Tạp chí Forbes Việt Nam - Bán lẻ trong dịch bệnh by forbesvietnam

TỈ PHÚ THẾ GIỚI • DANH SÁCH KÊNH BÁN LẺ HIỆN ĐẠI VIỆT NAM T H Á N G 5 . 2020 F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ẤN PHẨM BÁO VĂN HÓA

BÁN LẺ TRONG DỊCH BỆNH BÁN LẺ VIỆT NAM DỊCH CHUYỂN THEO XU HƯỚNG HIỆN ĐẠI VÀ NHỮNG ỨNG PHÓ VỚI ĐẠI DỊCH.

KÍNH BIẾU

GIÁ: 45.OOO ĐỒNG #SỐ 84

936082

010014

NGUYỄN ĐỨC TÀI Sau điện máy, điện thoại, chủ tịch HĐQT Thế Giới Di Động muốn lặp lại thành công với Bách Hóa Xanh.

TH I GIAN D KI N: THĂ NG 8.2020

DI N GI TIĂ&#x160;U BI U Ä?Ă&#x192; THAM D DI N Ä?Ă&#x20AC;N KINH DOANH FORBES VI T NAM

V Ä? c Ä?am

Rich Karlgaard

Vincent Tan

Tony Fernandes

Binod Chaudhary

PhĂł Th t ng ChĂnh ph

Ph trĂĄch xu t b n c a Forbes ToĂ n c u

T phĂş ng i Malaysia, Ch t ch t p Ä&#x2018;oĂ n Berjaya

CEO Air Asia

T phĂş Nepal Ch t ch, CC Corp Globlal

Cao Th Ng c Dung

Don Lam

VĂľ Quang Hu

LĂŞ VÄ&#x192;n Quang

LĂŞ H ng Minh

Ch t ch, PNJ

NhĂ sĂĄng l p, GiĂĄm Ä&#x2018; c Ä&#x2018;i u hĂ nh VinaCapital

PhĂł t ng giĂĄm Ä&#x2018; c Vingroup

Ch t ch t p Ä&#x2018;oĂ n Th y s n Minh PhĂş

Ch t ch, VNG

Nguy n Th Mai Thanh Ä? ng VÄ&#x192;n ThĂ nh Ch t ch kiĂŞm T ng GiĂĄm Ä? c REE Corp

Ch t ch, TTC Group

www.event.forbesvietnam.com

Johnathan H nh Nguy n

Nguy n Ä? c Thu n Ph m PhĂş Ng c Trai Ch t ch, TBS Group

Ch t ch t p Ä&#x2018;oĂ n LiĂŞn ThĂĄi BĂŹnh D ng (IPP)

www.facebook.com/forbesvn/

C v n c p cao ban biĂŞn t p Forbes Vi t Nam

0933 244 600

T H Á N G N Ă M 2020

SỐ 5 l CUỐN 84

TRONG SỐ NÀY

MỤC LỤC

36 HÀNH TRÌNH 10 NĂM Đại dịch COVID-19 khiến ngành bán lẻ rơi vào giai đoạn khó khăn nhất trong nhiều năm nhưng ông Trần Ngọc Thái Sơn, nhà sáng lập Tiki nhận ra một điểm sáng khi thị trường thương mại điện tử đi nhanh hơn. Giang Thanh

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

10 | Sự Kiện & Bình Luận Khôi phục kinh tế: Việt Nam còn có quân bài chiến lược Lê Anh Tuấn

12 | Thời Cuộc Khủng hoảng và suy thoái

Yuwa Hedrick-Wong

13 | Sáng Tạo MỤC LỤC

Viễn cảnh sau COVID-19 Rich Karlgaard

CÁC CHUỖI BÁN LẺ HIỆN ĐẠI Ở VIỆT NAM

30 | Vững vàng tay lái Sau khi chiếm thị phần lớn trong mảng bán lẻ điện thoại, điện máy, Thế Giới Di Động đặt mục tiêu chiếm thị phần lớn trong chuỗi bán lẻ bách hóa. Quốc Khánh

42 | Bán hàng kiểu Nhật Aeon tạo ra phong cách mua sắm mới thu hút cư dân đô thị. Minh Thiên

46 | Sau những nốt trầm Sở hữu nhiều mô hình bán lẻ đa dạng, Saigon Co.op đang hướng tới bán lẻ đa kênh và tăng trải nghiệm khách hàng. Quốc Khánh

50 | Trò chuyện cùng Forbes Việt Nam Các doanh nghiệp và chuyên gia nói về ngành bán lẻ trong thời gian dịch bệnh Forbes Việt Nam

XOAY CHUYỂN TRONG ĐẠI DỊCH 68 | Người tạo thay đổi

Những người giàu nhất hành tinh, những doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam chung tay chống lại sự bùng phát của COVID-19. Forbes Asia và Forbes Việt Nam

80 | Công cụ học tập Zoom cung cấp miễn phí công cụ học tập trực tuyến cho các trường từ mẫu giáo đến lớp 12 tại Hoa Kỳ. Alex Konrad

84 | Đóng góp lặng thầm Công ty Việt Nam duy nhất sản xuất bộ kit xét nghiệm COVID-19 xuất sang châu Âu. Minh Thiên

88 | Thời của xét nghiệm Công ty Seegene không thể đáp ứng kịp nhu cầu tăng vọt đối với bộ xét nghiệm COVID-19.

Zinone Lee F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .2 0 2 0

MỤC LỤC

112

95 | Trong khó ló khôn Các doanh nghiệp thực phẩm – đồ uống chuyển dịch lên online, điều chỉnh thực đơn để tồn tại qua mùa dịch bệnh. Linh Chi

DANH SÁCH MIDAS 98 | Thử thách của Masa

Nhà đầu tư thế lực Masayoshi Son của SoftBank vẫn sở hữu những tài sản khác, một hồ sơ hoạt động – và một kế hoạch. Alex Konrad

HỒ SƠ

124

106 | Vươn xa hơn Tỉ phú Andre Koo đưa Chailease thành một trong những công ty cho thuê tài chính phát triển nhanh nhất khu vực.

CÔNG TY, CON NGƯỜI

Pamela Ambler

112 | Dựng xây biểu tượng

GIÀU NHẤT THẾ GIỚI

62 | Cơ sở thí nghiệm của Larry

Peter và Martin Lee chia sẻ về năm đầu tiên là đồng chủ tịch của Henderson Land.

Người giàu thứ năm thế giới âm thầm biến hòn đảo ở Hawaii thành nơi thí nghiệm chăm sóc sức khỏe.

LỐI SỐNG

Robert Olsen

Angel Au-Yeung

126 | Cái đẹp trong mắt kẻ si tình

124 | Startup của tỉ phú

Mười tác phẩm nghệ thuật đắt giá nhất trong thập niên 2010.

Với số vốn đầu tư gần 1,8 tỉ đô la Mỹ, trong tình trạng nước Mỹ bị phong tỏa, người tiêu dùng có thể không còn lựa chọn nào khác ngoài việc dùng thử Quibi. Dawn Chmielewski F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Susan Adams

130 | Suy ngẫm Về đột phá.

126

Ảnh bìa: Phan Quang chụp cho Forbes Việt Nam T H Á N G 5 .2 0 2 0

THƯ TÒA SOẠN

TỔNG BIÊN TẬP 8

THƯ KÝ TÒA SOẠN

T H Ư T Ò A S O Ạ N

Chu Thị Thu Hằng

PHÓ THƯ KÝ TÒA SOẠN

Võ Quốc Khánh Giang Thanh TRƯỞNG BAN BIÊN DỊCH

Khổng Loan PHỤ TRÁCH THIẾT KẾ

Trần Quốc Luật TÒA SOẠN – TRỊ SỰ 124 Nguyễn Du, Hà Nội Tel: 024 38220036 – 3822 3836 Fax: 024 3822 9302

VĂN PHÒNG PHÍA NAM • Tòa nhà HM Town (Tầng 8) 412 Nguyễn Thị Minh Khai, P. 5, Q. 3, TP. HCM Tel: 028 3832 7575 Fax: 028 3834 3535 email: toasoan@forbesvietnam.com • 170 Nguyễn Đình Chiểu, Q.3, TP.HCM Tel: 028 3823 0890 Fax: 028 3910 0922 Giấy phép xuất bản số 79/GP-BTTTT cấp ngày 2.4.2013

CHAIRMAN & EDITOR-IN-CHIEF

Steve Forbes

CHIEF EXECUTIVE OFFICER: Michael Federle CHIEF CONTENT OFFICER: Randall Lane CEO / ASIA, FORBES MEDIA & PRESIDENT & PUBLISHER, FORBES ASIA: William Adamopoulos EXECUTIVE DIRECTOR, EDITORIAL CONTENT, FORBES ASIA: Justin Doebele SENIOR VICE PRESIDENT, FORBES ASIA:

Tina Wee FOUNDED IN 1917 B.C. Forbes, Editor–in–Chief (1917–54) Malcom S. Forbes, Editor–in–Chief (1954–90) James W. Michaels, Editor (1961–99) William Baldwin, Editor (1999–2010) FORBES VIỆT NAM is published under a license agreement with Forbes Media LLC © 2013 Công Ty TNHH Truyền Thông Tương Tác. © 2013 FORBES. All Rights Reserved. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Kinh doanh trong bối cảnh "bình thường mới" CHÚNG TA ĐANG SỐNG TRONG những ngày loài người đang

tập trung vào mục tiêu duy nhất: chấm dứt đại dịch COVID-19. Khi số báo này chuẩn bị đi in, Việt Nam đang dần nối lại các hoạt động kinh tế sau ba tuần giãn cách xã hội nhằm hạn chế virus lây lan. So với các quốc gia khác trên thế giới, Việt Nam nằm trong nhóm đang kiểm soát tốt dịch bệnh: không có ca tử vong, 270 ca nhiễm, 222 ca hồi phục. Trong khi đó, tổng số ca nhiễm trên thế giới được xác định là hơn ba triệu người, hơn 210 ngàn ca tử vong, tính tới 7 g ngày 28.4. Ở mặt khác, nền kinh tế Việt Nam không tránh khỏi tác động tiêu cực. Dự báo tăng trưởng GDP của Việt Nam năm nay ở mức thấp nhất trong nhiều năm khi các lĩnh vực hàng không, du lịch, dầu khí, nông nghiệp đều bị tác động mạnh. Theo hai kịch bản tác động do tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đưa ra, ước tính đến cuối quý 2.2020, sinh kế của 4,6 - 10,3 triệu lao động tại Việt Nam bị ảnh hưởng, giảm số giờ làm, giảm lương, hoặc xấu nhất là mất việc. Trong dịch bệnh, cộng đồng doanh nghiệp chứng tỏ khả năng xoay chuyển, thích ứng để tồn tại và tìm cơ hội phát triển. Nội dung chính của số báo này, bên cạnh chủ đề bán lẻ, tập trung khai thác những câu chuyện mô tả cách thức doanh nghiệp ứng phó như chuyển dịch sang mô hình kinh doanh trực tuyến của các doanh nghiệp bán lẻ, giáo dục, thực phẩm vừa giải pháp tình thế song cũng là xu hướng tất yếu của tương lai. Trong thị trường biến động, vẫn có doanh nghiệp vừa xoay trở, vừa tìm cơ hội như Thế Giới Di Động, Tiki, Saigon Co.op, Việt Á... Khi các hoạt động kinh tế ngưng trệ cũng là lúc những sáng kiến hảo tâm liên tục được đưa ra và nhanh chóng thực hiện, nhằm hỗ trợ những tầng lớp dễ tổn thương. Bên cạnh danh sách các ý tưởng nhân văn của những tỉ phú và lãnh đạo các doanh nghiệp hàng đầu thế giới, chúng tôi cũng đưa ra danh sách các hoạt động hỗ trợ cộng đồng hiệu quả của các doanh nhân, doanh nghiệp tại Việt Nam theo tinh thần “Một miếng khi đói bằng một gói khi no.” Trong khó khăn, không có nghĩa cử nào là nhỏ bé. Forbes Việt Nam mong muốn bạn đọc bảo vệ sức khỏe cá nhân, gia đình và môi trường làm việc, sống có trách nhiệm, góp phần kiểm soát dịch bệnh, sớm đưa xã hội và nền kinh tế trở lại quỹ đạo vận động bình thường.

— Ban biên tập FORBES VIỆT NAM THÁNG 5.2020

Ý KIẾN BẠN ĐỌC

THÁNG NĂM 2020 • SỐ 5 CUỐN 84

TỔNG GIÁM ĐỐC Trần Việt Đức GIÁM ĐỐC ĐIỀU HÀNH KINH DOANH Nguyễn Tuấn Quỳnh PHỤ TRÁCH KINH DOANH Bùi Quang Đạt PHỤ TRÁCH TIẾP THỊ – PHÁT HÀNH Nguyễn Hải Bằng PHỤ TRÁCH VĂN PHÒNG Phạm Trà Kim Anh PHỤ TRÁCH SỰ KIỆN Nguyễn Minh Đức ĐỊA CHỈ LIÊN LẠC Tòa nhà HM Town (Tầng 8) 412 Nguyễn Thị Minh Khai, Phường 5, Quận 3, TP. HCM Tel: 028 3832 7575 Fax: 028 3834 3535 ĐẶT BÁO DÀI HẠN Tại TP. HCM liên hệ Email: phathanh@forbesvietnam.com Tel: 028 3832 7575 Tại các địa phương khác liên hệ đặt báo dài hạn tại Bưu điện gần nhất, mã số đặt báo C018 TẠP CHÍ FORBES VIỆT NAM Ấn phẩm của báo Văn Hóa được xuất bản hằng tháng vào tuần đầu tiên trong tháng. Bản quyền đã được đăng ký. Không hình ảnh và/ hoặc nội dung nào trên tạp chí được phép tái xuất bản dưới bất kỳ hình thức nào nếu không có sự cho phép hoặc cấp phép bằng văn bản. Bất kỳ vi phạm bản quyền nào sẽ bị xử lý theo các quy định và pháp luật Việt Nam. In tại Công ty cổ phần in Trần Phú 71 - 75 Hai Bà Trưng, Quận 1, TP. HCM. THÁNG 5.2020

Từ một cậu bé vùng quê trở thành CEO của công ty công nghệ tỉ đô hay giấc mơ của những “kẻ điên khùng” trở thành kỳ lân của làng công nghệ thế giới luôn là những câu chuyện chưa bao giờ hết thôi thúc và truyền cảm hứng cho người trẻ nhiệt huyết, những bộ óc đầy ý tưởng “điên rồ” với khát vọng tạo ra những sản phẩm thay đổi thế giới. Doanh nghiệp “thay đổi cuộc chơi” Tokopedia trong số tháng 4 của Forbes Việt Nam cho tôi cảm xúc và động lực rằng con đường tôi đang đi có vẻ cô đơn bóng, dáng của “kẻ điên rồ”. Với bài phân tích đa chiều từ cái tên công ty đến xuất thân, gia thế và quá trình khởi sự của CEO William Tanuwijaya với hàng tá số liệu bố trí trực quan, Forbes thực sự khẳng định đẳng cấp của một chuyên trang tạp chí dành cho dân khởi nghiệp kinh doanh và tài chính, kinh tế. Với kỷ nguyên số và công nghệ thay đổi như vũ bão hiện nay, cơ hội luôn mở rộng cho tất cả những ai dám mơ và dám làm. Hi vọng hai năm hay 5 năm nữa thôi từ những câu chuyện của những con kỳ lân khu vực này, Việt Nam sẽ có thêm nhiều kỳ lân nữa sánh ngang cùng thế giới và “thay đổi cuộc chơi”. Phạm Ngọc Anh Tùng, sáng lập Foodmap.asia

Dịch bệnh mang đến cơ hội khác cho nông nghiệp Việt Nam Trong những ngày tháng 4 khi Việt Nam quay cuồng với thông tin dịch bệnh COVID-19, giãn cách xã hội thì thông tin vùng đồng bằng sông Cửu Long hạn mặn nghiêm trọng được ít được chú ý đến. Thực tế từ lâu, vùng đất này đã trở thành vựa sản xuất và cung cấp lương thực của cả nước. Trong số báo chủ đề Nông nghiệp tháng 4, Forbes Việt Nam đã dành thời lượng đáng kể, ở góc này hay góc khác, qua các câu chuyện cụ thể hoặc chia sẻ từ chuyên gia, cố gắng tìm đáp án cho các câu hỏi: làm sao để xây dựng nền nông nghiệp bền vững, làm sao nông sản Việt Nam có giá trị, có thương hiệu? Mỗi câu chuyện trong số báo vừa qua cung cấp một góc nhìn khác nhau nhưng theo tôi đều có điểm chung. Muốn có nền nông nghiệp bền vững thì sản xuất bám sát nhu cầu thị trường, tối ưu hóa và tổ chức sản xuất khép kín quy trình, sản xuất phải đi kèm kết nối với hệ thống phân phối đủ mạnh. Do ảnh hưởng dịch bệnh, nhiều quốc gia đang đóng đường biên giới để kiểm soát, ngăn ngừa nguy cơ dịch bệnh. Theo tôi, trong khó khăn nông nghiệp Việt Nam có thể tận dụng lợi thế đẩy mạnh xuất khẩu, các sản phẩm nông nghiệp thuộc nhóm hàng hóa tiêu dùng thiết yếu vẫn không thể giảm nhu cầu trong đại dịch. Trong dịch bệnh, nông nghiệp Việt Nam vẫn có cơ hội. Đ ặng Văn Chiến, Đại học Nông nghiệp I Hà Nội Mời bạn gửi nhận xét, ý kiến về nội dung tạp chí đến: toasoan@forbesvietnam.com F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

9 Ý KIẾN BẠN ĐỌC

ĐẠI DIỆN THƯƠNG MẠI Công ty TNHH Truyền Thông Tương Tác

Giấc mơ của "kẻ điên khùng"

“Trong tất cả những gì bạn tích lũy, hãy tích lũy sự hiểu biết”

SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN L ê A n h Tu ấ n

SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN

Khôi phục kinh tế: Việt Nam còn những quân bài chiến lược Kinh tế Việt Nam có mối liên kết cao với

kinh tế thế giới nhưng vẫn có sức mạnh nội tại để hồi phục sau đại dịch COVID-19.

Việc mở cửa nền kinh tế

Nhằm giảm tác động của đại dịch COVID19 nhiều quốc gia đã thực hiện việc giãn cách xã hội. Nhiều nền kinh tế lớn nằm trong nhóm tổn thất nặng nề nhất về nhân mạng. Trong thời gian phòng chống dịch bệnh, nhiều nền kinh tế lớn đóng băng, đẩy triển vọng kinh tế toàn cầu rơi vào tình trạng u ám. Nhưng thống kê số ca nhiễm mới và tử vong ở Ý, Pháp, Đức, Tây Ban Nha… cho thấy đỉnh dịch đã qua. Các quốc này đang thận trọng mở cửa một phần nền kinh tế. Với Mỹ và Anh, có thể kỳ vọng một phần của nền kinh tế sẽ bắt đầu khôi phục đầu tháng 5. Câu hỏi quan trọng hiện nay là dịch bệnh sẽ ra sao khi một phần nền kinh tế được khôi phục? Ở Hong Kong vào tháng 2, số ca nhiễm mới là 3 ca/ngày. Khi nền kinh tế mở cửa trở lại, sau khoảng hai tuần, số ca nhiễm mới tăng trở lại, buộc chính quyền Hong Kong phải thực hiện các lệnh giới hạn. Tình huống mở cửa nền kinh tế kéo theo các ca nhiễm mới tăng trở lại sắp tới có thể xảy ra ở nhiều quốc gia. Trong 1-2 quý tới, chưa thể kỳ vọng COVID-19 biến mất. Thế giới và Việt Nam phải học cách sống chung với COVID-19 trong khi chờ đợi các nhà khoa học tìm ra vắc xin. Thời gian tới, khi đỉnh dịch qua đi, giãn cách xã hội tiếp tục giảm xuống trên toàn thế giới, các nền kinh tế sẽ khôi phục một phần nhưng không nên kỳ vọng sớm trở lại như cũ, đặc biệt các hoạt động du lịch, giao thương quốc tế trực tiếp.

