EENDERS & ANDERS AFRIKAANS / NEDERLANDSE ONDERWYSERSGIDS - Graad 8 by Flame Design Cape Town

EENDERS & ANDERS

AFRIKAANS / NEDERLANDSE ONDERWYSERSGIDS

Ridders en rolmodelle Ridders en rolmodellen

GRAAD

Afrikaans Huistaal i

INLEIDING Daar is ’n ouwêreldse romantiek, hoflikheid en avontuur wat met ridders geassosieer word. Rolmodelle is weer ’n groot behoefte onder ons jeug – jong mense het goeie rolmodelle dringend nodig. In hierdie lespakket word daar gepoog om leerders nie net aan bekende Nederlandse en Belgiese rolmodelle bekend te stel nie, maar ook om eienskappe van die ridders van weleer deel van die leerders se emosionele en geestelike wapenrusting te maak. Eienskappe soos hoflikheid, onverskrokkenheid, weerbaarheid, dapperheid word bespreek. Die leerders se aandag word ook daarop gevestig dat rolmodelle nie noodwendig perfek is nie, en soms ook voete van klei het. Hulle word aangemoedig om hul rolmodelle krities te bekyk en uit hul foute te leer. In die lespakket word daar gekyk na hoe die hedendaagse Suid-Afrikaanse ridders ooreenstem met Nederland en België s’n (eenders), maar ook verskil (anders). Die ooreenkomste en verskille tussen die Afrikaans en Nederlands word ook ondersoek. Die Afrikaanse leerder word deurlopend aan die hand van ridders en rolmodelle aan die Nederlandse kultuur, taal en letterkunde bekend gestel.

SASNEV, Sentraalplein 4, Pinelands webwerf: http://sasnev.co.za © SASNEV Alle regte voorbehou. Geen gedeelte van hierdie boek mag gereproduseer, in ’n inligtingstelsel bewaar, of versend word in enige vorm of op enige manier, hetsy elektronies, meganies, deur fotokopiëring, plaat- of bandopname, of andersins, sonder vooraf skriftelike toestemming van die kopiereghouers nie.

KURRIKULUM-INLIGTING Die inhoud dek al die werk wat in week 1 en 2 in kwartaal 3 in die kurrikulum uiteengesit word, maar het ook ekstra komponente. Dit is juis so gekies dat die Nederlandse lespakket ter verryking of as hersiening gebruik kan word. Die taalaspekte dek onder andere gedeeltes waar ooreenkomste en verskille tussen Afrikaans en Nederlands duidelik is, naamlik onder andere leenwoorde (woordeskatontwikkeling) en spelling.

Eerste uitgawe: 2017, eerste druk 2017 Titel-ISBN: 978-0-9946647-2-3 Geskryf deur Marieta Nel Geredigeer deur Ronél Gouws Voorbladontwerp deur Dion Rushovich Voorbladfoto van One Dollar Photo Medewerkers Eureka Barnard, Gerda Grobler, Liza Voppen Foto’s deur Izak de Vries en Karin Vegt Geset deur Dion Rushovich Gedruk deur Erkennings Die skrywer en SASNEV bedank One Dollar Photo vir die gebruik van kopieregmateriaal en foto’s. Alle redelike pogings is aangewend om wettige kopiereghouers op te spoor. Die uitgewer verneem graag van kopiereghouers indien enige regstellings of byvoegings gedoen moet word.

Weke

Kwartaal 3, weke 1–2

Luister en praat 2 uur

Lees en kyk 3½ uur

Luister- en Praatstrategieë

Literêre teks soos drama/toneelstuk:

Luister met begrip (gebruik opname van dialoog): • Luister na dialoog. • Maak aantekeninge: - taalkonvensies; - toon; - atmosfeer; - inleiding en afsluiting. • Beantwoord vrae. Groepbespreking/ dialoog: • Dui rolle aan. • Sprekers neem beurte. • Verduidelik standpunt en bereik konsensus. • Gebruik gepaste taal, styl en register. • Aanbieding.

• Belangrikste kenmerke van letterkundige teks soos karakter, stygende lyn van spanning, dialoog, intrige, konflik, agtergrond, ruimte, verteller en tema.

