Tạp chí Forbes Việt Nam số 76 - Cách tân giáo dục by forbesvietnam

CELEBRITY 100 • TIẾN VÀO K Ỷ NGUYÊN SỐ THÁNG CHÍN 2019 • W W W.FORBESVIETNAM.COM.VN

ẤN PHẨM BÁO VĂN HÓA

HOÀNG QUỐC VIỆT & HOÀNG NGUYỄN THU THẢO CON ĐƯỜNG NGUYỄN HOÀNG TRỞ THÀNH NHÀ ĐẦU TƯ LỚN TRONG GIÁO DỤC.

KÍNH BIẾU

CÁCH TÂN GIÁO DỤC 8

GIÁ: 45.OOO ĐỒNG #SỐ 76

936082

010 014

NHIỀU NHÀ ĐẦU TƯ, NHIỀU CÁCH LÀM MỚI TRONG GIÁO DỤC.

Trong số này // THÁNG 9.2019

SỐ 9 CUỐN 76

p TRANG 26

“GIỜ ĐÂY, NIỀM HẠNH PHÚC NHẤT CỦA BẢN THÂN TÔI VÀ LÃNH ĐẠO TẬP ĐOÀN LÀ TÌM RA ĐƯỢC CON ĐƯỜNG CỦA MÌNH: CON ĐƯỜNG LÀM GIÁO DỤC.” —HOÀNG QUỐC VIỆT, CHỦ TỊCH NGUYỄN HOÀNG.

17 | SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN // Phạm Phú Ngọc Trai Thể chế và kinh tế tư nhân

ĐẦU TƯ VÀO GIÁO DỤC 26 | CON TÀU TRI THỨC

Nguyễn Hoàng Group mang tư duy và cách làm mới đầu tư vào giáo dục. QUỐC KHÁNH

34 | MỞ TRƯỜNG CHO CON

Không hài lòng với chất lượng giáo dục, hai phụ huynh mở trường riêng. GIANG THANH

38 | ĐỊNH HƯỚNG TƯƠNG LAI

Đại học công lập Tôn Đức Thắng đầu tư phát triển khối phổ thông theo mô hình giáo dục Phần Lan. KHỔNG LOAN

60 | HỌC TẠI GIA

Phụ huynh cho con học tại nhà như một cách bổ trợ cho giáo dục chính khóa. MINH THIÊN

64 | PHỎNG VẤN: LỰA CHỌN ĐẠI HỌC

Đồng tác giả cuốn Choosing College chỉ ra những thay đổi đáng lưu ý trong lựa chọn học tập bậc cao hiện nay. KHỔNG LOAN

DANH SÁCH PHỤ NỮ TỰ LẬP GIÀU NHẤT NƯỚC MỸ 112 | TÀI SẢN CỦA SERENA

ẢNH BÌA: DANNY BACH CHỤP CHO FORBES VIỆT NAM 8

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Nữ vận động viên thành công nhất trong lịch sử dịch chuyển cuộc chơi và tên tuổi của mình sang đầu tư khởi nghiệp và kinh doanh mạo hiểm. KURT BADENHAUSEN

Trong số này // THÁNG 9.2019

SỐ 9 CUỐN 76

CELEBRITY 100 106 | KAYNE TÁI XUẤT

Siêu sao hip-hop Kanye West đạt được một trong những thành công lớn nhất trong cả thập kỷ - và không liên quan gì đến âm nhạc: Đế chế giày thể thao Yeezy. Z ACK O’MALLEY GREENBURG

CÔNG TY, CON NGƯỜI 70 | NHẬP VAI

Akatsuki tận dụng trò chơi Dragon Ball Z để đa dạng hóa kinh doanh. JAMES SIMMS

72 | TÀI SẢN KỸ THUẬT SỐ

Kresna Graha Investama chuyển đổi mình thành công ty ươm tạo và đầu tư. ULISARI ESLITA

74 | CÁ THỂ HÓA ĐIỀU TRỊ UNG THƯ

Eric Lefkofsky đưa bí quyết khởi nghiệp công nghệ vào xử lý các loại bệnh. NOAH KIRSCH & MICHELA TINDERA

80 | NHỮNG QUÝ ÔNG NGOÀI CỬA

p TRANG 70

“CHÚNG TÔI TẬP TRUNG KHIẾN CHO NGƯỜI DÙNG TRỞ NÊN PHẤN KHÍCH VÀ HỒI HỘP.” —GENKI SHIOTA, ĐỒNG SÁNG LẬP VÀ CEO AKATSUKI.

KKR xây dựng doanh nghiệp phát triển thay vì cho phá sản như trước. ANTOINE GARA

120 | CHUYÊN GIA VỀ THẢM HỌA

Citizen khai thác dữ liệu của 911 để cung cấp trực tiếp nguồn dữ liệu về tội phạm và tình hình hỗn loạn cho người dân. STEVEN BERTONI

126 | MỤC ĐÍCH CAO CẢ

Ông trùm ngành khai thác sắt của Úc, Andrew Forrest, không để tiền thừa kế cho con cái, công khai thông tin về các khoản đóng góp từ thiện của mình. CHRISTIAN BARKER

128 | THÂM NHẬP DOUBLE DRAGON

Sòng bạc trực tuyến và thị trường bán lẻ thay đổi, biến Edgar Sia II trở thành “đại địa chủ” mới nhất của Philippines. ROEL LANDINGIN

LỐI SỐNG 146 | SUY NGẪM Về giáo dục.

u TRANG 140

“MAHANAKHON LÀ TẦM NHÌN CỦA MỘT TÒA THÁP ĐANG TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN, HÌNH THÀNH.” —OLE SCHEEREN, NHÀ THIẾT KẾ NGƯỜI ĐỨC. 10

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

THƯ TÒA SOẠN TỔNG BIÊN TẬP

Chu Thị Thu Hằng PHÓ TỔNG BIÊN TẬP

Lương Trung Hiếu Phan Thanh Nam CỐ VẤN BIÊN TẬP

Phạm Phú Ngọc Trai THƯ KÝ TÒA SOẠN

Võ Quốc Khánh

PHÓ THƯ KÝ TÒA SOẠN

Giang Thanh

TRƯỞNG BAN BIÊN DỊCH

Khổng Loan

PHỤ TRÁCH THIẾT KẾ

Trần Quốc Luật

TÒA SOẠN – TRỊ SỰ 124 Nguyễn Du, Hà Nội Tel: 024 38220036 – 3822 3836 Fax: 024 3822 9302

VĂN PHÒNG PHÍA NAM • Tòa nhà HM Town (Tầng 8) 412 Nguyễn Thị Minh Khai, P. 5, Q. 3, TP. HCM Tel: 028 3832 7575 – Fax: 028 3834 3535 email: toasoan@forbesvietnam.com • 170 Nguyễn Đình Chiểu, Q.3, TP.HCM Tel: 028 3823 0890 – Fax: 028 3910 0922 Giấy phép xuất bản số 79/GP-BTTTT cấp ngày 02.04.2013

MEDIA CHAIRMAN & EDITOR-IN-CHIEF

Steve Forbes

CHIEF EXECUTIVE OFFICER: Michael Federle CHIEF CONTENT OFFICER: Randall Lane CEO / ASIA, FORBES MEDIA & PRESIDENT & PUBLISHER, FORBES ASIA: William Adamopoulos EXECUTIVE DIRECTOR, EDITORIAL CONTENT, FORBES ASIA: Justin Doebele SENIOR VICE PRESIDENT, FORBES ASIA:

Tina Wee FOUNDED IN 1917 B.C. Forbes, Editor–in–Chief (1917–54) Malcom S. Forbes, Editor–in–Chief (1954–90) James W. Michaels, Editor (1961–99) William Baldwin, Editor (1999–2010) FORBES VIỆT NAM is published under a license agreement with Forbes Media LLC © 2013 Công Ty TNHH Truyền Thông Tương Tác. © 2013 FORBES. All Rights Reserved.

Tương lai của giáo dục

“

iệc huy động các nguồn lực của xã hội cho giáo dục và đào tạo không để thay thế mà là nguồn bổ sung quan trọng cho ngân sách nhà nước, góp phần làm tăng tổng nguồn lực đầu tư cho giáo dục và đào tạo.” Đó là quan điểm của nghị quyết 35 ban hành ngày 4.6.2019 của chính phủ về xã hội hóa giáo dục. Trên quan điểm này, giáo dục công lập vẫn đóng vai trò chủ đạo trong thời gian tới. Nghị quyết cũng chỉ ra thực trạng, trong khi việc thu hút các nguồn lực của xã hội vào các cơ sở giáo dục và đào tạo công lập tiến triển chậm, tổng các nguồn lực của xã hội thu hút vào khối ngoài công lập còn rất thấp so với tiềm năng. Hiện mới có trên 3.200 dự án đầu tư theo định hướng xã hội hóa trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo với số vốn đăng ký trên 53 ngàn tỉ đồng. Cho dù thuộc loại hình sở hữu công hay tư, giáo dục và đào tạo của Việt Nam cũng phải qua kiểm định của cơ chế thị trường. Trực tiếp và sát sườn là các cam kết hội nhập kinh tế khu vực. Từ đó, các chương trình, các cơ sở giáo dục đại học áp dụng tiêu chuẩn kiểm định của mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á (AUN – QA). Thị trường cũng có cách kiểm định gián tiếp nhưng lại có ảnh hưởng quan trọng đến lựa chọn của học sinh, phụ huynh là thông qua thị trường lao động – việc làm. Thị trường lao động được mở cửa, trước mắt là trong cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC), sản phẩm của giáo dục và đào tạo nếu không đáp ứng được nhu cầu của nhà tuyển dụng, sẽ tác động ngược lại lên kết quả tuyển sinh của nhà trường. Trước yêu cầu tiếp cận kiến thức, kỹ năng cần thiết thời hội nhập, các nhà giáo dục công hay tư, nhà doanh nghiệp đang phải thay đổi cách giảng dạy, điều hành, hoặc tìm hướng đi thích hợp. Các câu chuyện trong số báo này cho thấy các nhà giáo dục, nhà đầu tư giáo dục và phụ huynh đang nỗ lực để tìm hướng đi thích hợp cho thế hệ tương lai. Đó có thể là thử nghiệm thành phố giáo dục sau hành trình phát triển hệ thống các trường học phù hợp với nhu cầu của nhiều tầng lớp trong xã hội của Nguyễn Hoàng Group, hay “nhập khẩu” chương trình giáo dục nước ngoài như trường Quốc tế Việt Nam - Phần Lan, hệ thống trường Quốc tế Canada, hoặc số ít gia đình cho con học tại nhà (homeschooling) để lấy bằng tú tài quốc tế. Các vấn đề quan trọng của giáo dục như định hướng phát triển, vai trò giáo dục công – tư, đổi mới giáo dục và đào tạo như thế nào để đáp ứng nhu cầu việc làm trong tương lai sẽ được các chuyên gia giáo dục, các nhà đầu tư giáo dục bàn luận tại hội nghị giáo dục “Định hướng tương lai” do Forbes Việt Nam tổ chức tại TP.HCM ngày 10.10.2019.

Ban Biên Tập

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Forbes Việt Nam

FORBES VIỆT NAM

Ý KIẾN BẠN ĐỌC ĐẠI DIỆN THƯƠNG MẠI

Công ty TNHH Truyền Thông Tương Tác TỔNG GIÁM ĐỐC

Đường Thu Hương PHỤ TRÁCH KINH DOANH

Bùi Quang Đạt PHỤ TRÁCH TIẾP THỊ – PHÁT HÀNH

Nguyễn Hải Bằng PHỤ TRÁCH VĂN PHÒNG

Phạm Trà Kim Anh ĐỊA CHỈ LIÊN LẠC

Tòa nhà HM Town (Tầng 8) 412 Nguyễn Thị Minh Khai, Phường 5, Quận 3, TP. HCM Tel: 028 3832 7575 Fax: 028 3834 3535

Bức tranh về công nghệ sự sống

Công nghệ sinh học được xem là ngành mũi nhọn của thế kỷ 21. Với các bước tiến nhanh chóng trong lĩnh vực sinh học phân tử và hóa sinh như hiện nay thì công nghệ sinh học đang dần đan xen vào các ngành công nghệ dẫn đầu. Bài viết “Nhà máy sự sống” trên số báo 75 đã cung cấp một cái nhìn tổng quát về “bức tranh công nghệ sự sống” này. Khi đề cập đến CRISPR - một công nghệ mang trong mình những khát vọng lớn lao của con người về việc chỉnh sửa gene chính xác, mở ra hi vọng chữa lành các bệnh lý về di truyền và điều khiển sự sống ở cấp độ phân tử. Ngoài những điều tốt đẹp đó thì cộng đồng khoa học và các chính phủ vẫn lo ngại rằng liệu với công nghệ này chúng ta có đang tạo ra những dạng sống chưa qua chọn lọc tự nhiên hay các thể đột biến mang hiểm họa sinh học tiềm tàng. Thế nhưng bức tranh không ảm đạm như vậy. Thực tế nhờ những thành tựu này mà chúng ta đã có những giống cây chuyển gene có thể chống chọi với khí hậu khắc nghiệt, góp phần giải quyết vấn đề lương thực cho các quốc gia khó khăn cũng như chống lại biến đổi khí hậu. Tham gia các ngành phụ trợ như hương liệu, thực phẩm, dược phẩm với ưu thế giúp giá thành dễ tiếp cận hơn so với các kỹ thuật truyền thống. Một tương lai tươi sáng phía trước vẫn đang chờ đợi chúng ta - thế hệ nắm bắt bí mật của sự sống.

ĐẶT BÁO DÀI HẠN

PHAN QUỐC ĐẠT – KỸ SƯ CÔNG NGHỆ SINH HỌC CHUYÊN VIÊN CÔNG TY CỔ PHẦN THƯƠNG MẠI BÁCH HÓA XANH

Tại TP. HCM liên hệ Email: phathanh@forbesvietnam.com Tel: 028 3832 7575 Tại các địa phương khác

Diễn đàn kinh doanh 2019 đem lại các suy nghĩ mới

Bản quyền đã được đăng ký. Không hình ảnh và/hoặc nội dung nào trên tạp chí được phép tái xuất bản dưới bất kỳ hình thức nào nếu không có sự cho phép hoặc cấp phép bằng văn bản. Bất kỳ vi phạm bản quyền nào sẽ bị xử lý theo các quy định và pháp luật Việt Nam.

Không chỉ gói ghém trong các vấn đề của công nghệ hay kinh tế, diễn đàn kinh doanh Forbes Việt Nam 2019 - “Tiến vào Kỷ nguyên Số” còn đưa ra những phân tích, dự đoán về kinh tế và vị thế Việt Nam trong bối cảnh kinh tế thế giới đang có nhiều bất ổn. Sự góp mặt của các diễn giả uy tín và các phiên thảo luận cởi mở, đa chiều, sự kiện đã mang lại cho tôi nhiều góc nhìn và cách đặt vấn đề mới. Theo tôi, đây tiếp tục là một sự kiện thành công từ tổng thể đến chi tiết, nội dung đến cách tổ chức, uy tín từ diễn giả đến đối tác và khách tham dự, thêm một lần nữa khẳng định đẳng cấp của Forbes Việt Nam. Chúng ta cảm nhận rằng công nghệ đang thiết lập “những trật tự thế giới mới” và thay đổi đời sống, hành vi tiêu dùng, suy nghĩ, nhận thức và khiến cho những người làm marketing như tôi luôn phải liên tục tự đặt câu hỏi và tìm những câu trả lời. Với một đất nước mà tuổi trung bình của dân số là 31 như Việt Nam, công nghệ hứa hẹn sẽ tạo nên những “con sóng” lớn, trong đó giáo dục, lĩnh vực mà tôi đang làm việc, cũng sẽ là lĩnh vực đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ trong đó không thể tách rời công nghệ số.

In tại Công ty cổ phần in Trần Phú 71 - 75 Hai Bà Trưng, Quận 1, TP. HCM.

Mời bạn gửi nhận xét, ý kiến về nội dung tạp chí đến: toasoan@forbesvietnam.com

liên hệ đặt báo dài hạn tại Bưu điện gần nhất, mã số đặt báo C018

THÁNG CHÍN 2019 — SỐ 9 CUỐN 76 Tạp chí Forbes Việt Nam, ấn phẩm của báo Văn Hóa được xuất bản hằng tháng vào tuần đầu tiên trong tháng.

14 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

DIỄM NGÔ — TRƯỞNG PHÒNG TIẾP THỊ CẤP CAO ILA VIỆT NAM

WFF1000XM3

“Tai nghe không dây tốt nhất mà bạn nên mua” https://www.sony.com.vn/microsite/WF1000XM3/

SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN “Trong tất cả những gì bạn tích lũy, hãy tích lũy sự hiểu biết”

THỂ CHẾ VÀ KINH TẾ TƯ NHÂN PHẠM PHÚ NGỌC TRAI

M IN H H OẠ : TH O MA S KU H LEN B ECK

HÀNH TRÌNH ĐỦ DÀI

Tháng 3.2019, lần đầu tiên Việt Nam có năm tỉ phú theo danh sách tỉ phú năm 2019 của Forbes. Báo chí trong nước đồng loạt đăng tên năm tỉ phú như một nhìn nhận tính chính danh cho sự làm giàu của giới doanh nghiệp tư nhân Việt Nam. Tổng tài sản của năm tỉ phú chính thức được tạp chí Forbes liệt kê lên đến 13,6 tỉ đô la Mỹ. Mặc dù vậy, năm doanh nhân này không hoàn toàn đại diện cho doanh nghiệp tư nhân, vì các công ty tư nhân Việt Nam nhìn chung vẫn là những doanh nghiệp nhỏ và rất nhỏ. Theo con số chính thức (tính đến 31.12.2017) được bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố trong Sách trắng doanh nghiệp Việt Nam phát hành tháng 6.2019, khu vực kinh tế tư nhân có 541.753 doanh nghiệp, hầu hết là nhỏ, chỉ có 1% là lớn. Năm nhà tỉ phú trên nằm trong số 1% này. Thật ra, đối với Việt Nam, tất cả những gì nói về tư nhân và tư hữu đều có ý nghĩa. Hơn 30 năm trước, tại đại hội Đảng lần 6 (1986), lần đầu tiên trong thể chế kinh tế tư nhân được xác định. Mãi đến 31 năm sau, tại hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 3.6.2017 về phát triển kinh tế tư nhân mới được thông qua. Trong đó, vai trò của kinh tế tư nhân được ghi nhận là “động lực quan trọng” của nền kinh tế. Hành trình của hai chữ “quan trọng” này xuất hiện trong các văn bản chính thức mang tính chủ trương định hướng phát triển kinh tế của đất nước phải mất hơn 30 năm. Trước đây thành phần kinh tế tư nhân chỉ được nhắc đến là “động lực của nền kinh tế”. Thực tế cho thấy, phát triển kinh tế tư nhân là một chặng đường dài và không hề đơn giản. Quy trình làm luật theo nghị quyết, dù nỗ lực

vẫn không theo kịp thực tế. Trong 30 năm chờ đợi sự ghi nhận vai trò động lực quan trọng, cộng đồng doanh nghiệp tư nhân đối mặt với không ít khó khăn. Riêng năm 2018, có tới 48% doanh nhiệp tư nhân bị thua lỗ; 90.651 doanh nghiệp ngừng hoạt động vì thiếu vốn, trong đó có 18.795 doanh nghiệp chờ giải thể. Đây có thể nói là “vết thương” của nền kinh tế mới nổi. Ngoài các nguyên nhân chủ quan đến từ doanh nghiệp, vai trò của nhà nước cũng có ảnh hưởng nhất định trong tháo gỡ khó khăn, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến môi trường kinh doanh, thủ tục hành chính. Hầu hết các hội nghị về kinh tế tư nhân có chủ đề dành cho thành tựu, nhưng chưa hề có một chủ đề bàn luận về thất bại, để nghe tiếng nói của các doanh nghiệp đã từ bỏ cuộc chơi.

ĐỐI CHIẾU CHO SỰ CÔNG BẰNG

Nếu chỉ căn cứ vào chủ trương, chính sách và luật, các nghiên cứu, đánh giá của các tổ chức quốc tế đều ghi nhận sự thay đổi tích cực về định hướng phát triển doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, khi đặt trên bàn cân với khu vực quốc doanh và đầu tư nước ngoài, khoảng cách dường như “không chịu thu hẹp.” Lưu ý rằng, luật về đầu tư nước ngoài được ban hành sớm hơn luật công ty (tư nhân trong nước) gần một thập kỷ. Còn khu vực kinh tế quốc doanh được “nuông chiều” ra sao là điều không cần bàn cãi. Dù sao, nhờ nỗ lực hoàn chỉnh hành lang pháp lý các công ty tư nhân nhỏ hiện nay có thể tiếp cận các nguồn tài nguyên như đất đai, tín dụng một cách dễ dàng hơn so với trước. Trên thực tế, các thủ tục thành lập doanh nghiệp, thuế, giao dịch qua biên giới hoặc giải quyết tình trạng mất khả năng thanh toán tuy đã cải thiện dần nhưng vẫn còn chưa thông THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 17

FORBES VIỆT NAM

SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN

thoáng nếu so với các nước trong khu vực. Đương đầu với khó khăn, thử thách góp phần tạo nên sức sống mãnh liệt của kinh tế tư nhân. Điều này khiến cho các ghi nhận về mức độ đóng góp thông qua các chỉ số về việc làm, thuế của khu vực kinh tế tư nhân tăng thêm ý nghĩa. Xét về đóng góp trong cung ứng việc làm, khu vực tư nhân có 17,5 triệu tỉ đồng vốn, 11,7 triệu tỉ đồng doanh thu, đã đạt 291.600 tỉ đồng lợi nhuận, tạo 8,8 triệu công việc. Trong khi đó, khu vực nhà nước đạt 9,5 triệu tỉ đồng vốn, với tổng doanh thu 3,1 triệu tỉ đồng, 200.900 tỉ đồng lợi nhuận, chỉ tạo 1,2 triệu công việc. Tính trung bình nhà nước cần hơn ba đồng vốn mới tạo được một đồng doanh thu, tư nhân chỉ cần một nửa, nghĩa là 1,5 đồng vốn đã tạo được một đồng doanh thu. Cứ hai tỉ đồng vốn tư nhân tạo được một công ăn việc làm, nhưng phải cần bốn lần, tức tám tỉ vốn đầu tư nhà nước mới tạo ra một công việc. Tư nhân tạo công ăn việc làm gấp 7,3 lần nhà nước, nhưng phải cần 60 đồng đầu tư mới có được một đồng lợi nhuận, tỉ lệ lợi nhuận quá thấp để có thể đầu tư sản xuất và có lợi nhuận tái đầu tư sản xuất. Nghịch lý là tỉ lệ đóng góp vào thuế của khu vực tư nhân chiếm đến hơn 41%, cao hơn tỉ lệ đóng góp của các khu vực khác.

KHI NƯỚC RÚT ĐI…

Trong một bài viết đăng trên East Asia Forum ngày 21.7.2019, tác giả David Dapice, một chuyên gia kinh tế của Harvard Kennedy School cho rằng nền kinh tế Việt Nam đang tiềm ẩn nhiều rủi ro chiến lược sâu bên dưới làn nước trong xanh của tăng trưởng hiện nay. Ông trích lại câu nói nổi tiếng của tỉ phú Warren Buffett: “Chỉ khi nước rút đi mới biết bạn không mặc đồ bơi,” để ngụ ý rằng “kinh tế Việt 18 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Nam như một người đang bơi khi hồ còn đầy nước – tức là dòng vốn đầu tư nước ngoài – nên không ai thấy nguy cơ “phơi nhiễm” cho những vi rút hiểm nghèo. Ý ông muốn nói nếu vốn nước ngoài ra đi, thì liệu nền kinh tế Việt Nam sẽ chống đỡ ra sao? Hai khu vực tiềm ẩn rủi ro nhất đều liên quan khu vực tư nhân. Đóng góp vào thành tựu xuất khẩu, một phần lớn đến từ công nghiệp chế tác hàng xuất khẩu, chủ yếu là các doanh nghiệp FDI, trong khi doanh nghiệp tư nhân trong nước tham gia rất ít vào chuỗi giá trị toàn cầu. Kinh tế tư nhân trong nước chỉ đóng góp 30% xuất khẩu, so với 70% của khu vực FDI. Theo David, một người nghiên cứu kinh tế Việt Nam từ những năm mới mở cửa, Việt Nam đang hưởng lợi khi các doanh nghiệp có vốn FDI dịch từ Trung Quốc sang do “giá nhân công Trung Quốc tăng” và các căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc với Mỹ. Giống như dòng nước, dòng vốn luôn tìm chỗ trũng lợi nhuận tốt nhất mà chảy đến. Người Mỹ biết rõ hơn ai hết điều đó và không có gì ngạc nhiên nếu họ “chuyển mũi súng thuế quan lên những hàng hóa Việt – gốc – Trung”. Theo tính toán của chuyên gia này, hiện nay bình quân mỗi tháng 1,5 tỉ đô la Mỹ FDI chảy vào Việt Nam, nhờ vậy thất nghiệp trong nước giảm và tăng trưởng thậm chí gần mức 7%. Vì vậy nếu dòng vốn FDI chậm lại, sự thiếu hiệu quả và sự yếu kém của khu vực tư nhân sẽ bộc lộ, khó có thể gánh thêm trọng trách nặng nề. Khu vực kinh tế tư nhân đang góp trên 40% GDP. Theo dự báo của ngân hàng Thế giới, 20 năm nữa kinh tế tư nhân sẽ đóng góp khoảng 80% cho nền kinh tế. Rõ ràng, cần có nỗ lực lớn để đạt được điều này. Hiện nay có thể xem đây là giai đoạn chuyển đổi quyết liệt, khi Việt Nam đã gần như hội nhập với tất cả các nền kinh tế trên khắp thế

giới, sân chơi mới với luật chơi mới. Chúng ta cần đầu tư đúng mức cho “động lực quan trọng” này. Sức khỏe của nền kinh tế sẽ dần lệ thuộc nhiều hơn với kinh tế tư nhân. Hiện nay, một số lĩnh vực đã thể hiện điều đó. Nếu nhìn ở góc độ tích cực chúng ta sẽ thấy được sự đóng góp của một số công ty, tập đoàn vào ngân sách, thuế, tạo công ăn việc làm cho lực lượng lao động. Bên cạnh đó cũng phải suy nghĩ đến các rủi ro nếu quá phụ thuộc vào một nhóm dạng quá-lớn-để-sụp-đổ khi hành lang pháp lý vẫn chưa xác lập đầy đủ không gian phát triển, tạo ra các kẽ hở trong quản lý nhà nước và năng lực phát triển của doanh nghiệp. Các vấn đề đang tồn tại về quản lý đất đai, môi trường, sự minh bạch, cải cách hành chính, hành lang pháp lý và thực thi pháp luật… đang là nỗi bức xúc của toàn xã hội, vẫn chưa thể giải quyết được trong một ngày, một tháng và có thể kéo dài hàng năm gây trở ngại cho sự phát triển. Sự thiếu minh bạch, thiếu công bằng thể hiện khá rõ rệt, biểu hiện cụ thể qua sự tồn tại của nhiều nhóm lợi ích, qua vô số các tiêu cực trong quản lý nhà nước khiến “lòng tin” của người dân vào thể chế thị trường trong công cuộc đổi mới và hội nhập bị sứt mẻ khá nhiều. Nâng cao năng lực cạnh tranh sẽ là một thách thức quan trọng đối với kinh tế tư nhân khi chúng ta đã hoàn toàn mở cửa cho sân chơi toàn cầu. Lợi ích của phát triển ngắn hạn và dài hạn cần phải đặt hài hòa trong lợi ích phát triển mang tính bền vững của cả một quốc gia. Nếu các nhà hoạch định chính sách kiên quyết ban hành các thể chế thích hợp cho các công ty tư nhân phát triển, và từ bỏ lề thói xincho, coi khối “tư nhân và tư hữu” như con tin của nền kinh tế, khi đó, chúng ta mới có cơ sở để mong đợi về “tầm nhin kinh tế tư nhân trong giai đoạn mới” trở thành hiện thực. ÔNG PHẠM PHÚ NGỌC TR AI L À SÁNG LẬP & CHỦ TỊCH GIBC.

HCMC: Rex Hotel, Takashimaya HN: Trang Tien Plaza

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG THU NHẬP TỪ THỂ THAO

Vận động viên có thu nhập cao nhất

Những ngôi sao thể thao nào có thu nhập cao nhất? Đa số các gương mặt mới nhất trong bảng xếp hạng thường niên của Forbes xuất phát từ giải đấu NFL (Giải bóng Bầu dục Quốc gia Mỹ), chủ yếu là do các hợp đồng trong môn bóng bầu dục đưa ra mức tiền ký kết cao hơn so với các giải đấu khác - kèm với đó là khoản tiền lương không phải lúc nào cũng được đảm bảo. Ví dụ, Khalil Mack đã được trả trước 34 triệu đô la Mỹ.

TỐP 5

THỨ HẠNG TÊN LƯƠNG (TRIỆU)

LIONEL MESSI $92 $35 $127

THU NHẬP TỪ QUẢNG CÁO (TRIỆU) TỔNG (TRIỆU)

CRISTIANO RONALDO $65 $44 $109

CANELO ALVAREZ

NEYMAR $75 $30 $105

$92 $2 $94

ROGER FEDERER $7,4 $86 $93,4

MỚI VÀO DANH SÁCH

13.

THỨ HẠNG TÊN LƯƠNG (TRIỆU)

KHALIL MACK $54 $1 $55

THU NHẬP TỪ QUẢNG CÁO (TRIỆU) TỔNG (TRIỆU)

22.

DEMARCUS LAWRENCE $46,8 $0,15 $46,9

23.

28.

BRYCE HARPER

AARON DONALD

$38 $6,5 $44,5

$40,9 $0,5 $41,4

34.

BRANDIN COOKS $37,5 $0,5 $38

Xem chi tiết tại: www.forbes.com/athletes

NỔI BẬT

Tổng thu nhập Lương Thu nhập từ quảng cáo

già nhất: Phil Mickelson

20 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

BÓNG RỔ $1,3 tỉ $972 triệu $321 triệu

trẻ nhất: Kylian Mbappé

BÓNG BẦU DỤC $775 triệu $704 triệu $71 triệu

BÓNG ĐÁ $608 triệu $457 triệu $151 triệu

Vận động viên Hoa Kỳ

BÓNG CHÀY $467 triệu $449 triệu $18 triệu

TENNIS $246 triệu $46 triệu $200 triệu

Vận động viên quốc tế

BÀI: KURT BADENHAUSEN

Tính theo đô la Mỹ, các cầu thủ bóng rổ NBA áp đảo các vận động viên chuyên nghiệp thuộc các môn thể thao khác.

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

Cuộc chơi sao chép Các công ty khổng lồ thống trị ngành kinh doanh đồ chơi. Zuru chen chân vào thế giới đó bằng đồ chơi bơm bong bóng nước tự cột - và những mặt hàng nhái giá rẻ. Nick Mowbray

ick Mowbray đang làm việc tại nhà, một biệt thự 12 phòng ngủ ở Coatesville, New Zealand. Đó là nơi ở cũ của “trùm Internet lậu” Kim Dotcom, và là nơi Dotcom bị cảnh sát vũ trang bắt năm 2012. Cuộc sống của Mowbray, 34 tuổi, yên tĩnh hơn, và mặt trời mùa xuân đang tỏa sáng rực rỡ trên vườn nho có năng suất 2.000 chai/ năm của anh khi anh giải thích về những gì đã mang đến cho mình lối sống này: Zuru, công ty đồ chơi đang phát triển nhanh chóng mà anh cùng điều hành với anh chị em của mình là Mat, 38 tuổi và Anna, 36 tuổi. “Triết lý của tôi là luôn luôn hoạt động với quy mô

22 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

HỘI CHỢ CỦA MỌI NGƯỜI lớn,” anh nói khi đang tản bộ trong thư viện của khu đất rộng hơn 4.400m², có hàng rào cây dạng mê cung và hồ bơi trong nhà. Zuru được anh chị em nhà Mowbray lập năm 2003, chuyên sản xuất đồ chơi giá rẻ, như Bunch O Balloon, đồ chơi có thể bơm 100 quả bong bóng nước trong vòng 60 giây. Công ty có trụ sở tại Hong Kong, nơi Mat và Anna sống. Việc đặt trụ sở tại đây giúp Zuru tiếp cận với mức thuế thấp. Họ đầu tư rất nhiều vào tự động hóa để tiếp tục tiết kiệm chi phí. Zuru bán đồ chơi ở 120 nước và thu về hơn 300 triệu đô la Mỹ doanh thu hằng năm. Công ty không nợ và chưa bao giờ kêu gọi vốn bên ngoài, ngoại trừ 20.000 đô la Mỹ vay từ cha mẹ, là giáo viên và kỹ sư. Cả ba anh chị em sở hữu toàn bộ doanh nghiệp, và công ty này trị giá hơn 1 tỉ đô la Mỹ. “Là người dân xứ kiwi, chúng tôi khá khiêm tốn. Nhưng thực sự mà nói, đây là một cuộc phiêu lưu đầy kinh ngạc,” Anna, người đang là giám đốc điều hành, chia sẻ. (Nick và Mat hiện là đồng CEO) Zuru khởi đầu từ sở thích cá nhân. Khi 12 tuổi, Mat đã thiết kế bộ mô hình khinh khí cầu. Anh và Nick đã đi tới từng nhà để bán hàng, và năm 2003, khi Nick 18 tuổi, họ chuyển đến Trung Quốc để biến sở thích thành doanh nghiệp thực sự. “Đêm đầu, chúng tôi ngủ vạ vật phía ngoài sân bay Hong Kong,” Nick kể. Sau đó, hai anh em thuê căn phòng trên lầu 8 của tòa nhà không có thang máy ở thành phố Sán Đầu với giá 20 đô la/ tháng. Một năm sau, Anna tham gia cùng họ. Anh chị em nhà Mowbray bắt đầu phân phối các sản phẩm hiện có, ví dụ như chiếc boomerang có hình dáng trực thăng. Cuối cùng, họ tự sản xuất đồ chơi, như Bunch O Balloon, và làm hàng nhái của các thương hiệu đã có tiếng, ví dụ như máy phóng phi tiêu của Nerf. Dần dần, anh chị em nhà Mowbray đã hợp tác được với mọi nhà bán lẻ lớn của Hoa Kỳ, bao gồm Walmart, Target và CVS. “Về cơ bản, chúng tôi đã tự cấp vốn để làm tất cả mọi thứ. Đây là cách làm chưa từng có tiền lệ,” Nick chia sẻ.

Không có niềm vui gia đình kiểu truyền thống nào có thể sánh được với một hội chợ của tiểu bang, và bốn hội chợ dưới đây là những hội chợ lớn nhất năm ngoái tính theo số người tham dự. Khó có thể tính được số liệu doanh thu chính thức từ địa điểm đỗ xe đàng hoàng gần đó, nhưng các hội chợ ước tính tác động kinh tế của họ ở mức hàng trăm triệu đô la Mỹ. Số tiền đó gồm rất nhiều bánh rán xoắn funnel và bánh mì tẩm bơ chiên.

1. HỘI CHỢ BANG TEXAS Dallas 28.9 – 21.10.2018 Người tham dự: 2 triệu 2. HỘI CHỢ BANG MINNESOTA Falcon Heights, Minnesota 23.8 – 3.9.2018 Người tham dự: 2 triệu 3. THE BIG E West Springfield, Massachusetts 14.9 – 30.9.2018 Người tham dự: 1,5 triệu 4. HỘI CHỢ LỚN CỦA BANG NEW YORK Syracuse, New York 22.8 – 3.9.2018 Người tham dự: 1,3 triệu

B À I : N OA H K I R S C H ; Ả N H : B R U C E YA N / S O U T H C H I N A M O R N I N G P O S T V I A G E T T Y I M AG E S

GIA ĐÌNH TỈ PHÚ MỚI

CON SỐ

Ngân hàng xanh Vì một Việt Nam xanh VIETCOMBANK CHÀO MỪNG NGÀY QUỐC KHÁNH NƯỚC CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 2/9/1945 - 2/9/2019

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG DOANH NGHIỆP GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

25% có lãi Số lượng doanh nghiệp giáo dục và đạo tạo tuy tăng về số lượng, song tỉ lệ doanh nghiệp có lãi gần như không thay đổi trong tám năm trở lại đây. DOANH NGHIỆP GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO SỐ LƯỢNG DOANH NGHIỆP

SỐ LƯỢNG DOANH NGHIỆP THÀNH LẬP MỚI Số liệu 2014 - 2015

TỈ LỆ LAO ĐỘNG NAM/NỮ

SỐ LƯỢNG LAO ĐỘNG

SỐ LƯỢNG DOANH NGHIỆP GIẢI THỂ NGUỒN: TỔNG CỤC THỐNG KÊ

24 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

TỈ LỆ DOANH NGHIỆP LÃI VÀ LỖ l DOANH NGHIỆP LỖ l DOANH NGHIỆP CÓ LÃI (%)

DOANH THU VÀ LỢI NHUẬN

l DOANH THU THUẦN l LỢI NHUẬN TRƯỚC THUẾ (TỈ ĐỒNG)

THU NHẬP BÌNH QUÂN LAO ĐỘNG

TỈ SỐ LỢI NHUẬN TRÊN TÀI SẢN (ROA)

(TRIỆU ĐỒNG)

VỐN ĐĂNG KÝ DOANH NGHIỆP GIÁO DỤC MỚI ( TỈ ĐỒNG )

Ả N H : I S TO C K P H OTO / G E T T Y I M AG E S

TỈ LỆ VỐN CHỦ SỞ HỮU

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 25

Ông Hoàng Quốc Việt, chủ tịch Nguyễn Hoàng Group.

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

NGU Y Ễ N HOÀ NG GR OU P

CON TÀU TRI THỨC SỞ HỮU HỆ THỐNG GIÁO DỤC CÁC BẬC HỌC TỪ MẦM NON TỚI ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC, NGUYỄN HOÀNG, TẬP ĐOÀN TƯ NHÂN TRONG LĨNH VỰC GIÁO DỤC ĐANG THỬ NGHIỆM NHỮNG MÔ HÌNH GIÁO DỤC MỚI. QUỐC KHÁNH ẢNH: DANNY BACH

MỘT TUẦN TRƯỚC NGÀY TỰU TRƯỜNG, hai cánh cổng lớn vào Thành phố Giáo dục Quốc tế (IEC) ở phường Nghĩa Lộ, thành phố Quảng Ngãi mở rộng cửa đón phụ huynh học sinh. Trong khoảng sân rộng rãi, hàng trăm bé trong độ tuổi học mầm non và mẫu giáo với sự hướng dẫn của người thân có ngày đầu làm quen với không gian ngôi trường mới. Không khí bỡ ngỡ ban đầu từ từ tan biến khi các bé tham gia các hoạt động như vẽ, tô màu, chơi trò chơi. Sau 9 giờ sáng, phần lớn các học sinh vào lớp, trong khoảng sân lác đác một vài phụ huynh nán lại quan sát sự hòa nhập của con em trong ngày đầu tới trường. Trường mầm non quốc tế Saigon Academy là cơ sở đầu tiên trong bốn trường thuộc IEC Quảng Ngãi mới xây xong đi vào hoạt động.

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

NGU Y Ễ N HOÀ NG GR OU P

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Bà Hoàng Nguyễn Thu Thảo, tổng giám đốc Nguyễn Hoàng Group.

Ả N H T H U T H AO: DA N N Y BAC H ; U K AC A D EM Y: Q U Ố C K H Á N H

Trong khuôn viên rộng 10 héc ta, bốn tòa nhà mới xây gắn với tòa nhà điều hành chính, bếp ăn chung và cụm sân vận động, hai hồ bơi chuẩn Olympic, hai sân tennis và một nhà thi đấu thể thao. Trong tòa nhà điều hành, có một thư viện, một phòng chiếu phim 80 chỗ và một hội trường sức chứa 500 người. IEC là mô hình đầu tiên được doanh nghiệp Nguyễn Hoàng triển khai ở Quảng Ngãi có tổng mức đầu tư 1.000 tỉ đồng. Năm học mới, bên cạnh trường mầm non Saigon Academy, hai trường phổ thông mang thương hiệu iSchool và UK Academy cũng đi vào hoạt động, với tổng số học sinh tại đây là gần 1.000 học sinh, theo thông tin từ Nguyễn Hoàng công bố. Sau 20 năm hoạt động, Nguyễn Hoàng Group là doanh nghiệp tư nhân được xem là quy mô nhất trong lĩnh vực giáo dục tại Việt Nam. Doanh thu năm 2018 là 4.000 tỉ đồng, theo thông tin tự bạch. Nguyễn Hoàng đang vận hành 50 cơ sở giáo dục ở 18 tỉnh, thành phố, đáp ứng nhu cầu học tập của khoảng 50 ngàn người học, từ bậc mầm non tới đào tạo sau đại học. Tính đến tháng 7.2019, bốn trường đại học thuộc Nguyễn Hoàng Group gồm Bà Rịa – Vũng Tàu, Hồng Bàng, Gia Định, Hoa Sen thu hút gần 50 ngàn sinh viên theo học. Hệ thống giáo dục phổ thông gồm ba thương hiệu iSchool, UK Academy và SNA đang đáp ứng nhu cầu học tập của hơn 15 ngàn học sinh, trong đó 70% theo học tại 34 cơ sở ở 18 tỉnh, thành phố. Tám cơ sở của Saigon Academy thu hút 1.500 bé trong độ tuổi học mầm non. Khoảng 5 năm trở lại đây, Nguyễn Hoàng tham gia nhiều thương vụ M&A trong giáo dục. Năm 2015, họ mua lại cổ phần đại học quốc tế Hồng Bàng. Năm 2018, họ mua lại đại học Gia Định, và sau đó là đại học Hoa Sen. Nguyễn Hoàng là doanh nghiệp tiên phong đưa ra mô hình thành phố giáo dục, nơi tập trung đủ Ngôi trường UK Academy các dạng trường từ mầm non, ở IEC Quảng Ngãi. phổ thông. “Trong 5 năm tới, Nguyễn Hoàng đặt mục tiêu sở hữu trên 150 cơ sở trường, 10 thành phố giáo dục, tiếp tục là người dẫn đầu thị trường giáo dục tư thục Việt Nam,” bà Hoàng Nguyễn Thu Thảo, tổng giám đốc Nguyễn Hoàng Group bày tỏ tham vọng. Theo các số liệu thống kê, giữa năm 2019 có 2.955 cơ sở giáo dục ngoài công lập đang hoạt động trên cả nước. Xét về số lượng, giáo dục ngoài công

NGUYỄN HOÀNG, NHỮNG CỘT MỐC HÀNH TRÌNH 20 NĂM Tháng 7 Nguyễn Hoàng chuyển sang mô hình quản trị tập đoàn, thay đổi nhận diện mới và được vinh danh tốp 5 thương hiệu ngành CNTT Việt Nam.

1999

2007

2008

Tháng 11 Nguyễn Hoàng đầu tư hệ thống trường mầm non quốc tế SGA đầu tiên.

N G U Ồ N: N G U Y ỄN H OÀN G G RO U P

• Tháng 5 Sáp nhập BVU. • Tháng 6 Thành lập mới UKA Bà Rịa — Vũng Tàu. • Tháng 12 Sáp nhập SNA và thành lập viện Hợp tác quốc tế và du học iStudent.

Tháng 8 Nguyễn Hoàng khởi đầu với cửa hàng máy tính.

Tháng 8 Nguyễn Hoàng đầu tư vào giáo dục với ngôi trường hội nhập quốc tế iSchool đầu tiên.

2011

Tháng 5 NHG sở hữu đại học quốc tế Hồng Bàng (HIU).

2015

2016

2018 Tháng 5 Khai trương IEC đầu tiên tại Quảng Ngãi.

2019

lập chỉ chiếm 6,68%. Sự phát triển mất cân đối giữa loại hình công lập và tư thục có nguồn gốc từ lý do lịch sử. Những năm 1980, hệ thống giáo dục tại Việt Nam gần như toàn bộ là khối trường công lập. Bước sang thập niên 1990, hệ thống giáo dục có thêm khái niệm trường ngoài công lập. Loại hình phổ biến nhất của trường ngoài công lập là trường bán công do trường được địa phương giao đất, hoặc cho thuê lại cơ sở vật chất với giá mang tính tượng trưng, trường được thu học phí của người học. Phát triển tiếp trong giai đoạn hơn 10 năm, nhà nước có chủ trương xóa bỏ trường bán công, thực hiện giáo dục phổ cập bắt buộc đến cấp trung học cơ sở. Do vậy loại hình bán công đứng trước sức ép thay đổi, với hai sự lựa chọn: hoặc trở thành trường công, hoặc chuyển đổi sang loại hình tư thục.

• Tháng 6 Khai trương UKA Bình Thạnh, TP.HCM. • Tháng 7 Khai trương cơ sở mới iSchool Nam Sài Gòn. • Tháng 10 Khai trương cơ sở mới iSchool Củ Chi, TP.HCM.

TỪ CHỖ ĐÁP ỨNG NHU CẦU người không đủ điều kiện theo học trường công lập, khối các trường tư thục bắt đầu thu hút sự quan tâm của gia đình học sinh khi đưa ra nhiều lựa chọn đáp ứng nhu cầu người học. Một trong các sức hút nổi bật của khối trường tư thục là chú trọng đào tạo toàn diện như tăng cường học tiếng Anh, các môn học ngoại khóa như nhạc, họa, thể thao cho học sinh. Tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, các trường tư thục còn mạnh dạn áp dụng chương trình song ngữ tiếng Anh, vừa học theo khung chương trình quy định của bộ Giáo dục – Đào tạo, vừa học thêm các môn dạy bằng tiếng Anh như toán, khoa học, lịch sử, xã hội. “Theo chương trình của bộ Giáo dục – Đào tạo nhưng tinh giản và du nhập chương trình đào tạo từ nước ngoài, chú trọng phát triển thể chất toàn diện,” thầy Phạm Nghi, phó tổng hiệu trưởng phụ trách chuyên môn của IEC Quảng Ngãi mô tả. “Trong 20 năm qua, Nguyễn Hoàng đã thử bước vào rất nhiều con đường khác nhau, từ công nghệ thông tin, đến đặt một chân vào con đường tài chính hay bất động sản. Tuy nhiên, những con đường đó đều không thuộc về mình. Giờ đây, niềm hạnh phúc nhất của bản thân tôi và lãnh đạo tập đoàn là tìm ra được con đường của mình: con

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

NGU Y Ễ N HOÀ NG GR OU P

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Nguyễn Hoàng Group hợp tác với học viện bóng đá của cựu cầu thủ Công Vinh phát triển chương trình bóng đá học đường.

khác nhau, chẳng hạn iSchool có giá tương đối phù hợp với số đông, cao hơn là UK Academy, hệ thống trường quốc tế song ngữ ra đời năm 2016, hoặc cao hơn nữa là trường Quốc tế Bắc Mỹ (SNA). Nếu như UK Academy là thương hiệu do Nguyễn Hoàng lập ra, theo định hướng giáo dục hệ Anh, thì SNA – trường ra đời từ năm 2005 – do họ mua lại năm 2016 – được hiệp hội các trường cao đẳng và đại học miền Tây Hoa Kỳ kiểm định và là thành viên hội đồng Các trường quốc tế ) CIS); ứng viên giảng dạy chương trình IB toàn phần. Mở rộng hệ thống thông qua phương thức mua bán, sáp nhập (M&A) là cách Nguyễn Hoàng Group tăng tốc đầu tư vào giáo dục trong khoảng năm năm qua. Cuối năm 2015, Nguyễn Hoàng tiếp quản đại học Quốc tế Hồng Bàng, trường đại học thành lập vào năm 1997. Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng, nguyên hiệu trưởng đại học Hồng Bàng kể lại, việc thương lượng, chuyển giao quyền điều hành đại học do ông sáng

ẢNH : CO U RT ESY O F N G U Y E N H OA N G G R O U P

đường làm giáo dục,” ông Hoàng Quốc Việt, chủ tịch Nguyễn Hoàng chia sẻ. Thành lập năm 1999, ban đầu Nguyễn Hoàng là công ty kinh doanh phân phối máy tính, là đơn vị đầu tiên đưa ra mô hình bệnh viện máy tính ở TP.HCM. Để đáp ứng nhu cầu nhân lực cho dịch vụ sửa chữa, kinh doanh máy tính, họ lập trường nghề i-Space, sau này nâng cấp thành cao đẳng nghề i-Space. Bước rẽ sang giáo dục của doanh nghiệp này vào năm 2008 với việc mở trường đầu tiên mang tên trường hội nhập quốc tế iSchool tại Rạch Giá, Kiên Giang. Chữ “I” trong tên trường vừa mang nghĩa quốc tế (International), vừa là dấu chỉ lịch sử của doanh nghiệp ngành công nghệ thông tin. Lúc đó, các trường song ngữ chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM, Cần Thơ, nên iSchool xuất hiện ở tỉnh miền Tây như Kiên Giang cung cấp thêm lựa chọn cho con em gia đình khá giả ở địa phương. Từ cơ sở đầu tiên ở Rạch Giá, iSchool mở rộng ra các tỉnh lân cận như Long Xuyên – An Giang (năm 2008), Long An, Quy Nhơn – Bình Định (năm 2009), Nha Trang – Khánh Hòa (năm 2010)... Các nhà đầu tư tư nhân giáo dục như Nguyễn Hoàng phát triển đúng nhịp với chủ trương xã hội hóa giáo dục: giao đất miễn tiền sử dụng đất ở các địa phương, ưu đãi thuế 22% so với 28% (hiện nay là 10%, bằng một nửa so với lĩnh vực kinh doanh khác). “Tùy vào mỗi tỉnh có chính sách ưu đãi khác như cho vay không lãi suất, hoặc vay với lãi suất thấp,” bà Hoàng Nguyễn Thu Thảo nói. Xuất thân từ kinh doanh mở rộng sang lĩnh vực giáo dục, doanh nghiệp tư nhân có nhiều cách để giải quyết bài toán tài chính cho đầu tư xây dựng cơ bản. Ở TP.HCM có trường quốc tế từng đưa ra gói tài chính thu trước của phụ huynh 50 ngàn đô la Mỹ cho một học sinh, sau 12 năm sẽ được hoàn trả số tiền ban đầu. Sau khi hoàn thiện xây dựng cơ sở vật chất, họ ngưng gói tài chính này, cho dù nhiều phụ huynh tiếp tục hỏi để tham gia. Hiện tại, ở Quảng Ngãi, IEC cũng có các gói giải pháp tài chính dài hạn để thu hút học sinh. Năm 2011, sau ba năm phát triển hệ thống iSchool ở các địa phương, Nguyễn Hoàng đưa vào vận hành trường mầm non Quốc tế Saigon Academy tại TP.HCM. Năm 2015, sau bảy năm “vừa làm giáo dục, vừa tìm hiểu, vừa học về giáo dục,” Nguyễn Hoàng thực sự “xác lập con đường phát triển bằng giáo dục,” vì “càng đi sâu vào giáo dục, càng thấy phù hợp với tố chất của mình,” ông Việt mô tả về sự thay đổi mang tính bước ngoặt. Nguyễn Hoàng nhanh chóng mở rộng cơ sở ở các tỉnh, thành phố. Tùy theo nhu cầu, điều kiện kinh tế – xã hội ở địa phương, Nguyễn Hoàng đầu tư mô hình

lập “diễn ra nhanh chóng trong vòng vài ngày.” Cũng theo phương thức này, lần lượt sau đó các trường đại học Gia Định, trường đại học Hoa Sen xuất hiện trong danh mục trực thuộc Nguyễn Hoàng Group.

Để đào tạo học sinh, sinh viên có đủ kỹ năng để hội nhập quốc tế, theo lời thầy Nguyễn Tân Cảnh, phó tổng hiệu trưởng thường trực IEC Quảng Ngãi, giáo viên cũng phải đáp ứng các tiêu chuẩn, kỹ năng của thời hội nhập như ngoại ngữ, phương pháp giảng dạy. Dựa trên bộ khung là các nhà quản lý giáo dục nhiều năm kinh nghiệm, đội ngũ giáo viên được tuyển chọn kỹ từ những người trẻ. Thầy Phạm Nghi cho biết trong đợt đầu tuyển chọn giáo viên cho IEC Quảng Ngãi, 600 hồ sơ, họ tuyển được 30 người. Ba tố chất chính được xác định trong quy trình tuyển chọn gồm: sáng tạo, mong muốn học hỏi và tư duy phản biện. Thầy Nguyễn Tấn Cảnh bổ sung thêm: “Bản thân giáo viên phải tự đào tạo là chính. Tổ chức có nhiệm vụ tạo động lực, định hướng phát triển rõ ràng để giáo viên có thể gắn bó lâu dài.” Trong những năm gần đây, các trường đại học của Việt Nam bắt đầu thực hiện việc kiểm định chương trình, kiểm định trường của bộ và của khu vực. Ở khối giáo dục phổ thông, ngoài một số trường tư đào tạo, cấp văn bằng được quốc tế công nhận nên phải qua kiểm định, một số trường cũng chuẩn bị làm quen với các

HOẠT ĐỘNG TRÊN DIỆN RỘNG và sở hữu đa dạng các bậc đào tạo, Nguyễn Hoàng quản lý ra sao? “Tôi chỉ dừng ở trước cổng trường,” chủ tịch Nguyễn Hoàng nói một cách hình tượng về việc phân quyền. Ban lãnh đạo Nguyễn Hoàng đưa ra định hướng phát triển, mục tiêu chung và mục tiêu cụ thể cho các trường. Về chuyên môn họ thành lập hội đồng chuyên môn chung. Các trường, cụm trường như mô hình IEC có ban điều hành riêng và hội đồng chuyên môn riêng. Hội đồng chuyên môn chịu trách nhiệm xây dựng chương trình tương thích với quy định của cơ quan quản lý nhà nước, cũng như xây dựng các môn học, chương trình ngoại khóa phù hợp với định phướng phát triển “hệ sinh thái giáo dục,” như cách BẮT ĐẦU HỌC Ở BẬC MẦM NON, HỌC VIÊN CÓ THỂ HỌC dùng từ của ông Việt. Bên cạnh học TỚI SAU ĐẠI HỌC TRONG HỆ THỐNG NGUYỄN HOÀNG. tập kiến thức truyền thống, trước đòi hỏi phát triển kỹ năng toàn diện, Nguyễn Hoàng cũng đổi mới đưa các chương trình kỹ năng sống, âm nhạc, tài chính, giáo dục thể chất, STEAM… vào trường học. Họ chọn cách hợp tác với các đơn vị trong và ngoài nước để cùng SAU ĐẠI HỌC phát triển, chẳng hạn với Junior Achievement Worldwide (JA) để ĐẠI HỌC triển khai 10 chương trình tài chính – khởi nghiệp. Mới đây Nguyễn TRUNG HỌC Hoàng mời huấn luyện viên của CV9, học viện của cầu thủ bóng đá Công Vinh để đưa bóng đá vào học đường. TIỂU HỌC “Tôi tin rằng với nỗ lực không mệt mỏi của tôi cùng học viện bóng đá CV9, với sự đầu tư vì con người của MẦM NON Nguyễn Hoàng Group, chương trình này sẽ mang lại giá trị to lớn cho học sinh, mà còn cho cộng đồng và xã hội,” cựu cầu thủ Công Vinh nói.

TỪ MẦM NON ĐẾN SAU ĐẠI HỌC

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

NGU Y Ễ N HOÀ NG GR OU P quy chuẩn quốc tế, tiến tới kiểm định chương trình, kiểm định trường. Cũng như các đơn vị giáo dục khác Nguyễn Hoàng đứng trước thử thách chung khi thị trường lao động – nơi tiếp nhận các sản phẩm của hệ thống giáo dục – mở cửa cho lao động trong cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC). Trong năm học 2019 – 2020, Việt Nam có khoảng 23,5 triệu học sinh, sinh viên. Trong hình dung của ông Hoàng Quốc Việt, năm nay 48 tuổi và có hơn 10 năm gắn bó với giáo dục, các trường dưới sự điều hành của ông sẽ phát triển nhờ khả năng đáp ứng nhu cầu, điều kiện kinh tế – xã hội của các địa phương hay các ngành mà cơ sở giáo dục có lợi thế, như đại học quốc tế Hồng Bàng có các lợi thế đào tạo một số ngành nghề như chăm sóc sức khỏe, kinh tế; đại học Hoa Sen mạnh về quản trị nhà hàng, du lịch… còn đại học Bà Rịa –

Vũng Tàu đáp ứng nhu cầu của địa phương. “Xét theo khả năng tài chính, có những trường hoàn toàn theo chương trình Việt Nam, học phí vừa phải, có trường hoàn toàn quốc tế, học phí cao,” ông Việt nói. Nguyễn Hoàng đặt mục tiêu trong giai đoạn 2019 – 2024 sẽ sở hữu và vận hành 150 cơ sở giáo dục. Mô hình IEC sẽ tiếp tục nhân rộng ra các tỉnh, thành phố khác. “Chúng tôi đang triển khai IEC Đắk Lắk vào cuối năm nay,” ông Việt nói. Nguồn lực nào để Nguyễn Hoàng có thể phát triển các dự án quy mô hàng chục héc ta như vậy? Đầu tiên phải nhắc tới nguồn vốn tích lũy của tập đoàn, khi các cổ đông chính chiếm hơn 90% cổ phần doanh nghiệp có vốn điều lệ 3.000 tỉ đồng này, gần như 10 năm qua chấp nhận không được chia cổ tức và kế hoạch 10 năm tới cũng không chia cổ tức, theo ông Việt. Trên thực tế, Nguyễn Hoàng triển khai nhanh việc đầu tư xây dựng cơ bản. Sau khi tiếp quản Hồng Bàng, công trình xây dựng tòa nhà đại học Hồng Bàng trên đường Điện Biên Phủ, quận Bình Thạnh được đẩy nhanh tiến độ THEO NGHỊ QUYẾT 35 CỦA CHÍNH PHỦ BAN HÀNH NGÀY 4.6.2019, MỤC TIÊU THÚC ĐẨY SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC CƠ SỞ GIÁO DỤC NGOÀI và đi vào hoạt động tháng 4.2017. CÔNG LẬP GIAI ĐOẠN 2019 – 2025 ĐƯỢC ĐẶT RA CỤ THỂ. “Đây là giấc mơ thời xa xưa mà tôi không thực hiện được,” CƠ SỞ SỐ TRẺ EM/HỌC SINH/SINH VIÊN nguyên hiệu trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói với Forbes Việt NĂM 2020 Nam trong dịp khánh thành tòa nhà 21 tầng được thiết kế theo 28% hình dáng con tàu. 25% Một yếu tố khác là sự gắn 20% 18% bó lâu dài của phụ huynh học sinh. Ngoài việc tích luỹ thì Nguyễn Hoàng Group còn đưa ra nhiều gói đầu tư học phí cho 2,3% 2,6% phụ huynh với nhiều chính sách ưu đãi (trả trước học phí 5 năm, 6 năm và 12 năm). Theo chủ MẦM NON PHỔ THÔNG ĐẠI HỌC tịch của Nguyễn Hoàng Group, vẫn có gia đình sẵn sàng tham gia các gói sản phẩm tài chính 2,7% 3% 12 năm hay 17 năm, nếu học từ mầm non. “Muốn làm được như vậy, quan trọng là xây dựng được niềm tin với người học, với phụ 25% 22,5% huynh,” ông Đỗ Mạnh Cường, phó tổng giám đốc phụ trách hệ 30% 30% thống K-12 của Nguyễn Hoàng NĂM 2025 Group nói. NGUỒN: TỔNG HỢP

MỤC TIÊU CHO GIÁO DỤC NGOÀI CÔNG LẬP

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

H Ệ T HỐNG T RƯỜ NG Q UỐ C T Ế CA NA DA (C I S S)

Các hoạt động ngoại khóa và học tập tại trường Quốc tế Canada (CISS), trường được xây dựng sau khi hai phụ huynh không tìm được dịch vụ giáo dục ưng ý.

MỞ TRƯỜNG CHO CON KHÔNG HÀI LÒNG CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC CÔNG LẬP VÀ TƯ THỤC, HAI PHỤ HUYNH QUYẾT ĐỊNH MỞ TRƯỜNG HỌC VẠCH RA CÁC TRIẾT LÝ GIÁO DỤC RIÊNG. GIANG THANH

34 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

thạo tiếng Anh nhưng vẫn được học tiếng mẹ đẻ và giữ gìn ngôn ngữ của chính mình,” bà Nguyễn Thị Kiều Oanh, 53 tuổi, chủ tịch công ty cổ phần Đầu tư – Phát triển Giáo dục Khôi Nguyên nói về lý do đầu tư vào lĩnh vực giáo dục sau những chật vật tìm trường cho con. Hiện tại, Khôi Nguyên, công ty mà cặp phụ huynh này giữ cổ phần kiểm soát, sở hữu hệ thống trường Quốc tế Canada (CISS) gồm trường Quốc tế Canada – hệ quốc tế (CIS), hệ song ngữ (BCIS), trường Mầm non Canada – Việt Nam (CVK) và trường Albert Einstein (AES). Trong số hàng trăm trường tư thục gắn mác quốc tế trên khắp cả nước, CISS là trường nhập khẩu chương trình giáo dục của Canada, mang tinh thần riêng của những nhà sáng lập muốn đào tạo thế hệ học sinh có kỹ năng hội nhập nhưng vẫn nhớ về cội rễ. “Tôi muốn mở trường vì thấy cho con đi học trường công hay trường tư thục thời đó thấy tính sáng tạo của con bị thui chột, mọi thứ phải y chang như thầy cô

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 35

ẢNH : CO U RT ESY O F C I S S

HƠN 10 NĂM TRƯỚC, ÔNG TRỊNH QUANG ĐỒNG VÀ BÀ NGUYỄN THỊ KIỀU OANH chuyển con từ trường công lập sang một trường quốc tế. Ở môi trường mới, sau vài tháng, họ nhận ra những điểm không hài lòng. Mang tên quốc tế nhưng giáo trình và phương pháp giảng dạy của ngôi trường mới không khác những trường công lập là bao. Về ngoại ngữ, trường áp dụng chương trình tiếng Anh nâng cao cho học sinh nhưng người dạy là kiểu “Tây ba lô,” không có chứng nhận về nghiệp vụ sư phạm. Chuyển con sang một trường quốc tế tiếp theo, ban đầu họ tạm yên tâm cho đến một ngày chới với khi con gọi dấu “ngã” là dấu “té.” Lý do, nhà đầu tư nước ngoài mở trường chỉ chú trọng nhóm học sinh quốc tế, các học sinh Việt Nam hổng văn hóa và ngôn ngữ trên chính quê hương mình. “Thế nên tôi và ông xã quyết tâm mở trường, giảng dạy chương trình giáo dục tiến bộ để học sinh thông

H Ệ T HỐNG T RƯỜ NG Q UỐ C T Ế CA NA DA (C I S S) dạy, kể cả bỏ dấu chấm xuống hàng,” ông Trịnh Quang Đồng, 65 tuổi, tổng giám đốc Khôi Nguyên nói trong buổi trả lời phỏng vấn của Forbes Việt Nam. Phòng họp nằm trên tầng cao nhất của khu học xá, từ hành lang bên ngoài có thể phóng tầm mắt xuống phía dưới là thấy một góc khuôn viên khang trang của trường, với bể bơi và sân bóng đá mini rộng rãi cho học sinh. Bên cạnh hành lang chính thoáng đãng và sạch sẽ thông nhau giữa các khối nhà, sau các cánh cửa khép hờ là các lớp học, từng nhóm học sinh học bài theo nhóm với sự hướng dẫn của giáo viên nước ngoài. So với các trường tư thục trên địa bàn TP. HCM, CISS không chỉ có vị trí khá thuận lợi khi đặt tại một góc khu đô thị Phú Mỹ Hưng, mà còn sở hữu cơ sở vật chất quy mô. Nhà thi đấu Lá Phong của CISS là nơi được CLB Saigon Heat chọn làm “sân nhà” trong giải bóng rổ chuyên nghiệp Việt Nam và Đông Nam Á từ năm 2014 tới nay. Các rạp chiếu phim 200 – 400 chỗ ngồi, ngoài mục đích sử dụng nội bộ, vẫn được các trường quốc tế lân cận thuê ngắn hạn tổ chức sự kiện. Hai nhà sáng lập CISS tự nhận là vẫn mang tâm lý “tiểu nông” lý giải cách đầu tư căn cơ của mình, “từ làm hồ bơi, sân bóng đều phải đẹp”, “mở trường thì muốn xây riêng thay vì đi thuê.”