Kinh tế Việt Nam thời “hậu COVID-19”

Tình hình dịch bệnh khiến bức tranh kinh tế toàn cầu trở nên u ám và ảnh hưởng tiêu cực đến Việt Nam. Nhưng khác với bối cảnh khủng hoảng năm 2008, trước khi đại dịch bùng phát, kinh tế vĩ mô Việt Nam có nền tảng tốt hơn nhiều so với cách đây 12 năm. Cuối năm 2019, hệ FO RB ESVIETN AM.CO M.VN

thống ngân hàng Việt Nam khỏe mạnh, tỉ giá ổn định, lạm phát được kiểm soát, dự trữ ngoại hối dồi dào. Trước khi xảy ra dịch bệnh COVID-19, nhiều năm liền, Việt Nam giữ tốc độ tăng trưởng trong nhóm đứng đầu các quốc gia mới nổi. Về vốn FDI, trong xu hướng đầu tư Trung Quốc + 1 trước đây và làn sóng dịch chuyển đầu tư ra khỏi Trung Quốc gần đây, Việt Nam có quy mô vốn đầu tư FDI/GDP nằm trong nhóm cao nhất trên thế giới. Nhưng đại dịch đã thay đổi tất cả. Câu hỏi đặt ra là COVID-19 tác động đến Việt Nam như thế nào? Chúng ta có thể thấy đại dịch tác động đến nhiều ngành nghề. Dịch vụ là một trong những ngành nghề chịu thiệt hại nặng nhất. Trước đây, khách du lịch vào Việt Nam từ 1,5 – 2 triệu lượt /tháng, thì từ tháng 4 là số 0. Tỉ lệ lấp đầy của khách sạn trước đây là 70% đã về mức 0%. Ngành hàng không chịu khó khăn tương tự và mới khôi phục một phần. Năm 2014, với sự kiện giàn khoan 981, du khách Trung Quốc vào Việt Nam giảm mạnh, nhưng ngay sau đó ngành du lịch hồi phục, bật lại, tăng 60%. Tôi tin khi dịch bệnh được khống chế, các ngành dịch vụ sẽ bật lại mạnh mẽ. Việt Nam còn có vùng nông thôn, các thành phố nhỏ, tác động của COVID-19 không mạnh như các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM. Với ngành sản xuất, Việt Nam dựa vào nhiều chuỗi cung ứng từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Các ngành hàng xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam như điện thoại, máy tính, may mặc, da giày… phụ thuộc rất lớn vào chuỗi cung ứng đến từ hai quốc gia này. Sau Tết Nguyên đán, tình hình dịch bệnh tại cả hai nền kinh tế này bùng phát căng thẳng, xuất hiện quan ngại nhiều ngành sản xuất của Việt Nam sẽ gián đoạn theo do thiếu nguồn nguyên liệu đầu vào. Thực tế cho thấy chỉ số điện tháng 2.2020 của Việt Nam lần đầu tiên sau 20 năm đã suy giảm (5%), trong khi ở điều kiện bình thường tăng 12 – 16%. May mắn, Trung Quốc và Hàn Quốc đã khống chế dịch bệnh và đang phục hồi một phần nền kinh tế nên mối lo ngại này có thể giảm bớt phần nào. T H Á N G 5 .2 0 2 0

THÁ NG 5 .2 02 0

FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

11 SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN

Về xuất khẩu, do tình hình dịch bệnh, các thị trường khăn cho doanh nghiệp. Quyết định này hỗ trợ các doanh xuất khẩu của Việt Nam tại EU và Mỹ chắc chắn sẽ khó nghiệp và tháo gỡ khó khăn cho hệ thống ngân hàng. khăn. Một phần, trước mắt đường biên giới bị phong tỏa, Nhưng chúng ta đang mở cửa trở lại một phần nền kinh giao thương khó khăn, trong tương lai do thu nhập giảm tế, trong lúc đó nhiều nền kinh tế lớn còn đang đóng băng. sút nên nhu cầu tiêu dùng cũng sẽ tụt giảm. Qua khảo sát Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam có sự liên thông và phụ của chúng tôi, 20 – 30% đơn hàng xuất khẩu đã bị hủy bỏ. thuộc vào kinh tế thế giới, chúng ta đã sẵn sàng nhưng có Nếu quá trình giãn cách xã hội tiếp tục kéo dài, các nền thể kinh tế thế giới chưa khôi phục bình thường. kinh tế khôi phục chậm ở EU và Mỹ thì số đơn hàng bị hủy Dù vậy, về nội tại Việt Nam có những con bài chiến bỏ tiếp tục tăng lên. lược. Một trong các điểm nhấn tích cực vừa qua là Chính Trên thị trường chứng khoán Việt Nam, khoảng 550 phủ Việt Nam đưa ra các giải pháp hỗ trợ cho người thất triệu đô la rút ròng, một phần nguyên nhân khiến chỉ số nghiệp, người nghèo – đối tượng dễ bị tổn thương khi nền VN Index giảm từ 980 điểm trước khi đại dịch bùng phát kinh tế đi xuống. Sự hỗ trợ này về mặt tinh thần rất tốt, xuống 680 điểm, trước khi phục hồi dao động trong biên đối tượng thụ hưởng rõ ràng nhưng việc triển khai không độ 750 – 800 điểm trong nửa cuối tháng 4. Quy mô đợt dễ dàng, nếu triển khai chậm khó phát huy hiệu quả mong bán ròng này lớn hơn nhiều so với các đợt rút vốn năm muốn. Trong khủng hoảng tài chính năm 2008, chính phủ 2008 hay 2011. Tuy nhiên đợt suy giảm này của thị trường Mỹ cũng tung các gói hỗ trợ người thất nghiệp nhưng đã đưa giá cổ phiếu nhiều công ty đầu ngành, quản lý tốt, mất khoảng hai tháng mới tới tay đối tượng thụ hưởng, chiếm thị phần lớn về vùng quãng thời gian quá trễ để hỗ giá hấp dẫn. Dù thị trường trợ người có thu nhập thấp và có thể tăng hoặc giảm tiếp kích cầu tiêu dùng. ĐỢT KHỦNG HOẢNG NÀY SẼ nhưng xét về mặt giá trị với Một điểm sáng khác cho LÀ CƠ HỘI ĐỂ CÁC CÔNG TY đầu tư dài hạn đó là cơ hội Việt Nam trong trung hạn là mua nhiều cổ phiếu. dư địa nguồn vốn ngân sách ĐẦU NGÀNH, ĐƯỢC QUẢN Câu hỏi dịch bệnh có kéo đầu tư cho cơ sở hạ tầng. Vì TRỊ TỐT, CÓ CHIẾN LƯỢC theo đổ vỡ hệ thống? Chúng nhiều lý do, đầu tư công của tôi đã xem xét cẩn trọng sức Việt Nam đã gần như án binh ĐÚNG ĐẮN MỞ RỘNG THỊ khỏe tài chính 100 công ty bất động trong ba năm qua. niêm yết lớn nhất và nhận Động lực tăng trưởng lâu dài PHẦN, NHÓM CÁC DOANH thấy năng lực tài chính của cho kinh tế Việt Nam nằm ở NGHIỆP NHỎ SẼ GẶP NHIỀU họ đủ chống chọi với tình đầu tư vào hệ thống cơ sở hạ trạng khó khăn trong 1 – 2 tầng – chìa khóa tạo ra đòn KHÓ KHĂN, BẤT LỢI. quý tới. Vấn đề chúng tôi quan bẩy phát triển kinh tế trong ngại nhất nằm ở khối doanh trung hạn. nghiệp SMEs, chiếm gần 95% số doanh nghiệp Việt Nam. Hiện tại, nguồn vốn ngân sách nhà nước tại bốn ngân Vì không có số liệu thống kê sức khỏe tài chính của nhóm hàng quốc doanh khoảng 30 tỉ đô la Mỹ, chưa kể vốn đối doanh nghiệp SMEs này nên chúng tôi xem xét tình hình ứng. Không có lý do để chúng ta e ngại sử dụng đòn bẩy tài chính của 1.500 doanh nghiệp niêm yết có quy mô vốn tài chính đầu tư vào dự án hạ tầng, chỉ cân nhắc việc vay hóa nhỏ hơn 40 triệu đô la Mỹ. Số liệu cho thấy, 25% doanh mượn khi thực hiện các dự án cồng kềnh, không hiệu quả, nghiệp nhóm này sẽ cực kỳ khó khăn 1 – 2 tháng tới. Chúng lãng phí. Có các kịch bản kinh tế khác nhau cho Việt Nam. tôi tạm kết luận đợt khủng hoảng này sẽ là cơ hội để các Kịch bản lạc quan, nếu thế giới kiểm soát dịch bệnh tốt, công ty đầu ngành, được quản trị tốt, có chiến lược đúng các nền kinh tế lớn mở cửa lại từ tháng 5, sau đó khoảng đắn mở rộng thị phần, nhóm các doanh nghiệp nhỏ sẽ gặp 2 – 3 tháng các nền kinh tế lớn gần như phục hồi, GDP Việt nhiều khó khăn, bất lợi. Nam tăng trưởng khoảng 4,9%, ở nhóm cao nhất thế giới. Chúng ta nhìn vào nội tại kinh tế vĩ mô Việt Nam trong Trong kịch bản bi quan, dịch bệnh chưa được kiểm soát, thời gian dịch bệnh vẫn thấy các điểm tích cực. Thị trường các nền kinh tế lớn khôi phục chậm vào quý 3.2020 thì liên ngân hàng hoạt động ổn định. Trong suốt thời gian GDP Việt Nam có thể chỉ tăng trưởng mức 2,8% dịch bệnh, tỉ giá ổn định so với các đồng tiền trong khu Việt Nam có dư địa và đòn bẩy để kích thích kinh tế vực, thị trường tiền tệ hoạt động tốt cho đến thời điểm giai đoạn hậu COVID-19. Điểm sáng là Chính phủ thể hiện hiện nay. Nhìn ở góc độ điều hành kinh tế vĩ mô song song quyết tâm rất cao phục hồi nền kinh tế. Nhưng điều gây với công tác chống dịch COVID-19, Chính phủ Việt Nam bối rối là chưa rõ cơ chế triển khai hỗ trợ cho người thất thể hiện quyết tâm rất lớn trong việc kích thích nền kinh nghiệp, người nghèo để nhận được sự trợ giúp từ Chính phủ đúng vào thời điểm họ đang gặp khó khăn nhất. tế tăng trưởng. Về mặt điều hành, chính sách tiền tệ của ngân hàng Nhà nước có điểm sáng là cho phép các ngân TIẾN SĨ LÊ ANH TUẤN L À PHÓ TỔNG GIÁM ĐỐC ĐẦU TƯ, hàng thương mại tái cấu trúc các khoản vay, tháo gỡ khó T R Ư Ở N G P H Ò N G N G H I Ê N C Ứ U , D R A G O N C A P I TA L .

THỜI CUỘC Yuwa Hedrick-Wong

Khủng hoảng và suy thoái KHÔNG CÒN NGHI NGỜ gì nữa , nền kinh tế toàn cầu đang rơi vào khủng hoảng, theo định nghĩa của IMF là tăng trưởng dưới 2% mỗi năm. Cũng bắt đầu có dấu hiệu của mối đe dọa thậm chí còn tồi tệ hơn: suy thoái toàn cầu – tình trạng nhiều hơn một nền kinh tế lớn có mức sụt giảm GDP thực tế vượt quá 10%, kéo dài từ hai năm trở lên. Đây là nguy cơ mà chính phủ các nước đang cố gắng ngăn chặn. Chính phủ Hoa Kỳ và châu Âu đang cố tăng tốc và áp dụng mọi biện pháp có thể để đối phó với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Liệu họ có thành công không? Câu trả lời phụ thuộc vào việc nhận biết ranh giới giữa khủng hoảng kinh tế hiện tại và nguy cơ suy thoái trầm trọng hơn. Sự tàn phá về kinh tế do COVID-19 gây ra bắt đầu bằng việc nguồn cung nhanh chóng gián đoạn, làm suy yếu nhu cầu. Điều này cho thấy, phần lớn tác động kinh tế của COVID-19 xuất phát từ chính các biện pháp cần thiết để kiểm soát đại dịch. Khi các thành phố bị phong tỏa và người dân phải ở nhà để tránh tiếp xúc với người khác, mọi hoạt động kinh tế trong các ngành liên quan đến khoảng cách gần sẽ phải dừng lại. Chi tiêu của người tiêu dùng sụt giảm vì mọi người quá sợ hãi hoặc không thể đi ra ngoài và mua sắm. Hậu quả là các doanh nghiệp gặp khó khăn; doanh thu của họ đang cạn kiệt nhanh hơn, đến mức họ phải cắt giảm chi phí, và nhiều người sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc sa thải công nhân, thậm chí phải đóng cửa. Cơn khủng hoảng kinh tế hiện tại sẽ chuyển thành suy thoái nếu việc doanh nghiệp đóng cửa và sa thải nhân công lan nhanh không kiểm soát, khiến sự suy yếu tạm thời sẽ thành sự sụp đổ hoàn toàn về nhu cầu, làm nền

Một nhân viên soát vé tàu bước qua nhà ga Grand Central gần như vắng lặng ở TP. New York. FO RB ESVIETN AM.CO M.VN

kinh tế toàn cầu bị “trật bánh.” Tiếp đó, các công ty bị giảm doanh thu trầm trọng và các hộ gia đình bị giảm thu nhập rơi vào tình trạng tuột dốc không phanh – một cuộc khủng hoảng toàn cầu. Ranh giới giữa khủng hoảng kinh tế hiện tại và suy thoái toàn cầu là sự tồn tại của khu vực kinh doanh. Do đó, các chính phủ cần chú trọng đến việc hỗ trợ khu vực kinh doanh bằng các chính sách trực tiếp, kịp thời và hiệu quả. Các ưu đãi như miễn thuế một thời gian, tái đầu tư các khoản vay và đình chỉ thanh toán lãi, tiền thuê nhà và các loại phí sẽ là bước khởi đầu. Việc chính phủ các nước hỗ trợ trả một phần tiền lương để các công ty không phải sa thải nhân công khi doanh thu bị sụt giảm nghiêm trọng là điều thực sự cần thiết. Làm vậy sẽ phá vỡ mối liên kết giữa sự suy giảm nhu cầu ban đầu và sự sụp đổ kinh tế trên toàn thế giới. Các công ty lớn và doanh nghiệp nhỏ đều cần sự giúp đỡ như nhau. Bernie Sanders và những người đồng quan điểm với ông có thể sẽ phản đối việc chính phủ bảo lãnh cho các doanh nghiệp lớn, nhưng họ không hiểu rằng các công ty lớn là khách hàng quan trọng của nhiều doanh nghiệp nhỏ. Nếu các công ty lớn gặp khó khăn, các doanh nghiệp nhỏ sẽ lao đao theo họ. Và mặc dù việc trợ cấp cho mỗi người Mỹ trưởng thành 1.200 đô la Mỹ có thể là một biện pháp phù hợp và chắc chắn là một biện pháp mang phong cách của tổng thống Trump, nhưng cũng không hữu ích lắm đối với các hộ gia đình có lao động trụ cột bị thất nghiệp. Thời gian không còn nhiều. Tình trạng mất việc đang tăng nhanh. Ngày 26.3, bộ Lao động Hoa Kỳ báo cáo rằng số đơn xin trợ cấp thất nghiệp trong tuần đã tăng lên mức kỷ lục: 3,3 triệu, so với mức 282 ngàn đơn của tuần trước đó. Tại Ireland, tỉ lệ có việc làm vào tháng hai gần như toàn bộ, nhưng đến tháng ba, tỉ lệ mất việc là khoảng 48% lượng công việc mới được phát sinh trong năm năm trở lại đây, theo viện Nghiên cứu kinh tế và xã hội Dublin. Chính phủ các nước có lẽ đang thử hết mọi cách để giải quyết khó khăn, nhưng kết quả phụ thuộc vào cách thức, thời gian và nơi họ chi tiền. Sự tồn tại của khu vực kinh doanh là hi vọng tốt nhất của chúng ta để tránh khỏi suy thoái toàn cầu. Chúng ta cần phải đảm bảo duy trì khu vực này. YUWA HEDRICK-WONG LÀ CÂY BÚT BÌNH LUẬN KINH TẾ CAO CẤP CỦA FORBES ASIA. ÔNG LÀ GIẢNG VIÊN THỈNH GIẢNG TẠI TRƯỜNG CHÍNH SÁCH CÔNG LÝ QUANG DIỆU, ĐH QUỐC GIA SINGAPORE. ÔNG LÀ NHÀ KINH TẾ LÀM VIỆC Ở CHÂU Á-THÁI BÌNH DƯƠNG, CHÂU ÂU, TRUNG ĐÔNG VÀ CHÂU PHI TRONG 25 NĂM QUA. EMAIL: YUWA.HEDRICK.WONG@GMAIL.COM.

T H Á N G 5.2 0 2 0

GARY HERSHORN/GETT Y IMAGES

THỜI CUỘC

S Á N G TẠ O Rich Karlgaard

Viễn cảnh sau COVID-19 ca nhiễm COVID-19 mới và khủng hoảng kinh tế đã nổ ra khắp thế giới. Ý bị phong tỏa, tiếp đó là các quốc gia khác ở châu Âu và những nơi khác trên địa cầu. Thị trường chứng khoán Hoa Kỳ giảm hơn 20% so với mức đỉnh hồi tháng hai. Các sự kiện công cộng lớn và nhỏ trong thể thao, nghệ thuật và kinh doanh bị hủy bỏ. Có thời điểm giá dầu đã giảm xuống dưới 20 đô la Mỹ/ thùng trong khi giá khí đốt tự nhiên đã xuống dưới 0,07 đô la Mỹ/ m³. Những điều này sẽ dẫn đến đâu? Khó mà đưa ra được dự đoán ngắn hạn, do sự xuất hiện của một yếu tố hoàn toàn mới trong lĩnh vực kinh tế – COVID19. Bệnh này lây truyền như thế nào? Tỉ lệ tử vong giữa các nhóm dân cư khác nhau ra sao? Những chính sách nào là tốt nhất để làm chậm sự lây lan của COVID-19 (và có thay đổi theo từng quốc gia hay không)? Liệu thời tiết ấm hơn ở bắc bán cầu có thể làm chậm tốc độ lây nhiễm hay không? Đại dịch có lan đến ở Nam Mỹ và Châu Phi vào mùa thu này không? Khi nào sẽ có vaccine? Mọi câu trả lời đều là phỏng đoán. Vì vậy, hãy thử bỏ qua cơn hoảng loạn vì COVID-19. Hãy tưởng tượng đến thời điểm một năm nữa, mùa xuân năm 2021. Thế giới sẽ như thế nào? Dưới đây là các dự đoán.

1. TĂNG TRƯỞNG TOÀN CẦU sẽ là 4%, nhu cầu bị dồn nén và vaccine mới sẽ giúp cho mức tăng trưởng GDP toàn cầu phục hồi từ mốc 1,2% của năm 2020. Trung Quốc sẽ có mức tăng trưởng vững chắc 6%, tăng từ mức 2,8% của năm 2020. Trung Quốc cũng sẽ được hưởng lợi từ việc dự trữ nguồn dầu giá rẻ trong năm 2020. Tuy nhiên, không phải mọi chuyện đều thuận lợi đối với Trung Quốc. COVID-19 sẽ đẩy nhanh quá trình tái cân bằng, khiến chuỗi cung ứng toàn cầu không còn quá phụ thuộc vào Trung Quốc mà nghiêng dần về phía Brazil, Ấn Độ, Mexico và Đông Nam Á. Điều này sẽ giới hạn tiềm năng tăng trưởng của Trung Quốc trong những năm tới. Hoa Kỳ sẽ hồi phục từ mức tăng trưởng bằng 0 trong năm 2020 lên 3% vào năm 2021, nhưng đi kèm đó sẽ là một vấn đề khó chịu và bị lãng quên từ lâu: lạm phát.

2. DU LỊCH TOÀN CẦU sẽ hồi phục trọn vẹn. Những người dự đoán rằng COVID-19 sẽ mở ra một lối sống mới được hình thành quanh các cuộc gọi hội nghị truyền hình, giải trí ảo và nhu cầu thương mại điện tử gia tăng – từng THÁ NG 5 .2 02 0

có chuyên gia dự đoán gọi đó là Nesting 3.0 – dường như đã quên mất một bài học quan trọng. Đó là: bản chất con người không hề thay đổi. Con người thích đi du lịch và tụ tập. Rất nhanh chán, họ sẽ muốn đứng dậy và đi.

3. CÁC KỲ LÂN KHỞI NGHIỆP sẽ trở thành một loài có nguy cơ tuyệt chủng. Trên khắp thế giới, chủ yếu là ở Hoa Kỳ và Trung Quốc, có hơn 500 công ty khởi nghiệp kỳ lân được tài trợ bằng vốn đầu tư mạo hiểm. Các công ty này đã được định giá tổng cộng hơn 2.000 tỉ đô la Mỹ. Nhưng ở đây có một bí mật xấu xí: Đại đa số kỳ lân đốt tiền nhiều hơn, rất nhiều, so với con số họ tạo ra. Trong khi thị trường chứng khoán đang lên, các nhà đầu tư tư nhân không quan tâm đến tính hợp lý của điều đó. Xét cho cùng, điều họ đặt cược là tiềm năng của các kỳ lân, chứ không phải lợi nhuận của chúng. Nhưng trong các thị trường chứng khoán đang giảm, kỳ vọng của nhà đầu tư nhanh chóng thu hẹp. Do đó, số lượng các công ty kỳ lân cũng vậy.

CÓ MỘT BÍ MẬT XẤU XÍ: ĐẠI ĐA SỐ KỲ LÂN ĐỐT TIỀN NHIỀU HƠN, RẤT NHIỀU, SO VỚI CON SỐ HỌ TẠO RA. 4. LẠM PHÁT sẽ trở lại sau khi Donald Trump, vì lo sợ sẽ không được tái đắc cử, sa thải người đứng đầu cục Dự trữ liên bang vào mùa hè năm 2020. Người đứng đầu cục Dự trữ liên bang mới là người nhiệt tình ủng hộ thuyết tiền tệ hiện đại. Với khả năng in tiền mặt gần như không giới hạn và lời hứa sẽ rót hàng ngàn tỉ đô la Mỹ cho cơ sở hạ tầng mới sau khi đắc cử, Trump đã xoay xở để tái đắc cử. Nền kinh tế năm 2021 đã có cú hích tiền tệ. Nhưng đi kèm đó sẽ là tình trạng lạm phát vốn đã biến mất trong hai thập niên trước trở lại. Và điều đó trở thành câu chuyện kinh doanh năm 2021. RICH KARLGAARD LÀ BIÊN TẬP VIÊN TẠI FORBES. LÀ TÁC GIẢ & NHÀ TƯƠNG LAI HỌC, ÔNG ĐÃ XUẤT BẢN MỘT SỐ CUỐN SÁCH, MỚI NHẤT LÀ CUỐN LATE BLOOMERS, MỘT KHÁM PHÁ ĐỘT PHÁ VỀ Ý NGHĨA CỦA VIỆC TRỞ THÀNH TÀI NĂNG NỞ MUỘN TRONG MỘT NỀN VĂN HÓA BỊ ÁM ẢNH BỞI ĐIỂM SAT & THÀNH CÔNG SỚM. ĐỂ XEM CÁC BÀI ĐĂNG & BLOG TRƯỚC ĐÂY CỦA ÔNG, TRUY CẬP: WWW.FORBES.COM/SITES/RICHKARLGAARD

FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

SÁNG TẠO

KHI BÀI VIẾT NÀY được lên khuôn, các

ANGOLA Diandra Vaal Neto thành lập Clube das Empresárias, câu lạc bộ dành cho nữ doanh nhân ở Angola, có ba ngàn thành viên. Họ tổ chức các bài giảng và sự kiện nhằm trao quyền cho các nữ doanh nhân.