Die leesproses: Preleesstrategieë • Tekskenmerke – titels, opskrifte, onderskrifte en illustrasies. • Dele van ’n boek – titelbladsy, flapteks, inhoudsopgawe, hoofstukke, woordelys, indeks, bylae, voetnotas, ens. Poësie Belangrikste kenmerke van ’n gedig: • interne struktuur van ’n gedig soos beeldspraak/ stylfigure, rym, ritme; • uiterlike bou van ’n gedig soos reëls, woorde, strofes; • tipografie; • figuurlike betekenis; • atmosfeer; • tema en boodskap. Leesstrategieë vir begrip: • Doel en teikengroep. • Maak van afleidings. • Gee eie mening. • Onderskei tussen feit en mening. • Direkte en geïmpliseerde betekenis.

Skryf en aanbied Taalstrukture en -konvensies 3½ uur 1 uur Langer Woordvlakwerk: transaksionele Byvoeglike naamteks bv. dialoog/ woorde: trappe van vergelyking, resensie. Konvensies van ’n paragraaf: • Korrekte formaat. • Identifiseer die doel en teikengroep. • Logiese opeenvolging van sinne. • Gebruik voegwoorde om samehang te verseker. • Gebruik ’n verskeidenheid sinsoorte, -lengtes en -strukture. Fokus op die skryfproses: • Beplanning. • Konsep. • Hersiening. • Redigering. • Proeflees en aanbieding van finalem konsep.

intensiewe vorme, verboë vorme Soortname, eiename

Sinsvlakwerk: teenwoordige tyd, vraagvorme, stelsinne, gesprekskonvensies, direkte en indirekte rede, verlede tyd Betekenisleer en woordeskatuit-breiding: antonieme; sinonieme; paronieme; leenwoorde, volksetimologie, kontekstuele en letterlike betekenis Leestekens en spelling: Spelpatrone en spelreëls, punt, komma; aanhalingstekens, klemteken

INHOUD Vaardighede

LB-bladsye

OG-bladsye

Luister en praat Lees en kyk Word taalvaardig Fokus op letterkunde Skryf en aanbied Taalhersiening

2 3 10 16 19 22

xx xx xx xx xx xx

ONDERRIGSTRATEGIEË LUISTER EN PRAAT LB bladsy 1 en 2

INLEIDING Riglyne vir onderrig • Bespreek die prent op bladsy 1 met die leerders – die gebrandskilderde vensters met die ridders sal minder bekend aan die leerders wees. Gesels oor wat hulle van ridders weet. • Moedig die leerders aan om die verband tussen ridders en rolmodelle raak te sien. ’n Manlike rolmodel sal byvoorbeeld dikwels daarna strewe om ridderlik op te tree. Die leerders sal van sogenaamde rolmodelle weet wat op die ou end voete van klei gehad het (dink maar aan sportmanne soos Oscar Pistorius en Joost van der Westhuizen). • Rolmodelle verskyn dikwels op die voorblaaie van tydskrifte of daar word boeke oor hulle geskryf, soos in die geval van Christo Davids (wat in Sewende Laan speel) en Anne Frank. Rolmodelle kan natuurlik ook gewone mense wees wat die leerders ken, soos ’n familielid, gesinsvriend of selfs ’n onderwyser. • Die feit dat ridders op gebrandskilderde glaspanele verewig is en word, dui op hul rol in die Middeleeuse samelewing. Hulle is ook rolmodelle en stel voorbeelde wat nagestreef kan word.

ANTWOORDE 1. Dit beeld vier gewapende ruiters uit wat op pad na ’n veldslag is. Die een is op ’n wit perd, wat ridders se hoflike optrede teenoor dames simboliseer. 2. In die Middeleeue – ongeveer die vyfde tot die vyftiende eeu. 3. Hulle is rolmodelle wie se voorbeeld nagestreef kan word.

