major part of the mountains are characterized by presence of endemic and rare flora types. Regarding the wood vegetation, pine Molika is characteristic for Pelister, spruce for Shar Mountain, Scotch pine for Kozhuf and Maleshevo Mountains, mountains pine for Mokra

Преубавите пауни во комплексот на манастирот Св. Наум се една од неговите атрактивни карактеристики. Пауните се донесени во манастирот и денес ги има во изобилство, што ја надополнува ретката природна убавина со која е опкружен манастирот.

The beautiful peacocks in the complex of St. Naum Monastery are one of its attractive characteristics. The peacocks are brought in the monastery and they are plenty nowadays thus contributing to the rare natural beauty surrounding the monastery.

NATIONAL PARKS AND NATURAL RARITIES

Кафеава мечка - Најголема меѓу крупните ѕверови во Македонија, со просечна тежина 100-150 кг. Се претпоставува дека во македонските планини живеат најмногу до 200 единки. Се сретнуваат во националните паркови Галичица, Маврово и Пелистер и во околината на резерватот Јасен, а повремено и Малешевските и Осоговските Планини. Мечките во Македонија се заштитен вид.

Brown bear - The biggest among big game in Macedonia, with approximate weight of 100-150 kg. It is supposed that there are up to 200 entities in the Macedonian mountains. The same are found in the national parks Galichica, Mavrovo and Pelister as well as in the surrounding of the reservoir Jasen and temporary in Maleshevo and Osogovor Mountains. The bеars in Macedonia are protected type. Преспански пеликан Една од најкрупните птици кои живеат на вода

Mountain, oaktree Makedonium for Galichica, oak (prnar) for GevgelijaValandovo Valley, and characteristic beech complexes are present on Nidze with Kajmakchalan, Baba Mountain with Pelister, Ilinska, Plakenska and Busheva Mountain, Bistra, Mokra Mountain, Osogovo and Laleshevo Mountains. The access to the

Prespa pelican One of the biggest birds living on the water

flora and fauna major part of the wood complexes is relatively advantageous as road communications and tourist objects are established at all mountains.

Зајак - Еден од најзастапените и најпопуларни видови дивеч Rabbit - One of the most representative and most popular types of game

Fauna The rabbit, roe, wild boar, wild goat are the most representative types of game while from the beasts the bear, wolf, the fox, lynx and others. Different wildlife types enable really advantageous conditions for hunting tourism and fishing.

Hunting tourism There are 120 settled game parks in Macedonia. Of special significance are as follows: Dojran for wild boars, Bogoslovec for Alectoris graeca, Katlanovo for pheasants, Mazdracha at Shar Mountain for wild boars, roes and wild goats and Brzovec at Bistra for wild boars. n

There are three national parks in Macedonia, as well as special reservoirs, regions with special natural beauties and natural monuments, as wholes with flora and fauna.

According to the size and natural diversity, the most significant national parks are Pelister, Mavrovo and Galichica. Strict natural reservoirs Ezerani and Meshnik are included in the national rarities as well as there are major number of natural monuments.

Дрво Гол човек (Arbutus andrachne) Овој редок вид зимзелено дрво го има на падините на Кожуф и во кањонскиот дел на Црна Река. Интересното име доаѓа поради тоа што нема кора на стеблото, кое е составено само од срцевина и со боја која се менува во текот на денот. На изгрејсонце стеблото позеленува, во текот на денот има боја на човечка кожа, а на зајдисонце поцрвенува.

Tree Gol chovek (Arbutus andrachne) This rare type of wintergreen wood is found at the slopes of Kozhuf and in the canyon part of Crna River. The interesting name was given as the tree is without bark on the trunk and the trunk is consisted of core while colour that changes during the day. At the sunrise it is green, during the day human skin colour and at the sunset red.

Македонско Мермерна статуа на богот Дионис - Стоби, 119 година Marble statue of god Dionysus - Stobi, year 119

Григориева галерија Детаљ од Св. Софија, Охрид, 1314 година Grigorij's Gallery Detail from St. Sofia, Ohrid, 1314

Порта Детаљ од црквата Св. Спас во Скопје Gate Detail from St. Spas Church in Skopje

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

НЕИЗБРИШЛИВИ СЕ ТРАГИТЕ од материјалната и духовната култура низ бурните историски случувања на територијата на Македонија од предисторијата, антиката, римскиот период, средниот и новиот век. Денес, Република Македонија изобилува со материјални, духовни и културни вредности, кои се манифестираат низ бројни културно-историски споменици, етнографски елементи, амбиентални целини, градски населби, музеи, галерии, спомен-збирки, гастрономски и манифестациски туристички вредности.

Археолошки локалитети Во Македонија се евидентирани над 4.500 археолошки наоѓалишта. Посебно значење имаат локалитетите Скупи и Скопско Кале кај Скопје, потоа Требеништа, Св. Еразмо, Охридската тврдина, ранохристијанската базилика

Куќа на псалмите во Стоби Резиденција на ранохристијанските црковни великодостојници, чија главна сала е постелена со луксузни мозаици со геометриски орнаменти и птици House of psalms in Stobi The residence of early Christian church nobles whose main hall was covered by luxury mosaics with geometric ornaments and birds

во селото Октиси во Охридско-струшката Котлина, Хераклеја Линкестис и Маркови Кули во Пелагонија, Стоби во близина на Градско, Исар и Баргала кај Штип, Струмичко Кале, Виничко Кале, Мородвис кај Кочани, Марвинци и Гевгелиски Рид во Гевгелиско-валандовската Котлина и други.

Тврдини, кули и мостови Во Македонија се изградни поголем број тврдини, кули и мостови, кои дополнително сведочат за животот и културата на овие простори. Такви се Самуиловата тврдина во Охрид, Марковите Кули во Прилеп, Царевите Кули во Струмица, Камениот Мост и Калето во Скопје, средновековните кули и мостови во Кратово.

Дел од култен предмет од керамика во вид на антропоморфна глава, кој стоел во секоја куќа (Породин, Битола, неолит) Part of cult item made of ceramics in form of anthropomorphic head, located in each house (Porodin, Bitola, neolith)

ТРАГИ НА ЧОВЕКОВО ОПСТОЈУВАЊЕ НАД 8.000 ГОДИНИ Најраните траги на човечка активност на територијата на Македонија потекнуваат од постарото камено време - палеолитот. Вистинските почетоци на предисторијата почнуваат околу 6.000 години пред новата ера, со првите населби по Средна Брегалница и Овче Поле, покрај Вардар и во Пелагонија. Низ милениумите, Македонија одбележува значаен и богат цивилизациски развој во материјалната и духовната култура.

Античка амфора од V век п.н.е., што служела како сад за вода, вино или масло Antique amphora used in 5th century BC as cup for water, wine or oil

културно-историско наследство Цркви и манастири На македонската земја, на која апостол Павле, светите Кирил и Методиј и нивните следбеници го ширеле христијанството, се изградени бројни цркви и манастири, градени во различни периоди. Во Република Македонија има повеќе од 2.000 цркви и манастири. Повеќето од нив, особено оние градени од XI до XVI век, се сочувани во целост. Посебно се издвојуваат Св. Јован Бигорски во долината на Радика, Св. Наум на брегот на Охридското Езеро, манастирот Трескавец кај Прилеп, Св. Гаврил Лесновски во селото Лесново, Св. Јоаким

Осоговски кај Крива Паланка, манастирот Св. Пантелејмон во Скопско, манастирите во Водоча и Вељуса во Струмичко и многу други.

Фрескосликарство Македонија спаѓа меѓу земјите со најубав сочуван византиски фрескопис од периодот на XI до XIV век. Сочувани се повеќе илјадници квадратни метри фрескоживопис, од кои поголемиот дел се во многу добра состојба и претставуваат ремекдела на македонската живописна школа.

Манастир Св. Архангел Михаил во Варош, Прилеп Денешниот изглед на црквата ги има карактеристиките од последната преправка во 1861 година, кога е пронајдена и плоча со кириличен натпис од 996 година St. Archangel Mihail Monastery in Varosh, Prilep Current state of the church has the characteristics of the last reconstruction in 1861 when the plate with Cyrillic inscription dating back to 996 year was found

РЕЛИГИЈА Во Македонија се испреплетуваат источната и западната цивилизација. Во многу градови е вообичаено да се сретнат и цркви и џамии. Поголемиот дел од населението припаѓа на православната христијанска вероисповед (65%). По застапеност, на второ место се жителите со исламска вероисповед (33%). Останатите се католици, протестанти, атеисти и припадници на други религии.

Најстарите сочувани фрагменти од ранохристијански фрескопис се наоѓаат во Епископската базилика во археолошкиот локалитет Стоби. Фреските во Св. Софија, катедралниот храм на Охридската архиепископија, претставуваат најдобро сочуван живопис во цела Византија од периодот на XI век. Развитокот на македонската уметност е најизразен во бурниот XIII и во почетокот на XIV век, кога работат познатите зографи Михаил и Евтихиј, инаугуратори на нови зографски канони. Во 1295 година, кога започнуваат да го сликаат охридскиот храм посветен на Пресвета Богородица Перивлепта, започнува нов величествен период во македонскиот фрескоживопис. Фрескописот во црквата посветена на архангел Михаил во Лесновскиот манастир датира од 1347 година, а од фреските настанати во XIV век по својата вредност и убавина се издвојуваат и оние во Марковиот манастир и во црквата Св. Андреј на

Матка. Во тој период, обемниот творечки опус во средновековниот живопис го омеѓуваат фрескодекорациите и иконите на Јован и Макарие Фрчкоски. Средновековните фрески и икони се одликуваат со монументалност на композицијата и ликовите, со разигран цртеж и богат и рафиниран колорит. Во македонските цркви и манастири и во наредните векови продолжиле да се создаваат зографски дела, вклучувајќи ги и фреските во Св. Јован Бигорски и црквата Св. Ѓорѓи во Рајчица. Дел од ликовните остварувања на современите генерации ликовни творци се базираат на богатата византиска традиција.

Резба

Корените на оваа значајна уметничка гранка со вековна традиција потекнуваат од ранохристијанските камени олтарски прегради, кои подоцна ги заменуваат средновековните црковни иконостаси од дрво. Најстариот иконостас од дрво се наоѓа во црквата Мали Свети Врачи во Охрид, од кој се зачувани првобитните пет столбови. Најстарите заФрескоживописот на олтарскиот чувани творби во простор во црквата Св. Богородица резба кај нас потекПеривлепта во Охрид од 1295 година нуваат од XIV век, Fresco of shrine area in church развиени под визанSt. Holy Mother of God Perivlepta in Ohrid from 1295 тиски влијанија. Средновековната резба имала сличСкопско Кале - Заради стратешката локација, тврдината била градена, рушена и преградувана многу пати од страна на разни освојувачи Skopje's Fortress - Due to its strategic location, the fortress was built, ruined and reconstructed many times by different conquerors

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

ност со декоративната пластика во камен од тоа време и се развила паралелно со неа. Орнаментите и мешавината на геометриски, зооморфни и флорални мотиви се аналогни со тие од барелјефите во мермер од тоа време. Од XIV век наваму, релјефната скулптура во камен опаѓа и неа ја заменува

Иконостас во манастирот Св. Наум, со детаљ од годината кога е направен (1711) Iconostasis in St. Naum Monastery, including a detail from the year of construction (1711)

резбата во дрво, која покрај иконопиството и монументалното ѕидно сликарство, зазема посебно место во богатото уметничко наследство на Македонија. Сепак, поради трошноста и лесната запаливост на дрвото, предметите од овој материјал низ вековите

биле подложни на пропаѓање и уништување, но тие кои опстанале до денес сведочат за нивното високо уметничко ниво. Непроценливо наследство на македонскиот црковен дрворез се иконостасот во црквата Св. Спас во Скопје и во Бигорскиот манастир кај Дебар. Амвон (возвишено место пред олтарот) во црквата Св. Благовештение во Прилеп (XIX век) Ambon (a noble place in front of the altar) in St. Blagoveshtenie Church in Prilep (19th century)

Отсекување на главата на св. Јован - Детаљ од иконостасот во Св. Спас во Скопје Decapitation of St. John Detail from iconostasis in St. Spas in Skopje

Џамии Во Македонија има околу 600 џамии, од кои најпознати се оние од XV и XVI век. Џамиите на Јаја-паша, Иса-бег, Мустафапаша и Султан Мурат се наоѓаат во Скопје, Шарена џамија и Саат-џамија во Тетово, Исак џамија, Хајдар Кади-паша и Јени џамија во Битола, Чарши џамија во Прилеп, Саат џамија во Гостивар, а во Охрид се наоѓаат Хајати Баба-теќе и Али-паша џамијата. Сите имаат најчесто квадратна основа и трем, а се покриени со куполи или со дрвена покривна конструкција и претставуваат форма на турскоосманлиската школа. Ѕидани се од камен и тула и поставени се во хоризонтални редови, така што нивните фасади изгледаат живописно. Џамиите ги граделе највисоките турски управувачи (паши и бегови) и заземале значајни позиции, често и доминантни во населбите. n

АРХИТЕКТУРА По античката архитектура, интензивна градителска активност се бележи во византискиот период, кога изградбата на Св. Софија во Цариград ги поставила критериумите во сите места под доминација на православната црква. Во времето на Отоманската империја доминантно било влијанието на исламската архитектура, за што сведочат многубројните објекти од тоа време: турските бањи, џамии, теќиња, безистени, чаршии. Најубавите примери на урбана архитектура се објектите од XIX и XX век. Крушево и Кратово во голем дел се комплетни урбанистички целини со зачувана градска архитектура од тој период, голем дел од Битола и Скопје, како и стариот дел на Охрид. Во XX век Македонија ги следи трендовите на модерната архитектура.

Црквата Светите Климент и Пантелејмон на Плаошник е возобновена врз темелите на старата црква по претпоставен изглед, при што како пример биле земени црквите од Охрид и околина со слична хронолошка припадност

Фрагмент од богатата внатрешна декорација на Шарената џамија во Тетово, изградена во 1495, а обновена во 1785 година

The churches Sts. Clement and Panthelejmon at Plaoshnik were resurrected on the basis of the old church following the supposed performance, taking into consideration the churches in Ohrid and the surrounding having similar chronology

Fragment from rich internal decoration in Colourful Mosque in Tetovo, built in 1495, and reconstructed in 1785

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

Плаошник - На местото на древниот манастир основан од св. Климент, посветен на св. Пантелејмон, каде била лоцирана прочуената Охридска школа на словенската писменост, во 2002 година е возобновена манастирската црква, денес посветена на св. Климент Охридски и св. Пантелејмон, во која повторно се пренесени моштите на св. Климент

Plaoshnik - On the location of the antique monastery established by St. Clement, devoted to St. Pantelejmon, the monastery church was resurrected in 2002, today devoted to St. Clement of Ohrid and St. Pantelejmon where the relics of St. Clement were transferred for the second time

Macedonian Керамички статуи на божици од енеолитот наоѓалиште Шуплевац, Долно Орехово, Битола

Ceramic statues of goddesses from neolith founding Shuplevac, Dolno Orehovo, Bitola

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Традиција во естетиката - Од неолитските керамички справи за втиснување орнаменти (наоѓалиште Породин, Битола) до рачно изработениот охридски бисер

Tradition in the aesthetic - From the neolith ceramic tools for imprinting ornaments (founding Porodin, Bitola) up to handmade Ohrid pearl

INEFFACEABLE ARE THE IMPRINTS of the material and spirit culture of inclement historical events in the territory of Macedonia from pre-history, antique, Roman period, Middle and New Century. Nowadays, Republic of Macedonia is rich of material, spiritual and cultural values manifested through numerous cultural and historical monuments, ethnographic elements, ambient wholes, city settlements, museums, galleries, monumentcollections, gastronomic and manifestation tourist values.

Archaeological localities Over 4.500 archaeological localities are registered in Macedonia. Localities of Skupi and Skopje's Fortress at Skopje, then Trebenishta, St. Erasmus, Ohrid Fortress, early Christian fortress, early Christian basilica in Oktisi village in OhridStruga valley, Heraclea Lyncestis and Marko's Towers in Pelagonia, Stobi near Gradsko, Isar and Bargala near Shtip, Strumica's Kale, Vinica Kale, Morodvis near Kochani, Marvinci and Gevgelija Hill in Gevgelija-Valandovo canyon are of special significance.

Бронзен приврзок амулет, наоѓалиште Сува Река, Гевгелија (железно време) Bronze key-ring amulet, Suva Reka finding, Gevgelija (Iron Age)

IMPRINTS OF HUMAN EXISTENCE OVER 8.000 YEARS

Fortresses, towers and bridges Major part of fortresses, towers and bridges were constructed in Macedonia that additionally witness the life and culture in these areas. Such are Samuil's Fortress in Ohrid, Marko's Towers in Prilep, Tsar's Towers in Strumica, Stone Bridge and the Fortress in Skopje, medieval towers and bridges in Kratovo.

The earliest imprints of human activity in the territory of Macedonia originate from old stone age - paleolith. The real beginning of the pre-history started around 6.000 years BC, with the first settlements along Middle Bregalnica and Ovche Pole, next to Vardar and in Pelagonia.

Within the millenniums, Macedonia marks significant and rich civilization development in the material and spiritual culture.

cultural and historical heritage Манастирот Св. Јован Бигорски St. Jovan Bigorski Monastery во клисурата на Радика in the canyon of Radika

Исус Христос Седржител Централна апсида со дел од иконостасот во црквата Св. Јован Крстител во Бигорскиот манастир

Jesus Christ Almighty Central apses with part of the iconostasis in St. Jovan the Baptist church in Bigorski Monastery

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

RELIGION The east and west civilization intercede in Macedonia. It is normal to see both churches and monasteries in many cities. The major part of the population belongs to the Orthodox Christian religion (65%). According to the representation, the citizens of Islam religion are at the second place (33%). The others are Catholics, Protestants, Atheists and members of other religions.

Churches and monasteries In the Macedonia country, where Paul the Apostle, the Saint Cyril and Methodius and their followers spread the Christianity, numerous churches and monasteries are constructed built in different period. There are more than 2.000 churches and monasteries in the Republic of Macedonia.

Major part of them, in particular those constructed from 11th to 16th century all of them are preserved. The following are distinguished: St. Jovan Bigorski in the valley of Radika, St. Naum on the shore of Lake Ohrid, the monastery Treskavec near

Prilep, St. Gavril Lesnovski in Lesnovo village, St. Joakim Osogovski near Kriva Palanka, the monastery St. Pantelejmon in Skopje region, the monasteries in Vodocha and Veljusa in Strumica region and many others.

Црква Св. Јован Богослов Канео, која има зачувано добар дел од своите првобитни фрески St. John at Caneo Church, having kept good part of its ultimate frescos

Fresco painting

Macedonia belongs to states with the most beautifully preserved fresco from the period from 11th to 14th century. Several thousand square meters of fresco painting are preserved and greater part of them is in good condition and present masterpieces of Macedonian vivid school.

The oldest preserved fragments from early Christian fresco painting are located in the Episcopacy Basilica in the archaeological Алаџа џамија locality Stobi. The Една од најстарите џамии во Скопје, изградена во 1439 година, во чија frescos in St. Sofia, близина се наоѓа турбе (надгробен the cathedral temple објект) со богата декорација на добро обработен камен of Ohrid Archbishopric Aladza Mosque One of the oldest mosques in Skopje, present the best built in 1439 in which vicinity turbe preserved descrip(funeral facility) including rich decoration of well treated stone tion of life of the entire Byzantine during the period of 11th century.