THẾ GIỚI C ỦA

FORBES

BRAZIL

Hãng hàng không lớn nhất Colombia, Avianca, đã cho phần lớn các máy bay của họ dừng bay trong dịch COVID-19, nhưng vẫn vận chuyển hàng ngàn tấn hàng hóa trên 26 chuyến bay hằng ngày khắp Nam Mỹ.

Cristina Junqueira, đồng sáng lập công ty khởi nghiệp công nghệ tài chính Nubank, chụp ảnh bìa ba ngày trước khi sinh.

CYPRUS

CỘNG HÒA CZECH

Ngành du lịch ở Cyprus lâm vào khó khăn khi thế giới phong tỏa. Một quan chức đã yêu cầu các doanh nghiệp khách sạn tập trung vào quảng cáo đặt phòng phút chót khi mọi người đi du lịch trở lại vào cuối năm nay.

Một vài bất ngờ mới nhất ở Cộng hòa Czech xuất phát từ Vaclav Stanek, 23 tuổi, sở hữu công ty giày thể thao Vasky, hiện có doanh thu 2 triệu đô la Mỹ.

PHÁP

EL SALVADOR Với chỉ vài trường hợp nhiễm COVID-19 ở El Salvador hồi tháng ba, Carlos Miguel Rivas, đồng sáng lập Hardmode Interactive, đang viết một ứng dụng có thể lập bản đồ về sự lây lan của virus và, theo lý thuyết, sẽ cho người dùng “biết vị trí di chuyển của người mang virus di chuyển.”

HY LẠP

GEORGIA

Marissi Balioussi của Forbes Hi Lạp cho biết, nước này đang chứng kiến sự sụt giảm ngoại tệ du lịch và nguồn đầu tư thông qua chương trình Golden Visa, cấp quyền công dân Hi Lạp cho bất kỳ ai đầu tư 270 ngàn đô la Mỹ vào bất động sản địa phương. Albane Cleret góp phần đưa liên hoan phim Cannes phát triển như hiện nay. Khi liên hoan phim này quay trở lại Pháp, bà sẽ là người dẫn dầu.

HUNGARY Trong 200 năm qua, Herend đã tạo ra những món đồ sứ tốt nhất châu Âu. (Nữ hoàng Victoria sở hữu một bộ; công nương Diana cũng thích hãng này.) Các bức tượng nhỏ và những chiếc đĩa sứ mang lại doanh thu khoảng 20 triệu đô la Mỹ. F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

BOLIVIA Tòa nhà chọc trời mới ở thành phố Santa Cruz sẽ là trụ sở ngân hàng Banco Mercantil của Darko Zuazo, đồng thời cho những doanh nghiệp khác thuê không gian.

Trên hành tinh, 35 ấn bản được cấp phép của Forbes có mặt khắp năm châu, với 28 ngôn ngữ và 24 múi giờ. Tất cả đều có chung một sứ mệnh: tôn vinh tinh thần doanh chủ.

COLOMBIA

Hernán Kazah, đồng sáng lập Mercado Libre - được xem là Amazon của Nam Mỹ - dành 10 năm qua để xây dựng một quỹ đầu tư mạo hiểm. Quỹ này hiện có một tỉ đô la Mỹ sau hai vòng gọi vốn vào tháng chín năm ngoái và đầu tư chủ yếu vào Brazil.

ẤN ĐỘ Geetha Manjunath, người tạo ra công nghệ đổi mới sàng lọc ung thư vú và Dutee Chand, vận động viên chạy nước rút hàng đầu Ấn Độ, dẫn đầu danh sách phụ nữ tự thân nổi bật của đất nước này.

TRUNG QUỐC

Để đối phó với COVID-19, một công ty con của Hon Hai, nhà cung cấp lớn của Apple, tiết lộ với Forbes Trung Quốc rằng họ đã phát triển một ứng dụng để sàng lọc nhân viên - và thuê một trong những bác sĩ hàng đầu của Trung Quốc, Zhong Nanshan, làm cố vấn.

ETHIOPIA

Tỉ phú Jack Ma, người đứng đầu Alibaba, đã gửi cho thủ tướng Ethiopia hàng triệu khẩu trang, bộ thử nghiệm và đồ bảo hộ để phân phát trên toàn lục địa.

LATVIA

Levan Karalashvili là một trong những ông trùm bất động sản của Georgia; công ty GRDC của ông đang phát triển các dự án bất động sản như trung tâm thương mại Tbilisi Central và Lake Lisi, vùng ngoại ô có kiểm soát bên ngoài thành phố Tbilisi.

INDONESIA James Hadisurjo sáng lập công ty Warby Parker của Indonesia: Cặp kính thời trang hiệu Bridges Eyewear của anh có giá khoảng 40 đô la Mỹ.

Công nghệ mô phỏng chấn thương của anh em Janis và Sandis Kondrats từng được quân đội Hoa Kỳ sử dụng; hiện giờ, cả hai đang chỉnh sửa để công nghệ của họ trở nên hữu ích trong trận chiến với COVID-19. T H Á N G 5 .2 0 2 0

COMPILED BY ELISABETH BRIER, JUSTIN CONKLIN, CARTER COUDRIET AND KATHERINE LOVE

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

ARGENTINA

ISRAEL

MEXICO

MÔNG CỔ

BA LAN

BỒ ĐÀO NHA

Bạo lực tiếp tục gia tăng giữa những người nông dân Nigeria và một nhóm những người chăn nuôi du mục. Do tác động của biến đổi khí hậu, nhóm người chăn nuôi du mục này buộc phải di cư về phía nam để tìm kiếm nguồn thức ăn mới cho gia súc.

ROMANIA

HÀN QUỐC

20 năm qua, công ty Seegene của Hàn Quốc là doanh nghiệp hàng đầu về chẩn đoán - và giờ đây vị thế của họ càng được khẳng định với bộ thử nghiệm COVID-19 đang hút hàng.

THÁI LAN Sorrapahon Nitikanchana giúp hiện đại hóa hoạt động của trang trại chăn nuôi heo SPM do gia đình anh sở hữu.

THÁ NG 5 .2 02 0

Andrey Fadeev và Boris Gerzovsky là những người sáng lập kỳ lân trò chơi Nexters Global. Các sản phẩm nổi tiếng của họ: những tựa game trên di động như Hero Wars, Throne Rush và Island Experiment. “Triển vọng kinh tế ảm đạm,” là kết luận của tổng biên tập báo Forbes Romania, Ionut Bonoiu, nói lên quan điểm chung ở đất nước này, rằng các khoản vay của chính phủ và cứu trợ thất nghiệp sẽ không được tung ra kịp thời để hỗ trợ người dân.

TÂY BAN NHA

Timur Ryspekov, người giữ 30 bằng sáng chế ở tuổi 19, là nhà sáng lập của AbsCrypt, một công ty khởi nghiệp mã hóa dữ liệu tạo ra phần mềm chống xâm nhập, đánh cắp dữ liệu.

SLOVAKIA

NGA

Forbes Bồ Đào Nha công bố danh sách các ngôi sao YouTube có thu nhập cao nhất, dẫn đầu là nghệ sĩ hài Wuant, với 3,7 triệu người theo dõi. Để giảm thiểu tình trạng béo phì nghiêm trọng ở nước này, chính phủ Ba Lan sẽ đưa ra mức thuế tiêu thụ đường mới đối với các loại nước ngọt, có hiệu lực từ tháng bảy.

NIGERIA

Theo phóng viên Agiimaa Oyungerel của Forbes Mông Cổ, Gerelmaa Batchuluun “là đại diện mạnh mẽ cho các nữ doanh nhân.” Doanh nghiệp tư vấn và quản lý đầu tư của Batchuluun, tập đoàn Steppe, điều hành các văn phòng tại Ulaanbaatar và Seoul.

Gần 9% GDP của Mexico đến từ du lịch, khó khăn của ngành này gây ảnh hưởng nặng nề đến các công ty như tập đoàn Apple Leisure. Tập đoàn này đã đóng cửa phần lớn trong số 34 văn phòng của họ ở Mexico vào tháng ba.

KAZAKHSTAN

Mitsuyoshi Urashima, giáo sư dịch tễ học tại ĐH Y khoa Jikei, đã thu thập dữ liệu về dịch bệnh và đưa ra kết luận về những điều mà các quốc gia giống như Nhật Bản nên làm trong tương lai - một điều có vẻ khó thực thi: Hủy bỏ ngay lập tức bất kỳ cuộc hội họp hay sự kiện lớn nào.

Khi cơn khủng hoảng dịch bệnh COVID-19 ở Tây Ban Nha bắt đầu, phần lớn các phương tiện truyền thông của nước này đều bắt đầu cung cấp nội dung miễn phí. Các cơ quan truyền thông đang lo ngại việc mất doanh thu quảng cáo sẽ buộc họ phải yêu cầu chính phủ hỗ trợ tài chính để tiếp tục hoạt động. Đồng thời, họ đang tích cực đưa tin về cách ứng phó dịch bệnh của chính phủ.

THỤY SĨ ClearSpace muốn giữ cho đường biên giới cuối cùng sạch rác: Công ty khởi nghiệp có trụ sở tại Lausanne này đã ký hợp đồng với European Space Agency để cung cấp công nghệ giúp loại bỏ các mảnh vỡ từ các vệ tinh bị phá hủy.

U.A.E Kris Fade đã là ngôi sao phát thanh lớn nhất ở UAE vào thời điểm anh bắt đầu một công việc khác: dòng sản phẩm thức ăn nhẹ tốt cho sức khỏe dành cho trẻ em, Fade Fit. “Phát thanh là niềm đam mê của tôi, và tôi sẽ theo đuổi đam mê này cho đến ngày tôi chết. Nhưng tôi cũng muốn có thêm nguồn thu nhập khác.”

“Chúng tôi đang sống trong khu vực bị phong tỏa,” Juraj Porubský, tổng biên tập Forbes Slovakia tường thuật. Người Slovakia đang cố gắng hết sức để giữ vững tinh thần kiên cường. “Phương châm chính: Kỷ luật là liều thuốc của chúng tôi.”

VIỆT NAM Tỉ phú Nguyễn Thị Phương Thảo, sáng lập VietJet Air, dẫn đầu danh sách các nữ doanh nhân tự thân của tạp chí Forbes Việt Nam. F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

Roni Kerzner, biên tập viên của Forbes Israel cho biết, với tỉ lệ thất nghiệp tăng lên gần 20%, “đất nước này đang gặp khó khăn với cuộc khủng hoảng chính trị đang diễn ra” do thành lập chính phủ mới và gói kích thích “rất giới hạn.”

NHẬT BẢN

“Văn phòng của chúng tôi đã đóng cửa. Mọi người đang làm việc tại nhà,” Marco Barlassina thuộc tạp chí Forbes Ý, viết vào cuối tháng ba, từ nhà của mình ở vùng Lombardy bị ảnh hưởng nặng nề.

TRẦN BÁ DƯƠNG $1,5 tỉ

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

PHẠM NHẬT VƯỢNG $5,6 tỉ

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO $2,1 tỉ

HỒ HÙNG ANH $1 tỉ

Tỉ phú thế giới

TỈ PHÚ VIỆT NAM 2020

Việt Nam có bốn tỉ phú trong danh sách tỉ phú năm 2020 của Forbes. Doanh nhân Nguyễn Đăng Quang, chủ tịch tập đoàn Masan Group rời danh sách sau lần đầu tiên xuất hiện vào năm ngoái (khi đó, ông xếp thứ 1.717 với giá trị tài sản khoảng 1,3 tỉ đô la Mỹ).

PHẠM NHẬT VƯỢNG 52 tuổi

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO 49

TRẦN BÁ DƯƠNG 60

HỒ HÙNG ANH 50

$1,5 tỉ ▼

$1 tỉ ▼

QUÊ QUÁN: HÀ TĨNH

$2,1 tỉ ▼

QUÊ QUÁN: THỪA THIÊN – HUẾ

LĨNH VỰC: ĐA NGÀNH

QUÊ QUÁN: HÀ NỘI

LĨNH VỰC: Ô TÔ, BẤT ĐỘNG SẢN

LĨNH VỰC: TÀI CHÍNH, TIÊU DÙNG

NĂM XUẤT HIỆN: 2013 – 2020

LĨNH VỰC: ĐA NGÀNH

NĂM XUẤT HIỆN: 2018 – 2020

NĂM XUẤT HIỆN: 2019 – 2020

Thaco hiện là tập đoàn đa ngành, hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp, bất động sản, nông nghiệp... Thaco là nhà lắp ráp ô tô lớn nhất Việt Nam, chiếm 1/3 thị phần trong năm 2019. Từ cuối 2019, công ty đã chính thức xuất khẩu xe bus Thaco sang một số nước trong khu vực như Thái Lan, Myanmar, Philippines.

Năm thứ hai liên tiếp ông lọt vào danh sách, với tài sản giảm từ mức 1,7 tỉ đô la Mỹ ghi nhận vào tháng 3.2019. Trong ba tháng đầu năm 2020, cổ phiếu Techcombank đã giảm 26,46%. Ngân hàng này chịu tác động tiêu cực trong bối cảnh kinh tế năm 2020 Việt Nam khó khăn vì dịch bệnh và chính sách siết tín dụng vào bất động sản.

$5,6 tỉ ▼

HẠNG 286 (-47)

Ông Vượng dẫn dắt Vingroup – tập đoàn kinh doanh đa ngành trong các lĩnh vực bất động sản, bán lẻ, công nghiệp chế tạo… Lần đầu lọt vào danh sách tỉ phú của Forbes năm năm 2013 với tổng tài sản 1,5 tỉ đô la Mỹ, kể từ đó, ông liên tiếp là người giàu nhất Việt Nam theo bảng xếp hạng của Forbes.

F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

HẠNG 1.001 (-7)

NĂM XUẤT HIỆN: 2017 – 2020

Bà Thảo, nữ tỉ phú tự thân, là nhà sáng lập và chủ tịch Sovico Holding. Bà là một trong các nữ doanh nhân thế hệ mới, nổi bật nhất tại Việt Nam trong 10 năm qua. Tên tuổi bà gắn liền với VietJet Air, hãng hàng không tư nhân có quy mô vốn hóa gần ba tỉ đô la Mỹ (thời điểm giữa tháng 2.2019). Bà còn ngồi ghế phó chủ tịch thường trực ngân hàng HDBank.

HẠNG 1.414 (-66)

HẠNG 1.990 (-641)

THÁNG 5.2020

30 Under 30 châu Á

NHỮNG NHÂN TỐ TẠO THAY ĐỔI Hai đại diện 30 Under 30 của Forbes Việt Nam Phạm Khánh Linh và Nguyễn Thị Thu Trang cùng 5 người trẻ khác đã lọt vào danh sách 30 Under 30 của Forbes Asia.

Phạm Khánh Linh, 26 SÁNG LẬP, LOGIVAN

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

Cựu sinh viên ĐH Cambridge (Anh) lập Logivan năm 2017, như một “Uber cho xe tải.” Logivan đã qua ba vòng gọi vốn với tổng giá trị 7,9 triệu đô la Mỹ đến từ Insignia Venture Partners, David Su của Matrix Partners China và Vinacapital Ventures.

Nguyễn Thị Ngọc Huyền, 26 CEO, MEDLINK ASIA

Huyền lập Medlink Asia khi 24 tuổi, kết nối trực tiếp các công ty dược với nhà thuốc mà không cần thông qua trung gian. Sau một năm thành lập, Medlink Asia đã kết nối được hàng ngàn nhà thuốc và công ty dược.

Nghiêm Xuân Huy, 28 SÁNG LẬP, FINHAY

Finhay là nền tảng đầu tư quy mô nhỏ dành cho thế hệ Millennial. Khách hàng có thể bắt đầu phát triển tài sản thông qua Finhay chỉ với 3 đô la Mỹ. Công ty đã nhận đầu tư từ Insignia Venture Partners, H2 Ventures và nhà đồng sáng lập Jeffrey Cruttenden của Acorns.

Hoàng Nguyễn, 29 ĐỒNG SÁNG LẬP, THUOCSI.VN

Startup này vận hành một nền tảng online, ghép các đơn hàng với nhà phân phối, so sánh giá theo thời gian thực cũng như thông tin logistics. Thuocsi.vn nhận được 500.000 đô la Mỹ vòng hạt giống từ Cocoon Capital của Singapore và VietCapital Ventures.

Hàn Ngọc Tuấn Linh, 29

COURTESY OF RENS ORIGINAL; KHANH LINH: VINCENT NGUYEN

CEO, VSV CAPITAL

Đồng sáng lập và CEO của VSV Capital - quỹ đầu tư mạo hiểm đặt trụ sở tại Việt Nam, hiện đang quản lý khối tài sản 7 triệu đô la Mỹ. VSV đến nay đã thực hiện hơn 70 khoản đầu tư, bao gồm startup thương mại điện tử Lozi và nền tảng phần mềm dịch vụ Base.

Võ Hải Trang, 29 ĐỒNG SÁNG LẬP, BROWZZIN

Còn gọi là Zean Võ, đồng sáng lập ứng dụng thương mại xã hội thời trang Browzzin. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) này giúp người dùng khám phá các trang phục khác nhau, khơi cảm hứng và giúp tìm mua các bộ trang phục họ yêu thích.

Nguyễn Thị Thu Trang, 30 NHÀ SÁNG LẬP, CEO WILDACT

WildAct là tổ chức phi lợi nhuận Việt Nam hướng tới mục tiêu tăng cường nhận thức về bảo tồn thiên nhiên thông qua các chương trình giáo dục. Thu Trang được BBC vinh danh là một trong 100 phụ nữ truyền cảm hứng và có ảnh hưởng nhất năm 2019. THÁ NG 5 .2 02 0

30 Under 30 châu Âu

ĐẠI DIỆN VIỆT NAM VÀO DANH SÁCH 30 UNDER 30 CỦA FORBES CHÂU ÂU Trần Bảo Khánh (28 tuổi) và Chu Hoàng Sơn (24 tuổi), bộ đôi sáng lập nên thương hiệu giày làm từ bã cà phê và vỏ chai nhựa tái chế Rens Original, lọt vào danh sách 30 Under 30 năm 2020 của Forbes châu Âu. TRƯỚC ĐÓ, TRẦN BẢO KHÁNH có mặt trong danh sách 30 Under 30 năm 2020 (30 gương mặt dưới 30 tuổi nổi bật nhất năm 2020) tại Việt Nam trong hạng mục Kinh doanh và Khởi nghiệp, được công bố tháng 2.2020. Rens Original giới thiệu ý tưởng mẫu giày làm từ nguyên liệu tái chế đầu tiên trên Kickstarter – website gọi vốn cộng đồng lớn nhất thế giới. Mô hình phát triển sản phẩm không nhà máy và thân thiện môi trường đã thu hút hơn 5.000 người đăng ký mua và thu về hơn nửa triệu đô la Mỹ sau 52 ngày gọi vốn. Trần Bảo Khánh tốt nghiệp ngành Kinh doanh quốc tế và Logistics Đại học Aalto năm 2011. Chu Hoàng Sơn đến Helsinki (Phần Lan) theo học ngành hệ thống thông tin từ năm 2014. Cả hai từng chiến thắng cuộc thi Summer of Startups của Phần Lan năm 2016 với dự án Factory Finder – nền tảng trực tuyến kết nối các hãng thời trang châu Âu với nhà máy Việt Nam. Công ty giày của họ hoạt động theo mô hình xây dựng thương hiệu và sản xuất thuê ngoài, với nhóm nhân viên tinh gọn khoảng 10 người làm việc tại Helsinki. Các sản phẩm của Rens đã bán ở hơn 100 quốc gia. Rens Original nhấn mạnh việc xây dựng hình ảnh thương hiệu bằng cách kết hợp cả yếu tố thời trang và bảo vệ môi trường, tập trung sự chú ý vào thị trường giày sneaker Mỹ. Trong một cuộc phỏng vấn với Forbes Việt Nam, Trần Bảo Khánh, cho biết công ty đang gọi vốn và dự định sẽ tiếp cận thị trường Mỹ trong 1 – 2 năm tới. F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

30 Under 30

Hoạt động tạo tác động cộng đồng của những thành viên 30 Under 30 của Forbes Việt Nam và Forbes Asia trong mùa dịch COVID-19.

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

TẠO TÁC ĐỘNG CỘNG ĐỒNG TRONG MÙA DỊCH

HOÀNG ANH ĐỨC

MAI TRƯỜNG GIANG

EdLab Asia

TG Food

Lighthouse Social Enterprise

Tập trung vào các dự án hỗ trợ sức khỏe tinh thần trong mùa dịch, trong đó có sách bản mềm chuyển tới hàng ngàn trường học, hàng chục ngàn giáo viên và phụ huynh. Ngoài ra là mạng lưới chuyên gia hỗ trợ tham vấn các vấn đề về tinh thần trong mùa dịch. Nghiên cứu các ảnh hưởng tới giáo viên, học sinh trong mùa dịch, từ đó đưa ra các đề xuất chính sách, thực hành giáo dục.