LUISTER NA ’N INFORMATIEWE TEKS LB bladsy 2

RIGLYNE VIR ONDERRIG Pre-luister • Die leerders gesels oor beroemde sokkerspelers en veral die Nederlandse sokkerheld Johan Cruijff. Cruijff is internasionaal een van die beste sokkerspelers ooit. Na sy speeldae is hy baie betrokke as afrigter en as rolmodel vir jong spelers. Hy is egter ook ’n rolmodel wat nie altyd onberispelik optree nie.

TYDENS LUISTER • Die leerders bestudeer die vrae aandagtig voordat hulle na die video Cruijff The legend 1 De jeugd tijd: het wonderkind uit de Akkerstraat luister en kyk. Die video is by die volgende webskakel beskikbaar: https://my.mail.ru/mail/barsa_bashmet/ video/4507/4516.html. • Die video is meer as 13 minute lank en die leerders moet dus gefokus kyk en luister. Hulle kan aantekeninge maak ten einde hiermee te help. Aangesien die video oor Johan se jeug handel, kan dit help as hulle ’n tydlyn maak. • Alhoewel dit is ’n video is, word al die vrae oor die luisterkomponent gevra. Die visuele help egter om die vreemde woorde wat die leerders hoor binne konteks te plaas.

Post-luister • Leerders beantwoord die vrae nadat hulle na die video geluister het.

ANTWOORDE

4. Johan en Hennie wou graag gedurende die vakansie by Arend in Enschede gaan loseer, waar Arend professionele voetbal gespeel het. 5. Dissipline en om sy mond te hou. 6. Johan hou nie die bal dop nie, maar let eerder op die veldposisies van die ander spelers. 7. Van kleinsaf was Johan nors op die veld as die bal nie na hom toe kom nie. Alhoewel dit later verbeter het, was hierdie onsportiewe gedrag nog altyd sigbaar. Hy het soms ’n probleem met dissipline gehad en was baie uitgesproke op die veld. Met sy gedrag op die veld was hy dus nie altyd ’n rolmodel vir jong sokkerspelers nie.

VOER ’N DIALOOG

(Informele assessering) LB bladsy 3

Riglyne vir onderrig • Hierdie aktiwiteit kan as ’n formele assesseringstaak gebruik word. Dit tel uit 10. • Hou vooraf ’n klasgesprek oor wat ’n rolmodel is. Die leerders kan ook op die internet en in die biblioteek gaan nalees oor hul rolmodelle. • Hulle werk dan saam in pare en beplan ’n dialoog van 4 tot 6 minute waarin een die onderhoudvoerder is en die ander ’n rolmodel is aan wie vrae gestel word. • Dit is belangrik dat die dialoog ’n treffende inleiding en slot het. • Die leerders se praat- en luistervermoë word getoets: hulle moet aandagtig na mekaar luister en sinvol op mekaar reageer.

FLINK MET TAAL Hier word die leerders se kennis van idiomatiese uitdrukkings uitgebrei. Maak seker hulle verstaan die uitdrukkings en die konteks waarin dit gebruik word. Moedig hulle aan om idiomatiese uitdrukkings in hul spreek- en skryftaal te gebruik.

LEES EN KYK LB bladsy 3

1. Enige twee van die volgende: Daar was geen motors nie, daar was poortjies om in te oefen as dit reën en daar was muurtjies om teen te skop. 2. Ajax. Die gesin het 200 m van Ajax af gewoon. Sy pa en broer was Ajax-lede. 3. Wim van Laar.

LEES SAAM

ANTWOORDE LB bladsy 3

Riglyne vir onderrig In hierdie afdeling word ’n boekomslag, ’n voorblad, ’n agterblad en ’n gedig bestudeer.

Pre-lees • Werk saam met die leerders en identifiseer die verskillende dele van ’n boek in een van hul handboeke.

LEES • Laat die leerders die instruksies volg en die vier tekste lees. Die boekomslag op bladsy 5 handel oor ’n moderne ridder en is die omslag van ’n liefdesverhaal (ligte leesstof ), die tweede teks op bladsy 6 is die voorblad van ’n feitelike teks (niefiksie), die derde teks op bladsy 7 is ’n flapteks (op die agterblad van ’n boek) en die laaste teks op bladsy 9 is ’n gedig. • Bespreek die woordeskat en dele van ’n boek wat onder Leesstrategie op bladsy 4 verduidelik word. • Praat ook met die leerders oor outydse en moderne ridders en wat die twee groepe gemeen het, naamlik integriteit en galante optrede.