The development of the Macedonia art is at most expressive in frenetic 13th and at the beginning of 14th century when the famous icon painters Mihail and Evtihij worked, inaugurated in new icon painting canons.

In 1925, when they started painting the Ohrid temple devoted to St. Holy Mother of God Perivlepta, the new colossal era started in Macedonian fresco painting.

The fresco painting in the church devoted to Archangel Mihail in Lesnovo Monastery dates back to 1347, and the frescos in Marko's Monastery in the Church St. Andrej at Matka are the most expressive regarding their value and beauty and originated in 14th century. In that period the enormous creative art in the medieval painting is borders by fresco decorations and icons by Jovan and Makarie Frchkoski.

Капител (горен највисок дел од столб), во декоративно обработен мермер од рановизантискиот град Стоби (V-VI век) Capital (upper the highest part of the pillar), in decoratively processed marble of early Byzantine city Stobi (5-6th century)

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

ARCHITECTURE Манастир Св. Наум, чија сегашна манастирска црква е подигната по XV-XVI век St. Naum Monastery, whose current monastery church was built after 15th-16th century

Лесновски манастир Фрагмент од иконостасот со Аврамовото гостољубие (1814) Lesnovo monastery Fragment from the iconostasis with Abraham's hospitality (1814)

The medieval frescos and icons distinguish themselves by the monumentality of the composition and the faces including frolic drawing and rich and polished colouring. Icon painting continued to be created in the Macedonian churches and monasteries even in the next centuries, including as well the frescos of St. Jovan Bigorski and the church St. Gjorgji in Rajchica.

Part of the art performances of the contemporary generation of painters are based on the rich Byzantine tradition.

Carving The roots of this significant art branch originate from the early Christian stone shrine compartments later being replaced by the

medieval church wood iconostasis.

The oldest wood iconostasis is located in the church Mali St. Vrachi in Ohrid keeping the primary five pillars. The oldest kept work arts in carving here originate from 14th century, developed under Byzantine influence. The medieval carving had similarity with the decorative plastic in stone from that period and developed in parallel with it.

The ornaments and the mixture of geometric, zoomorphic and floral motives are analogue to those from bareliefs in marble in that time.

Starting from 14th century, the relief sculpture in stone declined and it was replaced by carving in wood taking special place in the rich art heritage in Macedonia besides the icon painting and monumental wall painting.

However, due to the fragility and easy in flammability of the wood, the items made of this material through centuries were subject to decline and ruination, but those that existed till nowadays witness their high art level. The iconostasis in the church St. Spas in Skopje and Bigorski Monastery in Debar are of inestimable heritage of Macedonian church wood carving.

After the antique architecture, the intensive construction activity is noted in the Byzantine period, when the construction of St. Sofia in Constantinople established the criteria in all places under dominance of Orthodox Church. In the period of Ottoman Empire the influence of Islam architecture was dominant the witness of which are numerous objects from that period: Turkish spa, mosques, dervish lodge, bezisten (covered bazaar), bazaars. The most beautiful examples of urban architecture are the objects from the 19th and 20th century.

Krushevo and Kratovo in major parts are complete urban whole with kept city architecture from that period, major parts of Bitola and Skopje, as well as the old part of Ohrid. In 20th century Macedonia followed the trends of contemporary architecture.

Mosques There are about 600 mosques in Macedonia, where those dating back to 15th and 16th century are the most famous. The mosques of Jaja-pasha, Isa-bey, Mustapha-pasha and Sultan Murat are located in Skopje, Colourful Mosque and Clock Mosque in Tetovo, Isak Mosque, Hajdar Kadi-Pasha and Jeni Mosque in Bitola, Charshi Mosque in Prilep, Saat Mosque in Gostivar and Hajati Babatekje and Ali-pasha Mosque in Ohrid.

All of them have most often square construction and portico, covered by cupolas or wood roof construction and they present a form of Turkish Ottoman School. The same are built of stone and bricks and set in horizontal lines so their facades look picturesquely. The mosques were built by the highest Turkish governors (pashas and beys) and they took significant position, often dominant in the settlements. n

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

МАКЕДОНСКИТЕ ФОЛКЛОРНИ ТРАДИЦИИ, влечејќи корени од старомакедонските култури, својата основа ја обликуваат во старословенската уметност. Покрај влијанијата од други народи и култури, особено византиската и турската, македонскиот фолклор развил уникатна

препознатливост во светски рамки. Важно место во музичката традиција на Македонија заземаат бројните и разновидни ора и колоритните носии, како значајна гранка од народното уметничко творештво. Во оформувањето на нивните стилски и декоративни обележја нашле одраз дамнешните епохи, но и културно-историските прилики во времето кога се создавани. Круна на тоа е македонскиот вез кој, со убавината на креацијата и умешната комбинација на бои и техники, денес претставува една од нашите најзначајни етнолошки вредности. Златен брош со срмен конец Брошот бил често користен украс на облеката и редовно закитуван со скапоцени камења Gold brooch with silver-guild darning cotton The brooch was often used as decoration of the cloths regularly decorated by precious stones

Оро Најпрепознатлив елемент на традиционалниот македонски фолклор се ората кои, зависно од стилот, кореографијата и обичаите поврзани со нив, се различни во различни делови од Македонија. Може да бидат отворени и затворени, а играчите се држат за раце, за раменици, за појаси, под рака или со рацете свртени надолу. Сите играчи играат на ист начин, освен челниот и последни-

Македонски

Вез Главна карактеристика на македонските народни носии е везот со раскошни геометриски и цветни шари, срма и плетенки, како и накит изработен од метал, сребро, монистра и плодови од природата. Како карактеристичен украс особено на женските носии, најмногу се везеле кошулите и покривките за на глава. Везовите се развивале и негувале на целата територија на Македонија. Во нивниот колорит доминира црвената боја, иако се застапени и зелената, жолтата и темносината. Карактеристика на македонските везови се густо извезените површини и специфичните орнаменти и мотиви. Македонскиот народен вез јасно сведочи за творечката оригиналност на неговиот создавач - македонската жена. n

ТЕШКОТО Се смета за едно од најубавите и најтешките македонски ора, важно дело на македонскиот музички фолклор од областа Галичник во северозападна Македонија, на планината Бистра. Во основа, потекнува од тешките моменти на заминување на печалба. Со текот на времето, прераснува во химна на сета тежина собрана во македонската душа низ долгите ропски векови.

фолклорни традиции от играч, кои може да изведуваат дополнителни чекори и движења. Ората се вијат обично на десно, но има и ора што се вијат на лево. Најпознати ора Правото, Пајдушкото, Елено моме, Чупурлика. Ората и македонската музика изобилува со комплексни ритми, од кои најчести 2/4 и 7/8. Кај повеќе ора се јавува и промената на темпото, обично од бавно кон брзо.

Инструменти Ората се придружувани од народни инструменти, кои се делат на традиционални и ориентални. Гајдата, кавалот, шупелката, дудукот, зурлата, двојанката, разните видови тамбури, тапанот и дајрето се сметаат за традиционални инструменти. Со мали варијации, грнетата, ќемането, удот, лејтата, канонот, тарабуката и дајрето се сметаат за ориентални инстру-

Општа одлика на македонскиот народен вез е строго геометриската орнаментика. Пренесувајќи се континуирано од поколение на поколение, највисокиот дострел во својот развој македонската везбена уметност го достигнува во XIX век.

General distinction of Macedonian folk binding is strictly geometric ornament.

Transferring it from generation to generation, Macedonian embroidering achieved the highest achievement in its development in 19th century.

менти и обично се составен дел од ансамблите во ориентален стил наречени чалгии.

Носии Со сето свое богатство, изразено преку бројноста и разновидноста на облеките и начинот на нивното украсување, носиите се дел од материјалната култура на македонскиот народ со вековна традиција. Меѓу наједноставните форми на китење на носиите претставува украсувањето со природни средства од најблиската околина (босилек, џунџуле), а невестите на главата носеле венец од бршлен или букет цвеќе. Највпечатлива форма на украсување кај македонските женски народни носии се украсите со стари метални пари, чија појава е поврзана со раното продирање на стоковно-паричната размена во македонското село. Металните монети и накитот се користеле прикачени за плетенките од косата, аплицирани на парче ткаенина или редени како рибини лушпи во вид на масивни украси за градите. Многу украси од овој вид се поврзани со занаетчиското производство.

Женска горна облека од модра чоја, украсена со вез од жолта срма, ширити и гајтани (Струга XIX век)

ЧАЛГИЈА Интересен жанр на македонската народна музика е чалгијата, позната како „староградска“, која долго се негува во многу градови, особено во Битола, Охрид, Велес и Солун. Со себе носи силни ориентални влијанија, што може да се забележи по стилот на изведба. Меѓутоа, со време, македонската чалгија се здобила со специфичен тонален дијалект и израз. Чалгии се свират на свадби, верски празници, обреди, панаѓури, а можат да се сретнат и по современите македонски ресторани.

Female outer traditional clothes from blue cloth, decorated by white silver-guild, shirts and belts (Struga 19th century)

Ковчеже од ореово дрво за чување накит (Скопско, XIX век) Chest made of walnut for keeping jewellery (Skopje area, 19th century)

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

THE MACEDONIAN FOLKLORE TRADITIONS, drawing its roots from old Macedonian cultures, formed their basis in old Slavic art. Besides the impacts of other nations and cultures, in particular Byzantine and Turkish, the Macedonian folklore developed single recognition in world frames. Numerous folk-dances and colourful customs take significant place in the music tradition of Macedonia, as important branch of folk art work. During the formation of their stylish and decorative marks ancient epochs found their reflection, and as well as the cultural and historical events in the time of creation. As top of it is Macedonian embroider that nowadays, because of the beauty of the creation and good combination of colours and techniques is one of the most significant ethnological values.

Невестински накит за глава Занаетчиска изработка на сребро со позлата, украсено со филигрански фигури, зрна и корали (Скопје, XIX век)

Traditional dance The dances are the most recognizable element of the traditional Macedonian folklore that together with the style, choreography and the customs related to them are different in different parts of Macedonia. The dances may be opened and closed, and the dancers may hold each other by hands, by arms, by belts, under hand or by hands turned downwards. All dancers play in the same

Bridal head jewellery Craftsman product of silver including made with gold plate, decorated with filigree figures, seeds and corals (Skopje, 19th century)

way, except for the first one and the last one that may perform additional steps and movements. The dances are normally twisted from left to right but some dances are twisted to the left. The most famous dances are Pravo, Pajdushko, Eleno Mome, Chupurlika. The dances and the Macedonian music is rich of complex rhythms and the most often are 2/4 and 7/8. The change of tempo, in particular from slow to fast one appears in many dances.

Macedonian

Галичка свадба Традиционална културна и туристичка манифестација, церемонија на стари обичаи зачувани во автентична форма

Galichnik Wedding Festival Traditional cultural and tourist manifestation, ceremony of old customs in authentic form

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Носија од Скопско (XIX век) Невестинската скутина е украсена со срма, монистра и густи волнени разнобојни реси, а кошулата е украсена со разнобојна волна и срма на градите, ракавите и долниот дел Traditional dress from Skopje area (19th century) Bridal pinafore decorated with silver-guild, beads and compact wool multi-coloured ornaments and silver-guild on the chest, sleeves and lower part

are considered for oriental instruments being as often integral part of the ensembles in oriental style called chalgii.

Traditional Clothes By its richness, expressed through the number and difference of the clothes and the way of its decoration, the traditional clothes are part of the material culture of the Macedonian nation with centurial tradition. Among the most single forms of decoration for traditional clothes is the decoration with natural tools from the closest surrounding (salvia, marigold), while the brides wore on the head wreath of ivy or bouquet of flowers.

MUSICIAN (CHALGIJA) The chalgija is interesting genre of Macedonian folk music, known as “old city” enshrining in many cities, in particular in Bitola, Ohrid, Veles and Thessaloniki. It brings strong oriental influences seen in the style of performance. However, by time, the Macedonian chalgija obtained specific tone dialect and performance. Chalgija is played on weddings, religious holidays, rituals, fairs and the same might be found in contemporary Macedonian restaurants.

Карта - Сад за вино за канење гости за свадба (Тетовско, XIX век)

folklore traditions Instruments The folk dances are accompanied by folk instruments divided in traditional and oriental.

Bagpipe, the shepherd's pipe, the flute, wooden pipe, the rostrum, dvojanka, different types of tambours, tambour and tambourine are considered as traditional instruments. With small variations, the pitcher, the fiddle, the lute, canon and tabor

TESHKOTO It is considered as one of the most beautiful and hardest Macedonian folk-dances from the area of Galichnik in northwest Macedonia, on Bistra Mountain. Basically, it originates the hard moments of leaving for profit. By time, it merged in hymn of the entire burden collected in Macedonia soul through the long slavish centuries.

The most expressive form of decoration at Macedonian women traditional clothes are old metal coins whose appearance is in connection with the early entering of good-money exchange in the Macedonian village. The metal coins and the jewellery were used attached to the hair tress, applied on piece of fabric or in line as fish shell in form of massive decorations for chest.

Many decorations of this type were related to the craftsman production.

Wine Flask - Cask for wine aimed at inviting guests at wedding (Tetovo area, 19th century)

Embroider The main characteristic of the Macedonian traditional clothes is the embroider with ample geometric and floral designs, gold or silver thread and tress, as well as jewellery made of metal, silver, beads and nature fruitage. As characteristic decoration particular of women' s traditional clothes, the shirts and head covers were at most embroidered. The embroidering was developed and kept at the entire territory of Macedonia. Red colour dominates in it colouring, even though the representatives are as well the green, yellow and dark blue.

The characteristic of Macedonian embroiders are tight embroidered surfaces and specific ornaments and motives. The Macedonian folk embroider clearly witnesses the art originality of its creator - the Macedonian woman. n

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

Понесете го ВКУСОТ со себе... Дојрански специјалитети риба во краешник и риба во тава

Македонска кујна Баница печена пита исполнета со солени состојки Pie baked pie filled in salt ingredients

Заради релативно погодната топла клима, која дозволува одлични услови за одгледување разни зеленчуци, овошја, зачини и билки, Македонија е земја на различни вкусови. Македонските специјалитети се неверојатно добар спој на свежи природни намирници со добар квалитет, зачини, одлични рецепти и македонски менталитет, што резултира со голема понуда на неодоливи јадења.

Кривопаланечка трпеза Kriva Palanka table

Преспански крап Prespa carp

Македонската кујна е репрезентативна за Балканот, со турски, грчки и блискоисточни влијанија и со помали италијански, медитерански и унгарски влијанија, што нејзиниот состав го прави крајно хетероген. Богатата понуда и избор на јадења, од месни преку рибини специјалитети до вегетаријанска храна, ќе ги задоволи и најпребирливите сладокусци. Традиционалната кујна е позната и по разновидноста и количината на млечни производи и алкохолни пијалаци (разни вина, ракија и мастика).

6 М а кед о н и ј а - п ол н а с о ж и в о т !

Охридска пастрмка Ohrid trout

Кумановска пифтија Kumanovo jelly

Пастрамајлија Струмичка турлитава печено јадење со повеќе видови зеленчук и месо Strumica hotchpotch baked meal with different types of vegetable and meat

Македонската кујна е дел од македонската култура и претставува синоним за нашето гостопримство. Смислата не е само дегустација на специјалитети и вина, туку многу повеќе од тоа - македонската кујна ја сочинува и атмосферата што се создава за време на подготовката и дегустацијата на храна. n

Pastrmajlija

Тавче гравче од Лесново Tavche gravche from Lesnovo

Bring the TASTE with yourself...

Dojran specialties fish in bread and pan fish

Macedonian cuisine Ѓомлезе традиционален специјалитет кој се прави под вршник Gjomleze traditional specialty made under batch

Due to relatively favourable hot climate allowing excellent conditions for growing different vegetables, fruits, spices and herbs, Macedonia is country of different tastes. Macedonian specialties are incredibly good connection of fresh natural victuals having good quality, spices, excellent recipes and Macedonian mentality thus resulting in good offer of overwhelming meals.

Струшка јагула Struga eel

Macedonian cuisine is representative for the Balkan, with Turkish, Greek and Middle East influences as well as with smaller Italian, Mediterranean and Hungarian impacts thus making its composition heterogeneous.

The rich offer and selection of meals, from meat through fish specialties to vegetarian food, will satisfy even the most selective gourmets. The traditional cuisine is as well famous for the quantity of milk products and alcohol drinks (different wines, rakia and mastika).

Радовишки специјалитет - јагнешко во фурна Radovish Specialty - lamb in bakery

Macedonian cuisine is a part of Macedonian culture and it presents a synonym of our hospitality. The sense does not only mean tasting of the specialties and wines, but much more Macedonian cuisine as well consists of the atmosphere being created during the preparation and food tasting. n

Беровски специјалитет - леб во фурна исполнет со селско месо Berovo Specialty - bakery bread filled in with rural meat

Македонските вина, поради интензивните вкусови и мириси, се едни од најдобрите. Познати интернационални видови се Chardoney, Cabernet Savignon и Vranec.

Macedonian wines, due to the intensive taste and aromas, are one of the best.

Famous international types are as follows Chardoney, Cabernet Savignon and Vranec.

Дојранска риба на трска Dojran fish on reed

Радовишки зелник печена пита со праз во средината Radovish pie baked pie with leeks in the middle

7 M a c e d o n i a - f u l l o f l i fe !

2.500 godini na

Istorija Makedonija НАЈСТАРОТО ЗАПИШАНО ИМЕ НА МАКЕДОНИЈА е Ематија (Emathia). Најстарите податоци за Македонија се сретнуваат во Илијадата на Хомер, каде се спомнати реката Вардар (Axsios), Пајонците, областите Пиерија, Ематија итн. Од VIII век п.н.е. географската ознака Ематија постапно почнала

да се заменува со името Македонија, кое со текот на времето добило политичко-географско значење и ја означувало не само земјата, туку и македонската држава и сродните племиња, кои со јакнењето на централната власт постепено ќе бидат вклучени во државата на Аргеадите.

Антички период

Antique period

Античка монета - сребрена тетрадрахма со ликот на Лизимах (360-281 п.н.е.), крал на Тракија и Мала Азија, еден од наследниците на Империјата на Александар

Antique coin - silver tetra drachma having the face of Lysimachus (360-281 BC), King of Thrace and Anatolia, one of the successors of the Alexander's Empire

Формирање на македонската држава до крајот на VIII и почетокот на VII век п.н.е. - Завршил процесот на етногенезата на македонските племиња и започнал долготрајниот процес на нивно обединување во единствена држава под водство на династијата на Аргеадите. Првата престолнина на Македонија била Ајга, а од IV век п.н.е. Пела. крал Пердика (околу 707-659 п.н.е.) - Му се припишува основањето на македонската држава и на македонската кралска династија на

Филип II Македонски е претставен на бронзената скулптура Воин, висока околу 15 метри, поставена на 13-метарски постамент на плоштадот Карпошово востание близу Камениот Мост во Скопје Philip II of Macedon is presented by bronze sculpture warrior, around 15 meters high, established on 13 meters lectern at Karposh Uprising square near the Stone Bridge in Skopje

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

Аргеадите, која потекнувала од Аргос во Орестида и така била наречена според предокот Аргеа, син на епонимниот херој Македон. Основно јадро на македонската држава се смета областа меѓу реките Лудија (Мегленица) и Аксиј (Вардар), каде се наоѓале и двете престолнини, од каде биле преземани сите походи за освојување нови територии. Филип II (359-336 п.н.е.) - Ги обединил сите македонски племиња и Македонија станала централизирана монархија. Ударна сила во војската станала тешко вооружената пешадија - фаланга. Тој бил првиот македонски крал кој ковал златни статери, т.н. филипики, според неговото име. Ги поделил хеленските градови-држави на две струи - македонска и антимакедонска. Првата сметала дека обединувањето на хеленските градови-држави треба да се изврши под Филип II, а другата била за непомирлива борба против него. Водач на втората бил Демостен.