Mai Trường Giang đã lập và điều phối nhóm CSC – CEO Supportive Community, nhằm hỗ trợ các chủ doanh nghiệp F&B, khách sạn, bán lẻ vượt qua khủng hoảng khi dịch COVID-19 xảy ra. Với khoảng 700 doanh nghiệp tham dự, họ nhận tư vấn dịch vụ pháp lý miễn phí, chia sẻ kinh nghiệm đàm phán mặt bằng, lãi suất với ngân hàng và tổ chức các buổi livestream chia sẻ kinh nghiệm, sáng kiến ứng phó.

Thực hiện dự án nâng cao năng lực sử dụng công cụ trực tuyến vào hoạt động cộng đồng cho các tổ chức dựa vào cộng đồng của LGBTIQ và thanh niên. Giúp các tổ chức cộng đồng ứng phó với dịch Covid và duy trì hoạt động cộng đồng, cũng như có kinh nghiệm đối mặt với khủng hoảng với những tình huống tương tự.

NGÔ THÙY NGỌC TÚ Yola THI ANH ĐÀO Isobar

JESSE KHÁNH TRẦN

Hai thành viên nữ đã vận động gây quỹ để tặng máy thở và khẩu trang N95 cho các bệnh viện. Bước đầu quỹ tặng hai máy thở và có khoảng 6 – 10 ngàn khẩu trang được cung cấp.

Giúp sức cùng các cơ sở y tế tuyến đầu ở TP.HCM, Hà Nội, và Helsinki - đóng góp khẩu trang (Medical Masks, KN95, N95) và các thiết bị y tế khác cho các bệnh viện và trung tâm cách ly.

HẢI NGUYỄN Canavi LÊ HOÀNG UYÊN VY ESP Capital LÊ ĐÌNH HIẾU G.A.P

F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

Rens Coffee Shoe

ĐOÀN THANH TÙNG

HOÀNG ĐỨC MINH Ví điện tử Momo

Tổ chức Conference - Những sự kiện truyền cảm hứng mùa dịch COVID-19. Thay vì thu tiền, các sự kiện khuyến khích mọi người quyên góp cho hoạt động chống dịch COVID-19.

Chống thất nghiệp mùa dịch: Hải Nguyễn (Canavi), Ngô Thùy Ngọc Tú (Yola), Lê Hoàng Uyên Vy (ESP Capital), Lê Đình Hiếu (G.A.P) kết hợp với một số tổ chức và mạng lưới doanh nghiệp giúp đào tạo, giải quyết việc làm, tạo thu nhập các các ứng viên thất nghiệp do dịch bệnh. THÁNG 5.2020

RANGE ROVER VELAR

LẮNG NGHE BẢN NĂNG CỦA BẠN

Một vài người nghe theo cảm xúc, một số khác lại chọn lý trí. Nhưng hãy nhìn vào hình dáng bên ngoài tuyệt đẹp bởi những đường vân hoàn hảo chạy dọc thân xe cùng khả năng vượt mọi địa hình vốn đã thành huyền thoại của Land Rover. Với Range Rover Velar, bạn sẽ có đặc quyền tận hưởng tất cả. Tặng 1 năm bảo hiểm thân vỏ*.

Thông tin liên hệ: Phú Thái Mobility Hồ Chí Minh Hotline Kinh doanh: 086 201 5088 Hotline Dịch vụ: 086 201 5068 Phú Thái Mobility Hà Nội Hotline Kinh doanh: 098 121 1919 Hotline Dịch vụ: 096 131 1919 *Điều khoản và điều kiện áp dụng. Bảo hành tiêu chuẩn toàn cầu 03 năm tương đương với 100.000 km đầu tiên (tùy điều kiện nào đến trước), và gói dịch vụ bảo dưỡng 05 năm miễn phí với cơ hội mua gói Gia Hạn Bảo Hành (Extended Warranty) lên đến 02 năm.

WARRANTY

SERVICE PLAN

FORBES VIỆT NAM

DANH SÁCH

CHUỖI BÁN LẺ HIỆN ĐẠI Kênh bán lẻ hiện đại Việt Nam bắt đầu hình thành khoảng 25 năm trước với những siêu thị đầu tiên ở TP.HCM. Đặc biệt, khoảng 10 năm qua, các kênh bán lẻ hiện đại phát triển mạnh mẽ với sự xuất hiện của nhiều chuỗi mua sắm hiện đại.

BÁN LẺ LÀ MỘT TRONG NHỮNG NGÀNH CHỊU TỔN THƯƠNG NHIỀU NHẤT khi Việt Nam ứng phó với đại dịch COVID-19. Nhìn về dài hạn, với quy mô thị trường tiêu dùng gần 100 triệu dân, tốc độ đô thị hóa, sự phát triển kinh tế và tỉ lệ tăng trưởng của tầng lớp trung lưu thuộc nhóm tăng trưởng cao nhất khu vực, các kênh bán lẻ hiện đại Việt Nam còn nhiều dư địa phát triển, đặc biệt khi nhiều lĩnh vực, nhiều ngành phân phối còn trong tình trạng manh mún và phân tán. Khoảng 10 năm qua, các kênh bán lẻ hiện đại Việt Nam phát triển với sự xuất hiện của nhiều tên tuổi nội địa mới, mở rộng hệ thống nhanh chóng và hình thành nhiều chuỗi chuyên biệt thống lĩnh thị trường. Bên cạnh đó, bán lẻ cũng là một trong các lĩnh vực thu hút vốn đầu tư nước ngoài khi thị trường xuất hiện các tập đoàn lớn đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan… tạo ra các chuẩn mực mới về mua sắm hiện đại. Điều đáng chú ý, trong một số lĩnh vực như trung tâm thương mại, siêu thị, chuỗi thiết bị di động, điện máy và một số chuỗi chuyên biệt… các nhà đầu tư trong nước vươn lên dẫn dắt thị trường. Trong khi đó, sự cạnh tranh khiến nhiều tên tuổi nước ngoài ra đi.

FORB ESVIETN AM.CO M.VN

T H Á N G 5 .2 0 2 0

Takashimaya SỐ LƯỢNG: 1 SỞ HỮU: Công ty TNHH Takashimaya Việt Nam HOẠT ĐỘNG: 2016

Vincom Mega Mall SỐ LƯỢNG: 4 SỞ HỮU: Vincom Retail HOẠT ĐỘNG: 2010

Vincom Plaza SỐ LƯỢNG:

N/A

SỞ HỮU: Vincom Retail HOẠT ĐỘNG: 2013

Vincom+ SỐ LƯỢNG:

N/A

SỞ HỮU: Vincom Retail HOẠT ĐỘNG: 2016

Aeon Mal l SỐ LƯỢNG: 5 SỞ HỮU: Công ty TNHH Aeon Việt Nam

I STO C K P H OTO/G E T T Y I M AG ES

HOẠT ĐỘNG: 2014

Năm 2014, tập đoàn bán lẻ Nhật Bản khai trương Aeon Mall Tân Phú Celadon, trung tâm mua sắm đầu tiên của tập đoàn này tại quận Tân Phú (TP.HCM). Hiện tại Aeon đã phát triển lên năm trung tâm mua sắm tại TP.HCM, Hà Nội, Bình Dương và đang chuẩn bị đưa vào vận hành trung tâm mua sắm thứ sáu tại Hải Phòng. Aeon Mall là mô hình trung tâm thương mại “one stop shopping center” (trung tâm mua sắm tích hợp) THÁ NG 5 .2 02 0

nằm ở ngoại ô các thành phố lớn, tổng hợp đầy đủ những hàng hóa thiết yếu từ quần áo, thực phẩm, đồ gia dụng đến cung cấp những trải nghiệm mua sắm thú vị, dịch vụ thư giãn giải trí. Được thành lập từ năm 1758, với lịch sử trên 250 năm, Aeon là một trong những nhà bán lẻ lâu đời nhất tại Nhật Bản với 179 liên doanh trong và ngoài Nhật Bản. XEM BÀI TRANG 42

Parkson SỐ LƯỢNG: 4 SỞ HỮU: Lion Group HOẠT ĐỘNG: 2005

Crescent Mall SỐ LƯỢNG: 1 SỞ HỮU: Công ty TNHH Phát triển

Phú Mỹ Hưng

HOẠT ĐỘNG: 2012

Vincom Center SỐ LƯỢNG: 7 SỞ HỮU: Vincom Retail

SC Vivo- City

HOẠT ĐỘNG: 2004

SỐ LƯỢNG: 1

Khai trương trung tâm Vincom Center Bà Triệu vào năm 2004, hiện tại tập

Thương mại Vietsin

SỞ HỮU: CTCP Phát triển khu phức hợp HOẠT ĐỘNG: 2015 FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

21 TRUNG TÂM MUA SẮM

Năm 2016, Takashimaya, nhà bán lẻ đến từ Nhật Bản giới thiệu trung tâm mua sắm đầu tiên tại Việt Nam tại tòa nhà Saigon Centre 2, vị trí đắc địa tại trung tâm quận 1, TP.HCM. Takashimaya gồm năm tầng lầu, rộng 15 ngàn m² quy tụ nhiều thương hiệu thời trang quốc tế và hàng tiêu dùng cao cấp. Dù xuất hiện chưa lâu nhưng Takashimaya nổi lên như một hình mẫu trung tâm mua sắm hiện đại khác biệt về không gian mua sắm, sự bài trí, tổ chức và dịch vụ. Takashimaya được vận hành bởi công ty TNHH Takashimaya Việt Nam trực thuộc tập đoàn Takashimaya, nhà bán lẻ đã mở các trung tâm mua sắm tại Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia, Singapore.

đoàn Vingroup, thông qua công ty thành viên Vincom Retail sở hữu bảy trung tâm thương mại thương hiệu Vincom Center, trong đó có năm tại Hà Nội và hai tại TP.HCM. Vincom Center là trung tâm mua sắm cao cấp quy tụ các thương hiệu quốc tế, tọa lạc tại các vị trí đắc địa ở khu vực trong các quận nội thành Hà Nội và TP.HCM. Ngoài Vincom Center, Vincom Retail, nhánh kinh doanh bán lẻ của Vingroup cũng đang quản lý ba thương hiệu bán lẻ khác là: Vincom Mega Mall (trung tâm thương mại quy mô lớn hướng tới nhóm khách hàng trung lưu tại Hà Nội và TP.HCM), Vincom Plaza (trung tâm mua sắm dành cho các gia đình trung lưu tại các đô thị, ngoài Hà Nội và TP.HCM) và Vincom+ (trung tâm mua sắm tại các tuyến huyện, thị).

VinMart SỐ LƯỢNG: 132 SỞ HỮU: VinCommerce (VCM) HOẠT ĐỘNG: 2014

Hiện tại, VinMart là chuỗi siêu thị quy mô lớn nhất Việt Nam xét về số lượng cửa hàng do Vingroup thành lập vào năm 2014, được quản lý và vận hành bởi công ty cổ phần Dịch vụ Thương mại Tổng hợp VinCommerce (VCM). Cùng với hệ thống cửa hàng tiện lợi thương hiệu VinMart+, chuỗi bán lẻ công bố nắm giữ 25% thị phần bán lẻ hiện đại tại Việt Nam. Năm 2019 Vingroup hoán đổi cổ phần VCM cho Masan Group và tập đoàn tư nhân này công bố muốn chuyển đổi số hệ thống siêu thị VinMart và chuỗi cửa hàng tiện lợi VinMart + trở thành chuỗi bán lẻ

Co.opmart SỐ LƯỢNG: 127 SỞ HỮU: Saigon Co.op HOẠT ĐỘNG: 1996

Với 127 siêu thị, Co.opmart là hệ thống siêu thị có quy mô lớn thứ hai Việt Nam hiện nay khi đã có mặt tại nhiều địa bàn chiến lược trên toàn quốc. Năm 1996, liên hiệp các Hợp tác xã Thương mại TP.HCM (Saigon Co.op) mở siêu thị Co.opmart đầu

tiên, “siêu thị Việt cho người Việt” khi cơ cấu hàng nội địa chiếm hơn 90%. Mỗi siêu thị Co.opmart hiện nay có diện tích 3 – 10 ngàn m², kinh doanh hơn 30 ngàn mặt hàng từ nhu yếu phẩm, thực phẩm tươi sống, hóa mỹ phẩm, thời trang và đồ gia dụng... Năm 2019, Saigon Co.op mua lại 15 siêu thị Auchan (Pháp) với giá trị không được tiết lộ. Bên cạnh thương hiệu Co.opmart, Saigon Co.op cũng đang vận hành nhiều mô hình siêu thị và đại siêu thị khác như Co.opXtra (đại siêu thị), Co.opXtra Plus (đại siêu thị phân phối số lượng lớn) qua hình thức liên doanh. Saigon Co.op cũng phát triển hệ thống cửa hàng tiện lợi Co.opSmile và Cheers. Trong dịch COVID – 19, Saigon Co.op là đơn vị cung cấp hàng chục ngàn suất ăn mỗi ngày đến các khu vực cách ly.

XEM BÀI TRANG 46

Big C SỐ LƯỢNG: 35 • SỞ HỮU: Central Group Việt Nam • HOẠT ĐỘNG: 1998

Siêu thị Big C là chuỗi bán lẻ hiện đại ban đầu do tập đoàn Casino liên doanh với một số đối tác Việt Nam hợp tác kinh doanh. Siêu thị Big C đầu tiên mở cửa vào năm 1998 với tên gọi ban đầu là Cora, được xem là đối thủ của siêu thị Co.opmart khi cả hai cùng tập trung vào các mặt hàng tiêu dùng, thực phẩm, may mặc với giá bán phải chăng. Vào năm 2016 chuỗi siêu thị được đổi chủ từ tập đoàn Casino sang tập đoàn Central Group (Thái Lan). Sau khi Big C về tay Central Group với giá trị chuyển nhượng hơn 1 tỉ đô la Mỹ, hệ thống đã phát triển thêm hai siêu thị mới. Bên cạnh việc nhập khẩu và phân phối hàng hóa Thái Lan, Central Group cũng thực hiện nhiều chương trình thu mua phân phối nông sản Việt Nam tại các địa phương, chương trình bán hàng giá rẻ mỗi ngày cho người tiêu dùng. Central Group bắt đầu đầu tư vào Việt Nam từ năm 2011 từ việc thâu tóm các hệ thống bán lẻ như Nguyễn Kim, Lan Chi Mart (25 siêu thị ở các vùng nông thôn phía Bắc năm 2015)...

S H U T T E R STO C K . C O M

SIÊU THỊ, ĐẠI SIÊU THỊ

đầu tiên tại Việt Nam có cả online và offline. Trước đây, với sự hỗ trợ tài chính lớn của Vingroup, trong quá trình phát triển bên cạnh việc tự xây dựng hệ thống, VinMart mua bán và sáp nhập các hệ thống bán lẻ khác như Maximart, Ocean Mart, Fivimart, Queenland Mart…

FORB ESVIETN AM.CO M.VN

T H Á N G 5 .2 0 2 0

MM Mega Market SỐ LƯỢNG: 19 SỞ HỮU: MM Mega Market Việt Nam HOẠT ĐỘNG: 2002

Lotte Mart SỐ LƯỢNG: 16 SỞ HỮU: Lotte Việt Nam HOẠT ĐỘNG: 2008

SIÊU THỊ, ĐẠI SIÊU THỊ

Sau khi mua lại hệ thống Metro Cash & Carry từ tập đoàn Metro với giá trị 655 triệu euro, năm 2016, tập đoàn TCC Group (Thái Lan) đổi tên hệ thống Metro Cash & Carry thành MM Mega Market. MM Mega Market hướng đến xây dựng chuỗi cung ứng hiện đại, kết nối trực tiếp đến nông dân và nhà sản xuất địa phương với kênh phân phối, đảm bảo nguồn hàng với trên 90% hàng hóa được sản xuất tại Việt Nam. Hệ thống này vẫn chủ yếu phục vụ cho khách hàng mua sỉ. Sau hơn ba năm về tay chủ mới Thái Lan, MM Mega Market chưa mở thêm siêu thị mới.

Aeon Citimart SỐ LƯỢNG: 24 SỞ HỮU: Công ty TNHH MTV Hội nhập Phát triển Đông Hưng HOẠT ĐỘNG: 1994

Năm 1994 công ty TNHH MTV Hội nhập Phát triển Đông Hưng khai trương siêu thị Citimart đầu tiên tại TP.HCM, sau đó năm năm mở siêu thị đầu tiên tại Hà Nội. Năm 2014, tập đoàn bán lẻ Nhật Bản Aeon, mua lại 49% cổ phần Đông Hưng, đổi tên chuỗi siêu thị Citimart thành Aeon Citimart. Aeon từng tuyên bố đạt 500 siêu thị đến năm 2025, tuy nhiên từ khi có sự tham gia của Aeon, hệ thống siêu thị này không phát triển thêm địa điểm mới. Ngoài Aeon Mall, Aeon Citimart, tập đoàn Aeon có hệ thống cửa hàng tiện lợi Ministop. Hiện tại, hệ thống Lotte Mart có 16 siêu thị trên toàn quốc. Nhiều thương hiệu bán lẻ nước ngoài đến rồi đi trên thị trường Việt Nam nhưng tập đoàn Lotte, chủ sở hữu hệ thống Lotte Mart vẫn trụ lại. Tập đoàn Lotte mở siêu thị Lotte Mart đầu tiên, Lotte Nam Sài Gòn tại quận 7, TP. HCM, cũng là nơi đặt trụ sở chính của Lotte Mart Việt Nam hiện nay. Ngoài các sản phẩm nội địa, hệ thống siêu thị này còn nhập khẩu và phân phối các mặt hàng đến từ Hàn Quốc. Tại Việt Nam, ngoài bán lẻ và phân phối tập đoàn Lotte còn vận hành hệ thống rạp chiếu phim Lotte Cinema, chuỗi gà rán Lotteria, công ty kho vận Lotte Logistics… THÁ NG 5 .2 02 0

SatraMart

Co.opXtra

SỐ LƯỢNG: 3 • SỞ HỮU: Satra

SỐ LƯỢNG: 4

HOẠT ĐỘNG: 2013

E-mart SỐ LƯỢNG: 1 • HOẠT ĐỘNG: 2015 SỞ HỮU: Công ty TNHH E-Mart Việt Nam

Hapromart SỐ LƯỢNG: N/A • SỞ HỮU: Hapro HOẠT ĐỘNG: 2006

SỞ HỮU: Saigon Co.op - FairPrice

Co.opXtra là mô hình đại siêu thị, liên doanh giữa SaigonCo.op với NTUC FairPrice, thương hiệu bán lẻ chiếm thị phần lớn nhất Singapore. Co.opXtra khuyến khích khánh hàng mua nhiều, tiết kiệm nhiều với giá ưu đãi theo số lượng lớn. FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

VinMart+ SỐ LƯỢNG: 2.870 SỞ HỮU: VinCommerce (VCM) HOẠT ĐỘNG: 2014

CHUỖI CỬA HÀNG TIỆN LỢI

Circle K SỐ LƯỢNG: 390

VinMart+ là chuỗi cửa hàng tiện lợi có độ phủ lớn nhất lớn xét theo số lượng được Vingroup thành lập. Trong năm năm đầu tiên, bên cạnh việc mở mới nhằm gia tăng độ phủ ở các tỉnh, thành, hệ thống thực hiện các thương vụ sáp nhập để mở rộng quy mô, như việc mua lại 87 cửa hàng Shop & Go với giá một đô la Mỹ kèm nghĩa vụ trả nợ. VinMart+ (cửa hàng tiện lợi) và VinMart (siêu thị) được quản lý và vận hành bởi công ty cổ phần Dịch vụ Thương mại Tổng hợp VinCommerce (VCM), công ty Vingroup chuyển nhượng cho Masan Group vào cuối năm 2019. Masan Group hiện nắm giữ hơn 70% cổ phần của VCM. Về tay Masan Group, VinMart, VinMart+ đóng vai trò nền tảng phân phối các mặt hàng tiêu dùng thuộc hệ sinh thái Masan như hàng tiêu dùng, thịt.

SỞ HỮU: Công ty TNHH Vòng Tròn Đỏ

Circle K là chuỗi cửa hàng tiện lợi có vốn nước ngoài do công ty TNHH Vòng Tròn Đỏ, đơn vị trực thuộc GR International (Hong Kong), vận hành và phát triển. Sau 12 năm, Circle K hiện đã phát triển hệ thống hơn 390 cửa hàng trên cả nước. Ban đầu, Circle K tập trung phát triển ở các cửa hàng tiện lợi có diện tích dưới 50m² ở khu vực trung tâm, sau đó, mở rộng ra các khu dân cư với diện tích cửa hàng lớn hơn. Chuỗi Circle K tại Việt Nam được địa phương hóa có những điều chỉnh phù hợp với lối sống đô thị như có khu không gian ngồi ăn uống, nhờ vậy cơ cấu thức ăn chiếm tỉ trọng tương đối cao khoảng 20% doanh thu.