WERK MET WOORDE LB bladsy 4

Riglyne vir onderrig • In hierdie aktiwiteit word die leerders se kennis van die dele van ’n boek vasgelê.

ANTWOORDE 1. Voorblad 2. Tussen die voorblad en die eerste hoofstuk 3. Agterblad

illustrasie, titel, skrywer inhoudsopgawe, titelblad naam van uitgewer, inligting oor die skrywer, inligting oor die boek, ISBN

LEES ’N BOEKOMSLAG LB bladsy 5 6

A. Wat is die kenmerke van die tekssoort? 1. Die boektitel en naam van die skrywer. 2. Dit trek ’n mens se aandag en maak jou lus om die boek te lees. 3. Op die agterblad (ook op die titelblad). B. Beantwoord begripsvrae 1. Kristen Durandt 2. Die voorblad wys dat sy blond, jonk en aantreklik is. Op die agterblad leer ons sy is ’n aktrise en ’n argitek. 3.1 Charlie Vermaak, die chauffeur. 3.2 Hy bestuur ’n motor in plaas van om ’n perd te ry. Hy is heel moontlik ridderlik in die sin dat hy galant is en tot ’n jong dame se redding kom. 4. geheimsinnig 5. Die hartjie voor die reekstitel dui dit aan. Die genre (soort boek) word ook langs die naam van die uitgewer aangedui. 6. Die leerders gee ’n gemotiveerde mening. Die huidige sagte kleure pas by ’n sensitiewe liefdesverhaal.

LEES ’N VOORBLAD LB bladsy 6

ANTWOORDE A. Wat is die kenmerke van die tekssoort? 1.1 Onder die titel. 1.2 Nee, dit is gewoonlik kleiner as die titel. 1.3 Dit gee meer inligting oor die inhoud van die boek. B. Beantwoord begripsvrae 1. Ooggetuigen. 2. Die Middeleeue (ongeveer die vyfde tot die vyftiende eeu). 3. Veldslae, bankette, (hoofse) liefde, heldedade. 4.1 hellebaard – ’n baie lang kap- en steekwapen 4.2 dolk – ’n kort steekwapen 4.3 swaard – ’n wapen met ’n tweesnydende lem om mee te kap en te steek 5. By die metaalpak in die middel.

6. Dit beskerm die ridder en identifiseer hom. 7.1 Dit lyk na ’n valk. 7.2 Die ridder het dit heel moontlik gebruik om mee te jag. 8. Die illustrasies op die omslag pas uitstekend by die boek se inhoud.

LEES ’N AGTERBLAD LB bladsy 7 A. Wat is die kenmerke van die tekssoort? 1. Die boek handel moontlik oor somber sake. 2. Inligting oor die boek, inligting oor die skrywer, die naam van die uitgewer, die ISBN, ens. B. Beantwoord begripsvrae 1. Die foto van Anne Frank, wat die voorblad oorheers, lyk na ’n outydse sepia-foto, wat pas by die tyd toe sy gelewe het. Die fokus is op haar gesig wat wegkyk, wat ’n mens se belangstelling prikkel. 2.1 Hulle lewe is sinloos – hulle lewe “vir niks”. 2.2 Deur haar dagboek leef sy voort na haar dood. 3.1 “een van die mees gelese boeke ter wêreld” 3.2 Die verhaal van ’n jong meisie wat dagboek gehou het terwyl sy en haar gesin vir die Nazi’s weggekruip het en daarna in ’n konsentrasiekamp dood is, is aangrypend. Dit is ook ’n volledige dokumentering van een van die slagoffers van die Holocaust. 4. Nee, dit gee ook Anne se gewaarwordinge en gevoelens weer. 5. Nederlands. 6. “sprankelende” 7. Dit skep die verwagting dat dit ’n besondere vertaling van hoë gehalte is. 8. Sy het onder moeilike omstandighede volgehou om haar dagboek te skryf en haar ideale uit te leef.