338 п.н.е. - Одлучувачка битка кај Хајронеја меѓу Македонија и здружените хеленски сили предводени од Атина и Теба, во која Филип II извојувал победа и биле поставени темелите на македонската хегемонија врз хеленските градови-држави (освен Спарта).

336 п.н.е. - Филип II бил убиен за време на подготовките за поход кон Персија.

ТЕРИТОРИЈА И НАСЕЛЕНИЕ Границата на античка Македонија се протегала од хеленската покраина Тесалија на север, при што етничката и јазичната граница била реката Пенча (Peneios), планините Олимп на југоисток и Пинд на југозапад, односно на тромеѓето со Епир и Тесалија. Северозападната граница ја претставувал шарпланинскиот масив, a североисточната граница започнувала по долината на реката Пчиња и Осоговските Планини и се протегала до планината Рила. На исток границата се протегала по источните падини на Пирин Планина до Родопите и устието на реката Места (Nestos). На југоисток територијата на Македонија ја заплиснувале брановите на Егејското Море. На територијата на Македонија, освен Македонците и Бригите, живееле и други индоевропски племиња, кои ја сочинувале групата македонски племиња. Во оваа група племиња влегувале и Бригите, Пелагонците, Еордите, Ботиајците, Едонците, Пајонците.

2.500 years of

History Macedonia Сребрени пари од македонски и пајонски владетели, пронајдени во големо депо кај денешен Прилепец, закопани пред некоја опасност. Се смета дека потекнуваат од градот Пелагонија.

Silver coins from Macedonian and Paionian governors, found in deep depot at now Prilepec, roted in front of certain danger.

It is considered that they originate from the city of Pelagonia.

Forming of the Macedonian state Until the end of the 8th century and beginning of the 7th century BC - The process of ethno genesis of Macedonian tribes finished and the long-term process of uniting in one state started under the leadership of the dynasty of Argeads. The first capital of Macedonia was Aiges and in the 4th century BC it was Pella.

King Perdiccas (around 707-659 BC) The establishment of the first Macedonian state is imputed to him as well as to the royal dynasty of Argeads, who originate from Argos in Orestis and it was named by the order of Argea, a son of the eponymous hero Macedon. The basic nucleus of the Macedonia state is considered to be the area around the rivers Ludia (Meglenica) and Axios (Vardar) where both capitals were located

THE OLDEST REGISTERED NAME OF MACEDONIA is Emathia. The oldest data about Macedonia are found in Iliad by Homer where river Vardar (Axios) was mentioned, then Paionians, the areas Pieria, Emathia etc. Since 8th century BC the geographic mark Emathia gradually started to be

and from where all descents for conquest of new territories were taken.

Philip II (359-336 BC) - He united all Macedonian tribes and Macedonia became centralized monarchy. The hard armoured infantry- phalange became percussive force. He divided the Hellenic city-states in two directions - Macedonian and antiMacedonian. The first one believed that the unity of Hellenic city-states should be made under Philip II, while the other was for uncompromising battle against him. Demosthenes was the leader of the latter.

338 BC - Decisive battle at Chaeronea between Macedonia and united Hellenic forces of Athens and Thebe, where Philip II conquered a win thus establishing the foundations of Macedonian hegemony over the Hellenic city-states (except Sparta).

336 BC - Philip was killed during the preparation for raid towards Persia. Александарски саркофаг - Еден од четирите панели, на кој е претставено влегувањето на Александар во Вавилон. Целиот камен саркофаг е украсен со барелјефни резби со мотиви од периодот на Александар III Македонски. Датиран е од IV век п.н.е., а откриен е во некропола во Либан во 1887 година. Денес е изложен во Археолошкиот музеј во Истанбул.

Alexander's sarcophagus - One of the four panels where the entry of Alexander in Babylon is being presented. The entire stone sarcophagus is decorated by barelief carvings with motives from the period of Alexander III of Macedon. It dates back to 4th century BC and it was discovered in Lebanon in 1887. Nowadays it has been exposed in the Archaeology Museum in Istanbul.

replaced by the name Macedonia that in time reached political and geographic meaning and has marked not only the state but the Macedonian state and allied tribes that would be by time included in the state of Argeads by strengthening of the central government.

TERRITORY AND POPULATION The border of antique Macedonia spread from Hellenic region Thessaly at north where the river Pencha (Peneios) was the ethnic and language border, mountains Olympus at southeast and Pindus at southwest that is at the three border with Epirus and Thessaly.

The northeast border was presented by the Shar Mountain massif, and the northeast border started along the valley of the river Pchinja and Osogovo Mountains and spread up to the Rila Mountain.

At east the border spread along the east slopes of Pirin Mountains up to the Rhodope Mountains and the issue of the river Mesta (Nestos).

At southeast the territory of Macedonia was dashed against the waves of Aegean Sea. At the territory of Macedonia, apart from Macedonian and Bryges, other Indo-European tribes lived there as well being part of Macedonian tribes. The tribes of Bryges, Pelagones, Eords, Bottiaci, Edones, Paionians as well were part of this group of tribes.

Бронзен шлем од фалангата на Александар Bronze helmet of the Alexander's phalange

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Антички период

Златен статер од времето на Филип II Македонски Gold stater dating back to the period of Philip II of Macedon

СВАДБА НА ЕВРОПА И АЗИЈА

Сребрени медалјони носени на парадните оклопи. Потекнуваат од Бучин - античкиот град Алкомена и од безимената населба кај Крушевица.

Silver medallions brought at the parade shells. The same originate Buchin - the antique city of Alkomena and of the anonymous settlement near Krushevica.

Трите дела на Империјата биле под персонална унија на Александар: како персиски цар на Азија, хегемон на Коринтскиот Сојуз на хеленските градови-држави и крал на Македонија. Биле формирани 70 нови градови, од кои поголемиот дел го носеле неговото име. Во Суза се одржала свадбена церемонија на 10.000 Македонци со Персијанки - во историјата позната како свадба на Европа и Азија. Персијците и Македонците имале исти права. По смртта на Александар III Македонски започнала борба меѓу неговите војсководци. Биста на Александар Bust of Alexander III III Македонски во of Macedon in the Британскиот музеј British Museum

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

Antique period The Empire of Alexander III of Macedon (336-323 BC)

Златен статер од времето на Александар III Македонски Gold stater dating back to the period of Alexander II of Macedon

WEDDING OF EUROPE AND ASIA The three parts of the Empire were under personal union of Alexander: as Persian tsar of Asia, hegemony of Corinth's Union of Hellenic city-states and king of Macedonia.

70 new cities were formed, major part of which were named under him. Wedding ceremony of 10.000 Macedonian men and Persian women was held in Susa - in the history known as wedding of Europe and Asia. The Persians and Macedonians had the same rights. After the death of Alexander III of Macedon, the battle started among his generals.

334 BC - The successor of Philip II, his son Alexander, started the raid towards Persia with 40.000 soldiers, Macedonian phalange with hetaerists (cavalries) were the core.

333 BC - Within the battle at Is Alexander defeated the Persian army and then conquered Syria and Egypt.

He left at the Siva oasis near the temple of Amun where he was welcomed by the priests as a son of the god Amun. He conquered Mesopotamia and passed Euphrates and Tiger Rivers.

1st October 331 BC - In the battle at Gaugamela the Persian army was defeated and tsar Darius III was forced to run away. After this victory, Alexander was proclaimed as the king of Asia and he entered Babylon and Susa.

327 BC - He married Roxanne, a daughter of Prince of Sogdiana, for the purpose of neutralization of the uprising in Sogdiana. In parallel with the Macedonian and Hellenic ceremony, he as well introduced Persian court ceremony.

327-325 BC - Alexander ran towards India for the purpose of realization of the idea for world domination.

326 BC - IIn the battle at Hydaspes, he defeated the Indian king Porus who became his vassal.

Dissatisfaction of the soldiers by long-term battles forced Alexander to get back.

10/11th June 323 BC - Preparing to the raid towards Cartagena and the west Mediterranean, Alexander died in Babylon.

277-168 BC - The Antigonid dynasty governed Macedonia and major part of the Hellenic city-states.

305-30 BC - The Ptolemaic dynasty governed Egypt.

305-65 BC - The Seleucid dynasty governed the territory of Asia Minor up to the border with India.

31st century BC - The army of Egyptian Queen Cleopatra VII was defeated at the battle of Actium, who was the last ruler of the Ptolemaic dynasty, after that event she committed a suicide therefore Egypt fell under Roman governance.

That was repealing of the Macedonian kingdom dating back to the period of Alexander III of Macedon.

Macedonian-Roman wars 215-205 BC - First Macedonian-Roman was after which Philip V was forced to cease fire lasting for five years.

200-197 BC - Second MacedonianRoman War after which Macedonia lost all territories south of Olympus, the Aegean islands, parts of Epirus, Dassaretia, the cities of Demetriada, Lihnid, Halkida and Partos.

Tsar Perseus (179-168 BC) Proclaimed for the tsar of Macedonia after the death of Philip V. He succeeded in strengthening the Macedonian borders at north as well as in Central Thrace and creating an army of 30.000 Macedonians and 10.000 soldiers of fortune.

171-168 BC - Third MacedonianRoman war with decisive battle on 22nd June 168 BC near Pydna, end of Macedonian Empire.

Last Macedonian tsar - Tsar Perseus took short shelter at the island Samothrace and later on he surrendered to the Romans. He left for Roma with his entire family, relatives, friends, together with the land army and fleet, diplomats and other representatives of Macedonian aristocracy. He spent the rest of the life in captivity on Elba Island.

Фаланга - Тесно збиен одред вооружен со копја долги до шест метри, јадро на македонската пешадија. Не се користел како главно средство за напад, туку како единица за држење на непријателите во едно место додека тешката коњица им ги разбивала редовите. Составена од професионални војници, тоа е една од првите трупи во историјата кои биле организирано вежбани.

Phalange - Closely compacted force armoured with six meter spears, nucleus of the Macedonian infantry. It was not used as main mean for attack but as unit for keeping the enemies at one place while heavy cavalry cracked the lines. It was consisted of professional soldiers and that was one of the first troops in the history being organized trained.

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Антички период Римска управа 149-148 п.н.е. - Востание на Андриск, како израз на незадоволство од власта на Римјаните кои, макар што Македонија ја сметале за посебна етно-политичка заедница, ја забраниле трговијата меѓу одделните области и браковите меѓу Македонците од различни области, а била забранета и експлоатацијата на рудниците за злато и сребро - сето тоа со цел да се оневозможи реставрација на политичката и економската моќ на Македонија. Востанието било задушено, а Македонија станала римска провинција.

142 п.н.е. - Рим пристапил кон изградба на патот Виа Игнација, со цел да ја подобри копнената комуникација и да го олесни префрлувањето на војските од Апенинскиот на Балканскиот Полуостров и Мала Азија. Со тоа, Македонија била претворена во база за римските операции на Балканот и далечните источни провинции.

27 п.н.е. - По извршената поделба на

Среден век Влезот на Самуиловата тврдина во Охрид, една од најголемите зачувани утврдувања во Македонија. До почетокот на XV век, населениот град Охрид живеел во градските ѕидини.

Миграции на Словените и Аварите IV век до половината на VII век - Се одвива Големата преселба на народите, како движење на туркмено-монголските, германските и словенските племиња, што предизвикало големи промени во Европа, каде биле формирани држави од германските и словенските племиња.

615 - Процесот на миграциите последни го завршиле Словените и Аварите. Како резултат на словенските преселби, со текот на времето се формирале современите словенски народи: Полјаците, Чесите, Словаците и Лужичките Срби од Западните Словени (Венети), Словенците, Хрватите, Србите, Црногорците, Македонците и Бугарите од Јужните Словени (Склавини) и Русите,

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

провинциите меѓу Октавијан Август и Римскиот Сенат, Македонија била претворена во сенаторска провинција. Мирен период за повеќето македонски градови. Филипи, Касандреја, Дион и Пела ги задржале привилегиите на римски колонии. Стоби бил единствениот македонски град со статус на миниципија, додека Тесалоника, Амфипол и Скотуса имале ста-тус на слободни градови.

253-337 (крај на владеењето на Константин I) - Македонија била напаѓана од Готите, а ги поминала и сите политички, административни и религиозни реформи на римските владетели. За време на Константин I, Империјата била поделена меѓу новата и старата престолнина - Константинопол и Рим. Македонија влегла во рамките на Источноримската Империја.

313 - По продорот на христијанството во Македонија, со Миланскиот едикт за толеранција била гарантирана целосна слобода и еднаквост во вероисповедта за христијаните, враќање на црковната сопственост и елиминирање на државните култови.

Поделби на територијата на Македонија 80-ти години на IV век - Нова административна поделба на територијата на Македонија, која била поделена на две посебни провинции. Македонија Прима, со главен град Тесалоника и управувана од конзул, го заземала просторот на јужна и централна Македонија со островите Тасос и Самотрака. Македонија Салутарис, со главен град Стоби, ја заземала северозападна Македонија. средина на V век - Повторна поделба на територијата на Македонија, кога биле формирани две посебни провинции. Македонија Прима ги опфаќала јужните и централните области со градот Хераклеја Линкестис, а Македонија Секунда ги опфаќала областите по средниот тек на Вардар, долниот тек на Црна Река, како и текот на Брегалница. средина на VI век - Провинцијата Македонија Секунда била укината и повторно дошло до обединување на целата територија на Македонија.

Middle Age Entry in Samuil's Fortress in Ohrid, one of the biggest kept establishments in Macedonia.

Since the beginning of 15th century, the settled city of Ohrid lived in city walls.

Белорусите и Украинците од Источните Словени (Анти).

20-ти години на VII век - Цела Македонија била населена со словенски племиња. Продирајќи по Моравско-вардарската долина, некои од нив се спуштиле најјужно дури до Пелопонез (Милинзи и Езерци). По текот на Бистрица, западно од Солун до Бер, се населиле Драговитите, веднаш до нив биле Велегизитите, а на просторот меѓу Охрид, Битола и Велес се населиле Берзитите (Брсјаците). Близу до Солун живееле Сагудатите, кон Струма и Халкидичкиот Полуостров се населиле Ринхините, по долината на Струма и Струмешница се населиле Струмјаните, а источно од реката Места се населиле Смолјаните. Еден дел од Драговитите подоцна се населил и во Полог.

ПРВА ХРИСТИЈАНСКА ЗЕМЈА ВО ЕВРОПА Македонија била првата земја во Европа каде било пренесено христијанското учење и биле формирани првите христијански општини. Кон крајот на 49 година, Апостол Павле пристигнал во македонскиот град Филипи, каде ја одржал и првата христијанска проповед на тлото на Европа. Со неговата мисионерска дејност биле поставени основите на христијанството во Македонија.

Antique period uprising was suffocated, and Macedonia became a Roman province.

142 BC - Roman acceded to construction of the road Via Egnatia for the purpose of improving the land Статуа на римскиот император communication and Адријан (117-138), пронајдена facilitating the transfer of во Стоби. За време на неговото владеење, Империјата живеела the armies from Apennine во мир. Го изградил Пантеонот to Balkan Peninsula and во Рим и храмот на Зевс во Атина.

Asia Minor. Macedonia Statue of Roman Emperor was transformed in basis Adrian (117-138), found in Stobi.

In the period of his governing, for Roman operations in the empire lived in peace. He the Balkan and long built the Parthenon in Rome and temple of Zeus in Athens. distanced east provinces.

27 BC - Following the division of the provinces between Octavian August and Roman Senate, Macedonia was transformed in senate province. Peace period for most Macedonian cities.

Roman administration Philippi, Cassandreia, Dion and Pella 149-148 BC - Andriscus Uprising, as kept the privileges of Roman colonies. reflection of non-satisfaction of the Stobi was the only Macedonian city governance of the Romans that, even having the status of municipal, while though they considered Macedonia Thessaloniki, Amphipolis and Skotusa as aparticular ethno-political union, had status of free cities. they prohibited the trade among the 253-337 (end of the governance certain areas and marriages among of Constantine I) - Macedonia was Macedonian from different areas, attacked by Goths, and it passed all and they as well prohibited political, administrative and religious exploitation of gold and silver mines reforms of Roma governors. In the - that was for the purpose of period of Constantine I, the Empire restoration of the political and was divided between the new and economic power of Macedonia. The old metropolis - Constantinople and

FIRST CHRISTIAN STATE IN EUROPE Macedonia was the first state in Europe where the Christian learning was transferred and first Christian municipalities formed. At the end of 49th year, Paul the Apostle arrived the Macedonian city of Philippi where he held the first religious service on the area of Europe.

The bases of Christianity were put by his missionary activity.

Roma. Macedonia entered into East Roman Empire.

313 - After the break of Christianity in Macedonia, full freedom and equality in the denominations for the Christians was guaranteed by Tolerance Edict of Milam, as well as return of the church ownership and elimination of state cults.

Divisions of the territory of Macedonia 80s of 4th century- New administrative division of the territory of Macedonia that was divided in two particular provinces. Macedonia Prima, with capital city of Thessaloniki and administered by consul covered the area of south and central Macedonia including the islands of Thasos and Samothrace. Macedonia Salutaris, with capital city of Stobi, covered northwest Macedonia. middle of 5th century - Secondary division of the territory of Macedonia when two separate provinces were formed. Macedonia Prima covered the south and central areas including the city of Heraclea Lyncestis, and Macedonia Secunda covered the areas along the middle flow of Vardar, the lower flow of Crna River as well as the flow of Bregalnica. middle of 6th century - The Province of Macedonia Secunda was repealed and there was secondary unity of the entire territory of Macedonia.

Migrations of Slavs and Avars 4th century till the half of 7th century - The Migration Period, as movement of Turkmen-Mongol, German and Slavic tribes thus causing big changes in Europe forming states from German and Slavic tribes.

615 - Slavs and Avars finished at last the migration process. As a result of Slavic migration, Slavic people were created by time: Polish, Czech, Slovaks and Luzhica's Serbians from West Slavs (Wends), Slovenians, Croatians, Serbs, Montenegro, Macedonians and Bulgarians from South Slavs (Sclaveni), and Russians, Belarus Апостол and Ukrainians from Павле East Slavs (Antes).

Paul

20s of 7th century - The entire Macedonia was settled by Slavic tribes. Breaching along MoravaVardar Valley, some of them is going down at most south part even though up to Peloponnese (Melingoi and Ezerites).

Along the flow of Bistrica, west of Thessaloniki and Ber, Draguvites settled there, Belegezites next to them, and in the area among Ohrid, Bitola and Veles Berziti (Brsjaks).

Sagudats lived near to Thessaloniki, toward Struma and Chalkidiki Recchines, along Struma and Strumeshnica Strymonites and east of Mesta River the Smolyani. One part of the Draguvites later moved in Polog.

the Apostle

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Среден век ОСНОВОПОЛОЖНИЦИ НА ПИСМЕНОСТА ВО СЛОВЕНСКИОТ СВЕТ Методиј (825-885), по завршувањето на военото училиште бил испратен од Византија за да ја управува областа меѓу Струмица и Брегалница. Константин (827-869) бил поставен за библиотекар на Цариградската патријаршија, а потоа заминал во манастир. Од страна на Византија, солунските браќа биле испратени во четири мисии за ширење на христијанството и писменоста меѓу Словените.