B’s mart SỐ LƯỢNG: 160 SỞ HỮU: Công ty TNHH B-S Mart HOẠT ĐỘNG: 2013

Đi vào hoạt động từ năm 2013, chuỗi cửa hàng tiện lợi B’s mart hiện có 160 cửa hàng, chủ yếu tập trung ở TP.HCM. B’s mart do tập đoàn Phú Thái thành lập năm 2013, sau đó bán lại cho TCC Group, tập đoàn của tỉ phú Thái Lan Charoen Sirivadhanabhakdi. Ở Việt Nam, TCC Group đã mua lại chuỗi siêu thị Metro Cash & Carry từ tập đoàn Metro, sau đó đổi tên thành MM Mega Market, hệ thống có 19 siêu thị. FORB ESVIETN AM.CO M.VN

7-Eleven SỐ LƯỢNG: 42 SỞ HỮU: Seven System Vietnam HOẠT ĐỘNG: 2017

Khai trương cửa hàng đầu tiên ở Việt Nam năm 2017, 7-Eleven hiện có 42 cửa hàng, chưa bằng phân nửa so với mục tiêu 100 cửa hàng vào năm 2020, theo kế hoạch ban đầu. Định hướng của 7-Eleven của Việt Nam sẽ phát triển những danh mục sản phẩm đa dạng, đồ ăn tươi ngon, mang lại trải nghiệm mua sắm tiện lợi nhất cho khách hàng. Từ năm 2019, sau khi mở cửa hàng bám theo các khu dân cư đông đúc, 7-Eleven thử nghiệm mở cửa hàng quy mô nhỏ tại các tòa nhà văn phòng cho mục đích phục vụ tại chỗ, bước đầu thu được kết quả tốt. Ở thị trường quốc tế, 7-Eleven thành lập vào năm 1927, nền tảng thành công từ triết lý "3 đúng", bao gồm đúng sản phẩm, đúng lúc và đúng nơi khách hàng cần. T H Á N G 5 .2 0 2 0

L E Q UA N G N H AT

HOẠT ĐỘNG: 2008

Ministop

GS 25

Co.op Smile

SỐ LƯỢNG: 138

SỐ LƯỢNG: 50

SỐ LƯỢNG: 80

SỞ HỮU: Ministop Việt Nam

SỞ HỮU: GS25 Việt Nam

SỞ HỮU: Saigon Co.op

HOẠT ĐỘNG: 2011

Cheers SỐ LƯỢNG: 39 • HOẠT ĐỘNG: 2018 SỞ HỮU: Saigon Co.op và

Mô hình kinh doanh lai ghép giữa cửa hàng tiện lợi và thực phẩm, được Saigon Co.op triển khai hoạt động từ cuối năm 2016, diện tích kinh doanh linh hoạt, từ 20 m² đến 200 m². Saigon Co.op gọi Co.op Smile là cửa hàng tạp hóa hiện đại.

Family Mart SỐ LƯỢNG: 147 • HOẠT ĐỘNG: 2009 SỞ HỮU: Công Ty TNHH Cửa hàng tiện lợi

Gia Đình Việt

Cửa hàng Family Mart đầu tiên tại Việt Nam khai trương vào năm 2009, ban đầu liên doanh giữa Phú Thái, tập đoàn bán lẻ phân phối của Việt Nam và đối tác Nhật Bản. Năm 2013, Phú Thái tách khỏi liên doanh giữ lại một số cửa hàng Family Mart, đổi tên thành B’s mart. Sau tái cơ cấu, một phần chuỗi Family Mart mang thương hiệu cũ tiếp tục duy trì hoạt động. Với 20 cửa hàng sau khi chia tách, hệ thống phát triển số cửa hàng lên gần gấp tám lần sau bảy năm. Trên thế giới, Family Mart có hơn 24 ngàn cửa hàng. Riêng ở châu Á, bên cạnh 16.500 cửa hàng ở Nhật, Family Mart có 3.000 cửa hàng ở Đài Loan, Trung Quốc và Thái Lan.

DAV I D B O K U C H AVA / S H U T T E R STO C K

NTUC Fair Price (Singapore)

Thương hiệu đến từ Hàn Quốc triển khai được khoảng 50 cửa hàng và bắt đầu mở rộng hệ thống thông qua hình thức nhượng quyền. GS 25 tạo sự khác biệt với các đối thủ cạnh tranh với nhiều sản phẩm Hàn Quốc.

HOẠT ĐỘNG: 2016

THÁ NG 5 .2 02 0

FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

25 CHUỖI CỬA HÀNG TIỆN LỢI

Ministop là chuỗi cửa hàng tiện lợi được quản lý, phát triển bởi công ty TNHH Ministop Việt Nam, thành viên của tập đoàn bán lẻ Aeon (Nhật Bản). Tại Việt Nam chuỗi cửa hàng tiện lợi này đang mở rộng hoạt động theo mô hình nhượng quyền, hiện có mặt tại TP.HCM và Bình Dương. Ministop mở khu vực ăn uống trong cửa hàng mô hình kết hợp giữa cửa hàng tiện lợi và cửa hàng thức ăn nhanh chế biến tại chỗ để phù hợp với lối sống và sinh hoạt cư dân đô thị. Trên thế giới, Ministop có hơn 5.400 cửa hàng. Tại Việt Nam, ngoài Ministop, tập đoàn bán lẻ Nhật Bản Aeon đang quản lý năm trung tâm thương mại, hệ thống siêu thị Aeon Citimart.

(liên doanh GS và Sơn Kim) HOẠT ĐỘNG: 2018

giữa năm 2019, Thế Giới Di Động cũng triển khai mô hình cửa hàng bán điện thoại siêu rẻ trong các cửa hàng nhỏ với ít nhân viên phục vụ. Bên cạnh hệ thống cửa hàng vật lý, Thế Giới Di Động cũng vận hành hai kênh mua sắm trực tuyến thegioididong.com (sản phẩm thiết bị cầm tay) và dienmayxanh.com (sản phẩm điện máy). XEM BÀI TRANG 30

T hế Giới Di Động SỐ LƯỢNG: 1015 SỞ HỮU: CTCP Đầu tư Thế Giới Di Động HOẠT ĐỘNG: 2004

CHUỖI PHÂN PHỐI THIẾT BỊ DI ĐỘNG

Được thành lập từ năm 2004, Thế Giới Di Động là chuỗi bán lẻ thiết bị di động (điện thoại di động, máy tính bảng, laptop và phụ kiện) số 1 Việt Nam, chiếm 48% thị phần. Hệ thống này 1015 cửa hàng vào cuối tháng 4.2020 hiện diện tại 63 tỉnh thành. Nhằm tăng trưởng doanh thu, nhà bán lẻ này đã thử nghiệm mô hình phân phối hàng gia dụng và dụng cụ nhà bếp ngay

trong chính các cửa hàng bán thiết bị di động, cũng như tích hợp bán lẻ đồng hồ trong chuỗi Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh, trong đó, riêng đồng hồ mang về cho công ty 800 tỉ đồng doanh thu năm qua. Từ

Cellphones SỐ LƯỢNG: 36 SỞ HỮU: CTCP Tổng hợp và XNK TVH HOẠT ĐỘNG: 2011

FPT Shop SỐ LƯỢNG: 601 SỞ HỮU: FPT Retail HOẠT ĐỘNG: 2012

FPT Shop là chuỗi bán lẻ lớn thiết bị di động thứ hai trên thị trường sau Thế Giới Di Động. FPT Shop là chuỗi chuyên bán lẻ các sản phẩm kỹ thuật số di động bao gồm điện thoại di động, máy tính bảng, laptop, phụ kiện và dịch vụ công nghệ của nhiều hãng khác nhau như Samsung, Oppo, Sony, Nokia, Dell, HP, Lenovo... Các cửa hàng của FPT Retail có diện tích bình quân từ 75m² đến 100m² và là nhà bán lẻ hiệu quả nhất xét trên tiêu chí doanh thu/m². FPT Shop thuộc sở hữu của FPT Retail, công ty được thành lập năm 2012 từng là thành viên trực thuộc tập đoàn FPT. Năm 2014, FPT Shop trở thành nhà phân phối sản phẩm Apple chính hãng, sau đó tách ra thành lập F.Studio, chuỗi bán lẻ ủy quyền cao cấp của Apple tại Việt Nam chuyên cung cấp các sản phẩm và phụ kiện chính hãng Apple.

F.Studio SỐ LƯỢNG: 15 • SỞ HỮU: FPT Retail HOẠT ĐỘNG: 2014

FORB ESVIETN AM.CO M.VN

T H Á N G 5 .2 0 2 0

Nguyễn K im SỐ LƯỢNG: 70 SỞ HỮU: CTCP Thương mại Nguyễn Kim HOẠT ĐỘNG: 1996

SỐ LƯỢNG: 1.028 • SỞ HỮU: CTCP Đầu tư Thế Giới Di Động • HOẠT ĐỘNG: 2010

Chuỗi bán lẻ Điện Máy Xanh có 1.028 cửa hàng, chiếm 38% thị phần sản phẩm điện máy giữ thị phần số 1 trong năm 2019. Bên cạnh mô hình Điện Máy Xanh chuẩn, thời gian qua Thế Giới Di Động chuyển đổi các cửa hàng bán thiết bị di động có doanh số cao thành mô hình Điện Máy Xanh mini, đưa số cửa hàng của chuỗi này tăng lên 1028. Từ năm 2017, Điện Máy Xanh đã mở rộng hoạt động sang Campuchia với chuỗi của hàng BigPhone và BigPhone Plus. Chuỗi này hiện có hơn 20 điểm tập trung tại thủ đô Phnôm Penh và trở thành nhà bán lẻ chuyên biệt về thiết bị di động và sản phẩm điện máy chính hãng đầu tiên tại thị trường này. Cũng như chuỗi Thế Giới Di Động, hoạt động của Điện Máy Xanh được nhận định đối diện với nhiều thách thức trong năm 2020 từ ảnh hưởng của dịch COVID–19 khiến các giải thi đấu thể thao lớn buộc phải dời sang năm 2021, sức mua trên thị trường giảm sút. Thế Giới Di Động đang vạch ra nhiều giải pháp tiết giảm chi phí để đưa cả hai chuỗi bán lẻ này vượt qua thử thách hiện tại.

MediaMart SỐ LƯỢNG: 209 SỞ HỮU: Công ty cổ phần Mediamart Việt Nam HOẠT ĐỘNG: 2007

Pico SỐ LƯỢNG: 29 SỞ HỮU: Công ty cổ phần PI CO HOẠT ĐỘNG: 2007

Siêu thị điện máy HC H U N T E R G O L H P/ S H U T T E R STO C K

SỐ LƯỢNG: 24 SỞ HỮU: Công ty TNHH VHC HOẠT ĐỘNG: 2006

Thiên Hòa SỐ LƯỢNG: 17 SỞ HỮU: Công ty CP DV&TM Nam Thiên Hòa HOẠT ĐỘNG: 2001

THÁ NG 5 .2 02 0

Điện máy Chợ Lớn SỐ LƯỢNG: 71 • SỞ HỮU: Công ty TNHH Cao Phong • HOẠT ĐỘNG: 2001

Chuỗi bán lẻ sản phẩm điện máy, thiết bị di động và đồ gia dụng Điện máy Chợ Lớn hiện có 71 trung tâm hoạt động từ miền Trung trở vào, trong đó TP.HCM có 33 trung tâm, còn lại nằm ở các vùng phụ cận TP.HCM. Công ty TNHH Cao Phong là chủ sở hữu của chuỗi siêu thị Điện máy Chợ Lớn. Cao Phong là công ty tư nhân do ông Trang Sở Lương, doanh nhân có hơn 20 năm kinh nghiệm trong ngành kim khí sáng lập. Tại TP. HCM, ban đầu Điện máy Chợ Lớn có xuất phát điểm tương tự nhiều chuỗi bán lẻ điện máy khác như Thiên Hòa (17 trung tâm), Đệ Nhất Phan Khang (12 trung tâm)… nhưng sau đó mở rộng ra nhiều tỉnh thành trong khi các đối thủ vẫn chủ yếu tập trung tại TP.HCM và địa bàn phụ cận. FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

27 CHUỖI ĐIỆN MÁY

Mở cửa hàng đầu tiên từ năm 1996, chuỗi điện máy Nguyễn Kim được người tiêu dùng cả nước biến đến nhiều nhất cho đến khi Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh ra đời. Cửa hàng đầu tiên của Nguyễn Kim đặt tại 6 Bis Trần Hưng Đạo (quận 1, TP.HCM) là đơn vị tiên phong và duy nhất ở thời điểm đầu những năm 2000 kinh doanh các mặt hàng điện tử, điện máy chính hãng, bán đúng giá niêm yết và áp dụng chính sách chăm sóc khách hàng vượt trội như miễn phí giao hàng, lắp đặt tận nhà. Hệ thống siêu thị điện máy Nguyễn Kim được vận hành bởi công ty cổ phần Thương mại Nguyễn Kim. Năm 2014, Central Group mua lại 49% cổ phần Nguyễn Kim và tập đoàn bán lẻ Thái Lan tiếp tục nâng tỉ lệ sở hữu lên 100%, kiểm soát hoàn toàn chuỗi bán lẻ sản phẩm điện máy này. Hiện tại, Nguyễn Kim có 70 cửa hàng nằm ở các thành phố lớn. Nguyễn Kim phân phối sản phẩm thiết bị di động và điện máy trên cả hai kênh bán hàng online và offline.

Điện Máy Xanh

Bibo Mart SỐ LƯỢNG: 135 SỞ HỮU: CTCP Bibo Mart TM HOẠT ĐỘNG: 2006

ĐỒ MẸ BẦU, EM BÉ VÀ ĐỒ CHƠI • MỸ PHẨM, CHĂM SÓC CÁ NHÂN

Mở cửa hàng đầu tiên năm 2006, Bibo Mart là một trong những hệ thống bán đồ em bé, mẹ bầu và đồ chơi trẻ em có mặt trên thị trường sớm nhất và quy mô hiện đứng thứ hai thị trường. Bibo Mart thuộc quyền quản lý của công ty cổ phần Bibo Mart TM, chuyên cung cấp các sản phẩm dành cho các bà mẹ (giai đoạn thai kỳ và giai đoạn hậu sản) và em bé (độ tuổi từ 0 ~ 6 tuổi). Theo thông tin tự công bố, Bibo Mart đã tổ chức 500 lớp học miễn phí cung cấp kiến thức, kỹ năng trong thời kỳ mang thai và chăm sóc em bé cho gần 40.000 ông bố, bà mẹ trẻ. Sản phẩm của chuỗi Bibo Mart bán cả trên hai kênh online và offline, trong đó các cửa hàng vật lý có mặt tại tất cả các quận trung tâm TP.HCM và Hà Nội.

My Kingdom SỐ LƯỢNG: 211 SỞ HỮU: CTCP Việt Tinh Anh HOẠT ĐỘNG: 2009

My Kingdom là chuỗi phân phối đồ chơi nhập khẩu kích thích sáng tạo

của trẻ em. Các thương hiệu đồ chơi cao cấp mà chuỗi này phân phối có xuất xứ rõ ràng, thông qua các kiểm định tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo chất lượng và độ an toàn, mang tính giáo dục, giúp trẻ em phát triển cả tư duy và thể chất. My Kingdom đang phân phối sản phẩm của các thương hiệu nổi tiếng thế giới như đồ chơi lắp ráp Lego (Đan Mạch), xe mô hình Siku (Đức), đồ chơi sơ sinh K’s Kids (Hong Kong), búp bê Moxie Girlz, búp bê Lalaloopsy (Mỹ)…

Kid’s Plaza SỐ LƯỢNG: 115 SỞ HỮU: CTCP Kid’s Plaza HOẠT ĐỘNG: 2011

ToyCity SỐ LƯỢNG: 62 SỞ HỮU: CTCP Con Cưng HOẠT ĐỘNG: 2017

Shoptretho SỐ LƯỢNG: 36

SỐ LƯỢNG: 100 SỞ HỮU: Công ty TNHH MTV Thương mại và

Đầu tư Liên Á Châu HOẠT ĐỘNG: 2011

Guardian là chuỗi phân phối sản phẩm sức khỏe và làm đẹp trực thuộc tập đoàn Dairy Farm – nhà bán lẻ hàng đầu châu Á về sản phẩm làm đẹp, cửa hàng tiện lợi, siêu thị và đại siêu thị. Guardian hiện tại đang phân phối hơn 10 ngàn sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp của hơn 500 thương hiệu uy tín. Guardian mở cửa hàng đầu tiên tại Việt Nam vào tháng 9.2011 và hiện có 100 cửa hàng tại Hà Nội, TP.HCM, Đồng Nai, Vũng Tàu và Đà Nẵng. Dairy Farm là tập đoàn bán lẻ được thành lập năm 1886, quản lý nhiều thương hiệu bán lẻ, trong đó trong lĩnh vực sức khỏe và làm đẹp có thương hiệu Mannings – hoạt động ở thị trường Trung Quốc và Hong Kong và Guardian hoạt động tại Malaysia, Singapore, Việt Nam và Campuchia.

MEDiCARE SỐ LƯỢNG: 85

SỞ HỮU: Công ty TNHH Knic

SỞ HỮU: Công ty TNHH Mê Đi Ca

HOẠT ĐỘNG: 2010

HOẠT ĐỘNG: 2001

ConCung SỐ LƯỢNG: 369 • SỞ HỮU: CTCP Con Cưng • HOẠT ĐỘNG: 2011

Được thành lập vào năm 2011, công ty cổ phần Con Cưng là chuỗi bán lẻ có độ phủ lớn nhất các sản phẩm dành riêng cho trẻ em và mẹ bầu: sữa, quần áo, tã, đồ chơi em bé. Sản phẩm của chuỗi ConCung hiện bán cả trên kênh offline và online, có gần 2,8 triệu thành viên mua sắm qua hệ thống. Sau năm năm thành lập, năm 2016, hệ thống có mặt tại 30 tỉnh thành và cán mốc 100 cửa hàng. Một năm sau đó, chuỗi nâng số cửa hàng lên gấp đôi, đạt 200 cửa hàng. Bên cạnh các sản phẩm hướng đến đối tượng khách hàng là mẹ bầu và em bé, CTCP Con Cưng cũng xây dựng một số thương hiệu bán lẻ khác như ToyCity (đồ chơi), CF 0–12 (sản phẩm may mặc dành cho trẻ em dưới 12 tuổi). Nếu tính các cửa hàng thương hiệu ConCung (369), ToyCity (62) –đồ chơi, ConCung Fashion (37) – thời trang em bé từ 0 – 12 tuổi thì nhà bán lẻ này đang có 468 cửa hàng. FORB ESVIETN AM.CO M.VN

Guardian

MEDiCARE là chuỗi bán lẻ các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp đã có mặt tại 61 tỉnh, thành. Cửa hàng MEDiCARE đầu tiên rộng 600m² mở tại TP.HCM vào năm 2001, sau đó phát triển thành chuỗi bán lẻ sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp lớn nhất trên thị trường trong 10 năm cho đến khi Guardian xuất hiện. Hiện tại, những dòng sản phẩm chính MEDiCARE đang phân phối bao gồm: thực phẩm chức năng, sản phẩm chăm sóc sức khỏe thông dụng, mỹ phẩm… trong đó có một số thương hiệu riêng của MEDiCARE và thương hiệu độc quyền. MEDiCARE thuộc sở hữu của công ty TNHH Mê Đi Ca.

Watson SỐ LƯỢNG: 2 • HOẠT ĐỘNG: 2019 SỞ HỮU: Công ty TNHH Watson Việt Nam

T H Á N G 5 .2 0 2 0

Long Châu SỐ LƯỢNG: 83 SỞ HỮU: FPT Retail • HOẠT ĐỘNG: 2009

Phano Pharmacy SỐ LƯỢNG: 84 SỞ HỮU: CTCP Dược phẩm Phano HOẠT ĐỘNG: 2007

An Khang

PNJ SỐ LƯỢNG: 346 • SỞ HỮU: PNJ • HOẠT ĐỘNG: 1988

PNJ là nhà sản xuất trang sức lớn nhất Việt Nam và cũng đang quản lý chuỗi phân phối sản phẩm trang sức lớn nhất Việt Nam có mặt tại 63 tỉnh thành. Chuỗi bán lẻ trang sức định vị ba thương hiệu, nhắm vào các phân khúc khách hàng khác nhau: PNJ Silver – dành cho phụ nữ trẻ (54 cửa hàng), PNJ Gold – phụ nữ trưởng thành có thu nhập khá (288) và CAO Fine Jewellery – dòng sản phẩm cao cấp (4). Bên cạnh sản phẩm truyền thống là trang sức, hệ thống bán lẻ trang sức này còn mở rộng hoạt động phân phối sang các ngành hàng mới như đồng hồ và kính mát. Đầu năm 2019, PNJ khai trương cửa hàng mẫu (flagship) đầu tiên PNJ Next tại quận 1, TP.HCM. Cuối năm 2019, PNJ đã chính thức ký kết hợp tác với thương hiệu The Walt Disney, bước đệm được xem giúp thương hiệu này mở rộng tầm hoạt động và xây dựng thương hiệu.

SỐ LƯỢNG: 20 SỞ HỮU: CTCP Đầu tư Thế Giới Di Động HOẠT ĐỘNG: 2006

Pharmacity

Satra Foods

SỐ LƯỢNG: 317

SỐ LƯỢNG: 204 • SỞ HỮU: Satra

SỞ HỮU: CTCP Dược phẩm Pharmacity

HOẠT ĐỘNG: 2011

Satra Foods là chuỗi cửa hàng thực phẩm tiện lợi, đơn vị thành viên trực thuộc Tổng Công ty Thương Mại Sài Gòn – TNHH MTV (Satra). Năm 2011, cửa hàng Satra Foods đầu tiên ra mắt tại quận 5, TP.HCM. Tính đến giữa tháng 4.2020, hệ thống đã phát triển lên 204 cửa hàng hoạt động tại các quận, huyện TP.HCM.