HIỆN TẠI, CISS CÓ KHOẢNG 3.200 học sinh từ hệ mầm non (18 tháng) tới trung học phổ thông. Trường duy trì hai hệ đào tạo, hệ song ngữ gồm 97% học sinh Việt Nam và ở hệ quốc tế, học sinh Việt Nam chiếm khoảng 50%. CISS có 300 giáo viên và trợ giảng, một nửa trong số này là giáo viên từ Canada tới Việt Nam theo hợp đồng làm việc hai năm với sự giới thiệu của đối tác hội đồng Giáo dục Toronto (Canada). Trường cung cấp sự đa dạng về chương trình học, bao gồm: Chương trình phổ thông Ontario và chương trình Tú tài quốc tế (thường gọi là hệ quốc tế); chương trình mầm non, phổ thông Việt Nam kết hợp một phần chương trình Full Day Kindergarten cùng chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (ESL) của Ontario và chương trình Edexcel của Pearson theo chuẩn Anh quốc (thường gọi là hệ song ngữ). Để nhận được tư vấn chuyên môn, chương trình giảng dạy và nguồn giáo viên, CISS phải trả phí cho đối tác mỗi năm hơn 300 ngàn đô la Mỹ. Hiện tại, tính cả tiền thuế, đóng bảo hiểm y tế, chi phí trung bình cho mỗi giáo viên nước ngoài tại CISS khoảng 50 ngàn đô la Mỹ/người mỗi năm. Hai nhà sáng lập CISS cho biết nếu sử dụng đội ngũ giáo viên Việt Nam, chi phí có thể giảm 1/5, nhưng ban lãnh đạo nhà trường sử dụng nhân sự quản lý và giảng dạy là người nước ngoài nhằm duy trì chất lượng. Do đó,

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

chi phí bị đẩy lên cao. Hệ quốc tế (CIS), tùy cấp độ, học phí 265 – 620 triệu đồng/năm (chưa bao gồm tiền ăn và xe buýt đưa đón). Hệ song ngữ có học phí “mềm” hơn từ 83 – 253 triệu đồng/năm. Hệ mầm non, tùy trường, học phí từ 66 – 132 triệu đồng. Thực tế chỉ các gia đình trung lưu trở lên mới có khả năng chi trả. “Bây giờ trường quốc tế thật giả lẫn lộn vàng thau. Các trường gắn mác quốc tế không cần đối tác nước ngoài, tự tuyển dụng giáo viên, tự xây dựng chương trình, nên họ không tốn kém các khoản phí. Mình theo quy trình tuyển dụng, giáo dục chặt chẽ theo chuẩn Canada,” bà Oanh nói. CISS cũng tuyển giáo viên Việt Nam nhưng ưu tiên giáo viên trẻ. Trước khi CISS ra đời, khá nhiều trường quốc tế đã mọc lên tại TP. HCM. Sớm nhất có thể kể đến như trường Quốc tế TP. HCM – ISHCMC (1993), trường Quốc tế Nam Sài Gòn – SSIS (1997), trường Quốc tế Á Châu – Asian School (1999) hay trường Dân lập Quốc tế Việt Úc – VAS (2004). Chương trình giảng dạy theo giáo trình Canada giúp CISS không bị cạnh tranh trực tiếp. Mặt khác, Canada là quốc gia đa dạng về sắc tộc, nên tinh thần giáo dục cởi mở, chấp nhận sự đa dạng văn hóa. Để có bằng tú tài, học sinh phải hoàn thành 30 tín chỉ trong đó có một tín chỉ về ngôn ngữ mẹ đẻ. “Tôi đề nghị với đối tác Canada đó là tiếng Việt, học sinh quốc tịch khác có thể học tiếng khác,” bà Oanh nói và giải thích: “99% học sinh của trường sau đó sẽ đi du học nước ngoài nhưng vẫn cần trang bị thứ quan trọng là ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam. Các con dù sống ở đâu cũng hiểu về văn hóa Việt Nam tổng quát như biết tranh Đông Hồ, biết cải lương, áo dài…” Quá trình CISS vận hành đã có những khác biệt về quan điểm giáo dục giữa Đông và Tây. Chẳng hạn, ban đầu, họ muốn xây một phòng to cho giáo viên nghỉ ngơi giữa các giờ lên lớp. Đối tác tư vấn không đồng ý, lập luận là giáo viên luôn phải gắn với học sinh, luôn có mặt cùng học sinh, phải là người đầu tiên đón học sinh vào trường mỗi sáng và người cuối cùng rời trường khi học sinh về hết vào buổi chiều. Nghe có lý, họ thuận theo đối tác. “Đó là lý do trường 10 năm nay không có học sinh đánh nhau vì giáo viên và học sinh không tách rời nhau. Mọi xích mích đều được hóa giải từ sớm,” bà Oanh giải thích. Sau giờ ăn trưa, có thể bắt gặp cảnh thầy cô cùng với từng tốp học trò di chuyển ra sân chơi trước khi vào tiết học buổi chiều, điều không thấy ở nhiều trường học khác. CISS ra đời trong một dòng chảy không ngừng của giáo dục tư nhân tại Việt Nam. Đầu thập niên 1990, do sự phát triển kinh tế và thay đổi chính sách, các trường tư thục, một số có vốn đầu tư nước ngoài đã ra đời tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM. Hướng đến trau dồi các kỹ năng hội nhập và chương trình giảng dạy gắn

Ông Trịnh Quang Đồng và bà Nguyễn Thị Kiều Oanh.

Ả NH : CO U RT ESY O F C I S S

“TÔI TRỞ THÀNH NHÀ ĐẦU TƯ XUẤT PHÁT TỪ Ý TƯỞNG TÔI LÀM CHO CON TÔI HỌC TRƯỚC. VÀ TÔI HI VỌNG LÀ NẾU TÔI HÀI LÒNG VỚI TƯ CÁCH PHỤ HUYNH THÌ QUÝ VỊ CŨNG SẼ HÀI LÒNG.” với nhu cầu xã hội, một số trường mau chóng mở rộng quy mô. Kinh tế phát triển hơn, xuất hiện thế hệ các phụ huynh có yêu cầu cao hơn vừa muốn con phát triển toàn diện vừa kế thừa được các giá trị truyền thống. Họ trở thành những người xây trường cho con học. Ngoài CISS, một số mô hình tương tự, phụ huynh mở trường cho con có thể kể đến như trường Quốc tế Khai Sáng (Renaissanse), hệ thống trường Tuệ Đức (Pathway), British International School (BIS)... Bà Phạm Vũ Thanh Giang, phụ huynh có con đang theo học tại CISS nhận xét so với khối các trường dân lập tư thục khác CISS có cơ cấu tổ chức khá khác biệt. Cựu giám đốc đầu tư của Mekong Capital, cựu thành viên hội đồng quản trị trường Dân lập Quốc tế Việt – Úc (VAS) nhận xét thông thường các trường tư thục sẽ thành lập hai bộ phận song song, ban giám đốc học thuật và bộ phận kinh doanh. Bộ phận thứ nhất quản lý giáo viên và phụ trách các vấn đề chất lượng giảng dạy và học thuật, bộ phận kinh doanh chiêu sinh, giải quyết bài toán đầu vào (học sinh) cho trường. Tuy nhiên, tại CISS chỉ có bộ phận học thuật và khối văn phòng, sự tăng trưởng học sinh một cách hữu cơ do phụ huynh tìm đến hoặc giới thiệu cho nhau.

Sự “lãng mạn” của nhà sở hữu còn nằm ở sự phiêu lưu về tài chính. Cơ sở đầu tiên khai trương ở Bình Chánh, tổng vốn đầu tư 400 tỉ đồng sau khi “bán nhà, bán xe” và tiền dành dụm họ phải vay ngân hàng thêm 70%. Thời gian đầu, khi chiêu sinh có phụ huynh băn khoăn: “Trường này có gì hay?” Bà Oanh kể: “Tôi nói với họ rằng: nói thật là tôi chẳng biết thế nào là hay và liệu nó có hay hay không nữa. Tôi trở thành nhà đầu tư xuất phát từ ý tưởng tôi làm cho con tôi học trước. Và tôi hi vọng là nếu tôi hài lòng với tư cách phụ huynh thì quý vị cũng sẽ hài lòng.” Trước khi mở trường, ông Đồng, bà Oanh từng làm việc tại báo Tuổi Trẻ, Pháp Luật TP.HCM và Lao Động cuối tuần. “Tôi thấy dân làm báo như mình có chút máu nghệ sĩ lãng mạn. Mình mà ngồi tính toán hết thì không biết bao giờ tới được,” bà Oanh chiêm nghiệm Quá trình CISS mở rộng diễn ra liên tục “cứ khi trường đầy học sinh, mình lại đầu tư những cái khác cho các con.” Năm 2011, thời điểm bất động sản đóng băng, hai nhà đầu tư thuê 3,8 héc ta đất khu Phú Mỹ Hưng xây dựng cơ sở thứ hai. Xây trường đúng lúc khủng hoảng kinh tế, được tạo điều kiện với thanh toán dài hơi nhưng Khôi Nguyên gặp khó khăn về tài chính khi tổng số vốn đầu tư 872 tỉ đồng. Họ nhận đầu tư của quỹ Giáo dục Bản Việt và hoàn thành dự án vào năm 2014. Tháng 9.2018 họ khánh thành thêm khu học xá cho trường Mầm non Canada – Việt Nam tại Phú Mỹ Hưng với vốn đầu tư 350 tỉ đồng. Ông Đồng cho biết: “Còn lâu lắm mới trả nợ hết ngân hàng. Tôi nói mình hoàn vốn cho người ta được 100 tỉ thì mình lại xin vay lại để đầu tư cái mới. Chắc là suốt đời mình vẫn nợ.” CISS là một trong số ít các trường quốc tế có thương hiệu thuộc sở hữu tư nhân, chưa bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài. Hai nhà sáng lập CISS khẳng định nếu bán, họ muốn tìm kiếm nhà đầu tư cùng quan điểm giáo dục hơn là giải quyết bài toán về tài chính. Bà Oanh nói: “Tôi nói thẳng là nếu nghĩ đầu tư giáo dục ngon ăn, dễ kiếm tiền thì đừng có làm. Tại vì làm rồi sẽ thất vọng, đặc biệt là phải đối đầu với bài toán về tài chính. Vì thế nếu làm trường chất lượng cao mà học phí như trường công thì vô kế khả thi.” Sau khi hai con lớn đi du học Canada và Úc đều đã trở về Việt Nam làm việc, hiện tại người con thứ ba đang học lớp 11 tại CISS. Giữ tinh thần “xây trường cho con,” họ vẫn chăm chút cho ngôi trường. Hiệu trưởng đi tham quan thấy môn học Kinh tế gia đình bổ ích, đề nghị bổ sung, hai nhà sáng lập đồng ý. Học sinh có nhu cầu khu không gian sáng tạo, nhà thi đấu thứ hai? Đồng ý! “Chúng tôi lại đầu tư rất nhiều tiền vào máy móc để học sinh có chỗ thực hành học tập. Mình luôn muốn đưa về cho học sinh những gì có lợi, tăng thêm kiến thức cho các con,” ông Đồng bày tỏ.

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

Ý T ƯỞ NG MỚI

ĐỊNH HƯỚNG TƯƠNG LAI ĐẠI HỌC CÔNG LẬP TÔN ĐỨC THẮNG ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN KHỐI PHỔ THÔNG THEO MÔ HÌNH GIÁO DỤC PHẦN LAN. K H Ổ N G LOA N

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Ả NH: CO URTE SY O F V F I S

NHÌN TỪ TRÊN CAO, KHUÔN VIÊN CỦA TRƯỜNG quốc tế Việt Nam Phần Lan (VFIS) có hình dáng con rùa giữa một hồ nước. VFIS là khối nhà ba tầng với tổng diện tích xây dựng hơn 50 ngàn m² trên diện tích năm héc ta trong khuôn viên đại học Tôn Đức Thắng (TP. HCM). Khi hoạt động đầy đủ trong khoảng 5 năm tới, trường học có linh vật là chú rùa ngộ nghĩnh đi giày trượt pa-tanh sẽ cung cấp không gian cho trên 2.000 giáo viên, học sinh. Do các kiến trúc sư Phần Lan thiết kế và kiểm soát chất lượng xây dựng, ngôi trường này được xem là đáp ứng chuẩn Phần Lan đầu tiên tại Đông Nam Á, có quy mô gấp hai lần trung bình ngôi trường tương tự tại Phần Lan. Đây cũng là ngôi trường phổ thông quốc tế

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

Ý T ƯỞ NG MỚI đầu tiên tại Việt Nam do một trường đại học công lập thành lập. Nhưng đó chỉ là “phần xác” của một ngôi trường. Điều đáng chú ý là “phần hồn” – tư duy, triết lý hay phương pháp giáo dục Phần Lan lần đầu tiên được đưa đến Việt Nam với sự kiểm định của ủy ban Giáo dục Quốc gia thuộc bộ Giáo dục và Văn hóa Phần Lan. Trên thực tế, tiếng tăm về giáo dục Phần Lan bay xa hơn sản phẩm giáo dục cụ thể, khi các sản phẩm giáo dục Phần Lan ở châu Á còn rất ít, mới chỉ vài cơ sở nhỏ ở Trung Đông và sắp tới là Trung Quốc. Với hơn năm triệu dân, Phần Lan nổi tiếng với hệ thống an sinh xã hội phát triển toàn diện và tiến bộ hàng đầu trên thế giới, và gần đây liên tục ngạc nhiên cho các nhà giáo dục, khi triết lý giáo dục, mô hình giảng dạy đã đem đến kết quả học tập vượt trội so với những quốc gia vốn có lịch sử xuất khẩu giáo dục lâu đời như Anh, Mỹ hay Úc. Một cách ngắn gọn, đó là triết lý giáo dục không thi cử, không cạnh tranh, không đánh giá người học dựa vào điểm số hay thành tích học tập, thời gian học tập ở trường ngắn, và cơ hội học tập bình đẳng, miễn phí với bất kỳ ai muốn học tập, đặc biệt là trẻ em luôn được ưu tiên toàn diện để có cơ hội ngang nhau trên con đường học vấn. Triết lý này đối ngược với tư duy giáo dục nặng về thi cử, bằng cấp. VFIS là một thử nghiệm mới của trường ĐH có lịch sử 21 năm trong quá trình hội nhập giáo dục quốc tế. Với mức học phí hơn 400 triệu đồng cho hệ quốc tế (chương trình học Phần Lan dạy bằng tiếng Anh) và hơn 200 triệu đồng cho hệ song ngữ (tích hợp chương trình phổ thông Phần Lan với chương trình phổ thông Việt Nam), ngôi trường này dành cho những gia đình có điều kiện vượt trội về tài chính muốn con cái tiếp cận một môi trường giáo

dục khác biệt tại một quốc gia có nhiều nền tảng xã hội rất khác biệt với Phần Lan. Về mặt địa lý, Phần Lan rất xa xôi với Việt Nam, và chỉ có khoảng 150 người Phần Lan đang sống ở Việt Nam.

Ý TƯỞNG ĐỂ VFIS RA ĐỜI xuất phát từ mong muốn của GS Lê Vinh Danh, hiệu trưởng ĐH Tôn Đức Thắng kiêm nhà sáng lập VFIS. Ông nhận thấy nhiều trường đại học trên thế giới đều có những trường phổ thông nằm trong khuôn viên đại học. “Từ năm 1996, tôi đã ấp ủ phải xây dựng một ngôi trường phổ thông trong một trường đại học,” GS Danh cho biết. Việc tham gia vào bậc giáo dục phổ thông nhằm hiện thực hóa mong muốn của nhà lãnh đạo ĐH Tôn Đức Thắng, để có thể tham gia vào một vòng tròn khép kín trong 12 năm ở trường học của một con người, nhằm “đào tạo một con người có đủ triết lý sống, hiểu về cuộc sống, nhân sinh quan, lý do vì sao tồn tại, tồn tại để làm gì và xây dựng cho mình mục tiêu sống rõ ràng.” GS Danh tin rằng để đạt mục tiêu thay đổi nhận thức, thay đổi tương lai thì không thể chỉ trông chờ bốn năm ở bậc đại học như hiện nay. Việc điều hành một trường phổ thông được kỳ vọng sẽ giúp những nhà giáo dục chọn những con người tinh hoa, ưu tú, có tố chất để dành có những chế độ đào tạo đặc biệt cho họ ở đại học và sau đại học. Khuôn viên của VFIS gồm hệ thống lớp học tùy chỉnh phù hợp với nhu cầu. Trong đó, có các phòng

“GIÁO DỤC PHẦN LAN LÀ HƯỚNG VỀ PHÍA TRƯỚC. CHÚNG TÔI NHÌN VỀ TƯƠNG LAI, DỰ BÁO NHỮNG KIẾN THỨC VÀ KỸ NĂNG CẦN THIẾT ĐỂ TRANG BỊ CHO HỌC SINH. CHÚNG TA KHÔNG THỂ CHỈ NHÌN LẠI QUÁ KHỨ.” —SEIJA ELINA NYHOLM, TỔNG HIỆU TRƯỞNG VFIS.

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

ẢNH : CO U RT ESY O F V F I S

học chuyên môn về Phòng học các môn khoa học, nghệ thuật, thủ công thủ công; phòng thí tại VFIS. nghiệm, phòng thực hành bếp, hệ thống thư viện truyền cảm hứng, hệ thống sân chơi đa dạng trong và ngoài trời… với các thiết bị được nhập khẩu hoàn toàn từ Phần Lan. Giáo viên hướng dẫn những môn học này là người Phần Lan, với mục tiêu dạy cho học trò các kỹ năng tự sinh tồn trước khi nhắm tới những mục tiêu lớn lao khác. “Tất nhiên sẽ có những thách thức khi chúng tôi cố gắng đưa vào hai mô hình giáo dục, hai chương trình giảng dạy, và ngay cả cha mẹ học sinh ở đây cũng có những kỳ vọng khác nhau,” bà Seija Elina Nyholm, tổng hiệu trưởng VFIS cho Forbes Việt Nam biết khi nói về hai mô hình quốc tế và song ngữ mà nhà trường bắt đầu thực hiện từ năm học 2019 – 2020. Trong sáu tháng tuyển sinh vừa qua, bà phải từ chối một số phụ huynh muốn tập trung cho con cái vào thi cử, và nói rằng mô hình VFIS không phù hợp với con họ. “Chúng tôi cố gắng tránh xa các kỳ thi mang tính tiêu chuẩn quốc gia,” bà Seija cho biết. Vì “cạnh tranh cũng rất quan trọng, nhưng đó không phải là lý do duy nhất để học.” Trong năm học đầu tiên, VFIS đã tuyển đủ khoảng 200 học sinh cho 14 lớp học, từ lớp 1 – 5. Pasi Toiva, giám đốc điều hành công ty tư vấn WCF, nơi tư vấn thiết kế chương trình giảng dạy được cơ quan Giáo dục Phần Lan thông qua và tuyển giáo viên nước ngoài cho VFIS cho biết, thông thường sẽ cần từ 5 – 10 năm để một mô hình quy mô như VFIS có thể có lợi nhuận. Theo thông tin từ ĐH Tôn Đức Thắng, VFIS sẽ theo mô hình phi lợi nhuận: lợi nhuận sẽ tái đầu tư cho các hoạt động tại VFIS. Giáo dục ở trường học sẽ thực sự phát huy hiệu quả khi chia sẻ được các giá trị với giáo dục nền tảng tại gia đình và xã hội. Với mục tiêu đánh thức và phát triển những tiềm năng riêng của mỗi học sinh, sự xuất hiện của mô hình giáo dục Phần Lan tại Việt Nam đòi hỏi sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy của nhà đầu tư, nhà giáo dục, và cả sự dũng cảm của các gia đình ở Việt Nam.

HỢP TÁC, KHÔNG PHẢI CẠNH TRANH Nhiều hệ thống trường học đang trở nên quan tâm hơn tới điểm số, sự thông hiểu về toán và khoa học, mà bỏ qua những yếu tố để phát triển một học sinh khỏe mạnh, hạnh phúc, và một môi trường học tập hài hòa. Cách của Phần Lan là tập trung ưu tiên thực hành những điều cơ bản cốt lõi: Không phải tập trung cho học sinh có điểm cao xuất sắc, mà tạo ra môi trường học tập công bằng, hợp tình hợp lý. Trong đó nhấn mạnh giáo dục chính là phương tiện để xóa bớt bất bình đẳng xã hội; mọi học sinh đều được ăn ở trường miễn phí, dễ tiếp cận dịch vụ chăm sóc y tế, có tư vấn về tâm lý, các hướng dẫn được cá nhân hóa. Không có xếp hạng, so sánh, thi cử, cạnh tranh giữa các học sinh, nhà trường, khu vực. 100% các trường ở Phần Lan thuộc hệ thống công lập, hoạt động dựa trên ngân sách nhà nước, giáo viên có quyền tự chủ rất lớn. Những người đứng đầu trường học là người của chính phủ, là các nhà giáo dục chứ không phải những nhà kinh doanh hay chính trị gia. Kết quả là mọi học sinh, dù ở bất kỳ tầng lớp nào, nơi chốn nào đều có thể tiếp cận bình đằng chất lượng giáo dục giống như nhau. Pasi Sahlberg, nhà giáo dục và học giả người Hà Lan, cựu giám đốc tại bộ Giáo dục và Văn hóa Phần Lan ở Helsinki, tác giả của cuốn Finnish Lessons 2.0: What Can the World Learn from Educational Change in Finland? từng nhấn mạnh: “Chúng tôi chuẩn bị cho trẻ em học cách học, chứ không phải là làm thế nào để qua một kỳ thi.”

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

Đ Ầ U T Ư N Ư Ớ C N G O À I VÀ O G I Á O D Ụ C

Lớp học tại Yola, nơi vừa nhận đầu tư 10 triệu đôla Mỹ từ Kaizen PE.

VIỆC TẦNG LỚP TRUNG LƯU SẴN SÀNG CHI TRẢ NHIỀU HƠN CHO VIỆC HỌC HÀNH CỦA CON CÁI CỘNG VỚI NHỮNG CHUYỂN ĐỘNG CHÍNH SÁCH ĐANG TẠO RA CƠ HỘI HẤP DẪN CHO CÁC NHÀ ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI RÓT VỐN VÀO GIÁO DỤC. K H Ổ N G LOA N

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Ả NH: CO URTE SY O F Y O L A

VỐN NGOẠI VÀO GIÁO DỤC

ƯA THÍCH GIÁO DỤC TƯ SỐ LƯỢNG NHẬP HỌC TRƯỜNG TƯ, % TRONG TỔNG SỐ NGƯỜI HỌC TẠI MỘT SỐ QUỐC GIA, VÙNG LÃNH THỔ. 0

UAE CHILE ẤN ĐỘ TÂY BAN NHA ÚC

YOLA, NƠI CHUYÊN CUNG CẤP CÁC CHƯƠNG TRÌNH HỌC KẾT HỢP giữa tiếng Anh với kiến

thức và kỹ năng mềm cho học sinh, sinh viên, vừa trở thành tổ chức giáo dục đầu tiên tại Việt Nam nhận 10 triệu đôla Mỹ đầu tư từ Kaizen PE. Là quỹ chuyên đầu tư vào thị trường giáo dục, Kaizen PE có văn phòng tại Singapore, bắt đầu tìm kiếm cơ hội tại thị trường Việt Nam cách nay 3 năm. Ông Raj Shastri, đối tác quản lý của Kaizen PE cho biết họ nhắm tới đầu tư vào các công ty giáo dục có thể mang lại kết quả quan trọng trên quy mô lớn thông qua các mô hình sáng tạo, các công ty tạo ra sự thay đổi lớn trên thị trường nhờ công nghệ mới, hoặc các dịch vụ độc đáo trên nền tảng công nghệ. Với thay đổi về chính sách trong hợp tác giáo dục gần đây, trong đó có nghị định 86, quy định về hợp tác, đầu tư của nước ngoài trong lĩnh vực giáo dục, dự kiến có nhiều quỹ đầu tư như Kaizen sẽ đẩy mạnh việc tìm kiếm đầu tư tại Việt Nam, bên cạnh các quỹ và tổ chức đầu tư khác đã hiện diện từ cách đây chục năm. Một trong những thương vụ đầu tư đáng chú ý, mở đầu cho thời kỳ đầu tư của quỹ vào thị trường giáo dục Việt Nam diễn ra năm 2010 khi Mekong Capital và FPT Capital công bố đầu tư 16 triệu đô la Mỹ, nắm giữ lần lượt 25% và 14% cổ phần của công ty cổ phần Giáo dục Quốc tế Việt Úc, chủ sở hữu hệ thống trường Quốc tế Việt Úc (VAS). Năm 2017, tập đoàn đầu tư tài chính toàn cầu TPG (Mỹ) đã mua lại toàn bộ cổ phần, để trở thành cổ đông tổ chức của VAS. Với sự có mặt của nhà đầu tư mới, trong 2 năm qua, VAS đã đưa vào khai trương hai cơ sở mới tại

THÁI LAN BRAZIL SAUDI ARABIA HONG KONG MALAYSIA

2007

TRUNG QUỐC

2017

ĐỨC

(ƯỚC TÍNH, DỰA TRÊN DỮ LIỆU GẦN NHẤT)

VIỆT NAM LIÊN HIỆP ANH SINGAPORE

NGUỒN: DỮ LIỆU TỪ CÁC CHÍNH PHỦ; L.E.K . CONSULTING — THE ECONOMIST.

Sala (quận 2) và Riverside (quận 7). Trước đây, các quỹ và các tổ chức giáo dục khác cũng thực hiện một số thương vụ đáng chú ý khác. Quỹ Giáo dục Cognita mua lại trường quốc tế TP.HCM (ISHCMC) và trường tiểu học Saigon Pearl Primary School. Một số cái tên khác như quỹ Nord Anglia đã mua lại cổ phần của British International School (BIS); EQT đầu tư vào ILA, trong khi IFC rót vốn vào trung tâm Anh văn Hội Việt Mỹ (VUS).

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

Đ Ầ U T Ư N Ư Ớ C N G O À I VÀ O G I Á O D Ụ C

QUI ĐỊNH VỀ HỢP TÁC, ĐẦU TƯ CỦA NƯỚC NGOÀI TRONG GIÁO DỤC Nghị định 86/2018/NĐ-CP quy định dự án đầu tư thành lập cơ sở giáo dục mầm non phải có suất đầu tư ít nhất là 30 triệu đồng/trẻ; thành lập cơ sở giáo dục phổ thông phải có suất đầu tư ít nhất là 50 triệu đồng/học sinh và đối với dự án thành lập cơ sở giáo dục đại học, tổng số vốn đầu tư tối thiểu là 1.000 tỉ đồng (không bao gồm các chi phí sử dụng đất). Chương trình giáo dục của nước ngoài đưa vào tích hợp phải là chương trình đã được kiểm định chất lượng giáo dục ở nước sở tại hoặc được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền về giáo dục của nước sở tại công nhận về chất lượng giáo dục; Chương trình giáo dục tích hợp phải bảo đảm mục tiêu của chương trình giáo dục của Việt Nam và đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục nước ngoài; không bắt buộc người học phải học lại cùng một nội dung kiến thức, bảo đảm tính ổn định đến hết cấp học và liên thông giữa các cấp học vì quyền lợi của học sinh, bảo đảm tính tự nguyện tham gia và không gây quá tải cho học sinh.

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Ông Raj Shastri, đối tác quản lý của Kaizen PE.

dục luôn tăng trưởng nhanh tại Việt Nam vài năm trở lại đây, với tỉ lệ tăng bình quân 20% / năm. Với khoản đầu tư mới, Phạm Anh Khoa, đồng sáng lập, giám đốc điều hành Yola cho biết họ sẽ phát triển qua ba hướng chính: trong ba năm tới mở rộng chuỗi trung tâm từ 15 hiện giờ lên 40; đẩy mạnh sản phẩm tiếng Anh trẻ em (Kids) sau khi xây dựng và phát triển thành công sản phẩm luyện thi (test prep) và tiếng Anh học thuật (Junior); triển khai thực tế các mô hình học lai (blended learning). Trong khi số lượng học viên tăng hằng năm khoảng 50% trong 3 năm qua, Yola đang đẩy mạnh quy mô hóa bằng cách tiếp cận với số lượng học viên nhiều hơn thông qua các sản phẩm mới, kéo theo số lượng người học gia tăng.

DONALD NGUYỄN, GIÁM ĐỐC KHU VỰC Đông Nam Á của công ty tư vấn giáo dục Oksidia Oy cho biết, thách thức với các nhà đầu tư quốc tế tham gia vào thị trường Việt Nam bao gồm: chi phí tham gia vào thị trường tại các thành phố lớn khá cao, trong đó ở Hà Nội và TP.HCM là rất cao khi họ muốn tìm đất “sạch”

ẢNH : CO U RT ESY OF R A J S H A S T R I

Khẩu vị của các quỹ đầu tư tùy thuộc vào tính chất hoạt động của quỹ. Với Kaizen PE, ông Raj cho biết họ tìm kiếm nhà sáng lập có tư duy, có khả năng cung cấp sản phẩm và dịch vụ giải quyết vấn đề gốc rễ, hay cung cấp giải pháp vượt trội cho vấn đề với quy mô lớn, và công ty có khả năng quản trị doanh nghiệp ở mức cao. Với dân số gần 100 triệu người, nhu cầu học tập tại Việt Nam đang tiếp tục mở rộng, đặc biệt khi phát triển kinh tế đòi hỏi kỹ năng của người lao động cần cải thiện nhanh chóng. Hằng năm, có khoảng 1 triệu người Việt Nam di chuyển từ lĩnh vực nông nghiệp sang làm việc trong các ngành nghề công nghiệp và dịch vụ. Theo báo cáo của Mạng lưới kinh doanh châu Âu – Việt Nam (EVBN), cha mẹ Việt Nam chi trung bình 47% thu nhập cho việc học hành của con, và mỗi năm, người Việt Nam chi khoảng 4 tỉ đô la Mỹ để đi học ở nước ngoài. Trong khi cả về lượng và chất của giáo dục Việt Nam còn thiếu, ngày càng có nhiều gia đình chọn cách đưa con đi du học hoặc vào những trường tư thục chất lượng cao trong nước hoặc trường quốc tế, tạo ra một thị trường giáo dục ngoài công lập lớn để các nhà đầu tư trong và ngoài nước quan tâm. Theo đánh giá của Kaizen PE, mảng đào tạo tiếng Anh và trường quốc tế phổ thông (K–12) là mảng giáo

CÁC THƯƠNG VỤ NƯỚC NGOÀI RÓT VỐN ĐẦU TƯ NỔI BẬT VÀO GIÁO DỤC 3 NĂM GẦN ĐÂY.

2017

THỜI GIAN

QUỸ ĐẦU TƯ EQT Capital (trụ sở Thụy Điển)

NHẬN ĐẦU TƯ

(TRIỆU $)

ILA Việt Nam

Quỹ đầu tư tư nhân EQT có số vốn khoảng 37 tỉ euro. Danh mục đầu tư khắp châu Á, Âu, Mỹ.

N/A

Yola

Mekong Capital là công ty quản lý quỹ đầu tư chuyên về vốn cổ phần chưa niêm yết tại Việt Nam, tập trung chủ yếu vào các ngành theo xu hướng tiêu dùng. Hiện quản lý 4 quỹ.

$4,9

N/A

Tháng 8 Mekong Capital

SỐ VỐN

ĐẶC ĐIỂM

TAEL Partners (trụ sở Singapore)

Tổ chức Giáo dục Mỹ (IAE)

Tháng 11

Northstar (trụ sở Singapore)

Topica Edtech Group

Vốn rót ở vòng series D. Nhờ thương vụ này, Topica được đánh giá là một trong những tổ chức giáo dục trực tuyến nhận được khoản đầu tư lớn nhất khu vực Đông Nam Á từ trước đến nay.

$50

Navis Capital (trụ sở Malaysia)

Mua lại Thành Thành Công Education

Navis đang quản lý quỹ 5 tỉ đô la Mỹ của cả khu vực công lẫn tư nhân, đầu tư tập trung chủ yếu ở châu Á. Bên cạnh lĩnh vực giáo dục, danh mục của Navis còn có các công ty về y - dược, chế biến thực phẩm, sản phẩm công nghiệp, quảng cáo ngoài trời.

N/A

Toshin Development Co., Ltd (nhà phát triển BĐS thuộc tập đoàn Takashimaya)

Edufit

Khoản đầu tư dùng cho dự án xây dựng trường phổ thông liên cấp Quốc tế Gateway Tây Hồ Tây, kỳ vọng tạo nên một trong những trường quốc tế có quy mô lớn và hiện đại bậc nhất ở Hà Nội tại khu đô thị Starlake Tây Hồ Tây, dự kiến tuyển sinh trong năm học 2020 – 2021.

$34

Kaizen Private Equity (Kaizen PE)

Yola

Kaizen PE có trụ sở ở Singapore và Ấn Độ, quản lý hai quỹ đầu tư với tổng tài sản hơn 150 triệu đô la Mỹ.

$10

Everest Education

Rót vốn ở vòng series B, lần đầu tiên Everest gọi vốn với quy mô tổ chức, không công bố tỉ lệ rót vốn cụ thể. Hendale Capital đã đầu tư vào một công ty Việt Nam nữa là VNTrip vào năm 2017.

2018

Tháng 5

IvyPrep Education (thành viên IAE) nhận vốn đầu tư. TAEL là quỹ đầu tư tư nhân tại Đông Nam Á, với quy mô tài sản quản lý hàng tỉ đô la Mỹ. Vào Việt Nam năm 2012, TAEL đầu tư vào thực phẩm, nông nghiệp, y tế, bất động sản, tiêu dùng, như PAN Group, Vinasun, GTNFoods… Quỹ TAEL lần đầu tiên đầu tư vào giáo dục tại Việt Nam. Tiết lộ số vốn đầu tư lên đến “hàng chục triệu đô la Mỹ”.

Tháng 5

2019

để mở trường; sự vênh nhau nhất định giữa đội ngũ vận hành và đối tác địa phương; thiếu hụt nhân sự địa phương có chất lượng. Theo Donald, các quỹ đang tìm kiếm cơ hội đầu tư vào một phân khúc luôn tăng trưởng là đào tạo tiếng Anh, luyện thi du học, hay các mảng mới được phụ huynh bắt đầu rất quan tâm như mầm non và giáo dục về nghệ thuật/ sáng tạo. “Theo kinh nghiệm của tôi, tiêu chí họ tìm kiếm trong đối tác để đầu tư, thứ tự ưu tiên bao gồm: mô hình và bộ máy vận hành ổn định, sản phẩm phù hợp với phân khúc đang tăng trưởng (tự nhiên) tốt, tư duy và cách vận hành chuyên nghiệp, ít mang tính cá nhân, có khả năng về chuyên môn và đào tạo/quản lý chất lượng chuyên môn tốt và nếu có sẵn quỹ đất hay khả năng mở rộng tốt là một ưu thế.” Trong khi tầng lớp trung lưu Việt Nam gia tăng kéo theo nhu cầu học chất lượng tăng, các chuyển động chính sách cởi bỏ các nút thắt trong việc đầu tư vào giáo dục. Nghị định 86 của Chính phủ, có hiệu lực từ ngày 1. 8.2018 cho phép các trường quốc tế tại Việt Nam được dạy tối đa 50% học sinh Việt Nam. Đây là mức thay đổi đáng kể so với giới hạn trước đó là 10% đối với trường tiểu học và 20% đối với trường THCS và THPT. Các tỉ lệ giới hạn này từng được xem là rào cản lớn cho nguồn vốn nước ngoài vào lĩnh vực giáo dục, đặc biệt là tại các tỉnh thành khác ngoài Hà Nội và TP.HCM, nơi nhiều gia đình Việt Nam muốn đầu tư vào việc học tập của con cái để nhận bằng cấp quốc tế. “Cơ hội cho chúng tôi rất nhiều,” Raj Shastri của Kaizen PE cho biết. “Mọi mảng trong giáo dục tại Việt Nam đều là cơ hội.”

Tháng 7

Tháng 8

Hendale Capital (trụ sở ở Hong Kong, rót vốn nhiều nhất), Viet Capital Ventures, Nullabor và một số nhà đầu tư cá nhân

ĐƠ N VỊ TÍ N H : ĐÔ L A M Ỹ; N/A : K H Ô N G CÔ N G BỐ — NGUỒN: FOR B ES VI E TNAM TỔNG HỢP

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

G I Á O D Ụ C M Ầ M N O N VÀ T I Ể U H Ọ C

“NHẬP KHẨU” GIÁO DỤC NHIỀU TRƯỜNG MẦM NON, TIỂU HỌC ĐANG ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP GIÁO DỤC CỦA NƯỚC NGOÀI. NGUYÊN NHÂN: CÁC NHÀ ĐẦU TƯ TÌM KIẾM THỬ NGHIỆM CÁC MÔ HÌNH MỚI TRONG GIÁO DỤC. BÍCH TRÂM

ột buổi sáng ở trường mầm non Tuệ Đức, trong lớp học từng nhóm nhỏ học sinh nhí chia tốp thực hiện các nhiệm vụ khác nhau dưới sự quan sát từ xa của các giáo viên. Ở một góc, các bé trai loay hoay thử nghiệm ráp các miếng ghép màu khác nhau vào khuôn hình, ở góc khác, tốp bé gái tỉ mẩn phân chia những hạt theo nhóm màu sắc và cẩn thận xâu chuỗi hạt vào một sợi dây. Đây là một giờ thực hành trong lớp học Montessori – phương pháp giáo dục sử dụng học cụ trực quan nhằm đánh thức khả năng tự học của trẻ từ 0 – 6 tuổi, giúp trẻ kết nối hiệu quả các khái niệm với thực tiễn của nhiều lĩnh vực gắn với cảm quan và thực hành cuộc sống. Montessori hay nhiều phương pháp khác như Steiner, Reggio Emilia… xuất hiện ở Việt Nam trong vài năm trở lại đây nhưng vẫn là các khái niệm lạ lẫm với nhiều phụ huynh. Lý do: đây là các chương trình giáo dục mới được các nhà đầu tư tư nhân đưa về Việt Nam. Dù manh nha thử nghiệm và chưa có kiểm định thống nhất nhưng các chương trình nhập khẩu đang góp phần tạo nên sự đa dạng trong phương pháp giảng dạy, bên cạnh lối giáo dục truyền thống tại Việt Nam.

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

ẢN H : LISITSA / G E T T Y I MAG E S / IS TO CK PH OTO

G I Á O D Ụ C M Ầ M N O N VÀ T I Ể U H Ọ C Khoảng một năm trở lại đây, nhà thực hành giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương nhìn thấy nhiều chương trình giảng dạy quốc tế xuất hiện tại Việt Nam, chủ yếu ở phân khúc mầm non và tiểu học, do rào cản tham gia thấp, chưa chịu nhiều áp lực về quy chuẩn chương trình hay vấn đề thi cử. Faros, công ty tư vấn thực hành giáo dục do bà Uyên Phương sáng lập và là CEO, tập trung vào Việt hóa các mô hình giáo dục cũng như cách vận hành các phương pháp giáo dục khác so với những mô hình hiện nay tại Việt Nam. Theo số liệu của bộ Giáo dục – Đào tạo, tổng số trẻ mầm non đến trường năm học 2018 – 2019 gần 5,5 triệu, trong số đó hơn 4,5 triệu trẻ mẫu giáo. Toàn quốc có hơn 15.600 cơ sở giáo dục mầm non độc lập tư thục được cấp phép. Bước vào năm học mới 2019 – 2020, cả nước có hơn tám triệu học sinh tiểu học. Tiềm năng

soạn với nhiều phương pháp giáo dục quốc tế như học chuyên sâu theo đề án, đa trí thông minh, đa giác quan, tráo thẻ (flash card)… để trẻ tham gia vào nhiều hoạt động, trải nghiệm. Hệ thống mầm non Quốc tế Saigon Academy hiện có bảy cơ sở tại TP.HCM. Trải dài từ bậc mầm non đến trung học với 12 cơ sở tại TP.HCM và Hà Nội, hệ thống trường Pathway (Tuệ Đức) áp dụng triết lý giáo dục do những nhà sáng lập tự phát triển, dựa trên tinh thần Đạo học phương Đông, chú trọng sự phát triển của “ba gốc rễ” là đạo đức, trí tuệ và nghị lực, và cũng kết hợp tinh thần của nhiều phương pháp khác nhau. Theo giám đốc chuyên môn Dương Quang Minh trường Pathway dùng phương pháp dạy học mang tinh thần kiến tạo: không dạy học sinh kết quả cuối cùng mà dạy về con đường đi và để cho học sinh tự tư duy. “Với bậc mầm non thì sự kiến tạo nằm ở phương pháp Montessori. Bậc tiểu học sẽ có các học cụ đi kèm nhưng vẫn cho trẻ có được niềm vui từ sự vui chơi. Riêng học sinh trung học thì kiến tạo qua việc thực hiện dự án,” ông Minh cho biết. Theo bà Uyên Phương, cũng là nhà đầu tư và chủ sở hữu hệ thống ngoại khóa Tomato Children’s Home từ năm 2013, việc chuyển giao bài bản một chương trình giáo dục quốc tế từ các tổ chức uy tín bao gồm ba cấp độ. Giáo án hay chương trình học là mức đơn giản nhất, được bàn giao dưới dạng một cuốn sách hoặc tập tin với mức phí chỉ chừng vài chục triệu đồng. Ở hai cấp độ sâu hơn là đào tạo —DƯƠNG QUANG MINH nhân lực và tác động vào hệ thống vận hành thì đòi hỏi phải đầu tư nhiều đầu tư lớn, độ mở của các chương trình giáo dục quốc tiền bạc và công sức hơn, với mức chi phí có khi lên đến tế cao, và nhu cầu của phụ huynh, đặc biệt là những gia vài tỉ đồng và thời gian đào tạo ít nhất một năm. đình cho con học khối ngoài công lập, tìm kiếm những Đối với các giáo án quốc tế, thử thách lớn nhất nằm trải nghiệm mới cho con, là những nguyên nhân chính ở khâu bản địa hóa. “Việc ‘bê nguyên xi’ chương trình khiến các đơn vị giáo dục ngoài công lập tích cực nhập hay mô hình của một quốc gia tiên tiến về một quốc khẩu các chương trình mới. gia đang phát triển chẳng khác nào đem một chiếc “Không thể bê nguyên xi một phương pháp giáo Mercedes về chạy trên đường công nông. Các trường dục quốc tế vào ứng dụng cho học sinh Việt Nam vì có phải xác định được những chỗ cần phải được tháo sửa nhiều khác biệt về văn hóa, tôn giáo, bối cảnh xã hội,” hoặc cơi nới cho phù hợp,” bà Phương nhận xét. Với bà Mã Mỹ Loan, tổng hiệu trưởng hệ thống trường mức đầu tư khoảng một tỉ đồng để nhập khẩu hơn 10 mầm non Quốc tế Saigon Academy trực thuộc tập giáo án quốc tế (chủ yếu từ Mỹ), sau một thời gian, bà đoàn giáo dục Nguyễn Hoàng cho biết. Do đó, nhiều Phương nhận thấy cần phải điều chỉnh rất nhiều vì trường đã kết hợp nhiều phương pháp, hay tinh thần luôn tồn tại một “độ vênh” giữa chương trình quốc tế và triết lý để tạo ra phương pháp của riêng mình. Saigon việc tiếp nhận của người học trong nước. Academy tích hợp chương trình do trường tự biên Câu chuyện niềm tin là khúc mắc khó tháo gỡ đối

“GIÁO DỤC NẾU ĐƯỢC COI LÀ HÀNG HÓA THÌ SẼ LÀ MỘT MÓN HÀNG RẤT ĐẶC BIỆT. KHI CHÚNG TA MUA MỘT CHIẾC ĐIỆN THOẠI, SỰ TƯƠNG ĐỒNG GIỮA CHẤT LƯỢNG VÀ GIÁ THÀNH RẤT DỄ ƯỚC LƯỢNG NGAY. CÒN VỚI GIÁO DỤC, CHÚNG TA ĐÃ TRẢ TIỀN, ĐÃ DÙNG SẢN PHẨM, NHƯNG PHẢI ĐẾN NHIỀU NĂM SAU MỚI BIẾT ĐƯỢC CHẤT LƯỢNG.”

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

• PHƯƠNG PHÁP MONTESSORI được phát triển

dựa trên nghiên cứu và kinh nghiệm của bác sĩ kiêm nhà giáo dục người Ý Maria Montessori (1870 – 1952) giúp trẻ phát triển về mặt thể chất, nhận thức, cảm xúc và kỹ năng xã hội. Montessori xem trẻ em là một chủ thể có sẵn ham muốn được hiểu biết và có khả năng học hỏi ngay từ đầu trong một môi trường giáo dục. Tinh thần của Montessori là thay vì được hướng dẫn trực tiếp, người học sẽ tiếp thu kiến thức hoặc ý tưởng nhờ tiếp xúc với các giáo cụ hoặc đồ chơi… thường được làm từ vật liệu tự nhiên và có tính thẩm mỹ cao; Không gian học được đầu tư kỹ lưỡng, giáo cụ hoặc đồ chơi được sắp xếp theo chủ đề, có kích thước phù hợp và trong tầm với của học sinh; Giáo viên được đào tạo theo phương pháp Montessori sẽ quan sát để nhận ra các đặc điểm, xu hướng và tố chất bẩm sinh của từng cá nhân.

• PHƯƠNG PHÁP STEINER (HAY WALDORF)

dựa trên triết lý giáo dục của nhà giáo dục – triết gia người Áo Rudolf Steiner (1861 – 1925). Phương pháp này hướng đến phát triển tích hợp và toàn diện về khả năng trí tuệ, nghệ thuật lẫn kỹ năng thực hành, đặt trọng tâm trau dồi trí tưởng tượng và sáng tạo của người học. Theo đó, giáo viên và nhà trường có tính tự chủ cao trong việc quyết định nội dung chương trình học cũng như phương pháp giảng dạy.

• PHƯƠNG PHÁP REGGIO EMILIA bắt nguồn từ ý

tưởng của nhà giáo dục người Ý Loris Malaguzzi và các phụ huynh ở những ngôi làng xung quanh thành phố Reggio Emilia (Ý), được phát triển từ sau Thế chiến thứ hai. Thiên về khai phá khả năng nghệ thuật (hội họa, kịch nghệ, điêu khắc…) của người học, cốt lõi của triết lý Reggio Emilia là giả định trẻ em sở hữu sẵn “100 ngôn ngữ” để biểu đạt ý tưởng và hướng đến việc dạy trẻ cách sử dụng các ngôn ngữ đó trong cuộc sống hằng ngày. Tập trung vào trẻ ở độ tuổi mầm non và tiểu học, phương pháp này nhấn mạnh sự kiến tạo và lấy người học làm trung tâm, chú trọng sự tự tìm hiểu của người học trong các mối quan hệ với cộng đồng.

với các nhà làm giáo dục Việt Nam, đặc biệt ở phân khúc mầm non. “Làm giáo dục mầm non vô cùng thử thách. Không giống như ở bậc đại học, cha mẹ thường đặt kỳ vọng vào sinh viên, phụ huynh trẻ mầm non lại đặt nhiều kỳ vọng vào giáo viên,” thạc sĩ Nguyễn Hoàng Chiêu Anh, giảng viên về giáo dục khai phóng ở ĐH Hoa Sen, chuyên gia tư vấn và đào tạo cho các trường mầm non nói. Do đó, khi đánh giá chất lượng của một trường học, phụ huynh có xu hướng cần sự bảo chứng của các chương trình giáo dục quốc tế. Nhiều trường vì thế đối phó bằng cách đề tên của một chương trình quốc tế lên bảng hiệu để phụ huynh an tâm và phần nào giúp nâng cao hiệu quả tuyển sinh. Theo bà Phương, phụ huynh nên nhìn vào những điều thực chất như triết lý giáo dục của trường, thể hiện qua hành động cụ thể, cách ứng xử của nhân viên, giáo viên ở mỗi trường học để đánh giá. Là người tìm hiểu nhiều phương pháp giáo dục, bà Phương nhận thấy các trường ở châu Âu không áp dụng theo phương pháp Steiner, Montessori hay Reggio, mà vận hành theo triết lý giáo dục của riêng mình. Việc du nhập các chương trình giáo dục quốc tế vào Việt Nam được các nhà đầu tư giáo dục miêu tả như ở làn sóng thứ nhất trong bối cảnh Việt Nam đang tăng cường vốn tư nhân đầu tư vào giáo dục. Tuy nhiên, chưa có nhiều nhân sự có chuyên môn đủ khả năng xây dựng và vận hành một hệ thống giáo dục bài bản, nên cách triển khai dừng lại ở mức áp dụng sao cho thật giống công thức có sẵn. Do phải mua giấy phép sử dụng hoặc nhượng quyền, các trường phải thu học phí cao, nên người học chủ yếu thuộc gia đình trung lưu. “Tôi mong chờ làn sóng thứ hai,” bà Phương nói. “Khi người Việt đã có những sáng tạo và đúc kết riêng trong việc đổi mới chương trình giáo dục thì sẽ chạm đến nhiều phân khúc khách hàng hơn, tiến đến bình đẳng hóa trong giáo dục. Khi đó, chúng ta sẽ không còn phải phụ thuộc vào các chương trình quốc tế nữa.” Sau một buổi nói chuyện về phương pháp giáo dục Montessori với khoảng trăm phụ huynh tại một khu bất động sản rộng 3.000m² ở ngoại ô quận 9 (TP.HCM), ông Minh cho biết đây là tài sản của một cá nhân đóng góp cho công tác giáo dục mà không lấy tiền thuê. Dự kiến đến cuối năm 2019, khu bất động sản rợp bóng cây này sẽ trở thành ngôi trường xanh cho trẻ mầm non, một phiên bản nâng cao của Tuệ Đức với mô hình “cha mẹ đồng hành.” Trường dự kiến sẽ chỉ nhận một số lượng trẻ hạn chế và yêu cầu các bậc cha mẹ phải tham gia những khóa học dành cho phụ huynh. Cách làm này xuất phát từ quan điểm của những người tham gia đầu tư, rằng trẻ nhỏ không chỉ chịu ảnh hưởng từ nhà trường mà từ cả một hệ sinh thái xung quanh như gia đình và cộng đồng.

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

ẢN H : LISITSA / G E T T Y I MAG E S / IS TO CK PH OTO

CÁC CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC MẦM NON NHẬP KHẨU PHỔ BIẾN TẠI VIỆT NAM

P H ƯƠ NG P H Á P HỌ C TẬ P

STEM

Ở TRƯỜNG HỌC PHƯƠNG PHÁP HỌC TẬP MỚI STEM KẾT HỢP KIẾN THỨC NHIỀU MÔN HỌC, LÝ THUYẾT VÀ THỰC HÀNH MANG ĐẾN NHIỀU TRẢI NGHIỆM THÚ VỊ CHO HỌC SINH.

ẢNH : CO U RT ESY O F B V I S H C M

MINH THIÊN

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

CẤU TẠO NGUYÊN TỬ LÀ MỘT KHÁI NIỆM phức tạp,

trừu tượng với đa số học sinh cấp 2. Nhưng tại trường Trung học cơ sở Lê Quý Đôn (quận 3, TP.HCM), học sinh lớp 6 được hiểu khái niệm này qua mô hình trực quan với tiết học theo chủ đề “nguyên tử – hành trình xuyên thời gian.” Đầu tiên, học sinh xem trên máy tính bảng về chuyển động của hệ mặt trời với các hành tinh quay quanh tương tự vận hành của nguyên tử gồm các electron quay quanh hạt nhân. Sau đó, học sinh được xem một bộ phim 3D về cấu tạo nguyên tử, thậm chí có thể chạm tay và xoay các chiều của nguyên tử. Cuối cùng, bước thực hành các em dùng bộ dụng cụ với khoan, đèn LED, dây và nguồn điện dưới sự hướng dẫn của giáo viên tạo ra một mô hình mô phỏng cấu tạo nguyên tử. Hai năm qua, học sinh trường Lê Quý Đôn đã quen với các buổi học theo định hướng STEM, phương pháp dạy học liên môn của khoa học (Science), công nghệ (Technology), kỹ thuật (Engineering) và toán học (Mathematics). Theo đó, những lý thuyết khô khan sẽ được minh họa bằng các ví dụ thực tế trở nên dễ nắm bắt. Đồng thời việc tham gia các hoạt động thực hành sau đó mang đến trải nghiệm mới truyền cảm hứng học tập, giúp nâng cao khả năng sáng tạo, tư duy logic, phát triển kỹ năng mềm và định hướng nghề nghiệp yêu thích cho học sinh. Lê Quý Đôn là trường trung học thuộc nhóm dẫn đầu khối các trường trung học cơ sở công lập trên địa bàn TP.HCM. Trường hiện có phòng thực hành STEM có vốn đầu tư khoảng 500 triệu đồng, ngoài ra, trường đầu tư hàng chục kính thực tế ảo VR giúp học sinh tiếp cận công nghệ và kiến thức dễ hơn. Không chỉ các trường tên tuổi như Lê Quý Đôn, một số trường nông thôn cũng đang áp dụng STEM

pHọc sinh trường

BIS và BVIS, thành vào các nội dung môn học. Tháng viên của tổ chức 4.2019, tại huyện Thanh Chương, giáo dục quốc tế tỉnh Nghệ An, diễn ra cuộc thi robot Nord Anglia được “Xô Viết Thanh Chương” với 32 đội tham gia các sự kiện STEM quy mô chơi từ các trường phổ thông vận khu vực. dụng kiến thức toán học, vật lý, lịch sử, kỹ năng lập trình điều khiển robot để tái hiện cuộc nổi dậy Xô Viết Nghệ Tĩnh vào năm 1930. Đây là cuộc thi robot lần thứ hai diễn ra ở một huyện miền núi hẻo lánh chỉ sau hai năm các cán bộ giáo dục và đào tạo của huyện này lần đầu tiên tiếp cận STEM. “Năm 2017, lần đầu chúng tôi nhìn thấy robot, máy in 3D, máy khắc laser và được biết về quy trình kéo thả,” ông Đặng Văn Hóa, trưởng phòng Giáo dục - Đào tạo huyện Thanh Chương kể. Một buổi học STEM gồm kiến thức liên môn tích hợp và kỹ năng sử dụng các công cụ, do đó với giáo viên cần đầu tư, chuẩn bị bài giảng nhiều hơn. Cô Lê Thị Ngọc Thúy, giáo viên môn hóa học trường THCS Lê Quý Đôn so sánh việc đầu tư này ước tính gấp hai lần kiến thức và ba lần thực hành so với một tiết học lý thuyết thông thường trước đây. Ngoài ra, mỗi tiết học cần ít nhất ba giáo viên hướng dẫn. “Chương trình của giáo viên thay đổi trực quan, sinh động, nên thầy cô phải nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và trình độ sử dụng công nghệ,” tiến sĩ Phạm Đăng Khoa, hiệu trưởng trường trung học cơ sở Lê Quý Đôn nói với Forbes Việt Nam. Em La Minh Thành, lớp 7 trường Lê Quý Đôn, chia sẻ, cách học này giúp em dễ tiếp thu bài học hơn. Thành kể, việc em áp dụng kiến thức vật lý về dòng chảy của nước, kiến thức sinh học về phân bón, quang hợp để chăm sóc cây từ đó tự tay tạo một mô hình thủy canh giúp em nhớ kiến thức lâu hơn. Hoặc

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

S T E M Ở T RƯỜ NG HỌ C trường quốc tế và dân lập tư thực do điều kiện về trang thiết bị, bài giảng và đội ngũ giáo viên. Đơn cử, trong hệ thống của tổ chức giáo dục Nord Anglia (gồm bốn trường quốc tế BIS TP.HCM, BIS Hà Nội, BVIS TP.HCM và BVIS Hà Nội) nhờ hợp tác với viện Công nghệ Massachusetts (MIT) nên thừa hưởng chương trình học tập tích hợp STEM được thiết kế bởi trường đại học của Mỹ. Các thử thách STEM được thiết kế và phát triển hằng năm bởi Nord Anglia và viện MIT tập trung vào các chủ đề thời sự như không gian, công nghệ nano, xây dựng thành phố tương lai. Bên cạnh đó, hằng năm, học sinh bốn trường thành viên của Nord Anglia còn được tham gia các sự kiện STEM quy mô khu vực. “Các em được học hỏi trực tiếp từ các nhà nghiên cứu, nhà khoa học và chuyên gia trong nhiều lĩnh vực tại MIT, đồng thời tìm hiểu về phương pháp giải quyết vấn đề thực tiễn trong chương trình học được cá nhân hóa theo khả năng và nhu cầu của mỗi em, bảo đảm học sinh sẽ luôn được tiếp cận kiến thức mới nhất cũng như công nghệ hiện đại nhất để nâng cao hiểu biết,” ông Shaun William, giám đốc điều hành hệ thống Nord Anglia khu vực Đông Nam Á và Trung Đông chia sẻ. Theo thầy Phạm Đăng Khoa, để STEM có thể triển khai được đòi hỏi yếu tố đầu tiên là sự quan tâm của ban giám hiệu nhà trường, sau đó là đam mê và năng lực triển khai của đội ngũ giáo viên và cuối cùng là kinh phí. Ở các trường địa phương, STEM hầu hết do tỉnh hỗ trợ kinh phí trong những năm đầu hoạt động, những năm sau, phụ huynh sẽ tham gia đóng góp duy trì. Năm học 2017 – 2018, bộ Giáo dục và Đào tạo thí điểm phương thức giáo dục mới về STEM tại chín trường phổ thông trong cả nước. Năm học 2018 – 2019, chương trình STEM học theo chủ đề tích hợp, liên môn; hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học kỹ thuật; tham gia các cuộc thi như câu lạc bộ STEM tái chế, STEM khoa học vui, tự động hóa (lập trình, robot…). Hiện tại, STEM tại các trường Việt Nam hầu hết vẫn là chương trình ngoại khóa. Trong chương trình mới của bộ Giáo dục và Đào tạo dự kiến thực hiện từ năm 2020, quy định các trường sẽ có môn Trải nghiệm sáng tạo Trên xuống: Phòng học STEM của trường THCS Lê Quý Đôn (TP.HCM); Mô hình gồm 3 tiết/tuần. thủy canh do học sinh áp dụng kiến thức liên môn sinh học, vật lý... để tạo ra.

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Ả NH: CO URTE SY O F L E Q U Y D O N

những kiến thức phức tạp cũng trở nên dễ hiểu hơn như khi học về thấu kính, các thầy cô sẽ dạy học trò lớp 9 tạo ra một thấu kính nước bằng túi nilon, tìm cách cho ánh sáng hội tụ đúng tiêu cự đốt cháy lá khô khiến học sinh hào hứng hơn so với cách dạy lý thuyết một chiều khô khan. Ông Đặng Văn Hóa nhận xét điều kiện kinh tế xã hội các trường tỉnh thường kém hơn thành phố. Ngoài ra, mức độ tiếp cận, hiểu biết của giáo viên, phụ huynh nông thôn về STEM ở tỉnh thấp hơn nên đầu tư mua sắm trang thiết bị cho phòng thực hành STEM không thể bằng. Tuy nhiên, học sinh ở nông thôn có lợi thế về quỹ thời gian rãnh nhiều hơn học sinh thành phố nên cơ hội thực hành STEM cũng nhiều. Ngoài ra, chủ đề STEM tại các trường ở tỉnh cũng được điều chỉnh phù hợp và dễ hiểu theo điều kiện đời sống xung quanh. STEM được triển khai có vẻ bài bản nhất tại các

THE WALL

CHIẾC TV LED LỚN NHẤT, MẠNH MẼ NHẤT TỪ SAMSUNG

The Wall là TV LED lớn nhất, mạnh mẽ và thông minh nhất từ Samsung. Những trải nghiệm thị giác tuyệt vời mà The Wall đem lại có thể được xem là độc nhất vô nhị, xứng đáng với giá trị của chiếc tivi này.

Sự tiến hóa các loại màn hình

Với vị thế là tập đoàn công nghệ hàng đầu, Samsung đã sớm song hành và tạo ra nhiều cột mốc đáng nhớ trong lịch sử phát triển của ngành công nghiệp màn hình. Đó là sự ra đời của màn hình TFT-LCD đầu tiên của thế giới vào năm 1997, màn hình cảm ứng màu ToC đầu tiên vào năm 2003, màn hình cong đầu tiên vào năm 2014... Đến nay, khi các loại màn hình đã đạt đến trạng thái gần như không viền, kích cỡ cũng ngày một lớn hơn, câu hỏi đặt ra là phải làm gì tiếp theo. Samsung đã trả lời câu hỏi đó bằng công nghệ LED, giúp mở rộng đến không giới hạn tiềm năng của các loại màn hình bằng cách lắp ghép chúng với nhau, tạo nên các màn hình khổng lồ theo ý đồ của người sử dụng.

“Mảnh ghép” của tương lai

The Wall sử dụng thiết kế dạng mô-đun gồm 16 cabinet được ghép với nhau, trong đó mỗi cabinet lại gồm 12 mô-đun. Nhờ thiết kế này, The Wall có thể sở hữu kích thước lên đến 146 inch cùng độ phân giải 4K. Người dùng có thể tùy biến, lắp ghép các cabinet theo bất cứ hình dạng nào mà không bị giới hạn theo hình dáng của tivi thông thường. Xét về chất lượng hình ảnh, The Wall gây ấn tượng mạnh bởi bề mặt chống chói cùng công nghệ Ultra Chroma cho màu sắc chân thực, có độ tinh khiết cao. Khả năng tắt mở độc lập các bóng LED giúp tạo ra độ tương phản màu theo từng cảnh quay, hiển thị màu đen sâu với công nghệ Black Seal. Đồng thời, trí tuệ nhân tạo AI cũng tự động nâng cấp chất lượng hiển thị lên độ phân giải tối ưu.