Мисиите на браќата св. Кирил и Методиј 50-ти години на IX век - Брегалничка мисија на Константин и Методиј, преземена со цел да се придобијат Словените за борба против Бугарите.

855 - Константин ја создал словенската азбука - глаголица. Покрстил 54.000 Словени и ги поставил темелите на словенската писменост и книжевност.

855-856 - Сараценска (арапска) мисија, преземена со цел да разговара со арапските учени луѓе во однос на прашања кои се однесувале на христијанското учење.

860-861 - Хазарска мисија, преземена кај Хазарите кои живееле на брегот на Црното Море.

863 - Во Моравската мисија за прв пат браќата Константин и Методиј организирале богослужба на словенски јазик, која дотогаш се вршела на латински. Оттаму заминале во Рим, каде биле пречекани од Папата и одржале богослужба на словенски јазик. Овде Константин се замонашил и го добил името Кирил. Се разболел и починал во Рим. Погребан е во црквата Св. Климент. Методиј ја продолжил работата во Моравија како епископ на Панонската епископија. Поради своСветите браќа Кирил и Методиј јата активност бил Saint brothers Cyril and Methodius во затвор две годи-

Подемот и падот на Самуиловата држава 969 - Синовите на брсјачкиот кнез Никола Давид, Мојсеј, Арон и Самуил кренале востание против бугарската власт и ги поставиле темелите на македонската средновековна држава. Прва престолнина била Преспа, а потоа Охрид. Нивното владеење е познато како тетрархија.

976 - Самуил и неговите браќа повторно се кренале на востание и ја отфрлиле византиската власт, по што македонската држава станала независна. По смртта на Арон, Давид и Мојсеј, единствен владетел останал Самуил, во чија држава биле вклучени делови од денешните територии на Бугарија, Грција, Албанија, Србија и Босна. крај на X век - Во Преспа, во присуство на папЦар Самуил ски пратеници од Рим (958-1014) кои му ја донеле крунаTsar Samuil (958-1014) та, Самуил бил прогла-

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

ни. Умира во Моравија. Нивната активност ја продолжиле учениците Климент, Наум, Сава и Ангелариј.

Св. Климент и св. Наум 886 - По заминувањето од Моравија, бугарскиот владетел Борис го испратил Климент во областа Кутмичевица во југозападна Македонија, со цел да се обучат словенски учители и свештеници и да се истиснат грчките.

886-893 - Климент успеал да обучи околу 3.500 ученици. Охрид прераснал во црковно-просветен и книжевен центар и се претворил во најразвиен културен центар во целиот словенски свет. Во ова време Климент создал нова поедноставна азбука, која во чест на својот учител Кирил ја нарекол кирилица.

893 - Бугарскиот владетел Симеон го поставил Климент за словенски епископ во Дремвицката епархија. Неговото учителско место му било доверено на Наум, кој исто така дал голем придонес за развојот на Охридската книжевна школа.

916 - Последните години од својот живот Климент ги поминал во Охрид, додека Наум починал пред него (910).

IX и X век - Македонија паѓа под византиска и бугарска власт.

сен за цар. Државниот апарат и војската на оваа ранофеудална држава биле составени од Македонци. Во внатрешните односи јазикот бил словенски, а во меѓународната дипломатија старогрчки. почеток на XI век - Византискиот владетел Василиј II започнал поход против македонската држава.

29 јули 1014 - Одлучувачка битка на планината Беласица, кога македонската војска била поразена. Биле заробени 14.00015.000 македонски војници кои биле ослепени.

6 октомври 1014 - По поразот на Беласица, Самуил умира.

1018 - По смртта на последниот македонски цар Јован Владислав, Василиј II ја потчинил Македонија и ја ликвидирал македонската средновековна држава.

X век - Појава на богомилството во југозападна Македонија. За основоположник се смета поп Богомил.

ОХРИДСКА АРХИЕПИСКОПИЈА Во времето на Самуил (969 година) биле поставени темелите на македонската православна црква. Од XI век таа се нарекува Охридска архиепископија. Седиштето во почетокот било во Преспа, а потоа во Охрид. Нејзиното признавање, како и царската титула на Самуил, биле дадени од страна на Рим. Охридската архиепископија во времето на македонското царство била издигната во ранг на патријаршија.

Middle Age FOUNDERS OF THE LITERACY IN SLAVIC WORLD After finishing the military school, Methodius (825-885), was sent from Byzantine for the purpose of governing the area between Strumica and Bregalnica. Constantine (827-869) was appointed for librarian in the Constantinople Patriarchy, after that he went to monastery.

Byzantine sent the Thessaloniki brothers in four missions for the purpose of spreading out the Christianity and literacy among Slavs.

Гробот на св. Кирил The grave of St. Cyril во црквата Св. Климент in church St. Clement во Рим in Roma

OHRID ARCHBISHOPRIC

Missions of Sts. Cyril and Methodius Brothers

Sava and Angelarius continued their activity.

50s of 9th century - Bregalnica's mission of Constantine and Methodius taken for the purpose of gaining Slavs for struggle against the Bulgarians.

855 - Constantine has created the Slavic alphabet - Glagolitic Alphabet.

He baptized 54.000 Slavs and established the bases for Slavic literacy and literature.

855-856 - Saracen's (Arabic) mission, taken for the purpose of communication with Arabic scholars regarding the issues related to Christian learning.

860-861 - Khazar mission, taken at Khazars that lived on the shore of Black Sea. 863 - Within the Morava's mission, the brothers Constantine and Methodius organized for the first time religious service in Slavic language that till then was performed in Latin. Then they went to Roma were they were welcomed by the Pope and held religious service In Slavic language. There Constantine became a monk and obtained the name Cyril. He felt sick and died in Roma. He was buried in St. Clement Church.

Methodius continued the work in Moravia as an episcope in the Pannonian Episcopacy. Due to its activity he was prisoned for two years. He died in Moravia. Their students, Clement, Naum,

St. Clement and st. Naum

Elation and crash of Samuil's state In the time of Samuil (969), the foundations of Macedonian Orthodox Church were put. During 11th century it was called Ohrid Archbishopric. In the beginning the seat was in Prespa, and then in Ohrid. Its recognition, as well as tsar title of Samuil was given by Roma. In the time of Macedonian kingdom Ohrid Archbishopric was raised in the range of patriarchate.

969 - The sons of Brsjak's prince Nikola - David, Moses, Aaron and Samuil rose uprising against the Bulgarian governance and set the foundations of Macedonian medieval state. Struga was the first metropolis, and then Ohrid.

Their governance is as well-known as tetrarch.

976 - Samuil and his brothers again risen uprising and rejected the Byzantine governance thus making the Macedonian state independent. After the death of Aaron, David and Moses, the only governor was Samuil in whose state part of current territories of Bulgaria, Greece, Albania, Serbia and Bosnia were involved. end of 10th century - In Prespa, in presence of Pope's delegates from Roma that brought the crown, Samuil was

886 - Following the leave from Moravia, the Bulgarian governor Boris sent Clement in the area of Kutmichevica in southwest Macedonia for the purpose of training the Slavic teachers and priests and to depress the Greek ones.

886-893 - Clement succeeded in training around 3.500 disciples. Ohrid grew into religious-educational centre and was transformed in the most developed cultural centre for the entire Slavic world. In this period Clement created new simplified alphabet, and named it in honour of his teacher Cyril, Cyrillic alphabet.

893 - The Bulgarian ruler Simeon appointed Clement for Slavic episcope in Dremvic's eparchy. His teacher's place was given in confidence of Naum who as well contributed in the development of Ohrid Literacy School.

916 - The last years of his life, Clement spent in Ohrid where he died, but Naum died before him (910).

9th and 10th century - Macedonia felt under Byzantine and Bulgarian governance. св. Климент Охридски (840-916) и св. Наум Охридски (830-910) St. Clement of Ohrid (840-916) and St. Naum of Ohrid (830-910)

proclaimed for Tsar. The state apparatus and the army of this early feudal state consisted of Macedonians. Within the internal communication, the language was Slavic, and in the international diplomacy Old Greek. beginning of 11th century - The Byzantine governor Basil II started raid against the Macedonian state.

29th July 1014 - Conclusive struggle at Belasica Mountain when the Macedonia army was defeated. 14.000-15.000 Macedonian soldiers were arrested and blinded.

6th October 1014 - After the defeat at Belasica, Samuil died.

1018 - Following the death of the last Macedonian tsar Jovan Vladislav, Basil II subjected Macedonia and liquidated the Macedonian medieval state.

10th century - Occurrence of Bogomilism in southwest Macedonia. Priest Bogomil was considered for the founder.

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Среден век Македонски востанија и благородници по Самуиловата држава 1040 - Востание на Петар Делјан, вонбрачен син на Гаврило Радомир, син на Самуил. По првичните успеси, во 1041 востанието било задушено. Делјан бил ослепен, заробен и одведен во Цариград.

1072 - Ѓорги Војтех се кренал на востание во Скопје. Востаниците ги освоиле Скопје, Охрид, Костур и други градови. Во битка во близината на Косово Поле, Војтех бил уапсен и испратен во Цариград. Умрел за време на патувањето.

крај на XI век - Низ Македонија поминале Норманите и крстоносците.

1185-1202 - Независно владеење на македонскиот благородник Добромир Хрс со центар во Просек.

1214 - Крај на управата на македонскиот благородник Стрез, кој станал господар на Просек и чија управа се протегала од Скопје до Охрид и Бер (Верија).

Српска власт и потпаѓање под Османлиите Првиот српски цар Стефан Душан (крал 1331-1346; цар 1346-1355) ги освоил Костур, Прилеп, Струмица,

Македонија под османлиска власт Машка горна облека од XIX век со црвено кадифе во предниот дел, украсен со богат срмен вез (Дебар), синџир за часовник (Охрид) и машки саат (Скопје)

крај на XIV век - Целата територија на Македонија потпаднала под власта на Османлиите. јануари 1502 - Најстара забележана форма на ајдутството, како оружен отпор против османлискиот феудален систем.

1683 - Османлиите по втор пат извршиле напад на Виена. Здружената полска и австриска војска ги поразила. Во 1684, Австрија, Полска и Венецијанската Република ја формирале Светата Лига која ја продолжила борбата против Османлиите.

25-27 октомври 1689 - Австриската војска влегла во Скопје. Поради заразната болест чума, Австријците го запалиле градот.

Петар Карпош (1655-1689), Кралот од Куманово Petar Karposh (1655-1689), King of Kumanovo

Охрид, Мелник, Воден и градовите во денешна Албанија - Кроја, Берат и Валона, а го опседнал и Солун.

16 април 1346 - Во Скопје бил крунисан за цар. Посебно внимание обрнал на законодавството (Душанов законик).

26 септември 1371 - Османлиите ја поразиле војската на браќата деспот Углеша и крал Волкашин на реката Марица. Крале Марко (1335-1395) - Последен крал што владеел во поголем дел од Македонија пред повеќевековната турска власт. Најпознат јунак на епското творештво на Македонците.

Macedonia under Ottoman Governance Male outer traditional clothes dating back to 19th century with red velvet in the front part, decorated by rich silver-guild hemstitch (Debar), watch-chain (Ohrid) and male watch (Skopje)

октомври 1689 - Во североисточниот дел на Македонија, меѓу Ќустендил и Скопје, избило востание на чело со Карпош. Центар на Карпошовото востание била Крива Паланка. Во турските документи Карпош се споменува како крал од Куманово. Во битка пред Куманово востаниците биле поразени, а Карпош бил заробен со голем број востаници и убиен во Скопје.

Културно-просветно движење 20-ти години на XIX век - Започнало културно-просветно движење во Македонија, кое создало услови за национално будење на македонскиот народ. Првите книжевници, Јоаким Крчовски од Кичевско и Кирил Пејчиновиќ од Тетовско, биле свештеници и учители.

40-ти години на XIX век - Посебен развиток доживеало црковното сликарство (зографство).

30-ти и 40-ти години на XIX век - Во Скопје, Велес и Штип се појавиле првите општински училишта, чија цел им била да ја шират просветата меѓу наро-

дот и да се борат за осамостојување на црквите и училиштата. Првите учители кои работеле во таа насока биле Јордан Хаџи-Константинов - Џинот и браќата Димитар и Константин Миладинови. јануари 1767 - Укинување на Охридската архиепископија со специјално султанско ираде, макар што по освојувањето на Македонија Османлиите ја почитувале нејзината автокефалност, Архиепископијата ја зачувала законодавната, извршната, судско-црковната и граѓанската власт. По укинувањето, нејзините епархии биле присоединети кон Цариградската патријаршија. до 1886 - Околу 20.000 Македонци пристапиле кон католичката црква, како и голем број Албанци. По Берлинскиот Конгрес, протестантската црква успеала да наметне влијание во источниот дел на Македонија (Разлог, Неврокоп, Банско). Исламот останал доминантна религија во Империјата, оставајќи длабоко наследство на овие простори.

Middle Age Macedonian uprisings and noblemen after Samuil's state 1040 - Uprising of Petar Deljan, illegitimate son of Gavrilo Radomir, Samuil's son. After the first successes, the uprising was stifled in 1041. Deljan was blinded, arrested and sent to Constantinople.

1072 - Gjorgji Vojteh raised an uprising in Skopje. The rebels conquered Skopje, Ohrid, Kastoria and other cities. In combat in the vicinity of Kosovo Field, Vojteh was arrested and sent to Constantinople. He died during the travel

end of 11th century - Normans and crusaders passed through Macedonia.

1185-1202 - Independent governance of the Macedonian nobleman Dobromir Hrs including centre in Prosek.

1214 - End of the administration of Macedonian nobleman Strez who became master of Prosek and whose administration spread from Skopje to Ohrid and Ber.

Serbian Governance and falling under Ottomans The first Serbian tsar Stefan Dushan (king 1331-1346; tsar 1346-1355) conquered Kastoria, Prilep, Strumica,

Ohrid, Melnik, Edessa, and the cities of today Albania - Kruja, Berati and Valon, and he as well obsessed Thessaloniki.

16th April 1346 - In Skopje he was crowned for tsar. He put special attention to the legislation (Dushan's Code).

26th September 1371 - The Ottomans defeated the army of the tyrant Uglesha and King Volkashin at Marica River.

King Marko (1335-1395) - Last king that govern the major part of Macedonia through many centuries Turkish governance. He was the most famous hero of the epic creation of Macedonians. Портрет на кралот Марко, Марков манастир во с. Сушица крај Скопје (1376/7) Portrait of King Marko, Marko's Monastery in Sushica near Skopje (1376/7)

Факсимил на ферманот од 1758 година, девет години пред укинувањето на Охридската архиепископија, со кој султанот забранува да се врши притисок врз Архиепископијата поради претходните долгови, со што се обидел да ја спаси од укинување Facsimile of the decree from 1758, nine years after repeal of Ohrid Archbishopric by which the sultan prohibited to pressure the Archbishopric regarding the previous debts thus trying to prevent it from repeal

end of 14th century - The entire territory of Macedonia felt under the governance of Ottomans.

January 1502 - The oldest noted form of haiduks, as armed resistance against Ottoman feudal system.

1683 - Ottomans attacked Wien for the second time. The joint Polish and Austrian army beaten them. In 1684, Austria, Poland and Venice Republic formed the World League that continued the struggle against the Ottomans.

25-27 October 1689 - The Austrian army entered in Skopje. Due to the infectious disease plague the Austrians burned Skopje.

October 1689 - In the northeast part of Macedonia, between Kyustendil and Skopje, the Uprising was raised and headed by Karposh. Kriva Palanka was

centre of Karposh Uprising. Within the Turkish documents Karposh was mentioned as King of Kumanovo. In the struggle in front of Kumanovo the rebels were defeated and Karposh was prisoned with major number of rebels and killed in Skopje.

Cultural and educational movement 20s of 19th century - Cultural and educational movement in Macedonia started thus creating conditions for national awakening of Macedonian people. The first writers, Joakim Krchovski from Kichevo region and Kiril Pejchinovikj from Tetovo region were priests and teachers.

40s of 19th century - Church painting (icon painting) experienced special development.

30s and 40s of 19th century - First municipal schools appeared in Skopje, Veles and Shtip aimed at spreading the

Браќата Миладинови Константин (1830-1862) и Димитар (1810 1862) Miladinovi Brothers Constantine (1830-1862) and Dimitar (1810 1862)

education among people and fighting for autonomy of churches and schools.

Jordan Hadzi-Konstantinov-Dzinot and the brothers Dimitar and Constantine Miladinov were the first teachers working in that direction.

January 1767 - Repeal of Ohrid Archbishopric with special sultan irade (will) even the fact that after the conquering of Macedonia the Ottomans respected its autocephaly, the Archbishopric kept the legislative, executive, court-church and civil governance. After the repeal, its eparchies were connected with the Ecumenical Patriarchate of Constantinople. up to 1886 - Around 20.000 Macedonian acceded the Catholic Church as well as major number of Albanians. After the Berlin Congress, the Protestant Church succeeded to influence the east part of Macedonia (Razlog, Nevrokop, Bansko). The Islam stayed dominant religion in the Empire, leaving deep heritage in this area.

Јордан Хаџи-Константинов - Џинот (1821-1882), современ портрет Jordan Hadzi-Konstatinov - Dzinot (1821-1882), contemporary portrait

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Македонија под османлиска власт Никулци на ослободителниот дух

СТРАНСКИ ПРОПАГАНДИ По Берлинскиот конгрес (1878), пропагандите на Бугарија, Грција и Србија имале цел да го попречат националниот и културниот развиток на македонскиот народ. По основањето во 1870 година, а особено по формирањето на Бугарија како зависно кнежевство во 1878, бугарската Егзархија ја презела целокупната иницијатива за ширење на големобугарската пропаганда во Македонија. Грција во Македонија до 1886 имала отворено 846 училишта, вклучувајќи три учителски школи и една женска и машка гимназија

во Битола со вкупно 45.000 ученици. По српско-бугарската војна (1885) и Србија започнала систематска пропаганда, така што во почетокот на XX век во Македонија имала 217 српски училишта со вкупно 9.200 ученици. До 1900 година Бугарија во Македонија отворила 1.053 училишта со вкупно 26.000 ученици. Во учебната 1899/1900 година, Грција, Србија и Бугарија имале отворено вкупно 2.116 училишта со околу 80.000 ученици.

1892 - Младата македонска литературна дружина во Софија почнала да го издава списанието Лоза, посветено на посебноста на македонскиот народ и јазик и борбата против освојувачките интереси на соседните држави. Бргу било забрането од бугарската власт.

1898 - Во Швајцарија бил формиран Таен револуционерен комитет, кој се залагал за независност и слобода на Македонија.

1902 - Македонските студенти од Санкт Петербург во Русија го формирале Научно-литературното другарство, чии најистакнати активисти биле Димитрија Чуповски, Крсте

Димитрија Чуповски (1878-1940) DImitrija Chupovski (1878-1940)

Мисиров, Наце Димов. Се залагале за признавање на Македонските Словени во Османлиската Империја како посебен народ со литературен јазик, кој напоредно со османлискиот би бил официјален во трите македонски вилаети. За македонцките работи на Мисирков ја обработува тематиката за основање стандарден македонски јазик, правопис и азбука.