LEES ’N GEDIG LB bladsy 8

ANTWOORDE A. Wat is die kenmerke van die tekssoort? 1. Dit is gewoonlik in strofes geskryf, beeldende taal word gebruik, daar is dikwels rym, woorde word ekonomies gebruik, ens.

B. Beantwoord begripsvrae 1. “velen”, “iedereen”, “enkelen”, “geliefden” 2. “lol”, “plezier” 3. “smart” 4. “alleen”, “slechts” 5. “smart” en “hart” 6. Daar is ’n beweging van baie mense na min mense. Die gedig bou op na ’n klimaks. 7. kwatryn 8. Anders as vreugde, plesier en smart, deel ’n mens jou hart slegs met mense vir wie jy lief is.

IN ’N NEUTEDOP • Teks 1 en 2 handel oor ridders en teks 3 en 4 oor ’n rolmodel.

LB bladsy 9

PAS JOU TAALKENNIS TOE LB bladsy 9

ANTWOORDE 1. Figuurlik 2. Aan watter tale is die volgende woorde op die agterblad ontleen? 2.1 paparazzi – Italiaans 2.2 limousine – Frans 2.3 chauffeur – Frans 3. akteur 4.1 horde – menigte, klomp 4.2 immer – altyd 5. Die eerste komma is tussen twee gesegdes en die volgende twee voor en na ekstra inligting. 6. Adonis, Don Juan 7.1 ooggetuie 7.2 middeleeuse

8. In Afrikaans word die eerste e kort en hard uitgespreek en word met ’n kappie geskryf; in Nederlands word dit langer en sagter uitgespreek en kry geen kappie nie. 9.1 nutteloos 9.2 hartseer 10.1 Feit 10.2 Mening 11. Deel met vele jou vreugde, met iedereen/elkeen pret en plesier, alleen met enkele jou smart, slegs met geliefdes jou hart.

WORD TAALVAARDIG LB bladsy 10

Riglyne vir onderrig • Werk deur die inligting oor die verskillende taalaspekte voordat die leerders die vrae en aktiwiteite op hul eie beantwoord.

BYVOEGLIKE NAAMWOORDE LB bladsy 10

ANTWOORDE 1.1 beste 1.2 droë 1.3 lawwe 1.4 vurige 1.5 groter 1.6 snaaksste 2.1 loodswaar, stokoud/horingoud 2.2 beeldskoon, bloedjonk 2.3 silwerskoon, splinternuut 2.4 wêreldberoemde, brandmaer 2.5 hemelblou/potblou, bloedrooi

GESPREKSKONVENSIES LB bladsy 12

ANTWOORDE 3. VoorbeeldAntwoorde: 3.1 Kan Oom/Meneer asseblief vir my sê hoe laat dit is? 3.2 Hoe laat is dit, asseblief ? 3.3 Mevrou, kan u asseblief vir my sê hoe laat dit is? 4.1 Ek vra hoflik/beleef of die man/oom vir my kan sê hoe laat dit is. 4.2 Ek vra hoflik/beleef hoe laat dit is. 4.3 Ek vra hoflik/beleef of sy/die winkelassistent vir my kan sê hoe laat dit is.

BETEKENISLEER EN WOORDESKATUITBREIDING LB bladsy 12

ANTWOORDE 5.1 5.2 6.1 6.2

abseil – Duits; rugby – Engels boegoe – Khoisan; mopanie – Afrikatale binnevet – benefit bromkatjies – bronchitis