Được thành lập cuối năm 2011, Pharmacity là chuỗi nhà thuốc bán lẻ hiện đại, phát triển nhanh nhất tại Việt Nam. Tính đến ngày 27.4, Pharmacity có 317 cửa hàng tại Hà Nội, TP. HCM và các đô thị lớn. Chuỗi nhà thuốc bán sản phẩm thuốc từ Tây y đến Đông y, và thực phẩm chức năng bên cạnh sản phẩm chăm sóc sức khỏe và sắc đẹp. Pharmacity bán sản phẩm trên cả hai kênh online và offline

Co.op Food SỐ LƯỢNG: 410 SỞ HỮU: Saigon Co.op • HOẠT ĐỘNG: 2008

Vào tháng 12.2008, Saigon Co.op khai trương chuỗi cửa hàng thực phẩm an toàn – tiện lợi Co.op Food, mô hình kinh doanh bán lẻ mới cung cấp thực phẩm an toàn, tiện lợi phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của các gia đình bận rộn. Hiện tại, Co.op Food có hơn 400 cửa hàng tại nhiều thành phố lớn THÁ NG 5 .2 02 0

trên toàn quốc. Co.op Food có diện tích quy mô nhỏ hơn Co.opmart và tập trung vào ngành hàng thực phẩm tươi sống, hàng tiêu dùng.

Bách Hóa Xanh SỐ LƯỢNG: 1.207 SỞ HỮU: CTCP Đầu tư Thế Giới Di Động HOẠT ĐỘNG: 2015

Bách Hóa Xanh là chuỗi bán lẻ thực phẩm tươi sống và các hàng hóa thiết yếu cho gia đình thuộc sở hữu Thế Giới Di Động. Mô hình Bách Hóa Xanh được thử nghiệm từ năm 2015, đến giữa năm 2019 phát triển mạnh mẽ với tốc độ mở trung bình 60 – 70 cửa hàng/tháng. Các cửa hàng Bách Hóa Xanh tiêu chuẩn có diện tích 150 - 200 m², nằm trên các trục đường dẫn vào khu vực đông dân cư, đáp ứng nhu cầu mua sắm thực phẩm của người nội trợ trên đường trở về nhà. Giữa tháng 4.2019, Thế Giới Di Động đã mở 1.207 cửa hàng Bách Hóa Xanh, hoạt động từ Đắk Lắk tới Cà Mau, trong đó tại TP.HCM khoảng 470 cửa hàng. FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

CHUỖI NHÀ THUỐC • TRANG SỨC • THỰC PHẨM TƯƠI SỐNG

Thành lập năm 2009, Long Châu là chuỗi nhà thuốc tại TP.HCM được FPT Retail mua lại vào năm 2017. Với thế mạnh về thuốc kê toa trước đó, có sự hỗ trợ về tài chính và quản lý của FPT Retail, sau hai năm, hệ thống nhà thuốc này đã nâng số cửa hàng đến 83 điểm, có mặt tại 22 tỉnh bên ngoài TP.HCM. Hiện tại, chuỗi nhà thuốc này bán thuốc kê đơn và không kê đơn, thực phẩm chức năng, dược mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc sức khỏe.

THẾ GIỚI DI ĐỘNG

Ông Nguyễn Đức Tài, chủ tịch HĐQT công ty Đầu tư Thế Giới Di Động.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .2 0 2 0

THẾ GIỚI DI ĐỘNG

VỮNG VÀNG TAY LÁI

31 THẾ GIỚI DI ĐỘNG

SAU KHI CHIẾM THỊ PHẦN LỚN TRONG MẢNG BÁN LẺ ĐIỆN THOẠI, ĐIỆN MÁY, THẾ GIỚI DI ĐỘNG MUỐN LẶP LẠI THÀNH CÔNG VỚI CHUỖI BÁN LẺ BÁCH HÓA XANH.

TRONG MÙA DỊCH TOÀN QUỐC phải thực hiện giãn cách xã hội, tạm ngưng các hoạt động không cần thiết, dịch vụ đi chợ thay của Bách Hóa Xanh trở thành lựa chọn phù hợp với một số gia đình. Thay vì xách giỏ đến cửa hàng Bách Hóa Xanh, người dùng có thể vào ứng dụng, chọn các mặt hàng, số lượng và đặt hàng. Nhân viên trong hệ thống của công ty Đầu tư Thế Giới Di Động (TGDĐ), công ty sở hữu chuỗi bán lẻ gần 1.000 cửa hàng Bách Hóa Xanh, sẽ giao hàng tận nhà. Dịch vụ mới này là một trong các giải pháp của các hệ thống bán lẻ thuộc TGDĐ để xoay trở khi đại dịch COVID-19 diễn ra tại Việt Nam. Như các nhà bán lẻ khác, một số cửa hàng thuộc doanh nghiệp đang sở hữu ba chuỗi bán lẻ điện thoại, điện máy và thực phẩm này cũng phải đóng cửa khoảng 15% số cửa hàng, chủ yếu thuộc chuỗi bán lẻ điện

BÀI QUỐC KHÁNH T HÁ NG 5 .2 02 0

thoại di động và điện máy, theo ông Đoàn Văn Hiểu Em, thành viên hội đồng quản trị, người quản lý chuỗi bán lẻ điện thoại và điện máy. Bên cạnh các biện pháp thường thấy ở các doanh nghiệp cắt giảm chi phí, điều chuyển giữa các bộ phận, ban lãnh đạo TGDĐ tự tin, các nền móng doanh nghiệp 16 năm tuổi này xây dựng đủ vững để họ có thể tồn tại trong đại dịch và phát triển khi giông bão qua đi. “Dịch bệnh làm cho thu nhập người dân bị ảnh hưởng, tổng nhu cầu có thể bị sụt giảm, nguồn cung có khả năng bị sụt giảm theo. Quan trọng là ai trụ lại, chuẩn bị phương án để khi dịch bệnh kết thúc, đứng lên và chạy nhanh về tương lai,” ông Nguyễn Đức Tài, chủ tịch HĐQT TGDĐ chia sẻ. Thị trường không hẳn có cùng cái nhìn như lãnh đạo TGDĐ. Sau kỳ nghỉ Tết, tin tức dịch bệnh khiến cho hoạt động kinh doanh của phần lớn các ngành, lĩnh vực kinh tế bị

ẢNH PHAN QUANG F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THẾ GIỚI DI ĐỘNG

ảnh hưởng tiêu cực. Thị giá cổ phiếu của TGDĐ từ mức 120 ngàn đồng trong ngày 22.1 giảm sâu 50%, có lúc xuống dưới 60 ngàn đồng/cổ phiếu trong phiên giao dịch đầu tháng 4, trước hồi phục một phần. “Người ta hay nói, khi có sự cố như cháy rừng, những con thú lớn, như voi chậm chạp, nặng nề dễ bị chết cháy. TGDĐ tuy lớn nhưng không phải là người béo phì, chậm chạp mà có sức mạnh, biết cách xoay chuyển, thậm chí tận dụng cơ hội thị trường sàng lọc doanh nghiệp có sức cạnh tranh thấp để lấy thêm thị phần,” ông Tài nói. Có nhiều cách nhìn về sức mạnh của chuỗi bán lẻ thiết bị công nghệ hàng đầu Việt Nam. Xét về thị phần, hai mảng cốt lõi là điện thoại và điện máy lần lượt giữ động lực tăng trưởng trong 12 năm kể từ ngày thành lập của TGDĐ đang có thị phần 45% và 38% cuối năm 2019. Xét về số lượng và độ phủ của mạng lưới cửa hàng điện thoại, TGDĐ có 1.000 cửa hàng, gấp đôi FPT Shop. Về điện máy, chuỗi hơn 800 cửa hàng Điện Máy Xanh mới hoạt động từ cuối năm 2010, vượt qua các tên tuổi lâu năm như Nguyễn Kim, Thiên Hòa, Điện máy Chợ Lớn. Đánh giá lợi thế cạnh tranh của TGDĐ, báo cáo chuyên ngành bán lẻ của Việt Nam do McKinsey công bố tháng 9.2019 nhấn mạnh đến các yếu tố như lợi thế quy mô, dịch vụ, quản trị hệ thống và định hướng bán hàng đa kênh (omnichannel). Nhờ lợi thế quy mô mang lại lợi thế đàm phán khi mua hàng, cộng thêm với năng lực quản trị hệ thống, biên lợi nhuận gộp của hai mảng cốt lõi tiếp tục gia tăng. Quý 1.2019 biên lợi nhuận gộp đạt 19,5% so với mức 18% của đầu năm 2019. Trong khi mảng điện thoại di động có chiều hướng đi ngang do nhu cầu thị trường không còn ở mức cao, ngành hàng điện máy tiếp tục đóng vai trò là đầu máy kiếm tiền cho MWG trong hai năm tới khi tốc độ tăng trưởng của ngành vẫn ở mức từ 10 – 15%/năm. Bên cạnh các yếu tố mang tính kỹ trị như quản trị hệ thống bằng cách áp dụng công nghệ, quản trị bán hàng, chuỗi logistics, “sức mạnh mềm” của TGDĐ thể hiện trong văn hóa doanh nghiệp lấy khách hàng làm trung tâm, thể hiện ở hình ảnh cúi người chào khách từ nhân viên giữ xe cho tới đội ngũ bán hàng, kỹ thuật. Làm được điều đó trong đội ngũ hơn 40 ngàn nhân

viên ở khắp ba miền, từ đồng bằng tới vùng cao là chuyện nhiều doanh nghiệp mơ ước. Các nhà lãnh đạo TGDĐ là người biết nhìn xa. Câu chuyện thành công của Điện Máy Xanh giai đoạn 2010 đến nay là một minh chứng. Năm 2016, hai năm sau ngày cổ phiếu TGDĐ chào sàn TP.HCM, khi chuỗi điện máy mới xác lập vị thế trong tốp đầu, TGDĐ đã khởi động dự án mới. Trong cơ cấu doanh thu bán lẻ, điện tử, điện gia dụng và di động có giá trị khoảng 10 tỉ đô la Mỹ, chiếm 30%. Lớn nhất là bách hóa, với quy mô thị trường khoảng 60 tỉ đô la Mỹ, theo báo cáo của công ty Chứng khoán ngân hàng Quân đội. Trong khi các mô hình bán lẻ hiện đại mới chiếm ưu thế trong ngành điện tử, điện máy, bách hóa vẫn là đất của mô hình truyền thống, chưa có doanh nghiệp bán lẻ hiện đại nào chiếm thị phần lớn. Tỉ lệ cửa hàng bán lẻ bách hóa hiện đại ở Việt Nam ở mức 7%, thấp hơn so với mức 14% của Indonesia, và thấp hơn rất nhiều so với mức 45% của Malaysia, Thái Lan. TÀI Bách Hóa Xanh ra đời trong toan tính tìm động lực tăng trưởng mới cho tương lai của TGDĐ. Không chỉ có quy mô thị trường lớn hơn nhiều so với điện tử, điện máy, nhu cầu sử dụng thực phẩm hầu như không bị suy giảm. Sau hai năm thử nghiệm ở một vài quận vùng ven, ban đầu là Tân Bình, sau mở rộng ra các quận lân cận, có sự điều chỉnh quan trọng như tăng diện tích, bổ sung “thịt tươi, cá lội,” Bách Hóa Xanh được mở rộng ra các tỉnh, thành phố. Biên lợi nhuận gộp cũng tăng dần từ mức 12% của năm 2017 tăng lên 18% trong năm 2019 và hiện nay, xấp xỉ 20%, theo nhận định từ báo cáo của VCBS. Doanh thu trung bình cũng tăng từ mức 800 triệu đồng/cửa hàng lên 1,3 tỉ đồng/ cửa hàng trong quý 1.2020. Thị trường bán lẻ thực phẩm là đại dương đỏ thẫm, với nhiều anh tài trong và ngoài nước cùng có mặt. Doanh nghiệp trong nước, phải kể tới hệ thống siêu thị Co.opmart, cộng với các mô hình cửa hàng Co.op Food, Co.op Smile. Ở nhóm có vốn đầu tư nước ngoài, các tên tuổi sừng sỏ như Big C, MM Mega Market, Aeon, Lotte… Bách Hóa Xanh được nhận diện có các lợi thế về quy mô, giá trị cung ứng cho khách hàng, quản trị chuỗi cung ứng. Về khả năng đọc và hiểu thị trường, lãnh đạo TGDĐ tỏ ra chịu học hỏi, chấp nhận trả học phí

“QUAN TRỌNG LÀ AI TRỤ LẠI, CHUẨN BỊ PHƯƠNG ÁN ĐỂ KHI DỊCH BỆNH KẾT THÚC, ĐỨNG LÊN VÀ CHẠY NHANH VỀ TƯƠNG LAI.”

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

—NGUYỄN ĐỨC

THÁNG 5.2020

Bối cảnh phát triển như vậy cộng thêm tác động tiêu cực từ đại dịch COVID-19 và bóng dáng khủng hoảng kinh tế toàn cầu có cản đà mở rộng Bách Hóa Xanh?

Kế hoạch mở rộng chuỗi của

TGDĐ tuy có bị dịch bệnh làm chậm lại, nhưng dường như không có nhiều thay đổi. Trong kế hoạch mở rộng, chuỗi Điện Máy Xanh, với thị phần 35% thị trường điện máy, tiếp tục mở thêm 100 cửa hàng. Bách Hóa Xanh, chuỗi bán lẻ thực phẩm tiếp tục gia tăng độ phủ ra các tỉnh, thành phố, với kế hoạch từ 700 cho tới 1.000 cửa hàng mới trong năm 2020. Thực tế cho thấy, việc mở rộng đang tiếp tục diễn ra. Trong bảy ngày kể từ 17.4, hai tuần sau cuộc gặp giữa lãnh đạo TGDĐ với các nhà phân tích, Bách Hóa Xanh liên tục mở mới gần 30 cửa hàng ở TP.HCM, Long An, Bến Tre, An Giang, Phan Rang, Nha Trang, Đắk Lắk. Điểm khác biệt so với trước khi dịch bệnh xảy ra là ngày khai trương “lẳng lặng mà làm,” như lời ông Trần Kinh Doanh, giám đốc phụ trách Bách Hóa Xanh cho biết.

CƠ HỘI LỚN CHO MÔ HÌNH BÁN LẺ HIỆN ĐẠI VCBS CHO RẰNG, DƯ ĐỊA TĂNG TRƯỞNG VỚI CÁC CHUỖI BÁN LẺ HIỆN ĐẠI TRONG THỜI GIAN TỚI ĐẾN TỪ CÁC TỈNH, THÀNH PHỐ NHỎ. Cửa hàng cỡ vừa

2% 5%

6% 32%

14%

THÀNH THỊ

Cửa hàng nhỏ lẻ

Chợ cóc

Cửa hàng chuỗi Siêu thị Cửa hàng tiện lợi

11%

15%

NÔNG THÔN

Online

23%

Khác

65%

BÁN LẺ TRUYỀN THỐNG NGUỒN: KANTAR WORLD PANNEL THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

33 THẾ GIỚI DI ĐỘNG

khi thử nghiệm các mô hình mới. “Thời kỳ đầu mới mở cửa hàng điện thoại cũng đập đi, xây lại nhiều lần,” ông Tài kể với Forbes Việt Nam trong cuộc trả lời phỏng vấn cách đây sáu năm. Cùng lúc với thử nghiệm bán lẻ thực phẩm, TGDĐ có lúc lấn qua mảng bán lẻ dược phẩm khi mua lại chuỗi bán lẻ Phúc An Khang. Bên cạnh đầu tư mở rộng ngành mới, các chuỗi hiện hữu cũng có các thay đổi theo mô hình cửa hàng trong cửa hàng. Trong cửa hàng điện thoại, có gian điện máy hay ngược lại, nay có thêm đồng hồ. Ghi nhận sơ bộ của VCBS, có hơn 174 cửa hàng trong tổng số 1.940 cửa hàng điện máy, điện thoại có gian hàng đồng hồ. Các cửa hàng Bách Hóa Xanh có thêm các mặt hàng nồi niêu, xoong chảo. Ở thời điểm hiện tại, có nhiều dấu hiệu cho thấy thị trường bắt đầu vào giai đoạn sàng lọc. Hàng loạt các thương vụ M&A diễn ra. Co.opmart tiếp quản 16 siêu thị Auchan sau khi tập đoàn bán lẻ của Pháp này rút lui. Chuỗi siêu thị VinMart, cửa hàng VinMart+ có sự thay đổi chủ sở hữu, với sự hiện diện của Masan Group, tập đoàn có thế mạnh trong sản xuất hàng tiêu dùng. Aeon, Lotte tiếp tục mở rộng sự hiện diện.

TRUNG BÌNH

CAO

CƠ HỘI TỪ THỊ TRƯỜNG PHÂN MẢNH

THẤP

THẾ GIỚI DI ĐỘNG

Việt Nam bình chọn. Năm 2019, lợi nhuận sau thuế của TGDĐ là 3.836 tỉ đồng, tăng hơn 30% so với năm trước. Ngay trong ngày đầu thực hiện lệnh giãn cách xã hội, ông Trần Kinh Doanh chia sẻ, khả năng đạt mục tiêu mở mới 700 – 1.000 cửa hàng Bách Hóa Xanh trong năm 2020 “rất gần trong cảm nhận” của ông. Dịch bệnh có thể làm chậm lại tiến độ mở mới hai kho trung tâm, khiến cho hai trung tâm phân phối của khu vực TP.HCM và Biên Hòa trong tình trạng quá tải, phải tăng thêm giờ phục vụ để bảo đảm đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người dân. Ông Doanh kể, có cửa hàng phải đóng cửa lúc 11h đêm. Ông Tài cho biết thêm, do kho làm ba ca, không thể tăng thêm được nữa khiến hệ thống phải khóa khung giao hàng, khách đặt có khi “2–3 ngày mới giao.” “Hiệu ứng biên lợi nhuận mở rộng khi quy mô chuỗi Bách Hóa Xanh gia tăng, đặc biệt là tại các tỉnh nơi các trung tâm phân phối chưa vận hành hết công suất,” báo cáo của VCBS nhận định. Vị thuyền trưởng lèo lái con tàu di động từ chỗ có một cửa hàng ngày khởi đầu khẳng định tham vọng, trong THỊ TRƯỜNG CÀNG PHÂN MẢNH, CÀNG KÍCH THÍCH vài năm tới, chuỗi Bách Hóa DOANH NGHIỆP TÌM CƠ HỘI THÂM NHẬP. Xanh sẽ mở rộng nhanh, có thị phần lớn nhất trong ngành bán ĐỘ PHÂN MẢNH lẻ tiêu dùng. “Mở rộng nhanh, chiếm thị phần lớn một cách lành mạnh, nghĩa là càng mở rộng, điểm hòa vốn càng đến MẮT KINH gần,” ông Tài giải thích. THỰC PHẨM Khó khăn do dịch bệnh khiến hoạt động kinh doanh bị đình trệ cũng là “lửa thử vàng,” NỮ TRANG không ngăn trở ông Tài nghĩ DƯỢC PHẨM ĐỒNG HỒ xa hơn về tương lai. Ông tiết lộ, Bách Hóa Xanh đang thử nghiệm mô hình tương tự giao hàng thực phẩm của Grab hay Now nhưng do TGDĐ tự xây dựng. Xa hơn nữa, là mô hình ĐIỆN MÁY GIA DỤNG THỜI TRANG bán hàng trực tuyến. “Tôi hi vọng sau dịch bệnh, trong hai năm tới, Bách Hóa Xanh sẽ có vị thế cao trong tâm tưởng của người tiêu dùng,” ông nói. Đây là điều mà các nhà phân tích của McKinsey đang để ĐIỆN THOẠI DI ĐỘNG TĂNG TRƯỞNG trống trong cột phân tích năng lực cạnh tranh của Bách Hóa THẤP TRUNG BÌNH CAO Xanh.

Số lượng hóa đơn mua hàng trên toàn hệ thống Bách Hóa Xanh trong tháng 3 tăng gần 17 triệu lượt, cao gấp rưỡi so với tháng trước, theo số liệu do ông Doanh cung cấp. Doanh thu tăng gần 1.900 tỉ đồng trong tháng 3. Kết quả kinh doanh quý 1.2020 của TGDĐ đạt hơn 29 ngàn tỉ đồng, tăng 16% so với cùng kỳ năm trước. Con số này xấp xỉ bằng 1/3 doanh thu của cả năm 2019. Tuy nhiên, Bách Hóa Xanh chưa đảm nhiệm được vai trò trụ cột khi cơ cấu đóng góp 29% doanh thu quý 1. Quan trọng hơn, nó chưa trở thành cỗ máy tạo tiền khi chưa đạt điểm hòa vốn. Hai cỗ máy tạo tiền là chuỗi bán lẻ điện thoại và điện máy, theo chia sẻ của ông Tài, có điểm hòa vốn “cực kỳ thấp,” lý do chính mang lại “nhiều ngàn tỉ đồng tiền lời” cho doanh nghiệp sáu năm liền xuất hiện trong danh sách 50 doanh nghiệp niêm yết tốt nhất do Forbes

NGUỒN: VCBS F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

TRẦN NGỌC THÁI SƠN • TIKI

Trần Ngọc Thái Sơn, nhà sáng lập và CEO Tiki tại văn phòng.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

TIKI

HÀNH TRÌNH 10 NĂM

BÀI GIANG THANH THÁ NG 5 .2 02 0 THÁNG 5.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

C O U R T ESY O F T I K I

ĐẠI DỊCH COVID-19 KHIẾN NGÀNH BÁN LẺ RƠI VÀO GIAI ĐOẠN KHÓ KHĂN NHẤT TRONG NHIỀU NĂM NHƯNG ÔNG TRẦN NGỌC THÁI SƠN, NHÀ SÁNG LẬP TIKI NHẬN RA MỘT ĐIỂM SÁNG, THỊ TRƯỜNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ CHUYỂN ĐỘNG NHANH HƠN.