Национално-ослободителна борба National-Liberation Struggle

Кубура (метал, дрво, сребро, позлата) од почетокот на XVIII век Holster (metal, wood, silver, gold-plated) dating back to the beginning of 18th century

Евангелие, револвер и кама - Со бакнување на овие предмети и со заклетва, чиј текст бил пропишан со правилник на ТМОРО, симболично се одбележувал приемот на нови членови во Организацијата

Востанија 1822 - Негушко востание против османлиската власт. Иако неуспешно, ова бил прв масовен обид за ослободување од Османлиите.

19 мај 1876 - Востанички акции во с. Разловци, Малешевско. Подготовките ги раководел Димитар Поп-Георгиев Беровски. Востанието било брзо задушено.

17 октомври 1878 - Во с. Кресна избувнало Кресненското востание, чиј организатор бил поранешниот охридски митрополит

Gospel, gun and blade (kama) - The registration of new members of the Organization was symbolically celebrated by kissing of those objects and by oath with text written in the Rulebook of TMORO

Натанаил Кучевишки, а како војводи се истакнале Димитар Поп-Георгиев Беровски, Стојан Карастоилов, Ѓорѓи Пулевски. јуни 1879 - Поради мешањето на Бугарија, Натанаил Кучевишки издал наредба четите да се растурат, а оружјето да се складира. мај-јуни 1880 - Формирана привремена влада на Македонија Единство, која во март 1881 обнародила манифест до сите Македонци и испратила протоколарно решение до рускиот цар.

1878 - Брсјачката буна или уште наречена Демирхисарски заговор била уште еден обид за ослободување од османлиската власт.

Печат на Главниот штаб на Кресненското (Македонско) востание од 1878 година во Музејот на Македонија Stamp of the Headquarters of Kresna (Macedonian) Uprising dating back to 1878 in the Museum of Macedonia

6

Македонска револуционерна организација 23 октомври 1893 - Формирање на Македонската револуционерна организација (МРО) во Солун, која од 1896 била преименувана во ТМОРО. Формално-правно, според уставно-статутарните акти, се залагала за автономија на Македонија и Одринско, иако крајната политичка и револуционерната цел на македонските револуционери била самостојна македонска држава. Најистакнати водачи биле Даме Груев, Гоце Делчев, Ѓорче Петров, Пере Тошев.

1895 - Создавање на Врховен комитет од македонски емигранти и печалбари во Бугарија под силно политичко влијание на софискиот двор, заради влијание врз македонското национално-револуционерно движење.

1897 - Виничката афера била првата голе-

Macedonia under Ottoman Governance Sprouts of liberation spirit

FOREIGN PROPAGANDA After the Berlin Congress (1878), the propagandas of Bulgaria, Greece and Serbia had an aim to obstruct the national and cultural development of Macedonian people.

After the establishment in 1870, in particular, after the formation of Bulgaria as dependant principality in 1878, the Bulgarian Exarchate made the entire initiative for spreading of the big Bulgarian propaganda in Macedonia. In Macedonia up to 1886 Greece opened 846 schools including three schools for teachers and one

female and one male gymnasium in Bitola with 45.000 students in total.

After Serbia-Bulgaria was (1885) Serbia as well started systematic propaganda so at the beginning of 20th century it had 217 Serbian schools in Macedonia with 9200 students in total. Since 1900 Bulgaria opened 1.053 schools in Macedonia with 26.000 students. In the student 1899/1900, Greece, Serbia and Bulgaria had opened 2.116 schools with around 80.000 students.

Македонски земски грб од 1741 година Macedonian earth coat of arms dating back to 1741

Uprisings 1822 - Negush Uprising against Ottoman governance. In spite of being unsuccessful, this was the first massive try for liberation from Ottomans.

19th May 1876 - Uprising actions in v. Razlovci, Maleshevo. Dimitar Pop-Georgiev Berovski led the preparations. The uprising was

1892 - The young Macedonian literature group in Sofia started publishing of the newspaper Loza, devoted to the specialty of Macedonian nation and language as well as the struggle against the conquering interests of the neighbouring states.

Soon after, the Bulgarian governance prohibited it.

1898 - Secret Revolutionary Committee was formed in Switzerland that made efforts for independency and freedom of Macedonia.

1902 - The Macedonian students from Saint Petersburg in Russia formed Scientific Literature Companionship whose most eminent activists were as follows: Dimitrija Chupovski, Krste Misirkov and Nace Dimov.

promptly strangled.

17th October 1878 - Kresna Uprising erupted in v. Kresna where the former Ohrid metropolitan Natanail Kuchevishki was the organizer and Dimitar pop-Georgiev Berovski, Stojan Karastoilov and Gjorgji Pulevski were eminent dukes.

June 1879 - Due to the meddling of Bulgaria, Natanail Kuchevishki gave an order to decompose the units and to store the armour.

May-June 1880- First temporary government of Macedonia Unity was formed in March 1881 made public manifest to all Macedonians and sent protocol decision to the Russian Tsar.

1878 - Brsjak's uprising or even called Demir Hisar's conspiracy was one more try for liberation from Ottoman governance.

Знамето на Разловечкото востание од 1876 година The flag of Razlog Uprising dating back to 1876

Димитар Поп-Георгиев Беровски (1840-1907) Dimitar Pop-Georgiev Berovski (1840-1907)

Крсте Мисирков (1874-1926) и оригиналот на За македонцките работи од 1903 година Krste Misirkov (1874-1926) and the original of Za makedonckite raboti (For Macedonian Issues) dating back to 1903

They made efforts for recognition of Macedonian Slavs in Ottoman Empire as particular nation with literature language that would in parallel with Ottoman be official in the three Macedonian Wilayahs.

Za Makedonckite raboti (For Macedonian Issues) by Misirkov elaborated the issue of establishment standard Macedonian language, punctuation and alphabet.

Печатот на Централниот комитет на МРО од 1896 година, со Слобода или смрт како официјално мото, што може да се сретне и на голем број документи, печати, знамиња и други симболи на македонските револуционери. Било употребувано во текот на движењето од втората половина на XIX век до средината на XX век.

The stamp of the Central Committee of MRO dating back to 1896, with Freedom or Death, as official motto that might be met in major documents, stamps, flags and other symbols of the Macedonian revolutionaries. It was used during the movement in the second half of 19th century till the middle of 20th century.

Macedonian Revolutionary Organization 23rd October 1893 - Forming of Macedonian Revolutionary Organization (MRO) in Thessaloniki, that in 1896 was renamed in TMORO. Formally and legally, pursuant to statutory acts, it interceded for autonomy of Macedonia and Edirne even though the final political and revolutionary aim of Macedonian revolutionaries was autonomous Macedonian state. The most eminent leaders were Dame Gruev, Goce Delchev, Gjorche Petrov and Pere Toshev.

1895 - Creation of Supreme Committee of Macedonian emigrants and fortune seekers in Bulgaria under strong political influence by the Sofia's court due to the influence over Macedonian national and revolutionary

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Национално-ослободителна борба

Никола Карев (1877-1905), претседател на Крушевската Република на 26-годишна возраст Nikola Karev, (1877-1905), President of Krushevo Republic at age of 26

Христо Чернопеев (1868-1915) со Штабот, активен во Струмичкомалешевскиот округ за време на востанието Hristo Chernopeev (1868-1915) with the Headquarters, active during the Uprising in Strumica-Maleshevo region

ма провала во ТМОРО. Во текот на своето егзистирање. Организацијата се соочила со голем број провали и афери.

1902 - Аферата Мис Стон, според времетраењето, спектакуларноста, добиените финансиски средства и афирмацијата на македонското револуционерно дело на меѓународен план,

СОЛУНСКИ АТЕНТАТИ

Од 28 април до 1 мај 1903 во Солун биле извршени серија бомбашки напади од страна на Гемиџиите, анархистичка револуционерна група. Целта била да се нападне европскиот капитал во Османлиската Империја за да се привлече вниманието на големите сили врз македонското прашање. Од динамитот на Гемиџиите настрадале францускиот брод Гвадалкивир, Отоманската банка, гасоводните цевки, Гранд Хотел Солун, кафеаните Ал Xамбра и Ноја и Бошнак-ан. Бил урнат Германскиот клуб, кафеаната Египет, како и неколку други локали, а била извршена и диверзија на телеграфската станица. Гемиџиите успеале да ја извршат најголемата терористичка акција на своето време.

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

Повик за објавување на востанието со печат на Битолскиот револуционерен округ

Call for Uprising Publication by stamp of Bitola revolutionary district

претставува најголемата афера во историјата на Организацијата. Ја организирале Јане Сандански, Христо Чернопеев, Крсто Асенов. Грабнатата мис Елен Стон била првиот американски граѓанин киднапиран надвор од територијата на САД. јануари 1903 - Солунски конгрес на Организацијата, на кој било донесено решение за кревање востание.

2-7 мај 1903 - Во Смилево се одржал конгрес, на кој било донесено решение за кревање востание на 2 август 1903 во II Битолски револуционерен округ на ТМОРО. Конгресот избрал Главен востанички штаб и востанички штабови во десетте реони на округот. Членови на Главниот востанички штаб биле Даме Груев, Борис Сарафов и Анастас Лозанчев.

4 мај 1903 - Во Баница, Серско бил убиен Гоце Делчев, еден од најистакнатите раководители на ТМОРО.

Гоце Делчев (1872-1903), срцето на револуционерна Македонија, организатор и водач на МРО Goce Delchev (1872-1903), the heart of revolutionary Macedonia, organizer and leader of MRO

Четата на Питу Гули, последниот бранител на Републиката, фотографирана кај селото Бирино

Guard of Pitu Guli, the last defender of the Republic, made near village of Birino

Илинденско востание 2 август 1903 - На повик на Штабот, во Битолскиот револуционерен округ било кренато Илинденското востание. Целосно било ослободено Крушево и била прогласена република. Биле формирани Градско собрание од

КРУШЕВСКИ МАНИФЕСТ

За време на Илинденското востание, револуционерната власт во Крушево го објавила Крушевскиот манифест. Бил напишан на 6 август, а негов автор е Никола Киров Мајски, иако одредени извори го наведуваат Никола Карев. Напишан на македонски јазик (крушевски дијалект), а потоа преведен на турски, бил испратен во 17 примероци до околните села со муслиманско население, кое братски се повикувало да ја поддржи и помогне борбата. Наидува на добар прием, а кметот на селото Алданци возвратил со порака за разбирање на востаничките мотиви. Текстот на Манифестот првпат бил објавен во драмата Илинден на Никола Киров Мајски во 1923 година.

National-Liberation Struggle Питу Гули (1865-1903) со Миту Мучитанов (лево) и Петар Љавра (десно) Pitu Guli (1865-1903) with Mitu Muchitanov (left) and Petar Ljavra (right)

Фишеклак (легура на бакар, леан и гравиран) од XIX век, Музеј на Град Скопје Cartridge Belt (copper alloy, molded and engraved) dating back to 19th century, Museum of the City of Skopje

movement.

1897 - Vinica's scandal was the first big break-in TMORO. During its existence the organization faced with many breakins and scandals.

1902 - Ms Stone's scandal, according to the duration, spectacularity, obtained financial assets and affirmation of the Macedonian revolutionary act at international plan is the biggest scandal in the history of the Organizations. Jane Sandanski, Hristo Chernopeev and Krsto

DYNAMITERS OF THESSALONIKI

From 28th April to 1st May 1903, serial bombing attacks by the Dynamiters, anarchist revolutionary group, were made in Thessaloniki. The aim was to attack the European capital in Ottoman Empire for the purpose of taking the attention to the great forces towards Macedonian issue.

The French boat Guadalquivir suffered loss from the Dynamiters, the Ottoman Bank, gas pipelines, Grand Hotel Thessaloniki, the coffee-bars Al Hambra and Noja and Boshnjak Inn. The German club was ruined, Egypt restaurant as well as several other locals and the diversion of telegraphic stations was done. The Dynamiters succeeded in performing the biggest terrorist action in that time.

Asenov organized it. The wrested Ms Stone was the first American citizen kidnapped outside the territory of the USA. January 1903 - Congress of the Organization in Thessaloniki, where the decision on uprising was made.

2-7 May 1903 - Congress was held in Smilevo where the decision on uprising on 2nd August 1903 was made by the II Bitola Revolutionary department of TMORO. The Main uprising headquarters was elected on the Congress as well as uprising headquarters in the ten regions of the department. Dame Gruev, Boris Sarafov and Anastas Lozanchev were members of the Main uprising headquarters.

4th May 1903 - Goce Delchev, one of the most eminent leaders of TMORO was killed in Banica, Ser.

Ilinden Uprising 2nd August 1903 - Ilinden Uprising was raised by call of the Headquarters, in Bitola revolutionary group. Krushevo was liberated in total and the republic

Даме Груев (1871-1906), основач и еден од најистакнатите членови на МРО Dame Gruev (1871-1906), founder and one of the most eminent members of MRO

was proclaimed. City Assembly was formed by 60 eminent citizens of Krushevo as well as Temporary Council.

The Ilinden Uprising did not cover equally all region of Macedonia. The most massive and the greatest fierceness were in Bitola district.

12th August 1903 - The uprising was stifled and it was accompanied by reprisals by Ottoman authorities, and Krushevo was transformed in cinders and ruins.

Rila Congress October 1905 - Rila Congress was called for the purpose of consideration of the entire activity of the Organization after the Uprising, adoption of new Constitution and convicted the activity

KRUSHEVO'S MANIFEST

Krushevo's Manifest was edited by the revolutionary governance in Krushevo during the Ilinden Uprising. It was written on 6th August and its author was Nikola Kirov Majski, even though certain sources stated Nikola Karev. It was written in Macedonian language (Krushevo's dialect), and then translated in Turkish, it was sent in 17 copies to the surrounding villages with Muslim population that was fraternally called to support and to help the struggle. It obtained good acceptance, and the headman of the village Aldanci replied by message for understanding of the uprising motives. The text of the Manifest was for the first time published in the drama Ilinden by Nikola Kirov Majski in 1923.

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Национално-ослободителна борба 60 истакнати граѓани на Крушево и Привремен совет. Илинденското востание не ги опфатило подеднакво сите краишта на Македонија. Најмасовен одѕив и најголема жестина имало во Битолскиот округ.

12 август 1903 - Востанието било задушено, што било проследено со репресалии од страна на османлиските власти, а Крушево било претворено во пеплишта и урнатини.

Младотурска револуција јули 1908 - Младотурците во Македонија кренале востание, по што султанот Абдул Хамид II бил принуден да го врати Уставот од 1876 година. Јане Сандански и други членови на ВМОРО активно се вклучиле во Младотурската Револуција и верувале дека со нејзиниот успех и македонскиот народ ќе биде ослободен.

14-22 ноември 1908 - Битолски конгрес на албанските интелектуалци за унификација на азбуката. Прифаќајќи го латинското писмо, бил објавен првиот буквар на албански јазик. август 1909 - По донесувањето на новиот Устав, во Македонија била формирана Народната федеративна партија, која во почетокот избрала свои членови за пратеници во Османлискиот Парламент. Македонските пратеници се залагале за воведување аграрна реформа во Македонија, за давање обласна самоуправа и воведување мајчин јазик во училиштата. Меѓутоа, откако Младотурците се зацврстиле на власт, ги изневериле надежите и во август 1910 партијата била укината.

Рилски конгрес октомври 1905 - Рилскиот конгрес бил свикан со цел да се разгледа целокупната активност на Организацијата по востанието, да се донесе нов Устав, да се осуди дејноста на странските пропаганди. На овој конгрес било усвоено ново име Внатрешна македонско-одринска револуционерна организација (ВМОРО) и било постигнато привидно единство меѓу двете спротивставени страни, кое траело кратко време. Потоа дошло до отворен судир меѓу нив, што го означило дефинитивниот расцеп во ВМОРО и почетокот на бројните меѓусебни недоразбирања, судири и убиства.

Балкански војни и Прва светска војна Прво издание на Македонски глас (1913), уредуван од Димитрија Чуповски и издаван во Русија, во кој е објавена програмската цел: „Да се запознае руската и меѓународната јавност со интересите на Македонија (заради) поволно решавање на судбината на Македонија по Балканските војни“

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

Jane Sandanski (1872-1915), revolutionary, duke and head of MRO. He cooperated with the Young Turks and he participated in Young Turks raid in Constantinople (Istanbul) while depositing of the sultan Abdul Hamid in 1909.

Balkan Wars and The First World War First edition of Makedonski glas (Voice of Macedonia) (1913), edited by Dimitrija Chupovski and published in Russia where the program aim was published: “Acknowledging the Russian and international public about the interests of Macedonia (due to) good solution of the destiny of Macedonia after Balkan Wars”

Балкански војни октомври 1912 - мај 1913 - Прва балканска војна, која се водела меѓу државите на Балканскиот сојуз (Србија, Бугарија, Црна Гора и Грција) против османлиската држава за нејзините балкански владеења. Османлиите биле истерани од Македонија, а српската војска преку Албанија излегла на Јадранско Море. Македонскиот народ зел активно учество во воените операции на страна на сојузниците.

30 јуни - 31 јули 1913 - Втора балканска војна, која се водела за поделба на Македонија. Започнала со бу-

Јане Сандански (1872-1915), револуционер, војвода и раководител на МРО. Соработувал со Младотурците и учествувал во Младотурскиот поход на Цариград при детронирањето на султанот Абдул Хамид во 1909 година.

гарските напади врз армиските единици на Србија и Грција. Подоцна во војната влегуваат Црна Гора, Романија и Турција. По претрпените порази, Бугарија била принудена да склучи мир.

Поделба на Македонија 10 август 1913 - Со склучениот мир на преговорите во Букурешт, Романија ја добила Добруџа, а Македонија била поделена меѓу Србија, Бугарија и Грција. Наместо ослободителни,

балканските војни станале освојувачки. Ниту една од војувачките страни не го почитувала правото на македонскиот народ за национално определување. Тој бил поделен и подложен на денационализација и асимилација.

17 декември 1912 - Во Тиквешкиот округ била воспоставена српска полициска власт, што почнала да функционира од 1 јануари 1913. Биле отворани српски училишта и цркви, биле формирани нови општински управи, а кадар се доведувал од Србија.

1 јули 1913 - Тиквешко востание, со кое биле ослободени Кавадарци,

National-Liberation Struggle Young Turkish Revolution

Веста за Илинденското востание на насловните страници на весниците The Graphic и Le Petit, а во францускиот весник La Vie Populaire од 25 септември 1903, целата насловна страница е посветена на крвавите репресалии во Крушево News about Ilinden Uprising on the cover pages of newspapers The Graphic and Le Petit, as well as in the French newspaper La Vie Populaire as of 25th September 1903, the entire cover page was devoted to the bloody reprisals in Krushevo

of the foreign propaganda. New name was adopted at this Congress - Internal Macedonian-Edirne Revolutionary Organization (VMORO) and vivid unity between both parties was achieved but in short term duration. Then open conflict was made thus marking the definite division of VMORO and starting of numerous mutual misunderstandings, conflicts and murders.

Букурешкиот договор за поделба на Македонија меѓу Србија, Грција и Бугарија, со кој судбината на поделениот македонски народ останува долго време запечатена. Делумно е анулиран со државното осамостојување и меѓународното признавање на Република Македонија.

Treaty of Bucharest for division of Macedonia among Serbia, Greece and Bulgaria by which the destiny of Macedonian people stayed sealed up for a long period. It was partially annulled by the state autonomy of and the international recognition of Republic of Macedonia.

Balkan Wars October 1912 - May 1913 - First Balkan War led among the states of Balkan Union (Serbia, Montenegro and Greece) against Ottoman State for its Balkan governing. The Ottomans were outcast from Macedonia and Serbian army through Albania went to Adriatic Sea. Macedonian people took active participation in the military activities of the side of allies.