LEESTEKENS EN SPELLING LB bladsy 13

ANTWOORDE 7.1 kóúd 7.2 óf ... óf 7.3 hiér

PAS JOU TAALKENNIS TOE LB bladsy 14

ANTWOORDE 1.1 talentvolle 1.2 Suid-Afrikaanse 1.3 prominente 1.4 Europese 1.5 rowwe 1.6 groter 1.7 vlugvoetige 1.8 tawwer 1.9 kwaaiste 1.10 uitstaande 1.11 vroeë 1.12 Nederlandse 1.13 fantastiese 1.14 destydse 1.15 kalmerende 1.16 uitgesproke 1.17 finale 2.1 stokou 2.2 bloedjonk 2.3 blitsvinnig 3.1 ghetto – Italiaans 3.2 cliché – Frans 3.3 pamperlang – Maleis 3.4 amper – Portugees 3.5 tronk – Portugees 3.6 gentleman – Engels 3.7 donga – Afrikatale 3.8 indaba – Afrikatale 4.1 cliché 4.2 nè 5. nóg; móét 6. Benni sê beleefd vir die pa’s dat hulle streng met hulle kinders moet wees. Benni sê beleefd vir die pa’s hulle moet streng met hulle kinders wees. 7.1 baiesukkel (vir “fiets”) 7.2 bicycle

België kent 22 (nieu) baronnen en ridders 8. België kent niet 22 nieue baronnen en ridders. België ken nie 22 nuwe baronne en ridders nie. 9. In Nederlands eindig die meervoud soms op ’n n (“baronnen”) waar dit op ’n e (baronne) in Afrikaans eindig, maar soms eindig woorde in albei tale op ’n s (ridders). 10. Koning Albert heeft vandaag geen reeks adellijke gunsten en eretekens verleend. Koning Albert het vandag geen reeks adellike gunste en eretekens verleen/ toegeken nie. 11. nationale feestdag (nasionale feesdag) 12. klokkespeler 13.1 voorsitter 13.2 wedstryd 13.3 name 13.4 lys 14. de, het

FOKUS OP LETTERKUNDE LB bladsy 16

LEES ’N UITTREKSEL UIT ’N DRAMA LB bladsy 16

Riglyne vir onderrig • Lees die Nederlandse uittreksel uit Koning van Katoren en die Afrikaanse dramatisering daarvan saam met die leerders. Bespreek enige woorde wat hulle nie verstaan nie. • Jy kan gerus jou leerders aanmoedig om die hele Nederlandse roman of die Afrikaanse vertaling daarvan te lees. Daniël Hugo het die dramatisering hieronder spesiaal vir hierdie lespakket geskryf.

LITERÊRE TERME

ANTWOORDE 1. 2. 3. 4. 5. 6. 8. 9. 10. 11. 12.

Heel moontlik ’n ernstige toon. Stach is opgewonde en gretig om die draak aan te durf. Oom Gervaas weet dat ’n hele regiment nie die draak kon oorwin nie. ’n Moontlike antwoord: Stach moet homself bewys, of Stach het reeds bewys dat hy probleme skeppend kan oplos. Die woorde “skud sy kop” dui aan wat hy moet doen terwyl hy praat en die woord “besorgd” dui aan wat sy stemtoon en gesigsuitdrukking moet wees. Die feit dat hy so bekommerd oor Stach is, wys dat hy vir hom omgee. 7.1 Hy gaan ’n sakmes, ’n rol tou en ’n ekstra hemp saamneem. 7.2 ’n Moontlike antwoord: Hy wil dalk die draak steek en hom vasbind. Die ekstra hemp is dalk vir ingeval daar bloed op sy hemp kom. “Neem my saam!” Hy is positief, optimisties, vasberade, dapper, besorg (oor sy hond), ensovoorts. Sy dialoog karakteriseer hom. In hierdie uittreksel doen hy amper niks nie. Dit kan onder andere aan die verhaal van Dawid en Goliat herinner. Albei is dapper, maar Stach is sonder ernstige wapens terwyl ridders gewoonlik swaar wapenrusting dra.

PAS JOU TAALKENNIS TOE LB bladsy 18

ANTWOORDE 1.1 af hakken 1.2 bos touw 1.3 reservebloes 1.4 beesje 2. opwinding 3.1 Drake eet graag hondjies. 3.2 Drake hou baie van hondjies as maats. 4. gedwee

SKRYF EN AANBIED LB bladsy 19

WERK MET PARAGRAWE LB bladsy 19

Riglyne vir onderrig • In hierdie aktiwiteit moet die leerders geskommelde paragrawe in die korrekte volgorde rangskik terwyl hulle ook Nederlands beter leer ken.