TRẦN NGỌC THÁI SƠN • TIKI

Vào ngày cuối của giai đoạn giãn cách xã hội phòng chống đại dịch COVID-19, giữa văn phòng rộng thênh thang, ông Trần Ngọc Thái Sơn, nhà sáng lập Tiki ngồi một mình. Qua khung kính, vị CEO Tiki có thể nhìn xuống ngã bảy vòng xoay công trường Dân chủ, giữa cái nắng chang chang buổi trưa, các phương tiện giao thông thưa thớt, khoảng 10 phút lại xuất hiện một nhân viên giao hàng của Tiki trong đồng phục màu xanh dương phóng xe vụt qua. Trong giai đoạn giãn cách xã hội, nhân viên giao hàng của công ty thương mại điện tử này vẫn tất tả hoạt động, len lỏi giao hàng khắp các ngõ ngách thành phố. “Tôi có niềm tin vào thương mại điện tử cách đây 10 năm, tin vào các thay đổi do Internet tạo ra. Online là sở trường, mình không có ý định làm offline,” ông Sơn mở đầu trong buổi trả lời phỏng vấn. Ngồi đối diện Forbes Việt Nam qua chiếc bàn lớn đủ 2 m giãn cách, ánh mắt lanh lợi, tác phong linh hoạt, ngay cả trước những câu hỏi khó CEO của Tiki vẫn toát lên sự tự tin, hiểu rõ con đường Tiki đang đi. Đại dịch COVID-19 đang đẩy ngành bán lẻ truyền thống vào giai đoạn khó khăn. Trái ngược, Tiki có nhiều ngành hàng với nhu cầu tăng vọt. Trong đại dương đỏ thẫm cạnh tranh khốc liệt của ngành thương mại điện tử, nhiều cái tên sớm nở tối tàn, Tiki không chỉ đứng vững mà vươn lên trở thành một trong những tên tuổi hàng đầu, chiếm được thiện cảm của vô số khách hàng dựa trên trải nghiệm khách hàng. Năm 2019, Tiki là trang thương mại điện tử có lượt truy cập đứng thứ hai tại Việt Nam, sau Shopee. Đại dịch COVID-19 mang đến cho công ty này cả mặt tích cực và tiêu cực. Những tháng F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

đầu năm doanh thu ngành hàng tiêu dùng tăng gấp bốn lần. Đối lập, mảng kinh doanh bán vé máy bay và đặt phòng khách sạn rơi vào trạng thái đóng băng, giống thị trường hàng không và du lịch. Vào trung tuần tháng 4, Tiki tung ra gói khuyến mãi 10 tỉ đồng, chương trình “Một thập kỷ đi cùng bạn.” Mạng xã hội tràn ngập hình ảnh “tự sướng” của các khách hàng “nhìn lại” hành trình cá nhân gắn bó với trang thương mại điện tử này. “Những ngành phù hợp với xu hướng tiêu dùng của người dân trong mùa dịch tăng trưởng cực kỳ tốt,” ông Sơn hào hứng cho biết. Vị lãnh đạo tự tin doanh thu của Tiki (tiền thật thu về) cao nhất trong các trang thương mại điện tử tại Việt Nam. Hai năm trôi qua khi Tiki chuyển trụ sở hoạt động từ quận Tân Bình về tòa nhà Viettel Office Bulding (Q.10 TP.HCM) đi cùng với sự thay đổi chóng mặt xét về quy mô hoạt động. Đội ngũ nhân sự cách đây hai năm cỡ vài trăm đã tăng vọt lên 5.000 người. Môi trường làm THÁNG 5.2020

THÁ NG 5 .2 02 0

Tiki hoạt động thế nào trong

những ngày giãn cách? “Dịch bệnh không phải là lý do mình có thể chậm trễ hay trì hoãn với cả đơn hàng miễn phí và có phí,” ông Sơn khẳng định TikiNow phục vụ ngày đêm, giao hàng kể cả ngày lễ nên hoạt động luôn thông suốt. Ngay giữa Tết Nguyên đán, đánh giá tình hình dịch bệnh phức tạp, công ty này đã kích hoạt các biện pháp kiểm soát dịch bệnh: đội ngũ vận chuyển được yêu cầu mang khẩu trang trong suốt quá trình làm việc, được phát nước rửa tay, yêu cầu tuân thủ về khoảng cách, kiểm soát thân nhiệt mỗi lần quay về kho nhận hàng... Nhờ chuẩn bị sớm, kho hàng của Tiki vẫn hoạt động xuyên mùa dịch, theo bộ đánh giá chỉ số rủi ro lây nhiễm COVID-19, đánh giá nguy cơ dưới 30%, tương ứng mức rủi ro thấp, được phép hoạt động. Nhiều nhà bán lẻ truyền thống lúng túng chưa hề chuẩn bị cho phương án kinh doanh trực tuyến trước khi dịch bệnh ập tới đột ngột. Các sàn thương mại điện tử trong đó có Tiki trở thành một phương tiện hỗ trợ phương thức bán lẻ truyền thống. “Thời điểm này Tiki có thể hỗ trợ giúp đỡ doanh nghiệp Việt Nam rất nhiều. Đây là thời điểm mọi người ưa thích mua hàng online. Nhưng việc tự xây dựng nền tảng trực tuyến đòi hỏi đầu tư, kỹ thuật rất nhiều, một giải pháp là thông qua các sàn,” ông Sơn nói. Tiki được chọn lọc đối tác bán hàng kỹ càng, tỉ lệ “10 người đến thì từ chối 8 người.” Dù vậy, trong số hàng triệu khách hàng, vẫn có những lời phàn nàn về chất lượng sản phẩm nhận được không như ý xuất hiện trên mạng xã hội hoặc phần bình luận dưới sản phẩm. Cùng với việc mở rộng sàn thương mại, Tiki đang mạnh tay xử lý các gian hàng vi phạm. Ngay sau Tết Nguyên đán, khi người lao động quay lại làm việc, tâm lý lo ngại dịch bệnh khiến nhu cầu về khẩu trang, nước rửa tay tăng vọt. Một số nhà bán hàng trực tuyến đánh hơi thấy cơ hội kinh doanh béo bở đã đẩy giá bán nhóm sản phẩm phòng chống COVID–19 tăng gấp chục lần. Giữa tháng 2, cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số công bố có tới 5.200 gian hàng với hơn 21 ngàn sản phẩm, hàng hóa phòng chống dịch bệnh COVID–19 bị phát hiện vi phạm về giá trên các sàn thương mại điện tử. Qua rà soát Tiki đã phát hiện 34 đối tác tăng giá bán không hợp lý, ngay lập tức khóa gian hàng. “Xét trên 40 ngàn đối tác bán hàng thì đây là tỉ lệ rất nhỏ,” ông Sơn nói và khẳng định “Tiki là sàn thương mại điện tử xây dựng bằng chất lượng.” Tiki là cụm từ viết tắt của chữ “Tiết kiệm” và “Tìm kiếm.” Theo nhà sáng lập “tiết kiệm” với F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

39 TRẦN NGỌC THÁI SƠN • TIKI

việc tại Tiki được quốc tế hóa với sự có mặt của nhiều chuyên gia nước ngoài chinh chiến lâu năm trong lĩnh vực thương mại điện tử như Amazon (Mỹ), Coupang (Hàn Quốc) hay Tokopedia (Indonesia)… “Tiki có độ phủ nhất về chuỗi cung ứng trong các công ty thương mại điện tử ở Việt Nam,” ông Sơn khẳng định. Tiki sở hữu 34 kho, nằm ở nhiều vị trí chiến lược tại 13 tỉnh thành, mở rộng diện tích kho bãi lên hơn 80 ngàn m2, tăng gấp đôi sau hai năm. Trong hai năm qua, doanh số của sàn thương mại điện tử (đối tác bán hàng qua Tiki) tăng gấp 30 lần. Các ngành hàng kinh doanh được mở rộng lên gần 40 với trên 40 ngàn đối tác bán hàng. Năm 2019, Tiki bán được 50 triệu sản phẩm, tăng gấp năm so với năm 2017. Năm 2020, CEO Tiki kỳ vọng có thể vươn lên cột mốc mới 100 – 150 triệu sản phẩm bán ra. Với đứa con tinh thần của mình, CEO 39 tuổi hài lòng nhất về tỉ lệ giao hàng đúng giờ đạt 97%. Thậm chí với TikiNow, dịch vụ giao hàng trong hai giờ con số là 99,97%, tức là trong 10 ngàn đơn hàng chỉ có ba đơn hàng trễ hẹn. “Với tỉ lệ này, trong khu vực mình chưa thấy công ty nào tốt hơn,” ông Thái Sơn nói. Báo cáo nghiên cứu thị trường thương mại điện tử Việt Nam của iPrice cho biết, trong mua sắm online thời gian giao hàng phổ biến tại Việt Nam mất 5 – 6 ngày. Dưới tác động dịch bệnh, hành vi khách hàng đã có nhiều thay đổi. Bà Đặng Thúy Hà, giám đốc Nghiên cứu hành vi người tiêu dùng của Nielsen Việt Nam cho biết, theo nghiên cứu của công ty này, trong thời gian dịch bệnh, tỉ lệ người tiêu dùng Việt Nam duy trì việc ăn uống tại nhà xếp thứ ba trong 11 thị trường châu Á được khảo sát. Bên cạnh việc khách hàng tập trung tiêu dùng vào nhóm mặt hàng nhu yếu phẩm, một thay đổi đáng chú ý là xu hướng đẩy mạnh mua sắm trực tuyến, giao hàng tại nhà. Chị Lê Bảo Ngọc, 38 tuổi, nhân viên văn phòng ở quận 5, TP.HCM là một trong số khách hàng mới làm quen với thương mại điện tử trong thời gian dịch bệnh. Làm việc tại nhà trong những ngày giãn cách xã hội, chị đặt mua chiếc chảo chống dính Comet CH15-26 có mức giảm giá 60%, chọn dịch vụ giao hàng hai giờ của Tiki. Tò mò theo dõi hành trình của đơn hàng này trên màn hình di động, chị thấy vài phút đơn hàng lại thay đổi trạng thái: đặt hàng thành công vào lúc 11g59; 4 phút sau đó hệ thống thông báo lấy hàng; 12g07 thông báo đóng gói; 12g15 bàn giao cho bộ phận vận chuyển. Chị Ngọc nhận cuộc gọi giao hàng lúc 13g27, sớm hơn 30 phút. “Tôi không nghĩ thương mại điện tử lại nhanh và tiện dụng như thế,” chị Ngọc nói.

TRẦN NGỌC THÁI SƠN • TIKI

khách hàng có nghĩa tiết kiệm cả tiền bạc lẫn thời gian. Chẳng hạn, qua khảo sát 93% khách hàng hiện hữu hài lòng với Tiki nhờ thân thiện với người dùng, sản phẩm được tìm kiếm khá dễ dàng và chất lượng sản phẩm đảm bảo. Lý giải, ông Sơn nói, Tiki xây dựng kinh doanh “từ cái lõi đường hoàng nên hàng hóa được sắp xếp, phân loại kỹ càng” giúp việc phân loại tìm kiếm dễ dàng. “Giống như một căn phòng đồ đạc có chọn lọc, được xếp ngăn nắp hợp lý thì việc tìm kiếm rất dễ, nếu nhét đồ đạc ngổn ngang thì không dễ tìm kiếm,” ông ví von. TikiNow, dịch vụ giao hàng hai giờ là một niềm tự hào khác của Tiki. Tham khảo mô hình thương mại điện tử ở khu vực, năm 2016, Tiki tung ra dịch vụ giao hàng 24 giờ có tính phí. Kỳ vọng của đội xây dựng sản phẩm mau chóng bị giội một gáo nước lạnh khi thị trường đón nhận hững hờ. Dự án thất bại. Sau này nhìn lại ông Sơn nhận ra với người mua, nhận hàng 24 giờ hay 48 giờ không có nhiều khác biệt. “Phải có gì đó đột phá, khác biệt hơn,” nhà sáng lập tự nhủ và dự án TikiNow ra đời: kho bãi mở rộng, các sản phẩm của đối tác ký gửi đầy ắp trong

kho, hàng hóa được phân loại sắp xếp khoa học, quy trình lấy hàng, băng chuyền vận chuyển, đóng gói, các tuyến vận chuyển… được tối ưu hóa. Khi ra mắt, TikiNow thành công vượt xa các dự tính ban đầu, đơn hàng tăng 250% so với sản phẩm giao 24 giờ. Tiki chính thức châm ngòi cho cuộc chiến giao hàng nhanh đẩy các đối thủ vào thế rượt đuổi: Lazada tung dịch vụ giao hàng trong ngày, Shopee có dịch vụ giao hàng trong bốn giờ, Sendo giao hàng ba giờ với một số sản phẩm ở TP.HCM, Adayroi (cũ) giao hàng hai giờ với thực phẩm tươi…

Sinh năm 1981, tốt nghiệp

thạc sĩ thương mại đại học New South Wales (Úc), năm 2010, Trần Ngọc Thái Sơn lập Tiki. Năm 2012, công ty non trẻ này nhận vốn đầu tư từ Cyber Agent Ventures Việt Nam. Sau đó một năm Sumitomo Corp rót tiền giúp Tiki có thêm nguồn lực mở văn phòng và kho hàng riêng, thay thế “kho hàng” đặt trong gara và “văn phòng” giao dịch tại nhà riêng của những ngày đầu khởi nghiệp.

QUY MÔ THỊ TRƯỜNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ĐÔNG NAM Á TỔNG KHỐI LƯỢNG HÀNG HÓA ( TỈ ĐÔ LA MỸ ) 2015 2018 2025 30%

Tốc độ tăng trưởng hằng năm 21%

10 7

18%

42%

22%

49%

87%

2 0,5 MALAYSIA

15 13

34%

27%

43%

1,5

PHILIPPINES

1,8

SINGAPORE

0,9

2,8 0,4

THÁI LAN

VIỆT NAM

NGUỒN: THE E-CONOMY SOUTHEAST ASIA 2019 REPORT BY GOOGLE

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

vn trực thuộc tập đoàn Lotte cũng nối gót. Mới đây, một cái tên khác là Leflair cũng từ bỏ cuộc chơi. “Kinh doanh thương mại điện tử cần rất nhiều tiền. Nhiều doanh nghiệp quyết định sẽ dừng việc đốt tiền. Chúc may mắn cho những người còn lại,” một trang thương mại điện tử đã để lại lời nhắn nhủ trước khi chấm dứt hoạt động. Theo báo cáo e-Conomy SEA 2019 của Google và Temasek công bố, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam đạt năm tỉ đô la Mỹ, tốc độ tăng trưởng lên tới 81%, đứng thứ hai tại Đông Nam Á, sau Indonesia. Theo iPrice, cùng với Shopee và Lazada, các công ty thương mại điện tử nội địa Việt Nam như Tiki, Sendo, Thế Giới Di Động nằm trong top 5 về lượng truy cập, trong đó Tiki đứng thứ hai, sau Shopee, sàn giao dịch thương mại điện tử có trụ sở đặt tại Singapore. Shopee thuộc sở hữu của tập đoàn SEA, mạnh về các giao dịch trên ứng dụng di động thậm chí vùng phủ sóng bên ngoài khu SƠN vực như tại Đài Loan và Brazil. Một đối thủ khác của Tiki là Lazada, là tên tuổi hàng đầu, thuộc Alibaba từ năm 2016, hoạt động tại Việt Nam và nhiều nước Đông Nam Á. Theo thống kê của iPrice, hai gã khổng lồ Lazada, Shopee chiếm tới 80 – 90% lượng truy cập toàn thị trường ở Malaysia, Thái Lan, Phillipines, Singapore. Giám đốc điều hành quỹ đầu tư ESP Capital, Lê Hoàng Uyên Vy nhận xét, một thách thức lớn với Tiki hiện nay là tối ưu hóa hoạt động, tăng tỉ lệ lợi nhuận gộp và giảm chi phí vận hành khi quy mô đã phát triển khá lớn. Cô nhận xét Tiki có tiềm năng trở thành công ty kỳ lân công nghệ (khởi nghiệp có mức định giá một tỉ đô la Mỹ trở lên) của Việt Nam, một yếu tố tích cực thúc đẩy cho hệ sinh thái khởi nghiệp trong nước. Ông Sơn cho biết, “kỳ lân” không phải là mục tiêu cuối cùng mà có thể chỉ là một ga nhỏ trên hành trình phát triển khi dư địa cho thương mại điện tử Việt Nam phát triển còn nhiều, đặc biệt dịch bệnh đẩy thị trường thương mại điện tử đi nhanh hơn. “Với ngành công nghệ, công ty lớn vẫn chưa chắc thành công, công ty nhỏ chưa chắc đã đủ nhanh để nắm bắt được cơ hội. Chỉ có công ty nhanh và uyển chuyển thì chắc thắng,” ông Sơn nói.

“VỚI NGÀ NH CÔNG NGHỆ, CÔNG TY LỚN VẪ N CHƯA CH ẮC TH À NH CÔNG, CÔNG TY NHỎ CHƯA CH ẮC ĐÃ ĐỦ NH A NH ĐỂ NẮ M BẮT ĐƯỢC CƠ HỘI. CHỈ CÓ CÔNG TY NH A NH VÀ U Y ỂN CHU Y ỂN THÌ CH ẮC TH Ắ NG.”

THÁ NG 5 .2 02 0

NGỌC THÁI

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

41 TRẦN NGỌC THÁI SƠN • TIKI

Giai đoạn 2015 – 2017, đánh dấu bước chạy đà của Tiki với việc đa dạng hóa ngành hàng trở thành một cửa hàng bách hóa tổng hợp trực tuyến, đưa app Tiki vào hoạt động, thành lập trung tâm vận hành (Fulfillment Centers – FC) và xây dựng hệ thống logistics. VNG, JD.com (Trung Quốc), STIC (Hàn Quốc) trở thành cổ đông của công ty. Hai năm 2018 – 2019, Tiki chuyển từ nước kiệu sang phi nước đại với sự thành công của dịch vụ TikiNow, mở rộng Tiki thành sàn thương mại điện tử, đón thêm nhà đầu tư mới Nothstar - quỹ cổ phần tư nhân. “Logistics là xương sống của thương mại điện tử,” ông Sơn khẳng định. Thủa khởi nghiệp, một phần muốn nắm bắt tâm lý khách hàng, một phần tài chính hạn hẹp và hạ tầng phục vụ thương mại điện tử chưa sẵn sàng, CEO của Tiki tự đóng gói, tự đi giao hàng. Chính trải nghiệm thực tế khiến Tiki nhất quán với chiến lược phát triển với bộ phận logistics riêng nhằm kiểm soát chất lượng —TRẦN dịch vụ và trở thành nền tảng quan trọng đi đầu trong cuộc chiến tốc độ giao hàng. Ông Nguyễn Mạnh Dũng, CEO của Cyber Agent Việt Nam, quỹ đầu tư đầu tiên rót vốn vào Tiki từng nhận xét quyết định giải ngân đến từ bốn yếu tố chính: con người, chiến lược kinh doanh đúng, độ lớn của thị trường và khả năng xoay chuyển tình thế. “Trong đó con người là yếu tố quan trọng nhất,” ông nói. 10 năm Tiki phát triển cũng là lúc thị trường thương mại điện tử Việt Nam biến thành một đại dương đỏ. Trước khi Tiki xuất hiện, thị trường có các “ông lớn” như Vật Giá (VCCorp), Chợ Điện Tử (PeaceSoft) hay nhiều website thương mại điện tử hoạt động theo hình thức mua theo nhóm (groupon), tiêu biểu như Nhóm Mua, Mua Chung, Hotdeal… Thị trường trở nên thú vị với sự xuất hiện của những tay chơi lớn nước ngoài như Lazada (2012), Shopee (2015) đẩy sức nóng cạnh tranh tăng lên, thương mại điện tử biến thành cuộc đua đốt tiền dẫn đến sự ra đi của nhiều cái tên: Deca, Lingo, Beyeu, Vuivui, Robins (Zalora cũ)… Thậm chí trong nửa năm qua thị trường chứng kiến sự rút lui của một trong các tay chơi lớn nhất là Adayroi, thành viên của Vingroup. Ngay sau đó, Lotte.

AEON VIỆT NAM

BÁN HÀNG KIỂU NHẬT

SÁU NĂM QUA, AEON - TẬP ĐOÀN BÁN LẺ ĐẾN TỪ NHẬT BẢN TẠO RA PHONG CÁCH MUA SẮM MỚI THU HÚT CƯ DÂN ĐÔ THỊ Ở CÁC THÀNH PHỐ LỚN. MINH THIÊN

C O U R T ESY O F A E O N V I E T N A M

Khu vực thực phẩm tươi sống tại siêu thị Aeon Mall.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Khai trương trung tâm mua sắm Aeon Mall Tân Phú Celadon vào năm 2014, sau sáu năm tập đoàn bán lẻ Aeon đến từ Nhật Bản đã mở rộng với năm trung tâm thương mại tại TP.HCM, Hà Nội, Bình Dương và chuẩn bị khai trương trung tâm thứ sáu tại Hải Phòng. “Chúng tôi hướng đến các đối tượng khách hàng gia đình và trẻ tuổi tại Việt Nam, cố gắng đáp ứng tối đa tất cả nhu cầu của họ,” ông Nishitohge Yasuo, tổng giám đốc công ty TNHH Aeon Việt Nam chia sẻ. Trong bối cảnh nhiều tên tuổi nước ngoài rút lui khỏi Việt Nam do sức ép cạnh tranh trên thị trường, việc Aeon mỗi năm mở mới một trung tâm thương mại có quy mô lớn là một điểm nhấn đáng chú ý ở thị trường bán lẻ Việt Nam. Bí quyết của họ: xác lập mô hình phù hợp, tổ chức dịch vụ hướng đến dải khách hàng rộng lớn dành cho gia đình và giới trẻ. Nằm cách trung tâm TP.HCM hơn chục cây số, Aeon Mall Tân Phú Celadon gây ấn tượng về quy mô ngay ở khuôn viên bãi giữ xe rộng rãi, chia thành từng ô gọn ghẽ. Các dãy bục trắng chắn xe trước cửa lối vào trung tâm từ lâu trở thành khu vực sống ảo của giới trẻ với các bức ảnh checkin trên mạng xã hội. Aeon còn có cả cửa hàng bán thức ăn và chăm sóc thú cưng ngay cửa ra vào, sạch sẽ và bắt mắt, thu hút khá đông phụ nữ và trẻ em. Năm ngoái, trung tâm thương mại này mở rộng gấp đôi nâng tổng diện tích lên 116 ngàn m² (gấp ba lần sân vận động Thống Nhất TP.HCM) với tầng trệt là trung tâm bách hóa, siêu thị Aeon và các cửa hàng chuyên dụng. Aeon đi theo mô hình trung tâm mua sắm tích hợp, với hơn 70% diện tích dành để cho thuê mặt bằng, đa dạng sản phẩm ở các tầm giá khác nhau. Một gia đình có thể dành cả ngày để mua sắm và khám phá hầu hết các sản phẩm, dịch

THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

43 AEON VIỆT NAM

Một ngày đầu năm 2014, anh Trần Thanh, CEO Couple TX, thương hiệu thời trang có 50 cửa hàng, đi đi lại lại trong cửa hàng sắp khai trương tại trung tâm thương mại Aeon Mall Tân Phú Celadon. Anh Thanh bồn chồn khi đây là cửa hàng đầu tiên của Couple TX mở trong một trung tâm thương mại lớn. Vài tháng sau, anh nhận ra lo lắng đã thừa khi doanh thu cửa hàng cao hơn hẳn các cửa hàng mặt phố, đủ bù đắp chi phí mặt bằng đắt đỏ.