30th June - 31st July 1913 - Second Balkan War that led to division of Macedonia. It started by the Bulgarian attacks over the army units of Serbian and Greece. Later Montenegro, Romania

July 1908 - The Young Turks in Macedonia raised an uprising after which Sultan Abdul Hamid II was forced to return the Constitution from 1876.

Jane Sandanski and other members of VMORO actively participated in Young Turkish Revolution and they believed that Macedonian people would be released by its success.

14-22 November 1908 Bitola Congress of Albanian intellectuals for unification of the alphabet. Accepting the Latin letter, first alphabet book was published in Albanian language.

August 1909 - Following the adoption of the new Constitution, National Federative Party was formed in Macedonia that

and Turkey entered into war. After the suffered failure Bulgaria was forced to make peace.

Division of Macedonia

10th August 1913 - By concluded peace of the negotiations in Bucharest, Romania got Dobrudza and Macedonia was divided among Serbia, Bulgaria and Greece. Instead of liberation, Balkan War became conquering. No one of the combatant did respect the right of Macedonian people for national determination.

It was divided and subject to denationalization and assimilation.

17th December 1912 - Serbian police government was established in Tikvesh regions and it started to function from 1st January 1913. Serbian schools and churches were opened, new municipal administrations were opened and staff was brought from Serbia.

1st July 1913 - Tikvesh Uprising when Kavadarci, Negotino and almost all

at the beginning elected its members for delegates in the Ottoman Parliament. Macedonian delegates interceded introduction of agricultural reform in Macedonia, for obtaining regional selfadministration and introduction of native language in schools. However, when Young Turks strengthened their governance, they did not live up to expectations and in August 1910 the party was repealed.

Дипломатскиот кор во Битола, 1906 (фотографија на браќа Манаки) Diplomatic corps in Bitola, 1906 (photo of Manaki Brothers)

villages in Tikvesh region were released in Tikvesh Uprising and Serbian military and administrative governance was outcast. Kavadarci was liberated for seven days (1-7 July). City administration and executive governance by three citizens was elected. Tikvesh Uprising was the first armed combat of Macedonian nation against the division of Macedonia and against the Serbian occupant governance, led by eminent members of regional and municipal committees of VMRO. The Uprising was stifled in blood.

Ѓорче Петров (1865-1921), македонски револуционер и еден од идеолозите на старата Македонска револуционерна организација, ликвидиран во Софија во пресметките меѓу двете светски војни Gjorche Petrov (1865-1921), Macedonian revolutionary and one of the ideologists of the old Macedonian revolutionary organization, liquidated in Sofia in the fights between both World Wars

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Балкански војни и Прва светска војна Неготино и речиси сите села во Тиквешијата, а српската воена и административна власт била протерана. Кавадарци бил слободен седум дена (17 јули). Била избрана градска управа и извршна власт од тројца граѓани. Тиквешкото востание претставувало прва вооружена борба на македонскиот народ против поделбата на Македонија и против српската окупаторска власт, предводено од истакнати членови на околискиот и на месните комитети на ВМРО. Востанието било задушено во крв.

Прва светска војна 28 јуни 1914 - Сараевски атентат австроунгарскиот престолонаследник Франц Фердинанд бил искористен како повод за објавување војна на Србија од страна на Австро-Унгарија. есен 1915 - Формирање на XI Македонска дивизија со 33.000 Македонци во рамките на бугарската војска. Голем дел се нашле и во диверзантските чети на Тодор Александров. крај на 1915 - Отворање на Македонскиот (јужен) фронт. Пред нападот, силите на Антантата броеле 622.000, а на Централните сили 600.000 војници.

14-16 септември 1918 - Пробивање на фронтот, по што на 29 септември во Солун Бугарија потпишала примирје.

Бугарска, грчка и српска управа 1919 - По Нејскиот мировен договор, Струмичката област била одземена од Бугарија и отстапена на Кралството на Србите, Хрватите и Словенците, а по Версајската мировна конференција и вардарскиот дел останал во тие рамки. На македонскиот народ му била негирана националната и културната посебност, македонските презимиња биле заменети со српски. Наставата се одвивала на српски јазик со учители од Србија.

1919 - Конвенција меѓу Бугарија и Грција за „доброволна“ размена на насе-ление, со која голем број Македонци биле иселени во Бугарија.

3 октомври 1929 - Кралството СХС го променило името во Кралство Југославија, чија територија била поделена на девет бановини. Вардарската бановина опфаќала и дел од јужна

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

БРАТОУБИСТВЕНИ ВОЈНИ Во Првата светска војна Македонците, поделени меѓу Бугарија, Грција и Србија, биле доведени во ситуација да се борат едни против други во армиите на нивните окупатори. Од територијата на Македонија српската влада регрутирала околу 53.000 регрути (Македонци, Турци, Албанци, Евреи). Грците мобилизирале 20.000 Македонци и друго население. Бугарија извршила најголема мобилизација во делот на Македонија под Бугарија, како и од големата македонска емиграција во Бугарија. Со Балканските војни (1912-13) и Првата светска војна (1914-18) бил ставен крај на заедничкиот општественополитички живот на македонскиот народ во рамките на една држава - Османлиското царство.

Abecedar - буквар за македонските деца во егејскиот дел на Македонија, кој бил отпечатен во Грција во 1925 година, но никогаш не бил во употреба Abecedar - alphabet books for Macedonian kids in the Aegean part of Macedonia, printed in Greece in 1925 but never used

Србија и речиси цела Метохија.

1920 - По формирањето на КПЈ (1919), на општинските избори комунистичките кандидати победиле во Велес, Куманово, Кавадарци. Со Обзнаната (декември 1920) партијата била забранета.

1923 - Конвенција од Лозана меѓу Турција и Грција за размена на христијанското население од Турција и муслиманското од Грција. Во делот на Македонија под Грција биле населени околу 640.000 доселеници од негрчко потекло и друго христијанско население. Според пописот од 1928 годи-

на, во делот на Македонија под Грција имало околу 1.500.000 жители. септември 1925 - Под притисок на Друштвото на народите во однос на малцинските права, Грција отпечатила буквар наречен Абецедар со латинско писмо на македонски јазик (леринско-битолски дијалект), но никогаш не бил пуштен во употреба и не се отворило ниту едно училиште на македонски јазик.

1926 - Во Грција бил донесен Указ за промена на имињата на населените места и географските топоними.

Национално-ослободително движење меѓу двете светски војни 1919 - По завршувањето на Првата светска војна започнало политичко групирање на македонската емиграција во Бугарија, која ја формирала ВМРО со Тодор Александров, Александар Протогеров и Петар Чаулев како членови на Централниот комитет. Прокламирана цел на оваа организација била автономна или независна Македонија. декември 1923 - Преговори за обединување на силите во македонското национално-ослободително движење и создавање единствен македонски револуционерен фронт меѓу автономистичката ВМРО и федералистичката револуционерна организација, што резултирало со потпишување манифест до македонскиот народ.

5 мај 1924 - Мајски манифест, потпишан од страна на членовите на ЦК ВМРО Александар Протогеров и Петар Чаулев кои, по овластување на Тодор Александров, се потпишале во негово име. Била подготвена и Декларација за македонската парламентарна група, која требало да ја потпишат македонските пратеници во бугарското Народно собрание избрани на листата на ВМРО. Се потенцирало дека самостојна и обединета Македонија би можела да се реализира во рамките на балканска федерација со политичка помош на СССР, а дека бор-

Коста Рацин (1908-1943) Kosta Racin (1908-1943)

Balkan Wars and The First World War Назад кон автономијата - брошура на Димо Хаџи-Димов од 1918 година, во која се реафирмира „автономијата на Македонија и националното самоопределување на балканските народи“ како можно решение за македонското прашање Back to the autonomy - brochure by Dimo Hadzi Dimov from 1918 for reaffirmation of the “autonomy of Macedonia and national self-determination of Balkan people” as possible solution for Macedonian issue

World War First 28th June - Assassination of AustroHungarian heir presumptive Franz Ferdinand was used as grounds by Austria-Hungary to declare a war to Serbia. autumn 1915 - Forming of the XI Macedonian division with 33.000 Macedonians in frames of Bulgaria's Army. Major part was part of wreckers' units of Todor Aleksandrov. end of 1915 - Opening of Macedonian (south) front. Before the attack, the forces of Triple Entente counted 622.000 while of Central forces 600.000 soldiers.

14-16 September 1918 - Infiltration of the front after what on 29th September in Thessaloniki, Bulgaria signed cease fire.

Bulgarian, Greek and Serbian administration 1919 - Following the Treaty of Neja Strumica area was taken from Bulgaria and given to the Kingdom of Serbians, Croatians and Slovenian, but after the Versailles Vardar part stayed in those frames. National and cultural characteristic of Macedonian people was revoked and the Macedonian names

Бели мугри од Коста Рацин, прва поетска збирка на македонски јазик објавена во Загреб 1939 година меѓник во современата македонска литература Beli Mugri (White Dawns)

by Kosta Racin, first poet collection in Macedonian language published in Zagreb 1939 - milestone of contemporary Macedonian literature

Искра, печатниот орган на ПК на КП во Македонија, го објавува прогласот на Комитетот, а Македонско дело е печатниот орган на ВМРО (Обединета) и се издава од 1925 до 1938 година Iskra (Sparkle), printed body of Regional Committee of Communist Party of Macedonia publishes the decree of the Committee and Makedonsko Delo (Macedonian Work) was printed body of VMRO (United) and it was published from 1925 up to 1938

were replaced by Serbian. The education was performed in Serbian language by teachers from Serbia.

1919 - Convention between Bulgaria and Greece for “voluntary” exchange of population, where great number of Macedonian were desolated in Bulgaria.

3rd October 1929 - The Kingdom SCS changed the named in Kingdom of Yugoslavia whose territory was divided in nine duchies. Vardar Banate covered as well part of south Serbia and almost entire Metohija.

1920 - Following forming of CPY (1919), communist candidates won on the municipal elections in Veles, Kumanovo and Kavadarci.

By Promulgation (December 1920) the party was prohibited.

FRATRICIDAL WARS

After the First World War Macedonians, divided among Bulgaria, Greece and Serbia were brought in situation to fight one against others in the armies of their occupants. From the territory of Macedonia Serbian governments recruited 53.000 recruits (Macedonian, Turks, and Albanians, Jewish).

Greek mobilized 20.000 Macedonians and other population.

Bulgaria made the biggest mobilization in the part of Macedonia under Bulgarians, as well as greater Macedonian emigration in Bulgaria. The Balkan Wars (1912-13) and the World War First (1914-1918) put end to the common social and political life of Macedonian people within one state - Ottoman Empire.

1923 - Convention from Lausanne between Turkey and Greece regarding exchange of Christian population from Turkey and Muslim from Greece. In the part of Macedonia under Greece 640.000 non-Greek migrants were settled as well as other Christian population. According to the Census in 1928 around 1.500.000 citizens lived in the part of Macedonia under Greece.

September 1925 - Under the pressure by the League of Nations regarding minority rights, Greece printed alphabet book called Abecedar in Latin letters but Macedonian language (Lerin-Bitola dialect), but the same was never put into use and no school in Macedonian language was ever opened.

1926 - In Greece Decree on change of the names of settlements and geographic toponyms was made.

National Liberation Movement between World Wars 1919 - Following the end of World War First the political grouping of Macedonian emigration in Bulgaria started and later it formed VMRO by Todor Aleksandrov, Aleksandar Protogerov and Petar Chaulev as members of the Central Committee. The proclaimed aim of this organization was autonomous or independent Macedonia.

December 1923 - Negotiations for unity of the forces of Macedonian National Liberation Movement and creation of unique Macedonian revolutionary front between the autonomous VMRO and federal revolutionary organization thus resulting in signing manifest to the Macedonian people.

5th May 1924 - May Manifest, signed by the members of CC VMRO Aleksandar Protogerov and Petar Chaulev that by authorization by Todor Aleksandrov, signed it. The Declaration for Macedonian parliamentary Group was prepared that should have been signed by Macedonian parliamentarians in the Bulgarian National Assembly elected from the list of VMRO.

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Балкански војни и Прва светска војна бата на Организацијата подеднакво ќе биде насочена кон грчката, српската и бугарската влада во соработка со балканските комунистички партии. Набргу по објавувањето на Манифестот, под притисок на бугарската влада, Александров и Протогеров се откажале од потпишаниот договор.

1924-34 - Периодот кога на чело на ВМРО бил Ванчо Михајлов се смета за период со најмногу меѓусебни физички ликвидации во македонската историја.

1925 - Формирана е ВМРО (Обединета) во Виена, врз принципите на Мајскиот манифест. Имала централно раководно тело и три обласни комите-

ти (за Бугарија, Грција и Србија), каде дејствувала со различен успех.

1936 - Левоориентираните македонски студенти од Загреб, Белград и Скопје истакнале политичка декларација потпишана од 200 лица. На состанок во Охрид (28 август 1936) македонските студенти ги формулирале основните цели на МАНАПО (Македонски народни покрет): будење на националната свест и афирмација на народниот јазик, борба за ликвидирање на кралската диктатура, борба против великосрпската хегемонија, демократизација на земјата. МАНАПО имал обележје на народен фронт и бил во непосредна врска со македон-

Втора светска војна, АСНОМ и федерална Македонија

Second World War, ASNOM and Federal Macedonia

Првиот број на дневниот весник Нова Македонија и други весници издавани во НОВ (Млад Борец, Македонка, Наша хроника) First number of the daily newspaper Nova Makedonija (New Macedonia) and other newspapers edited in National Liberation Struggle (Mlad borec (Young Fighter), Makedonka (Macedonian Woman), Nasha Hronika (Our Chronicle))

Почеток на војната и нова поделба 6 април 1941 - Паралелно со бомбардирањето на Скопје, Велес и Штип, три ударни колони на германската војска ја минале граничната линија кон Македонија. Отпорот на Кралската војска бил мал.

13 април 1941 - Заземање на Кичево, последен град кој паднал под германска окупација. Западна Македонија била окупирана од Италија, а останатиот дел со делови од Јужна Србија го окупирала Бугарија.

18 април 1941 - На бугарскиот Генералштаб му било одобрено бугарската војска да влезе во Македонија. За неколку дена Бугарија ја завршила окупацијата, заедно со дел од Егејска Македонија, со што добила излез на Егејското Море. Италија ги добила териториите на Тетовско, Гостиварско, Кичевско, Дебарско и Струшко и дел од јужниот дел од Охридско и Преспа.

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

ското комунистичко движење.

1940-41 - На чело на Покраинскиот комитет на КПЈ за Македонија бил Методија Шаторов - Шарло, кој изготвил национална платформа во која била потенцирана македонската национална самобитност, а во документите на комитетот бил официјализиран македонскиот јазик. На прагот на Втората светска војна, условите за национално-револуционерна борба биле видоизменети. Од историската сцена ги снемало ВМРО-автономистичка и ВМРО (Обединета), но идејата за формирање самостојна, обединета и суверена македонска држава ги водела и новите генерации.

Ослободително востание август 1941 - декември 1942 - Оживотворување на одлуката за вооружено востание во Вардарска Македонија, изразено со формирање диверзантски групи и три партизански одреди: Скопски (август 1941), Прилепски и Кумановски (октомври 1941), со околу 100 борци.

11 октомври 1941 - Официјализирање на востанието во Вардарска Македонија, со првите партизански акции во Прилеп и Куманово. април-мај 1942 - Организирање на јадрата на пет партизански одреди: Битолски, Скопски, Велешки, Прилепски и Крушевски, а до летото биле формирани уште четири. Постигнатите резултати во овој период најмногу се должеле на работата на Покраинскиот комитет на КПЈ за Македонија и Покраинскиот Воен штаб, кој во јуни 1942 прераснал

во Главен штаб на Народно-ослободителната војска и партизанските одреди на Македонија (НОВ и ПОМ). ноќта 11 спроти 12 март 1943 - Блокада на градовите Битола, Штип и Скопје од бугарската војска и полиција, со цел депортација на Евреите. Во концентрациониот логор Треблинка биле одведени и ликвидирани 7.215 Евреи.

19 март 1943 - Во Скопје бил формиран Централниот комитет на КПМ, кој во Тетово ја одржал својата прва седница. Биле формирани пет оперативни зони и пет обласни комитети, а била донесена и одлука за префрлање на Централниот Комитет и на Главниот штаб на територијата на западна Македонија. Во тој период, бугарските окупаторски сили извршиле повеќе масовни злосторства врз цивилното население во Македонија (стрелањата во прилепското село Дабница, во кавадаречкото Ваташа, во велешкото Пуста Кула).

18 август 1943 - Формирање на првата покрупна воена единица на НОВ и ПОМ, баталјонот Мирче Ацев.

8 септември 1943 - Капитулација на Италија, по што се проширила слободната територија во западна Македонија на просторот на Кичево, Дебар, Струга и Маврово.

Balkan Wars and The First World War It was pointed out that autonomous and united Macedonia could have been realized within the frames of Balkan federation by political assistance of USSR, and that the struggle of the Organization will be focused on Greek, Serbian and Bulgarian government in cooperation with the Balkan Communist parties. Soon after the publications of the Manifest, under the pressure of Bulgarian governments, Aleksandrov and Protogerov resigned the signed agreement.

1924-34 - The period when Vancho Mihajlov was the leader of VMRO is considered as period with most physical liquidations in the Macedonian history.

1925 - VMRO (United) was formed in

Wien on the basis of May Manifest. It had central head body and three regional committees (for Bulgaria, Greece and Serbia) where it acted in different success.

1936 - Left oriented Macedonia students from Zagreb, Belgrade and Skopje expressed political declarations signed by 200 persons. At the meeting in Ohrid (28th August 1936) Macedonian students formulated the basic aims of MANAPO (Macedonian national movements): revival of the national awareness and affirmation of national language, struggle for liquidation of royal diktat, struggle against great Serbian hegemony and democratization of the state. MANAPO has characteristics of national front and it was

Starting of the war and new division

Liberation uprising

6th April 1941 - In parallel with the bombing of Skopje, Veles and Shtip, three percussive convoys of German army passed the border line towards Macedonia. The resistance of the Royal army was small.

13th April 1941 - Occupation of Kichevo, last city that felt under German occupation. West Macedonia was occupied by Italy, while the other part, including parts of South Serbia, was under Bulgarian occupation.

18th April 1941 - The Bulgarian Headquarters was allowed for the Bulgarian army to enter Macedonia.

For several days Bulgaria finished the occupation, including part of Aegean Macedonia thus obtaining exit on Aegean Sea. Italy got the territories of Tetovo, Gostivar, Kichevo, Debar and Struga as well as part of south part of Ohrid and Prespa.

August 1941 - December 1942 Materialization of the decision on armed uprising in Vardar Macedonia, expressed by forming of wrecker groups and three partisan units: Skopje (August 1941), Prilep and Kumanovo (October 1941) including about 100 fighters.

11th October 1941 - Official start of the uprising in Vardar Macedonia, by the first partisan actions in Prilep and Kumanovo.

April - May 1942 - Organizing of the nucleuses of five partisan forces: of Bitola, Skopje, Veles, Prilep and Krushevo, and since summer four more groups were formed. The achieved results in this period were due to the work of the Regional Committee of Communist Party of Yugoslavia for Macedonia and Regional Military Headquarter that in June 1942 was transformed in Headquarters of the National liberation struggle and the partisan force of Macedonia (National Liberation Struggle and Party for Unity of Macedonia).