ANTWOORDE Ridders Als een ridder ten strijde trok, droeg hij ter bescherming een harnas. Dat was een pak gemaakt van ijzeren platen, die met leren riempjes aan elkaar vast gemaak werden. Op zijn hoofd droeg een ridder een helm. Ridders houden zich bezig met queesten, taken en spannende avonturen waarbij ze mensen in nood redden. Een queeste is een lange moeilijke tocht, die een ridder af moet leggen om iets te vinden. Taak is een bijna onmogelijke opdracht, terwijl ridders niks leuker vind dan samen met hun vrienden op avontuur te gaan. Van meisjes werd verwacht dat ze netjes thuis bleven zitten wachten tot hun ridder op het witte paard langskwam en dat ze zich bezighielden met borduren en zingen. Op de een of andere manier lukte dat toch niet en waren er altijd ridders nodig om hen te redden. Gelukkig is onze tijd veel veiliger, maar nog steeds zijn jonkvrouwen erg gesteld op hoffelijkheid en goede manieren. Een ridder leerde vaak aan het hof van de koning waar men de “hofetiquette” in acht moest nemen. De regels van de etiquette schreven hoffelijk gedrag en taalgebruik voor. Een ridders zegt nooit: “Watte?” maar: “Wat vroeg u mij, edele heer/dame?” en nooit: “Wat mot je?” maar: “Kan ik u ergens mee van dienst zijn?” Ook tegenwoordig worden er nog mensen ridder, al gaat dat niet meer met een zwaard maar met een lintje. Ieder jaar op Koninginnedag valt weer de zogenaamde Lintjesregen en kun je in de krant lezen wie er nu geridderd is, in welke orde en waarvoor. Mensen die geridderd zijn, zijn bijvoorbeeld sporters die een gouden medaille behaald hebben, bekende schrijvers en kunstenaars, mensen die veel vrijwilligerswerk doen, bedenkers van belangrijke uitvindingen en mense die al jaren dezelfde baan hebben.

SKRYF ’N DIALOOG (Formele assessering) LB bladsy 21

Riglyne vir onderrig • Hierdie aktiwiteit kan formeel geassesseer word. Die leerders behoort nou al presies te weet wat ’n ridder en ’n rolmodel is en behoort verskeie voorbeelde van elk te ken. • Bespreek die kenmerke van ’n dialoog soos dit in die lespakket uiteengesit word. Laat die leerders die skryfproses volg om hul dialoë of onderhoude te skryf. • Gebruik die departementele assesseringsrubriek om ’n punt toe te ken.

TAALHERSIENING LB bladsy 22

ANTWOORDE 1.1 1.2 1.3 1.4 2. 3.1 3.2 4.1 4.2 4.3 4.4 5.1 5.2 5.3 6.

chaotiese vormende onuitputlike beste Christo vra die joernalis vinnig en hoflik om hom net nie Errol te noem nie. blitsvinnig broodnodig paai – Maleis-Portugees baie – Maleis snob – Engels affêre – Frans dié cliché premières Het is niet meer mijn gewoonte om kinderboeke te lezen toen kon ik de verleiding toch niet weerstaan 7.1 hoflike 7.2 Die Nederlandse byvoeglike naamwoord word nie verbuig nie, maar die Afrikaanse een wel. 8. fooitjies (1)

(4) (2) (2)

(4)

(3) (2) (1) (2)