Điểm nhấn cho không gian sống đẳng cấp

Trải nghiệm xem phim tuyệt đỉnh hơn bất cứ rạp phim tại nhà nào sẽ khiến bạn luôn tự hào khi giới thiệu The Wall với bạn bè. Không gian hiển thị choáng ngợp như xóa đi ranh giới

của các bức tường, mở ra “cánh cửa” khám phá thế giới sống động của âm thanh và màu sắc. Đặc biệt, lối thiết kế tinh xảo, không viền màn hình, không khoảng hở với tường biến The Wall trở thành điểm nhấn tôn vinh đẳng cấp của người dùng. Ngôn ngữ thiết kế tối giản của màn hình này phù hợp với mọi phong cách kiến trúc, hoàn hảo cho cả không gian sống riêng lẫn các văn phòng làm việc hiện đại. Đối với những khách hàng đầu tiên của The Wall tại Việt Nam, Samsung đang áp dụng một chương trình ưu đãi đặc biệt. Theo đó, khách hàng sẽ chỉ phải chi trả 7,699 tỉ đồng cho sản phẩm The Wall 146 inch thay vì giá bán lẻ 14,526 tỉ đồng. Đặc biệt, khách hàng sẽ còn được nhận bộ quà tặng giá trị gồm TV QLED 82 inch (độ phân giải 8K), điện thoại Galaxy S10+, loa thanh HW-Q90R. Thời gian khuyến mãi kéo dài từ 12/7 đến 12/11/2019.

DU HỌ C N ƯỚ C NG OÀ I

BƯỚC ĐỆM TƯƠNG LAI

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

ĐỘ TUỔI DU HỌC SINH NGÀY CÀNG TRẺ, MỘT SỐ GIA ĐÌNH SẴN SÀNG TRẢ MỨC HỌC PHÍ TRÊN 60 NGÀN ĐÔ LA MỸ MỖI NĂM CHO CON HỌC TRƯỜNG NỘI TRÚ ĐỂ CHUẨN BỊ CHO VIỆC HỌC TIẾP LÊN ĐẠI HỌC. CƯỜNG NGHIÊM

lứa đang nghỉ ngơi, Trần Thị Trúc Thư, học sinh lớp 10 trường phổ thông Tây Úc (TP.HCM) xếp vali, chuẩn bị hành trang du học. Đích đến của học sinh 15 tuổi này là trường trung học nội trú The Village, bang Texas (Mỹ). “Tôi lo đến không ngủ được vì sợ con gái không thích nghi được với văn hóa và cuộc sống bên Mỹ,” chị Trần Thùy Linh, mẹ của Trúc Thư kể. Tuy nhiên, sau đó, chị an tâm phần nào vì mỗi ngày con gái đều gọi điện thoại và bước đầu hòa nhập được với môi trường mới. Lên kế hoạch cho con đi học trung học tại Mỹ từ năm lớp 8, tuy nhiên ngoài việc chuẩn bị tài chính cho mức học phí 70 ngàn đô la Mỹ/năm, chị Linh vẫn muốn con cứng cáp hơn trước khi đi du học. Thư nằm trong số 200 học sinh trung học đi du học mỗi năm qua trung tâm ILA. Ngoài Mỹ, những quốc gia được đa số phụ huynh Việt Nam lựa chọn cho con đi du học còn có Úc, Canada, Anh, New Zealand. “Thông thường hết lớp 10 các gia đình cho con đi du học, vì không thể trễ hơn được do hai năm cuối trung học chương trình rất nặng, và phụ huynh không thoải mái khi xa con. Hiện nay hết lớp 8 nhiều gia đình đã cho con du học,” bà Nguyễn Đoan Thục, trưởng trung tâm tư vấn du học ILA Việt Nam cho biết. Lý do, theo bà Thục, học sinh học trường nội trú ở Mỹ được học chương trình tú tài quốc tế và có thể xây dựng mối quan hệ đa dạng với bạn bè vì các trường này kết nối với hệ thống học sinh toàn cầu, đồng thời chú trọng đến đầu ra để học sinh đạt được mục tiêu cao khi vào đại học.

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

Ả NH : CO U RT ESY O F I V Y P R E P

GIỮA MÙA HÈ 2019, TRONG KHI CÁC BẠN CÙNG trang

DU HỌ C N ƯỚ C NG OÀ I

Du học đang trở thành nhu cầu của nhiều gia đình Việt Nam. Theo báo cáo của ngân hàng Thế giới, Việt Nam có khoảng 13% dân số thuộc tầng lớp trung lưu theo chuẩn thế giới. Còn Nielsen ước tính mỗi năm có khoảng 1,5 triệu người Việt gia nhập tầng lớp trung lưu. Tầng lớp này sẽ tăng lên 44 triệu người vào năm 2020. Theo ước tính của bộ Giáo dục và Đào tạo, mỗi năm Việt Nam có hơn 110 ngàn học sinh đi du học với tổng mức chi tiêu hơn ba tỉ đô la Mỹ. Theo số liệu từ viện Giáo dục Quốc tế (IIE), trong số gần 25 ngàn du học sinh Việt Nam đang theo học tại Mỹ, có hơn 69% theo học đại học, 13% theo học bậc trung học. Tính ra, sinh viên Việt Nam đóng góp 881 triệu đô la cho nền kinh tế Mỹ. “Mong muốn phát triển về ngôn ngữ, làm quen với cách học tập của nước sở tại nhằm tiếp cận giáo dục đại học gần hơn là lý do các gia đình lựa chọn cho đi học sớm,” bà Thục phân tích. “Độ tuổi tốt nhất cho học sinh đi du học là bắt đầu vào lớp 10, để có một năm chuẩn bị tốt cho hai năm học cuối trước khi bước vào đại học,” bà Lê Đoàn Bảo Thi, giám đốc tuyển sinh của Education Fỉrst Academy (EF) Việt Nam nhận xét. Thành lập từ năm 1965 tại Thuỵ Điển, hiện EF có mặt tại 116 quốc gia với 500 điểm trường và văn phòng đại diện, cung cấp dịch vụ du học trung học nội trú, du học hè, dự bị đại

học, đại học và sau đại học. Giống với mô hình của các tổ chức giáo dục như Cats Academy, Study Group, Into, Kaplan, EF thiết kế chương trình học, mở trường và tự quản lý. Ở Việt Nam, EF có trung tâm tuyển sinh trực tiếp trong khi các tổ chức khác chủ yếu liên kết với các đại lý giáo dục để tuyển sinh.

VỚI CHƯƠNG TRÌNH TRUNG HỌC nội trú, EF Việt Nam tuyển sinh cho ba điểm trường tại New York, Mỹ, Oxford và Torbay (Anh). Với chi phí trung bình 50 ngàn đô la Mỹ mỗi năm, EF Việt Nam tuyển sinh được 110 học sinh trong năm 2018. “Khi khách hàng tìm đến EF, đầu tiên chúng tôi kiểm tra về học vấn, gồm trình độ tiếng Anh, bảng điểm hai năm gần nhất. Sau đó, chúng tôi sẽ tư vấn nên theo học chương trình nào phù hợp nhất,” bà Thi cho biết. “Để đi du học thì ngoài vấn đề tiếng Anh và tài chính, học sinh còn phải chuẩn bị về năng lực học thuật và khả năng sống tự lập,” Nguyễn Trung Hiếu, giám đốc phía Nam của IvyPrep Education cho biết. Cựu học sinh trường Hà Nội – Amsterdam từng du học 5 năm tại đại học Bates, Mỹ cho biết nhiều học sinh phải bỏ dở chương trình học vì sốc văn hóa do rào cản ngôn ngữ, không quen tư duy phản biện, khác biệt về lịch sử và văn hóa nên không thể cùng nói chuyện, và tâm lý chưa được chuẩn bị cho một cuộc sống đơn độc. Hiếu chỉ ra ba mô hình trung học khi du học là nội trú, bán trú tư thục và bán trú dành cho trường công. Mặc dù học nội trú có chi phí cao nhất, nhưng phụ huynh và học sinh không phải lo lắng với việc chọn chủ nhà như học bán trú. “Trung học nội trú vốn là môi trường giả lập đại học nên giống nhau về mặt giảng dạy và sẽ dễ hòa nhập hơn,” Hiếu nói. Một trường trung học tốt, theo Hiếu, dựa vào các

13%

DÂN SỐ VIỆT NAM THUỘC TẦNG LỚP TRUNG LƯU THEO CHUẨN THẾ GIỚI (THEO BÁO CÁO CỦA NGÂN HÀNG THẾ GIỚI). CÒN NIELSEN ƯỚC TÍNH MỖI NĂM CÓ KHOẢNG 1,5 TRIỆU NGƯỜI VIỆT GIA NHẬP TẦNG LỚP TRUNG LƯU, VÀ VIỆT NAM SẼ ĐẠT 44 TRIỆU NGƯỜI THUỘC TẦNG LỚP NÀY VÀO NĂM 2020. 58

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Ả NH: COU RT E SY OF I V Y P R E P

Một lớp dạy kỹ năng chuẩn bị cho du học của IvyPrep Education.

tiêu chí cơ sở vật chất (phòng thí nghiệm, thư viện), đội ngũ giảng viên, số lượng học sinh trên mỗi giáo viên, chương trình giảng dạy và danh tiếng của trường (theo danh sách tốp 50 trường nội trú danh tiếng của Mỹ). “Hầu như học sinh nào khi đi du học cũng trải qua giai đoạn tâm lý đầu tiên là rất vui, muốn khám phá môi trường mới, sau đó đến giai đoạn bị sốc vì không giao tiếp được, không hiểu bài giảng, tuy nhiên nếu vượt qua được thì sẽ hòa nhập rất tốt,” bà Thục nói về kinh nghiệm 18 năm làm tư vấn du học. Ngoài vấn đề sốc văn hóa và rào cản ngôn ngữ, Nguyễn Trung Hiếu cho rằng học sinh Việt Nam còn thiếu tính chủ động, các kỹ năng mềm, tư duy phản biện để nhìn vấn đề theo nhiều góc độ khác nhau. Vì vậy để chuẩn bị cho học sinh đi một quãng đường dài, ngoài hành trang ngôn ngữ, khả năng học thuật, các trung tâm như ILA hay IvyPrep còn có những lớp dạy thêm về kỹ năng làm bài kiểm tra đánh giá năng lực SSAT, kỹ năng chuẩn hoá, các kỹ năng mềm như giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, định hướng nghề nghiệp. Mặc dù chưa triển khai dịch vụ du học ở nhóm

trường hàng đầu, nhưng với kinh nghiệm từng tư vấn cho những gia đình có nhu cầu, bà Thục cho biết điểm trung bình các môn của học sinh phải từ 9.0 trở lên mới được chấp nhận, ngoài ra điểm SSAT, TOEFL phải cao. Sau đó học sinh phải làm bài luận cá nhân thuyết phục lý do nhà trường nên chọn mình, học sinh có thể đóng góp gì được cho nhà trường. Ngoài ra cha mẹ cũng phải viết bài luận để thuyết phục nhà trường nhận con mình. “Những trường này chỉ nhận 10 – 15% học sinh quốc tế với mức học phí trung bình 70 ngàn đô la Mỹ mỗi năm,” bà Thục nói. “Những phụ huynh tìm hiểu cho con đi du học từ trung học đều là những người muốn đầu tư vào giáo dục một cách nghiêm túc, vì đây là một quãng đường dài 5 – 7 năm, một số người muốn con tìm cơ hội làm việc và định cư ở nước ngoài, một số gia đình có điều kiện kinh tế tốt rồi thì họ không cần,” bà Lê Đoàn Bảo Thi phân tích. Như trường hợp của chị Thuỳ Linh, ngoài việc mong muốn con gái thụ hưởng một nền giáo dục khác biệt, chị Linh còn muốn Thư quay về Việt Nam sau khi học xong để trông coi công việc kinh doanh của gia đình.

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

HOM E SCHOOLI NG

HỌC TẠI GIA KHUYẾN KHÍCH TRẺ PHÁT HUY TỐI ĐA CÁC TỐ CHẤT BẢN THÂN VÀ TIẾP CẬN SỚM VỚI CÁC NỀN GIÁO DỤC HIỆN ĐẠI, MỘT SỐ PHỤ HUYNH CHO CON HỌC TẠI GIA (HOMESCHOOLING) NHƯ MỘT CÁCH BỔ TRỢ CHO GIÁO DỤC CHÍNH KHÓA. MINH THIÊN

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

XEN KẼ GIỮA NHỮNG HOẠT ĐỘNG CÁ NHÂN, một

ngày bình thường, thời gian “học tập” của bộ đôi Nguyễn Xuân Anh và Nguyễn Thủy Anh bắt đầu từ 7 giờ 30 kéo dài đến 21 giờ 30. Theo lịch trình, 7 giờ 30 sáng, hai chị em sinh đôi bước qua cổng một trường công lập tại Hà Nội. 16 giờ 30 chiều, hai bạn nhỏ về nhà, cùng chơi thể thao hoặc học đàn, ăn tối, vệ sinh cá nhân và có thể có quãng thời gian giải trí ngắn như xem phim hoạt hình. Khoảng 20 giờ, hai chị em ngồi vào bàn bắt đầu học môn ngôn ngữ theo chương trình học tại nhà bán phần của Abeka (Mỹ). Cả hai đọc một truyện bằng tiếng Anh, sau đó viết tiếp phần sau của câu chuyện theo trí tưởng tượng dưới sự giám sát của chị Đỗ Thanh Thủy, giám đốc pháp lý của tập đoàn TH. Hai em được thoải mái thể hiện cảm hứng và trí tưởng tượng, bài viết sẽ được gửi cho một giáo viên nước ngoài sửa chữa. Sau đó, Xuân Anh và Thủy Anh học phát âm bằng cách đọc to theo giọng đọc hướng dẫn của giáo viên ghi âm. Cuối cùng, hai bạn nhỏ đọc một câu chuyện bằng tiếng Anh và nêu những cảm nhận riêng. Khoảng 21 giờ 30, Xuân Anh và Thủy Anh rời bàn học để chuẩn bị đi ngủ. Hai chị em Xuân Anh và Thùy Anh nằm trong số hàng trăm, hay thậm chí hàng ngàn học sinh Việt Nam đang được những phụ huynh có đầu óc cởi mở như chị Thủy cho học tại nhà. Phương pháp học tập này gần đây được nhiều phụ huynh tại Việt

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

Ả N H : P R I M AG E FAC TO R Y/G E T T Y I M AG E S / I S TO C K P H OTO

Học tại nhà (homeschooling) là cách tiếp cận bổ sung mới trong giáo dục ở Việt Nam

HOM E SCHOOLI NG

Nam áp dụng nhằm phát tiêu du học, học tại nhà là triển tối ưu năng lực của con mô hình phù hợp với những em hoặc bổ sung kiến thức học sinh có năng lực mà giáo ngoài chương trình giáo dục đại chúng khó có thể dục chính khóa tại trường. nuôi dưỡng và phát huy hết Homeschooling hay có cách các phẩm chất. Anh Nguyễn gọi khác là home education Trung Hiếu, giám đốc học chỉ việc giáo dục tại gia, cho thuật khu vực phía Nam trẻ em học tập tại nhà hoặc IvyPrep Education, đơn tại các môi trường khác mà vị tư vấn giáo dục cho trẻ không phải trường học, giáo trước khi du học nhận xét: viên hướng dẫn có thể là cha “Học tại nhà sẽ phù hợp với mẹ, hoặc gia sư hay giáo viên những trẻ có khả năng thiên trực tuyến. bẩm và đam mê phát triển cá Khác với gia sư truyền nhân mạnh”. Anh em Đặng Thế Anh và Đặng Thái thống mang tính bổ trợ, giúp Trong cộng đồng các phụ Anh sau khi học tại nhà đã theo học các học sinh trau dồi một môn huynh cho học tại nhà, gia trường trung học tại Anh Quốc. học ở nhà, khái niệm “học đình anh Đặng Quốc Anh tại nhà” mang tính tiếp cận (TP.HCM) là trường hợp chủ động và có mục tiêu rõ đáng chú ý. Cựu giảng viên ràng hơn. Việc học tại nhà tại Việt Nam đang diễn học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông chia sẻ ra dưới hai hình thức. Hình thức thứ nhất, học sinh hai con trai có khả năng tự học và đam mê tìm hiểu học tại nhà toàn phần, các phụ huynh cho con học những vấn đề mới mẻ ngoài các kiến thức phổ biến chương trình nước ngoài từ xa mà không theo học ở nhà trường. Cậu cả thích tìm hiểu về văn chương chương trình giáo dục của Việt Nam. Hình thức thứ Anh, cậu thứ hai đam mê đọc sách tìm hiểu kiến hai là học tại nhà bán phần, nghĩa là ngoài chương thức chuyên sâu. Nhận thấy “uổng phí nếu cho con trình nước ngoài, người học đồng thời học chương học ở trường,” anh Quốc Anh quyết định cho con tự trình giáo dục của Việt Nam. học ở nhà, lựa chọn kiến thức và chương trình phù Học tại nhà toàn phần thường được áp dụng cho hợp dưới sự hỗ trợ của phụ huynh. Năm 2017, Đặng học sinh giai đoạn cuối cấp hai hoặc cấp ba, giai Nhật Anh, con trai đầu, được học tại nhà năm lớp 10 đoạn cần sự tập trung vào việc học và thi để có thể theo một chương trình trực tuyến của Anh Quốc, sau vào học tại các trường ở nước ngoài. Học tại nhà bán đó thi đậu vào lớp 11 một trường học tại xứ sở sương phần hiện nay thường dành cho học sinh bậc tiểu mù. Con thứ hai, Đặng Thái Anh, theo gương anh học, bố mẹ muốn con làm quen dần với mô hình học trai xin được tự học ở nhà. Năm 13 tuổi, Thái Anh tại nhà nhưng không muốn đặt nặng áp lực thi cử. lập kỷ lục học sinh nhỏ tuổi nhất Việt Nam đạt số Ở hình thức thứ hai, phổ biến hơn, học sinh sẽ được điểm thi đạt IELTS 8,5 điểm. Năm ngoái, theo chân chọn một số môn học, thông thường là các môn như anh, Thái Anh thi đậu vào một trường trung học tiếng Anh, các môn về kỹ năng, xã hội. tại Anh Quốc và hiện nằm trong nhóm các học sinh năng khiếu tại đây. Anh Quốc Anh cho biết trong khi thời gian theo học trường công ở Việt Nam, cậu em chỉ đạt học lực trung bình. Học tại nhà ngày càng được nhiều phụ huynh Việt Nam quan tâm. Tuy nhiên, theo anh Nguyễn Trung Hiếu, phần đông phụ huynh lựa chọn học tại nhà cho con xuất phát từ việc mất niềm tin vào cả trường công SAU THỜI GIAN CHO CON THEO HỌC TẠI NHÀ bán và tư thục tại Việt Nam nhưng chưa có khả năng tài phần, bố mẹ sẽ quan sát, nếu con có thể theo được chính cho con theo học ở các trường học quốc tế hoàn thì dần chuyển sang học tại nhà toàn phần. Nếu con toàn. Sự phát triển của công nghệ thông tin giúp phụ không thể phát triển họ sẽ cho học sinh quay trở lại huynh và học sinh tiếp cận được chương trình giáo trường lớp truyền thống. Ngoài việc phục vụ mục dục trực tuyến nước ngoài một cách dễ dàng hơn.

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Tuy nhiên, khi cho con học tại nhà, phụ huynh phải đóng vai trò hướng dẫn (coach). Anh Đặng Quốc Anh chia sẻ, một sai lầm mà nhiều phụ huynh dễ mắc phải là sự ngộ nhận. Chẳng hạn có trường hợp vì cưng con nên phụ huynh đem con về nhà dạy. Việc đánh giá “ảo” về năng lực của con, tách con ra khỏi cộng đồng bạn bè, thầy cô vô tình có thể gây tổn hại cho sự phát triển của học sinh. “Học toàn phần ở nhà đòi hỏi đứa trẻ phải thật đặc biệt. Đánh giá ‘ảo’ trong giáo dục là ‘tự sát’,” anh Quốc Anh nói.

TRƯỚC KHI XUÂN ANH VÀ THỦY ANH học tại nhà, năm 2015, chị gái của họ đã theo mô hình học tại nhà toàn phần. Theo lời kể của chị Thủy, sau khi sang Mỹ du lịch, cháu có nhiều cảm hứng muốn tìm hiểu môi trường học tập tại đây. Tin vào đam mê và khả năng tự học của con, gia đình cho con học tại nhà toàn phần. Theo đó, chị mua tài khoản học trực tuyến, được cấp học bạ, sách phục vụ việc học cho học sinh và phụ huynh. Con chị hoàn thành các tín chỉ theo quy định của chương trình. Mỗi ngày, cháu dành 3 – 5 giờ để học tại nhà toàn phần, còn nếu học tại nhà bán phần thời gian rút ngắn đi 1 – 1,5 tiếng/ngày. Sau một năm học tại nhà, con gái đầu chị Thủy đủ điều kiện vào học lớp 11 tại Mỹ. “Học tại nhà phải xây dựng được tính tự

học và ham muốn học tập của con,” chị Thủy cho biết. Điều kiện cần đầu tiên cho việc học tại nhà là quỹ thời gian của phụ huynh. Trường hợp của gia đình chị Thủy, hai vợ chồng phải phân vai nhau để có thể sát sao với việc học của hai con. Ngày thường, sau khi rời công ty, chị Thủy dành hầu hết thời gian buổi tối cho con và cuối tuần theo các con tham gia các buổi học tăng cường mang tính thực tiễn ở môi trường bên ngoài. “Phụ huynh phải thật sự cảm thấy thích thú dành thời gian học và chơi cùng với con,” chị nói. Sự kiên nhẫn và sáng tạo của phụ huynh có vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường học thú vị cho con, đặc biệt là trẻ nhỏ vì con nít không chịu ngồi yên, thích vận động và mau chán. Phụ huynh này cho biết mất khoảng 3 - 6 tháng để rèn tính tự học cho hai con. Anh Quốc Anh đánh giá không phải tiền bạc mà là “thời gian, phương pháp và hiểu biết của phụ huynh” mới là yếu tố quyết định đến hiệu quả học tại nhà. Việc một số phụ huynh vẫn giữ kỳ vọng về thành tích của con, vừa cho con học tại nhà, vừa kỳ vọng con đạt thành tích ở trường chuyên, tham gia đầy đủ các chương trình ngoại khóa ở trường cũng là một nguyên nhân khác khiến việc học tại nhà của con không hiệu quả. Ngoài ra, các điều kiện hỗ trợ cho học tại nhà tại Việt Nam vẫn còn thiếu như yếu tố pháp lý công nhận học tại nhà tại Việt Nam (giúp trẻ có thể thi tú tài và học tiếp lên cao), thiếu giáo viên nước ngoài hiểu về học tại nhà tại Việt Nam, môi trường học tại nhà… khiến con đường học tại nhà không hoàn toàn là con đường “trải hoa hồng” như nhiều phụ huynh nghĩ.

TRÒ CH U YỆN CÙ NG FOR BE S V IỆT NA M

LỰA CHỌN ĐẠI HỌC

MICHAEL HORN, TÁC GIẢ CỦA CUỐN CHOOSING COLLEGE – LỰA CHỌN ĐẠI HỌC CHỈ RA NHỮNG THAY ĐỔI ĐÁNG LƯU Ý TRONG LỰA CHỌN HỌC TẬP BẬC CAO HIỆN NAY.

Ả NH: CO URTE SY O F M I C H A E L H O R N

K H ỔN G LOAN

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM: Cuốn sách mới của ông Choosing College giúp sinh viên và gia đình họ hiểu về “việc” mà sinh viên đang thuê trường thực hiện. Ông có thể chia sẻ thêm về lý thuyết “Những việc cần làm” giúp sinh viên hiểu biết hơn về động lực khi chọn trường đại học của họ? MICHAEL HORN: Lý thuyết “Những việc cần làm” mô tả tiến trình nỗ lực của một cá nhân cần có trong một hoàn cảnh nhất định, bao gồm cả sự thành công của mỗi tình huống. Bằng cách hiểu được “việc cần làm” của một cá nhân, chúng ta có thể hiểu được điều gì khiến cá nhân đó đưa ra những lựa chọn như vậy và từ đó giúp đưa ra những lựa chọn tốt hơn. “Việc cần làm” không chỉ đơn giản là điều đưa một cá nhân tiến về phía trước. Nó bao gồm hàng loạt lý do dẫn đến một hành động nhất định. Nói cách khác, mỗi việc có rất nhiều yếu tố tác động và lý do đằng sau, tạo nên quyết định của mọi người. Một số lý do trong đó là những cân nhắc về mặt chức năng. Ví dụ: nếu tôi có bằng cấp khác, tôi sẽ được tăng lương để chứng minh chi phí tôi bỏ ra là hợp lý. Nhưng chúng ta không phải là robot. Chúng ta thường không làm mọi việc chỉ vì lý do về mặt chức năng, mà thi thoảng chúng ta bị cảm xúc hoặc xã hội tác động. Ví dụ, tất cả bạn bè của tôi đều đi học đại học, vì vậy có lẽ tôi cũng nên làm như vậy. Hoặc, tôi thực sự muốn thử thách mình để xem có làm được không. Xét cho cùng, lựa chọn để được học tập nhiều hơn hoặc học ở đâu rất phức tạp. Đồng tác giả cuốn sách Bob Moesta đã phát triển lý thuyết “Những việc cần làm” cùng giáo sư Clayton Christensen của ĐH Kinh doanh Harvard. Ông đã sử dụng lý thuyết này để xây dựng hơn 3.500 dịch vụ, sản phẩm và doanh nghiệp mới ở hầu hết mọi ngành – không chỉ cho giáo dục, mà còn cho ngành ô tô, hàng tiêu dùng đóng gói, thực phẩm, quốc phòng, phần mềm, dịch vụ tài chính và chăm sóc sức khỏe chiếm hàng tỉ đô la Mỹ mỗi năm. Khi áp dụng lý thuyết này vào việc phân tích lý do

tại sao học sinh chọn trường đại học hay bất kỳ hình thức học nào khác sau khi học xong cấp ba, chúng tôi đã tìm thấy năm “việc cần làm” khác nhau mà chúng tôi có nhắc đến trong cuốn sách mới của chúng tôi Choosing College. FORBES VIỆT NAM: Có xu hướng đáng chú ý nào trong việc lựa chọn trường ĐH trên thế giới, châu Á và các nước mới nổi như Việt Nam không? Điều này sẽ ảnh hưởng gì đến lực lượng lao động trong tương lai và gợi ý những gì cho các bên cung ứng giáo dục, nhà giáo dục và các nhà hoạch định chính sách? MICHAEL HORN: Trong khi chi phí học đại học tăng lên, nhiều công ty yêu cầu nhân viên phải có bằng đại học. Chúng tôi nhận thấy người học có mối quan tâm lớn là họ phải có việc làm sau khi tốt nghiệp. Các thị trường mới nổi như Việt Nam chú trọng phần lớn đến việc giúp người dân thoát nghèo và phát triển kinh tế địa phương. Điều đó tạo ra rất nhiều áp lực mà nhiều trường đại học không muốn, nhưng khó tránh được do họ đã xây dựng những trường học thu học phí cao, mà cha mẹ thì muốn đảm bảo rằng khoản đầu tư cho con mình sẽ phải tạo ra lợi nhuận tốt. Điều thú vị là khi phân tích sâu vào câu hỏi, chúng tôi nhận thấy đó là những yếu tố tác động. Tuy nhiên, chúng tôi cũng thấy rằng những nguyên nhân về xã hội và cảm xúc của mọi người thường có sức nặng hơn những cân nhắc về mặt chức năng. Ví SINH VIÊN dụ, rất nhiều học sinh đến trường chỉ vì đó là ĐI HỌC ĐỂ: điều họ được kỳ vọng 1. Đi học ở trường tốt nhất. phải làm, họ cảm thấy 2. Làm những gì mà người đó là bước đi hợp lý ta mong đợi ở họ. tiếp theo của mình và 3. Tìm ra lối thoát. họ đang làm điều đó 4. Tiến lên phía trước. theo ý muốn của người 5. Phát triển bản thân. khác, dù không thấy hào hứng hay có động lực học hành. Áp lực này không phải là điều bất thường ở các nước châu Á. Nó cũng chứng tỏ rằng đi học vì áp lực không phải là ý hay và kết quả cũng không như ý muốn trong trường hợp học sinh lơ là. Cuối cùng, chúng tôi nhận thấy, hiện nay các lựa chọn thay thế cho việc học đại học đang gia tăng ở Hoa Kỳ, ví dụ như các khóa học lập trình cường độ cao. Tôi hi vọng xu hướng đó sẽ gia tăng ở Việt Nam khi các công ty toàn cầu như Google bắt đầu đặt câu hỏi, liệu điều họ thực sự muốn là một người có bằng đại học hay một người có kỹ năng phù hợp để thực hiện công việc họ đang tuyển dụng hiệu quả. Đó có thể là một yếu tố

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

TRÒ CH U YỆN CÙ NG FOR BE S V IỆT NA M đem đến sự thay đổi. FORBES VIỆT NAM: Công nghệ đang tạo ra thay đổi lớn trong giáo dục, vào phương pháp học và lý do chúng ta học. Kiến thức, kỹ năng và tư duy đều quan trọng để trở thành người sáng tạo và thích ứng trong một thế giới có rất nhiều điều vẫn chưa biết và không lường trước được. Trong cuốn sách mới của ông, những vấn đề quan trọng mà ông nghĩ rằng học sinh và phụ huynh nên suy nghĩ kỹ khi chọn trường đại học là gì? Các nguyên tắc mới cho việc lựa chọn trường đại học tốt là gì? MICHAEL HORN: Bước thứ nhất là cần hiểu thật rõ lý do mà bạn làm việc này – hiểu rõ Việc của bạn là gì. Từ đó, bạn có thể tìm ra lựa chọn phù hợp với mình, nhưng đừng cho rằng cứ phải chọn trường đại học truyền thống. Trong nhiều trường hợp, học đại học sẽ là lựa chọn phù hợp, nhưng không phải lúc nào cũng vậy. Ví dụ, nếu bạn đang tìm kiếm lối thoát cho cuộc sống, có thể bạn sẽ không chắc chắn mình muốn làm gì. Trong trường hợp đó, nếu cố gắng học bốn năm đại học có thể là lựa chọn sai lầm và tốn kém. Thay vào đó, hãy lựa chọn hình thức học ngắn hạn, chi phí thấp, giúp bạn thoát khỏi tình huống hiện tại, đồng thời tìm hiểu về những điều khiến bạn phấn khích, mục đích của bạn là gì. Học nghề, học các khóa cường độ cao, các khóa học trực tuyến, thực tập, làm việc tình nguyện và dành thời gian trống để trải nghiệm là tất cả những điều bạn nên cân nhắc. Tuy nhiên, mấu chốt của tất cả những điều này là một khi bạn hiểu được việc mình cần làm, hãy xác định những kinh nghiệm hoặc tiêu chí cần có cho bước đi tiếp theo để thành công. Sau đó, bạn mở rộng các tùy chọn để tìm kiếm một loạt các lựa chọn hấp dẫn phù hợp với bạn. FORBES VIỆT NAM: Ông nghĩ gì về thực tế một số tập đoàn hàng đầu hiện đang tuyển dụng nhân viên mà không yêu cầu bằng cấp chính thức? Liệu điều này sẽ trở thành một xu hướng lớn, thay đổi cách nhận thức về giáo dục hay không? MICHAEL HORN: Tôi nghĩ rằng đây là một xu hướng quan trọng và tôi hi vọng điều này sẽ cách mạng hóa việc học bằng cách dân chủ hóa giáo dục, khiến cho những trải nghiệm quý giá trở nên dễ tiếp cận với giá cả phù hợp. Điểm mấu chốt khiến người sử dụng lao động đi theo xu hướng này là họ phải có sự hiểu biết rõ ràng về năng lực mà nhân viên cần phải có. Đây là việc dễ dàng đối với các ngành công nghệ đang phát triển nhanh, nhưng dường như là điều khó đối với một số ngành công nghiệp lâu đời cần kỹ năng mềm hơn. Tuy nhiên, những ngành nghề lâu đời này thường không phát triển nhanh như những ngành mới hơn – đây là điều quan trọng cần phải nắm rõ.

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

Tôi cho là nếu chúng ta có thể thoát khỏi quy trình tuyển dụng dựa trên chứng chỉ và thay vào đó là tuyển chọn kiến thức, kỹ năng và khuynh hướng của nhân viên, đó sẽ là một thay đổi đáng hoan nghênh cho phép mọi người học theo nhiều cách khác nhau, miễn là cuối cùng họ có những năng lực đó. FORBES VIỆT NAM: Ông hình dung tương lai của giáo dục như thế nào? MICHAEL HORN: Mặc dù tôi và những người khác thấy hào hứng khi thảo luận về những thay đổi toàn diện đang diễn ra ở môi trường giáo dục, tôi cho rằng sự phát triển nhanh chóng của các lựa chọn giáo dục sẽ không thay thế phương thức giáo dục truyền thống ở các trường học và các trải nghiệm đại học, đây là phát hiện chính trong cuốn sách của chúng tôi. Sinh viên thực sự muốn trải nghiệm những điều đó vì lý do riêng. Vì vậy phương thức giáo dục tại trường học truyền thống dường như sẽ tồn tại lâu hơn chúng ta tưởng. Hiện nay, chỉ có một số ít sinh viên có được trải nghiệm đó, vì vậy sẽ thú vị hơn khi hình dung tương lai của phần còn lại trong nền giáo dục sẽ thế nào. Tôi cho rằng chúng ta sẽ có một hệ thống giáo dục giá rẻ hơn, linh hoạt hơn với đầy đủ các chương trình đào tạo theo cường độ cao và tiếp cận người học, từ di động, khóa học nhỏ, tới các hệ thống cho phép người học kết nối với những người hướng dẫn và tạo dựng nguồn vốn xã hội có giá trị. Các dự án ngắn hạn giúp mọi người thực sự tham gia vào các lĩnh vực và cho phép họ bồi dưỡng các kỹ năng có giá trị thông qua thực hành. Mọi người sẽ có cơ hội kết nối với những người khác trong không gian làm việc chung, khi mọi người tham gia vào những trải nghiệm học tập khác nhau này. Tôi nghĩ tương lai việc làm và học tập sẽ rất dễ thay đổi.

NGHIÊN CỨU VỀ GIÁO DỤC VIỆT NAM Michael Horn diễn thuyết và viết về tương lai của giáo dục. Ông hợp tác với các tổ chức giáo dục để cải thiện cuộc sống của sinh viên. Là tác giả của bốn cuốn sách, gần nhất là Choosing College ra mắt ngày 10.9.2019, Michael là giám đốc chiến lược của Entangled Group, công ty đầu tư giáo dục và đối tác cấp cao của Entangled Solution, công ty tư vấn về hệ sinh thái giáo dục. Ông là đồng sáng lập và nhà nghiên cứu tại Clayton Christensen Institute for Disruptive Innovation, một tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận. Là thành viên của quỹ Eisenhower năm 2014, Michael nghiên cứu về các sáng kiến trong giáo dục tại Việt Nam và Hàn Quốc. Michael nhận bằng cử nhân chuyên ngành lịch sử tại ĐH Yale và MBA ĐH Kinh doanh Harvard.

Phoenix Legend Với thương hiệu MGallery, những nhà sáng lập Tập đoàn Accor thực sự tin rằng, nơi ở không chỉ là những bức tường được dựng lên bằng gạch đá vôi vữa mà còn được xây lên bởi lịch sử và hồn cốt văn hóa của mỗi một vùng đất. Vì thế, 103 MGallery tại 29 quốc gia được coi là bộ sưu tầm 103 câu chuyện thú vị khác nhau về mỗi một điểm đến, đem lại những trải nghiệm cảm xúc đáng nhớ cho khách hàng. Trải qua quy trình kiểm định khắt khe của Tập đoàn Accor, Phoenix Legend Ha Long Bay Hotel and Residences trở thành chương tiếp theo của bộ sưu tầm 103 câu chuyện huyền thoại của MGallery trên thế giới. Tại Phoenix Legend, mỗi vị khách sẽ bắt gặp những câu chuyện thú vị về văn hóa và lịch sử của vùng biển Hạ Long thông qua những chi tiết rất tinh tế, tác động vào thị giác, thính giác, vị giác, thậm chí là cả khứu giác và xúc giác.

Điểm chạm đầu tiên nằm ở thị giác. Với tầm nhìn, tạo hình cùng quy hoạch kiến trúc và cảnh quan có một không hai, Phoenix Legend dẫn dắt du khách vào truyền thuyết Phượng Hoàng cùng nền nghệ thuật Á Đông rực rỡ. Thưởng thức không gian trưng bày nghệ thuật, cùng khu vườn với 268 cây hoa quý hay ngắm nhìn Vịnh Hạ Long ở độ cao 143m so với mặt biển… Mỗi giây phút sống tại Phoenix Legend đều như một thước phim nghệ thuật với những góc quay đắt giá. Điểm chạm tiếp theo nằm ở trải nghiệm vị giác. Những nghệ sĩ pha chế tài hoa sẽ dẫn dắt bạn vào cuộc phiêu lưu hương vị bí ẩn đến từ những hầm rượu quý nổi tiếng trên thế giới. Các đầu bếp 5 sao nhà Accor sẽ khiến tâm hồn bạn lắng đọng lại bằng sự tinh tế của nghệ thuật ẩm thực cùng những nguyên liệu tươi ngon từ vùng biển Hạ Long. Điểm chạm cuối cùng nằm ở trái tim. Từ dịch vụ quản gia 5 sao, dịch vụ trông trẻ cao cấp, dịch vụ sửa chữa, chăm sóc cảnh quan cho tới những buổi cocktail giao lưu định kỳ, Phoenix Legend là nơi mỗi cư dân đều cảm nhận được sự chân thành, quan tâm và chăm sóc. Và, chính những điểm chạm mạnh mẽ nhưng không kém phần tinh tế ấy đã đưa “Truyền thuyết Phượng Hoàng” lọt vào bộ sưu tập nghệ thuật đẳng cấp MGallery trên toàn thế giới.

MILANO COFFEE NGỰA Ô CỦA LÀNG CÀ PHÊ

Theo số liệu cập nhật của Euromonitor 2019, Milano Coffee đang dẫn đầu về số lượng cửa hàng cà phê phân khúc bình dân với gần 1.400 điểm bán khắp cả nước.

MILANO COFFEE - Giấc mơ cà phê sạch cho mọi người

Milano Coffee liệu đã thực sự là cà phê cho mọi phân khúc?

Milano Coffee được ví với hình ảnh một “chú ngựa ô về ngược” - dùng để chỉ một chú ngựa đua không được kỳ vọng cao nhưng lại bất ngờ lội ngược dòng. Chia sẻ câu chuyện về thương hiệu do mình xây dựng, anh Lê Minh Cường - CEO đồng thời là nhà sáng lập - cho biết Milano Coffee bắt nguồn từ niềm tin về cà phê sạch cho mọi người, nhất là phân khúc bình dân. Xuất thân là dân lao động, anh Cường hiểu nhu cầu của người bình dân quanh mình. Họ luôn mong muốn có thể mua được sản phẩm tốt với mức giá vừa túi tiền và phải làm sao tự kinh doanh mà nguồn vốn ban đầu không cao để duy trì kinh tế. Từ những lần trằn trọc để trả lời các câu hỏi ấy, Milano Coffee đã ra đời rồi lớn dần theo với năm tháng. Những ngày đầu, Milano Coffee chỉ là một tiệm cà phê nhỏ với mục đích cho bạn hàng dùng thử loại cà phê tự sản xuất. Và sau 8 năm kiên trì mở rộng thị trường, Milano Coffee đã không còn là một tiệm cà phê rang xay thủ công ở góc đường nữa, mà đã có trong tay một mạng lưới rộng khắp Việt Nam.

Nhu cầu uống cà phê của người Việt Nam đã có sự thay đổi đáng kể. “Đi cà phê” giờ đây không chỉ là đến quán gọi ly cà phê nhâm nhi buổi sáng, mà là hẹn hò, gặp gỡ nhau vào bất kỳ buổi nào trong ngày. Do đó, một mô hình kinh doanh cà phê đáp ứng được nhu cầu khách hàng phải có thực đơn thức uống đa dạng, hợp thời cùng không gian ngồi thoải mái để trở thành địa điểm ưa thích của tất cả mọi người. Suốt 8 năm qua, Milano Coffee đã phát triển thành công theo chiều ngang, đạt được độ phủ rộng khắp Việt Nam. Tuy nhiên phải thẳng thắn thừa nhận MILANO COFFEE mới chỉ tiếp cận được đối tượng khách hàng nam, trung niên - những người mê cái đậm, đắng của cà phê truyền thống. Để đạt được mục tiêu là thương hiệu cà phê đáp ứng được nhu cầu của mọi người, Milano Coffee buộc phải có bước chuyển mình phát triển theo chiều sâu, đó là đa dạng hóa danh mục sản phẩm, mang đến những biến tấu sáng tạo trên nền tảng cà phê để hướng tới được nhiều đối tượng khách hàng hơn, để không chỉ có nam giới mà khách hàng trẻ, phụ nữ cũng có thể thưởng thức cà phê Milano với hương vị cà phê nhẹ nhàng, cách trình bày hiện đại, phù hợp cho các buổi hẹn hò, tụ tập bạn bè bất kể sáng tối. Đây cũng là chiến lược chủ đạo của Milano Coffee trong thời gian tới. Hiện nay nhà máy sản xuất cà phê và phòng nghiên cứu phát triển sản phẩm tại khu công nghiệp Củ Chi đã đi vào hoạt động giúp Milano Coffee có thể đáp ứng được việc cung cấp chất lượng cà phê ổn định cho hệ thống đại lý cũng như sáng tạo thêm nhiều dòng sản phẩm thỏa mãn nhu cầu thưởng thức cà phê hiện đại của giới trẻ. Bên cạnh đó, ngoài hệ thống nhượng quyền, Milano Coffee cũng đồng thời phát triển chuỗi cửa hàng tự sở hữu nhằm áp dụng thí điểm các sản phẩm này để đo lường và đánh giá phản hồi của khách hàng với sự đổi mới. Đã có 1.400 điểm bán nhượng quyền nhưng Milano Coffee vẫn xây chuỗi cửa hàng tự sở hữu để mở rộng phân khúc khách hàng được ví von như là dự án khởi nghiệp lần 2 của anh Lê Minh Cường và cộng sự.

ANH LÊ MINH CƯỜNG

NGƯỜI SÁNG LẬP THƯƠNG HIỆU MILANO COFFEE

Ở mô hình mới này, liệu Milano Coffee có thể thuyết phục thị trường với thực đơn mới, tăng thêm giá trị dịch vụ cho khách hàng nhưng vẫn giữ được khung giá bình dân hay không thì phải cần thời gian trả lời. Sự cạnh tranh khốc liệt của ngành F&B, đặc biệt là kinh doanh chuỗi cửa hàng thức uống tại thị trường Việt Nam hiện nay đã làm nhiều thương hiệu nổi tiếng cũng phải nói lời tạm biệt. Tuy nhiên, tinh thần cầu tiến dám chấp nhận thay đổi cũng như tính cách bền bỉ của Milano Coffee suốt gần 1 thập kỷ qua đáng nhận được sự khích lệ cho lần khởi nghiệp thứ 2 này.

TỰ GIỚI THIỆU

CÁC CỬA HÀNG MILANO COFFEE QUA CÁC NĂM PHÁT TRIỂN

CHUỖI CỬA HÀNG SỞ HỮU MỚI CỦA MILANO COFFEE

FORBES VIỆT NAM

DANH SÁCH DOANH NGHIỆP CÓ DOANH THU DƯỚI 1 TỈ ĐÔ TỐT NHẤT

Nhập vai Akatsuki đang tận dụng thành công của trò chơi Dragon Ball Z để đa dạng hóa hoạt động kinh doanh nhiều hơn.

JAMES SIMMS

Genki Shiota trong phòng thể thao tại trụ sở của Akatsuki.

khi chúng tôi đang ngủ, một trò chơi ngừng hoạt động,” Koda nói. “Chúng tôi thức dậy và nhận ra điều đó. Và nó giống như, ‘Chúng ta làm gì bây giờ ?’.” Rồi chúng tôi bị rối tung lên. Sau vài tháng đầu tiên, chúng tôi tạo ra trò chơi đầu tiên của mình, và nó khá thành công, đảm bảo dòng tiền tốt, dù chúng tôi hoàn toàn không có kinh nghiệm.” Nhưng không phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió, Shiota nhớ lại. Số lượng nhân viên tăng nhanh và thay đổi trong năm 2012 và 2013 gây tốn kém hơn, ứng dụng gốc – mỗi cái được viết riêng cho một hệ điều hành nào đó như iOS của Apple và Android – gây khó khăn cho công ty. “Chúng tôi mất vài trăm ngàn đô la Mỹ mỗi tháng,” Shiota kể. “Nếu trò chơi ứng dụng gốc đầu tiên của chúng tôi xuất hiện trễ hơn ba tháng, chắc chúng tôi đã phá sản. Chỉ cần một cú hích là đủ đảm bảo dòng tiền ổn định.” Dùng các khoản vay để cấp vốn cho nỗ lực ban đầu rất quan trọng vì anh muốn tạo giá trị của công ty trước khi tìm kiếm tiền từ các nhà đầu tư. Shiota, sở hữu gần 36% cổ phần trong công ty, đảm nhiệm công việc tiếp thị và bán hàng. Koda, sở hữu gần 20% cổ phần và là người lập

“CHÚNG TÔI TẬP TRUNG KHIẾN CHO NGƯỜI DÙNG TRỞ NÊN PHẤN KHÍCH VÀ HỒI HỘP.”

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

ẢNH: DEBY SUCHA FOR FORBES ASIA

katsuki là nhà sản xuất trò chơi có trụ sở tại Tokyo, nổi tiếng toàn cầu nhờ trò chơi trên điện thoại di động Dragon Ball Z, đồng phát triển với Bandai Namco, mang lại khoảng 3/4 trong số 28 tỉ yen (254 triệu đô la Mỹ) doanh thu hằng năm của công ty. Trò chơi, dựa theo bộ truyện tranh và phim hoạt hình nổi tiếng của Nhật, gặt hái thành công trên toàn cầu – với khoảng 250 triệu lượt tải kể từ khi phát hành năm 2015. Thành công của trò chơi mở đường cho Akatsuki lên sàn chứng khoán Tokyo (Tokyo Stock Exchange) vào tháng 3.2016. Đồng sáng lập Akatsuki và CEO của công ty, anh Genki Shiota, thành lập công ty vào tháng 6.2010 với khoản vay 25 ngàn đô la Mỹ từ người bạn. Trò chơi đầu tiên của anh là Bringing Up My Girl, nhanh chóng được bán trên hệ thống của hai gã khổng lồ ngành công nghiệp trò chơi của Nhật là GREE và Mobage – cổng thông tin trò chơi trên mạng xã hội trực thuộc công ty DeNa. Từ đó, Akatsuki ra mắt nhiều tựa game thành công hơn, và một vài thất bại, khi họ mở rộng số lượng trò chơi, Shiota chia sẻ. Shiota và nhà đồng sáng lập, Tetsuro Koda – hiện là giám đốc điều hành của công ty, gặp nhau trong giai đoạn thực tập, trở thành bạn bè và cuối cùng tạo dựng Akatsuki, tiếng Nhật nghĩa là “bình minh”. Tuy cả hai đều làm việc tại các công ty sau kỳ thực tập – Shiota đầu quân cho DeNa và Koda làm cho công ty tư vấn Accenture, nhưng trong chưa đầy hai năm rưỡi sau khi vào công ty, họ nghỉ việc. Shiota muốn kinh doanh, còn Koda thì thấy công việc của mình không đủ thách thức. “Tôi nhớ mình đã tới thăm Koda sau một thời gian không gặp, và anh ấy trông như đã mất hết động lực, có vẻ chán chường và đang tự hỏi phải làm gì với công việc của mình,” Shiota kể lại. “Vì vậy, tôi đề nghị anh ấy làm cùng tôi, hi vọng anh đồng ý nếu tôi mở lời.” Thời gian đầu, chỉ có hai người điều hành công ty và một kỹ sư khác, làm mọi việc từ lập trình trò chơi đến sửa máy chủ mỗi khi trò chơi ngừng hoạt động. “Có vài lần,

Ả N H U N KO M U S E U M : CO U R T E SY O F A K ATS U K I

trình trò chơi đình đám đầu tiên của Akatsuki, tập trung vào các hoạt động và khía cạnh kỹ thuật. Ba năm qua, doanh thu của công ty tăng trung bình 71%, lên đến 28 tỉ yen (254 triệu đô la Mỹ), lợi nhuận ròng tăng vọt 95%, đạt mức 7,9 tỉ yen (74 triệu đô la Mỹ), đưa Akatsuki vào danh sách Các công ty tốt nhất có giá trị dưới một tỉ đô la Mỹ năm thứ ba liên tiếp. Theo nhận định của Yasuyoshi Mimura, nhà phân tích tại viện Nghiên cứu Ichiyoshi ở Tokyo, động lực đó có thể sẽ tiếp tục mang lại sự thành công cho trò chơi nhập vai mới nhất của họ, Romancing SaGa Re:Universe, phát hành tháng 12.2018. Mimura dự kiến lợi nhuận ròng của Akatsuki sẽ tăng lên 9,9 tỉ yen (93 triệu đô la Mỹ) tính đến tháng 3.2020 và đạt mức 10,9 tỉ yen (102 triệu đô la Mỹ) vào năm sau đó. Với việc sử dụng điện thoại thông minh ngày càng tăng, Nhật đứng thứ hai, sau Trung Quốc, trong thị trường trò chơi trên điện thoại di động. Doanh thu từ các trò chơi trên điện thoại di động ở Nhật dự kiến sẽ tăng từ mức 14 tỉ đô la Mỹ năm 2018 lên đến 18 tỉ đô la Mỹ vào cuối năm 2022, theo công ty nghiên cứu thị trường App Annie của Mỹ. Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, Akatsuki đang chuyển sang đa dạng hóa hoạt động kinh doanh khỏi các trò chơi, mảng kinh doanh chiếm khoảng 95% doanh thu (và phần lớn là từ một trò chơi). “Rất khó để trình làng một câu chuyện tăng trưởng ổn định, gồm cả mô hình kinh doanh trải nghiệm trực tiếp,” theo Takao Suzuki, nhà phân tích tại công ty Daiwa Securities ở Tokyo, viết hồi tháng tư. Akatsuki đang mở rộng kinh doanh sang loại hình trải nghiệm trực tiếp và giải trí cũng như thể thao điện tử, nơi những người chơi trò chơi điện tử thi đấu tranh giải trên các màn hình lớn tại các khu vực thi đấu thiết kế kiểu đấu trường. Shiota cho biết, trong thập kỷ tới, anh hi vọng mỗi mảng kinh doanh mới này sẽ chiếm 1/3 doanh thu, 1/3 còn lại đến từ các trò chơi. Nhằm tập trung đẩy mạnh các mảng kinh doanh này, Akatsuki tăng gấp đôi số lượng nhân viên của mình lên hơn 1.000 người trong năm vừa qua, trong đó, phần lớn nhân viên mới làm việc ngoài mảng trò chơi. Akatsuki cũng đã thâu tóm League of Professional Esports, công ty từ Tây Ban Nha, hiện giám sát một liên đoàn gồm các đội thể thao chuyên nghiệp, ví dụ như các cầu thủ trong đội hình thi đấu của câu lạc bộ bóng đá FC Barcelona tại các giải đấu mang màu áo thể thao điện tử. Họ cũng ký thỏa thuận hợp tác với một thành viên của liên đoàn và đội bóng chuyên nghiệp của Nhật, Tokyo Verdy. “Mối bận tâm của chúng tôi là những con người hoạt bát, thích sôi động, hồi hộp – và làm họ hài lòng,” Shiota nói. “Thông qua các trò chơi, chúng tôi không chỉ biết cách sử dụng công nghệ mà còn hiểu được làm thế nào để giữ chân người dùng và tiếp tục làm họ thỏa mãn. Chúng tôi có thể dễ dàng dịch chuyển điều đó sang thế giới thực, dù đó là những trải nghiệm trực tiếp, thể thao điện tử hay thể thao truyền thống.”

BẢO TÀNG PHÂN Nước Nhật có sự quan tâm kỳ lạ với phân. Nó là chủ đề chính trong quyển sách thiếu nhi kinh điển Everyone Poops của tác giả Tarō Gomi. Bộ truyện trinh thám thiếu nhi bán chạy nhất và chương trình truyền hình nổi tiếng có tên Thám tử Mông (Butt Detective) với hình ảnh cái đầu nổi bật của vị thám tử tư – một cái mông. Nhưng phân không phải là chủ đề trong trò chơi trên điện thoại di động tiếp theo của Akatsuki. Thay vào đó, nó là chủ đề của một cuộc triển lãm vui vẻ gần đây với tên gọi Unko Museum (Bảo tàng Phân) trong khu phức hợp giải trí mới của họ – Asobuild. “Bảo tàng” đầy ắp các khu vực tương tác, trong đó có một khu du khách có thể dùng chân giẫm lên hình ảnh những cục phân được chiếu trên sàn nhà tạo thành tiếng, một ngọn núi lửa nhấp nháy nhiều màu thổi tung những quả bóng xốp và nhiều hiện vật hình cục phân đáng để tung lên Instagram. Khu phức hợp giải trí Asobuild có bốn tầng, với tên gọi kết hợp giữa từ chơi trong tiếng Nhật và từ xây dựng trong tiếng Anh, khai trương hồi tháng ba. Nó có bảo tàng, hàng chục nhà hàng, một quán bar, một khu trò chơi escape game (trò chơi nhập vai dành cho những người ưa phiêu lưu, mê giải đố) cho người lớn và khu vui chơi tương tác chủ đề không gian cho trẻ em. Sân bóng rổ và futsal nằm trên tầng thượng. COO Tetsuro Koda, người thúc đẩy loại hình trải nghiệm thực tế, cho biết mảng kinh doanh này là cách để ổn định những biến động doanh thu tiềm tàng từ các trò chơi trên điện thoại di động. “Trước những thay đổi do thương mại điện tử và tiêu dùng kỹ thuật số mang lại, thế giới thực cần phải thay đổi phù hợp với những thay đổi kỹ thuật số, nhưng điều đó không xảy ra,” Koda nói. “Ví dụ như những máy chơi điện tử bằng đồng xu, chúng chẳng thay đổi gì cả. Cách chúng ta chơi và mua sắm trực tiếp có tiềm năng thay đổi lớn. Đó là lý do chúng tôi đang cố đem đến những trải nghiệm mới. Vui vẻ, chơi và trải nghiệm mọi thứ có thể là những cửa ngõ [để học tập]. Việc đó rất có giá trị. Khi đến đó, tính tò mò của bạn có thể được kích hoạt. Đó là giá trị thực trong thực tế.” Asobuild cũng là nơi thử nghiệm những ý tưởng mới, Shiota nói. Nếu thành công, công ty có kế hoạch nhân rộng mô hình này tại các khu phức hợp bán lẻ khác, nhiều nơi trong số đó đang gặp khó khăn trong việc thu hút người mua hàng.