The eve of 11/12th March 1943 - Bulgaria's Army and Police blocked the cities Bitola, Shtip and Skopje in order to deport the Jews in the extermination camp Treblinka, where 7.215 Jews were deported and exterminated.

19th March 1943 - The Central Committee of

Скица на нападот на бугарската полициска станица во Прилеп, предмет на првите востанички акции на македонските партизани на 11 октомври 1943 година Draft of the attack on Bulgarian police station in Prilep, subject to the first rebel's actions of Macedonian partisans on 11th October 1943

in immediate relations with Macedonian Communist movement.

1940-41 - Metodija Shatorov - Sharlo was at the head of Regional Committed of Communist Party of Macedonia and he prepared national platform where the Macedonian national originality was stressed out and Macedonian language was made official in the documents of the Committee. At the end of the Second World War, the conditions for nationalrevolutionary struggle were corrupted.

VMRO-autonomous and VMRO (United) disappeared from the historical scene, but the idea for forming autonomous, united and sovereign Macedonian state led as well the new generations.

Партизански печат и друга опрема (Музеј на Македонија) Partisans' steal and other equipment (Museum of Macedonia)

Communist Party of Macedonia was formed in Skopje that held its first session in Tetovo. Five operational zones and five regional committees were formed, and the decision was made for transferring of the Central Committee and the Headquarters in the territory of West Macedonia. In that period, Bulgarian occupational forces made several massive villainy on the civil population of Macedonia (executions by shooting in Prilep village Dabnica, in Kavadarci village Vatasha and in Veles village Pusta Kula).

18th August 1943 - Forming of the first bigger military unit of the National Liberation Struggle and Party for Unity of Macedonia, the battalion Mirche Acev.

8th September 1943 - Capitulation of Italian, following which the released territory in West Macedonia was widen at the area of Kichevo, Debar, Struga and Mavrovo.

11th November 1943 - First Macedonian-Kosovo national liberation brigade was formed in the village Slivovo.

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Втора светска војна, АСНОМ и федерална Македонија Дочек на Президиумот на АСНОМ и ГШ на НОБ на Македонија во ослободено Скопје (15 ноември 1944). На чело се Методија Андонов - Ченто, Димитар Влахов и Михајло Апостолски.

Welcoming to the Presidium of ASNOM and GH of National Liberation Struggle of Macedonia in free Skopje (15th November 1944). Metodija Andonov - Chento, Dimitar Vlahov and Mihajlo Apostolski were at the head of it.

11 ноември 1943 - Во с. Сливово била формирана Првата македонско-косовска народно-ослободителна бригада. октомври 1943 - Издавање на Манифестот на Главниот штаб за основните цели на Народно-ослободителната и антифашистичката борба на македонскиот народ, во кој иднината се гледала во југословенската федерација. Истакнати македонски интелектуалци и антифашисти реагирале за делот кој се однесувал на пројугословенската иднина на Македонија наспроти идејата за самостојна, независна и обединета Македонија или балканска федерација.

20 декември 1943 - Во с. Фуштани, во делот на Македонија под Грција, била формирана и Втората македонска народно-ослободителна бригада. јануари 1944 - Со цел пренесување на воените дејствија во централна и источна Македонија, бил разработен планот за Февруарскиот поход. Успешното изведување на походот (31 јануари - 22 февруари) претставувало војничка пресвртница во корист на македонските ослободителни единици.

Решение на АСНОМ за воведување на македонскиот јазик како службен, врз чија основа е извршена кодификацијата на македонскиот литературен јазик Decision made at ASNOM on introduction of the Macedonian language as official language on the basis of which the first codification of the Macedonian Literature language was made

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

АСНОМ и втемелувањето на македонската држава 2 август 1944 - По обемни подготовки ширум Македонија, во манастирот Св. Прохор Пчињски се одржа Првото Антифашистичко собрание на народното ослободување на Македонија, со делегати од трите дела на Македонија. Со донесените одлуки, АСНОМ се конституирал во врховно законодавно и извршно тело, а Македонија станала државно-правен субјект и

рамноправна федерална единица на Демократска Федеративна Југославија. Македонскиот јазик бил воведен за службен јазик во македонската држава.

9 септември 1944 - По капитулацијата на Бугарија и формирањето поголеми оперативни единици (дивизии и корпуси), започнале операциите за конечно ослободување на Македонија.

3 ноември 1944 - Иако Македонија сеуште не била ослободена, во велешкото село Горно Врановци бил издаден првиот број на весникот Нова Македонија.

19 ноември 1944 - Целата територија на Вардарска Македонија била ослободена. Македонија ја завршила војната со формирани 55 бригади, девет дивизии и три корпуси.

6 јануари 1945 - Втор конгрес на НОМСМ во Скопје со преку 1.000 делегати, на кој се расправало за учеството во обновата на земјата и посебно за учеството во конечното ослободување на Југославија. Само ден потоа, еден дел од силите на НОВ на Македонија во Скопје, а потоа и во Штип,

ОСЛОБОДИТЕЛНА АНТИФАШИСТИЧКА БОРБА ВО ЕГЕЈСКА И ПИРИНСКА МАКЕДОНИЈА Во делот на Македонија во рамките на Грција македонскиот народ зел активно учество во борбата против фашистичката окупација. Голем политички успех претставувало формирањето на масовниот Славјаномакедонски народно-ослободителен фронт (СНОФ), кој во април 1944 КПГ го расформирала. Со договорот од Либан (20 мај 1944) била запечатена судбината на македонскиот народ во Егејска Македонија, а била отворена врата за реставрација на предвоениот режим. Британската интервенција на 4 декември 1944 ставила крај на надежите за извојување национални права. Во Граѓанската војна во Грција, која се водела меѓу Грчката републиканска армија (ДАГ) и владините воени сили, Македонците учествувале на страната на ДАГ, надевајќи се на остварување на своите права. Меѓутоа, по војната поголемиот дел од Македонците беа принудени да најдат прибежиште во земјите од Источна Европа.

Во делот на Македонија во рамките на Бугарија во 1941 била формирана првата партизанска чета во Разлошко. Во мај 1943 бил формиран разлошкиот партизански одред Јане Сандански, а во 1943 и горноџумајскиот партизански одред. Низ активното учество во антифашистичката борба, македонскиот народ во Пиринска Македонија го извојувал своето право на национално самоопределување. Но, по Резолуцијата на Информбирото била укината дотогашните културна автономија (1946-48). Била забранета употребата на македонскиот јазик и секаква културно-национална пројава на Македонците. Официјалната бугарска политика застана на гледиштето дека македонската нација и јазик не постојат.

S e c o n d W o r l d W a r, A S N O M a n d F e d e r a l M a c e d o n i a Македонски партизански единици влегуваат во ослободена Битола, која била ослободена на 4 ноември 1944 година Macedonian partisan units enter in free Bitola liberated on 4th November 1944

January 1944 - For the purpose of transferring the military actions in central and east Macedonia, the plan for February's raid was elaborated.

The successful realization of the raid (31st January - 22nd February) was military milestone on behalf of the Macedonian liberations units.

ASNOM and establishment of the Macedonian state

October 1943 - Printing of the Manifest of the Headquarters for the primary purposes of the National Liberation Struggle and anti-fascist struggle of Macedonian people where the future of Yugoslav federation was considered.

Eminent Macedonian intellectuals and anti-fascists reacted for the part referring to the pro-Yugoslav future of Macedonia opposite to the idea for autonomous, independent and united Macedonia or Balkan federation.

Колаж од весници на единиците на македонската војска од 1944 година Pastiche from newspapers by the units of Macedonian army from 1944

20th December 1943 - Second Macedonian national liberation brigade was formed in village Fushtani, in the part of Macedonia under Greece occupation.

LIBERATION ANTI-FASCIST STRUGGLE IN AEGEAN AND PIRIN MACEDONIA In the part of Macedonia within the framers of Greece Macedonian nation actively participated in the struggle against the fascist occupation. Major political success was the forming of massive Slav-Macedonian national Liberation Front (SNOF) being dissolved in April 1944 by Communist Party of Greece. By Treaty of Lebanon (20th May 1944) the destiny of Macedonian nation in Aegean Macedonia was sealed up and the door was opened for renovation of pre-war regime. British intervention on 4th December 1994 ended the hope for segregation of national rights. In the Civil War in Greece kept among the Greek Republican Army (DAG) and governmental military forces, the Macedonians participated on the side of DAG hoping to fulfil their rights. However, after the war, major part of Macedonians was forced to find shelter in the countries of East Europe.

In the part of Macedonia within the frames of Bulgaria first partisan unit was formed in 1941 in Razlog. In May 1043 Razlog partisan unit Jane Sandanski was formed, and in 1943 partisan unit of Gorna Dzumaja. Within the active participation in the anti-fascist struggle, Macedonian nation in Pirin Macedonia obtained its right of national self-determination. However, after the Resolution of the Inform Bureau then cultural autonomy (1946-48) was repealed. The use of Macedonian language and any cultural national appearance of Macedonians were prohibited.

The official Bulgarian policy was at the side of the opinion that the Macedonian nation and language did not exist.

2nd August 1944 - Following enormous preparations up and down Macedonia, the First Anti-Fascist Assembly for National Liberation of Macedonia was held in the monastery St. Prohor Pchinski. By the adopted decisions, ASNOM was constituted in prime legislation and executive body and Macedonia became state-legal subject and equal federal unit of Democratic Federative Yugoslavia.

Macedonian language was introduces as official language in the Macedonian state.

9th September 1944 - Following the capitulation of Bulgaria and forming of bigger operational units (divisions and corpuses), the operations for final liberation of Macedonia started.

3rd November 1944 - In spite of the fact that Macedonia was still not free, the first number of the newspaper Nova Makedonija (New Macedonia) was edited in the Veles village Gorno Vranovci.

19th November 1944 - The entire territory of Vardar Macedonia was released. Macedonia ended the war by formed 55 brigades, nine divisions and three corpuses.

6th January 1945 - Second Congress of ASNOM in Skopje with over 1.000 delegates where the matter was about the participation in the recovery of the state and in particular in the final liberation of Yugoslavia. One day after, one part of the forces of National Liberation Struggle of Macedonia in Skopje, and then in Shtip, withstand the participation on Srem's front, excluding the parole For Thessaloniki and they required continuation of the military actions for liberation of the part of Macedonia being under Bulgaria and Greece. At that moment, those requirements were not good for the general strategy and the policy for the future of Yugoslavia. first half of 1945 - In the fights for final liberations of Yugoslavia, XV corpus

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Втора светска војна, АСНОМ и федерална Македонија се спротивставиле на учеството на Сремскиот фронт, исфрлајќи ја паролата За Солун и побарале продолжување на воените дејствија за ослободување на деловите на Македонија под Бугарија и Грција. Во тој момент, тие барања не оделе во прилог на општата стратегија и политика за иднината на Југославија. прва половина на 1945 - Во борбите за конечно ослободување на Југославија, на Сремскиот фронт од Македонија бил испратен XV корпус со две дивизии со над 20.000 борци. По ослободувањето, Македонија како федерална единица со ограничен суверенитет влегла во рамките на Федеративна Народна Република Југославија.

Федерална Македонија крај на 1944 - Президиумот на АСНОМ донесе решение за отворање на првите гимназии во Скопје, Битола, Прилеп, Штип, Куманово, Струмица, Тетово и Охрид.

23 ноември 1944 - Формирана е националната библиотека Св. Климент Охридски во Скопје.

28 декември 1944 - Започна емитувањето на програмата на Радио Скопје со директен пренос од Второто заседание на АСНОМ.

31 јануари 1945 - Основан е Македонскиот народен театар, а во 1946 и Драмскиот театар и Театарот на народностите.

4-5 март 1945 - Во Скопје е одржан првиот Македонски црковно-народен собор, на кој покрај свештенството присуствувале и претставници на

Првите буквари на македонски и на албански јазик First alphabet book in Macedonian and Albanian language

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

Пропаганден плакат за првиот петгодишен план за развој на народното стопанство на НР Македонија (1947-1951), значаен чекор во надминувањето на тогашната економска неразвиеност Propaganda poster for the first five year plan for development of national economy of NR Macedonia (1947-1951), significant step in surpassing then economic nondevelopment

Президиумот на АСНОМ и Главниот штаб. Било заклучено да се обнови Охридската архиепископија како самостојна црква, на што жестоко се спротивставилa Српската православна црква.

11-25 март 1945 - Одржани се првите избори, на кои за прв пат гласале и жените и останатите граѓани кои наполниле 18 години.

14-16 април 1945 - Трето Заседание на АСНОМ во Скопје, на кое се донесени повеќе акти од државно-правно и уставно-правно значење. Избран е Президиум на Народното собрание, кој на 16 април ја именува првата Влада на федерална Македонија на чело со Лазар Колишевски (19142000).

3 мај 1945 - Објавена е првата азбука на македонскиот јазик. есен 1945 - Започнува колонизацијата на Војводина, каде од Македонија биле колонизирани околу 1.700 семејства со 10.350 лица. март 1946 - Донесен е Законот за промена на името на државата во Народна Република Македонија. декември 1946 - Со основањето на Филозофскиот факултет се поставени темелите на високото образование. Со формирањето на Медицинскиот и Земјоделскиот факултет е основан Универзитетот Кирил и Методиј во Скопје.

31 декември 1946 - Президиумот на Уставотворното собрание го донесе првиот Устав на Народна Република Македонија.

28 јуни 1948 - Објавена е Резолуцијата на Информбирото, по што ФНРЈ беше изолирана од СССР и социјалис-

тичкиот блок, што придонесе за меѓусебна идеолошка пресметка меѓу комунистите. Поради тоа, веќе во првите денови на јули 1948, без судски пресуди беа одведени и првите Македонци на Голи Оток.

22 јули 1948 - Формиран е Институтот за национална историја, со задача да ја проучува историјата на македонскиот народ и народностите.

1951 - Формиран е Државниот архив.

4-6 септември 1958 - Втор црковнонароден одбор во Охрид, на кој е донесена одлука за возобновување на Охридската архиепископија и прогласување на МПЦ.

1963 - Донесен е Сојузниот Устав со кој се променува името на државата во СФРЈ, а со Републичкиот Устав Македонија се дефинира како социјалистичка република.

26 јули 1963 - Скопје го погоди силен земјотрес, во кој животот го загубија 1.070, а беа повредени 3.383 граѓани.

1964 - Започна редовното емитување програма на ТВ Скопје.

17 јули 1967 - Трет македонски црковно-народен собир во Охрид, на кој е донесена одлука за прогласување автокефалност на Македонската православна црква со свој поглавар, архиепископот Доситеј (1967-1981).

18 август 1967 - Матичната комисија на МАНУ ги избра првите членови на Академијата, а на 10 октомври таа е официјално основана со првиот претседател Блаже Конески.

1974 - Донесен е нов Устав на СФРЈ, во кој биле изразени промените во заемните односи меѓу Републиките и Федерацијата. Републиките станаа национални држави. Со Уставот на СРМ, Македонија се дефинира како национална држава на македонскиот народ и на албанската и турската народност во неа. г.г. Доситеј (1906-1981), првиот архиепископ на возобновената Охридска архиепископија во лицето на МПЦ Mr. Mr. Dositej (1906-1981), the first archbishop of the resurrected Ohrid Archbishopric as Macedonian Orthodox Church

S e c o n d W o r l d W a r, A S N O M a n d F e d e r a l M a c e d o n i a Орденот на народен херој било највисоко југословенско воено одликување. Од вкупно 1.307 ордени, 66 вакви одликувања се доделени на лица родени во денешна Република Македонија. Од нив, 44 загинале за време на НОБ во Втората светска војна.

The medal of national hero was the highest Yugoslav military medal.

66 of the total number of 1.307 medals were given to persons born in current Republic of Macedonia.

44 of those persons died during National Liberation Struggle in the Second World War.

including two divisions of over 20.000 fighters were sent from Macedonia at Srem's front. After the liberations, Macedonia as federal unit with limited sovereignty entered in the frames of Federative National Republic of Yugoslavia.

Federal Macedonia end of 1944 - The Presidium of ASNOM adopted a decision on opening the first gymnasiums in Skopje, Bitola, Prilep, Shtip, Kumanovo, Strumica, Tetovo and Ohrid.

23rd November 1944 - The National library St. Clement of Ohrid in Skopje was formed.

28th December 1944 - The broadcasting of the program of Radio Skopje including direct transmission of the Second assembly of ASNOM started.

31st January 1945 - Macedonian National Theatre was established, and in 1946 Drama Theatre and the Theatre of Nationalities.

4-5 March 1945 - Тhe first Macedonian church-national committee was held in Skopje where besides the priesthood the representatives of the Presidium of ASNOM and the Headquarters were as well present. The conclusion was made for resurrection of Ohrid Archbishopric as autonomous church thus resulted in severe revolt by the Serbian Orthodox Church.

11-25 March 1945 - The first elections held where for the first time the women and other full of age citizens voted.

14-16 April 1945 - The third assembly of ASNOM in Skopje where several acts of state-legal and statutory-legal

importance were made. The Presidium of the National Assembly were elected that on 16th April appointed the first Government of Federal Macedonia headed by Lazar Kolishevski (1914-2000).

3rd May 1945 - The first alphabet of Macedonian language was edited. autumn 1945 - The colonization of Vojvodina finished where 1.700 families including 10.350 persons were colonized from Macedonia.

March 1946 - The Law on changing the name of the state in National Republic of Macedonia was adopted.

December 1946 - The basements of the high education were established by opening the Faculty of Philosophy. The opening of the Faculty of Medicine and the Faculty of Agriculture resulted in establishment of the Sts. Cyril and Methodius University in Skopje.

31st December 1946 - The Presidium of the Constituent Assembly adopted the first Constitution of National Republic of Macedonia.

28th June 1948 - The Resolution of the Inform Bureau was made following what the Federal National Republic of Yugoslavia was isolated for USSR and the socialistic block thus contributing to mutual ideological settlement among Communists. Due to that, even in the first days of July 1948, first Macedonians were sent to Goli Otok without court decisions.

22nd July 1948 - The Institute for National History was formed with the purpose of study of the history of the Macedonian people and nationalities.

1951 - The State Archive was formed.

4-6th September 1958 - The Second Macedonian church-national committee was held in Ohrid, where a decision of reestablishment of Ohrid Archbishopric and proclamation of Macedonian Orthodox Church was made.

1963 - The Federal Constitution was adopted where the name of the state of SFRY was changed and the Republic Constitution defined Macedonia as a social republic.

Методија Андонов Ченто (1902-1957), прв претседател на Президиумот на АСНОМ Metodija Andonov Chento (1902-1957), the first President of the Presidium of ASNOM Михајло Апостолски (1906-1987) прв командант на НОВ и ПОМ, стратег на ослободувањето на Македонија Mihajlo Apostolski (1906-1987) the first commander in National Liberation Struggle and the Party for Unity of Macedonia, strategist for freedom of Macedonia

26th July 1963 - Skopje was hit by strong earthquake when 1.070 people lost their lives and 3.383 citizens were injured.

1964 - The regular broadcasting of TV Skopje program started.

17th July 1967 - The Third Macedonian church-national committee where the decision on proclamation of the autocephaly of Macedonian Orthodox Church was adopted with the head archbishop Dositej (1967-1981).

18th August 1967 - Parent Commission of MANY elected the first members of the Academy and on 10th October it was officially established by the first President Blazhe Koneski.

1974 - New Constitution of SFRY was adopted where the changes in the mutual relations among the Republics and the Federation were stressed out.

The Republics became national states.