9.1 Iemand in het harnas jagen. – Die harnas was deel van ’n ridder se wapenrusting. As jy hom daartoe dryf om sy harnas aan te trek het jy hom so kwaad gemaak dat hy wil baklei. 9.2 Iemand met open vizier tegemoet treden. – Die visier is die klap van ’n strydhelm en is gewoonlik toe as die ridder veg. As hy egter wil hê sy teenstander moet hom herken, laat hy dit oop. 9.3 Iets in je schild voeren. – Die ridders het ’n kenteken op hulle skild laat skilder wat ’n simbool was van wie hulle was; hieruit kon afgelei word of hulle vriend of vyand was. Soms het hulle die skild weggesteek om die vyand te verwar. 9.4 Vast in het zadel zitten. – As ’n ridder eenmaal op sy perd sit, laat hy hom nie sommer uit sy saal stoot nie; trouens, hy hou sy posisie so lank moontlik. 9.5 Zijn sporen verdienen. – Iemand wat in die Middeleeue tot ridder geslaan is, het ’n paar goue spore ontvang waarmee hy sy perd kon aanspoor. Dit was gewoonlik na ’n lang vakleerlingskap vanaf jou twaalfde tot sewentiende verjaardag. 9.6 Met vliegende vaandels. – Die kleurryke spektakel van al die vlae tydens ’n toernooi. (6) 10.1 Iemand die harnas in jaag. – Iemand kwaad maak. 10.2 Iets in die skild voer. – Van plan wees om iets te doen. 10.3 Met vlieënde vaandels. – Met groot sukses. (6) 11. As hy egter wou hê sy teenstander moes hom herken, het hy dit oopgelaat. (2) 12. Soms steek hulle die skild weg om die vyand te verwar. (1) 13.1 vyandige 13.2 gekwes (2) 14. Die leermeester sê: “Moet nooit toelaat dat iemand jou uit die saal lig nie; dit sal jou einde beteken.” (2) Totaal: 40

KWARTETSPEL Die kwartetkaartspel kan saam met lespakkette 6 tot 8 gespeel word. Dit word soos volg gespeel: Twee tot nege spelers kan speel. Die 36 kaarte word uitgedeel. Elke speler plaas die kaarte wat saamhoort, bymekaar. Daar is vier elk van die volgende temas (wat onderaan elke kaart aangedui word):

• Aangename kennis

Aangename kennis

Enchanté(e)

Please to meet you

Bly te kenne

Aangename kennis

Enchanté(e)

Please to meet you

Prettige met je kennis te maken

Enchanté(e)

Aangename kennis

Please to meet you

Enchanté(e)

Bly te kenne

• Nederlandse stede • Belgiese stede • Nederland is bekend vir … • België is bekend vir … • Nederlandse besienswaardighede • Belgiese besienswaardighede

Enchanté(e) Please to meet you

• Nederlandse kos

Nederlandse stede

• Belgiese kos. Die speler wat gedeel het, speel eerste. Sodra sy vier kaarte van ’n tema het, word dit as ’n pakkie uitgesit. Sy sit soveel pakkies moontlik uit. Dan vra die deler die speler aan haar regterkant vir ’n kaart wat sy benodig. Die deler moet kyk hoeveel van ’n pakkie sy het en vra dan vir die ander kaarte. (Elke kaart se naam staan boaan, gevolg deur ’n prentjie en dan die ander drie kaarte.)

Amsterdam

Rotterdam

Den Haag

Utrecht

As die speler regs van die deler die kaart het, moet hy dit vir die deler gee. Die deler kan dan weer roep. Die deler roep totdat sy verkeerd roep (m.a.w. die speler regs het nie die kaart om te gee nie). Dan speel die speler regs van die deler. Hy pak eers sy pakkies uit en vra dan ’n kaart van die speler aan sy regterkant. Die speler wat eerste al sy of haar kaarte as pakkies uitgepak het, wen.

Belgiese stede Brussel

Brugge

kant

sjokolade

Gent

Antwerpen

bier

riet (slaptjips)

Nederland is bekend vir:

BelgiĂŤ is bekend vir:

Nederlandse besienswaardighede

kaas

windmeule

Huis van Anne Frank

Madurodam â&#x20AC;&#x201C; miniatuur Nederland

klompe

Delftse blou

Nagwag in Rijksmuseum Huis

Keukenhof

Belgiese besienswaardighede Manneken Pis

Grote Mark

Brugge se kanale

Het Lam Gods in Gent

Belgiese kos wafels

moules-frites (mossels met slaptjips)

waterzooi (ryk bredie)

konijn in geuze (haas in bier)

Nederlandse kos

stroopwafels

maatjesharing

snert

krokette

NOTAS

��

NOTAS

��

NOTAS

��