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

DANH SÁCH CÔNG TY CÓ DOANH THU DƯỚI 1 TỈ ĐÔ TỐT NHẤT

rupiah (508 triệu đô la Mỹ), với 88% trong số đó là doanh thu từ Kresna Creativentures, trong khi lợi nhuận ròng tăng 1,5 lần, lên 729 tỉ rupiah (khoảng 51 triệu đô la Mỹ). Theo Steven, công ty sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ hoạt động kinh doanh công nghệ. Họ nhắm mục tiêu đạt 8.000 tỉ rupiah (khoảng 561 triệu đô la Mỹ) doanh thu trong năm nay, với 92% trong số đó dự kiến là của Kresna Creativentures. Steven cho biết, “chúng tôi rất muốn đầu tư vào nhiều doanh nghiệp kỹ thuật số hơn.” Trong quý đầu tiên của năm 2019, công ty đã đạt 2,2 ngàn tỉ rupiah (khoảng 154 triệu đô la Mỹ) doanh thu, và họ đang đi đúng hướng phát triển để đạt mục tiêu 8.000 tỉ rupiah. Cổ phiếu của Kresna đã tăng gấp năm lần trong bốn năm qua, gần đây đạt mức giá 555 rupiah, mang lại cho công ty giá trị vốn hóa 715 triệu đô la Mỹ. Kresna Graha Investama chuyển đổi mình thành Một ví dụ đầu tư thành công là M Cash Integrasi, bắt đầu công ty ươm tạo và đầu tư. hoạt động vào năm 2010, vận ULISARI ESLITA hành các gian hàng truyền thống và kỹ thuật số cung cấp nhiều dịch vụ khác nhau như resna Graha Investama lọt vào danh nạp thẻ điện thoại trả trước, bán vé vào công viên giải sách Các công ty tốt nhất có giá trị trí, thanh toán hóa đơn điện tử và mua sắm thương mại dưới một tỉ đô la Mỹ của Forbes châu Á điện tử. Các gian hàng của M Cash thường được đặt tại nhờ sức mạnh của việc chuyển đổi từ các cửa hàng tự chọn nhỏ và cửa hàng bán lẻ. công ty dịch vụ tài chính truyền thống M Cash có 1.000 gian hàng - mỗi gian hàng có kích thành công ty ươm tạo và đầu tư vào cỡ bằng một trụ ATM - tại các cửa hàng trên khắp các công ty khởi nghiệp về công nghệ. Khi công ty khởi Indonesia và đặt mục tiêu có 10 ngàn gian hàng vào cuối nghiệp đó sẵn sàng lên sàn, Kresna có thể tận dụng lợi năm 2020. Kresna Creativentures đã đầu tư một khoản thế cốt lõi về dịch vụ tài chính để quản lý đợt IPO. tiền chưa được tiết lộ vào M Cash vào tháng 4.2017 và Được thành lập vào năm 2000, trong nhiều năm, công ty này đã lên sàn năm ngoái, trở thành công ty khởi Kresna chỉ cung cấp các dịch vụ tiêu chuẩn như quản nghiệp công nghệ thứ hai được niêm yết trên thị trường lý đầu tư, môi giới chứng khoán và bảo lãnh. Tuy nhiên, chứng khoán Indonesia (sau công ty công nghệ Kioson). năm 2015, Michael Steven, giám đốc điều hành của Thương vụ IPO đã huy động được 300 tỉ rupiah (khoảng Kresna đã cải tổ công ty với việc thành lập vườn ươm 21 triệu đô la Mỹ) theo một thỏa thuận có lượng người công nghệ và bộ phận đầu tư Kresna Creativentures, hiện đăng ký mua cổ phiếu vượt mức 10 lần. Năm ngoái, trở thành công cụ thúc đẩy tăng trưởng của công ty. doanh số M Cash đã tăng gấp ba lần, lên 1,3 nghìn tỉ Năm ngoái, doanh thu tăng 2,5 lần, lên 7,2 ngàn tỉ rupiah (khoảng 91 triệu đô la Mỹ), trong khi lợi nhuận

K 72

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

ẢNH : AH MA D ZAMRON I FOR FORBES I NDON ESI A

Tài sản kỹ thuật số

LỚN HƠN VÀ TỐT HƠN

ty này đã bảo đảm an toàn giao dịch hơn 50 khách hàng doanh Kresna Graha Investama đã đạt hiệu quả vô cùng xuất nghiệp ở Đông Nam Á, Ấn Độ, sắc vào năm ngoái. Doanh số của công ty tăng gần Úc và Mỹ Latinh trong vòng 2,5 lần trong khi lợi nhuận ròng tăng hơn gấp đôi. hai năm qua, hỗ trợ hàng chục Việc kinh doanh kỹ thuật số đã giúp công ty phát triển tỉ rupiah mạnh hơn và tốt hơn. triệu người dùng trên bảy quốc gia. Hồi tháng 4, NTT Docomo Ventures, một công ty con của gã DOANH THU LỢI NHUẬN khổng lồ viễn thông Nhật Bản, tham gia vào Kresna với tư cách là nhà đầu tư vào MatchMove (họ đã mua cổ phần với số tiền 2.854 đầu tư không được tiết lộ). NFC, công ty con của M Cash, là một trung tâm trao đổi kỹ thuật số cung cấp các giải pháp 729 cho sự thiếu hiệu quả trong thị 299 277 165 trường viễn thông Indonesia. Công ty này cũng có mối liên hệ 2016 2017 2018 với các phương tiện truyền thông và giải trí trực tuyến thông qua NGUỒN: BÁO CÁO THƯỜNG NIÊN KRESNA 2018 OONA TV, dịch vụ truyền hình ròng tăng từ 2,7 tỉ rupiah lên 8,6 tỉ rupiah(603 nghìn đô kỹ thuật số và quảng cáo dựa trên đám mây kỹ thuật số. la Mỹ). Kresna giữ lại 13% cổ phần của công ty sau khi NFC đã lên sàn vào tháng 7 năm ngoái, gọi được 300 tỉ niêm yết, hiện trị giá khoảng 28 triệu đô la Mỹ. rupiah (khoảng 21 triệu đô la Mỹ). Năm nay, M Cash đang đặt mục tiêu đạt 8.000 tỉ rupiah Thương vụ IPO thú vị nhất của Kresna năm nay liên (khoảng 561 triệu đô la Mỹ) doanh thu bằng cách mở rộng quan đến “low tech” (công nghệ thấp): Bali Bintang dịch vụ của mình. Jahja Suryandy, giám đốc điều hành Sejahtera, công ty quản lý câu lạc bộ bóng đá Bali United của M Cash cho biết, “chúng tôi đang lên kế hoạch cung có trụ sở tại Bali. Công ty vừa niêm yết ngày 17.6 này đã cấp thẻ thu phí đường bộ tự động thông qua ứng dụng gọi được gần 600 tỉ rupiah (khoảng 42 triệu đô la Mỹ), điện thoại di động.” Ngoài ra, có ít nhất ba công ty con của vượt mục tiêu 350 tỉ rupiah. “Bali United là câu lạc bộ M Cash đang lên kế hoạch IPO trong năm nay, một trong bóng đá có IPO đầu tiên ở Đông Nam Á. Thành công của số đó là Digital Mediatama Maxima (DMM), công ty về câu lạc bộ này có thể truyền cảm hứng cho các câu lạc bộ đám mây kỹ thuật số. DMM đặt mục tiêu phát hành 25% bóng đá khác làm điều tương tự,” Steven cho biết. - 30% cổ phần và dự kiến sẽ tăng 250 tỉ lên con số 400 tỉ rupiah (khoảng 28 triệu đô la Mỹ). Kresna Creativentures cũng đã thực hiện hai khoản đầu tư vào MatchMove Pay, công ty khởi Trong những năm qua, Kresna đã quản lý một số thương vụ IPO đáng chú ý ở Indonesia, trong đó có thương vụ của Sido Muncul, một công ty dược thảo nghiệp tài chính công nghệ có trụ đã huy động được 870 tỉ rupiah (khoảng 61 triệu đô la Mỹ) trong đợt IPO sở tại Singapore, lần đầu tiên vào năm 2013. Một hợp đồng lớn với tập đoàn bệnh viện Mitra Keluarga, lên sàn năm 2017 và lần thứ hai vào năm vào năm 2015 và đã gọi được 1,2 ngàn tỉ rupiah (khoảng 84 triệu đô la Mỹ), 2018. Công ty khởi nghiệp này cung trở thành thương vụ IPO lớn nhất tính theo giá trị, xếp sau thương vụ IPO của cấp các giải pháp ngân hàng và hãng hàng không quốc gia Garuda Indonesia vào năm 2011. “Kể từ khi chúng thanh toán doanh nghiệp dựa trên tôi lập mảng kinh doanh kỹ thuật số, nhiều người nghĩ rằng chúng tôi không đám mây. Hệ điều hành ngân hàng còn là một công ty chứng khoán nữa,” Steven nói. “Thực tế, chúng tôi vẫn của công ty cho phép bất kỳ ứng đang kinh doanh trong lĩnh vực chứng khoán và vẫn thực hiện IPO.” Steven dụng hoặc trang web di động nào cũng đầu tư vào các công ty đầu tư mạo hiểm. Năm ngoái, Kresna đã mua tích hợp và triển khai dịch vụ ngân lại Vickers Venture Partners, công ty VC nổi tiếng có trụ sở tại Singapore do hàng với đầy đủ tính năng. Công Finian Tan, nhà đầu tư kỳ cựu người Singapore quản lý. 7.210

ỔN ĐỊNH TRONG CHỨNG KHOÁN

THÁNG 9.2019

FORBES VIỆT NAM

SÁNG CHẾ

74 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Ả N H : DAV I D PA U L M O R R I S / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG E S

Cá thể hóa điều trị ung thư

ty nổi tiếng nhất của ông là Groupon; mặc dù cổ phiếu của trang web chuyên bán khuyến mãi này có mức giá gây thất Eric Lefkofsky đã thành công với năm công ty khởi vọng, nhưng Lefkofsky lại có tài nghiệp – nổi tiếng nhất là Groupon – bằng cách khai sản ước tính 2,7 tỉ đô la Mỹ. Tempus được thành lập nhờ thác dữ liệu. Liệu “công thức” này có tác dụng gì với vào niềm tin rằng thông tin với các loại bệnh hay không? số lượng lớn sẽ cho phép các bác sĩ tùy chỉnh phương pháp điều NOAH KIRSCH & MICHELA TINDERA trị ung thư để hiệu quả hơn. Bác sĩ điều trị một bệnh nhân bị ung thư phổi có thể gửi mẫu khối u Eric Lefkofsky, đến Tempus để giải trình tự bộ nhà sáng lập Tempus. gene. Tempus xác định một đột biến trong loại gene quy định thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu mô, khiến các tế bào phát triển và phân chia quá nhiều. Nhờ đó, bác sĩ có thể kê đơn một liệu trình điều trị theo một mục tiêu xác định, có thể đem lại kết quả tốt hơn hóa trị. Cho đến nay, công ty có 700 nhân viên này đã gọi được 520 triệu đô la Mỹ (Lefkofsky đầu tư 100 triệu đô la Mỹ). Mức định giá cao 3,1 tỉ đô la Mỹ cho thấy các nhà đầu tư kỳ vọng cách tiếp cận của ông sẽ tạo ra thành công lớn, bắt đầu từ việc chữa bệnh ung thư, sau đó đến việc chữa các bệnh mãn tính như trầm cảm và tiểu đường. Nhưng y học chính xác (precision medicine) là một ric Lefkofsky chưa hề học một lớp khoa lĩnh vực còn non trẻ. Tempus, ở khía cạnh làm việc độc học nào kể từ thời đại học. Nhưng ông thể lập hoặc hợp tác nghiên cứu, công bố chưa đến 20 bản hiện chuyên nghiệp khi đi vòng quanh thảo báo cáo nghiên cứu được bình duyệt kể từ khi thành phòng thí nghiệm Tempus ở Chicago, lập bốn năm trước. Công ty giải trình tự gene Foundation công ty khởi nghiệp y tế của mình. “Điều Medicine, một đối thủ cạnh tranh của họ, đã công bố hơn bạn nhìn thấy trước tiên là tế bào này có 400 bản thảo báo cáo nghiên cứu trong 9 năm. một vết màu tím,” ông vừa nói vừa chỉ vào hình trình Mặc dù chi phí giải trình tự gene đã giảm, nhưng nó chiếu bệnh lý của một bệnh nhân bị ung thư vú. Ông đi vẫn có giá từ 1.000 đến 5.000 đô la Mỹ cho mỗi phân qua các lọ đệm ly giải và bộ giải mã gene trị giá một triệu tích và Tempus phải trả tiền cho việc này. Tempus cũng đô la Mỹ. “Tempus đang cố gắng mang sức mạnh của trí cấp phép cho các công ty dược phẩm, công ty bảo hiểm tuệ nhân tạo vào hệ thống chăm sóc sức khỏe,” ông giải và nhà nghiên cứu sử dụng thư viện dữ liệu ẩn danh của thích. “Bước đầu tiên của mọi việc chính là dữ liệu.” mình. Lefkofsky không tiết lộ doanh thu, nhưng ông Tập hợp dữ liệu cũng là bước đầu tiên trong các dự cho biết công ty nhận được mức phí hàng chục triệu đô án kinh doanh khác của Lefkofsky. Người đàn ông 49 la Mỹ từ bảy trong số mười công ty sản xuất thuốc chữa tuổi này đã thành lập năm công ty trị giá ít nhất 250 ung thư lớn nhất. triệu đô la Mỹ, mỗi công ty hứa hẹn sẽ biến đổi một Lefkofsky nảy sinh đam mê với kinh doanh tại ĐH ngành công nghiệp qua việc sử dụng dữ liệu lớn. Công Michigan, nơi ông học ngành lịch sử và bán thảm để

M I N H H OẠ : PAT R I C K W E L S H ; I S TO C K /G E T T Y I M AG E S

kiếm tiền. Năm 2001, ông đồng sáng lập InsideWorkings (tiếp thị), tiếp đó là Echo Global Logistics (vận tải) và Mediaocean (phần mềm quảng cáo). Một trong những nhân viên của Lefkofsky, Andrew Mason, đưa ra một ý tưởng về một doanh nghiệp chuyên về “hoạt động thu thập.” Lefkofsky đã đầu tư một triệu đô la Mỹ cho ý tưởng phát triển thành công ty Groupon. Thành lập năm 2008, một năm sau, công ty đạt doanh thu 14,5 triệu đô la Mỹ; trong năm 2011, doanh thu là 1,6 tỉ đô la Mỹ. Lefkofsky đã dành một vài năm thử làm việc với các dự án kinh doanh khác, bao gồm Uptake (phân tích mang tính dự đoán cho ngành công nghiệp nặng). “Khi ấy tôi vẫn luôn biết rằng, với những doanh nghiệp đó, tôi sẽ không gắn bó lâu dài,” ông nói. Năm 2014, vợ của Lefkofsky, Liz bị chẩn đoán mắc bệnh ung thư vú. “Tôi cảm thấy bối rối khi biết rằng dữ liệu được đưa vào liệu trình của cô ấy ít đến thế nào,” ông kể lại. Cuối cùng, trải nghiệm đó đưa đến sự xuất hiện của Tempus. (Lefkofsky cho biết, Liz đang dùng liệu pháp này mỗi ngày một lần.) Một lần nữa, Lefkofsky cần dữ liệu. Nhưng ban đầu, một số nhà nghiên cứu còn ngại chia sẻ. John McPherson, phó giám đốc của trung tâm UC Davis Comprehensive Cancer Center cho biết, “về cơ bản, họ muốn chúng tôi gửi tất cả các mẫu của mọi bệnh nhân mà chúng tôi có. Tuy nhiên, chúng tôi đã tiến hành tiếp cận thận trọng hơn.” Họ đã thực hiện một so sánh trực tiếp liên quan đến ung thư đường tiêu hóa giữa Tempus và Foundation Medicine; Tempus đã làm rất tốt. Năm 2017 Tempus đã đạt được thỏa thuận cấp phép với hiệp hội Ung thư lâm sàng Hoa Kỳ để trích xuất và sắp xếp dữ liệu từ một triệu hồ sơ bệnh nhân. Hiện nay, công ty cho biết họ đã hợp tác với 30% bác sĩ ung thư Hoa Kỳ; nhiều người gửi hồ sơ bệnh nhân và sinh thiết đến Tempus để phân tích. Tempus hi vọng sẽ giải trình tự 120.000 mẫu gene cho các bác sĩ trong năm nay. Ngay cả khi có trong tay lượng dữ liệu đó, Tempus cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt. Năm

NGUỒN GỐC CÁC CHƯƠNG TRÌNH KHUYẾN MÃI Năm 2010, công ty Groupon của Eric Lefkofsky, Andrew Mason và Brad Keywell là công ty nổi bật nhất ở Mỹ. Mặc dù vậy, điều khiển người tiêu dùng bằng những món hời và đồ miễn phí, là một phương thức truyền thống lâu đời, đáng tự hào. Dưới đây là một vài ví dụ về thời kỳ đầu của các chiến thuật quảng cáo phổ biến hiện nay: • PHIẾU GIẢM GIÁ: Vào những

năm 1890, Asa Candler, chủ sở hữu Coca-Cola, đã phát phiếu lãnh đồ uống miễn phí từ máy phục vụ nước. Từ năm 1894 đến 1913, cứ chín người Mỹ thì có một người đã từng uống Coke từ máy đó. • THẺ KHÁCH HÀNG THÂN THIẾT:

Từ những năm 1920, thẻ kim loại có đóng dấu là phiếu giảm giá được dùng vào ngày dành riêng cho khách hàng thường xuyên. Trong thời kỳ Suy thoái, Procter & Gamble đã giới thiệu các thẻ có thể dùng để đổi lấy xà phòng giặt. • CHƯƠNG TRÌNH PHẦN THƯỞNG: Từ những năm 1930

đến những năm 1980, công ty Sperry & Hutchinson đã in tem để sẵn ở các cửa hàng và trạm xăng. Bạn càng chi tiêu nhiều thì càng có nhiều tem - tem này có thể dùng để đổi lấy các vật nho nhỏ linh tinh tại tiệm. • KHUYẾN MÃI CHỚP NHOÁNG FLASH SALE: Kmart đã

giới thiệu chương trình Bluelight Special vào năm 1965 - nghĩa đen là một bóng đèn màu báo hiệu hàng hóa sẽ được bán ngay lập tức trong vòng 15 phút tại một số khu vực nhất định trong cửa hàng. Chương trình Bluelight cuối cùng đã chấm dứt vào năm 1991 trước khi mẹo quảng cáo này được dùng lại vào những năm 2000.

ngoái, công ty dược phẩm khổng lồ Roche của Thụy Sĩ đã chi 4,3 tỉ đô la Mỹ để mua lại Foundation Medicine và công ty dữ liệu lớn Flatiron Health. Một công ty khởi nghiệp khác, Concerto HealthAI, được tỉ phú Romesh Wadhwani hỗ trợ, có quyền truy cập vào nhiều hồ sơ tương tự như Tempus. McPherson cho biết, các bác sĩ tại UC Davis chỉ gửi khoảng 100 mẫu cho GỢI Ý TỪ WILLIAM BALDWIN Tempus, ít hơn nhiều so với số lượng họ Bạn có muốn trở thành một phần của ngành công nghiệp đã gửi cho Foundation. “Tôi nghĩ họ bị bối y học cá thể hóa? Dưới đây là một số đề cử hấp dẫn: Agios rối vì lượng dữ liệu được Tempus gửi trở Pharmaceuticals, hi vọng sẽ chữa khỏi một số bệnh ung thư lại,” McPherson nói. Bác sĩ lâm sàng “có bằng cách nhắm đến các đột biến ADN cụ thể; Illumina, nơi xu hướng chọn hướng dễ dàng hơn chỉ để bán dịch vụ giải trình tự bộ gene; Myriad Ge netics, cung cấp tiết kiệm thời gian. Nhưng có một số bác sĩ các công cụ chẩn đoán bệnh ở cấp độ phân tử và các liệu lâm sàng hiện đang hợp tác khá chặt chẽ pháp phù hợp với chúng; và Precision BioSciences, chuyên về về khía cạnh nghiên cứu với họ.” liệu pháp tế bào T mang thụ thể kháng nguyên dạng khảm. Hầu hết các nhà đầu tư sẽ thu lợi tốt hơn khi sở hữu danh mục đầu tư đa dạng Lefkofsky vẫn lạc quan. “Đương nhiên, của SPDR S&P Biotech ETF. Các khoản phí mà quỹ này thu được từ những nhà tôi cảm thấy như cả sự nghiệp đã dẫn tôi đầu tư ngắn hạn còn nhiều hơn số tiền chi trả cho chi phí hoạt động của quỹ. đến đây,” ông nói. “Tôi hi vọng đây sẽ là dự án để đời của tôi.” William Baldwin là người phụ trách mục chiến lược đầu tư của Forbes. THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 75

FORBES VIỆT NAM

30 UNDER 30 ASIA — ERIC GNOCK FAH

Tiếp tục tìm kiếm Từ kinh nghiệm đi du lịch của mình, Eric Gnock Fah đồng sáng lập doanh nghiệp dịch vụ đặt chỗ du lịch hiện có giá trị hơn một tỉ đô la.

hi đi du lịch Nepal cùng một nhóm bạn vào năm 2013, Eric Gnock Fah và Ethan Lin cảm thấy rất bất tiện khi họ phải chi trả mọi thứ bằng tiền mặt. Ngay cả công ty điều hành tour dù lượn mà họ định đi cũng không chấp nhận thẻ tín dụng hoặc thanh toán kỹ thuật số, vì vậy họ phải mang theo hàng ngàn đô la tiền mặt. “Mặc dù chúng tôi đã dành rất nhiều thời gian để nghiên cứu và lên kế hoạch cho chuyến đi, nhưng không có ‘giải pháp ma thuật’ nào có thể biến các giao dịch trở nên thuận tiện hơn và không gặp rắc rối,” Gnock Fah kể lại. Kinh nghiệm đó đem lại cho Gnock Fah và Lin, đều là cựu nhân viên ngân hàng đầu tư có trụ sở tại Hong Kong, ý tưởng tạo ra dịch vụ trực tuyến cho phép khách du lịch đặt chỗ và trả tiền trước cho các hoạt động. Vì vậy, họ dùng LinkedIn tìm kiếm kỹ sư phần mềm giỏi nhất có thể, Bernie Xiaokang Xiong, và cả ba cùng lập Klook. Gnock Fah, hiện nay 32 tuổi, đã lọt vào danh sách Forbes 30 Under 30 châu Á năm 2017 (hai đồng sáng lập đã quá tuổi để vào danh sách). Klook hiện có hơn 1.000 nhân viên tại 20 quốc gia. Xiong bám trụ tại Hong Kong, là giám đốc công nghệ của Klook. Gnock Fah là giám đốc điều hành và Lin là CEO. Công ty đã gọi được hơn 521 triệu đô la Mỹ từ các nhà đầu tư, gồm Goldman Sachs, Matrix Partners và Sequoia Capital China. Vòng gọi vốn mới nhất của Klook trị giá 225 triệu đô la Mỹ, do Softbank Investment Advisers dẫn đầu hồi tháng tư – đã định giá công ty hơn 1 tỉ đô la Mỹ. Ra mắt lần đầu tiên vào tháng 9.2014, Klook, viết tắt của từ “tiếp tục tìm kiếm,” cho phép người dùng tìm, đặt trước và thanh toán trực tuyến cho các hoạt động du lịch, tour du lịch, giao thông và vé cho các điểm tham

76 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

quan. Tuy nhiên, khách hàng của Klook không thể đặt trước các chuyến bay và phòng khách sạn vì những người sáng lập Klook nhất trí rằng những dịch vụ này đã được phục vụ rất tốt rồi. Công ty nghiên cứu du lịch có trụ sở tại New York, Phocuswright, dự đoán giá trị của thị trường đặt trước các hoạt động du lịch, còn được gọi là thị trường dịch vụ tại điểm đến – tăng lên tới 183 tỉ đô la Mỹ vào năm 2020, so với 135 tỉ đô la Mỹ năm 2016. “Chúng tôi nhìn vào thị trường du lịch và tự hỏi, ‘chúng ta có thể gia tăng giá trị ở khâu nào?’,”Gnock Fah, người chuyển đến Hong Kong năm 2007 từ quê hương Cộng hòa Mauritius để làm việc tại Morgan Stanley cho biết. “Thị trường dịch vụ tại điểm đến đã chín muồi để hợp nhất và can thiệp bằng công nghệ.” Hiện nay, Klook cung cấp hơn 100.000 hoạt động và dịch vụ du lịch từ hơn 10.000 nhà cung cấp tại 300 thành phố. Trang web có 30 triệu lượt truy cập mỗi tháng. Và, dĩ nhiên, trong số hoạt động du lịch mà họ cung cấp, có trải nghiệm dù lượn ở Nepal – từng gây thất vọng cho những người đồng sáng lập vì phải chi trả bằng tiền mặt và là nguồn cảm hứng cho họ lập Klook. Klook ra mắt ứng dụng di động vào tháng 3.2015, sau đó được giới thiệu trên cửa hàng iTunes của Apple khắp

Ả N H : N O R A TA M / S O U T H C H I N A M O R N I N G P O S T/G E T T Y I M AG E S

RANA WEHBE

14 quốc gia và khu vực ở châu Á. Việc đó đưa đến một khoảnh khắc quan trọng của công ty: nhờ sự xuất hiện trên iTunes, một trong những nhà đầu tư ban đầu của Klook, Zhuyan Li, phó chủ tịch của Matrix Partners China, đã phát hiện ra ứng dụng này và liên hệ để đầu tư. Li, cựu giám đốc sản phẩm của Baidu, đã nhìn thấy cơ hội cho sự tăng trưởng theo cấp số nhân trong tuyên cáo toàn cầu của Klook. “Chúng tôi cho rằng Klook có thể trở thành phiên bản khác của công ty Meituan toàn cầu,” Li nói, đề cập đến dịch vụ giao hàng trực tuyến được Tencent hỗ trợ. Meituan đã huy động được 4,2 tỉ đô la Mỹ trong đợt IPO vào tháng 9 năm ngoái. “Vì công ty này có trụ sở tại Hong Kong và lượng người dùng trên khắp châu Á, chúng tôi nhìn thấy tiềm năng mở rộng ở thị trường châu Âu và Bắc Mỹ của Klook,” Li cho biết. Klook đã có mặt tại châu Âu, với các văn phòng ở Amsterdam, Barcelona và London. Họ đang đối mặt với sự cạnh tranh từ những doanh nghiệp địa phương như GetYourGuide có trụ sở tại Berlin, hồi tháng 5 đã huy động được 500 triệu đô la Mỹ từ nhóm các nhà đầu tư do SoftBank dẫn đầu. Tuy nhiên, Gnock Fah cho biết, Klook cung cấp các dịch vụ tuyệt vời như thuê xe và vận chuyển sân bay sẽ thu hút nhóm người dùng rộng hơn. Mặc dù vậy, châu Á vẫn là thị trường lớn nhất của Klook, và khoảng 35% người dùng ứng dụng này đến từ Trung Quốc. Gnock Fah cho biết: “Chúng tôi định vị rất tốt trong thị trường Trung Quốc.” Tuy nhiên, Klook hiện

không cạnh tranh với những doanh nghiệp địa phương có vai trò thống trị như Ctrip, doanh nghiệp lớn nhất Trung Quốc trong kinh doanh đặt chỗ du lịch. “Chúng tôi tập trung vào các hoạt động kinh doanh du lịch quốc tế,” anh chia sẻ. Ngoài việc mở rộng về mặt địa lý, Klook tiếp tục xây dựng mạng lưới các nhà cung cấp và dịch vụ của mình.

“DU LỊCH KHÔNG GIỐNG NHƯ ĐIỀU MÀ CHÚNG TA VẪN HIỂU TỪ TRƯỚC ĐẾN GIỜ. DU LỊCH KHÔNG CHỈ ĐƠN THUẦN LÀ ĐI ĐẾN NƠI NÀY NƠI KIA, MÀ CÒN LÀ GIẢI TRÍ VÀ TẠO NÊN NHỮNG KỶ NIỆM.” “Khi bạn đi đến nơi mới, bạn đều có rất nhiều nhu cầu, từ việc đặt xe đến vận chuyển sân bay, đường sắt, thực phẩm, các địa điểm tham quan, chương trình và các hoạt động tham quan – hệ sinh thái đó là những gì chúng tôi muốn xây dựng,” Gnock Fah cho biết. Vào tháng 12, Klook ký thỏa thuận hợp tác với hệ thống khách sạn và khu nghỉ dưỡng Shangri-La để cung cấp dịch vụ trợ giúp kỹ thuật số cho khách ở Bangkok, Hong Kong và Singapore. Gnock Fah dự đoán Klook sẽ bổ sung buổi hòa nhạc và các sự kiện khác vào danh sách dịch vụ của họ, góp phần xóa mờ ranh giới giữa du lịch và giải trí. “Sau một hai năm đầu, tôi nhận ra rằng du lịch không giống như điều mà chúng ta vẫn hiểu từ trước đến giờ,” anh nói. “Du lịch không chỉ đơn thuần là đi đến nơi này nơi kia, mà còn là giải trí và tạo nên những kỷ niệm.”

Mùa giải VBA by MB 2019 đã tiến về những chặng đường cuối và đến thời điểm này, người hâm mộ phần nào có những cái nhìn rõ nét về mối tương tác giữa các tay ném Việt kiều với sân chơi bóng rổ chuyên nghiệp hàng đầu Việt Nam.

Môi trường để khẳng định tài năng

Tổng kết thành tích thi đấu của các đội bóng tham dự VBA by MB 2019, các cổ động viên có thể nhận thấy tác động của những vận động viên Heritage (VĐV gốc Việt) đến lối chơi chung tại mỗi đội bóng. Cantho Catfish thăng hoa nhờ vào sự hiệu quả của anh em Tâm Đinh - Sang Đinh; Horace Nguyễn vẫn giữ vai trò “đầu tàu” tinh thần của Danang Dragons; Vincent Nguyễn - Michael Soy là “nguồn sống” của Hochiminh City Wings by Jetstar; Justin Young, Henry Nguyễn đóng vai trò quan trọng trong hệ thống chiến thuật của Thang Long Warriors, Hanoi Buffaloes và Richard Nguyễn, tay ném có mùa giải đầu tiên chơi tại VBA by MB đã thổi một làn gió mới vào màn trình diễn của Saigon Heat. Sức ảnh hưởng mà những tay ném Việt kiều mang lại cho VBA by MB 2019 là rất lớn và kỹ năng chơi bóng, tinh thần nỗ lực không ngừng cùng tác phong chuyên nghiệp của họ chính là một trong những yếu tố quan trọng giúp chất lượng của giải đấu không ngừng được gia tăng. Ở chiều hướng ngược lại, sân chơi VBA by MB cũng là bệ phóng không thể thiếu để các vận động viên Heritage có cơ hội được hồi hương, khẳng định tài năng và thể hiện vai trò của mình trong công cuộc nâng tầm bóng rổ Việt Nam.

Kết nối cộng đồng bóng rổ

Song song với việc hỗ trợ và giúp đỡ nhau cùng phát triển, việc VBA by MB 2019 tạo điều kiện để các tay ném gốc Việt ở khắp nơi trên thế giới có thể trở về quê nhà thi đấu, tương tác với người hâm mộ tại dải đất hình chữ S đã góp phần rất lớn vào sự cải tiến liên kết giữa các cộng đồng bóng rổ trong nước và nước ngoài. Giờ đây, tại mỗi đợt tuyển chọn cầu thủ trước thềm mùa giải mới, các vận động viên gốc Việt đăng ký tham dự VBA Draft đã ngày một gia tăng và đi cùng với sự thay đổi về số lượng còn là sự biến chuyển tích cực về chất lượng lẫn trình độ chuyên môn. Từ những Justin Young, Stefan Nguyễn, Henry Nguyễn, Sang Đinh (Draft 2017), Chris Dierker, Corey Cilia (Draft 2018) cho đến Michael Soy, Richard Nguyễn (Draft 2019), VBA by MB ngày một giới thiệu

đông đảo tài năng gốc Việt hơn đến với người hâm mộ và với những tính toán, quy hoạch của các cấp thượng tầng về lộ trình phát triển như hiện nay, các cổ động viên yêu thích trái bóng cam sẽ còn được chứng kiến nhiều thêm nữa những vận động viên Heritage trở về nước chơi bóng.

Tạo nguồn lực lượng cho các sân chơi lớn Không chỉ tạo điều kiện để các tay ném gốc Việt có cơ hội hồi hương, thể hiện khả năng trước người hâm mộ nước nhà, VBA by MB còn hướng đến mục tiêu tạo nguồn lực lượng quan trọng cho các cấp đội tuyển Việt Nam thi đấu ở những sân chơi khu vực và châu lục. Mùa SEA Games 2017, tuyển Việt Nam dưới sự dẫn dắt của HLV Todd Purves cùng sự tham gia của ba ngôi sao gốc Việt hàng đầu lúc đó, Tâm Đinh, Horace Nguyễn cùng Stefan Nguyễn đã tạo tiếng vang lớn khi đánh bại hai “người hàng xóm” Lào (103-61),

TỰ GIỚI THIỆU

VBA BY MB

BỆ BỆ PHÓNG PHÓNG CHO CHO CÁC CÁC TAY TAY NÉM NÉM GỐC GỐC VIỆT VIỆT TỎA TỎA SÁNG SÁNG Campuchia (95-90) và chỉ chịu thua đáng tiếc trước hai địch thủ khó chịu, Indonesia (73-89), Singapore (73-80). Mặc dù không thể tiến vào vòng bán kết để tranh huy chương trong giải đấu đó, thế nhưng màn trình diễn của các chàng trai áo đỏ đã tạo được dấu ấn rất lớn trong lòng người hâm mộ và mang đến một niềm tin vững chắc về sự thành công trong tương lai của nền bóng rổ nước nhà. Trong những năm vừa qua, với nỗ lực không ngừng để hỗ trợ vận động viên Heritage về nước chơi bóng cũng như tạo điều kiện cho các tay ném như: Justin Young, Sang Đinh, Trần Đăng Khoa có cơ hội được lên tuyển, VBA by MB hứa hẹn sẽ giúp nền bóng rổ Việt Nam đạt được nhiều bước thăng tiến hơn nữa trên con đường khẳng định khả năng của mình ở sân chơi quốc tế. VBA by MB mùa giải 2019 tiếp tục nhận được sự đồng hành của nhiều đơn vị tài trợ, đối tác truyền thông lớn và lâu năm như: Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB) - Nhà tài trợ Danh xưng lớn nhất trong 3 năm 2019, 2020, 2021 và cũng là đơn vị hỗ trợ kênh bán vé có nhiều ưu đãi hấp dẫn nhất cho tất cả 56 trận đấu VBA by MB qua App MBBank. Hãng hàng không Jetstar Pacific Airlines Nhà tài trợ độc quyền vé máy bay di chuyển từ mùa giải

2017 và đồng thời cũng là nhà tài trợ Danh xưng của đội bóng Hochiminh City Wings by Jetstar trong 2 năm 2018 và 2019. California Fitness & Yoga - Thương hiệu Fitness quốc tế đầu tiên và lớn nhất tại Việt Nam với sứ mệnh "Làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn" - Là đơn vị tài trợ các dịch vụ thể dục thể hình và yoga đẳng cấp thế giới cùng các thiết bị hiện đại nhất của Giải VBA by MB trong các năm.

Henry Kravis và George Roberts (phải).

80 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Những quý ông ngoài cửa “Những kẻ hung bạo” Henry Kravis và George Roberts từng được thần tượng ở thập niên 1980 trong hoạt động mua lại doanh nghiệp dựa trên vay nợ sau đó bán từng phần và cho phá sản. Hiện nay, với hàng nghìn tỉ đô la Mỹ đổ vào quỹ đầu tư doanh nghiệp tư nhân, KKR và các tổ chức tương tự không có nhiều lựa chọn, ngoài phương thức tiếp tục xây dựng doanh nghiệp thay vì cho phá sản như trước.

Ả N H : KO S A S A K I F O R F O R B E S

A N TO I N E G A R A

rong thập kỷ này, truyền kỳ về Gardner Denver, nhà sản xuất máy móc công nghiệp có trụ sở tại Milwaukee từ năm 1859, có diễn biến tựa như phần tiếp theo của Wall Street – bộ phim nổi tiếng năm 1987 của đạo diễn Oliver Stone. Doanh số thiết bị bơm dầu và máy nén khí sụt giảm, cổ phiếu suy giảm. Năm 2012, những nhà tài chính cơ hội, hiện nay hoạt động dưới mô hình quỹ đầu cơ, đốc thúc đòi thay đổi. Rốt cuộc, hoạt động quản lý cũng bị xáo trộn, Goldman Sachs giám sát thương vụ mua bán, và một công ty khổng lồ chuyên mua lại doanh nghiệp của New York đã thắng đợt đấu giá năm 2013, với mức giá khoảng 3,9 tỉ đô la Mỹ, bao gồm 2,8 tỉ đô la Mỹ nợ mới. Nhưng điều khác lạ đã xảy ra trong kịch bản với các nhà máy ngừng hoạt động, cắt giảm nhân công và cầm cố tài sản. Hơn 325 triệu đô la Mỹ được đầu tư nâng cấp thiết bị, giúp các nhà máy an toàn hơn và cải thiện hoạt động. Nguồn tiền mới cho phép công ty mở rộng sang y tế và môi trường. Nhân sự 6.400 người tăng 5%, doanh thu tăng 15% và dòng tiền từ kinh doanh tăng 54%. Khi Gardner Denver trở lại NYSE gần hai năm trước, mỗi nhân viên của công ty nhận số cổ phiếu bằng 40% tiền lương cơ sở hằng năm, tổng cộng 100 triệu đô la Mỹ. “Nếu chúng ta làm việc hiệu quả hơn, công ty sẽ tốt hơn, cổ phiếu tăng trưởng,” theo Josh Shelle, giám sát viên dây chuyền lắp ráp 29 tuổi tại Gardner Denver. “Mọi người đều được lợi.” Chuyện vui này có hai đạo diễn bất ngờ: Henry Kravis và George Roberts, hai tỉ phú đồng sáng lập KKR

& Co., hiện là công ty đầu tư doanh nghiệp tư nhân khổng lồ với tài sản 200 tỉ đô la Mỹ. “Bạn không thể mua công ty và cắt giảm tất cả chi phí. Đó không phải là mô hình kinh doanh bền vững,” Kravis, 75 tuổi, nói tại phòng họp riêng ở New York nhìn ra Central Park. “Nếu bạn không bỏ tiền vào để tạo ra các sản phẩm mới, nhà máy mới và phương thức kinh doanh mới trong những khu vực địa lý mới, thì bạn sẽ chết.” George Roberts, 75 tuổi, đối tác lâu năm của Kravis, nói thêm: “Những doanh nghiệp có chủ sở hữu quan tâm đến công ty và hoạt động quản lý sẽ có kết quả vượt trội hơn.” Tất nhiên KKR nổi tiếng nhờ hoạt động mua lại doanh nghiệp dựa trên vay nợ những năm 1970 và 1980, là gương mặt đại diện cho cuộc chinh phạt các công ty Mỹ của phố Wall. Mãi mãi bị gắn mác “những kẻ hung bạo” và sau cuốn sách bán chạy thuật lại quá trình thâu tóm tập đoàn RJR Nabisco trị giá 25 tỉ đô la Mỹ của họ; KKR bị Quốc hội chất vấn về hoạt động tránh thuế và tận dụng triệt để vay nợ khi nuốt chửng RJR và các tập đoàn khổng lồ khác trong quá khứ, ví dụ tập đoàn truyền thông Wometco Enterprises có trụ sở tại Florida và Beatrice Food. Ba mươi năm sau, họ trở thành ví dụ điển hình cho một quá trình thay đổi cơ bản. Không còn là đối tác góp vốn nữa, KKR hiện là tập đoàn giao dịch niêm yết. Một nửa các khoản đầu tư và đa số chuyên viên giao dịch của họ sống ở nước ngoài, với tiềm năng tăng trưởng lớn nhất ở châu Á. Và thay vì phá bỏ tài sản được họ xem như những tờ chi phiếu, Kravis và Roberts quản lý, chịu trách nhiệm cao nhất trong 114 công ty trên toàn cầu, với doanh

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 81

thu hằng năm đạt 123 tỉ đô la Mỹ và 753 ngàn nhân viên. Đó là sự chuyển đổi tất yếu. Chỉ trong năm năm qua, 3.700 tỉ đô la Mỹ đã đổ vào các quỹ đầu tư doanh nghiệp tư nhân. KKR đang hoạt động trên quy mô khác so với khi họ mua lại RJR. Quỹ mua lại doanh nghiệp sắp tới tại Mỹ của KKR sẽ đạt giá trị đáng kinh ngạc 20 tỉ đô la Mỹ, quỹ tại châu Á là 15 tỉ đô la Mỹ và năm tỉ đô la Mỹ tại châu Âu. Ngân sách các quỹ cùng ngành là Apollo và Blackstone chỉ hơn 20 tỉ đô la Mỹ. Các khoản phí đã tăng lên cùng với tài sản – lên đến 1,8 tỉ đô la Mỹ tại KKR vào năm 2018 và 3,1 tỉ đô la Mỹ tại Blackstone – nhưng vấn đề đang tồn tại là làm thế nào đánh bại S&P 500 và minh giải điều đó. Năm quỹ mua lại doanh nghiệp đầu tiên của KKR, từ năm 1976 đến 1986, đã đem về gấp 4-17 lần số tiền đầu tư. Từ năm 2002, không có quỹ nào của họ mang về hơn 2,4 lần số tiền đầu tư. John Skjervem, giám đốc đầu tư quản lý ngân khố bang Oregon trị giá 100 tỉ đô la Mỹ, nhà đầu tư của KKR từ năm 1981, nói: “Đừng tự ảo tưởng. Việc này sẽ ngày càng khó khăn hơn.” Như George Roberts nói về cuộc chơi mua lại doanh nghiệp dựa trên vay nợ: “Chẳng còn chút nghệ thuật nào ở đó nữa. Chỉ còn có những gì bạn có thể làm với doanh nghiệp.” Như hầu hết các bộ đôi biểu tượng khác, Kravis và Roberts là điển hình về sự tương phản. Họ là anh em họ và bạn bè thân thiết trong 70 năm qua; cha của họ giàu lên nhờ dầu mỏ, và cả hai cùng học ĐH Claremont McKenna tại California. Họ học nghệ thuật đàm phán từ cố vấn dày dạn kinh nghiệm – nhà đồng sáng lập thứ ba của KKR, Jerome Kohlberg – và là đối tác kinh doanh trong 43 năm, gần như lúc nào cũng làm việc hợp nhau; cách nhau 4.700 km, Kravis nổi tiếng ở New York và Roberts ít nổi tiếng tại San Francisco. Là người có tài thuyết phục bán hàng hoàn hảo, có tên trong danh sách mạnh thường quân tại bảo tàng Mỹ thuật Metropolitan, một tòa nhà tại trường Kinh doanh Columbia và một bệnh viện trẻ em ở Mount Sinai, Kravis dường như đã lấy lại được danh tiếng tốt. “Chúng tôi luôn nghĩ đến việc đầu tư và hành động, suy nghĩ như một nhà công nghiệp,” ông nói. “Đừng chúc mừng khi chúng tôi mua được một công ty. Tên ngốc nào cũng có thể mua một công ty.” Trong phòng họp đầy bản ghi kỷ niệm các cuộc chinh phạt của KKR, câu nói được đóng khung của Machiavelli thể hiện chính xác nhất: “Nhà cải cách để lại cho kẻ thù nhân viên tốt trong hệ thống cũ, và bảo vệ khá nhiệt tình những ai có thể làm việc tốt với hệ thống mới.” Roberts là người khởi xướng hoạt động mua lại doanh nghiệp của bộ đôi. Khi đang theo học tại Claremont, sau đó là một trường cao đẳng dành cho nam, ông thực tập tại Bear Stearns ở New York, phụ trách các công ty bảo hiểm. Đầy tham vọng, ông giải quyết hồ sơ do mình chịu trách nhiệm vào buổi sáng và tìm thêm việc vào buổi chiều, và lọt vào mắt xanh của Kohlberg – người đứng đầu bộ phận tài chính doanh nghiệp của công ty, đang đi đầu trong hoạt

82 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

động sau này được biết đến là “thâu tóm doanh nghiệp bằng vốn của chính mình” vì họ có đòn bẩy lớn. Những năm 1960, công ty Mỹ phát triển tốt nhờ các tập đoàn do các doanh nhân đầy tham vọng như Harold Geneen của ITT gây dựng. Kohlberg triển khai kỹ thuật tài chính khác thường để đi theo hướng khác, giúp các nhà quản lý với khả năng phân tích sắc bén mua lại các doanh nghiệp không còn được những nhà sáng lập đuối sức yêu quý nữa. Kravis lớn lên ở Tulsa, bắt đầu làm cho quỹ đầu tư chọn lọc Madison Fund ở New York, quỹ kiểm soát công ty vận hành đường sắt Katy Industries và dùng chính các khoản thu nhập chịu thuế của họ để thực hiện thương vụ thâu tóm. Khi đang học MBA tại Columbia, ông thương thảo với các công ty dịch vụ dầu khí ở đông nam nước Mỹ để mua lại. Khi Roberts được thăng chức tại Bear, ông đề nghị Kravis xem xét sáng kiến của Kohlberg về mua lại doanh nghiệp. Năm 1969, bộ ba tham gia vào các nhóm, điều hành một nhóm nhỏ tại ngân hàng đầu tư; Kravis làm việc tại New York, Roberts chuyển đến California. Sau khoảng một chục giao dịch thành công, họ tự lập vào năm 1976. Họ cùng thời với Michael Milken và cỗ máy kiếm tiền từ trái phiếu có độ rủi ro thanh toán cao Drexel Burnham Lambert. Kravis và Roberts mua lại hoàn toàn các công ty lớn: Beatrice và Safeway năm 1986, công ty thủy tinh Owens-Illinois tại bang Ohio một năm sau đó. Duracell, Stop & Shop và RJR trong giai đoạn cao trào của thập kỷ nợ nần 1980. Kohlberg chùn tay trước mô hình hung hăng này và bị đẩy ra khỏi công ty năm 1987, và Kravis cùng với Roberts trở thành cái tên đồng nghĩa với kỷ nguyên mua lại doanh nghiệp sau khi cuốn sách Barbarians at the Gate (Những kẻ hung bạo trước cổng) ra mắt. Đáng ngạc nhiên là quá trình chuyển đổi của KKR bắt đầu trước cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, với một trong những thỏa thuận tồi tệ nhất của họ – nhà sản xuất điện TXU tại Texas. Ngay từ đầu, thỏa thuận mua lại trị giá 45 tỉ đô la Mỹ ký vào tháng 2.2007 đã gây tranh cãi vì kế hoạch mở rộng mảng nhiệt điện than của TXU. Khi KKR và các đối tác đạt thỏa thuận, họ nhờ đến sự giúp đỡ của Environmental Defense Fund (quỹ Bảo vệ Môi trường), nhóm vận động McDonald’s ngừng sử dụng thùng chứa polystyrene. Kravis và Roberts quan tâm đến mối liên hệ giữa lợi nhuận và hiệu suất môi trường. Trong vòng một năm sau khi đóng cửa TXU, KKR và tổ chức phi lợi nhuận chính thức thành lập hiệp hội “danh mục đầu tư xanh” tiên phong. KKR theo dõi chặt chẽ vấn đề liên quan đến chất thải, khí thải nhà kính, tiêu thụ nước và sử dụng nguyên vật liệu độc hại tại các công ty thuộc danh mục. Trong năm năm, những nỗ lực gìn giữ môi trường giúp các công ty này tiết kiệm gần 1 tỉ đô la Mỹ, đáng chú ý nhất là riêng nhà bán lẻ Dollar General đã tiết kiệm được 775 triệu đô la Mỹ – hay sáu triệu tấn chất thải – và là một trong những thương vụ thành công nhất trong thời kỳ khủng hoảng, mang về cho KKR gấp 4,5 lần số tiền họ bỏ ra. “Cách

J O N AT H A N A LC O R N / B LO O M B E R G ; A N D R E W H A R R E R / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG E S

đây 20 năm, tôi không quá quan tâm đến yếu tố ESG [môi trường, xã hội và quản trị]. Tôi từng nghĩ quan trọng nhất là bạn kiếm được nhiều tiền cho công ty, tất cả các bên liên quan sẽ có lợi,” Kravis nói. “Tôi đã thay đổi.” Trợ giúp các công ty trong danh mục đầu tư trở thành ưu tiên hàng đầu của công ty. Để làm được điều đó, công ty đã phát triển bộ phận tư vấn nội bộ, KKR Capstone, hiện có 66 cố vấn đang tư vấn cho các công ty thuộc quyền về các vấn đề liên quan đến kế hoạch tăng trưởng, thâu tóm doanh nghiệp và tiết kiệm chi phí. Để phát hiện rủi ro, KKR thành lập thêm các nhóm nghiên cứu kinh tế vĩ mô toàn cầu, đột phá công nghệ và thay đổi chính trị.

12 tỉ đô la Mỹ. “Đây là cách vận hành khác. Bạn phải cam kết với mọi người theo cách khác,” Stavros nói. “Xem họ như đối tác kinh doanh.” Ví dụ minh họa rõ nét hơn cho luận điểm của Stavros là những gì KKR làm với Toys “R” Us. Được mua lại với giá 6,6 tỉ đô la Mỹ năm 2005, nhà bán lẻ nộp đơn xin phá sản năm 2017 và đóng cửa hàng ở Mỹ năm 2018. Thay vì chỉ cần phá hủy rồi vứt bỏ như những gì họ có thể làm 30 năm trước, KKR và các đối tác trong thương vụ lại góp 20 triệu đô la Mỹ vào một quỹ thôi việc dành cho cựu nhân viên. “Khách hàng muốn đầu tư vào các công ty họ nghĩ rằng đang làm những điều đúng đắn cho thế giới, chứ không phải công ty đang hủy hoại hành tinh, hoặc người lao động,” theo Mason Morfit – giám đốc đầu tư của quỹ đầu cơ ValueAct Capital, cổ đông ngoài công ty lớn nhất của KKR. Sự chuyển đổi của KKR không chỉ là hành xử tốt, nó còn liên quan đến các khoản phí đang cao tới mức khiến phí giao dịch 390 triệu đô la Mỹ của RJR Nabisco nghe có vẻ kỳ lạ. Ví dụ như việc đẩy mạnh vào tín dụng của công ty, hành động khắc phục một khiếm khuyết lớn ảnh hướng đến năng lực tiềm tàng của họ. Mười lăm năm trước, KKR vẫn còn làm việc một chiều và thiếu hoạt động quản lý thu nhập cố định cho phép họ cho các công ty vay để tái cấu trúc và thâu tóm doanh nghiệp. Hoạt động tín Những người anh em họ và đồng sáng lập KKR, George Roberts và Henry Kravis, nói rằng lần dụng của công ty hiện có giá trị tài sản cuối họ cãi nhau là khi 7 tuổi. Hiện nay, cả hai đều sở hữu 5,6 tỉ đô la Mỹ. đạt 66 tỉ đô la Mỹ. Dù thua lỗ trong Năm 2010, một người Chicago tên Pete Stavros trở thành mảng nợ thay thế và hoạt động CLO (Collateralized Loan người đứng đầu bộ phận mua lại doanh nghiệp hoạt động Obligation) – phát hành nợ khoản vay được thế chấp – trong lĩnh vực công nghiệp của KKR. Stavros, 44 tuổi, là trong năm ngoái, KKR vẫn đầu tư 400 triệu đô la Mỹ vào con của công nhân xây dựng người Mỹ gốc Hi Lạp và thuộc mảng quản lý tín dụng và phí giao dịch năm 2018. thế hệ đầu tiên tốt nghiệp đại học, tin rằng năng suất và lợi Công ty bảo lãnh phát hành lại là một nguồn thu phí nhuận sẽ tăng nếu chia cổ phần cho công nhân dây chuyền dồi dào khác. “Từ năm 2005 đến 2007, chúng tôi trả cho sản xuất làm việc theo giờ, tài xế xe tải và nhân viên không phố Wall gần năm tỉ đô la Mỹ tiền phí, và không nhận thuộc biên chế công ty. Tại ĐH Kinh doanh Harvard, lại được nhiều từ đó trừ khi được mời tham gia vài phiên Stavros bảo vệ luận án về lợi ích của việc cho nhân viên sở đấu giá,” Kravis nói. Vì vậy, Scott Nuttall, đồng chủ tịch hữu cổ phiếu. Ông áp dụng ý tưởng đó vào KKR, trao cho công ty, thành lập công ty bảo lãnh phát hành nội bộ cho hơn 20 ngàn công nhân hơn 500 triệu đô la Mỹ cổ phần các công ty trong danh mục đầu tư của KKR. Trong năm trong tám thương vụ nhóm của ông thực hiện. 2018, công ty này bảo lãnh 204 đợt chào bán nợ và cổ Gardner Denver là ví dụ rõ nét. Cổ phiếu tăng khoảng phần, thu về 631 triệu đô la Mỹ tiền phí. 70% sau đợt IPO tháng 5.2017. Khi nhóm Stavros đạt Năm 2018, doanh thu từ các khoản phí của KKR tăng thỏa thuận sáp nhập Gardner Denver với đối thủ lớn hơn, 19%, đạt 1,8 tỉ đô la Mỹ, gồm hơn một tỉ đô la Mỹ từ phí toàn bộ nhân viên của công ty mới sau khi sáp nhập nhận giao dịch và giám sát, bên cạnh những khoản phí khác hơn 150 triệu đô la Mỹ. Tính tổng lại, bốn tỉ đô la Mỹ vốn cũng như hoạt động tư vấn quản lý cho các công ty trong Stavros và nhóm của ông đầu tư vào tám thương vụ mua lại danh mục đầu tư. Ngoài ra còn có 147 triệu đô la Mỹ tiền doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp, gồm hoàn phí và 60 triệu đô la Mỹ phí tư vấn. Capsugel, Capital Safety và CHI Overhead Door, hiện trị giá Bạn có nhớ đợt IPO thành công của Gardner Denver

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 83

công ty xử lý thanh toán First Data tại Atlanta, hiện trị giá 1,5 tỉ đô la Mỹ trong bảng cân đối kế toán của công ty, sau khi giá cổ phiếu tăng 67% năm ngoái. Roberts nói: “Chúng tôi biến khó khăn thành cơ hội. Tôi tôn trọng các đối thủ, nhưng không ai trong số họ có chiến lược như chúng tôi.” Năm ngoái, chiến lược đại tu KKR lên đến đỉnh điểm bằng việc chuyển đổi từ đối tác (partnership) thành tập đoàn (corporation), loại bỏ yêu cầu kê khai thuế K-1 phức tạp cho cổ đông đại chúng. Sự thay đổi này, cùng với thay đổi trước đó, cố định tỉ lệ chi trả cổ tức trích từ thu nhập sau thuế ở mức khiêm tốn (hiện là 13%), đảm bảo công ty giữ được nhiều lợi tức hơn so với đối thủ cạnh tranh. Điều này có thể khiến cổ phiếu của họ hấp dẫn hơn dưới con mắt của nhiều nhà đầu tư tổ chức. Trước thực tế là đang nắm giữ 10 tỉ đô la Mỹ tiền đầu tư trên bảng cân đối kế toán, Kravis nói: “Chúng tôi muốn tận dụng sức mạnh của lãi kép.” Ông nói thêm: “Nếu bạn nghĩ về Warren Buffett, người chưa bao giờ trả một xu cổ tức, và xét đến số vốn ông ấy có thể tích lũy cùng giá trị của Berkshire hiện tại, điều đó thực sự ấn tượng. Chúng ta có thể làm điều tương tự.” Trong những công ty khổng lồ bảo thủ trong lĩnh vực đầu tư doanh nghiệp tư nhân, KKR là nơi đầu tiên công bố lớp lãnh đạo kế thừa, bổ nhiệm Scott Nuttall, 46 tuổi, cùng Joseph Bae, 47 tuổi, làm đồng chủ tịch và trao cho mỗi người số cổ phiếu thưởng trị giá 121 triệu đô la Mỹ năm 2017. Nuttall quen thuộc với cổ đông đại chúng và là động lực thúc đẩy KKR trên thị trường tín dụng và vốn. Bae giám sát kinh doanh mua lại doanh nghiệp cốt lõi của công ty trên toàn cầu, bành trướng mạnh mẽ ở châu Á cũng như hoạt động

NHỮNG QUỸ XẤU XA Thật khác biệt sau 30 năm. Cuối thập niên 1980, Henry Kravis, George Roberts và đồng nghiệp là hình ảnh phản chiếu sự xấu xa của phố Wall. Ngày nay, “vinh dự” đó thuộc về các quỹ đầu cơ, nơi tập hợp của lợi nhuận ảm đạm, giao dịch ngắn hạn đến hành xử tệ hại. Câu thần chú mua lại doanh nghiệp trước đây là “Mua, tước đoạt, bán”. Đó là sách lược của quỹ đầu cơ một tỉ đô la Mỹ Alden Global Capital có trụ sở tại New York, chủ sở hữu Denver Post và khoảng 100 tờ báo khác. Alden rút ruột các phòng tin tức và bất động sản, gây nên sự phản kháng từ giới nhà báo. Hiện tại, Gannett, nhà xuất bản của USA Today, bị cáo buộc về các thủ đoạn đàm phán lén lút và bị bộ Lao động Hoa Kỳ điều tra vì cáo buộc biển thủ 250 triệu đô la Mỹ tiền lương hưu của phòng tin tức để rót vào các quỹ riêng của họ. (Alden phủ nhận hành vi sai trái.) Trong các quỹ tín dụng, một nhóm nhà

84 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

điều hành mờ ám sử dụng “các khoản vỡ nợ có chủ đích”, trong đó người mua các hợp đồng hoán đổi rủi ro tín dụng (CDS – Credit-Default Swap) – thực chất là dạng bảo hiểm rủi ro tài sản, ra đời nhằm thu lợi khi nhà phát hành bỏ lỡ một khoản thanh toán lãi suất – thuyết phục con nợ tạm dừng thanh toán, gây ra vỡ nợ và mang lại khoản tiền lớn cho quỹ. Nó gần giống như mua bảo hiểm cho nhà hàng xóm rồi đốt nhà họ. Sau đó là những trò hề của quỹ đầu cơ. Những khán giả thường theo dõi tin tức kinh doanh qua truyền hình hẳn còn nhớ cảnh trên đài CNBC khi các tỉ phú quỹ đầu cơ Carl Icahn và Bill Ackman nhiếc móc nhau về cổ phiếu của nhà sản xuất thực phẩm bổ sung Herbalife. Ngay cả các quỹ đầu cơ định lượng cũng mang tiếng xấu. Cuốn sách Flash Boy của Michael Lewis chỉ trích những

nhà giao dịch trên máy tính vì các giao dịch trước thời điểm vận hành và làm trầm trọng thêm sự dao động của thị trường chứng khoán. Những phương thức truyền thông thâm hiểm hơn được trình chiếu trên loạt chương trình truyền hình Billions, với dàn nhân vật gần như là những kẻ đáng khinh. Trò hề của các quỹ kinh tởm đến mức, năm 2016, hai thượng nghị sĩ thuộc đảng Dân chủ là Tammy Baldwin (bang Wisconsin) và Jeff Merkley (bang Oregon) phải đưa ra đạo luật Brokaw để ngăn cản họ sau khi thị trấn Brokaw, bang Wisconsin, vỡ nợ vì một quỹ đầu tư chủ động đã ép một công ty phải từ bỏ nhà máy giấy tại thị trấn. Thượng nghị sĩ Baldwin phát biểu: “Chúng ta không thể để nền kinh tế của mình bị cướp bóc”. Martin Lipton, 87 tuổi, luật sư huyền thoại của các tập đoàn, người từng đại diện cho các công ty lớn, được những công ty chuyên thâu tóm như KKR theo đuổi, không gặp vấn đề trong việc tăng trưởng nhanh. “Kẻ ác chính là những quỹ đầu cơ chủ động,” ông nói. Có lẽ tất cả sẽ được tha thứ - hoặc ít nhất là khoan hồng – nếu các quỹ đầu cơ bớt tập trung vào hiệu suất đầu tư.

Ả N H : J E R O M E KO H L B E R G B Y E D U A R D O C O N T R E R A S / N E W S C O M ; N A B I S C O B Y R A ZO R P I X / A L A M Y; K K R A N D N Y S E B Y B R E N DA N M C D E R M I D/ R E U T E R S

năm 2017 không? Sau khi tính trung bình 3,4 triệu đô la Mỹ / năm phí giao dịch và giám sát, KKR thu thêm khoản phí chấm dứt một lần đặc biệt là 16,2 triệu đô la Mỹ kết hợp với đợt IPO. Những khoản phí cao ngất này sau đó chuyển thành khoản bồi hoàn hào phóng cho các đối tác của KKR. Năm ngoái, công ty trả khoản tiền bồi hoàn cao chóng mặt 1,5 tỉ đô la Mỹ cho 1.300 nhân viên. Đến nay, những sáng kiến lớn nhất tại KKR liên quan tới cấu trúc. Vài năm trước, trên chuyến bay trở về California, Roberts đưa ra tính toán chưa từng có: Nếu KKR có thể giữ lại các khoản đầu tư vĩnh viễn, giá trị vốn hóa thị trường của họ sẽ lớn hơn Berkshire Hathaway. Để làm được điều đó, năm 2006, KKR là công ty mua lại doanh nghiệp lớn đầu tiên của Hoa Kỳ gia nhập thị trường chứng khoán đại chúng, huy động năm tỉ đô la Mỹ vốn cố định ở Amsterdam để đầu tư vào chính các thương vụ của họ. Khi cổ phiếu của KKR Private Equity Investors giảm từ 25 đô la Mỹ xuống dưới 2 đô la Mỹ trong cuộc khủng hoảng tài chính, Kravis và Roberts hiểu nhiều thương vụ của họ (như Dollar General và Hospital Corporation of America) đã bị định giá thấp, giá trị tính bằng xu thay vì đô la. Vì vậy, họ khéo léo gom các hoạt động cốt lõi của KKR vào KKR Private Equity Investors và đưa nó trên NYSE. Từ thời điểm giá trị tài sản phục hồi, vốn cố định của KKR tăng lên mức 13 tỉ đô la Mỹ và ươm mầm hoạt động mở rộng gây quỹ của họ vào cơ sở hạ tầng, bất động sản, y tế và công nghệ. Dòng vốn mới dùng để mua 35% cổ phần của Marshall Wace, quỹ đầu cơ định lượng của Anh có tài sản tăng gấp đôi lên gần 40 tỉ đô la Mỹ, và hồi sinh đầu tư của KKR vào

SỰ CHUYỂN BIẾN CỦA “NHỮNG KẺ HUNG BẠO” 1951: Khi còn học tiểu học, George Roberts, sinh tại Houston, đến thăm người anh em họ Henry Kravis ở Tulsa. Họ đánh nhau và Henry bị khâu 23 mũi. Henry tuyên bố đó là cuộc chiến cuối cùng của họ. 1962–1967: Cặp đôi (1) theo học tại Claremont Men Hay College. Suốt kỳ nghỉ hè, họ ở chung với nhau khi Henry làm việc tại Goldman Sachs và George làm cho Bear Stearns.

1966: George nhận việc tại Bear Stearns. Henry tốt nghiệp sau đó một năm và làm việc cho quỹ Madison Fund có trụ sở tại New York, cổ đông lớn nhất của Katy Industries, chuyên trách hoạt động thâu tóm doanh nghiệp. 1969: Henry gia nhập Bear cùng với George, dưới sự quản lý của người tiên phong trong hoạt động mua lại doanh nghiệp, Jerome Kohlberg Jr. (2). Bộ ba hoàn thành khoảng một chục thương vụ “tự đầu tư”, vay rất nhiều tiền để hỗ trợ quản lý dẫn đến việc chia tách.

1976: Ông chủ huyền thoại của Bear, Cy Lewis, từ chối hỗ trợ một dự án mới đề xuất, vì vậy bộ ba nghỉ việc để thành lập Kohlberg Kravis Roberts & Co. với tổng cộng 120.000 đô la Mỹ tiền tiết kiệm. 1978: Forbes giới thiệu về KKR qua câu chuyện trang bìa về phương thức tiếp cận mang lại lợi nhuận cao mới để giao dịch có tên là “Bạn có thực sự muốn giàu có?” Quan hệ đối tác của KKR có vốn 30 triệu đô la Mỹ. 1987: Kohlberg bị đẩy ra khỏi công ty. KKR công bố thương vụ tiếp quản RJR Nabisco (3) gây tranh cãi trị giá 25 tỉ đô la Mỹ, đánh dấu đỉnh cao trong kỷ nguyên tham lam ở phố Wall. 3

1989: Henry và George đối mặt phiên điều trần tại Washington, bị phỉ báng trong quyển sách Barbarians at the Gate (4). 1993: Cổ phiếu của RJR với các khoản nợ nần chồng chất mất giá sau khi Philip Morris giảm giá thuốc lá. Forbes tung ảnh bìa in hình đầu Henry nằm trên một cái đĩa vàng (5). 1997: George thành lập quỹ Phát triển Doanh nghiệp Roberts, nơi tiên phong đầu tư vào các dự án từ thiện, hỗ trợ 175 doanh nghiệp xã hội. 2000-2006: KKR ra mắt hoạt động kinh doanh thu về khoản phí quan trọng như hoạt động tư vấn của KKR Capstone, và sau đó mở sang tín dụng và bảo lãnh phát hành.

2006: Huy động 5 tỉ đô la Mỹ từ đại chúng, và một quỹ mua lại doanh nghiệp trị giá 17,6 tỉ đô la Mỹ được dùng để tiếp quản Alliance Boots, Dollar General, TXU. 2010: KKR lên sàn NYSE (6) và áp dụng chiến lược đầu tư xanh. Họ ủng hộ kế hoạch trao cổ phiếu cho những nhân viên. Henry tặng 100 triệu đô la Mỹ cho ĐH Kinh doanh Columbia.

2017-2018: Henry và George công bố những người kế nhiệm, chuyển đổi KKR thành một tập đoàn và bắt đầu cú hích lớn ở châu Á. 2019: KKR mở rộng trên phạm vi toàn cầu với 114 công ty, doanh thu 123 tỉ đô la Mỹ và 753 ngàn nhân viên. Với tổng tài sản gần 200 tỉ đô la Mỹ, KKR có khoản tiền dự trữ trị giá 58 tỉ đô la Mỹ.

kinh doanh bất động sản và cơ sở hạ tầng. Công ty có tám văn phòng ở châu Á với tổng tài sản 20 tỉ đô la Mỹ. Khoản trợ cấp bằng cổ phiếu hào phóng cho Bae và Nuttall gây xôn xao, khi KKR đang giảm mức bồi hoàn cổ phiếu cho nhân viên bằng thủ thuật nhằm kéo giảm tình trạng pha loãng cổ phần và nâng giá cổ phiếu. Mức tăng trưởng của cổ phiếu KKR, giống như các công ty PE khác, không còn gây ấn tượng. Trong năm năm qua, nó đã quay lại mốc trung bình chỉ 4% mỗi năm, ít hơn một nửa tổng lợi nhuận từ Blackstone. Cả hai đều kém mức tăng 12% hằng năm của S&P 500. Một số dự án mới hơn của họ gặp rắc rối. Năm 2012, KKR đặt cược vào quỹ đầu cơ thông qua hoạt động đầu tư có nhiều hình thức quản lý, mua 8 tỉ đô la Mỹ (tài sản) của Prisma Capital Partners, rồi nhìn hiệu suất giảm sút. Một quỹ tài nguyên thiên nhiên 884 triệu đô la Mỹ, huy động năm 2010, đã mất phần lớn giá trị. Từ 2012 đến 2014, KKR huy động hơn năm tỉ đô la Mỹ cho các quỹ tình huống đặc biệt tạo ra lợi nhuận ròng hằng năm từ 3% trở xuống. Trong phần lớn thập niên 1980, các chuyên viên giao dịch KKR có thể phù hợp với kiểu phòng ban độc lập. “Nếu bạn nghĩ về công ty trước đây, về cơ bản, nó bắt đầu với ba chàng trai và một cây chổi – Jerry, George và tôi,” Kravis nói. Đến năm 1996, khi những người kế thừa KKR, Nuttall và Bae, gia nhập, họ thuê khoảng hai chục nhà đầu tư. Hiện công ty có 447 chuyên viên giao dịch, và 2/3 trong số 1.300 nhân viên của công ty không làm trong mảng đầu tư. Thay vào đó, họ làm các công việc hành chính, thuế và pháp lý. Đi kèm với những khó khăn trong quá trình phát triển của công ty là sự ra đi của những nhân vật đáng chú ý: David Liu và Julian Wolhardt, hai nhà đầu tư hàng đầu ở châu Á và Alexander Navab, cựu lãnh đạo bộ phận mua lại doanh nghiệp ở Mỹ. Họ đang huy động hàng tỉ đô la Mỹ ở những nơi khác. Bất chấp những thay đổi tại KKR, Kravis và Roberts không có dấu hiệu giảm tốc – và lại đang đặc biệt hào hứng với triển vọng ở châu Á. Theo Kravis, các tập đoàn ít giá trị sở hữu lượng tài sản kém sinh lợi đang tràn ngập nền kinh tế Nhật. Ông nhớ lại việc từng hỏi CEO của một trong những công ty thương mại lớn tại Nhật rằng công ty sở hữu bao nhiêu công ty con. Vị giám đốc điều hành người Nhật nói 2.000. Khi Kravis hỏi bao nhiêu công ty đóng vai trò cốt lõi, câu trả lời vẫn là 2.000. “Nói chuyện với một chiếc cốc còn hay hơn, nhưng chúng tôi vẫn đạt được thỏa thuận tốt,” Kravis nói. Hồi tháng tư, KKR nhóm họp với 75 đối tác của họ tại một cuộc họp thường niên tại Tokyo. “Tôi đến Nhật từ năm 1978. Tôi luôn nhìn thấy ‘ánh sáng ở cuối đường hầm.” Bây giờ, nó đã trở thành sự thật,” Kravis chia sẻ với ánh mắt lấp lánh, trẻ trung. Roberts cho biết thêm: “Nước Nhật hôm nay làm tôi nhớ đến những năm 1960 và 1970 tại Mỹ.” Nhưng lần này, những người tốt ở KKR sẽ phải chống lại ham muốn bán từng phần và cho phá sản, và thay vào đó là tìm cách mua và gây dựng.