The Constitution of SRM defined Macedonia as national country of Macedonia people as well as of the Albanian and Turkish nationality.

Три знамиња на современата македонска држава - Знаме на СР Македонија од 1946 до 1990 година (традиционални македонски бои - црвена позадина со златна неисполнета петокрака, модификација на знамето на НР Македонија, базирано на знамето на баталјонот Гоце Делчев), знаме на Република Македонија од 1991 до 1995 година (како симбол за знамето е ѕвездата од Кутлеш) и знамето од 5 октомври 1995 година до денес (стилизирано златно сонце со осум краци) Three flags of contemporary Macedonian state - Flag of Social Republic of Macedonia from 1946 to 1990 (traditional Macedonian colours - red background with pentacle filled in gold colour, modification of the flag of National Republic of Macedonia, based on the flag of the battalion of Goce Delchev), flag of the Republic of Macedonia in 1991 to 1995 (the star from Kutlesh) and the flag dating back to 5th October 1995 up to nowadays (stylized gold son with eight legs)

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Република Македонија Republic of Macedonia - независна и меѓународно - independent and призната држава internationally recognized state Осамостојување

Евроатлански интеграции

ноември 1989 - XVII конгрес на Централниот Комитет на Сојузот на комунистите на Југославија) со голема подвоеност меѓу националните раководства. Почеток на процесот на распаѓање на СФРЈ.

1990 - Формирање голем број политички партии и заживување на политичкиот плурализам во Македонија.

11-25 ноември 1990 - Први повеќепартиски избори, преку кои беше избран првиот повеќепартиски законодавен дом со 120 пратеници. Од 17 партии кои учествуваа на изборите, 11 обезбедија место во македонскиот парламент.

8 јануари 1991 - Конституирање на повеќепартиското Собрание на Македонија. За прв претседател е избран Стојан Андов.

25 јануари 1991 - Во Собранието едногласно е усвоена Декларацијата за сувереност.

27 јануари 1991 - Собранието го избра Киро Глигоров за прв претседател на Република Македонија.

20 март 1991 - Избрана е првата влада на Република Македонија со претседател акад. Никола Кљусев.

6 август 1991 - Собранието донесе одлука за распишување референдум за самостојна и суверена држава.

8 септември 1991 - Мнозинството од населението се изјасни за суверена и независна Македонија. Од вкупно запишаните 1.494.626 гласачи, гласале 71.85%, од кои 95.32% се изјасниле за самостојност.

17 септември 1991 - Собранието усвои Декларација за прифаќање на ре-

октомври 1992 - Република Македонија назначува свој претставник во Брисел.

23 декември 1993 - Собранието донесе одлука за зачленување на Република Македонија во НАТО.

15 ноември 1995 - Македонија е 27ма членка на програмата Партнерство за мир.

22 декември 1995 - Воспоставување дипломатски односи меѓу Македонија и ЕУ и отворање на преговорите за соработка во трговијата, финансиските операции и транспортот.

10 март 1996 - Република Македонија станува полноправен партнер во Програмата PHARE. 14 јуни 1996 - Отворање македонска канцеларија за врски во Брисел, седиштето на НАТО.

12-16 мај 1997 - На воениот полигон Пепелиште кај Неготино е одржана мултинационална воена вежба, прва од ваков вид на територијата на Македонија. февруари 1998 - Во Охрид се одржува првиот политички дијалог на министерско ниво со ЕУ.

23-25 април 1999 - На Самитот на НАТО во Вашингтон Македонија е вклучена во Акциониот план за членство.

Воведувањето на плуралната демократија на насловната страна на Нова Македонија на 13 април 1990 Introduction of the plural democracy at the cover page of Nova Makedonija (New Macedonia) on 13th April 1990

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

зултатите од референдумот. Истиот ден е усвоен новиот Устав на Република Македонија, со кој таа се дефинира како суверена и самостојна демократска и социјална држава.

26 март 1992 - ЈНА конечно ја напушти територијата на Македонија.

Самостојна Македонија 8 април 1993 - Република Македонија е едногласно примена во ООН. По инсистирање на Република Грција, примена е под привремената референца Поранешна Југословенска Република Македонија. Под нејзиното уставно име ја признаваат 133 земји, меѓу кои и постојаните членки на Советот за безбедност - САД, Кина, Русија и Обединетото Кралство, поголемиот број членки на ЕУ и сите поранешни југословенски републики.

16 октомври 1994 - Први претседателски и втори парламентарни избори.

1995 - Македонија станува членка на Советот на Европа.

13 септември 1995 - Потпишување на Привремената спогодба со Грција, како правна рамка за разрешување на спорот околу уставното име.

16 февруари 2001 - Група албански екстремисти започнаа престрелка со Армијата. Таа мала престрелка за само еден месец прерасна во конфликт со воени размери.

8 август 2001 - По долготрајни преговори, во Охрид е усвоен Рамковен договор, како основа на внатрешното уредување и унапредување на малцинските права. Потпишан е во Скопје на 13 август. Постепено е имплементиран во Уставот и законодавството.

Факсимил од Декларацијата за сувереност донесена од Собранието на Македонија, која денес се чува во Музејот на македонската борба Facsimile of the Declaration for Sovereignty adopted by the Assembly of Macedonia, kept nowadays in the Museum of Macedonian Struggle

Монетарното осамостојување и замената на југословенскиот динар со денар се случи на 26 април 1992 година Monetary autonomy and the change of Yugoslav Dinar

by Macedonian Denar that happened on 26th April 1992

Independency November 1989 - XVII Congress of Central Committee of League of Communists of Yugoslavia including bigger separation among the national heads. Starting of the process of decay of SFRY. 1990 - Forming of major number of political parties and revival of political pluralism in Macedonia.

11-25 November 1990 - First multiparty elections where the first multiparty legislation house with 120 delegates was elected. 11 of 17 parties participating in the elections provided its place in the Macedonian parliament.

8th January 1991 - Constitution of multiparty assembly of Macedonia.

Stojan Andov was elected for the first President.

25th January 1991 - Declaration for Sovereignty was unanimously made in the Assembly.

27th January 1991 - The Assembly elected Kiro Gligorov for the first President of the Republic of Macedonia.

20th March 1991 - The first Government of the Republic of Macedonia was elected having the academic Nikola Kljusev for President.

6th August 1991 - The Assembly adopted a decision on opening referendum regarding the independent and sovereign state.

8th September 1991 - The majority of the population proclaimed for sovereign and independent Macedonia. From the total number of registered 1.494.626, 71.85% voted 95.32% of which proclaimed for independency.

17th September 1991 - The Assembly accepted the Declaration on Acceptance of the results from the referendum.

The same day the new Constitution of Macedonia was adopted thus defining Macedonia as sovereign democratic and social state.

26th March 1992 - YPA finally left the territory of Macedonia.

Independent Macedonia 8th April 1993 - Republic of Macedonia was unanimously accepted in UN. Following the insistence of Greece, it was accepted under the temporary reference Former Yugoslav Republic of Macedonia.

133 countries acknowledged Macedonia under its constitutional name among which permanent members of the Security Council - USA, China, Russia and the United Kingdom, major number of EU Member States and all former Yugoslav republics.

16th October 1994 - First presidential and second parliamentarian elections.

1995 - Macedonia became Member of the Council of Europe.

13th September 1995 - Signing of the Temporary Agreement with Greece, as legal frame for solving the dispute on the constitutional name.

Киро Глигоров (1917-2012), прв претседател на самостојна Македонија, избран во јануари 1991 од Собранието и во октомври 1994 на непосредни претседателски избори. Учесник во НОВ, член на Иницијативниот одбор за свикување на АСНОМ и делегат на АСНОМ и АВНОЈ. По војната извршувал високи државни функции во Македонија и Југославија. Креатор на политиката и главен протагонист во изградбата на суверена, независна и меѓународно призната Република Македонија.

Kiro Gligorov (1917-2012), first President of independent Macedonia, elected in January 1991 by the Assembly and in October 1994 by immediate Presidential elections. Participant in Macedonian National Liberation Struggle, member of Initiation Board for ASNOM and delegate of ASNOM and AVNOJ. After the war he executed high state functions in Yugoslavia and Macedonia. Creator of the policy and the main protagonist in the construction of sovereign, independent and internationally recognized Republic of Macedonia.

Собранието на Република Македонија The Assembly of the Republic of Macedonia

16th February 2001 - Group of Albanian extremists started gunfight with the Army. That small gunfire grew into conflict of military scale for just one month.

8th August 2001 - After long-term negotiations, The Framework Agreement was adopted as basis for internal establishment and strengthening the minority rights.

It was signed in Skopje on 13th August.

It was gradually implemented in the Constitution and the legislation.

Euro-Atlantic integrations

October 1992 - Republic of Macedonia appointed its representative in Brussels.

23rd December 1993 - The Assembly made a decision on NATO membership of the Republic of Macedonia.

15th November 1995 - Macedonia is 27th member of the Partnership for Peace Program.

22nd December 1995 - Establishment of diplomatic relations between Macedonia and EU and starting the negotiations for cooperation in trade, financial activities and transport.

10th March 1996 - Republic of Macedonia became full partner in PHARE Program.

14th June 1996 Никола Кљусев (1927-2008), прв премиер на самостојна Opening of Macedonian Македонија. Економист, liaison office in Brussels, универзитетски професор, научен истражувач, the seat of NATO. општественик и член на МАНУ. Одигра значајна улога во воспоставувањето на независноста и сувереноста на македонската држава.

Nikola Kljusev (1927-2008), first Prime Minister of independent Macedonia, economist, university professor, scientific researcher, social worker and member of MANU. He made significant role in the establishment of independency and sovereignty of Macedonian state.

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

Република Македонија - независна и меѓународно призната држава март-јуни 1999 - Македонија е клучен партнер на НАТО во кризата на Косово, помагајќи ги операциите и обезбедувајќи прибежиште за 300.000 косовски бегалци. март 2000 - Отворање на Делегацијата на ЕУ и подигање на односите на амбасадорско ниво.

9 април 2001 - Потпишување на Спогодба за стабилизација и асоцијација меѓу ЕУ и Македонија, која стапи во сила на 1 април 2004.

2002-2005 - Македонија учествува како дел од меѓународните сили на НАТО во Авганистан.

22 март 2004 - Поднесено е барање за членство на Македонија во ЕУ.

14 февруари 2005 - Предавање на одговорите на Прашалникот од Европската Комисија во Брисел.

17 декември 2005 - Македонија добива статус на кандидат за членство во Европската Унија од страна на Претседателството на Европскиот Совет во Брисел.

3 април 2008 - На Самитот на НАТО во Букурешт, Грција ја блокира поканата за Македонија за членство.

15 јули 2009 - Европската Комисија препорачува укинување на визите за граѓаните на Македонија, Србија и Црна Гора од 1 јануари 2010 година.

14 октомври 2009 - Европската Комисија препорачува почеток на пре-

временска зона (иста на целата територија) GMT + 01:00 (Сараево, Скопје, Загреб, Варшава) +1 час > од последните недели во март до октомври интернет код > .mk меѓународен телефонски код > +389 електрично напојување > 220V/50Hz (европски систем) мерни единици > метрички систем (kg/km) вода за пиење > може да се пие од водоводната мрежа во целата држава, а на повеќе јавни места има фонтани (вода во шишиња може да се купи во сите дуќани) странски печат > може да се најде во Скопје и другите поголеми градови, како и во туристичките места

Валута. Парична единица е денар (MKD). Постојат монети од 50 дени (половина денар), потоа од 1, 2 5, 10 и 50 денари, а банкнотите се во апоени од 10, 50, 100, 500, 1.000 и 5.000 денари.

Размена на девизи. Евра, швајцарски франци, британски фунти и други странски валути можат да се разменат во сите банки, менувачници, пошти и хотели, според курсната листа од Народна Банка на Република Македонија. При влегување

6 2 . 5 0 0 г од и н и И С ТО Р И Ј А Н А М А К Е ДО Н И Ј А

говорите за членство на Македонија во ЕУ. Република Македонија продолжува да живее посветена на европската и трансатлантската интеграција - членство во НАТО и во Европската унија, како витален интерес за долгорочната стабилност, безбедност и благосостојба.

и Практични информаци

во државата, дозволено е да се внесат 2.000 евра готовина.

Кредитни картички. Во употреба се American Express, Visa, Diners, MasterCard/ EuroCard, како и Eurocheque во поголемиот број хотели, продавници и ресторани.

Патнички документи. Важечки пасош или друг меѓународно признат документ за идентификација.

На граѓаните од Европската Унија и Европската економска зона (ЕУ и ЕЕА), како и од поголем број членки на НАТО, им треба само пасош за влез во Македонија. За другите посетители, виза може да се добие во македонската амбасада или конзулат во соодветната држава.

Работно време. Државните институции работат од 8.30 до 16.30, а банките од 8.00 до 19.00 (во сабота до 12.00). Неработни денови се празниците и денот недела. Продавниците работат од 9.00 до 20.00 или 21.00, а во сабота до 14.00 или 15.00. Голем број од нив се отворени и до 22.00, особено во поголемите трговски центри. Во туристичките центри (Охрид и Струга) работното време во туристичката сезона е продолжено по 22 часот. Повеќето кафулиња и ресторани во државата се отворени и во неработни денови.

Здравство. Во сите поголеми градови работат болници, а речиси целата територија е покриена со ординации. Во Скопје работат повеќе клиники. Аптеките се добро снабдени и распространети, особено во поголемите градови. Пред посета на Македонија, нема потреба од посебни здравствено-превентивни мерки.

Посета на верски објекти. Од посетителите се очекува да покажат почит кон верскиот храм. Не се дозволени куси здолништа или куси панталони. Кај исламските објекти, чевлите се оставаат на влезот.

Republic of Macedonia - independent and internationally recognized state 12-16 May 1997 - Multinational military exercise, first of this type at the territory of Macedonia, was held at the military polygon Pepelishte near Negotino.

February 1998 - The first political dialogue at ministerial level with EU was held in Ohrid.

23-25 April 1999 - At NATO Summit in Washington Macedonia was involved in the Action Plan for Membership.

March-June 1999 - Macedonia is the key NATO partner in the crisis at Kosovo, supporting the activities and providing shelter for 300.000 Kosovo's refuges.

March 2000 - Opening of EU Delegation

and improving the relations at ambassador's level.

9th April 2001 - Signing of the Agreement on Stabilization and Association between EU and Macedonia entering into force on 1st April 2004.

2002-2005 - Macedonian participates as part of the international NATO forces in Afghanistan.

22nd March 2004 - Submitted application for EU membership of Macedonia 14th February 2005 - Handing of the replies to the EU Questionnaire in Brussels.

17th December 2005 -Macedonia obtains candidate status for EU membership by the Presidency of the Council of the European Union in Brussels.

Time Zone (same for the entire territory) GMT + 01:00 (Sarajevo, Skopje, Zagreb, Warsaw) +1 hour > begins last Sunday in March; ends last Sunday in October Internet Code > .mk International Telephone Code > +389 Power Supply > 220V/50Hz (European System) Measure units > metric system Drinking water > Tap water is potable in all parts of Macedonia.

Fountains located at several public places.

Bottled water may be bought in all shops.

Foreign newspapers > available in Skopje and other bigger cities as well as tourist places

Currency.

Credit Cards.

Monetary unit is Denar (MKD). There are 50 deni coins (that's half Denar), 1, 2, 5, 10 and 50 coins, and the notes are from 10, 50, 100, 500, 1 000 and 5 000 Denars.

You can use American Express, Visa, Diners, Master Card/EuroCard as well as Eurocheque in major number of hotels, shops and restaurants.

Foreign Currency Exchange.

EURO, Switzerland Frank, British Pound and other foreign currencies may be exchanged in all banks, posts and hotels, under the exchange rate of the National Bank of Republic of Macedonia. While entering the country, 2.000 EUR in cash are allowed.

Travel documentation.

A valid passport or other internationally recognized identification document.

European Union and European Economic Area citizens as well as major number of NATO

3rd April 2008 - At the NATO Summit in Bucharest, Greece blocked the invitation for membership for Macedonia.

15th July 2009 - The European Commission recommended visa liberation for the citizens of Macedonia, Serbia and Montenegro starting from 1st January 2010.

14th October 2009 - The European Commission recommended starting of the negotiations for EU membership of Macedonia.

Republic of Macedonia continues to live devoted to the European and Transatlantic integration - NATO and EU membership, as vital interest for longterm stability, safety and welfare.

Practical information members need only passport to enter Macedonia.

All other visitors may obtain visa in the Macedonian Embassy or Consulate in their country in the appropriate country.

Working hours.

The public institutions work from 8:30 am to 4:30 pm, while banks from 8 am to 7 pm (on Saturday to 12 pm). Holidays and Sunday are non-working days.

The shops are opened from 9 am to 8 pm or 9 pm, while on Saturday to 2 pm or 3 pm. Major number of it is open up to 10 pm, in particular in greater trade centres. There are extended working hours in tourist centres (Ohrid and Struga) until 10 pm. Most of the coffee bars and restaurants in the country are opened even in non-working days.

Health services.

There are hospitals in all larger cities and almost the entire territory has been covered by surgeries.

Several clinics are located in Skopje. Pharmacies are well-supplied and they are located on numerous locations, in particular in bigger cities. Before visiting Macedonia, there is no need of special medical-preventive measures.

Religious objects visit.

The visitors are expected to show respect towards the religious temple. Short skirts or shorts are forbidden. In Islamic objects, leave your shoes at the entrance.

7 2 . 5 0 0 y e a r s H I S TO RY O F M A C E D O N I A

МАКЕДОНИЈА

полна со живот!

Инспиративна култура. Богата традиција. Пријатни луѓе.

туристички бисер

MACEDONIA

full of life!

Inspiring culture.

Rich tradition.

Pleasant people.

tourist pearl

Како да стигнете во

?

How to reach

Македонија

Патен сообраќај Низ Македонија поминуваат два главни коридори. Меѓународниот автопат Е-75 (коридор 10) води од Србија на север до Грција на југ. Некои делови од автопатот Е-65, заедно со E-852 и E-871, го чинат коридорот 8 (исток-запад), со развиена патна мрежа на релација Бугарија - Албанија. На автопатите се наплатува патарина. Железнички сообраќај Македонија е поврзана со железница од Србија и Грција, со по две релации дневно до Белград и Солун. Авионски сообраќај Во Македонија работат два меѓународни аеродроми - Скопје и Охрид. Скопскиот аеродром е поврзан со голем број светски дестинации. До Македонија може да се стигне и преку аеродромите во Солун или Софија, 250 километри од Скопје.

Road Traffic Two main corridors pass through Macedonia. The international highway E-75 (corridor 10) runs from Serbian on north to Greece on south. Some parts of the highway E-65, together with E-852 and E-871 make the corridor 8 (east-west), by developed road network relation from Bulgaria to Albania. You must pay the pay tools on the highways.

Railway Traffic Macedonia is connected by railway from Serbia and Greece, with two relations per day to Belgrade and Thessaloniki.

Air traffic There are two international airports in Republic of Macedonia - Skopje and Ohrid Airport. Skopje Airport is connected with major number of world destinations. One may as well reach Macedonia through the airports in Thessaloniki or Sofia, 250 kilometres from Skopje.

Поважни телефони Important phone numbers полиција 192 пожарникари 193 итна помош 194 помош на пат 15555 информации за патишта 196 будење 180 точно време 185 телеграма 186 информации 188

Macedonia

Police Fire Department Medical Emergency Road Assistance Road Info Centre Wake-up Service Correct Time Telegram Service Infomartion Service