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 85

BUSINESS FORUM 2019

– TIẾN VÀO – KỶ NGUYÊN SỐ

Ngày 15.8, hơn 400 lãnh đạo doanh nghiệp, các chuyên gia kinh tế trong nước và quốc tế đã tham dự diễn đàn Kinh doanh 2019 của Forbes Việt Nam tổ chức tại TP.HCM. Các diễn giả chia sẻ nhận định, bình luận và câu chuyện thực tiễn trong ba phiên thảo luận bàn về các chủ đề liên quan sát sườn đến sự phát triển của doanh nghiệp như bối cảnh thương mại mới, quản trị quá trình chuyển đổi số, thu hút nhân tài. Nội dung được làm gọn cho phù hợp khuôn khổ bản in. FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 87

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 1

TS Mai Hữu Tín

Chủ tịch & CEO Công ty cổ phần đầu tư U&I

TS Chua Hak Bin

Chuyên gia kinh tế cao cấp Maybank Kim Eng

TS Trần Đình Thiên

Ủy viên, Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính – Tiền tệ Quốc gia

– VIỆT NAM – TRONG BỐI CẢNH THƯƠNG MẠI MỚI Căng thẳng thương mại Mỹ – Trung ảnh hưởng thế nào đến kinh tế Việt Nam? Nguy cơ chiến tranh tiền tệ nổ ra lớn hay nhỏ? Đối sách của chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam như thế nào trong bối cảnh kinh tế, thương mại toàn cầu diễn biến khó lường? Các vấn đề quan trọng này được các nhà kinh tế trong và ngoài nước, đại diện doanh nghiệp lớn trong nước cùng bàn luận. FORBES VIỆT NAM

88 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Nguyễn Đức Thuấn

TS Lê Anh Tuấn

Sáng lập, chủ tịch & tổng giám đốc TBS Group

Phó tổng giám đốc Đầu tư, trưởng phòng Nghiên cứu Dragon Capital

MAI HỮU TÍN: Việt Nam được xem là

Điều đó cho thấy, Việt Nam đang hưởng lợi khi các giao dịch thương mại được chuyển hướng do tác động từ thương chiến Mỹ – Trung. Trong tháng 9 trở đi, Mỹ có thể áp thêm thuế lên hàng Trung Quốc là dấu hiệu chứng tỏ tổng thống Trump chưa hề có ý định dừng cuộc thương chiến. Trở lại với câu hỏi ngành nào được lợi, trước hết, chúng ta thấy các mặt hàng bị áp thuế suất cao nhất là 25% khi nhập khẩu vào Mỹ, phần lớn là các mặt hàng điện tử, đồ điện và đồ nội thất. Các mặt hàng bị Trung Quốc trả đũa bằng thuế suất chủ yếu là nông sản và hàng hóa thông thường. Chiến tranh thương mại chắc chắn sẽ gây ra ảnh hưởng tới tất cả các quốc gia, nhưng Việt Nam đang hưởng lợi.

một quốc gia đang được hưởng lợi từ cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, theo tiến sĩ Chua Hak Bin, ngành nào đang được hưởng lợi? CHUA HAK BIN: Đầu tiên, chúng ta phải thấy bối cảnh thương mại hiện tại đang khá phức tạp. Nền kinh tế của Việt Nam khá mở, nên chịu ảnh hưởng từ các cuộc xung đột thương mại đang diễn ra. Tuy nhiên, Việt Nam cũng sẽ đạt được một số lợi ích từ các chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là các giao dịch thương mại sẽ chuyển hướng từ Trung Quốc sang Việt Nam. Xem xét số liệu từ 3.000 mặt hàng của Trung Quốc bị tổng thống Trump áp thuế, chúng tôi nhận thấy xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ đang tăng hơn 30%. Trung Quốc cũng đang trả đũa bằng cách áp thêm thuế lên hàng hóa từ Mỹ. Bên cạnh đó, thay vì nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ, Trung Quốc sẽ chuyển sang nhập khẩu hàng từ Việt Nam.

MAI HỮU TÍN: Về kinh tế vĩ mô, tiến sĩ

Trần Đình Thiên đánh giá thế nào về tác động của thương chiến tới Việt Nam?

TRẦN ĐÌNH THIÊN: Tôi đồng ý với quan điểm của tiến sĩ Chua Hak Bin, Việt Nam đang nhận được những lợi ích nhất định từ thương chiến. Hiện nay, Việt Nam là một trong những điểm trú ẩn an toàn cho các nhà đầu tư nước ngoài, do ba nguyên nhân chính. Thứ nhất, kinh tế vĩ mô Việt Nam đang ổn định và tăng trưởng tốt, nhờ thực hiện cải cách về chính sách và vĩ mô trong suốt ba năm qua. Thứ hai, Việt Nam gần đây đã ký các hiệp định thương mại tự do (CPTPP và EVFTA) với những đối tác lớn. Điều này cũng bảo đảm uy tín của Việt Nam trong giao thương và thu hút thêm các nhà đầu tư nước ngoài. Cuối cùng, một phần nào đó của chiến tranh thương mại có lẽ cũng ảnh hưởng tích cực tới Việt Nam. Về mặt tiêu cực, tôi cho rằng Việt Nam đang nằm trong tâm điểm của một cuộc xung đột lớn, do Mỹ và Trung Quốc không đơn thuần là hai cường quốc kinh tế mà còn là đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam. Khi bị đặt vào giữa tâm điểm của cuộc chiến, Việt Nam ở trong tình thế khó khăn. Vì vậy, chúng ta cần phải có sự chuẩn bị đối phó với các tác động dài hạn từ cuộc chiến tranh thương mại này, đặc biệt là khi Việt Nam vẫn chưa có một nền tảng thật sự vững chắc cả về hoạt động của các doanh nghiệp lẫn về thể chế. Tuy nhiên, ở góc độ khác, tôi nghĩ đây là một thử thách thú vị cho Việt Nam: Liệu chúng ta có thể THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 89

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 1: VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH THƯƠNG MẠI MỚI

vượt qua những gì đã làm được để vươn tới một tầm cao mới trên thế giới hay không? Đây sẽ là thời điểm để chúng ta tìm câu trả lời. MAI HỮU TÍN: Theo ông Nguyễn Đức

Thuấn, Việt Nam có thể làm gì để nâng cao giá trị trong chuỗi cung ứng toàn cầu ở ngành công nghiệp thời trang? NGUYỄN ĐỨC THUẤN: Tôi muốn nói tới việc làm sao chúng ta tận dụng những cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do để tiến vào kỷ nguyên số. Hiện nay, thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam khoảng 2.500 đô la Mỹ. Nếu tính theo năng suất lao động tổng hợp thì thu nhập bình quân đầu người rơi vào khoảng 5.000 đô la Mỹ, nghĩa là năng suất lao động của chúng ta chưa cao. Tuy nhiên, chưa bao giờ đất nước Việt Nam có nguồn lực dân số vàng như bây giờ, 53 triệu người đang ở trong độ tuổi lao động. Vậy tại sao năng suất lao động của chúng ta thấp? Gốc rễ vấn đề nằm ở cơ cấu lao động. Thứ nhất, trước đây Việt Nam có trên 50% lực lượng lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, tới giờ vẫn còn khoảng 38%. Thứ hai là tỉ lệ giữa người làm trong khu vực công với người làm ra giá trị gia tăng cao cho sản phẩm có sự chênh lệch. Vậy giải pháp là gì? Quan điểm của chúng tôi là Việt Nam phải chuyển dịch cơ cấu sản xuất từ nông nghiệp sang công nghiệp, đồng thời khiến cho đất nước chúng ta giàu có hơn, và làm thế nào để chúng ta tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong ngành công nghiệp thời trang, tổng giá trị mua bán giữa các nước khoảng 600 tỉ đô la Mỹ. Trong đó, Trung Quốc chiếm khoảng 50%. Việt Nam đứng thứ hai trong ngành da giày, túi xách, và đứng thứ ba trong ngành dệt may. Vì vậy, ngành dệt may vẫn phát triển khá tốt. Năm nay, ngành da giày xuất khẩu 90 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

khoảng 20 tỉ đô la Mỹ, trong đó có 48 – 52% nguyên vật liệu chúng tôi phải nhập khẩu, còn lại là phần chúng tôi có thể chủ động. Vậy để giải quyết được bài toán nâng cao năng suất lao động trong ngành công nghiệp thời trang, tôi cho rằng chìa khóa nằm ở quản trị trên nền tảng số. Hệ thống dữ liệu, quản trị số giúp doanh nghiệp trả lời được những câu hỏi như: giá của sản phẩm có tính cạnh tranh như thế nào trong chuỗi giá trị toàn cầu? Dịch vụ giao hàng có tốt không? Quan trọng nhất là giá bán của chúng ta có đủ cạnh tranh hay chưa? Khi EVFTA được ký, nếu coi năng suất lao động của Trung Quốc là 100%, thì năng suất lao động của chúng ta đạt khoảng 70 – 75%, trong khi năng suất lao động của Myanmar sẽ thấp hơn chúng ta khoảng 20%. Nếu thuế suất dành cho sản phẩm từ Việt Nam và Myanmar như nhau, đây sẽ là cơ hội cho ngành công nghiệp thời trang của Việt Nam. MAI HỮU TÍN: Tiến sĩ Lê Anh Tuấn

đánh giá cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung sẽ kéo dài trong bao lâu? Có phải mục đích cuối cùng của Mỹ là ngăn cản Trung Quốc trong việc tiến tới bá chủ toàn cầu? Nếu là vậy, liệu Mỹ có đủ khả năng để làm điều đó? LÊ ANH TUẤN: Mâu thuẫn Mỹ – Trung là điều khó tránh. Trong khoảng 1.000 năm lịch sử của thế giới, có khoảng 16-20 lần xảy ra mâu thuẫn giữa các đế chế đã hình thành từ lâu và các đế chế mới hình thành, trong đó 12 lần dẫn tới chiến tranh nóng. Trong khoảng 100 năm vừa qua, có khoảng tám lần xảy ra mâu thuẫn giữa các đế chế, dẫn tới ba cuộc chiến tranh bùng nổ. Trong 50 năm qua, chúng ta có chừng 3 – 4 lần mâu thuẫn, nhưng không có một cuộc chiến nào diễn ra. Chiến tranh thương mại là điều dễ thấy và dễ nhận định, nhưng vấn

đề mâu thuẫn sâu xa giữa Mỹ và Trung Quốc không đến từ thương mại đơn thuần. Mâu thuẫn giữa các quốc gia bao trùm ở các lĩnh vực quân sự, kỹ thuật, quy mô của nền kinh tế, sau đó mới tới thương mại và tài chính. Thị trường tài chính của Trung Quốc trong vòng 10 năm vừa qua về quy mô tăng khoảng năm lần, và bằng 2/3 thị trường tài chính của Mỹ. Dự kiến khoảng 10 năm nữa, vốn hóa thị trường cổ phiếu của Trung Quốc sẽ vượt Mỹ. Điều tương tự cũng sẽ xảy ra với thị trường trái phiếu. Đồng tiền Mỹ đang mạnh, lại được các ngân hàng trung ương sử dụng để điều chỉnh chính sách tỉ giá, sức mạnh của đồng tiền Mỹ có lẽ sẽ còn được duy trì trong khoảng 3 – 4 năm tới. Và có lẽ, sức mạnh của đồng tiền cũng là một trong những lý do dẫn tới chiến tranh thương mại. Khi xem xét về tất cả các yếu tố liên quan tới vĩ mô và chính trị, nếu Mỹ muốn chống lại sự trỗi dậy của Trung Quốc, tôi cho đó là một vấn đề không giản đơn. MAI HỮU TÍN: Ông Chua Hak Bin có

lời khuyên gì cho Việt Nam trong bối cảnh thương mại phức tạp như hiện nay? Theo ông, Việt Nam phải cẩn trọng những gì trong các chính sách kinh tế? CHUA HAK BIN: Đầu tiên, tôi muốn chúc mừng Việt Nam vì những khoản đầu tư FDI, lượng vốn FDI đã tăng gần như gấp đôi trong khoảng 10 năm trở lại đây. Trong vòng 20 năm, các khoản đầu tư FDI vào Việt Nam đã tăng gấp đôi, trong khi các quốc gia như Indonesia, Malaysia hay Philipines đều cố gắng chia sẻ nguồn FDI này. Việt Nam đang trở thành nền kinh tế có độ mở lớn thứ hai trong ASEAN, sau Singapore. Việt Nam cũng đã ký nhiều hiệp định thương mại tự do. Điểm tích cực khác, là nguồn vốn FDI vào Việt

Nam rất đa dạng, từ nhiều quốc gia khác nhau như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Mỹ... Điều này cũng tương tự như đi ăn bữa tối, có nhiều bên cùng tham gia thương lượng sẽ tốt hơn là chỉ ăn cùng vài người bạn. Về mặt xuất khẩu, Việt Nam sẽ được lợi khi có thể xuất khẩu ra nhiều thị trường. Tuy nhiên, có áp lực với Việt Nam, đặc biệt là từ Hoa Kỳ khi họ nhận ra thặng dư thương mại của Việt Nam đang tăng cao. Có thể thấy, mảng sản xuất của Việt Nam là mảng có giá trị gia tăng cao nhất, chiếm khoảng 50% giá trị thương mại của Việt Nam.

động từ cuộc cạnh tranh này. Nhìn vào làn sóng chuyển dịch sản xuất, ở mảng điện tử, những cái tên lớn như Foxconn hay Sharp đã có động thái chuyển nhà máy từ Trung Quốc sang Việt Nam. Điều tương tự đang diễn ra ở các ngành hàng da giày hay những mặt hàng tiêu dùng khác. Trong bối cảnh đó, thách thức lớn nhất đối với Việt Nam là làm sao để đáp ứng làn sóng đầu tư, trong đó có hai vấn đề là giá lao động và giá đất sẽ tăng cao. Nếu có sự dịch chuyển sản xuất, liệu Việt Nam có đủ năng lực để đáp ứng hay không là một câu hỏi lớn. Tôi nghĩ có ba vấn đề lớn mà chính phủ Việt Nam

“NỀN KINH TẾ CỦA VIỆT NAM KHÁ MỞ, NÊN CHỊU ẢNH HƯỞNG TỪ CÁC CUỘC XUNG ĐỘT THƯƠNG MẠI ĐANG DIỄN RA. TUY NHIÊN, VIỆT NAM CŨNG SẼ ĐẠT ĐƯỢC MỘT SỐ LỢI ÍCH TỪ CÁC CHUỖI CUNG ỨNG TOÀN CẦU, ĐẶC BIỆT LÀ CÁC GIAO DỊCH THƯƠNG MẠI SẼ CHUYỂN HƯỚNG TỪ TRUNG QUỐC SANG VIỆT NAM.” —CHUA HAK BIN, CHUYÊN GIA KINH TẾ CAO CẤP MAYBANK KIM ENG.

Vậy Việt Nam cần cẩn trọng thế nào? Tôi muốn chia sẻ một vài thông tin như sau. Chuỗi cung ứng toàn cầu khoảng 20 năm tuổi đang có xu hướng dịch chuyển ra khỏi Trung Quốc. Các quốc gia khác trên thế giới cũng mong muốn chuỗi giá trị toàn cầu không chỉ tập trung ở Trung Quốc, mà là Trung Quốc +1, Trung Quốc+2. Tuy nhiên, sự cạnh tranh mang tính chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc khó mà đoán trước, và cũng khó để định lượng được các tác

phải xem xét trong bối cảnh chuyển dịch sản xuất như hiện nay. Đầu tiên là câu hỏi làm sao để chúng ta tận dụng được cơ hội từ làn sóng chuyển dịch sản xuất để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Thứ hai là cải thiện năng suất lao động và các điều kiện về môi trường kinh doanh để đón đầu làn sóng FDI. Cuối cùng, làm thế nào để chúng ta đa dạng được nguồn vốn FDI cũng là điều nên lưu tâm. Nhìn chung, tới thời điểm hiện tại, tôi cho

rằng Việt Nam đang làm tốt những gì cần làm. MAI HỮU TÍN: Tiến sĩ Trần Đình

Thiên có đồng ý với nhận định của ông Chua Hak Bin? Liệu cơ hội có đi nhanh quá so với những thay đổi trong thể chế hiện tại của chính phủ Việt Nam? TRẦN ĐÌNH THIÊN: Tôi nghĩ trong nguy có cơ, và trong cơ cũng có nguy. Cơ hội về đầu tư ồ ạt, đôi khi có thể biến thành mối nguy cho Việt Nam. Đây là điều chúng ta phải hết sức chú ý. Vì năng lực của Việt Nam còn nhiều vấn đề, kể cả về mặt cơ chế lẫn năng lực, điều kiện vật chất, ví dụ đơn giản nhất là về nguồn nhân lực. Điều rủi ro nhất của Việt Nam là tập trung tìm lợi nhuận vào những ngành hàng đang bị ảnh hưởng giữa thương chiến, mà không nghĩ được xa rằng đây là một cơ hội lớn để chúng ta bước ra khỏi những điều cũ kỹ, tiến lên một vị thế mới. Tôi nghĩ câu hỏi lớn hơn là thoát ra khỏi những cái cũ, tiến vào kỷ nguyên số, nhưng để thoát ra thì không dễ. Trong 10 năm vừa qua, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực cải cách và đột phá nhằm thoát khỏi những gì đã cũ, nhưng kết quả còn hạn chế. Thương chiến xảy ra chính là cơ hội lớn để Việt Nam có những sự thay đổi, thoát khỏi chính chúng ta, thoát khỏi những nền tảng, yếu kém từ trước tới giờ. Đương nhiên, khi thoát khỏi cái cũ không có nghĩa là có thể tiến ngay vào thời đại mới. Cụ thể nhất, tôi cho rằng nếu không số hóa nền kinh tế, Việt Nam sẽ bị loại khỏi cuộc chơi. Chúng ta chắc chắn phải xem thương chiến Mỹ Trung là cơ hội lớn để đổi thay toàn diện, dũng cảm từ bỏ những gì cũ kỹ, dũng cảm để lại những thứ mang tính vật thể gắn với một thời đại đã qua, để bước vào kỷ nguyên số và hội nhập với toàn cầu. Hiện nay, đã có những thay đổi THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 91

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 1: VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH THƯƠNG MẠI MỚI

đang diễn ra dù khá chậm, ví dụ như coi kinh tế tư nhân là trụ cột, hay thay đổi từ mô hình nhà nước quản trị theo kiểu ra lệnh sang mô hình nhà nước phục vụ, đây là những thay đổi dù chậm nhưng vẫn là tích cực. Tôi tin rằng, những sự kiện như diễn đàn Kinh doanh sẽ là cơ hội gián tiếp tạo ra áp lực để tạo ra sự thay đổi theo chiều hướng tích cực. Ở góc độ cá nhân, tôi từng không ít lần đề xuất với Thủ tướng, kêu gọi doanh nghiệp chủ động đề xuất các yêu cầu đối với chính phủ, vì điều đó sẽ gián tiếp định hướng cho những chính sách, thể chế của chính phủ trong việc thúc đẩy hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. MAI HỮU TÍN: Ông Nguyễn Đức Thuấn

có thể chia sẻ suy nghĩ, làm sao để doanh nghiệp Việt Nam có vị thế cao hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu? NGUYỄN ĐỨC THUẤN: Để tiến vào chuỗi giá trị toàn cầu, phải trải qua 3 – 4 giai đoạn. Giai đoạn đầu tiên là gia công đơn thuần (OCM), đó là thời điểm mở cửa những năm 1990. Giai đoạn 2 là có nghiên cứu và phát triển (OIM). Giai đoạn 3 là phải có yếu tố tạo ra chuỗi cung ứng (OEM), đây là giai đoạn mà bất cứ thương hiệu nào trên thế giới cũng đòi hỏi. Chuỗi cung ứng hiện đại không đơn thuần chỉ là gia công, lắp ráp, mà còn bao gồm cả các yếu tố về dây chuyền máy móc sản xuất và yếu tố quản trị của con người. Trong ngành công nghiệp thời trang, năng suất lao động đang cao hơn khoảng 3,5 – 4 lần năng suất lao động tổng thể của xã hội, nghĩa là một người làm việc trong ngành công nghiệp thời trang có thể tạo ra khoảng 350 – 500 triệu đồng một năm. Chuỗi giá trị của chúng ta chỉ phát triển khi chúng ta tiếp tục gia tăng mức độ tham gia sâu vào chuỗi cung ứng, từ nguyên phụ liệu, máy móc thiết bị, cho tới các yếu tố quản trị nhân lực. Có một điều may mắn là Trung Quốc hiện đang đi trước 92 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

chúng ta, và đồng thời cũng có vị trí khá gần Việt Nam. Hai yếu tố nói trên tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt tiếp cận cách mà Trung Quốc xây dựng và vận hành chuỗi cung ứng của họ. Đồng thời, người Việt Nam cũng có khát khao làm giàu và vì thế, họ sẵn sàng cải thiện các yếu tố kinh doanh để đạt được lợi nhuận tốt hơn, đây là một điểm khác biệt rất lớn giữa lao động Việt Nam và Myanmar, theo quan sát của tôi. Vậy để tăng được khả năng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng, chúng ta phải làm gì? Theo tôi, các doanh nghiệp lớn phải tạo điều kiện để các doanh nghiệp nhỏ trong những ngành công nghiệp phụ trợ tham gia vào chuỗi cung ứng. Để tạo ra một mạng lưới cung ứng như thế, các doanh nghiệp phải tạo ra được một nền tảng cơ bản, đó là công nghệ học của hệ thống, nghĩa là dùng khoa học công nghệ tích hợp để phục vụ cho một dòng sản phẩm cụ thể, hoặc một ngành hàng cụ thể nào đó. Trong thời kỳ kinh tế số như hiện nay, chi phí giá bán và chi phí giá thành của một chiếc máy bay hay một chai nước đều là thứ có thể ghi nhận, tính toán và tối ưu hóa. Theo tôi, để vượt qua các thử thách, và tranh thủ cơ hội chính là quản trị quá trình sản xuất trên nền tảng số. Các trụ cột của thời đại số bao gồm dữ liệu lớn, điện toán đám mây, truyền tải đa phương tiện… Trong đó, theo tôi, chúng ta nên xây dựng dữ liệu, còn các công cụ khác có thể thuê, mua lại. MAI HỮU TÍN: Ông Lê Anh Tuấn có thể

chia sẻ suy nghĩ của ông về khả năng xảy ra một cuộc chiến tiền tệ thật sự giữa Mỹ và Trung Quốc? Nếu có, chi phí tài chính của các doanh nghiệp Việt liệu có bị ảnh hưởng? LÊ ANH TUẤN: Lịch sử hơn 100 năm qua chứng kiến hai cuộc chiến tranh tiền tệ, lần đầu tiên là vào năm 1924 xuất phát từ Đức, lan

sang Anh, Pháp rồi gây ra đại khủng hoảng năm 1929, và sau đó là chiến tranh thế giới thứ hai. Chiến tranh tiền tệ lần hai vào năm 1967 diễn ra ở Mỹ kéo dài trong 10 năm cho tới năm 1977. Trong thời gian đó, kinh tế Mỹ rơi vào khủng hoảng 1 – 2 lần, và ảnh hưởng nặng nề tới kinh tế thế giới. Hậu quả của chiến tranh tiền tệ giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ khủng khiếp tới đâu, tôi không dám tưởng tượng đến, vì thế, tôi cho là nó không xảy ra. Có một điểm mà chúng ta cần lưu ý, đó là chu kỳ nới lỏng chính sách tiền tệ đang diễn ra trên toàn cầu. Thế giới hiện tại có khoảng 15.000 tỉ đô la Mỹ đang giao dịch trái phiếu với lãi suất âm, trong khi đó, dư địa cho chính sách tiền tệ ở Việt Nam không lớn bằng thế giới. Trong 8 – 10 năm qua, chúng ta đã có những chính sách để chống việc vàng hóa hay đô la hóa rất thành công, nên lượng ngoại hối của Việt Nam hiện còn rất lớn. Lượng ngoại hối lớn sẽ dẫn tới một câu chuyện tiếp theo, nếu chính phủ giảm lãi suất cho vay hay lãi suất huy động vốn thì sẽ tạo ra những dịch chuyển nội tệ, và có thể gây ra những biến động vĩ mô không đáng có. Vì thế, tôi cho rằng sẽ không có một cuộc chiến tranh tiền tệ xảy ra, nếu có, đó sẽ là một biến động rất bé, và dư địa chính sách tiền tệ của Việt Nam sẽ không đủ mạnh như thế giới, vì vậy, chắc chắn chúng ta sẽ chịu ảnh hưởng. KHÁN GIẢ: Nếu cuộc chiến tranh tiền

tệ xảy ra như một hệ quả của căng thẳng thương mại, liệu xuất khẩu của Việt Nam có bị ảnh hưởng hay không? Trong trường hợp đó, chính phủ Việt Nam có điều chỉnh tỉ giá hối đoái để hỗ trợ hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp không? TRẦN ĐÌNH THIÊN: Về tổng thể, trong ngắn hạn, tôi nghĩ xuất khẩu sẽ không bị ảnh hưởng. Nếu nhìn tổng thể, khó mà thấy hết được tất

cả những tác động đang diễn ra. Xét cụ thể, có những mặt hàng xuất khẩu đang gay go. Khó khăn dài hạn chắc chắn có, đặc biệt là các mặt hàng xuất khẩu sang Trung Quốc khi thị trường này đang thay đổi không chỉ về khối lượng do tác động của thương chiến, mà còn thay đổi về cấu trúc thị trường. Chúng ta dễ thấy các mặt hàng đã bị ảnh hưởng như thanh long, chuối hay nông sản. Tôi nghĩ khó khăn này sẽ còn kéo dài. Nếu xảy ra chiến tranh tiền tệ, tôi cho rằng, trong dài hạn, tỉ giá hối đoái thay đổi sẽ dẫn theo sự thay đổi của dòng vốn. Và chắc chắn thị trường Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng. Ngoài ra, Trung Quốc và Mỹ hiện đang là hai đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, chưa cần tới một cuộc chiến tranh tiền tệ xảy ra, chỉ tính riêng những biến động

$2,200,000 USD

tỉ giá đã là một thách thức lớn đối với việc điều hành chính sách tiền tệ của Việt Nam. Đồng thời, những biến cố khó lường trước của cuộc chiến tranh tiền tệ có thể tác động tiêu cực tới quan hệ giữa Việt Nam và hai đối tác thương mại lớn. Về lâu dài, các biến động tài chính thế giới chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới thị trường tiền tệ trong nước. Tác động lớn hay nhỏ còn tùy thuộc vào mức độ và khả năng ứng biến của Việt Nam. Quan điểm của chúng tôi là chính sách tiền tệ không nên cứng nhắc, luôn linh hoạt điều chỉnh để kịp thời thích nghi với những biến động bất thường. KHÁN GIẢ: Về mảng đầu tư, có những

ý kiến cho rằng nguồn vốn FDI từ Mỹ và Trung Quốc đổ vào Việt Nam sẽ tăng để giảm thiệt hại cho hai quốc gia này. Nhưng tới thời điểm hiện tại,

$3,000,000 USD

ĐÃ GIẢI NGÂN $3,500,000 USD

có lẽ chỉ là trên lý thuyết, còn hiện thực vẫn khá xa vời? CHUA HAK BIN: Hiện tại, đầu tư FDI vào Việt Nam khá ổn định, mảng chế tạo sản xuất vẫn tăng trưởng khoảng 30% trong sáu tháng đầu năm, chứng tỏ rằng Việt Nam vẫn là một điểm đến hấp dẫn của nguồn vốn FDI. Điều này sẽ tiếp tục trong hai quý còn lại của năm 2019. Nhưng Việt Nam đang bị xem xét là trung gian để xuất sản phẩm từ Trung Quốc sang Hoa Kỳ. Vì vậy, Việt Nam phải tập trung vào việc kiểm soát xuất xứ hàng hóa, đảm bảo tuân thủ các quy tắc về xuất xứ đối với hàng hóa, đặc biệt là hàng hóa xuất khẩu. Ngoài ra, tôi nghĩ các doanh nghiệp và chính phủ cũng nên xem xét để tận dụng được cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu khi Việt Nam đang có những điều kiện khá lý tưởng.

UY TÍN TẠO NIỀM TIN

$2,200,000 USD

HỖ TRỢ TÀI CHÍNH BẤT ĐỘNG SẢN MỸ ERIC TRAN

1900 0301

TÒA NHÀ HM TOWN 412 NGUYỄN THỊ MINH KHAI, P.5, Q.3, TP. HCM.

IVANA TRISIC

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 2

Vũ Minh Anh

Sáng lập & giám đốc điều hành Terraverde Travel

Joan Ziegler CEO Sequent, Inc.

TS Nguyễn An Nguyên

– CƯỠI TRÊN – NGỌN SÓNG SỐ

CEO và nhà sáng lập Trusting Social

Lãnh đạo doanh nghiệp trong và ngoài nước, đại diện công ty tư vấn danh tiếng cùng chia sẻ về các thách thức, cơ hội, vai trò của lãnh đạo trong việc xác định chiến lược chuyển đổi số ở doanh nghiệp. Phiên thảo luận dưới sự điều phối của ông Vũ Minh Anh, sáng lập và giám đốc điều hành Teraverde Travel. FORBES VIỆT NAM

94 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Bruce Delteil

Đối tác điều hành McKinsey & Company

Lê Trí Thông CEO PNJ

VŨ MINH ANH: Để mở đầu, tôi xin được hỏi các diễn giả về định nghĩa chuyển đổi số. JOAN ZIEGLER: Chuyển đổi số là một cuộc cách mạng, ở đó cho phép doanh nghiệp bỏ qua các bước phát triển truyền thống để tạo ra sự đột phá vượt bậc. NGUYỄN AN NGUYÊN: Hôm nay chúng ta nói nhiều hơn về chuyển đổi số của doanh nghiệp. Nếu nhìn trong bối cảnh số hóa nhân loại thì người tiêu dùng đã số hóa từ rất lâu. Người tiêu dùng luôn đi trước một bước so với doanh nghiệp. Trong bối cảnh nhân loại tiến tới số hóa toàn diện thì số hóa của doanh nghiệp chỉ đơn giản là biến đổi của chúng

ta trong không gian kinh doanh và không gian sống khác. Tôi cho rằng số hóa phải đặt trong bối cảnh số hóa loài người, trong đó số hóa của doanh nghiệp chỉ là cách doanh nghiệp sinh tồn trong quá trình đó. Nếu đặt số hóa doanh nghiệp trong bối cảnh số hóa của loài người chúng ta sẽ có rất nhiều cơ hội. Cơ hội thứ nhất là chúng ta có thể thay đổi toàn bộ mô hình kinh doanh. Một trong những yếu tố rất quan trọng của số hóa của loài người là chi phí tiếp cận khách hàng, thông tin định hướng khách hàng trở nên rất rẻ. Vì vậy có những ứng dụng có thể tiếp cận được hàng triệu người dùng. Mỗi doanh nghiệp, dù tồn tại

hàng trăm năm hay chỉ tồn tại cách đây vài năm thì họ đều phải thích ứng để tồn tại trong môi trường này. Tôi thấy có hai loại doanh nghiệp, một là doanh nghiệp chuyển đổi số và doanh nghiệp sinh ra đã là “số”. Doanh nghiệp của tôi sinh ra với người mẹ là trí tuệ nhân tạo và người bố là dữ liệu lớn (Big Data). Khi kết hợp mô hình như vậy chúng tôi có thể tạo được những sản phẩm có ảnh hưởng rất lớn mà ngay chúng tôi khi thành lập cũng không mơ được. Sáu năm trước, lúc mới thành lập, Trusting Social có một mục tiêu là tiếp cận một tỉ người thì hiện Trusting Social đã chấm điểm tín dụng cho 500 triệu THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 95

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 2: CƯỠI TRÊN NGỌN SÓNG SỐ

người và dự kiến cuối năm nay sẽ vượt mức một tỉ người. Đấy là cơ hội có thể nói là không tưởng đối với công ty rất nhỏ như Trusting Social trước kỷ nguyên số. Cơ hội lớn thứ hai của nền kinh tế số là cơ sở dữ liệu. Từ bước đi, hơi thở đều có thể được đo lường và dữ liệu lên đám mây. Chúng ta đứng trước cơ hội có thể hiểu được hàng trăm triệu, hàng tỉ khách hàng ở mức chưa từng có trong lịch sử. Tận dụng cơ hội đó như thế nào là bài toán đặt ra cho mọi người cũng như giới kinh doanh. Trusting Social chỉ quyết được một bài toán rất nhỏ. Đó là mạng lưới mà chúng tôi gọi là tài chính toàn diện cho phép chúng tôi kết nối dữ liệu hàng tỉ người để đưa ra đánh giá về tín nhiệm tài chính trong những người không có lịch sử tín dụng. VŨ MINH ANH: Ông Bruce có chia sẻ gì xung quanh quan điểm của ông Nguyên không? Làm thế nào để Việt Nam có thể tiếp nhận được những cơ hội này? BRUCE DELTEIL: Nếu có 25 người sẽ có 25 định nghĩa khác nhau về kỷ nguyên số. Với công ty chuyển đổi số nghĩa là thay đổi cách sản xuất, tiếp thị sản phẩm và dịch vụ, cải thiện tốc độ sản xuất và cách làm việc; chuyển đổi cũng đồng nghĩa tăng cường tương tác với khách hàng và cung cấp cho họ thứ họ thực sự muốn. Có sự khác biệt trong chuyển đổi ở từng ngành công nghiệp và quốc gia, song có điểm tương đồng là mọi thứ đều bị ảnh hưởng và phải thay đổi. Có một điều mà tôi có thể chia sẻ dựa trên quan sát của tôi khi làm với các khách hàng Việt Nam, là mức độ thâm nhập của Internet và điện thoại thông minh rất cao và đang tăng trưởng rất nhanh so với các nước khác nên mức độ sẵn sàng cao hơn. Đây là điều khiến chúng tôi tin tưởng mạnh mẽ rằng Việt Nam đang đi đúng hướng và sẽ tiếp tục gia tăng mạnh mẽ trên con đường chuyển đổi số. 96 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

VŨ MINH ANH: Ông Lê Trí Thông có thể chia sẻ tầm nhìn của PNJ về chuyển đổi số? LÊ TRÍ THÔNG: Trước hết, tôi muốn kể một câu chuyện. Nếu xem môi trường kinh doanh như một hệ sinh thái thì môi trường thay đổi như hiện nay đang hình thành công ty sinh ra đã mang gen, hay ADN, số ngay từ đầu. Ở PNJ lại là câu chuyện khác. Chúng tôi thành lập hơn 30 năm và phát triển đến nay và không có gen số. Khi quan sát các mô hình bán lẻ trên thế giới gặp một số bất lợi trong cạnh tranh với những công ty bán lẻ có gen số, thậm chí có một số công ty bán lẻ tuổi đời cả trăm năm phải tuyên bố phá sản và sau đó bắt đầu thực hiện tái cấu trúc. Năm 2017, sau khi đánh giá kế hoạch 5 năm để PNJ chuyển mình từ một công ty sản xuất thành công ty bán lẻ với tốc độ tăng trưởng 30 – 40%, chúng tôi bàn luận về câu chuyện tăng trưởng trong tương lai khi môi trường thay đổi, với sự có mặt của các công ty có gen số. Đó là lý do chúng tôi quyết định mình phải thay đổi. Chúng tôi nhìn chuyển đổi số như một quá trình tiến hóa để thích ứng với sự thay đổi của môi trường. Nếu không tiến hóa được, sẽ bị đào thải. Với chúng tôi, chuyển đổi số không đơn thuần là công nghệ mới. Chúng tôi không chỉ áp dụng công nghệ số mà đó là sự tiến hóa của một cơ thể, một doanh nghiệp đòi hỏi sự sẵn sàng thay đổi về tư duy, văn hóa và bắt đầu cấy vào đó gen số. Đó là sự thay đổi từ ADN, tế bào rồi hình thành xương, hệ cơ, thay đổi cách hô hấp liên quan đến hệ thống nhân sự và hệ thống phân phối hơn 330 điểm liên lạc với nhau như thế nào, làm việc với nhau ra sao. Quá trình tiến hóa trải qua nhiều giai đoạn, trong đó có giai đoạn “lột da” để lớn lên nên rất đau đớn, không giống như mơ. Chúng tôi triển khai, cũng có những bước thử và sai, những bước tiến lẫn lùi. Chúng tôi áp

dụng đúng công nghệ nhưng nhân viên chưa sẵn sàng, buộc chúng tôi quay trở lại vấn đề con người để rồi phải áp dụng một công nghệ khác. Đó là cách chúng tôi nhìn về chuyển đổi số. VŨ MINH ANH: Sequent là công ty số, vậy làm sao chuyển đổi để trở thành đối tác toàn cầu của Visa và Master Card? JOAN ZIEGLER: Tôi tôn trọng những gì ông Thông vừa chia sẻ, nhưng tôi không nghĩ đó sự tiến hóa về công nghệ, mà là cuộc cách mạng. Số hóa giúp bỏ đi những giai đoạn trung gian. Chẳng hạn như ngân hàng có thể tạo ra tài khoản thanh toán di động ngay lập tức mà không mất một tuần để phát hành thẻ như trước đây. Sự phát triển của công nghệ cho phép doanh nghiệp phát triển không còn phụ thuộc vào những di sản kế thừa trước đó. Trong bối cảnh chuyển đổi số mỗi người đều có thể trở thành nhà sáng tạo, cần môi trường mà mọi thứ đến từ nội tại, không phải do ai đó dạy mình. Ngày xưa làm trong lĩnh vực video game, tôi hào hứng nhất không phải là sản phẩm làm ra mà là khi tôi vào một cửa hàng bán đồ chơi nghe được hai người mẹ nói với nhau rằng thông qua game này mà con của tôi học được ABC. Đó là điều khiến tôi hào hứng nhất. VŨ MINH ANH: Ông Bruce có thể chia sẻ đâu là những thách thức lớn đặt ra cho doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số? BRUCE DELTEIL: Tôi cho rằng thách thức chính, lớn nhất cho bất kỳ công ty nào khi bắt đầu số hóa là thay đổi cách hoạt động nhưng phải hiểu được bản chất việc mình làm. Văn hóa đổi mới sáng tạo cũng cần thời gian để thích nghi, ngoài ra cũng cần nhiều nhân tài để thực thi. Khi đã giải quyết được các yếu tố này thì mới đến vai trò của công nghệ. VŨ MINH ANH: Ông Lê Trí Thông có thể chia sẻ các bước cụ thể ở PNJ để mọi người được hiểu thêm quá trình

chuyển đổi số?

LÊ TRÍ THÔNG: Tôi nghĩ bên cạnh

tầm nhìn, chúng ta cần sự sẵn sàng và còn có một số điều cần phải có. Thứ nhất là khao khát đổi mới. Ví dụ PNJ đang phát triển tốt với mô hình trước đó nhưng khi áp dụng công nghệ mới và chuyển đổi thì nhân viên chúng tôi phải làm việc gấp đôi, gấp ba. Điều này là do đội ngũ vừa đảm bảo tăng trưởng vừa phải xây dựng, chuẩn bị cho tương lai nên khối lượng công việc tăng lên rất nhiều. Nếu không đủ khao khát sẽ gặp phải nhiều phản lực từ bên trong. Một điểm thứ hai mà chúng tôi từng gặp qua là khi chuyển đổi số rất dễ rơi vào bẫy tư duy số ở lớp vỏ bên ngoài mà bên trong vẫn dựa trên mô hình truyền thống. Chúng tôi áp dụng tự động hóa, số hóa các

“động,” không cố định, thậm chí cứ mỗi 3 - 6 tháng chúng ta phải xem lại tầm nhìn đó, bởi có những công nghệ mới ra đời phủ định công nghệ cũ. Vấn đề là sự quyết tâm. Ví dụ trong bốn tháng gần đây, chúng tôi làm rất nhiều công việc mới, chúng tôi triển khai quy trình mới, những người mới vào làm việc từ đầu năm họ cảm thấy “sao công ty này làm nhiều quá vậy?” Bởi họ không nghĩ bán hàng phải làm nhiều công việc như vậy, không chỉ bán hàng mà còn kiểm tra, cập nhật hệ thống và học cách sử dụng công nghệ mới. Khi triển khai hệ thống mới, gặp phải vấn đề mà bên tư vấn có nói, nhanh thì bốn tháng, không thì một năm mới có thể quay lại trạng thái bình thường. Lúc đó có người đặt lại vấn đề: Sao lại phải làm công việc này khi hệ thống cũ vẫn tốt? Thế là áp

là một trong những ngành áp dụng nhanh nhất, họ dùng những siêu máy tính từ rất sớm, nhưng nhược điểm của ngành ngân hàng là quản lý rất chặt chẽ. Chính vì thế mà tại một số nước, trong đó có Việt Nam cơ sở hạ tầng về số hóa chưa đồng bộ để các ngân hàng có thể phát triển. Như tại Ấn Độ, hệ thống hạ tầng số hóa không chỉ với ngành ngân hàng mà với mọi ngành liên quan đến tài chính tiền tệ rất tốt. Họ có hệ thống ngân hàng số và định danh số. Họ làm điều đó một cách nhanh chóng trong vòng 6 – 7 năm để định danh được hơn một tỉ người, hệ thống thanh toán quốc gia chi phí gần như bằng 0. Họ cũng xây dựng được hệ thống chia sẻ dữ liệu có sự đồng ý của người dùng. Vì thế trong lĩnh vực tài chính tiêu dùng thì Ấn Độ phát triển nhanh. Nhìn lại, chúng ta

“TIẾN HÓA KHÔNG CÓ NGHĨA LÀ MUA CÁI MỚI GẮN VÀO LÀ XONG MÀ ĐÓ LÀ QUÁ TRÌNH PHẢI THAY ĐỔI DẦN DẦN. THAY ĐỐI QUÁ NHANH SẼ BỊ SỐC, THAY ĐỔI QUÁ CHẬM THÌ CHỪA CHỖ CHO ĐỐI THỦ VƯỢT LÊN. DO VẬY THỜI GIAN CŨNG LÀ YẾU TỐ CẦN KIỂM SOÁT.” —LÊ TRÍ THÔNG, CEO PNJ. quy trình nhưng lại chưa thực sự tiến hóa từ bên trong, từ trong gen chứ không phải thay đổi kiểu hình bên ngoài. Đó là thách thức thứ hai liên quan đến việc chúng tôi phải đủ can đảm để quên đi những việc đã làm, và phải thiết kế quy trình mới hoàn toàn, tương ứng với các digital, công nghệ mà chúng tôi có khả năng làm được. Điểm thứ ba là sự quyết tâm. Chuyển đổi số, như tôi đã nói, là quá trình tiến hóa một cách liên tục và không có điểm dừng. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải có tầm nhìn

lực dồn lên ban lãnh đạo. Chúng tôi cũng nghĩ đến phương án trở lại hệ thống ban đầu nhưng chúng tôi làm tiếp vì chúng tôi muốn tiến hóa. Sự quyết tâm, can đảm tiến về phía trước cũng là yếu tố khá quan trọng. VŨ MINH ANH: Là một công ty có gen số khi làm việc với những tổ chức ngân hàng chưa có nhiều dấu ấn số hóa, ông Nguyễn An Nguyên có thể chia sẻ trải nghiệm của ông? NGUYỄN AN NGUYÊN: Ngành ngân hàng có khả năng thích ứng cao. Khi máy tính được đưa vào ngành công nghiệp năm 1990, ngân hàng

sẽ thấy số hóa phải được xây dựng trên cơ sở hạ tầng trong đó chấm điểm tín dụng là một phần của hạ tầng đó. Ngoài tìm ra giải pháp trong khi hệ thống hạ tầng chưa có, chúng tôi làm việc thường xuyên với ngân hàng trung ương để xin thí điểm, đề xuất các sản phẩm khác nhau và làm việc khá sát với các ngân hàng. Thứ hai là có nhiều ngân hàng hiểu rõ về dữ liệu khách hàng. Một số ngân hàng Việt Nam hiểu điều này rất tốt nhưng vẫn dựa trên cảm quan để đánh giá và dựa trên sức người là chính. Tuy nhiên đối với THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 97

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 2: CƯỠI TRÊN NGỌN SÓNG SỐ

nhóm khách hàng hiểu về số hóa thì họ cũng chưa bao giờ trải nghiệm thành tựu của trí tuệ nhân tạo. Cho nên khi chúng tôi nói đây là mô hình thí điểm của chúng tôi thì ngân hàng lại cho đó có vẻ thần kỳ quá. Vì thế nhiệm vụ của chúng tôi là thuyết phục được ngân hàng hiểu rằng đó là một bước tiến mới và giúp cho họ tiếp cận được nhóm khách hàng trước giờ chưa tiếp cận được, thiết kế những sản phẩm không đòi hỏi thủ tục phức tạp hoặc ra quyết định tức thì. Đây là những điều mà chúng tôi phải làm việc rất sát với ngân hàng để họ hiểu được đây là những bước nhảy vọt về nhận thức và niềm tin của ngành ngân hàng. VŨ MINH ANH: Trong 20 năm tới, so sánh với 200 năm qua, sự phát triển sẽ mang tính cách mạng, quý vị có tán đồng ý kiến này? LÊ TRÍ THÔNG: Trong quá trình chuyển đổi số hiện nay, hệ sinh thái cũng đã thay đổi, nên sẽ khác với các giai đoạn chuyển đổi trước. Đó là tính mở và tính trao đổi khá lớn của doanh nghiệp. Trong hệ sinh thái số, doanh nghiệp phải tạo được những liên kết, cách thức để kết nối với các hệ sinh thái khác, sở hữu tài nguyên trên hệ sinh thái mới, công nghệ mới. Đó là lý do vì sao để chuyển đổi số đòi hỏi độ mở cao. Chúng tôi làm việc với các công ty tư vấn, chúng tôi cũng tài trợ hoặc hợp tác với các startup. Quá trình tiến hóa buộc lòng chúng tôi phải tương tác, cởi mở hơn, lối suy nghĩ, cách làm việc cũng như cách xây dựng hệ sinh thái, cách mình xác định hướng tiến vào hệ sinh thái đó cũng là những cái chúng tôi cần quan tâm. Một điểm khác nữa đó là nội lực bên trong. Tiến hóa không có nghĩa là mua một cái mới gắn vào là xong mà đó là quá trình phải thay đổi dần dần. Thay đối quá nhanh sẽ bị sốc, thay đổi quá chậm thì chừa chỗ cho đối thủ vượt lên. Do vậy thời gian cũng là yếu tố cần được kiểm soát. 98 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Chúng tôi chuẩn bị trước một số nhân sự, gửi đi học, chúng tôi mời một số startup làm việc chung tận dụng những năng lực công nghệ, những sáng kiến của các bạn liên quan đến chuyển đổi số trong các lĩnh vực khác, đưa ra những bài toán mới cho họ. Chúng tôi gọi đó là chiến lược tận dụng nội lực bên ngoài. Để hài hòa bên trong lẫn bên ngoài cũng là một quá trình khác mà chúng tôi giải quyết từ bên trong. Bởi chúng tôi tự hào có bề dày hơn 30 năm hoạt động, khi tiếp nhận những gì từ bên ngoài thì cũng có những xung đột về văn hóa, quá trình cởi mở cũng là quá trình của tiến hóa. Cho nên đó là quá trình của rất nhiều phương diện khác nhau chứ không chỉ thuần túy về công nghệ hay chiến lược. BRUCE DELTEIL: Tôi muốn chia sẻ một vài quan sát của tôi. Tư vấn cũng đã có thay đổi bứt phá giống các ngành công nghiệp khác thôi. McKinsey từ công ty tư vấn chiến lược và ngày nay chúng tôi đã là một công ty rất khác. Chúng tôi có những nhà nghiên cứu số liệu, và chúng tôi cũng có nhiều giải pháp cung cấp, không chỉ tư vấn mà còn hỗ trợ thực thi. Bên cạnh đó, đối với ngành ngân hàng chúng ta có thể đưa ra quyết định về khoản vay trong 1 – 2 giây và bất cứ ngân hàng nào trên thế giới bắt đầu sử dụng dữ liệu phi truyền thống để có thể ra quyết định cho vay trong thời điểm ngắn. Họ cũng trải qua những bước giống nhau, thông thường có những sai lầm, lựa chọn đối tượng không phù hợp và phát sinh nợ xấu, sau đó ngân hàng sẽ học được từ những sai lầm như thế và sẽ điều chỉnh hệ thống dữ liệu tốt hơn để đưa ra quyết định đúng đắn hơn. Với công ty tư vấn, dựa trên trải nghiệm đã có về thời gian điều chỉnh và thực hiện quy trình mới nên có thể giúp các công ty rút ngắn giai đoạn của họ. KHÁN GIẢ: Tư duy và tâm thế giữ vai trò như thế nào đối với người lãnh

đạo trong quá trình chuyển đổi số? LÊ TRÍ THÔNG: Quá trình tiến hóa có nhiều hướng, nên tầm nhìn của công ty rất quan trọng. Chúng ta cần xác định đâu là chủ lưu, đâu là phụ lưu. Nhưng ngày nay gió thổi rất nhanh trước làn sóng công nghệ mới, tầm nhìn là động chứ không tĩnh như trước đây. VŨ MINH ANH: Với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực có tính truyền thống, tính sẵn sàng chuyển đối số không cao, vấn đề chuyển đổi số được nhìn nhận như thể nào và áp lực tạo sự thay đổi đến từ đâu? JOAN ZIEGLER: Tôi đồng ý với những gì ông Thông vừa chia sẻ. Trong bất kỳ công ty nào muốn tạo sự thay đổi cần có tầm nhìn rõ ràng. Đó có thể là một tầm nhìn từ dưới lên hoặc từ trên xuống nhưng cuối cùng lại nó phải là một tầm nhìn mà tất cả mọi người cùng chia sẻ, cùng hướng nhìn. Và tôi nghĩ rằng cũng cần phải có trách nhiệm rõ ràng. Mỗi người chúng ta đều phải có trách nhiệm chứ không phải chỉ là một dự án trên giao xuống mà tất cả phải đi cùng nhau. Và nó dẫn đến một điều là việc quản lý và kiểm soát từ trên xuống cũng cần có để mọi người cùng theo đuổi một mục tiêu và sau đó chúng ta cần làm việc với nhân viên của mình, làm sao tìm ra được những lãnh đạo số hóa trong công ty của mình. Tôi nghĩ rằng một nhân viên từ dưới lên cũng có thể trở thành nhân tố tạo ra sự thay đổi và biến chuyển thành những điều thực tế. Và đây chính là điều tuyệt vời trong các công ty. BRUCE DELTEIL: Chúng ta cần có hai khía cạnh. Thứ nhất là cần phải có liên quan về sự thay đổi. Điều này đòi hỏi phải có tầm nhìn rõ ràng. Thứ hai, bên cạnh nhu cầu đổi mới, doanh nghiệp cũng cần thấy được biến đổi số phải ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận cuối cùng. VŨ MINH ANH: Cảm ơn các diễn giả đã chia sẻ.

KHÁM PHÁ KIẾN TRÚC ĐỘC ĐÁO CỦA TRUNG TÂM SỰ KIỆN VÀ TRIỂN LÃM LỚN NHẤT KHU VỰC PHÍA BẮC TP. HỒ CHÍ MINH Được xây dựng và phát triển bởi PQC Hospitality vào năm 2007, White Palace là thương hiệu đầu tiên tại Việt Nam mở ra mô hình trung tâm hội nghị, sự kiện và yến tiệc. Luôn được chọn là địa điểm tổ chức của những hội nghị kinh tế lớn, những sự kiện văn hóa giải trí có tầm ảnh hưởng và yến tiệc đẳng cấp trong suốt 12 năm, White Palace đã khẳng định uy tín và giá trị mà một thương hiệu tiên phong có thể mang đến cho khách hàng của mình. Không ngừng phát triển và đầu tư về chiều sâu cho những trải nghiệm của khách hàng, vừa qua White Palace đã nâng cấp Trung tâm Hội nghị White Palace tại 194 Hoàng Văn Thụ, Q. Phú Nhuận, Tp. HCM với một diện mạo mới vô cùng ấn tượng. Không dừng lại ở đó, giữa năm 2019, White Palace tiếp tục mang đến cho khách hàng và thị trường một địa điểm thứ hai dành riêng cho sự kiện và triển lãm với kiến trúc, công suất và công năng vượt trội tại đại lộ Phạm Văn Đồng, chỉ cách trung tâm Quận 1 hơn 4 km, cách sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất 6,7 km và cách Dĩ An, Bình Dương 10 km. Tọa lạc trên khuôn viên rộng 20.000 m2, Trung tâm Sự kiện và Triển lãm White Palace được xây dựng dựa trên ý tưởng kiến trúc lấy cảm hứng từ hình ảnh của một thương cảng sầm uất với những cánh buồm trắng giương cao. Toàn bộ mặt tiền kiến trúc được bao bọc bởi kết cấu thép với hoa văn tạo hình hiện đại. Sự phối hợp tinh tế giữa các hình khối vừa mạnh mẽ, vững chãi, vừa uyển chuyển, mềm mại đã kiến tạo nên một không gian kiến trúc độc đáo. Tại khu vực tiền sảnh, thiết kế gỗ uốn lượn nhịp nhàng tựa như những con sóng tự do, phóng khoáng kết hợp cùng mặt trần tráng gương lấp lánh ánh bạc mang đến cảm quan thẩm mỹ đậm chất nghệ thuật, khơi gợi nguồn cảm hứng sáng tạo bất tận. Sở hữu các không gian đa chức năng trong nhà và ngoài trời cùng hai đại sảnh với chiều cao trần hơn 9 mét,

Trung tâm Sự Kiện và Triển Lãm White Palace mang đến cảm giác choáng ngợp cho bất cứ ai lần đầu đặt chân đến. Toàn bộ sảnh tiệc được trang bị hệ thống móc treo trần và hệ sàn chịu lực 500kg/m2 cùng trang thiết bị âm thanh ánh sáng, màn hình LED tối tân, đáp ứng mọi yêu cầu dàn dựng phức tạp nhất của các nhà tổ chức sự kiện, triển lãm. Chính vì thế, ngay từ khi mới ra mắt, Trung tâm Sự kiện & Triển lãm White Palace đã trở thành điểm đến cho những triển lãm tầm vóc quốc tế và sự kiện âm nhạc đỉnh cao của các ca sĩ hàng đầu. Là dự án đánh dấu bước phát triển đột phá của PQC Hospitality trong lĩnh vực sự kiện, triển lãm tại Việt Nam, với thiết kế kiến trúc và công năng kỹ thuật vượt trội cùng dịch vụ chuyên nghiệp, Trung Tâm Sự Kiện và Triển Lãm White Palace được xem là điểm đến hàng đầu cho những sự kiện, triển lãm và yến tiệc đẳng cấp tại khu vực phía Bắc TP. Hồ Chí Minh. Với hơn 12 năm kinh nghiệm, các chuyên gia sự kiện và yến tiệc của White Palace sẽ luôn đồng hành cùng đối tác trong suốt quá trình tổ chức, từ giai đoạn phác thảo ý tưởng, dàn dựng chương trình đến lựa chọn thực đơn yến tiệc chiêu đãi và đón tiếp khách mời. Đội ngũ hàng trăm nhân sự được đào tạo bài bản sẽ đảm bảo khả năng phục vụ cùng lúc lên đến 6.500 khách với chất lượng dịch vụ đồng nhất. Với hai trung tâm tọa lạc trên những trục đường huyết mạch, phân bổ hợp lý theo hai hướng phát triển mở rộng của thành phố, khách hàng của White Palace giờ đây đã có thể lựa chọn địa điểm phù hợp và thuận tiện cho mình và các khách mời. Lựa chọn White Palace, khách hàng không chỉ có được những điều kiện tốt nhất đảm bảo cho sự thành công mà còn nhận được giá trị tinh thần của một thương hiệu tiên phong, xứng tầm với hình ảnh và vị thế của mình. Để biết thêm thông tin chi tiết về dịch vụ sự kiện, triển lãm và yến tiệc, vui lòng liên hệ: TRUNG TÂM SỰ KIỆN VÀ TRIỂN LÃM WHITE PALACE 108 Phạm Văn Đồng, Q. Thủ Đức, Tp. Hồ Chí Minh Sự kiện & Triển lãm: +84 98 270 7170 | Yến tiệc: +84 98 269 6964 Email: info-pvd@whitepalace.com.vn | www.whitepalace.com.vn

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 3

THU HÚT TÀI NĂNG ĐỂ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG Nguyễn Thị Việt Thanh Giám đốc điều hành Anphabe

100 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Trần Ngọc Thái Sơn Nhà sáng lập và CEO Tiki

Các diễn giả cùng chia sẻ về vai trò của nhân tài trong sự phát triển của tổ chức; cách thức để giữ và phát triển nhân tài. Phiên thảo luận với sự tham gia của ông Dương Trí Thành, CEO Vietnam Airlines; ông Trần Ngọc Thái Sơn, CEO Tiki; bà Lê Diệp Kiều Trang, CEO Go-Viet; Bà Nguyễn Thị Việt Thanh, CEO Anphabe điều phối. FORBES VIỆT NAM

NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Quý vị có thể chia

Dương Trí Thành Lê Diệp Kiều Trang CEO Go-Viet

CEO Vietnam Airlines

sẻ, nguồn vốn nhân lực đóng vai trò cụ thể như thế nào trong chiến lược phát triển kinh doanh và sự chuyển mình của doanh nghiệp trong giai đoạn này? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Khi nói về nguồn nhân lực, tôi thường muốn dùng chữ “nhân tài”. Nếu gọi là nguồn nhân lực làm cho nó giống như các nguồn lực khác như tài chính hay công nghệ. Tại sao nguồn nhân lực, hay nói chính xác là nhân tài, lại rất quan trọng với doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm khởi nghiệp về công nghệ? Vì cuối cùng công nghệ đến được từ con người. Nếu không có nhân tài, chúng ta sẽ không có sự sáng tạo và đổi mới, nên đây là cái lõi không thể thiếu được trong một doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp công nghệ. TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Tiki không thích dùng từ “nguồn lực” hay “HR”. Với Tiki, khi tăng trưởng nhanh, mỗi năm tăng gấp đôi gấp ba, và dựa vào công nghệ là chính, thì đây luôn luôn là câu hỏi đầu tiên và là thử thách lớn nhất trong những năm vừa qua. Bất cứ khi nào được nhà báo hay nhà đầu tư hỏi về thách thức lớn nhất, với Tiki là vấn đề con người. DƯƠNG TRÍ THÀNH: Hiện nay trong cả chuỗi của Vietnam Airlines có hơn 20 ngàn lao động từ phi công, kỹ sư, nhân viên phục vụ ở mặt đất. Trong đó, có những nguồn lực đặc thù như phi công, hiện nay đang là vấn đề nóng. Thứ hai là kỹ sư và những nhân viên từng ngày từng giờ phục vụ, rót từng ly nước cho từng hành khách. Trong lĩnh vực cung ứng dịch vụ trực tiếp đến hành khách, không phải chỉ đào tạo kỹ năng, mà còn có cả cái tâm, sự cống hiến và tận tình với khách hàng. Cho nên, một THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 101

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 3: THU HÚT TÀI NĂNG ĐỂ TĂNG TRƯỞNG BỀN VỮNG

trong những chiến lược mà chúng tôi chú trọng nhất hiện nay là nguồn nhân lực. Và những tranh luận lớn hiện nay ở Việt Nam là sự thiếu phi công, thiếu kỹ sư máy bay trong một ngành đang hết sức bùng nổ. Nó vừa là khó khăn, thách thức lại vừa là một phần hết sức thú vị trong sự phát triển của ngành. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Chúng ta đang nói về hành trình chuyển đổi số, với tốc độ chuyển đổi rất nhanh, nhiều ngành, nhiều doanh nghiệp đang cần năng lực mới. Với doanh nghiệp hoạt động cần hàm lượng công nghệ cao như Tiki hay Go-Viet, chúng ta sẽ làm gì để giải quyết nhu cầu nguồn nhân lực có những năng lực của tương lai, khi mà những năng lực đó còn đang rất thiếu ở Việt Nam hiện tại, hoặc thậm chí có thể nói là không có? TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Thực ra không phải chỉ những công ty công nghệ mới cần công nghệ đâu. Bây giờ, tôi nghĩ tất cả công ty trên thế giới đều cần công nghệ. Đó là lý do chúng ta có chuyển đổi số. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Nhưng có những công ty sinh ra với ADN bắt nguồn từ công nghệ, có cái gen công nghệ. Có thể tạm gọi hai công ty này tương tự như vậy. Nguồn nhân lực ở Việt Nam yếu và thiếu, ông đã làm gì để có thể tự hào rằng một vài năm qua công ty phát triển rất nhanh? TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Nguyên tắc, suy nghĩ của Tiki, nhân tài là chuyện quan trọng nhất, luôn tìm cách để phát triển nhân tài, đặc biệt là kỹ sư. Việt Nam là một trong những quốc gia ở Đông Nam Á đào tạo ra nhiều kỹ sư nhất. Các kỹ sư này trẻ và tài năng. Vấn đề là có những ngành quá mới như AI, học máy thì thiếu rất nhiều. Và chưa bao giờ các kỹ sư có cơ hội giải những bài toán lớn như thế. Trong quan điểm của Tiki, nhân tài đến từ mọi nơi trên thế giới, miễn là phục vụ được cho người Việt Nam, bối cảnh khách hàng mà Tiki phục vụ. Trong khoảng ba, bốn năm gần đây, nhân tài nói chung của Tiki đến 102 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

từ khắp nơi trên thế giới, từ tám quốc gia, gồm cả người Việt Nam. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Còn với Go-Viet thì sao? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Câu chuyện của Go-Viet cũng tương tự. Xin chia sẻ về một câu chuyện hơi tréo ngoe. Ai cũng biết học sinh, sinh viên Việt Nam rất giỏi toán, được học nhiều môn khoa học tự nhiên. Vậy mà khi họ tốt nghiệp đại học, chúng ta lại vô cùng thiếu người làm về phân tích số liệu. Sống trong môi trường mà chúng ta cứ nói về dữ liệu lớn, công nghệ 4.0, làm sao có thể đi tới được trong thế giới Internet này khi mà chúng ta có những quyết định kinh doanh không dựa vào dữ liệu, không dựa vào số? Thực tế là những người giỏi về số liệu thường không hiểu về kinh doanh. Những người làm kinh doanh dường như không chịu thử thách mình để bước qua lĩnh vực coding. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Vậy cách làm của Go-Viet có giống như của Tiki khi tìm nhân tài từ khắp mọi nơi? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Đặc trưng của Go-Viet là đối tác của Go-Jek, một công ty đi trước khoảng vài năm, lại hoạt động ở thị trường lớn hơn mình xét về quy mô dân số. Vì vậy họ cũng đã gặp những thử thách, tập hợp đội ngũ trong lĩnh vực mình đang cần. Cách làm của Go-Viet là tìm những bạn trẻ ham học hỏi, có nền tảng kiến thức tương đối và sẵn sàng học hỏi. Chúng tôi gửi các bạn qua GoJek ở Indonesia và các bạn ở Go-Jek bên Indonesia cũng sang Go-Viet để đào tạo. Tôi nghĩ, điều quan trọng nhất là tìm được những con người ham học hỏi. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Với một tổ chức hơn 20 ngàn người như Vietnam Airlines, làm sao tạo được văn hóa trong tổ chức là luôn hướng đến cái mới, hướng đến những tiêu chuẩn mới để sẵn sàng thay đổi? DƯƠNG TRÍ THÀNH: Khác với hai startup mà vấn đề công nghệ đã nằm trong ADN, sau khi đưa công nghệ vào, Vietnam Airlines có nhiệm vụ

vận hành cho thật chuẩn. Ngành hàng không có đặc thù là tiêu chuẩn toàn cầu. Cả chục năm nay chúng tôi đã triển khai áp dụng công nghệ mới, trong đó phần lớn là mua công nghệ từ nước ngoài, như truyền số liệu thời gian thực, phân tích trực tiếp để đánh giá tình hình động cơ và dự báo vấn đề hỏng hóc, bảo dưỡng. Năm nay, Vietnam Airlines hợp tác với FPT ở chương trình Skywise để tiếp thu công nghệ. Đúng như cô Trang nói, người Việt khá tự hào, tự tin khi nói về khả năng toán học, nhưng khi áp dụng vào quản trị để đảm bảo các chỉ tiêu về kinh tế, hay tổ chức mọi thứ sao cho vận hành có hiệu quả, thì vẫn phải thay đổi rất nhiều. Đặc biệt, những nội dung này phải gắn với vấn đề an toàn và hiệu quả của máy bay, với phục vụ hành khách. Phải đưa những công nghệ mới giúp giải quyết những mong muốn của hành khách, phát triển dịch vụ mới. Chúng tôi rất mong thời gian tới có thể mở rộng hệ sinh thái, có thể kết hợp với các doanh nghiệp khác. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Hiện nay, doanh nghiệp đang đầu tư, tạo môi trường làm việc hấp dẫn để thu hút nhân tài. Quý vị có thể chia sẻ ngắn gọn về sức hấp dẫn tại môi trường làm việc? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Đó là môi trường học hỏi. Ở Go-Viet không có gì nhiều hơn cho các bạn ngoài cơ hội thử sức làm những chuyện chưa có khả năng làm. Có những người hỗ trợ các bạn để có lỡ thất bại thì cũng không quá ảnh hưởng. Đây sẽ là bệ phóng để các bạn có thêm nhiều kinh nghiệm và trực giác tốt để phát triển thêm cho con người mình. TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Vấn đề này nằm trong giá trị cốt lõi của Tiki và chưa bao giờ thay đổi. Đó là ba yếu tố: tận tâm vì khách hàng, dám nghĩ dám làm và không ngừng học hỏi. Và một yếu tố quan trọng nữa gần đây là được làm việc với những người giỏi nhất. Đó là những thứ tôi nghĩ

sẽ giúp ích cho những ứng viên quan tâm đến Tiki. DƯƠNG TRÍ THÀNH: Với Vietnam Airlines thì sức hút trong làm việc và tuyển dụng khá giản dị. Mọi người đến với chúng tôi đầu tiên là để thỏa mãn giấc mơ bay, rồi được du lịch, kết nối, rồi có những công nghệ mới nhất, những trải nghiệm cùng với khách hàng tạo ra những giá trị của thương hiệu Việt Nam. Đến thời điểm này, ngành hàng không rất sôi động khi có thêm các hãng mới ra đời. Chắc chắn không phải chỉ với Vietnam Airlines mà nhìn chung, hàng không đã đến thời điểm cất cánh. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Là CEO của doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng nhanh, bà Lê Diệp Kiều Trang có thể chia sẻ cách tạo ra môi trường làm việc có sức hấp dẫn với người tài? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Thực ra ai cũng vậy, ngay cả tôi khi bắt đầu đến một công ty nào đó, luôn bị hấp dẫn bởi thương hiệu công ty, cũng có thể từ

cũng giống như cùng chơi một trò chơi, không cảm thấy công việc vất vả. Nên, điều quan trọng là tạo ra được đội ngũ, tạo ra được một môi trường làm việc tích cực. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Với doanh nghiệp đầu ngành, dù muốn hay không cũng sẽ trở thành “trường đại học”, để các doanh nghiệp đi sau săn nhân tài. Thị trường này đang rất cạnh tranh và Vietnam Airlines cũng đang phải trải qua sự cạnh tranh không chỉ về dịch vụ, công nghệ mà còn về con người. Vietnam Airlines đang làm gì để giữ chân nguồn nhân lực của mình, đặc biệt là nhân lực của ngành này rất đặc thù, phải tốn nhiều chi phí để đào tạo họ? DƯƠNG TRÍ THÀNH: Ở Vietnam Airlines, luôn có hai dạng nhân lực. Để có được một phi công lái an toàn, điều khiển tốt những máy bay hiện đại như Boeing 787, Airbus A350 mất từ 6 – 8 năm. Ngành này ở Việt Nam chỉ có Vietnam Airlines

“ĐỂ PHÁT TRIỂN NGÀNH, CHÚNG TÔI CẦN PHỐI HỢP VỚI CÁC BỘ NGÀNH, CÁC ĐƠN VỊ KHÁC, KỂ CẢ ĐỐI THỦ ĐỂ MỞ RA NHIỀU TRƯỜNG ĐÀO TẠO CUNG ỨNG NHÂN LỰC CHO NGÀNH.” —DƯƠNG TRÍ THÀNH, CEO VIETNAM AIRLINES. lãnh đạo nào đó tạo cho mình nhiều cảm hứng. Nhưng thứ giữ mình ở lại công ty và vui vẻ mỗi ngày khi đến công ty vẫn luôn là đội ngũ cùng làm việc. Thành ra, làm sao tạo ra được môi trường làm việc để mọi người tập trung vào công việc của mình, một môi trường mọi người tin tưởng lẫn nhau, có thể phát triển, học hỏi. Một điều nữa rất quan trọng là phải làm sao có được một đội ngũ mà mọi người cùng chia sẻ được với nhau những giá trị cốt lõi, để khi làm việc

đào tạo. Hiện nay khi các hãng mới ra đời, đương nhiên họ sẽ có nhiều cách để thu hút người. Do vậy, rất cần có khung pháp lý của nhà nước để đảm bảo sự ổn định về lâu dài của doanh nghiệp. Nhưng đó chỉ là một phần. Quan trọng hơn là mình phải nhìn được và cố gắng quay lại vấn đề gốc rễ: là tạo ra nguồn cung dồi dào và đẩy nhanh tiến độ lên. Chúng tôi cũng xác định rõ mình là hãng hàng không quốc gia, là người đi đầu, có nhiều khó

khăn nhưng cũng có những thuận lợi. Trong đó mình cũng có trách nhiệm phát triển ngành. Để bảo vệ mình một cách chủ động, cũng như để phát triển ngành, chúng tôi cần phải phối hợp với các bộ ngành và các đơn vị khác, kể cả đối thủ để mở ra nhiều trường đào tạo cung ứng nhân lực cho ngành. Cho nên có cạnh tranh với nhau nhưng đều thống nhất với nhau về các tiêu chuẩn cho nguồn nhân lực, về an toàn, chất lượng… Với những nhân lực có thể tuyển và đào tạo trong vòng sáu tháng đến một năm, tiếp viên, phục vụ mặt đất… tốt nhất là tạo ra cho họ một môi trường làm việc vui vẻ, hạnh phúc. Có như vậy, họ mới có thể làm cho khách hàng được vui vẻ, hạnh phúc. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Tỉ lệ nhân viên nghỉ việc nếu cao sẽ tạo ra áp lực lớn cho doanh nghiệp để giữ nhân viên, đặc biệt là những người giỏi. Tôi muốn ông Sơn chia sẻ với khán giả vài suy nghĩ đằng sau quan điểm đó. TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Tiki sẽ không cố gắng giữ lại bằng mọi giá những người không chia sẻ giá trị cốt lõi, không còn cùng chí hướng. Với người cùng chí hướng và có thể tiếp tục phát triển được thì Tiki làm rất nhiều cách để giữ chân họ. Có một sự thật là nhân tài như nước chảy chỗ trũng. Nhiều người sau một thời gian làm việc lại muốn mở công ty riêng, làm startup. Tôi rất ngưỡng mộ những người đó. Khi đó, họ có một chí hướng khác và đóng góp tốt hơn cho xã hội. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Năm vừa rồi chúng tôi khảo sát 79.000 người đi làm, trong đó có hơn 30% chọn mục tiêu nghề nghiệp là đi làm để tích lũy kinh nghiệm, tiền bạc để một lúc nào đó sẽ làm startup. Câu hỏi đặt ra cho các diễn giả, với các công ty như Tiki và Go-Viet đang tận dụng xu hướng này như thế nào để xây dựng nguồn nhân lực? Ngược lại, công ty đã rất ổn định và bài bản như Vietnam Airlines sẽ cần làm gì để không bị xu THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 103

FORBES VIỆT NAM

BUSINESS FORUM 2019 — PHIÊN 3: THU HÚT TÀI NĂNG ĐỂ TĂNG TRƯỞNG BỀN VỮNG

hướng này làm khó, khi mà các bạn trẻ thường thích làm cho các startup hơn? DƯƠNG TRÍ THÀNH: Đối với nhân sự thì việc vào ra như là nước chảy, và nếu có vào mà không có ra mới là lạ. Tôi nghĩ ngành hàng không có một đặc thù, với người lái máy bay thì khi vào rồi chẳng có ai ra cả. Việc này khiến nhiều vấn đề nảy sinh. Nói về việc thu hút cũng khá nhức đầu, phải nghĩ ra nhiều phương pháp. Với những bộ phận khác có tỉ lệ nghỉ việc từ 10 – 15%, bộ phận nhân sự hay phàn nàn việc phải đi tuyển và đào tạo rất vất vả. Tôi chia sẻ rằng, đây là cơ hội rất lớn để thay đổi. Việc nhân tài không ở lại có thể là do mâu thuẫn về văn hóa, đó là chuyện rất bình thường và nhiều doanh nghiệp phải vượt qua. Trên cơ sở đó, mình phải biến thử thách thành lợi thế của mình. Nhiều người thắc mắc tại sao trên các chuyến bay Mỹ, các tiếp viên già thế, đều 50-60 tuổi cả? Mỗi năm họ chỉ tăng trưởng 1% thôi, thì làm sao có người nghỉ? Còn ở Việt Nam mỗi năm tăng trưởng 15%. Với 100 người sẽ có 10 bạn trẻ mới vào làm. Quan điểm của chúng tôi, việc nhân viên nghỉ việc cũng tự nhiên như dòng chảy cuộc sống. Mình phải chủ động, phải có thái độ tích cực với việc đó. Cùng quan điểm với lãnh đạo Tiki, tôi nghĩ rằng, mình nên tìm mọi cách để tạo ra môi trường tốt nhất cho nhân tài làm việc. Còn nếu họ cảm thấy không hợp thì chúng ta chia tay nhau nhưng hy vọng sau đó có thể hợp tác cùng chứ không phải làm đối thủ. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Với bà Trang thì sao? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Tôi cùng quan điểm với ông Thành. Trước hết là cái tinh thần khởi nghiệp của các bạn mạnh như vậy, 30% người mong ước sau này mình sẽ tự doanh thì tôi nghĩ đó là một điều vô cùng tích cực và rất đáng khích lệ. Mối lo chủ yếu là khi các bạn chưa được chuẩn bị kỹ, nếu khởi nghiệp không thành có thể làm 104 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

mất đi nguồn lực của chính các bạn và nguồn lực của xã hội. Ở Go-Viet, mà tôi tin các doanh nghiệp khác cũng vậy, chúng tôi hay đặt các bạn vào vị trí rất thử thách để họ có được kinh nghiệm và hiểu được rằng khi tự doanh họ phải đối diện những thử thách nào. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Bước vào tuổi thứ chín, Tiki có còn coi mình là một startup và có sử dụng thông điệp của môi trường startup để thu hút các bạn trẻ? TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Tình cờ, trước phiên thảo luận này, tôi gặp một đối tác và họ nói rằng, một khi đã là startup thì mãi mãi là startup. Nghĩa là doanh nghiệp phải không ngừng phát minh, không ngừng tăng trưởng. Về mặt nhân lực, có như vậy, mới có không gian, đủ sân chơi cho mọi người làm được cái mình muốn và học được nhiều, không ngừng học hỏi. Nếu mình tăng trưởng chậm quá thì đâu có chỗ để người ta không ngừng học hỏi nữa. Khi công ty tăng trưởng 100%, 200%, điều đó cũng là sự hấp dẫn. Đó là một trong những lý do Tiki có thể thu hút được nhân tài từ khắp nơi trên thế giới từ những công ty startup còn khổng lồ hơn mình. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Làm thế nào Tiki có thể thu hút được những nhân sự từng làm cho Facebook, Amazon hay Google về làm cho một startup ở Việt Nam? TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Họ tin vào sứ mệnh của Tiki là thay đổi để cuộc sống của 100 triệu người dân tốt hơn. Họ tin vào tăng trưởng bền vững và tốt cũng như kinh tế Việt Nam. Và Tiki đóng một phần tốt trong chuyện đó. Ai cũng hào hứng với việc tăng tốc để ngồi lên một con tàu vũ trụ. Đó là điều giúp mình thuyết phục họ về. Với những người ra đi để mở công ty mới, tôi hay nói: Tôi rất tôn trọng và ngưỡng mộ nếu bạn ra đi để làm việc gì đó có ý nghĩa lớn hơn. Cũng có người sau khi họ ra đi, khi tôi mở công ty mới có một vị trí phù hợp, tôi sẽ mời các bạn ấy về tiếp quản. Các

bạn sẽ thấy cơ hội góp phần hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Mỗi người sẽ cần phải làm gì để phát triển trong thời đại số, chúng ta phải hướng nhân viên và phát triển năng lực gì trong giai đoạn này? DƯƠNG TRÍ THÀNH: Đây là câu hỏi hết sức thú vị và rất khó. Tuần trước có cái diễn đàn về chuyển đổi số. VNA đặt nhiệm vụ năm 2020-2021 chuyển đổi số. Chuyển đổi số là áp dụng những công nghệ như Big Data, Machine Learning, AI.vv.. VNA cũng đã áp dụng trong khai thác máy bay, động cơ, sắp tới là vào dịch vụ. Công nghệ đó thật ra có rồi và mình chỉ áp dụng. Chuyển đổi số đầu tiên là thay đổi quy trình. Mà nó không thể chuyển đổi được nếu mọi người làm theo cách riêng. Mọi thứ phải răm rắp từ hành vi nhỏ nhất. Khó nhất là mọi người tự tuân thủ, tự chuẩn bị từ những thứ cơ bản nhất. Đối với các bạn trẻ, tôi nghĩ kỹ năng cần thiết đầu tiên là tiếng Anh tốt. Thứ hai là phải có kỹ năng làm việc nhóm. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Điểm chung của ba doanh nghiệp tham gia phiên thảo luận là các công ty dịch vụ, đặt khách hàng là trọng tâm. Vậy chúng ta nâng cao năng lực hướng về khách hàng trong sử dụng công nghệ như thế nào? TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Thật ra hướng về khách hàng sẽ luôn có hai yếu tố là công nghệ và con người. Công nghệ, về nguyên tắc là làm sao khách hàng tiện lợi nhất, không phải lo lắng gì hết. Những điều cơ bản của thương mại điện tử và ngành dịch vụ nói chung là nhanh, tiện, rẻ, nhiều. Chỉ có những điều cơ bản như vậy nhưng làm suốt đời cũng không hết. Chẳng hạn, ứng dụng công nghệ mình sẽ sử dụng AI để tối ưu hóa đường đi, cách sắp hàng trong kho… NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Khi nói về năng lực của nhân viên, làm sao để nâng cao năng lực hướng về khách hàng sử dụng công nghệ cũng như tập

trung vào năng lực dịch vụ. Chứ không phải công nghệ vì có nhiều công nghệ khác nhau? TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Quay lại câu hỏi khi nãy, với một tổ chức ngày càng lớn lên, vài ngàn người, thì để tốt nhất cho khách hàng là mỗi người làm tốt vai trò của mình trong đội ngũ. Ví dụ như bạn chăm sóc khách hàng thì bạn phải biết nói chuyện với khách hàng, biết xử lý cách nhanh nhất. Bạn làm lập trình biết làm sao code tốt nhất. Cái gọi là kỹ năng trọng tâm về khách hàng được định nghĩa qua trình độ chuyên môn của các bạn. Để khái quát hóa chuyện một người trong thời đại này cần như thế nào, cũng như là chăm sóc khách hàng như thế nào thì tôi nghĩ đơn giản nó về giá trị cốt lõi của công ty là không ngừng học hỏi. Mình không ngừng học hỏi, đi sâu vào chuyên môn, kỹ năng cứng là lập trình, kỹ năng mềm là quản lý, leader ship, team work. Miễn sao là tiếp tục học hỏi. LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Khi làm công nghệ, mình phải làm sao để người bình thường có thể sử dụng được sản phẩm của mình. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Giữa kinh nghiệm và khả năng thích nghi, điều gì cần hơn đối với nguồn nhân lực nói chung và nhân tài nói riêng? DƯƠNG TRÍ THÀNH: Khi thành lập bộ phận chuyển đổi số ở Vietnam Airlines, chúng tôi quyết định tuyển người mới. Để đột phá, đi khỏi những gì đang gò bó lâu nay thì phải ưu tiên khả năng sáng tạo. Cách thứ hai là luân chuyển những người ở các bộ phận với nhau, thì họ cũng sẽ đổi mới. TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Khả năng học hỏi và thích nghi, theo tôi, luôn luôn sẽ là ưu tiên và quan trọng nhất với một người nói chung. Ở những vị trí lãnh đạo, có những quyết định quan trọng thì kinh nghiệm là điều rất quan trọng. Theo quan điểm của chúng tôi thì những người ở vị trí lãnh đạo phải có cả hai. Kinh nghiệm phải có để có thể giúp những người

dưới mình có thể học hỏi, đưa ra quyết định đúng đắn hơn nhưng họ phải luôn luôn phù hợp với giá trị cốt lõi của công ty. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Khi chúng ta biết nhiều thì chúng ta có kinh nghiệm có thể đưa ra các quyết định quan trọng nhưng chúng ta lại khó thích nghi. Mọi người có thể chia sẻ thêm về vấn đề này? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Đúng là khả năng thích nghi rất quan trọng. Tôi bổ sung thêm, khi có nhiều kinh nghiệm thì khả năng thích nghi sẽ cao hơn. Tuy nhiên, một người đi làm mười năm, nhưng mà công việc cứ đều đều, thì đó là kinh nghiệm một năm mà diễn ra 10 lần. Còn nếu kinh nghiệm 10 năm mà mỗi năm mỗi khác sẽ giúp họ thích nghi được nhiều. Với tôi, làm sao để đội ngũ của mình đứng trước thử thách và coi đó là một phần của sự rèn luyện thì sẽ giúp cho các bạn có kinh nghiệm hơn. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Có quan điểm rằng, Việt Nam khó hoàn thành mục tiêu trở thành nền kinh tế số trong khu vực, do chất lượng nguồn nhân lực không cao. Điều này có đúng không? TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Thật ra câu này khá chung, không có số liệu gì chứng minh quan điểm đó cả. Trong báo cáo của Google –Temasek về nền kinh tế số của Đông Nam Á, tốc độ phát triển của các dịch vụ kinh tế số ở Việt Nam rất nhanh. Hi vọng tỉ lệ GDP nền kinh tế số/GDP sẽ tiếp tục tăng cao, có thể là 11 – 12% trong thời gian tới. LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Trong thế giới số còn hai điều là thuật toán và dữ liệu lớn. Có thể chúng ta không có được khả năng phát triển thuật toán, nhưng để ứng dụng, chúng ta có thể xây dựng và nắm giữ tài sản quan trọng là dữ liệu lớn. DƯƠNG TRÍ THÀNH: Tôi chỉ nhắc lại kết luận đưa ra ở diễn đàn chuyển đổi số. Nếu cả quốc gia số, thành phố số, thì phải có số. Câu hỏi đầu tiên là các doanh nghiệp có chia sẻ số liệu với tất cả mọi người?

Vietnam Airlines đặt mục tiêu giai đoạn 2020 – 2021 là hãng hàng không số. Trong khai thác máy bay, chúng tôi đặt mục tiêu phải phân tích được dữ liệu chuyến bay, dự trù được hỏng hóc, tiết kiệm nhiên liệu... Một máy bay bây giờ có khoảng 1.600 phần mềm, sau mỗi chuyến bay có dữ liệu rất lớn tính bằng giga - byte. Để làm được như vậy, chúng tôi phải hợp tác với những doanh nghiệp khác. Đó là điều thứ nhất. Thứ hai là áp dụng để tạo ra dịch vụ mới, cải tiến chất lượng dịch vụ. Tôi chia sẻ từ kinh nghiệm của Vietnam Airlines. Tháng 9 này chúng tôi sẽ đưa phần mềm quản trị về phục vụ trên máy bay. Sắp tới quý vị đặt chỗ cũng có thể đặt món ăn được. Để làm được như vậy phải xây dựng được mô hình, tích hợp thông tin giữa hãng hàng không với nhiều doanh nghiệp cung ứng suất ăn ở tất cả sân bay mà Vietnam Airlines khai thác. Công nghệ cũng giúp ích cho việc đáp ứng đúng nhu cầu, chẳng hạn khách hàng miền Bắc gọi là cốc, hay miền Nam gọi là ly, thì phần mềm cũng phải hiểu để phục vụ đúng. Quay trở lại chủ đề nhân lực, chúng tôi có nhân lực đến từ nhiều nguồn đào tạo trong nước, nước ngoài. Điều quan trọng là phải thống nhất trong đội ngũ về tầm nhìn, sứ mệnh, tinh thần làm việc nhóm. Bây giờ, người tiêu dùng đều sử dụng điện thoại thông minh, người tiêu dùng số rồi mà nhà cung ứng nếu không làm tốt điều đó sẽ không tồn tại được. NGUYỄN THỊ VIỆT THANH: Khi nói về phát triển và nuôi dưỡng nguồn nhân lực để phát triển bền vững thì một lời khuyên cuối cùng của các diễn giả là gì? LÊ DIỆP KIỀU TRANG: Khả năng thích nghi, theo tôi, đó là yếu tố quan trọng. TRẦN NGỌC THÁI SƠN: Thật ra thì nhân tài là thử thách lớn nhất và cũng là cơ hội lớn nhất của một công ty. DƯƠNG TRÍ THÀNH: Tôi chỉ mong là khát khao đổi mới và luôn luôn sáng tạo. THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 105

CELEBR ITY 100

KAYNE TÁI XUẤT

BA NĂM SAU KHI PHẢI HỦY BỎ CHUYẾN LƯU DIỄN, NHẬP VIỆN VÀ NỢ 53 TRIỆU ĐÔ LA MỸ, SIÊU SAO HIP-HOP KANYE WEST ĐẠT ĐƯỢC MỘT TRONG NHỮNG THÀNH CÔNG LỚN NHẤT TRONG CẢ THẬP KỶ - VÀ KHÔNG LIÊN QUAN GÌ ĐẾN ÂM NHẠC. ĐẾ CHẾ GIÀY THỂ THAO YEEZY TRỊ GIÁ HÀNG TỈ ĐÔ LA CỦA ÔNG LÀ VÁN CƯỢC TỐT NHẤT TRONG MỘT THẾ HỆ SẢN PHẨM ĐƯỢC SẢN XUẤT NHẰM ĐÁNH BẠI AIR JORDAN. ĐÔI KHI, CŨNG ĐÁNG GIÁ ĐỂ TRỞ THÀNH KẺ THỐNG TRỊ.

C Ả N H : PAT R I C K KO VA R I K /A F P/G E T T Y I M AG E S

Z AC K O ’M A LLEY GREENBURG

hiếc SUV Lamborghini màu đen mờ của Kanye West chạy ầm ầm trên đường dẫn vào cổng ở khu ngoại ô Los Angeles, và khi ông bước ra khỏi xe trong chiếc áo thun trắng, người ta ngay lập tức chú ý. Quang cảnh tươi mát bên ngoài ngôi nhà của ông và vợ mình, Kim Kardashian West, cùng bốn đứa con của họ (North, Saint, Chicago và Psalm) thể hiện hình ảnh hoàn toàn trái ngược với những bức tường thạch cao chưa được trang trí bên trong. Gần như mọi bức tường đều mang sắc trắng của tu viện. Sàn nhà được làm bằng một loại thạch cao Bỉ đặc biệt; nếu bị trầy xước, chỉ có thể sửa chữa vật liệu mỏng manh này bằng cách mời một đội thợ bay từ châu Âu sang. “Ngôi nhà là toàn bộ con người anh ấy,” sau đó, Kardashian West nói với tôi. “Tôi chưa bao giờ thấy người nào chú ý nhiều đến chi tiết như anh ấy.” Khi tôi bước vào phòng giải trí, nhân viên yêu cầu tôi bọc đôi giày Air Jordan cao cổ màu đen của tôi trong một đôi ủng bằng vải nhỏ. Bên tay trái tôi là thư viện của West, các tựa sách như Alexander McQueen: Savage Beauty và Takashi Murakami: Lineage of Eccentrics xếp chồng lên nhau. Ông loay hoay sắp xếp lại một vài cuốn sách đang lộn xộn. Ngồi vào một chiếc

106 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

ghế bành đối diện tôi, ông hỏi ngược lại người phỏng vấn. “Tôi nhớ đôi giày đầu tiên tôi tập vẽ nháp chính là đôi Jordan One mà anh đang mang,” West, 42 tuổi, lên tiếng. “Mọi thứ đều được Thượng đế an bài.” Tính tỉ mỉ của West đã biến ông thành một trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất thế giới. “Ông ấy làm việc và nâng tầm công việc đến cấp độ khác,” theo DJ Khaled, người làm việc với West trong phòng thu và cùng góp mặt trong Danh sách 100 người nổi tiếng có thu nhập cao nhất thế giới năm nay của Forbes. Nhưng cũng giống như Michael Jordan thập niên 1990, nguồn gốc tài sản của West bắt nguồn từ giày thể thao. Dòng sản phẩm giày Yeezy của ông hợp tác ra mắt với Nike năm 2009 và sau đó với Adidas vào năm 2013, đặt mục tiêu vượt qua đế chế 34 năm của Jordan, về cả khía cạnh văn hóa lẫn năng lực thương mại. Dòng sản phẩm Jordan có doanh thu hằng năm khoảng 3 tỉ đô la Mỹ; doanh nghiệp của West dự kiến sẽ đạt đỉnh 1,5 tỉ đô la Mỹ năm 2019 và vẫn đang tăng trưởng. Cũng giống như với sàn nhà, đôi ủng vải và vị trí của các quyển sách, West không ngừng ám ảnh với chi tiết của đôi giày thể thao; ông thần tượng Steve Jobs, thích số lượng sản phẩm có giới hạn, được chọn lựa cẩn thận với cách phối màu độc đáo. Được ví như iPod trong thế giới của West, sản phẩm Yeezy Boost

Kanye West tại biệt thự của mình ở Hidden Hills, California. “Tôi được ban ân,” ông nói. “Bên trong tôi mang dòng máu người sói lai pha-ra-ông.”

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 107

CELEBRIT Y 100 — K ANYE WEST 350 với phần đế giày to thô, xuất hiện khắp mọi nơi, có nhiều phiên bản khác nhau của cùng một mẫu giày và chiếm phần lớn doanh số của Yeezy. “Về bản chất, tôi là người làm sản phẩm,” West chia sẻ. “Tôi muốn tạo ra sản phẩm khiến mọi người cảm thấy vô cùng hài lòng và giải quyết các vấn đề cũng như rắc rối của họ.” Sự ám ảnh thể hiện liên tục. Khi Forbes chụp ảnh West cho trang bìa, ông khăng khăng mặc áo hoodie màu đen. Khi được nài nỉ quay trở lại vào ngày hôm sau để chụp lại, West đòi phải mặc áo hoodie giống hệt. Ông nổi tiếng với việc chỉnh sửa album vài ngày sau khi đã phát hành. Và khi ông cảm thấy tôi chưa “thấm nhuần” tầm ảnh hưởng của tôn giáo đối với công việc kinh doanh của ông (tôn giáo này xuất phát từ người tự xưng là Yeezus và đang thực hiện album có tựa đề dự kiến là Yandhi), ông gọi cho biên tập viên của tôi vào tối thứ bảy để nhấn mạnh một số điểm. Dù gì đi nữa, điều đó cũng mang lại hiệu quả. Forbes tính toán thu nhập trước thuế của ông là 150 triệu đô la Mỹ trong năm vừa rồi, chủ yếu nhờ giày; đội ngũ trợ lý của ông lại khẳng định, con số còn cao hơn, một phần nhờ dòng thời trang Yeezy của ông. Dù nhờ yếu tố nào đi nữa thì đó cũng là con số tốt nhất trong sự nghiệp của ông, đủ để đưa ông lọt vào vị trí thứ 3 trong danh sách 100 người nổi tiếng có thu nhập cao nhất của Forbes. Trở lại thời điểm ba năm trước, khi West tuyên bố nợ 53 triệu đô la Mỹ, ngay trước khi hủy bỏ chuyến lưu diễn sân thi đấu và nhập viện ở Los Angeles trong hơn một tuần với các triệu chứng thiếu ngủ và rối loạn tâm thần tạm thời. West tin ông có được lợi nhuận là nhờ niềm tin tôn giáo (ông phụng sự Chúa Kitô, sự vâng phục triệt để) – và, đôi khi, nhờ cả niềm tin đó lẫn bản thân ông. Có thể gọi ông là người sáng tạo hoặc tên nổi loạn, chứ đừng gọi ông là kẻ điên. Cũng giống như một số doanh nhân mắc các bệnh như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và Asperger’s, ông thấy chứng bệnh của mình không phải là một trở ngại mà là siêu năng lực giải phóng trí tưởng tượng của ông. “‘Điên rồ’ là một từ không thể sử dụng bừa bãi trong tương lai,” West nói. “Cần phải hiểu rằng đây thực sự là chứng bệnh mà mọi người đều có thể mắc phải, có thể bị bẩm sinh, hoặc tái phát. Và có rất nhiều người được gọi như thế cuối cùng lại xuất hiện trên trang bìa Forbes.”

ỖI ÁM ẢNH VỀ THIẾT KẾ của West có từ rất lâu,

giống như niềm đam mê âm nhạc của ông. Sinh ra ở Atlanta và lớn lên ở Chicago, ông thường gặp rắc rối khi còn học cấp hai vì hay vẽ giày thể thao trong lớp. Khi mẹ của West, một giáo sư đại học, đưa ông đi xem bộ phim hoạt hình Chúa tể Akira của Nhật Bản, ông đã tìm được nguồn cảm hứng từ các hình khối và bảng màu trong phim; cha của ông, cựu đảng viên đảng Black Panther, đã đưa ông đến các triển lãm ô tô, và ông trở nên say mê chiếc Lamborghini Countach. “Mọi việc tôi làm đều mang chút hơi hướng Lamborghini,” West chia sẻ. “Yeezy là Lamborghini trong thế giới giày.” Sự tỉ mỉ hữu ích với West trong âm nhạc; sự nghiệp này khởi sắc khi ông sản xuất cho hãng thu âm Roc-A-Fella Records của Jay-Z sau khi bỏ học đại học. Ông là người chỉ đạo âm nhạc chính cho album The Blueprint năm 2001 của Jay-Z. Khi West ra mắt với tư cách là nghệ sĩ solo hai năm rưỡi sau đó, ông đã sáng tạo ra kiểu âm nhạc có sự pha trộn giữa các thể loại nhạc, tác phẩm đầu tay của ông lấy cảm hứng từ những bài hát gốc của Marvin Gaye và Daft Punk; West thu âm với Coldplay và lưu diễn với U2. Trái ngược với kiểu hát gầm gừ của các rapper thống trị thời đó, West hát kiểu nhạc nhẹ nhàng hơn, với ba album có chủ đề khác hơn. Đã qua rồi thời của những câu chuyện về buôn bán ma túy và những cuộc giao tranh trên đường phố; thay vào đó là những chia sẻ về phẫu thuật răng miệng, phân biệt chủng tộc và làm việc tại Gap, kết thúc với sự hài hước. Sự nổi tiếng đã đem đến cơ hội cho ông trở lại đam mê đầu tiên: giày thể thao. Năm 2007, ông thiết kế giày cho công ty may mặc Nhật Bản A Bathing Ape, sản phẩm hoàn chỉnh với logo gấu bông xuất hiện trên một số trang bìa đĩa đầu tiên của ông. (Tìm một trong những đôi giày đó và bạn sẽ kiếm được vài nghìn đô la Mỹ.) Đó là khởi đầu, và ông bồi đắp quan hệ với nhóm những người bạn trong ngành thời trang như Hedi Slimane, từng làm giám đốc sáng tạo tại Dioromme và Yves Saint Laurent. West nhớ rằng Hedi đã nói với ông: “Cậu sẽ làm được điều thực sự ấn tượng trong thế giới giày.” Sự khích lệ đó đã giúp West tự tin rút ra cuốn sổ tay và phác họa khi ông phát hiện mình đang đi chung máy bay với giám đốc điều hành Mark Parker của Nike ngay sau đó. West kể: “Khi ông ấy thấy tôi phác thảo, ông ấy đã nói, ‘Anh chàng này thật thú

CÁC MỐC TRONG ĐỜI KAYNE 1996

1998

2004

16 tuổi, West bắt đầu làm nhà sản xuất cho các ca sĩ nhạc rap tại Chicago.

Sáng tác các bản nhạc nổi tiếng cho các ngôi sao nhạc hip-hop như Jermaine Dupri và Foxy Brown.

Ra mắt album The College Dropout, bán được hơn 3 triệu bản.

108 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

2001 Chỉ đạo âm nhạc chính cho album The Blueprint của Jay-Z tại hãng thu âm Roc-A-Fella Records.

vị, hãy hợp tác sản xuất giày với anh ấy’.” Yeezy ra đời (tên gọi này là từ rút ngắn của “Kanyeezy”, biệt danh mà Jay-Z đặt cho ông trong phần giới thiệu bài hát năm 2003). West kể Parker đã đưa ông vào làm việc chung với Tinker Hatfield, nhà thiết kế Air Jordan và đến giữa năm 2008, West làm rung chuyển thế giới giày với sự xuất hiện của chiếc Air Yeezy, với thông cáo chính thức của hãng được công bố vào năm 2009. Hip-hop có sự kết nối với giày dép gần như kể từ khi thể loại này ra đời, từ đôi giày Adidas mũi sò của nhóm nhạc Run-D.M.C vào giữa những năm 1980 đến Reeboks của Jay-Z và 50 Cent hai thập kỷ sau đó. West là người đầu tiên hợp tác với Nike ở cấp độ của siêu sao NBA. Chuyên gia phân tích John Kernan của ngân hàng đầu tư Cowen cho biết, “những gì ông ấy làm được trong ngành giày dép thực sự rất đáng nể.”

ÙNG THỜI ĐIỂM NIỀM ĐAM MÊ kinh doanh của West

thay đổi, ông cũng bắt đầu thay đổi. Mẹ ông qua đời do sai sót trong phẫu thuật thẩm mỹ năm 2007; năm tiếp theo, ông chia tay với vị hôn thê của mình là Alexis Phifer. Trong album 808s and Heartbreak, ông không hát rap mà dùng máy đổi giọng tự động. Rồi đến cách cư xử kỳ quái. Ông đã nhảy lên sân khấu để làm gián đoạn bài phát biểu nhận giải của Taylor Swift năm 2009 cho giải “Video xuất sắc nhất của ca sĩ nữ” tại lễ trao giải MTV VMA, nhấn mạnh rằng lẽ ra Beyoncé mới là người giành được giải thưởng; đoạn phim đó tạo ra phản ứng dữ dội đến mức ông phải hủy bỏ chuyến lưu diễn sân thi đấu với Lady Gaga và chuyển đến Ý để thực tập cho Fendi. Khi trở về từ châu Âu, sự sùng bái trước đây ông dành cho Đấng Tạo Hóa đã được thay thế bằng sự tôn sùng chính bản thân mình, đặc biệt là album Yeezus năm 2013, trong đó ông tuyên bố thẳng thừng, “tôi là một vị thần.” West khởi động năm 2016 bằng cách đăng tải các tweet, khẳng định rằng ông nợ 53 triệu đô la Mỹ trước khi yêu cầu Mark Zuckerberg tài trợ 1 tỉ đô la Mỹ cho những ý tưởng sáng tạo của mình. Sau đó, ông bắt đầu chuyến lưu diễn đầy tham vọng nhất, trong đó ông đứng trên một cái bục giống như trong phim Close Encounters of the Third Kind, lơ lửng trên đám đông khoảng 3m. Những lời huênh hoang của West ngày càng trở nên bất thường khi chuyến lưu diễn

tiếp tục. Trong một màn trình diễn, ông nói bóng gió rằng có thể Jay-Z đang cố gắng ám sát ông. Năm 2016 kết thúc với việc West nhập viện sau khi hủy chuyến lưu diễn. Hình ảnh tái xuất đầu tiên sau đó? Một chuyến du hành đến Trump Tower, ông chụp ảnh với tổng thống đắc cử (đồng thời để mất rất nhiều người hâm mộ trung thành). Tuy nhiên, sự nghiệp của ông đã chứng minh được điều ngược lại. Và ông tập trung thúc đẩy lợi nhuận tăng cường của mình, đặc biệt là mảng giày thể thao. Khi doanh số bán hàng bùng nổ tại Nike, đặc biệt là sau khi ra mắt sản phẩm Air Yeezy II vào năm 2012, West cảm thấy công ty đang đối xử với ông như kẻ say mê sự nổi tiếng khác. “Đó là đôi giày đầu tiên có mức ảnh hưởng tương đương với Air Jordan và tôi muốn làm nhiều hơn nữa,” West chia sẻ. Lúc đó, Nike từ chối gửi tiền bản quyền giày cho người nổi tiếng. (Nike từ chối bình luận về chuyện này; hai nguồn tin khác quen thuộc với thỏa thuận này cũng nói rằng ông không được trả tiền bản quyền.) Tuy nhiên, West luôn khăng khăng duy trì quyền sở hữu thương hiệu của mình. Và khi các giám đốc điều hành của Adidas phát hiện ra sự bất mãn của West, họ đã mời ông đến Đức và ông ký hợp đồng vào năm 2013. Sau đó, với sự hỗ trợ của Scooter Braun, đã bị West sa thải vào năm 2016, họ đã tạo ra một hợp đồng chưa từng có: 15% tiền bản quyền bán buôn, theo các nguồn tin có hiểu biết về thỏa thuận, cộng với một khoản phí tiếp thị. Hãy làm một phép so sánh: Michael Jordan được cho là có được tiền bản quyền gần 5%, mặc dù không sở hữu thương hiệu của mình. Vào năm 2015, West đã ra mắt “Mùa Yeezy” đầu tiên, giới thiệu quần áo và giày thể thao. Năm tiếp theo, ông tận dụng album mới của mình để thực hiện tiệc ra mắt cho cả giày thể thao và bài hát, với toàn bộ vé tại Madison Square Garden được bán hết. Bước đột phá lớn nhất của ông là dòng sản phẩm 350. Kết hợp thẩm mỹ thiết kế với công nghệ Boost của Adidas, giúp phản hồi năng lượng hiệu quả cho người chạy, West biến các đôi giày chạy thành thời trang cao cấp và làm cho giày thể thao đế thấp trở nên thu hút trở lại. Tư thế hung hăng của 350, hướng về phía trước như muốn thách thức bất kỳ kẻ thù nào đến chạy đua, bất ngờ giúp tăng vọt số lượng người sẵn sàng bỏ ra 200 đô la Mỹ cho một đôi giày chạy. Adidas chưa bao giờ công bố con số của Yeezy, nhưng năm 2016, West tiết lộ mẫu giày thể thao của ông đã

2005

2007

Được đề cử 10 giải Grammy, giành được 3 giải, trong đó có giải Album rap xuất sắc nhất.

Người mẹ Dona chết do sai sót trong ca phẫu thuật thẩm mỹ.

2006 Tham gia hát mở màn chuyến lưu diễn Vertigo Tour của U2.

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 109

CELEBRIT Y 100 — K ANYE WEST bán hết 40.000 đôi trong vài phút của đợt giảm giá bất ngờ. Vợ của ông – West và Kardashian kết hôn ở Florence năm 2014 – cũng hỗ trợ khâu này, giúp West tiếp cận với hàng trăm triệu người theo dõi trên mạng xã hội của gia đình (họ thường xuyên đi giày và mặc trang phục Yeezy). Quan hệ đối tác có lợi cho cả hai bên. Kardashian West xin ý kiến của chồng cô về tất cả các dự án của mình, từ trò chơi di động “Kim Kardashian: Hollywood” đến dòng sản phẩm áo định hình gần đây của cô. Khi cô mang cho ông xem mẫu của sản phẩm áo định hình, West không ấn tượng. Ông ngồi xuống và phác thảo một logo mới trước khi đích thân thiết kế lại bao bì. Trong mọi trường hợp, lời khuyên của West không chỉ giới hạn ở khía cạnh sáng tạo. Kardashian West, người xếp thứ 26 trong danh sách 100 người nổi tiếng có thu nhập cao nhất, cho biết: “Anh ấy chỉ dạy tôi với tư cách của một người không bao giờ thỏa hiệp và thực sự nắm quyền sở hữu. Trước đây, tôi thực sự làm ngược lại. Tôi không trân trọng tên tuổi của mình.” Vì lịch trình bận rộn của họ, Kardashian West và West thường trao đổi ý kiến về những gì ông gọi là “cuộc họp về câu chuyện tội phạm thật sự trước giờ ngủ”, trong đó, cô xem các bộ phim phá án của cảnh sát còn ông cho cô xem bản vẽ mẫu. “Tôi chỉ cảm thấy được Thiên Chúa ban ân sủng trong việc viết bài tweet cho Mark Zuckerberg” để yêu cầu tài trợ tiền, West chia sẻ, để đi đến được kết quả hôm nay. Giờ đây, ông có thể tự cười mình một chút. “Mọi người thắc mắc, ‘Tại sao anh lại viết tweet cho Mark Zuckerberg?’ Và tôi trả lời kiểu như, ‘À, tôi nghe nói anh ấy đang tìm người ngoài hành tinh’.” Nhắc đến người ngoài hành tinh, nếu bạn thực sự muốn xem quá trình sáng tạo của West hoạt động như thế nào, thì cần ghé thăm hành tinh Tatooine trong bộ phim Star Wars. Lấy cảm hứng từ ngôi nhà thời thơ ấu của Luke Skywalker, West hợp tác với đội ngũ thiết kế các cấu trúc đúc sẵn được trang trí mộc mạc, với mục tiêu triển khai chúng thành các căn hộ dành cho người thu nhập thấp. Chỉ vừa qua nửa đêm, ông ngẫu hứng đưa tôi vào chiếc Lamborghini của mình để đến thăm nơi đó, chiếc xe lăn bánh trên đường trong tiếng nhạc của Bach. Sau khoảng 15 phút, chúng tôi đến ngôi nhà gỗ trong rừng. Ở bên trong, một nhóm bốn người vẫn đang loay hoay trên các máy tính xách tay của Apple, chuẩn bị cho cuộc

họp vào sáng hôm sau tại San Francisco với các nhà đầu tư tiềm năng. Xung quanh họ, các bức tường được dán các ghi chú và phác thảo. West ghé nhìn, hướng dẫn họ thay đổi phông chữ chỗ này hoặc tăng sáng một bức tranh chỗ kia. “Anh ấy thúc đẩy mọi người cố gắng hết sức và đẩy mọi người ra ngoài vùng an toàn của họ, điều này thực sự giúp mọi người phát triển,” Kardashian West cho biết, nêu ví dụ về mối quan hệ của West với Virgil Abloh, nhà thiết kế của Louis Vuitton và sáng lập nhãn hiệu Off-White. Sau khoảng nửa tiếng, West có vẻ hài lòng với bài thuyết trình và đưa tôi ra phía cửa sau. Chúng tôi đi dạo trong đêm lạnh lẽo, không có sao và tôi đi theo ông trên một con đường đất đi sâu hơn vào rừng trong vài phút cho đến khi ông dừng lại ở một khoảng trống và ngước nhìn lên, yên lặng. Ở đó, mang sức mạnh mơ hồ của một điều gì đó to lớn và xa xôi, một cấu trúc chạc ba trông giống như những khung xương của các tàu vũ trụ bằng gỗ đang đứng sừng sững. Chúng là các nguyên mẫu vật lý thể hiện ý tưởng của ông, mỗi không gian là một hình thuôn dài và cao khoảng 3m, và West dẫn tôi vào trong từng không gian một. Ông cho tôi biết, chúng có thể được sử dụng làm không gian sống cho người vô gia cư, có lẽ đã bị chìm sâu trong nghèo khó với chút hi vọng le lói từ trên cao. Chúng tôi đứng đó, yên lặng trong vài phút để xem các cấu trúc trước khi quay lại chiếc Lamborghini và phóng vào màn đêm.

ỐI VỚI MỘT CÔNG TY sản xuất giày thể thao lấy cảm

hứng từ Lamborghini, trụ sở của Yeezy mang đặc điểm cực kỳ mơ hồ: tòa nhà màu xanh xám nằm ngay ngoài đường chính ở Calabasas. Tòa nhà này không xa nơi tổ chức các buổi họp mặt chủ nhật gần đây của ông – nơi các bài hát nổi tiếng được hát lại theo chủ đề Kitô giáo của các ca đoàn phúc âm và các vị khách nổi tiếng từ Katy Perry đến Dave Chappelle. Khi tôi gặp West sau khi ông từ San Francisco trở về, ông thậm chí còn chẳng đề cập đến cuộc họp với nhà đầu tư. Trong bãi đậu xe phía sau văn phòng của ông, được đặt theo hình các vòng tròn đồng tâm, là tổng lượng sản phẩm sáng tạo của West tại Adidas: một kho hàng chứa các mẫu giày thể thao phơi dưới ánh mặt trời giữa trưa, các phiên bản khác nhau của dòng 350 theo bảng màu cầu vồng từ màu cam máu đến màu kem quả hồ trăn cùng với một vài mẫu tuyệt đẹp chưa được tung ra thị trường như giày bóng

CÁC MỐC TRONG ĐỜI KAYNE (TIẾP THEO)

2008

2010

2012

Chia tay vị hôn thê Alexis Phifer, phát hành album 808s & Heartbreak.

My Beautiful Dark Twisted Fantasy, tác phẩm lớn của West, ra mắt và đạt vị trí số 1 trên bảng xếp hạng.

Nike tung ra Air Yeezy II, đôi giày này hiện đang được người dùng bán lại với giá hàng chục nghìn đô la.

2009 Ra mắt sản phẩm hợp tác đầu tiên với Nike, Air Yeezy I.

110 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

2013 Từ bỏ Nike để ký hợp đồng với Adidas.

Ả N H : J A M E L TO P P I N F O R F O R B E S

như Air Jordan. Theo chuyên gia phân tích bán lẻ Matt Powell của NPD, việc giảm giá bất ngờ đã đánh mất ý nghĩa đặc biệt trong những năm gần đây, khi Nike có chiến lược bù đắp khối lượng bị sụt giảm trong các lĩnh vực kinh doanh khác bằng thương hiệu phụ mang tính biểu tượng của họ. “Yếu tố khiến cho các sản phẩm hợp tác với người nổi tiếng bán rất chạy chính là tính khan hiếm,” ông cho biết. “Vì vậy, nếu bán quá đại trà, tôi cho rằng mô hình kinh doanh này sẽ bị thất bại.” Adidas dường như nhận thức được điều này. “Chúng tôi đang tiếp tục quản lý khối BỮA TIỆC ĐAM MÊ Kanye ngồi tại bãi xe, giữa các mẫu giày mình đã tạo ra. lượng rất chặt chẽ để doanh số năm 2019 của Yeezy sẽ không chiếm đáng kể trong tăng rổ Yeezy có hình dáng gần giống hình tam giác (được ông trưởng doanh thu dự kiến chung của Adidas,” theo Kasper nhắc đến với giọng điệu tự hào, vẫn chưa được NBA chấp Rørsted, giám đốc điều hành của công ty. “Không phải vì thuận – việc này giống trường hợp của Michael Jordan, bị sức hút thương hiệu giảm mà vì chúng tôi có cách tiếp cận phạt khi đi giày thể thao mang thương hiệu của mình vì chặt chẽ với việc quản lý số lượng và vòng đời sản phẩm.” điều đó vi phạm quy tắc đồng phục thống nhất tại NBA). Nói cách khác, ông sẽ không đồng ý đánh đổi uy tín để West cầm trên tay một chiếc giày 1050 Vortex Boot, ra chạy theo doanh số, thay vào đó, tiếp tục gây dựng danh mắt dưới dạng nguyên mẫu tại Madison Square Garden tiếng với những đợt giảm giá bất ngờ. Phiên bản tháng 5 của năm 2016. “Tôi chỉ suy nghĩ về phần này của dòng này,” ông đôi giày phản quang 350 v2 đã được bán hết ngay lập tức, nói, chỉ vào một dải băng keo giấy màu xanh mỏng trên đế. mặc dù nó ra mắt vào lúc 6 giờ sáng tại một số quốc gia. Vào “Tôi sẽ thiết kế bộ phận này. Bên trong này sẽ có màu xanh. tháng 6, khách hàng đã xếp hàng quanh các khu thương Và tôi chỉ chiều theo ý mọi người.” mại ở Moscow để mua phiên bản phản quang của đôi giày Có khoảng 1.000 đôi giày được đặt trên sân, tôi ước chừng thể thao đã ra mắt ở Mỹ. Thậm chí còn có nhiều ý tưởng bất như thế, nhưng khi tôi hỏi West về số lượng chính xác, ông thường hơn cho các sản phẩm, trong đó có ý tưởng về đôi có vẻ gần như bị xúc phạm với ý niệm rút gọn sự sáng tạo giày làm từ tảo sẽ phân hủy hoàn toàn theo thời gian trong của mình thành con số. “Bạn không thể đếm được tình các bãi chôn lấp, hoặc phân hủy gần như ngay lập tức nếu yêu,” ông giải thích. “Nếu bạn bất ngờ nhận được chiếc được phun một loại vi khuẩn nhất định. bánh từ bà, và bạn không biết bà đã từng đến thị trấn, liệu Có lẽ ấn tượng nhất là việc West vẫn sở hữu 100% bạn có bắt đầu hỏi bà dùng bột gì để làm bánh và đặc biệt là Yeezy. Đây là lý do ông trở thành triệu phú sở hữu trên dùng kem gì để trang trí hay không?” 100 triệu đô la nhiều lần trong đời còn sớm hơn so với “Những thứ này được tạo ra để mang lại niềm vui không Jordan. Nhờ thành công của Yeezy, cuối cùng West cũng kể xiết,” ông nói tiếp. “Vì vậy, yêu cầu tôi tìm cách chuyển sẽ có thể đạt được vị thế tỉ phú giống như cầu thủ huyền thành con số cụ thể cũng giống như hỏi bà của bạn công thoại của NBA – và cũng giống như em vợ Kylie Jenner thức chính xác của chiếc bánh là gì.” và người hướng dẫn Jay-Z, mặc dù con người chưa từng West tuyên bố mình không phải là một “anh chàng thành khiêm tốn West sẽ tuyên bố rằng ông đã làm được điều tích,” nhưng ông đã đạt đến bước ngoặt mà một người đó rồi. Và thậm chí còn làm được nhiều hơn nữa. “Chúng trong quỹ đạo Yeezy cần phải có. Thương hiệu của ông đã tôi chưa thấy được mọi điều đẹp đẽ được thể hiện thông gây dựng được lượng khách hàng trung thành thông qua qua sự hợp tác này. Chúng tôi chỉ mới trải qua một các phiên bản giới hạn và các đợt giảm giá bất ngờ, giống khoảnh khắc lóe sáng nhỏ bé.”

2016

2014

Hủy chuyến biểu diễn cuối cùng của chuyến lưu diễn Saint Pablo Tour và phải nhập viện.

Kết hôn với Kim Kardashian tại Florence, Ý.

2015 Tung ra mẫu giày Yeezy Boost 350 hợp tác với Adidas.

2018 Tái xuất với album mới Ye và sản xuất âm nhạc cho Pusha T và Nas. THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 111

DANH SÁCH PHỤ NỮ TỰ LẬP GIÀU NHẤT NƯỚC MỸ

TÀI SẢN CỦA SERENA NỮ VẬN ĐỘNG VIÊN THÀNH CÔNG NHẤT TRONG LỊCH SỬ DỊCH CHUYỂN CUỘC CHƠI VÀ TÊN TUỔI CỦA MÌNH SANG ĐẦU TƯ KHỞI NGHIỆP VÀ KINH DOANH MẠO HIỂM. VÀ CÔ ĐÃ TÌM RA ĐƯỢC CÔNG THỨC BẤT BẠI.

ẢN H: B R AD BARKE T / G E T T Y IMAG E S

KURT BADENHAUSEN

112 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

rên lịch của Serena Williams – có hình nền nghệ thuật là những bức tranh của Jackson Pollock – thứ bảy là thời gian dành cho gia đình. Ngày thứ bảy mà tôi ngồi cùng với cô ở Rome (cô đã ở New York vào đầu tuần và tuần kế tiếp có mặt tại Paris) có thêm ý nghĩa quan trọng khác. Đúng ngày đó bốn năm trước, tại chính Eternal City, cô gặp chồng mình, Alexis Ohanian, người đồng sáng lập cộng đồng trực tuyến Reddit. Cả hai ăn mừng, một phần, với hình thức mà bất cứ ai không phải là vận động viên nữ nổi tiếng nhất thế giới cũng thấy rất đỗi bình thường: đi dạo trong vườn khách sạn với con gái Olympia, 22 tháng tuổi. Cuộc dạo chơi này lãng mạn hơn ta nghĩ: khu nghỉ dưỡng Rome Cavalieri rộng lớn đến mức ta có thể gọi khu vườn rộng hơn sáu héc ta của nơi này là “công viên tư nhân” với những bức tượng sư tử và kỳ lân bằng đá cẩm thạch và đồng nằm rải rác. Khung cảnh vương giả phù hợp với một nhân vật lịch sử của giới thể thao Mỹ, người có 23 danh hiệu Grand Slam và đã vượt qua mọi rào cản và khuôn mẫu. Còn kỳ lân? Ohanian đảm nhận phần việc của mình giữa Reddit và quỹ 500 triệu đô la của anh, Initialized Capital. Nhưng hóa ra Williams cũng âm thầm tham gia cuộc chơi đó. Hiện giờ, cô là vận động viên đầu tiên từng lọt vào danh sách thường niên của Forbes về những người phụ nữ tự lập giàu nhất thế giới, với khối tài sản ước tính khoảng 225 triệu đô la Mỹ, phần lớn trong số đó là nhờ trí óc và thương hiệu của cô chứ không phải từ nghề tay trái. Và trong năm năm qua, cô đã âm thầm đầu tư vào 34 công ty khởi nghiệp. Vào tháng tư, Williams chính thức tuyên bố khai trương Serena Ventures, với mục đích đầu tư vào các công ty khác và tự mình thành lập công ty. Các vận động viên đang giàu có hơn bao giờ hết, nhờ sự bùng nổ về phí bản quyền truyền hình cho các sự kiện thể thao trực tiếp. 50 vận động viên được trả lương cao nhất thế giới đã kiếm được 2,6 tỉ đô la Mỹ vào năm ngoái, so với mức một tỉ đô la Mỹ của 15 năm trước. Và Williams gần như không phải là người đầu tiên đầu tư thu nhập khả dụng mới vào hoạt động tích cực – chỉ riêng tại NBA, LeBron James, Stephen Curry và Kevin Durant đều đã thành lập các công ty truyền thông, và Durant, Andre Iguodala và Carmelo Anthony là những nhà đầu tư mạo hiểm tích cực. Nhưng William là một trong số ít những người đầu tư đặc biệt quanh một ngôi sao Bắc Đẩu duy nhất: chính bản thân cô. “Tôi muốn trở thành một phần của câu chuyện,” cô nói. “Tôi muốn tham gia vào xây dựng cơ sở hạ tầng. Tôi muốn chính mình trở thành thương hiệu, thay vì chỉ là gương mặt đại diện.” Nếu tính đến hiểu biết lâu năm về kiểu dáng và thiết kế của Serena, cô thừa sức tham gia các dòng thời trang, trang sức và các sản phẩm làm đẹp.

Vâng, cô sẽ tiếp tục thi đấu quần vợt – sự trở lại kiên cường của cô vào năm ngoái sau khi sinh con đã đánh bóng hình ảnh của cô như biểu tượng văn hóa vượt trên cả thể thao. Và chắc chắn, cô sẽ vui vẻ tiếp tục kiếm thù lao quảng cáo từ những công ty như Nike và JPMorgan Chase – tổng thu nhập 29 triệu đô la Mỹ trong 12 tháng qua là cao nhất trong sự nghiệp của cô. Nhưng, tựa như một cú phản công bóng xoáy, Williams tin rằng rồi sẽ đến lúc cô có thể giảm số thu nhập từ quảng cáo bằng cách tận dụng số tiền kiếm được nhờ tên tuổi và danh tiếng của chính mình.

ÂU CHUYỆN về cách hai chị em Serena và Venus

Williams đạt đến đỉnh cao của thế giới quần vợt là kịch bản huyền thoại của Hollywood: Một người cha da đen không có nhiều kinh nghiệm chơi quần vợt áp dụng chế độ giáo dục tại gia cho hai cô con gái của mình và dạy họ trên đường phố Compton, California, để xâm nhập, rồi thống trị môn thể thao này. “Bạn sẽ nhìn thấy nhiều người khác nhau đi xuống phố với những khẩu AK-47 và nghĩ, ‘Đến lúc vào nhà rồi’,” Serena nhớ lại thời gian đầu. “Khi nghe thấy tiếng súng, bạn sẽ phải nằm rạp xuống.” Việc người cha khăng khăng giữ các cô con gái phát triển sớm của mình tránh xa cỗ máy huấn luyện của học viện quần vợt tư nhân và lịch thi đấu giải thiếu niên đầy hiệu quả đã để lại dấu ấn lên người con gái nhỏ hơn, đặc biệt là sau khi cô giành được danh hiệu Grand Slam đầu tiên ở tuổi 17. “Việc đó thực sự giúp tôi định hình chính mình cho sự nghiệp sau đó, cả trong lẫn ngoài sân đấu, về việc nắm lấy cơ hội và làm thế nào để trở nên khác biệt và nổi bật,” Williams nói về chiến lược của mình. Khi mọi người qua phải thì cô làm ngược lại. Vì vậy, tại Serena Ventures, cô tập trung vào các công ty do phụ nữ và nhóm chủng tộc thiểu số thành lập. Quyết định đó mang mục đích xã hội. Nhưng cũng giống phương thức mà cô được huấn luyện trong quần vợt, cô tìm cơ hội bằng cách không hùa theo số đông. Trong năm ngoái tại Hoa Kỳ, chỉ có 2,3% tổng số vốn đầu tư mạo hiểm được rót vào các công ty khởi nghiệp do phụ nữ lãnh đạo và ngay cả khi tính gộp các công ty có cả người sáng lập nam lẫn nữ, con số đó cũng chỉ ở mức 10%. Số liệu còn tệ hơn đối với những người sáng lập da đen và người Mỹ Latinh. Tuy nhiên, cho đến nay, khoảng 60% các khoản đầu tư của Williams đã được chuyển đến các công ty do phụ nữ hoặc người da màu lãnh đạo. “Liệu có cách nào tốt hơn để lan truyền thông điệp đó không?” Williams hỏi. Hiện giờ, cách duy nhất để có đủ số lượng công ty đó là hỗ trợ họ từ sớm. Đây là điều làm Williams cảm thấy say mê sau khi đầu tư và cuối cùng thua lỗ 250 ngàn đô la Mỹ trong một công ty khởi nghiệp vào những năm trước khi THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 113

DANH SÁCH PHỤ NỮ TỰ LẬP GIÀU NHẤT NƯỚC MỸ — S E R E N A W I L L I A M S

thành lập Serena Ventures. “Tôi rút ra kinh nghiệm rằng không thể chi tiêu quá mức, đồng thời cũng biết được rằng mình thích đầu tư hạt giống,” cô cho biết. Trong số 34 công ty mà cô đầu tư thông qua Serena Ventures, hơn 3/4 là công ty đang ở giai đoạn đầu. “Bước vào thế giới đó thật vui. Tôi không chơi trò may rủi. Tôi không mạo hiểm,” Williams chia sẻ. “Tôi là kiểu người không thích mạo hiểm nhất, nhưng tôi cảm thấy việc đầu tư hạt giống là điều chúng tôi muốn.” Suy tính đến rủi ro theo cấp số nhân liên quan đến các công ty trong giai đoạn trước khi đạt doanh thu và đạt doanh thu sớm, Williams xây dựng đội ngũ cố vấn của thung lũng Silicon quanh mình, mặc dù cô đã có Patrick Mouratoglou hướng dẫn thi đấu và Jill Smoller của WME xử lý phần thu nhập từ quảng cáo – trị giá khoảng 250 ngàn đô la Mỹ – trong gần hai thập kỷ. Trong đội ngũ của cô có Chris Lyons, từ công ty Andreessen Horowitz, một người bạn và cố vấn không chính thức. “Cô ấy có nhiệt huyết hơn 99% số người trong lĩnh vực này,” Lyons cho biết. “Cô ấy thường xuyên tìm đến tôi để hỏi ý kiến của tôi về các công ty.” Còn có giám đốc điều hành của Facebook, Sheryl Sandberg, một người bạn lâu năm, cùng là thành viên hội đồng quản trị của SurveyMonkey giống cô. “Tôi luôn xin lời khuyên của cô ấy trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau,” Williams cho biết (Ngôi sao quần vợt cũng ngồi trong hội đồng quản trị của nền tảng mua sắm xã hội Poshmark.) Tuy nhiên, có một cố vấn nổi bật hẳn trong số những người đó – người mà cô kết hôn. “Tôi luôn tin tưởng vào Alexis,” cô nói. Williams chưa bao giờ nghe nói về Reddit khi cả hai gặp nhau vào năm 2015 và Ohanian biết rất ít về quần vợt. Nhưng họ gắn kết với nhau nhờ tham vọng. “Cô ấy quyết tâm làm mọi việc thật hoàn hảo,” Ohanian cho biết. Forbes ước tính tài sản của anh trị giá 70 triệu đô la Mỹ. Mục tiêu của công ty mạo hiểm của anh là các công ty có thành tích nổi bật tập trung vào công nghệ như Instacart và Patreon. Nhưng Williams đã học hỏi được kinh nghiệm thông qua các giao dịch của Ohanian. Initialized và Serena Ventures thậm chí đã cùng đầu tư vào vài công ty, trong đó có Gobble, công ty giao các bữa ăn được sơ chế sẵn hằng tuần và Wave, cung cấp dịch vụ chuyển tiền miễn phí tới châu Phi qua điện thoại. Williams cho biết: “Tôi thích gọi chúng tôi là gia đình kinh doanh hiện đại hơn.” Tỉ lệ đầu tư của Williams đã tăng mạnh từng bước dưới sự điều hành của một nhà quản lý danh mục đầu tư. Alison Rapaport, 29 tuổi, mới lấy bằng M.B.A. của ĐH Kinh doanh Harvard sau năm năm làm việc trong nhóm quản lý tài sản của JPMorgan, thời điểm cô quen biết Williams thông qua Lyons của công ty Andreessen.

114 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Williams kể Rapaport đến phỏng vấn với ba ý tưởng đầu tư, cùng với những con số và lý do đằng sau. Rapaport đã nghiên cứu các ý tưởng đầu tư của mình – và chú ý đến người có khả năng sẽ là sếp mới của cô, người mà ngay đầu tuần đã đăng trên Instagram rằng cô ấy thích bánh Taco ngày chủ nhật nhiều đến thế nào. Rapaport đến nhà Williams ở ngoại ô San Francisco để dự cuộc họp vào trưa chủ nhật cùng với ý tưởng đầu tư và hai túi bánh taco được chế biến riêng, và bình tĩnh xử lý một loạt các email đăng ký thuê bao của Ohanian. Williams nói: “Tôi biết đây là cô gái chúng tôi cần.”

ERENA WILLIAMS tập trên sân tập nền đất sét đỏ

của câu lạc bộ quần vợt Parioli ở Rome một vài ngày trước giải Ý mở rộng, luyện tập với dòng nhạc pha trộn giữa các thể loại âm nhạc mà điểm chung duy nhất là chúng được hát bằng giọng nữ mạnh mẽ, từ Rihanna, Adele đến Pink. Khi có thông tin lan truyền khắp câu lạc bộ rằng tay vợt nổi tiếng nhất thế giới đang đánh bóng ở sân của họ, một đám đông tập hợp – đây là điều đã được dự đoán, người trẻ nhất trong số họ hét lên thật to, “Serena!”, còn người lớn tuổi nhất thì chụp hình và đăng ảnh. Cho đến nay, Williams là nữ vận động viên nổi tiếng nhất ở Hoa Kỳ – và trong tất cả các vận động viên, chỉ có Tom Brady và Tiger Woods có thể vượt qua cô một chút về mức độ nhận biết trong cộng đồng. Theo Henry Schafer, người theo dõi Q Scores – đo lường mức độ được yêu thích của một người nổi tiếng, danh tiếng của Serena hầu như không có nhược điểm nào. Tỉ lệ hấp dẫn của cô ở mức trên trung bình đối với mọi đối tượng, từ thế hệ Thiên niên kỷ, giới công nhân đến tầng lớp có thu nhập cao. Sau 20 năm tỏa sáng, Williams biết cách xử lý sức mạnh của sự nổi tiếng. Cuối phiên tập kéo dài hai giờ, cô duyên dáng ký tặng và cùng chụp ảnh với nhiều người hâm mộ. Và quan trọng hơn: tại Serena Ventures, cô đã tìm ra cách khai thác sức mạnh đó. Thập kỷ vừa qua dẫn đến việc xuất hiện những nhà đầu tư VC là người nổi tiếng, được thúc đẩy bởi sự thành công của những người như diễn viên Ashton Kutcher và nhạc sĩ Nas, cả hai đều có quỹ riêng. Các đợt IPO gần đây của Uber và Lyft kéo theo thành công của các nhạc sĩ và ngôi sao hạng A của Hollywood như Gwyneth Paltrow, Jay-Z và Olivia Munn, những người đã sớm gia nhập thị trường và kiếm được nhiều tiền. Nhìn chung, Ohanian thấy hoài nghi về xu hướng này. “Tôi thường khuyên những người sáng lập không nên nhận tiền từ những người nổi tiếng,” anh nói. “Ngoại lệ duy nhất là khi họ thực sự sẽ làm gia tăng giá trị. Bởi vì trong hầu hết các trường hợp, họ không thực sự am

hiểu thị trường và sẽ thật tệ nếu họ chỉ đầu tư vì muốn thỏa mãn cái tôi của mình.” Vì vậy, Williams cố gắng đầu tư vào các giao dịch mà ở đó, danh tiếng, thương hiệu và nền tảng của cô có thể phát huy tác dụng. Là một trong những người đại diện thương hiệu tốt hơn trong thế kỷ này, đây là điều mà cô đã được mài giũa, mà phần lớn các nhạc sĩ và diễn viên (những người coi thường đa số các hợp đồng sản phẩm) không có. Cô có gần 30 triệu người theo dõi trên các phương tiện truyền thông xã hội – theo Hookit, nền tảng theo dõi ảnh hưởng của người nổi tiếng trên phương tiện truyền thông xã hội, các bài đăng có hình ảnh chính cô sử dụng trang phục mang logo của Nike đã tạo ra hơn hai triệu đô la Mỹ giá trị quảng cáo cho thương hiệu trong 12 tháng qua. “Serena là đại diện thương hiệu vô cùng hiếm có, tiếp cận với người dùng toàn cầu vượt xa ranh giới của môn quần vợt,” Scott Tilton, CEO của Hookit cho biết. Và danh tiếng đó được khuếch đại theo cấp số nhân

khi giao dịch với một thương hiệu đang ở giai đoạn đầu phát triển, chứ không phải là một thương hiệu như Nike. Cô đã chia sẻ hai video trên Instagram về việc đội ngũ trợ lý của mình ăn các bữa ăn của Daily Harvest trước khi tham dự Met Gala. Cô hợp tác với Neighborhood Goods, công ty mang đến cách tiếp cận ngẫu nhiên cho ngành bán lẻ, để ra mắt dòng quần áo của cô. “Sử dụng nền tảng của cô ấy để nói về sứ mệnh của chúng tôi là sự hỗ trợ lớn nhất mà chúng tôi nhận được, ngoài nguồn vốn của cô ấy,” theo Georgina Gooley, người đồng sáng lập Billie, công ty sản xuất dao cạo có giá được trừ bỏ “thuế hồng” (pink tax – loại thuế khiến các sản phẩm cho nữ giới có giá cao hơn các phiên bản tương tự dành cho nam giới). Ứng dụng hẹn hò và kết nối Bumble đã đưa Williams làm người đại diện thương hiệu cho năm 2019, bao gồm quảng cáo Super Bowl. Cặp đôi này cũng hợp tác trong một cuộc thi sân cỏ, trong đó hai người chiến thắng cùng với các nhà sáng lập nữ đã được chọn để nhận tài trợ từ Serena và Bumble. Ba giám đốc điều hành của các công ty trong danh mục đầu tư của Serena Ventures – Daily Harvest, The Wing – không gian làm việc chung tập CÁC DIỄN VIÊN, NHẠC SĨ VÀ VẬN ĐỘNG VIÊN ĐỀU ĐÃ TÌM ĐƯỢC trung vào phụ nữ và Lola, LỖ HỔNG CỦA THUNG LŨNG SILICON. BỘ BA DƯỚI ĐÂY ĐÃ THÀNH LẬP thương hiệu băng vệ sinh CÁC QUỸ ĐẦU TƯ MẠO HIỂM TRONG THẬP KỶ QUA. tampon hữu cơ – đã được kết nối tại hội nghị thượng đỉnh Bumble Fund Summit lần đầu tiên vào tháng tư. “Cô ấy đang tạo ra một nơi để mọi người kết nối với nhau,” Jordana Kier, người sáng lập Lola, cho biết. Nguồn lực của nhà đầu tư mang lại lợi ích to lớn như thế được chuyển hóa thành một lợi ích khác: hàng loạt ASHTON KUTCHER NAS KEVIN DURANT hợp đồng. Đối với các giao Diễn viên, 41 tuổi Nhạc sĩ, 45 tuổi Vận động viên, 30 tuổi Chọn đầu tư: Chọn đầu tư: Chọn đầu tư: dịch nghiêm túc hơn, các Airbnb, Pinterest, Away, Casper, Acorns, Lime, công ty liên doanh truyền Spotify, Uber, Coinbase, Dropbox, Overtime, thống cần phải sở hữu cổ Warby Parker Genius, Lyft Postmates, Rubrik phần lớn để có thể thu lại lợi Ngôi sao của chương trình Huyền thoại rap đặt tên Ngôi sao tham dự giải NBA nhuận. Tuy thế, Williams “That 70s Show” và “Two cho quỹ của mình là All-Star mười lần đã chơi cho rất vui khi được phát triển and a Half Men” đã ra mắt QueensBridge Venture đội Golden State Warriors ở quỹ A-Grade Investments Partners, theo tên các dự trung tâm thung lũng Silicon cùng họ. “Các công ty đều năm 2010 cùng người quản án nhà ở tại thành phố kể từ năm 2016. Công ty của biết rằng Serena là một nhà lý âm nhạc Guy Oseary và New York nơi ông lớn lên. anh, Thirty Five Ventures, đầu tư chiến lược cực kỳ giá tỉ phú Ron Burkle. Quỹ đã Ông đã thu được tiền vào được đặt tên theo con số trị,” Ohanian nói. “Tôi nghĩ thành công với một khoản năm ngoái khi Amazon trên đồng phục thi đấu của đó là cơ hội tốt nhất trong tất đầu tư giai đoạn đầu, 500 mua Ring, công ty dịch anh, hiện sở hữu cổ phần ngàn đô la Mỹ vào Uber. vụ chuông cửa ảo. trong hơn 30 công ty. cả các cơ hội, và về cơ bản,

J B L A C R O I X / W I R E I M A G E ; K E L LY S U L L I VA N / G E T T Y I M A G E S ; J E N N I F E R P O T T H E I S E R / N B A E / G E T T Y I M A G E S

NGUỒN VỐN TỪ NGƯỜI NỔI TIẾNG

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 115

DANH SÁCH PHỤ NỮ TỰ LẬP GIÀU NHẤT NƯỚC MỸ — S E R E N A W I L L I A M S

cô ấy có thể lựa chọn đối tượng tốt nhất trong số các công ty VC hàng đầu xét theo các giao dịch thú vị với cô ấy, đồng thời cô ấy vẫn có loạt hợp đồng của riêng mình từ những người muốn cô ấy đầu tư.”

ỘT LỢI ÍCH KHÁC của việc đầu tư trong giai

đoạn đầu: Cho dù ký tới 34 tờ séc thì cô vẫn chỉ bỏ ra khoảng sáu triệu đô la Mỹ vào các công ty này. Khi đầu tư mạo hiểm, xét đến tài sản ròng của cô, thì đó vẫn là loại hình rủi ro thấp. Và cho đến nay, lợi nhuận có vẻ đầy hứa hẹn. Serena Ventures cho biết họ đang định giá danh mục đầu tư ở mức hơn 10 triệu đô la Mỹ và gấp đôi khoản đầu tư ban đầu. Gần một nửa các công ty đã có các vòng đầu tư mạo hiểm tiếp theo kể từ khi Williams đầu tư, và Serena Ventures thậm chí dường như đã sẵn sàng để đạt được thành công đầu tiên sau khi Unilever công bố kế hoạch mua công ty thực phẩm chức năng Olly Nutrition vào tháng tư. Năm khoản đầu tư của cô tăng ít nhất năm lần. Những công ty nằm trong tốp đầu bao gồm Billie, Daily Harvest, MasterClass và The Wing. Tuy nhiên, Serena Williams sẽ không phải là một trong những đối thủ lớn nhất mọi thời đại nếu không đầu tư nhiều hơn vào bản thân. Mặc dù được biết đến như một biểu tượng thời trang, trước đây cô chỉ kiếm được tiền thông qua các nền tảng khác, như làm đại diện thương hiệu hoặc hợp tác kinh doanh. Giờ thì điều đó đang thay đổi. Smoller, đại lý lâu năm của cô về đại diện thương hiệu, nhớ lại cuộc họp gần đây tại Nike. “Tôi đang nói chuyện, và Serena ngắt lời tôi, bắt đầu hỏi những câu hỏi liên quan đến các kênh phân phối, KPI và chiến lược tăng trưởng của họ,” anh nói. “Tôi nhìn quanh và thấy

biểu cảm trên khuôn mặt của họ… Cô ấy đã đạt đến trình độ muốn tìm hiểu về quy trình và phương pháp, điều mà tôi nghĩ rất nhiều người không ngờ đến.” Vào tháng 5 năm ngoái, Serena Ventures đã cho ra mắt dòng sản phẩm quần áo bán trực tiếp cho người tiêu dùng do cô tự đầu tư, S by Serena. William cho biết, cô cứ mãi đợi ai đó tài trợ cho công ty thiết kế quần áo của mình, nhưng “tôi đã nghĩ sai. Tôi phải tự đầu tư cho chính mình.” Dòng quần áo này gồm váy, áo khoác, áo, denim và nhiều sản phẩm khác, đa số có giá dưới 200 đô la Mỹ. Cô thấy hào hứng với một buổi trình diễn S by Serena trong Tuần lễ thời trang New York vào tháng chín. Doanh số tăng mạnh vào tháng 10 khi người bạn thân của Williams, Meghan Markle, mặc áo blazer thuộc bộ sưu tập “Boss”, và bộ sưu tập này nhanh chóng được bán hết trên trang web. Để đáp lại, Williams đã chủ trì buổi tiệc mừng em bé ra đời của nữ công tước xứ Sussex vào tháng hai. Williams có kế hoạch ra mắt dòng trang sức S by Serena trong năm nay và một sản phẩm làm đẹp vào năm 2020. Dù đầu tư kinh doanh nhưng Williams cho biết cô sẽ tiếp tục tập trung vào lịch thi đấu của mình, ưu tiên các sự kiện Grand Slam làm tỏa sáng thương hiệu của cô. Mặc dù đã là cựu binh trong thế giới quần vợt ở tuổi 37, cô vẫn cho rằng mình còn hai hoặc thậm chí ba năm nữa. “Tôi không vội giải nghệ,” cô cho biết. Nhưng tại Serena Ventures, cô đã tạo dựng nền móng để tiếp tục công việc này cả đời. “Tôi muốn tạo ra thương hiệu lâu dài, giống như sự nghiệp của tôi,” cô nói. “Không phấn khích, không dừng tại đây, không lỗi thời, không chạy theo xu hướng, đó là một điều rất bình thường, giống như cuộc chơi tennis của tôi.”

ĐẦU TƯ CỦA NHÀ VÔ ĐỊCH

CÁC KHOẢN ĐẦU TƯ MẠO HIỂM CỦA WILLIAMS TẬP TRUNG VÀO THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ, THỰC PHẨM, THỜI TRANG VÀ SỨC KHỎE. XEM VÍ DỤ BÊN DƯỚI.

HONEYLOVE

• Brandless (thương mại điện tử): Bán các sản phẩm chăm sóc cá nhân, thực phẩm và đồ gia dụng mang nhãn hiệu Brandless. • Tonal (thể chất): Phát triển phần mềm và thiết bị để cung cấp chương trình huấn luyện thể chất trực tuyến. • Lola (chăm sóc cá nhân): Dịch vụ giao hàng sản phẩm băng vệ sinh tampon hữu cơ.

116 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

• Impossible Foods (thực phẩm): Sản xuất loại thịt và phô mai mới có nguồn gốc thực vật. • HoneyLove (trang phục): Đồ lót định hình thay thế cho loại truyền thống, mang lại hình dáng mượt mà và không bị lộ ra ngoài quần áo. • Floravere (trang phục): Sản xuất áo cưới với giá dưới 2.500 đô la Mỹ, bán trực tiếp cho người dùng. • Daily Harvest (giao hàng

thực phẩm): Giao hàng thức ăn sơ chế sẵn, thực phẩm đông lạnh, tốt cho sức khỏe. • Coinbase (phần mềm tài chính): Cho phép mua và bán bitcoin trong thị trường tiền mã hóa và blockchain. • Billie (chăm sóc cá nhân): Cung cấp dao cạo và các sản phẩm dùng cho cơ thể với giá phải chăng, không bị đánh “thuế hồng.”

TONAL

FORBES VIỆT NAM

Đại sứ của cám dỗ Hana Tjia của công ty United Talent Agency đang cố thuyết phục các thương hiệu hào hứng tiếp cận các nữ game thủ trẻ tuổi – và sẵn sàng trả số tiền lên đến hàng chục triệu đô la Mỹ để đạt được điều đó. DAWN CHMIELEWSKI

118 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

hông xa màn hình khổng lồ tràn ngập những hình ảnh của E3 (Electronic Entertainment Expo – Hội chợ giải trí điện tử) với các trò chơi video, Hana Tjia tựa lưng vào bức tường gạch không nung và gõ chữ trên điện thoại. Đại diện của United Talent Agency đang điều phối các cuộc họp không chính thức tại sự kiện cực kỳ lớn về game cùng những người đại diện cấp cao của M.A.C. Cosmetics, bay từ New York đến gặp khách hàng của cô – Valkyrae, 27 tuổi và Alexia Raye, 23 tuổi. Họ sẽ phải đợi. Nhốt mình trong các gian hàng bằng kính, hai người phụ nữ đó đang chơi Borderlands 3, giới thiệu bản chơi thử của game bắn súng cho khoảng 4.000 trong số 1,1 triệu người theo dõi Twitch của họ và cho người xem trực tiếp tại trung tâm hội nghị Los Angeles. Các tín đồ của họ, nhiều người trong số đó cũng là nữ, đại diện cho một thị trường mới của thương hiệu mỹ phẩm cao cấp. Các đại diện cấp cao của M.A.C cho biết, doanh số bán những thỏi son môi lấy cảm hứng từ trò chơi di động Honor of Kings là thành công cực lớn. Tìm cơ hội để thành công lần nữa là lý do đã đưa họ vào cộng đồng của hầu hết các game thủ nam để tìm kiếm Tjia. Đa số những người làm quảng cáo “rất hào hứng với những cuộc thảo luận như thế này, vì tôi nghĩ rằng họ vốn hình dung sẵn game thủ là gì, và khi nhìn thấy danh sách đề cử của tôi, họ nghĩ, ‘Chà, điều này rất khác biệt. Tôi muốn tìm hiểu thêm,” Tjia nói. Sự khác biệt đầu tiên rất rõ ràng: “Phần lớn danh sách đề cử của tôi là nữ.” Tjia, 26 tuổi, hoạt động giống như người dẫn đường leo núi cho các công ty muốn thâm nhập vào thế giới xa lạ của cộng đồng trò chơi video phát trực tuyến Twitch. Theo Nielsen, hiện nay, trong một tuần, những người trẻ tuổi xem TV ít hơn tám giờ so với bốn năm trước. Điều đó buộc các nhà quảng cáo phải tìm nơi khác – dự kiến họ sẽ chi 3,3 tỉ đô la Mỹ cho quảng cáo trong các trò chơi trong năm nay, tăng 16% so với năm ngoái, theo eMarketer. Mastercard, State Farm, Honda và Nike tài trợ cho thể thao điện tử – các cuộc tranh tài trò chơi điện tử có tổ chức – và một số doanh nghiệp đang hỗ trợ các game thủ cá nhân có lượng người theo dõi trực tuyến lớn. Các hợp đồng có thể lên tới 10 triệu đô la Mỹ. Các nhà quảng cáo cũng đã phát hiện ra các nữ game thủ, là nhóm thường bị bỏ qua, dù 46% game thủ là nữ giới, theo hiệp hội Entertainment Software. Nhờ sự phổ biến của Fortnite trong mọi giới tính khác nhau, nữ game thủ chuyên phát trực tuyến (streamer) Imane “Pokimane” Anys (có 3,1 triệu người theo dõi

Ả N H : E T H A N P I N E S F O R F O R B E S ; M I N H H OẠ : PAT R I C K W E L S H

CÔNG NGHỆ

trên Twitch) và Rachell “Valkyrae” Hofstetter (811 ngàn người theo dõi) là những ngôi sao đang nổi lên. “Có hàng trăm, hàng triệu cô gái nhỏ Văn hóa chơi game trực tuyến đang thay đổi suy muốn trở thành một game thủ khi lớn nghĩ của chúng ta về thể thao, giải trí và giới tính. Advanced Micro Devices đang xây dựng phần cứng lên,” Tjia, một người Canada lớn lên với nhằm trao quyền cho thế hệ tiếp theo của phần những kênh truyền hình thực tế, cho mềm chơi game. Vào tháng 3, công ty công bố biết. “Phái nữ có tầm ảnh hưởng rất lớn.” Google đã chọn trung tâm dữ liệu hiệu năng cao Mặc áo thun trắng, áo khoác da màu của họ, GPU, để cung cấp năng lượng cho Stadia, đen và quần jean, Tjia trông giống khách nền tảng mới không có giao diện điều khiển, phát hàng game thủ của cô hơn là đại diện trực tuyến trò chơi dựa trên đám mây. Sau đó vào tháng 6, Microsoft theo kiểu thường thấy của Hollywood tiết lộ họ sẽ sử dụng bộ vi xử lý AMD Zen 2 và kiến trúc Radeon RDNA cho máy chơi trò chơi Xbox thế hệ tiếp theo. Đây là những chiến thắng và nói chuyện trơn tru theo phong cách gây sốc cho ngành công nghiệp chip lâu đời cũng tồn tại lâu năm dưới Michael Ovitz, doanh nhân hay ăn trưa cái bóng của Intel và Nvidia. Tỉ suất lợi nhuận gộp tăng, và tương lai có tại nhà hàng The Grill. vẻ tươi sáng. Mối quan tâm của Tjia lại càng khác Jon D. Markman là chủ tịch của Markman Capital Insight. biệt hơn. Cô thường xuyên đến Magic Castle, câu lạc bộ tư nhân thường xuất hiện các ảo thuật gia và tìm kiếm khách hàng tương lai trên Twitch, Instagram và YouTube. các đại lý cấp cao có thể kiếm được tới 300 ngàn đô la Nếu họ phù hợp, cô sẽ huấn luyện họ bằng các hình Mỹ. (UTA từ chối bình luận.) thái hashtag và ảnh chụp, tham gia cùng họ tại các giải Khi tài sản của khách hàng tăng lên, thì tài sản của đấu game và giải quyết các cuộc gọi cầu cứu, giống như đại lý cũng vậy. Mastercard đưa Pokimane và Lily Ki thành viên của một mô hình huấn luyện tăng cường (LilyPichu), một khách hàng khác của Tjia, làm đại sứ Streamer Camp. thương hiệu cho chương trình khuyến mãi gắn liền với Công việc này đem lại lợi nhuận, mặc dù không được giải đấu Liên minh huyền thoại. Theo nhà nghiên cứu như hình mẫu triệu phú của các siêu đại lý như Ovitz và iSpotTV, nhà sản xuất tai nghe chơi game HyperX đã chi phí 10% huyền thoại của ông. Tjia đã làm việc cho UTA khoảng 910.000 đô la Mỹ cho ba lần phát sóng quảng cáo kể từ khi họ mua công ty mà chồng cô đồng sáng lập được hiển thị trong trận chung kết NBA 2019 có sự tham với một đối tác khác để quản lý người dùng Snapchat và gia của Pokimane. Tjia đã ký thỏa thuận với mạng xã hội những người có ảnh hưởng trực tuyến khác. Forbes ước đang nổi tiếng TikTok (dành cho game thủ Leslie Fu, tính một đại lý như Tjia kiếm được khoảng 75 ngàn đô la được biết đến với cái tên Fuslie), Geico và Hot Pockets – Mỹ một năm, cộng với tiền thưởng cuối năm, trong khi và mỹ phẩm sẽ có thể là hợp đồng kế tiếp.

GỢI Ý TỪ JON D. MARKMAN

Andrew Frame, người sáng lập Citizen, chụp ảnh tại Manhattan. “Chúng tôi cung cấp dữ liệu của 911 cho mọi người.” 120 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

CHUYÊN GIA VỀ

HỒ SƠ CỦA FORBES

THẢM HỌA

Giết người, buôn lậu, tình hình hỗn loạn! Trong khi các phương tiện truyền thông xã hội thường cho chúng ta thấy cuộc sống hiện thực với thông tin đã được thanh lọc và “làm sạch”, Andrew Frame, người sáng lập Citizen, lại đang khai thác dữ liệu của 911 để cung cấp trực tiếp nguồn dữ liệu về tội phạm và tình hình hỗn loạn cho bạn. Liệu đó có phải là tương lai của sự an toàn công cộng hay chỉ là một máy quét tin tức của cảnh sát thế kỷ 21? STEVEN BERTONI

Ả N H : JA M EL TO P P I N FO R FO R B E S

CHỈ CẦN CHẠM VÀO MÀN HÌNH, MỘT CHIẾC ĐIỆN THOẠI THÔNG MINH CÓ THỂ NHANH CHÓNG cung cấp hầu hết

các nhu cầu cơ bản của chúng ta – thức ăn, nơi trú ẩn, giao thông, giải trí, tình dục. Andrew Frame, người sáng lập Citizen, một cựu tin tặc (hacker) từng kiếm được hàng chục triệu đô la Mỹ nhờ hỗ trợ trong vài ngày cho công ty Facebook thời còn non trẻ, nghĩ anh có thể bổ sung một nhu cầu thiết yếu hơn nữa vào điện thoại của chúng ta – nhu cầu an toàn cá nhân. “Tất cả chúng ta đều đi loanh quanh với các siêu máy tính trong túi, có công nghệ định vị và khả năng quay video trực tiếp,” Frame nói. “Chắc chắn chúng ta có thể làm được điều gì đó hơn thế.” Tại trụ sở công ty khởi nghiệp chưa niêm yết của anh ở khu Little Italy, thành phố New York, các nhân viên trẻ nhâm nhi cà phê từ những chiếc cốc in chữ Citizen và xem tình hình hỗn loạn cùng các loại tội ác diễn ra trên khắp nước Mỹ. Một đứa trẻ bị bắt cóc ở Philadelphia; một xe cảnh sát tông vào đứa trẻ 15 tuổi ở Baltimore; có một vụ đâm nhau ở Los Angeles; một vụ hỏa hoạn ở New York. Các văn phòng của Citizen đầy ắp những chiếc bàn xếp chồng lên nhau với màn hình rộng và đem lại cảm giác như một mô hình giao thoa giữa phòng điều khiển không lưu và sàn giao dịch ở phố Wall. Các nhà phân tích ở độ tuổi 20 và đầu 30 nghe các đoạn âm thanh ù ù qua tai nghe vỏ sò, mắt họ nhìn thẳng vào các cuộc trò

chuyện bằng văn bản và bản đồ thành phố đang nhấp nháy. Những ngón tay lướt trên bàn phím khi họ chuyển đổi qua lại giữa các bi kịch, đưa ra cảnh báo an toàn, chia sẻ video và đăng những cập nhật về sự cố cho người dùng Citizen, những người sống gần các nơi diễn ra tai ương buổi sáng. “Chúng tôi công khai tất cả dữ liệu 911 này và đưa chúng cho mọi người,” Frame cho biết. Anh có dáng cao gầy, đội mũ bóng chày và mặc áo sơ mi ca rô màu xanh, trông trẻ hơn cả 10 tuổi so với tuổi 39 của mình. “Trước đây, để có thông tin về tội phạm trong thực tế thì bạn phải đến học viện cảnh sát, hoặc phải trở thành lính cứu hỏa để có thể tiếp cận với đám cháy. Người dân bình thường cũng xứng đáng có được thông tin này – trong thời gian thực.” Theo thông tin trên blog chính thức của mình, Citizen đã giúp tìm người mất tích, giải cứu trẻ em bị bắt cóc, cảnh báo cư dân về các đám cháy đang hình thành và giúp người dùng tránh các vụ cướp có chủ ý, nghi phạm có vũ trang và nổ súng. Các bác sĩ phòng cấp cứu sử dụng Citizen để dự đoán và chuẩn bị cho bệnh nhân sắp đến. Các tổ chức tin tức sử dụng ứng dụng này để tìm kiếm những câu chuyện mang tính đột phá. Các nhóm cộng đồng kiểm tra trên ứng dụng này để tìm hiểu một loạt các vấn đề bùng phát trong khu phố. THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 121

FORBES VIỆT NAM

HỒ SƠ CỦA FORBES Hiện chỉ hoạt động tại năm thành phố (New York, L.A., Baltimore, Philadelphia và San Francisco), Citizen có hơn 1 triệu người dùng tương tác. Mỗi tuần, tin tức trên TV phát hơn 100 video do người dùng Citizen quay được. Công ty, ra mắt năm 2016 dưới dạng một công cụ chống tội phạm có tên là Vigilante và nhanh chóng bị Apple cấm vì lo ngại về an toàn, hiện luôn nằm trong top 10 của tất cả các ứng dụng tin tức trong App Store, thường được xếp thứ tự cao hơn so với CNN, Buzzfeed, New York Times và Google News. Ứng dụng này nhận được số sao đánh giá trung bình là 4,7 (trên 5 sao) từ hơn 22.000 đánh giá của người dùng. Citizen không phải là ứng dụng duy nhất trong lĩnh vực an toàn. Nextdoor là mạng xã hội tương tự Citizen, có trụ sở tại San Francisco, hiện được định giá 2,1 tỉ đô la Mỹ. Nextdoor có một danh mục về tội phạm và an toàn, nơi các thành viên có thể báo cáo về tội phạm và các hoạt động đáng ngờ. Công ty chuông cửa ảo, Ring, được Amazon mua lại với giá 1 tỉ đô la Mỹ vào năm ngoái, cung cấp tính năng theo dõi khu phố cho phép người dùng và cơ quan thực thi pháp luật đăng tin tức và cảnh báo. Mặc dù không có doanh thu nhưng Citizen đã huy động được 40 triệu đô la Mỹ từ các công ty đầu tư mạo hiểm lớn như Sequoia Capital, Founders Fund, Slow Ventures, 8VC, Kapor Capital và Lux Capital. Các nhà đầu tư là người nổi tiếng như Drake, LeBron James, Maverick Carter, Scooter Braun và Mike Judge (tác giả loạt phim Thung lũng Silicon trên HBO) cũng đã mua cổ phần. “Chúng tôi rất hào hứng với sự kết hợp giữa tính minh bạch, sứ mệnh và một nhà sáng lập đầy nhiệt huyết, người biết cách thực thi,” Scott Marlette, cựu đối tác điều hành của Slow Ventures chia sẻ. “Đó không phải là ứng dụng mà bạn sẽ mở khi thấy buồn chán,” Jake Medwell, đối tác sáng lập của 8VC cho biết. “Tuy nhiên, bạn sẽ muốn tải ứng dụng này về điện thoại để biết mình đang được bảo vệ.” Những tài năng hàng đầu đang đổ dồn về công ty. Keith Peiris, người quản lý sản phẩm của Citizen, trước đây là quản lý sản phẩm tại Instagram. Trưởng nhóm kỹ thuật Wiktor Macura là cựu quản lý kỹ thuật tại Square. Chuyên gia về phát triển quy mô của Citizen, Praveen Arichandran, từng là người đứng đầu bộ phận quản lý tăng trưởng tại Tesla. Darrell Stone, người đang điều hành ứng dụng Citizen cốt lõi, trước đó không lâu đã hỗ trợ quản lý dịch vụ gọi xe Uber. Bill Bratton với tư cách là ủy viên cảnh sát New York, từng phản đối ứng dụng này khi nó có tên là Vigilante, vừa tham gia hội đồng quản trị của Frame. Mike Vernal, đối tác điều hành của Sequoia Capital, đã nhận thấy được tiềm năng của Citizen sau một cuộc gọi cấp cứu. Trong một chuyến đi đến New York, Mike đã nhìn thấy cảnh báo của Citizen về một vụ đâm nhau vừa xảy ra cách khách sạn anh ở tại vòng xoay Columbus Circle chỉ vài chục mét. Vợ anh đang ra ngoài mua sữa cho con trai nhỏ, và anh điên cuồng nhắn tin báo cho cô về mối nguy đó. “Tôi cảm thấy, biết được sự kiện xảy ra trước khi cảnh sát xuất hiện là 122 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

điều vô cùng giá trị,” Mike Vernal chia sẻ. “Không có nhiều ứng dụng có thể có tới hàng tỉ người dùng. Sau trải nghiệm ở New York, tôi đã tự thuyết phục mình rằng đây là ứng dụng có thể đạt tới mốc một tỉ người dùng.” CÁCH TRỤ SỞ CITIZEN KHOẢNG 128 KM về phía nam, ở

Philadelphia, một thông báo cảnh sát phát trên radio 911 về một người đàn ông sử dụng súng săn ở phía Tây Philly (Philadelphia). Một trong những máy quét R1 của Citizen, một hộp màu đen nhỏ dáng bè bè, ngay lập tức ghi lại báo cáo của 911, số hóa âm thanh và tải nó lên đám mây. Citizen có được mọi thông tin của mình bằng cách nghe lén các tin tức truyền phát trên radio công cộng tương tự như cách mà các nhà báo hay tội phạm và những người thích theo dõi đã làm trong nhiều thập kỷ. Ứng dụng này hoạt động mà không cần sự giúp đỡ hay cấp phép của các nhà chức trách. Đài phát thanh R1, cốt lõi của công nghệ độc quyền Citizen, hoạt động như một máy quét thông tin cảnh sát siêu tốc, đồng thời theo dõi và ghi lại tới 900 kênh radio công cộng trên toàn mạng lưới phản ứng tiên phong của thành phố: cảnh sát tiểu bang và địa phương, hỏa hoạn và EMS, an ninh quá cảnh và sân bay. Mỗi ngày, hệ thống 20 hộp R1 của Citizen ghi lại hơn 2.000 giờ truyền phát radio. Kích thước nhỏ, hiệu quả cao và phạm vi rộng của R1 cho phép Citizen mở rộng sang một thành phố mới mà không cần đầu tư một tòa nhà mới hoặc đội ngũ nhân viên tại chỗ. Nghĩa là Citizen bao quát toàn bộ Baltimore bằng một thiết bị có kích thước không lớn hơn một hộp Old Bay (nhãn hiệu hạt nêm của Mỹ). Khi hộp R1 ở Philly số hóa báo cáo về người đàn ông với khẩu súng săn, hệ thống AI được thiết kế tùy chỉnh của Citizen đã nhanh chóng xử lý đoạn radio, loại bỏ tiếng nhiễu âm và các khoảng lặng trong đoạn phát âm, phiên âm âm thanh, trích rút các từ khóa (nam giới, súng săn, Wanamaker Street) và ghim một chấm đỏ chói mắt vào bản đồ đường phố kỹ thuật số, nơi người đàn ông được nhìn thấy lần cuối. Từ đó, một nhà phân tích truyền thông tiếp quản, lắng nghe thông điệp từ 911, viết một thông báo ngắn và gửi nó cho người dùng ứng dụng Citizen trong vòng 400m quanh nơi xảy ra sự cố (các sự kiện khác nhau có bán kính cảnh báo khác nhau: giả sử, cảnh báo 800m cho một đám cháy, cảnh báo cả một thành phố khi có mối đe dọa khủng bố). Citizen có 38 nhà phân tích, cung cấp thông tin suốt ngày đêm, làm việc trong ba ca, mỗi ca tám tiếng. Nhờ phần mềm AI của Citizen, một người có thể bao quát nhiều thành phố trong một ca làm việc bình thường. Thận trọng với việc xâm phạm quyền riêng tư - và các vụ kiện - Citizen chỉ công bố các mối đe dọa đến an toàn. Báo cáo về những người bị nghi ngờ, các vấn đề y tế, tự tử hoặc xáo trộn trong nước không được công bố và con người, chứ không phải AI, sẽ chịu trách nhiệm kiểm tra mỗi bài đăng. Các cảnh báo mang một mô tả ngắn gọn, địa chỉ chính xác và khoảng cách tính từ địa điểm của người dùng. Chỉ cần chạm, thông báo sẽ mở rộng ra thành bản đồ đường phố,

chi tiết hơn, cộng với nhận xét của người dùng. Thông qua ứng dụng, bạn có thể biết được các trường hợp khẩn cấp trong thời gian gần đây trên toàn thành phố, được đánh dấu bằng các chấm đỏ sáng. Ví dụ, vào một ngày nhất định, bản đồ New York đầy các chấm đỏ như bị sởi. Nếu bạn đang ở gần nơi xảy ra sự cố, một nút ghi sẽ xuất hiện trên điện thoại của bạn, cho phép bạn quay và đăng video trực tiếp về sự cố. Frame cho biết nhân viên của Citizen xem xét tất cả nội dung trước khi nó được đưa lên nền tảng để bảo vệ quyền riêng tư, tránh những trò đùa nghịch và chặn phát sóng trực tiếp các vụ giết người và bạo lực (một vấn đề luôn tái diễn đối với Facebook và YouTube). Người dùng không được trả tiền cho video, và cũng không có chuyện video được xếp thứ hạng hoặc lượt thích. Người hâm mộ xem Citizen như một cách để giám sát an toàn khu phố. Những người khác tin rằng tính năng video trực tiếp có thể giúp bảo vệ cả nghi phạm và cảnh sát. Ben Jealous, cựu giám đốc NAACP, đã đầu tư vào Citizen và hiện là đối tác của Kapor Capital, cho biết: “Ứng dụng này cho phép cộng đồng và các lực lượng thực thi pháp luật có mối quan hệ minh bạch, có trách nhiệm và đáng tin cậy hơn - và điều đó có thể chuyển đổi.” Đối với những người chỉ trích, đây là ứng dụng gây sợ hãi lo lắng, có thể khiến cho một thành phố được cho là an toàn nhất trông giống như bị nhấn chìm trong làn sóng tội phạm. Hơn nữa, nếu sử dụng sai cách, nền tảng này có thể khuyến khích người dùng tự đặt mình vào tình trạng nguy hiểm. “Không có tuyên bố miễn trừ trách nhiệm nào để khẳng

định rằng một số nội dung trên ứng dụng có thể là điều không có căn cứ và không có thông tin tiếp theo nào nói rằng thông tin cảnh báo có thể là báo động giả,” theo Justin Brannan, ủy viên hội đồng thành phố New York, người đã viết một bài phê bình ứng dụng này. “Không chỉ tạo nên cảm giác lo lắng và sợ hãi không cần thiết, mà họ còn không thể sửa đổi nó. Làm thế là rất liều lĩnh.” Tại Philadelphia, máy R1 quét được một cuộc gọi rằng cảnh sát Philly đang bao vây các nghi phạm là ba người đàn ông trong một ngôi nhà. Citizen cập nhật thông tin này cho người dùng. Ngay sau đó cảnh sát bắt giữ những người đàn ông và thu hồi khẩu súng săn. Một nhà phân tích gửi thông báo nguy hiểm đã qua và chuyển trọng tâm đến một vụ tai nạn xe hơi ở Baltimore. Đối với Andrew Frame, Citizen là kết hợp đỉnh cao của hai nguồn lực đã định hình cuộc đời anh: công nghệ, nơi anh là một doanh nhân khởi nghiệp hàng loạt công ty và lực lượng thực thi pháp luật, nơi anh là mục tiêu. Vào một buổi sáng mùa xuân năm 1997 tại Las Vegas, Frame, khi đó 17 tuổi và đang điều hành một công ty cung cấp dịch vụ Internet, đã bị FBI đánh thức đột ngột. Suy nghĩ đầu tiên của anh là bạn cùng phòng đã làm điều gì đó sai trái. Tuy nhiên, khi Frame, hai tay bị còng sau lưng và chỉ mặc quần ngắn kẻ ca rô, nhận ra cảnh sát đang lục soát nhà để tìm máy tính, anh biết rằng mình là mục tiêu của họ. Các nhân viên liên bang cuối cùng cũng đã tóm được anh. Lớn lên ở Henderson, Nevada, trong một gia đình thiếu thốn về kinh tế, Frame coi máy vi tính là một lối thoát.

CÁC NỐT SỞI

TỪ TRÁI QUA: CITIZEN CẢNH BÁO NGƯỜI DÙNG VỀ NỔ SÚNG Ở THÀNH PHỐ NEW YORK, MỘT ĐÁM CHÁY TRONG KHU VỰC VỊNH VÀ ĐÁM ĐÔNG HỖN LOẠN TẠI NHIỀU THÀNH PHỐ. THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 123

FORBES VIỆT NAM

HỒ SƠ CỦA FORBES Năm 12 tuổi, anh thuyết phục mẹ đổi trái phiếu tiết kiệm cho anh học đại học thành tiền mặt để mua máy vi tính Tandy loại gọn nhẹ để trên bàn (hình thức laptop đầu tiên) tại Radio Shack. “Nếu bạn không thể mua được máy vi tính, bạn có thể mua máy Tandy,” Frame vừa kể vừa cười vui vẻ. Frame xây dựng hệ thống của mình bằng hệ điều hành Linux mã nguồn mở, học trực tiếp cách máy tính và Internet hoạt động. Chẳng mấy chốc, anh dành cả đêm trong phòng trò chuyện để học cách thâm nhập lấy dữ liệu thông qua hệ thống bảo mật (hack). Năm 14 tuổi, Frame đã sử dụng Tandy để tạo ID giả và nhận được công việc tiếp thị đĩa CD khiêu vũ qua điện thoại. Anh bỏ học lớp mười để điều hành công ty cung cấp dịch vụ Internet vào ban ngày và hack vào ban đêm. “Tôi đã đến trình độ có thể thâm nhập cơ bản vào bất cứ nơi nào.” Say mê UFO, anh sớm xâm nhập hai hệ thống lớn, được gọi là Lima và Bean, tại phòng thí nghiệm sức đẩy phản lực của NASA. Nhờ một ID giả mạo khác và bản lý lịch khai man, Frame đã kiếm được việc làm là kỹ sư hệ thống tại Cisco vào năm 1997. Đó là một giấc mơ - cho đến khi quá khứ của anh biến nó thành cơn ác mộng. Cuộc đột kích đó là một phần của cuộc điều tra kéo dài hai năm liên quan tới vụ thâm nhập hệ thống của NASA. “Bạn bè và người thân đã gọi cho tôi và hỏi, ‘Khỉ thật, FBI vừa đến nhà tôi - cậu đã làm gì?”” Dựa trên lời giới thiệu của bạn bè, Frame đã thuê một luật sư hình sự ở Las Vegas tên là John Spilotro, người thường đảm nhận các vụ án vị thành niên chuyên nghiệp. Trong hai năm tiếp theo, Frame đã phải di chuyển qua lại giữa công việc tại thung lũng Silicon và văn phòng luật sư của mình ở Vegas để cố gắng đàm phán một thỏa thuận về bản án. “Tôi thấy mình giống như sắp chết và chỉ còn một năm để sống,” Frame kể lại. “Tôi không biết tôi còn được tự do bao lâu nữa.” Số phận của anh khi đó rất mong manh. Một mặt, anh bị xem là trẻ vị thành niên và đã không đánh cắp bất kỳ thông tin nào. Mặt khác, NASA tuyên bố rằng anh đã gây ra thiệt hại hàng triệu đô la và họ đã tìm thấy dấu vân tay kỹ thuật số của anh trên trạm Vũ trụ quốc tế và Mars Pathfinder. “Cậu ấy giống như một đứa trẻ 5 tuổi, lẻn vào FAO Schwarz chỉ để nhìn ngó xung quanh,” Spilotro kể lại. “Nhưng cậu ấy có thể phải đối mặt với án phạt rất nhiều năm. Nhiều hơn con số tôi muốn đếm.” Cuối cùng, thẩm phán đã đưa ra phán quyết cho trường hợp giống trong Catch Me If You Can (bộ phim về một thanh niên lừa đảo ngông cuồng): không phải ngồi tù, bị phạt 25.000 đô la Mỹ và 100 giờ phục vụ cộng đồng và quản chế 5 năm - với điều kiện anh phải chỉ cho NASA thấy tất cả các lỗ hổng trong mạng lưới thí nghiệm sức đẩy phản lực của họ. “Cậu ấy đã làm bẽ mặt chính phủ,” Spilotro nói. “Cái hay của việc này là cậu ấy đã cứu lại được thể diện của họ.” Thoát khỏi đe dọa pháp lý, anh làm việc hai năm tại công ty khởi nghiệp mạng có tên Procket và sau đó, vào năm 2004, anh ra mắt Ooma, một công ty cung cấp phần 124 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

cứng cho phép mọi người gọi điện thoại miễn phí qua Internet. Nhưng anh đã chọn sai thời điểm. Các công ty giống như Skype đã cho phép bất cứ người dùng nào thực hiện cuộc gọi miễn phí qua Web mà không cần phần cứng đặc biệt. “Tôi thấy rất tuyệt vọng khi thành lập công ty đến nỗi tôi nghĩ mình sẽ bị khùng. Tôi bị hội chứng khủng hoảng của người sáng lập,” Frame kể. Trong khoảng thời gian này, Frame bắt đầu chơi với một người mà anh đã làm quen trên mạng trong những ngày hay tham gia phòng trò chuyện trực tuyến, đồng sáng lập Shawn Fanning của Napster. Không lâu sau, Frame dành thời gian cho Mark Zuckerberg và Sean Parker, giúp công ty Facebook non trẻ thiết lập kiến trúc mạng một cách không chính thức - trong quá trình đó anh nhận được cổ phiếu của Facebook mà sau này trở thành một nguồn tài sản làm thay đổi cuộc sống. Frame không bình luận về con số chính xác nhưng thừa nhận anh đã kiếm được hàng chục triệu đô la Mỹ cho một vài tuần làm việc. Nhưng trong khi Facebook khởi sắc thì Ooma gặp khó khăn. Frame đã đấu với những gã khổng lồ đang hiện hữu như AT & T và Verizon trên thị trường điện thoại cố định đang dần bị thu hẹp. Vào năm 2009, mệt mỏi và kiệt sức, Frame đã đưa Eric Stang vào thay thế anh làm CEO (Stang vẫn điều hành Ooma, giao dịch trên NYSE với mức vốn hóa thị trường là 219 triệu đô la Mỹ). “Công nghệ đột nhiên trở nên thiên về tiền bạc hơn là đổi mới,” Frame cho biết. “Sau đó, tôi hơi vỡ mộng và rời đi.” Anh đã trốn sang L.A., đăng ký tham gia một chương trình học làm phim trong sáu tháng với nhà sản xuất Joan Schekel của Hollywood và viết kịch bản. “Tôi đã nằm ngoài vòng giám sát. Tôi ở ẩn hoàn toàn.” Một phụ nữ trẻ đi một mình trên con phố tối tăm ở New York. Cô nhận thấy một người đàn ông đội mũ trùm đầu phía sau cô. Cô gọi 911. Cảnh sát đã nhận được tin báo nhưng lại ở cách nhiều mét. Đồng thời, các điện thoại di động gần đó sáng lên, có cảnh báo về một cuộc tấn công đang diễn ra. Người dân sống ở khu vực đó đổ xô đến hiện trường trong xe ô tô, trên xe đạp, một số chạy nước rút. Người đàn ông đội mũ trùm đầu ném nạn nhân vào vỉa hè đúng ngay lúc mọi người chạy đến, rút điện thoại iPhone ra và quay lại, ngăn chặn cuộc tấn công và bao vây tội phạm cho đến khi cảnh sát đến. Đó là kịch bản mà Frame viết cho một video hấp dẫn nhằm công bố với thế giới công ty “tàng hình” của mình, thời điểm đó được gọi là Vigilante. Bất chấp lời cam kết từ bỏ công nghệ, sự phát triển mạnh mẽ của điện thoại thông minh và tiềm năng mạng lưới của họ dần dần kéo Frame trở lại cuộc chơi. Anh đã tuyển dụng một vài kỹ sư và đầu tư 300.000 đô la Mỹ để khởi động một vườn ươm có tên SP0N nhằm khám phá những ý tưởng đầy hứa hẹn. Ý tưởng cho Citizen xuất hiện vào năm 2015 khi Frame nhìn vào phía sau các khu chung cư cũ ở hạ Manhattan. Anh nghĩ về những tín hiệu hiện đại, vô hình phát xuyên qua các tòa nhà từ thế kỷ 19. Cuộc gọi không dây, Wi-Fi,

radio cảnh sát. Sẽ như thế nào nếu có cách để điện thoại thông minh thực hiện cuộc gọi khẩn cấp? Anh chạy vào trong và nói với các kỹ sư của mình - họ đã tạo ra một nguyên mẫu trong vòng một tuần. Anh đặt tên cho dự án là Vigilante, thích cảm giác khó chịu của nó. Đó là một sai lầm cực kỳ lớn. “Đối với một người trẻ mang ý định tốt trong lĩnh vực công nghệ, nó có nghĩa là người Dơi,” theo Ben Jealous thuộc Kapor Capital, người lúc đầu đã từ chối đầu tư vì cái tên này, cho biết. “Nhưng ở Florida, nó có thể gợi lên hình ảnh của George Zimmerman.” Vigilante và video hấp dẫn của họ ra mắt vào ngày 25.10.2016. Không ai để ý. Để cổ vũ đội ngũ nhân viên của mình, Frame đã đãi mọi người ăn tối tại Forlini’s. “Tâm trạng mọi người xuống dốc thê thảm vì chẳng có gì xảy ra,” Frame kể. Trong khi đợi món mì ống được dọn lên sau món khai vị, mọi thứ đã thay đổi. “Ai đó kiểm tra video và nhận thấy lượt xem đã tăng từ khoảng 300 đến hơn 27.000. Mười phút sau, là 54.000 lượt xem.” Sáng hôm sau, Vigilante trở thành xu hướng trên Reddit. Video lan truyền của Vigilante đã thu hút sự chú ý của Apple và NYPD. “Tôi đã phản đối điều đó,” cựu ủy viên Bratton nói. “Tôi nghĩ các bản đồ tội phạm sẽ khiến mọi người sợ hãi và khuyến khích người khác can thiệp vào các cuộc điều tra.” Một vài ngày sau khi ra mắt, Apple đã gọi cho Frame. Vigilante đã vi phạm quy tắc 1.4.5: “Ứng dụng không nên khuyến khích khách hàng tham gia vào các hoạt động (như đặt cược, thử thách...) hoặc sử dụng thiết bị của họ theo cách có nguy cơ gây hại cho chính họ hoặc người khác.” Frame đã tranh luận không dừng trong ba giờ, biện hộ rằng anh đang vận hành một công cụ an toàn, không phải là ứng dụng chống tội phạm - nhưng cái tên Vigilante và đoạn video đang gây bất lợi cho anh. Apple đã cấm Vigilante. Tăng trưởng bị ngừng lại. Bạn của Frame, Dave Morin, đối tác điều hành của Slow Ventures, quản lý cấp cao trong giai đoạn đầu của Facebook và là người đồng sáng lập mạng xã hội Path, trước đây đã làm việc tại Apple, và anh đã vận động CEO Tim Cook cùng những người khác thay mặt cho Vigilante. “Ứng dụng này trao quyền vào tay công dân nhằm tạo ra một mạng lưới kiểm soát tốt hơn. Còn có điều gì có thể tốt hơn cho nền dân chủ?” Morin phát biểu. “Điều này liên quan đến quyền lực cho mọi người, và đó là nhiệm vụ ban đầu của Apple.” Trong nhiều tháng, Frame đã loay hoay với một bản sửa lỗi, gửi các bài thuyết trình mới cho Apple mỗi tuần. Anh đổi tên thành Citizen và chuyển đổi thông điệp tiếp thị từ chống tội phạm sang nhận thức về an toàn. Sau nhiều tháng đàm

phán, Apple đã khôi phục ứng dụng vào tháng 3.2017. “Mọi người nghĩ chúng tôi đã thay đổi ứng dụng, nhưng thực sự không phải vậy - chúng tôi luôn phát những cảnh báo rằng hãy lùi lại và giữ an toàn cho bản thân,” Frame cho biết. “Cái tên Vigilante chỉ là một lựa chọn sai lầm.” Citizen hiện giờ phải giải quyết một vấn đề cấp bách khác: Nền tảng không có quảng cáo sẽ kiếm tiền như thế nào? Frame không chia sẻ cụ thể. Các nguồn tin trong công ty gợi ý về một mô hình trong đó Citizen tính phí các trường đại học, sân bay, sân vận động và những nơi khác có nhiều người, cho phép các nhà chức trách gửi thông báo tới người dùng. Ngoài ra, còn có khả năng họ cho phép người dùng nhắn tin cho các quan chức về các vấn đề an toàn, một ứng dụng trên điện thoại di động kiểu giống như ứng dụng “See Something, Say Something.” (Thấy gì, Nói nấy). Các nhà đầu tư lưu ý rằng hằng năm có đến hàng tỉ đô la được chi cho bảo mật. Nếu Citizen đạt quy mô đại chúng, đó có thể là sự bổ sung thiết yếu cho các hệ thống an toàn hiện tại và phát triển thành một doanh nghiệp sinh lợi kiểu tiện ích. Cựu ủy viên NYPD Bratton cho biết, nhiều người, do e sợ rằng chính quyền sẽ theo dõi vị trí và thói quen của họ, sẽ không bao giờ tải xuống một ứng dụng thực thi pháp luật chính thức nào. Ông tin rằng Citizen, hoạt động như một ứng dụng độc lập, đáng tin cậy, có thể là một công cụ mạnh mẽ dùng cho các dịch vụ khẩn cấp, nhằm cung cấp thông tin quan trọng cho người dân một cách nhanh chóng và hiệu quả. “Những công dân có hiểu biết tốt hơn sẽ giúp cảnh sát có thông tin tốt hơn,” Bratton cho biết. Một phiên bản Citizen mới chuẩn bị ra mắt vào mùa thu này. Frame không nói rõ chi tiết nhưng cho biết Citizen sẽ giải quyết những lời chỉ trích rằng ứng dụng gây ra sự lo lắng không cần thiết. Anh cũng khám phá những cách giúp mọi người tiếp cận với người dùng hoặc nhóm cộng đồng sống gần đó về những rắc rối không cần ứng cứu khẩn cấp. Trong khi tỏ vẻ khiêm tốn về mô hình kinh doanh của mình, Frame hứa hẹn rằng Citizen sẽ không kiếm tiền qua quảng cáo hoặc chia sẻ thông tin người dùng. “Chúng tôi sẽ không bao giờ bán dữ liệu cá nhân để kiếm doanh thu hoặc xây dựng doanh nghiệp của mình. Toàn bộ hoạt động kinh doanh của chúng tôi được xây dựng để bảo vệ người dùng và bao gồm cả việc bảo vệ quyền riêng tư của họ.” Đây là điều hoàn toàn khác xa với hacker tuổi vị thành niên ngày trước, người đã từng phải đối mặt với nguy cơ ngồi tù vì đột nhập vào các hệ thống chính phủ. “Khi thẩm phán áp dụng hình phạt quản chế với tôi, giống như tôi đã được chữa khỏi căn bệnh nan y,” Frame nói. “Sau đó, tôi không bao giờ vi phạm luật lệ nữa.”

VIDEO LAN TRUYỀN CỦA VIGILANTE ĐÃ THU HÚT SỰ CHÚ Ý CỦA APPLE VÀ NYPD. “TÔI NGHĨ RẰNG CÁC BẢN ĐỒ TỘI PHẠM SẼ KHIẾN MỌI NGƯỜI SỢ HÃI,” CỰU ỦY VIÊN SỞ CẢNH SÁT NEW YORK CHO BIẾT.

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 125

FORBES VIỆT NAM

TỪ THIỆN — ANDREW FORREST

Mục đích cao cả hơn Ông trùm ngành khai thác sắt của Úc, Andrew Forrest, không để tiền thừa kế cho con cái, công khai thông tin về các khoản đóng góp từ thiện của mình và kêu gọi những người giàu có ở châu Á làm từ thiện nhiều hơn. CHRISTIAN BARKER

hà thiện nguyện hào phóng nhất nước Úc, Andrew “Twiggy” Forrest, có mặt tại Singapore hồi tháng năm khi ông và vợ Nicola công bố rằng họ đã quyên góp thêm 655 triệu đô la Úc (460 triệu đô la Mỹ) cho quỹ Minderoo Foundation của họ, có trụ sở tại Perth. Số tiền quyên góp mới nhất này nâng tổng số tiền từ thiện mà vợ chồng họ đóng góp lên đến 1,5 tỉ đô la Úc (1,05 tỉ đô la Mỹ). Mặc dù chuyến đi của ông trùm ngành khai thác sắt chủ yếu nhằm quảng bá cho Global Rapid Rugby, giải đấu bóng bầu dục mới của khu vực châu Á mà ông đã phát động vào năm 2017, Forrest cũng công khai thông tin về khoản đóng góp của mình như một lời kêu gọi và khuyến khích những người giàu có của châu Á. Những người giàu có nhất khu vực này – bao gồm cả những đồng hương người Úc của

Ả N H : S U H A I M I A B D U L L A H /G E T T Y I M AG E S

Andrew Forrest, nhà sáng lập Global Rapid Rugby, chụp ảnh trong trận đấu tại Singapore, giữa đội Asia Pacific Dragons và Western Force.

126 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

ông – cần phải làm từ thiện nhiều hơn, ông chia sẻ. Từng là người giàu nhất nước Úc, giá trị tài sản ròng của Forrest lên tới 12,7 tỉ đô la Mỹ vào năm 2008 khi cổ phiếu tập đoàn Fortescue Metals Group của ông đạt mức giá cao nhất mọi thời đại. Hiện tại, giá trị tài sản ròng của ông ước tính khoảng 7,5 tỉ đô la Mỹ, và ông đã thông báo cho ba người con của mình – Grace, 25 tuổi, Sophia, 24 tuổi và con trai Sydney, 19 tuổi – rằng họ sẽ không được thừa kế khối tài sản to lớn đó vì ông muốn dành để quyên tặng. Trả lời phỏng vấn trong chuyến thăm Singapore, Forrest đã giải thích lý do tại sao và cách ông tin tưởng người giàu ở châu Á có thể vận dụng các nguồn lực và kỹ năng của họ vào mục đích cao cả hơn. FORBES ASIA: Các con của ông nghĩ gì về việc tài sản của

cha mình sẽ được dùng cho mục tiêu từ thiện mà không để lại cho họ? FORREST: Chúng hiểu rằng mình không có quyền hạn gì đối với tài sản của cha mẹ. Chúng tôi khuyến khích tư duy đó từ rất sớm. Có lần, chúng tôi ngồi lại và cùng thảo luận: “Các con nhìn xem, giàu có sẽ có thể khiến người ta khốn khổ. Thật ra, đó không phải là điều đảm bảo cho sự thành công trong cuộc sống, cũng không đảm bảo đem lại hạnh phúc, niềm vui hay sự hài lòng. Nhưng nỗ lực tích lũy của cải cho riêng mình, những thành tựu của chính các con lại là điều khác biệt. Có thể nó sẽ không được thể hiện bằng tiền bạc, mà bằng những việc các con đã làm được cho người khác hoặc những cố gắng cho sự nghiệp của các con, bản thân số tiền vốn mà các con có không phản ánh được điều này. Nhưng khi các con tự mình nỗ lực đạt được điều gì đó, các con sẽ cảm nhận được sự thỏa mãn trong chính con người mình.” Chúng tôi đã hỏi các con mình: “Các con cảm thấy thế nào nếu chúng ta quyên tặng số tài sản mà cha mẹ làm ra, cho những người thực sự cần đến nó? Các con sẽ không bị đói nghèo. Các con sẽ vẫn được thừa kế phần tài sản riêng và mọi thứ. Nhưng khối tài sản khổng lồ này, hãy dùng nó cho những mục tiêu cao cả hơn. Các con có đồng ý rằng đó là ý tưởng hay không? Hãy hiến tặng số tài sản này đi.” Cả ba con tôi đều đồng ý.

mình đã tạo ra mọi thứ, và có thể mất tất cả, vì vậy cần phải cố gắng duy trì tài sản đó. Thật ra, chúng ta đang sống trong một thế giới văn minh có luật pháp được thực thi và đáng tin cậy, và bạn sẽ không phải mất gì cả. Nhưng bạn nên chia sẻ bằng cách hiến tặng – và đừng làm một cách ngẫu nhiên. Kỹ năng giúp tích lũy số lượng của cải đó nên được vận dụng vào phân phối tiền của theo cách khôn ngoan nhất, mang tính đòn bẩy cao nhất, đạt lợi ích cao nhất có thể. FORBES ASIA: Tại sao lại yêu cầu những người khác đóng

góp – có phải là quỹ Minderoo Foundation không đủ nguồn tài trợ? FORREST: Nicola và tôi nhận ra rằng chúng ta không thể làm được gì nếu chỉ dựa vào sức của chính mình. Chúng ta không thể làm giống như trong phim Lone Rangers. Chúng ta cần hợp tác. Chung tay cùng nhau, chúng ta có thể giải quyết và chấm dứt việc thải nhựa ra đại dương, một lần và mãi mãi. Chúng ta có thể trở thành thế hệ đi giải cứu các đại dương trên thế giới, thay vì trở thành thế hệ hủy hoại chúng mãi mãi. Chúng ta có thể trở thành thế hệ xóa bỏ tai họa của chế độ nô lệ hiện đại. Trong một vài năm ngắn ngủi, 1/3 đến một nửa số tỉ phú của thế giới sẽ xuất hiện tại châu Á. Và chúng tôi đang thuyết phục tất cả những tỉ phú mới xuất hiện này cùng chung tay và không lặp lại những sai lầm của nước Úc, nơi chúng tôi chưa làm từ thiện hoàn toàn. Dù là người Thái Lan, Indonesia, Singapore, Trung Quốc hay Úc, chúng ta đều là người châu Á, bất chấp đặc điểm riêng và văn hóa khác biệt.

“CHÚNG TÔI ĐANG THUYẾT PHỤC TẤT CẢ NHỮNG TỈ PHÚ MỚI XUẤT HIỆN CÙNG CHUNG TAY VÀ KHÔNG LẶP LẠI NHỮNG SAI LẦM CỦA NƯỚC ÚC, NƠI CHÚNG TÔI CHƯA LÀM TỪ THIỆN HOÀN TOÀN.

FORBES ASIA: Ông

cho rằng những công dân giàu có nhất châu Á nên hào phóng hơn. Họ đã đáp ứng lời kêu gọi đó chưa? FORREST: Những người giàu có trên khắp châu Á, bao gồm cả nước Úc, đều mang tâm lý đề phòng. Họ nghĩ rằng

FORBES ASIA: Một số người cho rằng hoạt động từ thiện do

tư nhân tài trợ đã đủ tốt, nhưng nếu người giàu chỉ đóng phần thuế của họ, liệu chúng ta có thể để chính phủ giải quyết các vấn nạn xã hội không? FORREST: Tôi muốn nói rằng điều đó thực ngốc nghếch – theo đúng nghĩa. Sự lãng phí lớn nhất xảy ra dưới thời các nhà lãnh đạo chính trị tuyên bố như thế. Tôi đã chứng kiến những sự việc hỗn loạn do các chính trị gia gây ra, những người cho rằng “thực ra thì chúng ta chỉ cần trả thêm tiền thuế.” Phản ứng của tôi là “À, bạn có thể chỉ cho tôi những gì bạn đạt được bằng tiền của người khác không, một khi bạn đã chạm tay vào nó trong quá khứ?” Đáp án là gì? Sự hỗn loạn. Đối với những người gợi ý rằng “chỉ cần trả thêm tiền thuế thôi”, tôi đáp lại “Làm vậy để các chính trị gia có thể lãng phí nhiều hơn à?” THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 127

Edgar Sia II tại DoubleDragon Plaza

Thâm nhập DoubleDragon Sòng bạc trực tuyến và thị trường bán lẻ thay đổi, biến Edgar Sia II trở thành “đại địa chủ” mới nhất của Philippines. ROEL LANDINGIN

128 9.2019 128 || FORBES FORBESVIỆT ASIANAM JULYTHÁNG / AUGUST 2019

FORBES VIỆT NAM

DOUBLEDR AGON

dgar Sia II bắt đầu gây dựng cơ đồ từ một thập kỷ trước với hoạt động kinh doanh thỏa mãn đam mê thịt gà của người Philippines. Hiện tại, ông vẫn tiếp tục mở rộng khả năng để phục vụ nhu cầu còn lớn hơn từ các con bạc Trung Quốc. Vài năm qua, công ty DoubleDragon Properties của Sia đã xây dựng các tòa nhà văn phòng dọc bờ sông Manila từng một thời yên bình. Sia dự định cho thuê khu vực này cho mảng trung tâm chăm sóc khách hàng qua điện thoại và các công ty thuê ngoài, vốn là động lực chính của sự tăng trưởng kinh tế trong những năm gần đây. Ước tính, ông có thể thu về khoảng 14 đô la Mỹ một mét vuông. Ông không chỉ phụ thuộc vào nhu cầu đến từ Trung Quốc. DoubleDragon xây các tòa nhà và đưa vào hoạt động đúng thời điểm mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Manila ấm lên, làm tiền đề đón nhận làn sóng người Trung Quốc háo hức mở sòng bạc đặt ở nước ngoài nhằm cung cấp trò chơi trực tuyến cho đồng hương ở quê nhà, nơi luật pháp cấm mở sòng bạc. Khu phức hợp Meridian Park của DoubleDragon cách khu phức hợp sòng bạc Entertainment City tại Manila 10 phút. Sia nhận ra mình không chỉ là một trong những chủ sở hữu tài sản thương mại lớn nhất trong khu vực, mà còn là người duy nhất có tài sản mới cho thuê. Cuối năm ngoái, khách hàng đã ký hợp đồng thuê với giá gần 24 đô la Mỹ/ m2. “Chúng tôi rất ngạc nhiên,” vị chủ tịch và giám đốc điều hành 42 tuổi của DoubleDragon khiêm tốn nói. Tăng trưởng từ hoạt động trò chơi đặt ở nước ngoài của Trung Quốc chỉ là một trong những yếu tố biến Sia từ ông trùm thức ăn nhanh thành một trong

những chủ bất động sản thương mại lớn nhất nước. Cách xa vịnh Manila, DoubleDragon đang xây dựng các trung tâm thương mại, khách sạn và nhà kho công nghiệp tại các thành phố nhỏ trên khắp Philippines. Năm ngoái, lợi nhuận ròng của họ tăng gấp ba lần lên khoảng 7,4 tỉ peso (141 triệu đô la Mỹ), doanh thu tăng hơn gấp đôi lên 14,3 tỉ peso (272 triệu đô la Mỹ). Cổ phiếu DoubleDragon năm nay đã tăng hơn 50%. Công ty đang tìm cách kiếm tiền từ các tòa nhà văn phòng và trung tâm thương mại cộng đồng, xếp chúng vào một quỹ tín thác đầu tư bất động sản (REIT – Real Estate Investment Trust) và huy động tới 15 tỉ peso (285 triệu đô la Mỹ thông qua IPO. “Hầu hết những bước đi chập chững và vấp ngã đầu đời diễn ra trong năm năm qua,” Sia – người đặt mục tiêu DoubleDragon sẽ xây dựng khoảng 1,2 triệu m² sàn thương mại cho thuê vào cuối năm 2020 – chia sẻ. “Chỉ trong khoảng một năm nữa, công ty sẽ trở thành một ‘người trưởng thành khỏe mạnh’”. Khả năng kinh doanh của Sia phát triển từ sớm. Năm 19 tuổi, ông bỏ học đại học ngành kiến trúc để dẫn dắt nhóm bạn cùng lớp xây một khách sạn 5 tầng phục vụ khách du lịch bình dân, với 40 triệu peso (761 nghìn đô la Mỹ) vay từ cha mẹ và quỹ hưu trí chính phủ để mua đất và trả tiền xây dựng . “Tôi nói chuyện với chủ đất nhưng ông ấy nhìn tôi bằng nửa con mắt,” ông nhớ lại. “Vì vậy, tôi nuôi bộ ria mép để trông già hơn.” Sia đã cạo sạch bộ ria mép. Ông vẫn sở hữu khách sạn này. Năm 2003, Robinson – một trong những chuỗi trung tâm thương mại lớn nhất của Philippines – mở một trung tâm mới ở Iloilo, giảm giá thuê mặt bằng cho các nhà

MANILA TẠO KHÔNG GIAN CHO NHỮNG CON BẠC TỪ ĐẠI LỤC Nhu cầu từ các công ty trò chơi đặt ở nước ngoài đang phát triển nhanh chóng, vượt xa các ngành công nghiệp khác. NHU CẦU KHÔNG GIAN VĂN PHÒNG TẠI PHILIPPINES, THEO NGÀNH (TÍNH THEO MÉT VUÔNG)

LỢI NHUẬN TỪ TRÒ CHƠI TẠI PHILIPPINES (TÍNH THEO TRIỆU PESO) 0

600k 500k

100k

200k

2018

ẢNH: SONNY THAKUR FOR FORBES ASIA

400k 300k

2017

200k

2016

100k 0

2016 Trò chơi đặt ở nước ngoài.

2017

2018

IT và quản lý quy trình kinh doanh.

Không gian làm việc linh động, tài chính, giáo dục, sản xuất, bất động sản. NGUỒN: LEECHIU PROPERTY CONSULTANTS

Những sòng bạc khác. Các khu nghỉ dưỡng tích hợp Entertainment City. NGUỒN: PHILIPPINE AMUSEMENT AND GAMING CORP. THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 129

FORBES VIỆT NAM

DOUBLEDR AGON hàng. Sia nắm lấy cơ hội này và khai trương Mang Inasal, Cuối năm ngoái, Sia đã đi được nửa chặng đường với nghĩa là “Mr. Barbecue” trong phương ngữ Iloilo, nhà 51 trung tâm thương mại CityMall. Theo số liệu của hàng thức ăn nhanh chuyên phục vụ các món từ thịt gà. DoubleDragon, tỉ lệ lấp đầy trung bình đạt 96%, giúp tăng “Đó là loại thực phẩm ưa thích của người Philippines và gấp đôi thu nhập từ hoạt động cho thuê các tòa nhà thương vẫn chưa trở thành thức ăn nhanh,” Sia nói. “Vì vậy, chúng mại và văn phòng trong năm ngoái, lên tới 2,5 tỉ peso (17 tôi tạo ra mô hình, và sau đó nhanh chóng phát triển để triệu đô la Mỹ). Công ty tư vấn bất động sản quốc tế Savills lấp đầy và thống trị thị trường ngách đó.” dự báo CityMall sẽ chiếm khoảng 40% số lượng trung tâm Đến năm 2010, ông phát triển chuỗi thịt gà nướng thương mại cộng đồng tại các khu vực đô thị hóa mới trong thành tập đoàn thức ăn nhanh lớn thứ hai trong nước, năm tới. Sia nói ông đã chiếm cứ những vị trí tốt nhất ở với hơn 312 chi nhánh, lớn hơn cả nhiều thị trấn và thành phố mới McDonald. Ông bán 70% cổ phần nổi: “Có lẽ [một đối thủ cạnh tranh] “CỔ PHIẾU CỦA cho đối thủ Jollibee Foods với giá có thể làm điều đó ở một hoặc hai DOUBLEDRAGON BẮT 3 tỉ peso (57 triệu đô la Mỹ) và trở thành phố. Nhưng bạn có thể làm thành người trẻ nhất trong danh điều đó 100 lần không?” ĐẦU HỒI PHỤC TRONG sách 50 người giàu nhất Philippines Sia cũng đang tăng tốc trong NĂM NAY VÌ CÁC TÒA của Forbes châu Á với khối tài sản lĩnh vực khách sạn mà ông khởi 85 triệu đô la Mỹ ở tuổi 34 (Sia bán nghiệp. DoubleDragon quản lý các NHÀ ĐÃ HOÀN THIỆN 30% cổ phần còn lại của Mang hiệu bình dân là Hotel 101 CHO ĐẾN LÚC NÀY ĐANG thương Inasal năm 2016.) Ông xếp thứ 24 và Jinjiang Inns tại Philippines, BẮT ĐẦU TẠO RA THU trong danh sách năm ngoái với tài hướng tới lượng khách đi công tác và sản ròng trị giá 475 triệu đô la Mỹ. khách du lịch, đặc biệt là từ Trung NHẬP ĐỊNH KỲ TỐT.” Năm 2013, ông hợp tác với Quốc. Tính đến cuối năm 2018, Sia người sáng lập Jollibee – Tony có hai Jinjiang Inns và một Hotel Tan Caktiong (xếp thứ 6 trong danh sách) – để thành lập 101, đóng góp tổng cộng 534 triệu peso vào doanh thu của DoubleDragon và đưa công ty lên sàn chứng khoán một DoubleDragon. Hai cái nữa đang trong quá trình xây dựng năm sau đó. Sia và Tan sở hữu mỗi người 35% cổ phần; Tan và DoubleDragon có kế hoạch xây thêm bốn cái nữa trong vẫn có chân trong hội đồng quản trị với tư cách là đồng năm nay và năm tới. Sia cũng đang tìm kiếm các đối tác chủ tịch. Số cổ phần mỗi người sở hữu hiện có giá khoảng nước ngoài để đưa Hotel 101 vượt khỏi biên giới. 21 tỉ peso (tương đương 402 triệu đô la Mỹ). Dù khoản đầu Theo Sia, việc xây dựng các trung tâm thương mại cộng tư vào vịnh Manila mang lại lợi nhuận bất ngờ, nhưng hầu đồng tại các thị trấn nhỏ khiến ông nhận ra vẫn còn chỗ hết các dự án của DoubleDragon đều không nằm ở Manila, cho một chuỗi cửa hàng tạp hóa lớn khác trong nước. Vì mà ở các thị trấn nhỏ và thành phố trên khắp cả nước. Ở vậy, hồi tháng tư, ông khai trương cửa hàng đầu tiên của những khu vực này, công ty đang xây dựng 60% diện tích MerryMart, chuỗi cửa hàng tạp hóa do gia đình ông trực sàn thương mại mà họ dự tính cho đến năm 2020. tiếp sở hữu, ở tầng trệt khu phức hợp Meridian Park của Sia đặt cược rằng sự tăng trưởng thu nhập hộ gia đình DoubleDragon. Mục tiêu của ông là mở 1.200 MerryMart và điều kiện giao thông được cải thiện sẽ dẫn tới thay đổi vào năm 2030. Ông nói: “Nếu chúng tôi chuẩn bị và thực hoàn toàn cách thức mua sắm của người tiêu dùng ở các hiện đúng cách, MerryMart vẫn có thể bắt kịp những nhà thành phố hạng hai và ba này. Ông dự đoán các siêu thị bán lẻ lớn tại Philippines.” và trung tâm thương mại nhỏ thuộc sở hữu gia đình sẽ Nhưng đầu tư vào vịnh Manila có thể là thành công lớn nhường chỗ cho các chuỗi bán lẻ trên toàn quốc có quy mô nhất của DoubleDragon. Họ khởi công xây dựng khu phức lớn, giúp họ tận dụng các nhà cung cấp và giảm thiểu chi hợp Meridian Park năm 2015, và ngay khi bốn trong sáu tòa phí. “Năm năm trước, ba chuỗi bán lẻ hàng đầu chiếm chưa tháp hoàn thành vào năm ngoái, họ trở thành công ty sở đến 10% doanh thu của các nhà sản xuất như Unilever hay hữu số lượng văn phòng mới lớn nhất, theo David Leechiu Nestle. Hiện con số đó đã đạt tới một phần ba. Trong năm từ Leechiu Property Consulting – công ty hỗ trợ tìm khách năm nữa, có thể đạt tới 70% đến 80%,” ông nói. thuê cho khu phức hợp này. Để chuẩn bị cho điều này, Sia đang xây dựng 100 trung Họ tính toán thời điểm thực sự quá tốt. Theo Leechiu tâm thương mại dưới thương hiệu CityMall tại các thành Property, diện tích sàn văn phòng những công ty điều hành phố với dân số trung bình 160 ngàn người, các trung tâm trò chơi ở nước ngoài thuê tại Metro Manila năm 2018 tăng này chỉ bằng một phần mười so với trung tâm thương mại gấp 7 lần so với năm 2016, nhanh hơn bất kỳ ngành nào tại các thành phố lớn. Sia cho biết mục tiêu là giới thiệu các khác. Đến cuối năm ngoái, họ chiếm tới gần 30% tiền thuê thương hiệu bán lẻ lớn như cửa hàng tạp hóa SM Savemore văn phòng, tăng gấp ba lần so với hai năm trước. hoặc nhà thuốc Watsons cho các cộng đồng nhỏ nhưng Phần lớn các công ty điều hành sòng bạc trực tuyến ưa ngày càng giàu có này. thích vịnh Manila vì vị trí gần Entertainment City, nơi chủ 130 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

yếu phục vụ khách Trung Quốc, những khách hàng tiềm năng khi họ quay về nhà. Giá bất động sản trong khu vực tăng 81% trong giai đoạn 2016-2018, theo Leechiu, vượt xa mức tăng 58% tại Makati, khu tài chính Manila. Sia cho thuê 100.000m² trong bốn tòa nhà văn phòng đầu tiên của mình trước khi hoàn thành, 60% diện tích thuộc về các công ty trò chơi trực tuyến Trung Quốc. Cho tới thời điểm hiện tại, ông thực sự có thể định danh giá trị của mình, Leechiu nói. “Hợp đồng mà chúng tôi ký [ở mức giá 1.250 peso/ m²] là dành cho khoảng không gian trống cuối cùng trong toàn bộ khu vực Vịnh trong 12 tháng tới. Khách thuê biết điều đó, vì vậy họ đã chộp lấy nó,” ông nói. Không phải ai cũng tin tưởng họ. Trước đợt tăng trưởng gần đây, cổ phiếu DoubleDragon đã lao dốc trong ba năm liên tiếp. Mối nghi ngại đeo bám nhà đầu tư: Sia đang xây dựng các trung tâm thương mại truyền thống trong thời đại của thương mại trực tuyến. Luis Limlingan, giám đốc điều hành công ty môi giới Regina Capital Market Development tại Manila, cho biết các cửa hàng bán lẻ hiện chỉ chiếm một nửa diện tích cho thuê trong các trung tâm thương mại ở Philippines, giảm từ con số 80% trong 20 năm qua. Điều đó khiến DoubleDragon trở thành con số 0 trong mắt một số nhà đầu tư. “Không một quỹ đầu tư bản địa thuộc tổ chức lớn nào đầu tư vào đó,” ông nói. Sia cho biết các trung tâm thương mại của ông có vị

trí tốt để hấp thu tác động của thương mại điện tử. Mua sắm và giao hàng tạp hóa trực tuyến vẫn chưa khởi sắc ở Philippines và “các trung tâm CityMall có sẵn 75% mặt hàng thực phẩm và dịch vụ, và hơn 80% hàng hóa được bày bán trong các cửa hàng bán lẻ của CityMall là những mặt hàng cơ bản.” Sia cho biết, khi thương mại điện tử lan tỏa đến các thành phố nhỏ nơi CityMall thống trị, họ sẽ lớn mạnh gấp đôi với mô hình điểm lấy hàng và trung tâm chuẩn bị đơn hàng cho các cửa hàng trực tuyến. Thu nhập từ hoạt động cho thuê bất động sản của DoubleDragon tăng gấp đôi là đủ để thuyết phục các nhà đầu tư khác. “Cổ phiếu của DoubleDragon bắt đầu hồi phục trong năm nay vì các tòa nhà đã được hoàn thiện đang bắt đầu tạo ra thu nhập định kỳ tốt,” Henry Ong, nhà tư vấn độc lập về tài chính cá nhân đang theo dõi cổ phiếu công ty, nhận định. Và khi hoạt động mở rộng của Sia chuyển biến thành dòng tiền ổn định, có thể mang về cho ông khoản ngân sách dự phòng đủ để đa dạng hóa hoạt động, Leechiu nói. “Một khi có được nền tảng thu nhập định kỳ có khả năng tăng trưởng, ông ấy có thể dễ dàng sử dụng lợi thế đó làm bàn đạp để tiến vào những khu vực khác. Rất dễ để ông ấy mở rộng ra các lĩnh vực khác.” Tan, đối tác của Sia, đồng tình: “[Ông ấy] là kiểu doanh nhân có tiềm năng vô hạn. Ông ấy có khả năng vô song trong việc tạo ra những dự án hấp dẫn mới và thực thi nhanh chóng.”

VẬN MAY LỚN VỚI BẤT ĐỘNG SẢN Nhu cầu thuê văn phòng từ các công ty điều hành sòng bạc đặt ở nước ngoài của Trung Quốc rõ ràng đã cứu giúp các nhà phát triển bất động sản Philippines, nâng đỡ giá cả khi nhu cầu từ các trung tâm chăm sóc khách hàng giảm dần. Các trung tâm chăm sóc khách hàng là khách thuê lớn nhất trong những năm gần đây, nhưng hoạt động bán hàng tại Mỹ suy giảm khiến nhu cầu thuê văn phòng của họ vào năm 2017 giảm hơn một phần tư so với năm trước. Các tổ chức chơi game trực tuyến của Trung Quốc, hoạt động bên ngoài đại lục vì cờ bạc bị cấm ở Trung Quốc, tăng gấp bốn lần diện tích văn phòng của họ ở Manila trong cùng thời gian, và nhu cầu thuê văn phòng của họ vẫn tiếp tục tăng. Tổng thống Rodrigo Duterte là người kích hoạt dòng tiền. Với Bắc Kinh, ông có thái độ hòa nhã hơn so với chính quyền trước đây – và nhắm vào các trò chơi may rủi trên Internet phục vụ cho người nước ngoài bên ngoài lãnh thổ Philippines. Từ năm 2016, các cơ quan quản lý đã cấp phép cho ít nhất 55 công ty điều

hành trò chơi đặt ở nước ngoài tại Metro Manila, hầu hết do người Trung Quốc sở hữu. Trước đây, các công ty trò chơi đặt ở nước ngoài bị cấm hoạt động ở thủ đô và chỉ được cấp phép ở một đặc khu kinh tế nằm tại phía bắc Philippines. Tuy Philippines đã hợp pháp hóa sòng bạc và các hình thức đánh bạc khác, nhưng chơi trò chơi trực tuyến thì không. Và công dân Philippines, dù ở trong hay ngoài nước, đều không được phép đăng ký thành lập công ty điều hành trò chơi đặt ở nước ngoài. Họ cũng không thể phục vụ cho người nước ngoài ở Philippines. Giấy phép cấp cho các công ty điều hành trò chơi đặt ở nước ngoài thường bao gồm các trò chơi bài, trò chơi xúc xắc thông thường như bài xì phé và roulette cũng như máy đánh bạc. Không phải ai cũng hoan nghênh sự xuất hiện của các sòng bạc trực tuyến Trung Quốc. Hồi đầu năm, Thượng viện Philippines tổ chức các phiên điều trần với cáo buộc nhiều người trong số 100.000 người có quốc tịch Trung Quốc làm việc tại các sòng bạc trực tuyến

đang cư trú bất hợp pháp và lấy đi cơ hội việc làm của người Philippines. Các quan chức sau đó đã xử phạt lao động nước ngoài làm việc không có giấy phép, trong khi các cơ quan quản lý trò chơi được yêu cầu hỗ trợ xác định và đánh thuế người lao động hợp pháp. Tại Trung Quốc, nhà chức trách tiến hành những vụ bắt giữ công khai đối với các nghi phạm bị cho là đang điều hành các trang trò chơi trực tuyến đặt ở nước ngoài. Tháng 4.2017, Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila đưa ra cảnh báo rằng người Trung Quốc làm việc cho các tổ chức trò chơi trực tuyến ở Philippines có thể bị bắt khi trở về đại lục. Tuy nhiên, Edgar Sia II không lo lắng về việc xử phạt các tổ chức trò chơi trực tuyến. Ông nói các điều khoản cho thuê của DoubleDragon với những khách thuê như vậy đã bao gồm khoản bảo hộ phù hợp; nói chung, điều khoản bảo hộ này kéo dài từ 5 đến 10 năm và yêu cầu khoản tiền bảo đảm tương đương 12 tháng tiền thuê, và phải trả trước tiền thuê văn phòng hằng tháng.

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 131

Ngày 15.8.2019, Forbes Việt Nam đã tổ chức diễn đàn kinh doanh 2019 với chủ đề “Tiến vào kỷ nguyên số.” Sự kiện quy tụ hơn 400 lãnh đạo doanh nghiệp tên tuổi, chuyên gia hàng đầu cùng thảo luận nhằm đưa gợi ý những đối sách ứng phó trong điều kiện kinh tế thế giới bất ổn, cũng như gợi mở suy nghĩ về năng lực cạnh tranh mới. Tối cùng ngày cũng diễn ra Lễ Vinh danh trang trọng các doanh nghiệp trong Danh sách 50 công ty niêm yết tốt nhất Việt Nam do Forbes Việt Nam bình chọn.

Ông Nguyễn Bảo Hoàng, Chủ tịch công ty TNHH truyền thông Tương Tác, Forbes Việt Nam, phát biểu khai mạc.

TIẾN VÀO KỶ NGUYÊN SỐ - NAVIGATING THE DIGITAL AGE

PHIÊN THẢO LUẬN 1 – VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH THƯƠNG MẠI MỚI

Từ trái sang: Điều phối viên: Tiến sĩ Mai Hữu Tín, Chủ tịch & CEO Công ty Cổ phần Đầu tư U&I; Tiến sĩ Chua Hak Bin, Chuyên gia kinh tế cao cấp tập đoàn Maybank Kim Eng; Tiến sĩ Trần Đình Thiên, Ủy viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính – Tiền tệ Quốc gia; Ông Nguyễn Đức Thuấn, Nhà sáng lập, Chủ tịch và Tổng giám đốc Tập đoàn TBS; Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Phó tổng giám đốc Đầu tư, Trưởng phòng Nghiên cứu Dragon Capital.

PHIÊN THẢO LUẬN 2 – CƯỠI TRÊN NGỌN SÓNG SỐ

Điều phối: Ông Vũ Minh Anh, Sáng lập và Giám Đốc Điều Hành Terraverde Travel

Bà Joan Ziegler, CEO, Sequent Incorporation

Ông Bruce Delteil – Đối tác điều hành, McKinsey & Company

Tiến sĩ Nguyễn An Nguyên, Sáng lập và CEO Trusting Social

PHIÊN THẢO LUẬN 3 – THU HÚT TÀI NĂNG ĐỂ TĂNG TRƯỞNG BỀN VỮNG

Từ trái sang: Bà Nguyễn Việt Thanh, Giám đốc Điều Hành & Truyền cảm hứng Hạnh phúc, Công ty Anphabe; Ông Trần Ngọc Thái Sơn - CEO Tiki; Bà Lê Diệp Kiều Trang – CEO GoViet; Ông Dương Trí Thành – CEO Vietnam Airlines.

Ông Lê Trí Thông, CEO PNJ

15.08.2019 - GEM CENTER

LỄ VINH DANH 50 CÔNG TY NIÊM YẾT TỐT NHẤT VIỆT NAM 2019 DO FORBES VIỆT NAM BÌNH CHỌN

Ông Phạm Phú Ngọc Trai, Chủ tịch, Cty Tư vấn Kinh doanh Hội nhập Toàn cầu (GIBC); Cố vấn cấp cao Ban Biên tập Forbes Việt Nam phát biểu khai mạc lễ vinh danh.

Đại diện 50 công ty niêm yết tốt nhất Việt Nam 2019 do Forbes Việt Nam bình chọn nhận kỷ niệm chương.

Tiết mục hòa tấu của ban nhạc Stay The Same

TIẾN VÀO KỶ NGUYÊN SỐ - NAVIGATING THE DIGITAL AGE

Bà Đường Thu Hương, CEO công ty TNHH Truyền thông Tương Tác, Forbes Việt Nam chụp hình cùng với khách mời.

Từ trái sang: Ông Nguyễn Ngọc Thái Bình, CFO, CTCP Cơ điện lạnh (REE); Ông Võ Anh Linh, Thành viên HĐQT chuyên trách, Tổng CTCP Thiết bị điện Việt Nam.

Ông Bennett Neo, General Director, Tổng công ty cổ phần Bia - rượu - nước giải khát Sài Gòn chụp hình tại sự kiện.

Từ trái sang: Bà Nguyễn Việt Thanh, Giám đốc Điều Hành & Truyền cảm hứng Hạnh phúc, Công ty Anphabe; Bà Đường Thu Hương, CEO công ty TNHH Truyền thông Tương Tác, Forbes Việt Nam.

Từ trái sang: Bà Lê Diệp Kiều Trang – CEO GoViet; Bà Nguyễn Việt Thanh, Giám đốc Điều Hành & Truyền cảm hứng Hạnh phúc, Công ty Anphabe; Bà Cao Thị Ngọc Dung Chủ tịch HĐQT, PNJ; Ông Lê Trí Thông, CEO, PNJ.

Từ trái sang: Tiến sĩ Chua Hak Bin, Chuyên gia kinh tế cao cấp tập đoàn Maybank Kim Eng; Tiến sĩ Mai Hữu Tín, Chủ tịch & CEO Công ty Cổ phần Đầu tư U&I.

Từ trái sang: Ông Johan Nyvene, Tổng Giám đốc, HSC; Bà Nguyễn Thị Mai Thanh, Chủ tịch kiêm Tổng giám, CTCP Cơ điện lạnh (REE).

Ông Dương Trí Thành – CEO Vietnam Airlines giao lưu cùng khách tham dự.

Ông Trần Ngọc Thái Sơn - CEO Tiki giao lưu cùng khách mời

15.08.2019 - GEM CENTER

TẶNG HOA CHO CÁC NHÀ TÀI TRỢ

DIỄN ĐÀN KINH DOANH 2019 CÓ SỰ THAM DỰ CỦA CÁC ĐẠI BIỂU ĐẾN TỪ CÁC DOANH NGHIỆP HÀNG ĐẦU VIỆT NAM VÀ KHU VỰC

TIẾN VÀO KỶ NGUYÊN SỐ - NAVIGATING THE DIGITAL AGE

15.08.2019 - GEM CENTER

FORBES VIỆT NAM CHÂN THÀNH CẢM ƠN CÁC NHÀ TÀI TRỢ VÀ ĐỐI TÁC

DIGITAL REWARD & LOYALTY SOLUTION

LỐI SỐNG ĐIỂM ĐẾN

Biểu tượng xa xỉ mới ở Bangkok Tòa nhà chọc trời King Power Mahanakhon là điểm đến xa xỉ mới với du khách ở Bangkok. KHỔNG LOAN

à một trong những thành phố năng động nhất Đông Nam Á, đón mỗi năm hơn 20 triệu du khách, Bangkok có hơn 100 tòa nhà trên 40 tầng (để so sánh, TP.HCM gần 20 tòa tòa). King Power Mahanakhon, công trình bất động sản phức hợp là điểm đến biểu tượng xa xỉ mới nhất ngay tại trung tâm

kinh doanh và thương mại Sathorn của thủ đô Thái Lan. Công trình này ban đầu được Pace Development Corporation Public Company Limited xây dựng vào năm 2011, và King Power Mahanakhon mua lại với giá 14 tỉ baht (hơn 454 triệu đô la Mỹ) vào tháng 4.2018. Trong vòng 10 năm qua, nhà thiết kế người Đức Ole Scheeren đã thay đổi cách nhìn về đường chân trời ở châu Á với các thiết kế đặc trưng hình học của mình, từ tháp truyền hình CCTV (Bắc Kinh), tới The Interlace (Singapore). Tháp trung tâm của Mahanakhon như một tòa nhà chưa hoàn tất, hay một trò chơi rút gỗ Jenga dang dở. Dáng vẻ khuyết thiếu này là cố ý, để tạo nên nét độc đáo của kiến trúc và thể hiện quá trình liên tục chuyển mình của Bangkok. “Mahanakhon là tầm nhìn của một tòa tháp đang trong quá trình phát triển, hình thành,” Scheeren cho biết. Ý

King Power Mahanakhon

140 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Ả N H : CO U R T E SY O F K I N G P O W E R M A H A N A K H O

Sky Bar

tưởng về tòa nhà chọc trời xuất phát từ nước Mỹ, nhưng châu Á những năm gần đây mới là nơi chứng kiến ý tưởng này bùng phát. Kỷ lục tòa nhà cao nhất châu Á hiện thuộc về Burj Khalifa (Dubai), cao 828m, 163 tầng. Tòa tháp chính của King Power Mahanakhon có 209 căn hộ siêu sang The Ritz-Carlton Residences Bangkok, chủ nhân được sở hữu vĩnh viễn, do thương hiệu khách sạn Ritz-Carlton quản lý. Các căn hộ đã được bán hết, và 20% trong số đó đang được rao bán lại. Giá của mỗi căn từ 42 triệu baht (khoảng 31,5 tỉ đồng) đến 253 triệu baht (khoảng 190 tỉ đồng). Trên tầng 59, chủ sở hữu có thể tùy chọn kết hợp ba căn để tạo ra hơn 1.100m² không gian sống, với giá 628 triệu baht (khoảng 472 tỉ đồng). Với những ai muốn cảm nhận Bangkok ồn ào nhưng cũng rất duyên dáng quanh dòng Chao Phraya, bữa tối tại nhà hàng và quán bar Mahanakhon Bangkok SkyBar sẽ mang đến cảm hứng về cuộc hành trình của một người du lịch mạo hiểm tinh tế được kể lại thông qua tượng điêu khắc của đầu con bò, những cuốn sách cổ của Pháp, gốm sứ đất sét của Nhật và những bình hoa được sơn bằng tay dẫn lối đến khu vực quán bar có họa tiết bi trắng. Phần sân thượng ngoài trời của nhà hàng giống như một khu rừng giữa đô thị. Do đội ngũ của Tristan Auer tại Wilson Associates thiết kế, không gian này là trải nghiệm cho một “cuộc đào thoát” khỏi sự náo nhiệt của thành phố.

Sky Residences

Sky Lounge - tầng 54

5 TÒA NHÀ CAO NHẤT BANGKOK Xét về độ cao, TP.HCM có tòa Landmark81, với 81 tầng và cao 461m, cao hơn tòa nhà cao nhất Bangkok nhưng về số lượng tòa nhà cao trên 40 tầng, Bangkok lại vượt trên. 1. Magnolias Waterfront 316m, 70 tầng 2. Mahanakhon 314m, 77 tầng 3. Baiyoke Tower II 304m, 85 tầng 4. Jewelry Trade Center 221m, 59 tầng 5. Sinn Sathorn Tower 196m, 43 tầng

Với những du khách lần đầu tới Bangkok, trải nghiệm trên Skywalk trên tấm trần kính xuyên thấu sẽ đem đến ấn tượng khó quên, khi cả thành phố bên dưới như một bản đồ trò chơi. Đây là đài quan sát cao nhất của Thái Lan, cao 314m tính từ mặt đất. Theo báo cáo Top 100 điểm đến thành phố hàng đầu thế giới của Euromonitor năm 2018, Bangkok là thành phố được đến nhiều thứ hai sau Hong Kong. Bất động sản của một trong những trung tâm kinh tế của Đông Nam Á được xem là tạo ra giá trị nhiều hơn so với các khu vực khác của châu Á như Singapore hay Thượng Hải, theo báo cáo Global Living 2019 của CBRE. Năm ngoái, hơn 5 triệu du khách từ Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam đã đến đây. THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 141

PHONG CÁCH

Patek Philippe tổ chức triển lãm nghệ thuật đồng hồ tại Singapore TỪ NGÀY 28.9 ĐẾN 13.10.2019, các nhà sưu tập và giới mộ điệu chế tác đồng hồ có thể hòa mình vào thế giới của Patek Philippe qua Triển lãm Nghệ thuật Đồng hồ lớn nhất được tổ chức tại Singapore nhân dịp kỷ niệm 200 thành lập quốc gia này. Triển lãm rộng 1800 mét vuông được chia thành mười phòng theo chủ đề khác nhau với không gian riêng biệt và mở cửa tự do cho du khách. Ngay tại buổi triển lãm, các nghệ nhân mang đến cho du khách cái nhìn sâu sắc về thuật chế tác đồng đồ và sự tinh tế được làm chủ bởi các nghệ nhân chuyên gia với chuyên môn đã được hoàn thiện qua nhiều thế hệ qua hàng thế kỷ. Đây cũng là lần đầu tiên rất nhiều mẫu đồng hồ ở bảo tàng nổi tiếng Geneva sẽ được trưng bày tại Singapore. “Antique Collection” mang cho người xem một bức tranh toàn cảnh về lịch sử chế tác với một số mẫu đồng hồ cầm tay đầu tiên từ giữa thế kỷ 16, đồng hồ bỏ túi tráng men, những cỗ máy âm nhạc mô phỏng và đồng hồ cơ khí được chế tác bởi những người thợ đồng hồ tài năng nhất châu Âu. “Patek Philippe Collection” là các sản phẩm đặc sắc nhất từ năm 1839 cho đến nay. Đáng chú ý trong số đó là những chiếc đồng hồ Hoàng Gia, chiếc đồng hồ đeo tay đầu tiên của Thụy Sĩ (1868) và một số mẫu nổi tiếng nhất thuộc dòng “supercomplications” của Patek Philippe.

142 | FORBES VIỆT NAM THÁNG 9.2019

Forest City – Thành phố kiểu mẫu tương lai THỊ TRƯỜNG BẤT ĐỘNG SẢN Malaysia với cơ hội đầu tư tiềm năng, thu hút sự quan tâm của giới đầu tư quốc tế, trong đó dự án Forest City đã và đang gây nhiều chú ý tại Việt Nam. Forest City thuộc bang Johor của Malaysia, chỉ cách Singapore 2km, là nút thắt kết nối với hầu hết các quốc gia APEC lớn và cửa ngõ hàng hải chiến lược vào eo biển Malacca. Quy mô dự án trải dài trên diện tích xấp xỉ 30km² bao gồm thành phố và khu sân golf, tổng vốn đầu tư lên tới 100 tỉ USD.Cùng một mức giá để sở hữu căn hộ cao cấp tại trung tâm các thành phố lớn ở Việt Nam, chỉ từ hơn 3 tỷ đồng, chỉ bằng ¼ đến 1/7 giá bất động sản của Singapore đã có thể sở hữu căn hộ cao cấp tại Forest City. Đặc biệt, chủ đầu tư Forest City cung cấp quyền sở hữu vĩnh viễn, có thể chuyển giao cho thế hệ tiếp mà không có thuế thừa kế. LIÊN HỆ: • Trung Tâm Triển Lãm Quốc Tế Forest City Gallery Việt Nam Tầng 13, Saigon Centre Office Building Tower 1 65 Lê Lợi, phường Bến Nghé, quận 1, TP.HCM. • Website: www.forestcity.vn • Facebook: https://www.facebook.com/forestcity.com.vn

Trà chiều Trung thu với Ladureé tại THÁI CÔNG restaurant GIỮA CHIỀU THU, còn gì thi vị hơn một buổi trà chiều tại Nhà hàng THÁI CÔNG với hương vị Ladureé thanh nhã hay một ly champagne Moët & Chandon Brut nồng nàn bên những chiếc bánh ngon. NTK nội thất Quách Thái Công, từng sống tại châu Âu hơn 35 năm, đã mang phong cách trà chiều đúng kiểu quý tộc Anh về Sài Gòn tại nhà hàng THÁI CÔNG. Được phục vụ từ 14-17h mỗi ngày, set Afternoon Tea gồm trà Ladureé nổi tiếng của Pháp hoặc capucchino, latte hay cà phê sữa đá, dùng kèm ba tầng bánh sandwich ngọt, sandwich mặn và các loại bánh tiramisu, tart hoặc éclair. Dịp Tết Trung thu có thêm hương vị bánh từ các loại hạt bổ dưỡng và thanh mát. Có câu “Trà ngon đến mấy cũng trở nên vô vị nếu không có chiếc tách phù hợp”, THÁI CÔNG phục vụ bằng bộ gốm sứ mạ vàng của FÜRSTENBERG có lịch sử hơn 280 năm từ Đức. Cùng với không gian nội thất sang trọng và những giai điệu đẹp, tất cả làm nên buổi trà chiều đáng nhớ cho những tín đồ phong cách. • Afternoon Tea Set VND 690.000 ++ /2 người • Mở cửa mỗi ngày 8:00 – 19:00; Thứ bảy 8:00 – 23:00 • 215A1 Nguyễn Văn Hưởng, Thảo Điền, quận 2, TP.HCM • Đặt bàn: 0988 788 215

Paul & Shark giới thiệu BST Thu Đông 2019 PAUL & SHARK là thương hiệu chuyên về thiết kế những trang phục mang phong cách khỏe khoắn nhưng vẫn giữ được nét lịch thiệp. Các sản phẩm chính của Paul & Shark thường là những trang phục công sở và trang phục năng động phù hợp với bộ môn golf. Các thiết kế hoàn toàn được sản xuất và gia công tại Ý, đảm bảo cho khách hàng được chất lượng sản phẩm tốt nhất. Logo cá mập của Paul & Shark tượng trưng cho sự phóng khoáng, khẳng định vị trí độc tôn đầy uy quyền trên biển cả. Với BST Thu Đông 2019 lần này, Thương hiệu Paul & Shark chú trọng tới hai yếu tố: công năng và di sản. “TYPHOON 20.000” – chiếc áo khoác nổi bật nhất với loại vải được thiết kế để đảm bảo hiệu suất chống nước và chống gió tối đa nhưng vẫn duy trì sự thoáng khí và thoải mái. “Fisherman” những chiếc áo len thủ công mang tính biểu tượng cổ điển bằng len nguyên chất hay “Peacoat” – chiếc áo khoác lấy cảm hứng từ bộ quân phục của hải quân Anh cũng xuất hiện nổi bật trong BST Thu Đông 2019. ĐỊA CHỈ: TP.HCM: • Khu mua sắm khách sạn REX, 4–6 Lê Lợi, Q.1 • Takashimaya Saigon Centre (Tầng L2) 65 Lê Lợi, Q.1 HÀ NỘI: Tầng 2, TTTM Tràng Tiền, 24 Hai Bà Trưng, quận Hoàn Kiếm.

Chạm ngõ mùa thu với gói ưu đãi Day Away tại Emeralda Resort Ninh Bình MÙA THU ĐÃ ĐẾN, thời điểm mà những tán cây đã đến mùa thay lá thì con người cũng nên dành thời gian nghỉ ngơi, sạc lại năng lượng và tinh thần để tiếp tục hoạt động hiệu quả hơn vào những tháng cuối năm. Emeralda Ninh Binh Resort & Spa gửi đến quý khách gói nghỉ dưỡng mùa thu “Day Away” với những ưu đãi hấp dẫn như một món quà quan tâm, thấu hiểu gửi tặng đến những vị khách thân yêu khi đón mùa thu tại Emeralda Ninh Binh Resort & Spa.

Cùng người bạn đồng hành của mình đón mùa thu tại Emeralda Ninh Binh Resort & Spa chỉ với 1.100.000 VNĐ/ khách, trải nghiệm cuộc sống và thưởng thức ẩm thực vùng đất văn hóa Ninh Bình sẽ đem đến cho bạn những phút giây nghỉ dưỡng và thư giãn tuyệt vời. GÓI NGHỈ DƯỠNG TRONG NGÀY DAY AWAY: • Sử dụng phòng Superior từ 9:00 – 18:00 ngày trong tuần (Chủ nhật – Thứ 5)

• 01 set menu trưa tại nhà hàng Sen • Tự do tham quan khu nghỉ bằng xe đạp • Giảm 50% dịch vụ phòng Karaoke • Miễn phí sân chơi team building dành cho khách đoàn từ 30 người . • Giảm 15% cho dịch vụ ăn uống & 20% cho dịch vụ Spa. • Áp dụng cho nhóm từ 4 khách trở lên. Emeralda Resort Ninh Bình: Khu bảo tồn Vân Long, thôn Tập Ninh, Xã Gia Vân, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình • Hotline: 0968 699 690

THÁNG 9.2019 FORBES VIỆT NAM | 143

FORBES VIETNAM | MARKET PLACE

NÂNG TẦM SỰ KIỆN CỦA BẠN TẠI KHU NGHỈ DƯỠNG SHERATON GRAND ĐÀ NẴNG

BỘ SƯU TẬP BÁNH TRUNG THU HUYỀN THOẠI CỦA WYNDHAM LEGEND HALONG

Khu nghỉ dưỡng Sheraton Grand Đà Nẵng đang được biết đến rộng rãi như một điểm đến lý tưởng cho các hội nghị, sự kiện quan trọng và đám cưới. Khu nghỉ dưỡng hân hạnh giới thiệu chương trình “Nâng Tầm Sự Kiện Của Bạn”, phù hợp với mọi dịp sự kiện, từ các buổi dạ tiệc lộng lẫy đến các hội nghị doanh nghiệp quy mô lớn. Lên kế hoạch cho sự kiện, cuộc họp, hội nghị sắp tới dành cho nhóm đặt tối thiểu 30 phòng và nhận các ưu đãi kèm theo hấp dẫn: • Nâng cấp miễn phí một phòng lên Suite cho mỗi 25 phòng được thanh toán. • Miễn phí một phòng cho mỗi 25 phòng được thanh toán. • Miễn phí đồ uống chào mừng trong một giờ và các món ăn nhẹ theo lựa chọn của đầu bếp. • Giảm 15% cho gói Sheraton Signature Meeting với các lựa chọn giờ giải lao theo nhiều chủ đề. • Giảm 15% cho thực đơn ẩm thực a la carte tại tất cả các nhà hàng và thực đơn tiệc. • Một phiếu giảm giá 600.000 VNĐ mỗi khách cho các liệu trình trị liệu tại Shine Spa. • Nhân đôi điểm thưởng Marriott Bonvoy™ Events, tối đa lên đến 60.000 điểm. Ưu đãi hấp dẫn này chỉ áp dụng khi đặt lịch từ bây giờ đến ngày 31/10/2019 cho các sự kiện được tổ chức tại Khu nghỉ dưỡng Sheraton Grand Đà Nẵng từ ngày 1/8/2019 đến ngày 22/12/2019. Để lên kế hoạch cho sự kiện, cuộc họp hoặc hội nghị lý tưởng tại Khu nghỉ dưỡng Sheraton Grand Đà Nẵng, vui lòng truy cập sheraton.danang@sheraton.com

Trải qua hàng trăm năm lịch sử, bánh Trung Thu vẫn là món quà đầy ý nghĩa dành tặng những người thân. Bánh Trung Thu ngày nay vẫn giữ được lớp vỏ truyền thống thơm lừng và được biến tấu với nhiều nguyên liệu hiện đại, tạo nên dư vị hấp dẫn vô cùng.

NHÀ HÀNG THE SQUARE- NOVOTEL SAIGON CENTRE

SIX SENSES HOTELS RESORTS SPA VINH DỰ NHẬN GIẢI THƯỞNG “THƯƠNG HIỆU KHÁCH SẠN ĐƯỢC YÊU THÍCH NHẤT THẾ GIỚI”

Tọa lạc tại trung tâm của thành phố, Novotel Saigon Centre là sự lựa chọn lý tưởng cho cả những chuyến đi công tác và nghỉ dưỡng. Với những quý khách yêu thích ẩm thực, nhà hàng The Square ở tầng 2 của khách sạn mang đến trải nghiệm ẩm thực đặc biệt. Không gian thiết kế hiện đại phối hợp bởi gam màu vàng mật của sàn gỗ cùng các tông màu đất như màu nâu vàng nhạt, màu be tạo cảm giác ấm cúng cho thực khách. Tiệc buffet hải sản tối là một trong những điếm nhấn khiến thực khách đến với nhà hàng The Square. Quầy buffet lớn, đa dạng các món Á-Âu, từ các món khai vị, món nóng đến món tráng miệng. Thú vị hơn, bạn có thể quan sát các đầu bếp chế biến các món hải sản bạn yêu cầu tại gian bếp mở. Quầy tráng miệng hấp dẫn luôn mời gọi bạn với những chiếc macaron đầy màu sắc, món bánh flan vàng óng hay hương vị ngọt ngào của món chè Việt… Buffet hải sản được phục vụ mỗi buổi tối với giá ưu đãi 1,040,000 VNĐ++ / khách (giá gốc: 1,300,000 VNĐ ++ / khách) bao gồm uống thỏa thích bia, nước ngọt và rượu vang. Novotel Saigon Centre | 167 Hai Bà Trưng, P6, Q3, TPHCM Điện thoại: (028) 38224866

REX AFTERNOON TEA - TRÀ CHIỀU REX Trà chiều kiểu Anh đã xuất hiện khá lâu trên thị trường Việt Nam và được nhiều thực khách ưa chuộng nhờ vào nét tao nhã, thanh cảnh cũng như tính chất nhẹ nhàng đến từ những cuộc gặp gỡ ngắn buổi chiều. Khách sạn Rex ra mắt sản phẩm mới “TRÀ CHIỀU REX” – Rex Afternoon Tea. Để lựa chọn tiệc trà chiều cao cấp và đậm tinh thần Ăng-lê, bạn có thể thưởng thức Trà chiều Rex tại các không gian khác nhau phù hợp với sở thích của bạn. Có thể tại Vertical Garden xanh mát hay Cà phê Thiên Đường sang trọng, ở Nhà hàng Hoa Mai ấm cúng hay Vườn Thượng Uyển thoáng đãng của Rooftop Garden Bar. Một phần trà chiều tại Rex gồm 1 đơn vị trà hoặc cà phê dùng kèm các loại bánh khác nhau được trang trí dễ thương với giá chỉ 349.000 VND ( chưa bao gồm thuế, phí ) Thời gian phục vụ: 14h00 – 18h00 hằng ngày từ ngày 01.08.2019. Rất hân hạnh được đón tiếp mọi người đến thưởng thức! KHÁCH SẠN REX SÀI GÒN 141 Nguyễn Huệ, Quận 1, Tp.HCM Điện thoại: 028 3829 2185 – 028 3829 315 ext: 7765 ( Nhà hàng Cung Đình ) hoặc 7265 ( Nhà hàng lầu 5) Email: rexhotel@rex.com.vn | Website: www.rexhotelsaigon.com

Lấy cảm hứng từ họa tiết màu nước khác biệt và màu đỏ truyền thống, bộ sưu tập bánh Trung Thu của khách sạn Wyndham Legend Halong mang đến câu chuyện gìn giữ một huyền thoại truyền thống qua bàn tay và khối óc của những con người hiện đại. Bộ sưu tập gồm hai loại hộp có tên gọi Huyền Thoại Bạc và Huyền Thoại Vàng. Nếu như Huyền Thoại Bạc là bộ đôi hoàn hảo khi kết hợp trà xanh và hạt sen hay sôcôla và hạt óc chó, thì Huyền Thoại Vàng chứa đựng những hương vị thượng hạng như bào ngư và hạt thập cẩm, nhụy hoa nghệ tây và hạnh nhân, trà xanh và hạt sen phủ vàng 18K. Vỏ bánh được làm hoàn toàn bằng tay tại khách sạn, không chứa chất bảo quản hay các hóa chất tạo màu. Bánh có bán tại khách sạn Wyndham Legend Halong từ ngày 01/08/2019 đến 13/09/2019. Wyndham Legend Halong 12 Hạ Long, Bãi Cháy, Thành phố Hạ Long, Tỉnh Quảng Ninh Tel: (203)-3636-555. Website: www.wyndhamhalong.com

Tháng 7 vừa qua, tập đoàn Six Senses đã được Travel + Leisure - một tạp chí danh giá và có sức ảnh hưởng mạnh mẽ tại Mỹ, bình chọn là thương hiệu khách sạn số một trên toàn thế giới. Đây cũng là năm thứ 3 liên tiếp Tập đoàn Six Senses vinh dự nhận được giải thưởng uy tín này. Theo Tổng Quản Lý Điều Hành Neil Jacobs, sự thành công của một doanh nghiệp nằm ở những giá trị và ý nghĩa mà thương hiệu đó mang tới khách hàng. Điều ảnh hưởng trực tiếp đến “tình cảm” khách hàng dành cho thương hiệu Six Senses không đến từ bất kì chương trình khuyến mãi hay chính sách quà tặng nào, mà đến từ chính các thành viên trong tập đoàn. Chia sẻ niềm vui cùng tập đoàn, Six Senses Côn Đảo và Six Senses Ninh Vân Bay cũng thể hiện sự tri ân đặc biệt dành cho các thành viên trong khu nghỉ của mình, những người đã và đang đóng góp vào sự phát triển của thương hiệu Six Senses tại Việt Nam. Những giá trị cốt lõi cùng những hành động góp phần vào sự phát triển bền vững của môi trường và địa phương của Six Senses Việt Nam đã tạo nên những sự ảnh hưởng nhất định tới cộng đồng, góp phần thay đổi nhận thức của một bộ phận không nhỏ người dân Việt Nam.

VIỆT NAM CHÀO ĐÓN KHÁCH SẠN HOLIDAY INN® ĐẦU TIÊN IHG® (Tập đoàn Khách sạn InterContinental Hotels Group), một trong những tập đoàn quản lý khách sạn hàng đầu thế giới, sẽ mang “Niềm Vui Du Lịch” đến Việt Nam. Khách sạn Holiday Inn & Suites Saigon Airport sẽ khai trương vào ngày 01 tháng 09 năm 2019, quý khách có thể đặt phòng từ hôm nay để mang đến những trải nghiệm độc đáo và khó quên cho bạn bè, gia đình và đối tác. Với vị trí thuận lợi gần sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất cũng như trung tâm văn hoá và thương mại của Thành phố Hồ Chí Minh, khách sạn được thiết kế độc đáo giúp những chuyến công tác hoặc nghỉ dưỡng của Quý khách trở nên thật thoải mái, tiện nghi. Cùng vị trí tối ưu, cơ sở vật chất tiện nghi, rộng rãi và nền ẩm thực phong phú, Holiday Inn & Suites Saigon Airport sẽ trở thành một địa điểm hiện đại và độc đáo cho các thương gia và du khách tại một trong những thành phố sôi động và năng động bậc nhất Đông Nam Á. Truy cập www.ihg.com để tìm hiểu thông tin, đặt phòng khách sạn và truy cập www. ihgrewardsclub.com để biết thêm thông tin về IHG Rewards Club. Những tin tức mới nhất của chúng tôi sẽ được cập nhật tại www.ihgplc.com/media.

FORBES VIETNAM | MARKET PLACE

SABECO KHỞI ĐỘNG CHUỖI SỰ KIỆN HOÀNH TRÁNG MANG TÊN “ĐÊM SÀI GÒN”

THẺ VIETCOMBANK CASHPLUS PLATINUM AMERICAN EXPRESS THẺ TÍN DỤNG HOÀN TIỀN TỐT NHẤT THỊ TRƯỜNG

Nằm trong chuỗi hoạt động quảng bá cho chiến dịch tái ra mắt thương hiệu Bia Saigon, tháng 8 năm 2019, SABECO đã khởi động chuỗi sự kiện hoành tráng mang tên “Đêm Sài Gòn”, như một món quà ý nghĩa mà thương hiệu Bia Saigon dành tặng người dân của thành phố náo nhiệt bậc nhất cả nước.

Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển, xu hướng số hóa các sản phẩm dịch vụ, thương mại điện tử đang diễn ra rộng khắp, việc chi tiêu thanh toán bằng thẻ tín dụng ngày càng phổ biến trong xu hướng tiêu dùng của người dân hiện nay. Nếu bạn xem thẻ tín dụng là phương thức thanh toán chính thì thẻ tín dụng hoàn tiền là giải pháp tối ưu, một cách tuyệt vời để tiết kiệm chi tiêu hằng ngày của bạn. Nắm bắt được nhu cầu này, Vietcombank ra mắt sản phẩm thẻ tín dụng hoàn tiền ưu việt Vietcombank Cashplus Platinum American Express (Amex Cashplus Platinum). Đây là sản phẩm thẻ hoàn hảo với nhiều đặc quyền vượt trội như ưu đãi hoàn tiền không giới hạn áp dụng tỉ lệ hoàn tiền cạnh tranh nhất thị trường, ưu đãi dịch vụ golf hấp dẫn, công nghệ thanh toán thẻ không tiếp xúc (contactless) và đặc biệt, chủ thẻ được tham gia các chương trình khuyến mãi được tổ chức thường xuyên định kỳ của Vietcombank.

Chuỗi hoạt động đường phố này sẽ có mặt tại 2.500 cửa hàng tiêu thụ Bia Saigon trên 08 thành phố lớn trên khắp cả nước, bao gồm TP.HCM, Hà Nội, Phú Quốc, Cần Thơ, Đà Lạt, Nha Trang, Đà Nẵng và Hạ Long. Đêm Sài Gòn hứa hẹn mang đến một không gian trải nghiệm bia trọn vẹn cho người tiêu dùng và trở thành sân chơi quen thuộc về đêm cho giới trẻ thành thị trẻ trung và hiện đại

PV GAS KÝ HỢP ĐỒNG LIÊN QUAN ĐẾN DỰ ÁN NCS 2 ĐIỀU CHỈNH Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS) đã diễn ra Lễ ký kết Hợp đồng “Thiết kế, cung cấp hàng hóa và thi công xây dựng công trình phần đường ống bờ và các trạm (EPC phần đường ống bờ và các trạm)” thuộc Dự án “Đường ống dẫn khí Nam Côn Sơn 2 (NCS2) điều chỉnh” giữa PV GAS (mà đại diện là Ban QLDA Khí Đông Nam Bộ) với Liên danh Tổng thầu VIETSOVPETRO – LILAMA – NAGECCO. Dự án Đường ống dẫn khí Nam Côn Sơn 2 có vai trò quan trọng trong nhiệm vụ phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng ngành công nghiệp khí Việt Nam, theo “Quy hoạch tổng thể phát triển ngành công nghiệp khí Việt Nam giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2035” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tại sự kiện này, chúng ta vui mừng ghi nhận mốc quan trọng của Dự án NCS2 là việc ký kết hợp đồng của một trong ba gói thầu EPC chính, quan trọng là gói thầu EPC phần đường ống bờ và các trạm – Dự án Đường ống dẫn khí Nam Côn Sơn 2 với mục tiêu: hoàn thành đấu nối với phần đường ống biển và sẵn sàng tiếp nhận khí Sao Vàng – Đại Nguyệt dự kiến vào quý III/2020.

TRIỂN LÃM QUỐC TẾ CÔNG NGHỆ CỬA HÀNG & NHƯỢNG QUYỀN THƯƠNG HIỆU (VIETNAM INTERNATIONAL RETAILTECH & FRANCHISE - VIETRF) Tiếp nối sự thành công từ những năm trước, Công ty Coex Vietnam, Công ty Retail and Franchise Asia và Vinexad (Công ty Cổ phần Quảng cáo và Hội chợ Thương mại) tiếp tục đồng tổ chức Triển lãm Quốc tế Công nghệ cửa hàng và Nhượng quyền thương hiệu (VIETRF) vào tháng 11 này. Triển lãm sẽ diễn ra từ ngày 31 tháng 10 đến ngày 2 tháng 11 năm 2019, tại Trung tâm Hội nghị và Triển lãm Sài Gòn (SECC), với các hoạt động đa dạng như trưng bày, giới thiệu sản phẩm và dịch vụ mới, chương trình kết nối giao thương, hội thảo thương mại điện tử, và chuỗi hội thảo bán lẻ và nhượng quyền thương mại. Tham quan VIETRF 2019, Bạn sẽ tìm được những mô hình kinh doanh nhượng quyền lý tưởng trong các lĩnh vực Thực phẩm & Đồ uống, Sức khỏe & Sắc đẹp, Thời trang, Giáo dục & Đào tạo, Bán lẻ & Kinh doanh, dịch vụ và am hiểu từ A-Z về cách set-up cửa hàng bán lẻ và mô hình thương mại điện tử. Thời gian: Từ ngày 31/10 (Thứ năm) đến ngày 02/11 (Thứ bảy), 10:00 - 17:00 Địa điểm: Trung tâm Hội nghị và Triển lãm Sài Gòn (SECC), 799 Đường Nguyễn Văn Linh, Phường Tân Phú, Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh.

Với ưu đãi hoàn tiền hấp dẫn và những lợi ích, tính năng vượt trội của thẻ tín dụng Amex Cashplus Platinum, Vietcombank tin rằng đây là giải pháp hoàn hảo giúp Quý khách hàng tận hưởng cuộc sống, mua sắm và tiêu dùng phục vụ những nhu cầu, mong muốn của bản thân một cách dễ dàng.

SÁNG KIẾN GIÀY “CÀ PHÊ” GIẢI CỨU MÔI TRƯỜNG Nhắc đến ShoeX, ấn tượng đầu tiên là những đôi giày thời trang kết hợp công nghệ scan chân 4.0 và quy trình đóng giày truyền thống. Tuy nhiên, thương hiệu này đang tạo nên sự khác biệt lớn, đó là những đôi giày-cà-phê thời trang bền vững với môi trường, sẵn sàng chinh phục thế giới. Theo Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), ước tính có đến hơn 2 tỉ ly cà phê được tiêu thụ toàn cầu mỗi ngày và gần 6 triệu tấn bã cà phê đi vào lòng đất. Nếu không qua xử lý, bã cà phê phân hủy sẽ thải ra metan, loại khí thải làm trái đất nóng lên hơn 86 lần so với CO2. Thanh Lê, nhà sáng lập ShoeX cho biết, lời giải cho thực trạng này nằm trong chính công nghệ mà anh sở hữu: sợi cà phê được tạo nên từ những ly nhựa bỏ đi, kết hợp với bã cà phê sẽ cho ra sợi cà phê với tính năng kháng khuẩn, khử mùi, co dãn 4 chiều với trọng lượng siêu nhẹ. Với Thanh, mục tiêu đặt ra cho những đôi giày ShoeXcoffee này không chỉ là việc thương mại. Đó còn là một hành trình thuyết phục khách hàng thông thường để họ trở thành những người tiêu dùng thời trang bền vững.

RA MẮT NHÀ HÁT TRUYỀN HÌNH VĂN LANG: DẤU SON MỚI TRONG LÀNG NHẠC VIỆT NAM Ngày 15/08/2019, tại hội trường Trịnh Công Sơn - Đại học Văn Lang, hơn 800 khán giả đã được đắm chìm trong những bản concerto qua sự biểu diễn của hai tài năng trẻ Phạm Trần Trang Anh và Nguyễn Đăng Quang do NSƯT. Trần Vương Thạch chỉ huy. Hội trường Trịnh Công Sơn với quy mô 1.500 chỗ ngồi đạt quy chuẩn quốc tế, đáp ứng nhu cầu tổ chức những sự kiện chuyên nghiệp. Năm 2019 là năm thứ 2 Đại học Văn Lang tuyển sinh hai ngành mới Piano và Thanh nhạc, mong muốn của trường là đưa hai bộ môn nghê thuật này lên tầm học thuật chuyên sâu. Đây được kỳ vọng là cái nôi ươm mầm và phát triển tài năng trẻ của âm nhạc Việt Nam, đưa ngành đào tạo âm nhạc Việt bắt kịp với thế giới. Những ngành này ngay lập tức đã thu hút được sinh viên, mở thêm hướng đi mới cho Đại học Văn Lang. Với phương châm gắn hoạt động đào tạo với thực tiễn và mong muốn trở thành một trong những trung tâm hoạt động văn hóa nghệ thuật của thành phố, Đại học Văn Lang đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo, nhiều sự kiện văn hóa nghệ thuật có ý nghĩa. Chương trình hòa nhạc này nằm trong chuỗi hoạt động Kỷ niệm 25 năm Đại học Văn Lang và ra mắt Nhà hát Truyền hình Văn Lang.

SUY NGẪM

Về giáo dục

“GIÁO DỤC NUÔI DƯỠNG TỰ TIN. TỰ TIN NUÔI DƯỠNG HI VỌNG. HI VỌNG NUÔI DƯỠNG HÒA BÌNH.”

“ĐỪNG ĐỂ CHUYỆN ĐẾN TRƯỜNG HỌC LÀM ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC HỌC TẬP CỦA BẠN.” —MARK TWAIN (TIỂU THUYẾT GIA)

—KHỔNG TỬ (TRIẾT GIA)

“Thưa quý vị: Không có khoản đầu tư nào cho tương lai của Alabama có thể lớn hơn khoản đầu tư vào giáo dục.” —BOB RILEY (CỰU THỐNG ĐỐC BANG ALABAMA)

“Học tập không phải việc tình cờ mà cần phải được thực hiện bằng sự nhiệt tình và chuyên cần.” —ABIGAIL ADAMS (CỰU ĐỆ NHẤT PHU NHÂN HOA KỲ)

“Không có khoản đầu tư nào mang lại lợi nhuận lớn như đầu tư vào giáo dục. Một lực lượng lao động có giáo dục là nền tảng của mọi cộng đồng và tương lai của mọi nền kinh tế.”

“Giáo dục không có điểm dừng. Không phải là đọc được một cuốn sách, vượt qua một kỳ thi là bạn có thể hoàn tất quá trình giáo dục. Toàn bộ cuộc đời, từ lúc bạn sinh ra đến lúc bạn chết đi, là cả một quá trình học hỏi.” —JIDDU KRISHNAMURTI (TÁC GIẢ)

—BRAD HENRY (LUẬT SƯ)

“Chức năng của giáo dục là dạy con người suy nghĩ sâu sắc và chín chắn. Trí thông minh kết hợp với tính cách - đó là mục tiêu của giáo dục thực sự.” —MARTIN LUTHER KING (NHÀ HOẠT ĐỘNG NHÂN QUYỀN)

“GIÁO DỤC LÀ CHÌA KHÓA ĐỂ THÀNH CÔNG TRONG CUỘC SỐNG VÀ GIÁO VIÊN LÀ NGƯỜI TẠO NÊN TÁC ĐỘNG LÂU DÀI ĐẾN CUỘC ĐỜI CỦA HỌC SINH.” —SOLOMON ORTIZ (CỰU HẠ NGHỊ SĨ HOA KỲ)

146

FORBES VIỆT NAM

THÁNG 9.2019

“GIÁO DỤC KHÔNG CHỈ LÀ NẤC THANG CƠ HỘI MÀ CÒN LÀ KHOẢN ĐẦU TƯ CHO TƯƠNG LAI.” —ED MARKEY (THƯỢNG NGHỊ SĨ MỸ)

“Tôi tin rằng giáo dục là cảm thấy hào hứng về điều gì đó. Cảm thấy đam mê và nhiệt huyết giúp học tập nhanh hơn.” —STEVE IRWIN (NHÀ BẢO TỒN)

NGUỒN: BRAINYQUOTE; BY LEON TROTSKY; SISTERS IN CRIME, BY FREDA ADLER; WHAT’S WRONG WITH THE WORLD, BY G.K. CHESTERTON; ALL THE LITTLE LIVE THINGS, BY WALLACE STEGNER; THE WAY TO WEALTH, BY BENJAMIN FRANKLIN; JANE EYRE, BY CHARLOTTE BRONTË; 20,000 LEAGUES UNDER THE SEA, BY JULES VERNE. PHOTO BY: SHANNON FINNEY/GETTY IMAGES; J CARRIER/BLOOMBERG; TIME LIFE PICTURES/MANSELL/THE LIFE PICTURE COLLECTION; STOCK MONTAGE/GETTY IMAGES; RISCHGITZ/GETTY IMAGES; TAYLOR HILL/GETTY IMAGES; DAVID GAHR/GETTY