AEON VIỆT NAM

vụ từ thời trang, mỹ phẩm, thực phẩm, xem phim, ngân hàng, trung tâm thể dục thể thao, ăn uống.... Chẳng hạn, gian hàng ăn uống hiện diện ở tất cả các tầng, chia theo các phong cách. Tầng trệt của Aeon Mall Tân Phú Celadon là các gian hàng thức ăn nhanh của Mc Donald’s, Pizza Hut, Paris Baguette, BreadTalk, KFC, Texas Chicken. Tầng hai có một khu ăn uống rộng sức chứa tới 1.000 chỗ ngồi. Tầng ba là các nhà hàng phong cách riêng như Meiwei, Sushi Kei, Hoang Yen Hotpot. Ông Nishitohge Yasuo, tổng giám đốc công ty TNHH Aeon Việt Nam, cho biết trung tâm thương mại này có khu Delica, thương hiệu ẩm thực riêng của Aeon bán tới hơn 100 loại sushi, là kết quả khảo sát trước khi mở trung tâm cho thấy khách hàng Việt Nam ưa thích món sushi của Nhật Bản. Với các thương hiệu thời trang, Aeon cho biết, thời gian đầu, họ vất vả khi thuyết phục các thương hiệu nhưng sau thành công của Aeon Mall Tân Phú Celadon điều này trở nên dễ dàng hơn. Aeon Mall Tân Phú Celadon thu hút các thương hiệu thời trang tầm trung như H&M, Mango, Aldo, Skechers, Decathlon… Bà Võ Thị Phương Mai, trưởng bộ phận Dịch vụ cho thuê mặt bằng bán lẻ CBRE Việt Nam nhận xét, Aeon nằm trong nhóm các nhà bán lẻ quy mô nhất Việt Nam xét về sự đa dạng của phân khúc khách hàng. Bà nhận xét yếu tố tạo nên sự khác biệt cho Aeon tại Việt Nam đến từ những điều rất nhỏ liên quan đến dịch vụ khách hàng, tạo nên hình ảnh về một trung tâm thương mại Nhật Bản rộng rãi, sạch sẽ và dịch vụ tốt. Aeon không yêu cầu khách phải gửi đồ khi vào siêu thị hoặc khu vực tự chọn vì muốn đề cao sự thoải mái của khách (dù có ý kiến cho rằng Aeon phải chấp nhận một tỉ lệ thất thoát hàng nhất định). Giữa các lối đi trung tâm này đặt các hàng ghế dài cho khách mua sắm tạm dừng chân nghỉ ngơi. “Aeon là đơn vị bán lẻ đầu tiên làm điều này. Các nhà bán lẻ thường ngại đặt ghế nghỉ vì sợ khách sẽ không tiếp tục mua sắm nữa nhưng Aeon cho thấy hoàn toàn ngược lại,” bà Phương Mai nói.

Một lần, ông Nishitohge Yasuo quan sát thấy một quầy hàng khuyến mãi đưa hàng hóa ra vướng lối đi, chuyện vốn thường thấy ở các trung tâm mua sắm khác, ông gọi nhân viên nhắc cửa hàng kéo hàng hóa vào trong, kèm nhắc nhở chú ý luôn để lối đi thoáng đãng tạo cho khách hàng sự thoải mái. “Ngọt ngào nhưng khó xơi,” chị Lê Thị Huyền Trang, trưởng bộ phận Nghiên cứu thị trường của công ty môi giới bất động sản JLL Việt Nam nhận xét về thị trường bán lẻ Việt Nam những năm qua. Theo chị Trang, lợi thế của Việt Nam là một trong những nền kinh tế năng động nhất trong khu vực, tỉ lệ đô thị hóa cao, tầng lớp trung lưu tăng trưởng nhanh chóng, mang đến tiềm năng phát triển cho một thị trường bán lẻ vẫn còn non trẻ. Tuy nhiên, sự thay đổi thói quen tiêu dùng nhanh chóng, cạnh tranh từ thương mại điện tử đã khiến việc phát triển được một mô hình bán lẻ phù hợp trở thành yếu tố quyết định sự thành bại của một thương hiệu. Aeon mở trung tâm thương mại đầu tiên tại Việt Nam vào thời điểm thị trường bán lẻ Việt Nam chứng kiến nhiều sự thay ngôi đổi chủ kèm theo sự định hình lại các mô hình bán lẻ. Năm 2016, hệ thống siêu thị Big C của tập đoàn Pháp Casino mở từ năm 1998 bán mình cho tập đoàn Thái Lan Central Group. Metro Cash & Carry, từng thành công với mô hình bán lẻ cho người mua sỉ sau khi rơi vào tay của tỉ phú Thái Lan Charoen Sirivadhanabhakdi năm 2016 được đổi tên thành MM Mega Market. Năm ngoái, tập đoàn Pháp Auchan rút khỏi Việt Nam, bán lại hệ thống cho Saigon Co.op. Và ngay cả Aeon cũng ngậm ngùi chia tay đối tác nội địa Fivimart trong cuộc hôn nhân không đạt được kỳ vọng (Aeon từ chối nói về thương vụ này). Một thay đổi lớn trong bán lẻ quy mô lớn của Việt Nam vài năm qua là việc Parkson thu hẹp phạm vi hoạt động tại Việt Nam, báo hiệu giai đoạn thoái trào của mô hình trung tâm bách hóa một thời thống trị ở đô thị lớn của Việt Nam. Trong khi đó, các trung tâm thương mại với diện tích lớn, cung cấp sản phẩm và dịch vụ đa dạng lại trỗi dậy. Theo thống kê của CBRE Việt Nam, tổng diện tích cho thuê tại các trung tâm bách hóa giảm khoảng 40% trong 5 năm qua, ngược lại diện tích cho thuê tại các trung tâm thương mại tăng trưởng gần gấp đôi. “Trung tâm bách hóa giờ chỉ là một khách thuê trong trung tâm thương mại,” chịà Phương Mai nói. Trưởng bộ phận Dịch vụ cho thuê mặt bằng bán lẻ CBRE Việt Nam cho biết, về dịch vụ, các khu vực ẩm thực chiếm từ 20 – 50% và có mặt ở hầu hết các mặt sàn trong trung tâm thương mại. Ngoài ra, sàn diện tích thuê của các trung tâm thương mại ở khu vực ngoài trung tâm tăng lên nhanh chóng, hiện chiếm

CHI PHÍ ĐẦU TƯ TRUNG BÌNH MỘT TRUNG TÂM THƯƠNG MẠI AEON TẠI VIỆT NAM TRUNG BÌNH KHOẢNG 200 TRIỆU ĐÔ LA MỸ BAO GỒM CẢ CHI PHÍ THUÊ MẶT BẰNG VÀ CHI PHÍ XÂY DỰ NG.

Doanh số của Aeon Việt Nam tăng trưởng

trung bình 15% giai đoạn 2018 – 2019, theo ông Nishitohge Yasuo. Công ty thực hiện nhiều khảo sát khách hàng để hiểu nhu cầu của thị trường Việt Nam khi mở văn phòng đại diện tại Việt Nam từ năm 2008. Sáu năm sau họ mới ra mắt trung tâm thương mại đầu tiên. Ông Nishitohge Yasuo nói: “Trong triết lý kinh doanh của chúng tôi, tiếng nói của khách hàng là ưu tiên hàng đầu. Chúng tôi cung cấp dịch vụ khách hàng tiêu chuẩn Nhật Bản, xây dựng niềm tin với họ. Các nhân viên của chúng tôi đều được đào tạo về các tiêu chuẩn này để thỏa mãn khách hàng”. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

C O U R T ESY O F A E O N V I E T N A M

tới 90% trong tổng gần 1,3 triệu m² mặt bằng bán lẻ Việt Nam. Trong khi đó, diện tích thuê ở các trung tâm thương mại khu vực trung tâm dành cho các thương hiệu cao cấp chỉ còn 10%. Aeon không phải là đơn vị đầu tiên mở trung tâm thương mại ngoài trung tâm TP.HCM. Trước Aeon Mall Tân Phú Celadon, công ty TNHH Phát triển Phú Mỹ Hưng khai trương Cresent Mall, phục vụ nhóm cư dân cao cấp tại khu đô thị này. Khác với Cresent Mall, Aeon phục vụ tập khách hàng rộng hơn. “Sự phát triển của Aeon thay đổi hoàn toàn hệ sinh thái trung tâm thương mại, trước đây chỉ nằm ở lõi của trung tâm nhưng bây giờ các trung tâm thương mại sẽ được mở ở những nơi có dân cư đông đúc theo chính sách giãn dân ra ngoài vùng ven khi lõi dân cư ở trung tâm đã quá dày,” chị Phương Mai nói. Sau Aeon, năm 2015, Emart, thuộc tập đoàn Shinsegae của Hàn Quốc cũng mở trung tâm mua sắm đầu tiên của họ ở Gò Vấp (TP.HCM). Trong lĩnh vực bất động sản thương mại, Vingroup cũng phát triển các trung tâm thương mại thương hiệu Vincom Mega Mall ở Hà Nội và TP.HCM, Vincom Plaza hay Vincom+ ở các địa phương khác. Sau vài năm kinh doanh tại Việt Nam, ông Nishitohge THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

45 AEON VIỆT NAM

Ông Nishitohge Yasuo, tổng giám đốc công ty TNHH Aeon Việt Nam.

Yasuo nhận xét, so sánh với các quốc gia khác, nhu cầu của khách hàng người Việt thay đổi nhanh, cùng chiều với tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Đầu tiên là sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng khi khách hàng Việt ngày càng muốn tìm kiếm các sản phẩm tốt cho sức khỏe và an toàn hơn dựa trên con số tăng trưởng về nhu cầu sản phẩm hữu cơ bán tại Aeon qua các năm. “So với lúc Aeon mới vào Việt Nam, khách hàng chủ yếu mua các sản phẩm thiết yếu, thực phẩm theo mùa phù hợp túi tiền của họ ở các kênh bán lẻ hiện đại,” ông nói. Ngoài ra, xu hướng mua sắm trực tuyến đang tăng, đặc biệt với các mặt hàng như đồ thể thao, điện tử, đồ chăm sóc sức khoẻ, đồ gia dụng, đồ chơi và quần áo thời trang. Khách hàng thường nghiên cứu thông tin, so sánh online trước khi đến cửa hàng để mua hàng. Do đó, năm 2018, Aeon ra mắt kênh mua sắm online Aeon – Eshop. “Chúng tôi cần thay đổi nhanh, thích nghi với nhu cầu của họ,” ông nói. Sau hai năm, mảng thương mại điện tử của Aeon tăng trưởng 120 – 130%. Từ năm 2013 đến năm 2018, thị trường bán lẻ Việt Nam tăng trưởng đáng kể với tốc độ tăng trưởng hằng năm gần 11%. Với tốc độ tăng dân số bình quân 1,9% trong giai đoạn 2009 – 2019, dự báo dân số Việt Nam sẽ cán mốc 100 triệu người trong năm 2023. Trong đó, tầng lớp trung lưu đang mở rộng nhanh chóng từ 41 triệu người đến 71 triệu người. Nhà bán lẻ Nhật muốn chạy nhanh hơn đón đầu cơ hội này. Ngoài trung tâm thương mại, Aeon muốn tạo ra các mô thức bán lẻ khác như bán lẻ siêu thị, cửa hàng tiện lợi. Ông Nishitohge Yasuo cho biết Aeon sẽ ra mắt siêu thị Aeon vào giữa năm 2020. Họ có cổ phần tại công ty TNHH MTV Hội nhập và Phát triển Đông Hưng, chủ sở hữu chuỗi siêu thị Citimart nhưng không mở rộng chuỗi này trong vài năm qua. Ngoài ra, Aeon muốn đẩy mạnh các cửa hàng chuyên biệt trong các trung tâm thương mại khi đã có 24 cửa hàng chuyên doanh về làm đẹp, sức khỏe, bán đồ cho thú cưng và muốn tăng lên gấp đôi, trên 50 cửa hàng. Trả lời phỏng vấn Forbes Việt Nam vào tháng 4.2020, giữa thời điểm dịch COVID-19 bùng phát và ngành bán lẻ đứng trước nhiều thách thức, ông Nishitohge Yasuo cho hay, Aeon đang chuẩn bị cho việc mở trung tâm thương mại thứ sáu tại Hải Phòng. “Có một khoảng trống lớn so với mục tiêu của chúng tôi. Thật khó tìm thấy mặt bằng để mở trung tâm mới,” ông Nishitohge Yasuo chia sẻ do chi phí thuê đất cao dẫn đến chi phí đầu tư cao hơn dự kiến. Theo ông, chi phí đầu tư trung bình một trung tâm thương mại Aeon tại Việt Nam khoảng 200 triệu đô la Mỹ, bao gồm cả chi phí thuê mặt bằng và chi phí xây dựng. Để hoàn vốn, theo dự tính, Aeon mất khoảng 10 năm. Trước mắt, mục tiêu của Aeon muốn trở thành nhà bán lẻ số 1 Việt Nam về doanh thu trong năm năm tới.

SAIGON CO.OP

SAU NHỮNG NỐT TRẦM SỞ HỮU NHIỀU LOẠI HÌNH BÁN LẺ HIỆN ĐẠI, SAIGON CO.OP, DOANH NGHIỆP BÁN LẺ TẦM CỠ NỘI ĐỊA TIẾP TỤC MỞ RỘNG VỀ QUY MÔ, NÂNG CAO TRẢI NGHIỆM KHÁCH HÀNG. QUỐC KHÁNH

CHUẨN BỊ TỚI SIÊU THỊ GẦN NHÀ, BÀ TRẦN THỊ THANH NGA NGỤ Ở QUẬN 3, TP.HCM chợt khựng lại khi các con nhắc về lệnh giãn

cách xã hội vừa được áp dụng đầu tháng 4 vì đại dịch COVID-19. Thấy các con cũng làm việc tại nhà nhằm hạn chế thấp nhất giao tiếp xã hội, người phụ nữ trung niên tự mày mò trên điện thoại tìm cách đặt hàng. Sau khoảng 30 phút loay hoay tới lui, lần đầu đặt hàng trực tuyến cũng thành công: “Mẹ đặt được hàng rồi.” Vài tiếng sau, đơn hàng này được chuyển tới tận cổng nhà. Ông Vũ Quang Minh, nhân viên giao hàng Co.opmart Nhiêu Lộc cho biết: “Mỗi ngày tôi giao trung bình từ 40 – 50 đơn hàng. Bây giờ người mua chủ yếu đi ban ngày, hoặc đặt hàng qua mạng, đêm vắng lắm.” Trong bán kính ba cây số – lấy nhà làm tâm, vị khách hàng này có nhiều sự lựa chọn với các kênh bán lẻ hiện đại: Saigon Co.op Smile ở đường Trần Quốc Thảo khoảng 700m, Co.opmart Nhiêu Lộc cách khoảng 3km và xa hơn chút nữa là cửa hàng Co.op Food ở sát bên chợ Lê Văn Sĩ hay cửa hàng tiện lợi Cheers cũng thuộc liên hiệp Hợp tác xã Thương mại TP.HCM (Saigon Co.op). Thành lập năm 1989, chính thức giới thiệu siêu thị Co.opmart đầu tiên năm 1996, Saigon Co.op là đại diện duy nhất của Việt Nam 15 năm liên tục lọt vào top 500 nhà bán lẻ hàng đầu châu Á, danh sách do Asia Retail và Euromonitor phối hợp thực hiện. Trên địa bàn TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung, Saigon Co.op đang sở hữu hệ thống bán lẻ đa kênh, với 10 thương hiệu, mô hình đa dạng từ đại siêu thị, siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm, bách hóa, tiện lợi, phân khúc từ bình dân đến trung cấp mở rộng ra cao cấp. Không ngừng mở

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

T K K U R I K AWA / S H U T T E R STO C K

SAIGON CO.OP

THÁNG 5.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

SAIGON CO.OP

rộng hệ thống, nhà bán lẻ tên tuổi này đang nỗ của Saigon Co.op.” Là doanh nghiệp hợp tác xã, lực nâng cao trải nghiệm khách hàng phù hợp Saigon Co.op từng xuất hiện trên Forbes Việt Nam với xu hướng bán lẻ hiện đại. vào tháng 6.2014. “Hợp tác xã tỉ đô” – nhan đề bài “Nhìn chung, đại dịch khiến cho ngành bán viết về Saigon Co.op trên ấn phẩm cách đây sáu lẻ ở Việt Nam sụt giảm khoảng 60% doanh số, năm cho thấy tầm cỡ của doanh nghiệp. Vị tân chúng tôi cũng không phải ngoại lệ,” ông Nguyễn thuyền trưởng của Saigon Co.op, người gia nhập Anh Đức, tổng giám đốc mới được bổ nhiệm từ tổ chức này từ năm 2006 chia sẻ, khoảng thời đầu tháng 4.2020 của Saigon Co.op, cho biết. gian chống dịch COVID-19 là “một trong những Buổi trao đổi giữa Forbes Việt Nam và lãnh đạo thời điểm khó khăn nhất,” trong “hoàn cảnh chưa Saigon Co.op thực hiện qua ứng dụng Zoom vào bao giờ nghĩ đến” khi cùng đội ngũ “phục vụ cộng giữa tháng 4. đồng, duy trì hoạt động của Saigon Co.op chiến Giữa lúc xã hội tập trung toàn lực chống dịch đấu với dịch bệnh.” COVID-19, toàn quốc thực hiện giãn cách xã hội Thị trường bán lẻ Việt Nam được AT Kearney trong 14 ngày, Saigon Co.op đặt mục tiêu doanh đánh giá thuộc nhóm sôi động nhất thế giới. Có số tăng trưởng 10%, tương đương 38.500 tỉ đồng nhiều con số, xu hướng phát triển khiến các nhà trong năm 2020. Đi cùng mục tiêu doanh số, là bán lẻ trong và ngoài nước nhận thấy sức hấp 200 điểm bán lẻ mới, vượt mốc 1.000 điểm bán dẫn và cơ hội lớn ở lĩnh vực. Tốc độ tăng trưởng lẻ vào cuối năm 2020, khẳng định vị thế của kinh tế của Việt Nam thuộc nhóm cao nhất khu Saigon Co.op – doanh vực. Quy mô dân số Việt nghiệp bán lẻ 100% Nam gần 100 triệu người, vốn trong nước sở hữu với nhóm dân số trẻ, thu nhiều nhất các mô hình nhập tăng dần. Quá trình bán lẻ hiện đại ở Việt đô thị hóa diễn ra nhanh Nam. Trong hệ thống hình thành xu hướng 300 thành viên của liên mua sắm, tiêu dùng mới, minh Hợp tác xã quốc tế đặc biệt trong các không (ICA) có doanh số trên gian mua sắm hiện đại. một tỉ đô la Mỹ, Saigon Năm 2015, kênh bán lẻ Co.op nằm trong số 200 truyền thống chiếm 75% —LÊ THỊ THÙY TRANG hợp tác xã lớn nhất. thị trường thì năm 2017 Saigon Co.op có nhiều giảm còn 68% và dự báo nền tảng thực hiện mục tiêu tham vọng này. giảm còn 55% trong năm năm 2020, theo số liệu Doanh nghiệp nhà nước này sở hữu 127 siêu thị của bộ Công Thương. “Trong giai đoạn 2009 – Co.opmart trên toàn quốc hướng vào nhóm khách 2015, chúng tôi phát triển nhanh, có năm tốc độ hàng trung lưu. Năm 2013, doanh nghiệp này tăng trưởng đạt 30 – 45%. Rõ ràng, ‘nốt trầm’ liên doanh với tập đoàn bán lẻ NTUC Fair Price làm Saigon Co.op vững chãi hơn trên thị trường,” (Singapore) xây dựng thương hiệu đại siêu thị ông Đức nói. Co.opXtra và đại siêu thị bán lẻ cho người mua sỉ “Nốt trầm” đầu tiên của công ty này sau sáu Co.opXtra Plus. Bên cạnh chuỗi cửa hàng tiện lợi năm hoạt động kể từ ngày thành lập. Khi ấy mô Cheers - liên doanh với NTUC Fair Price, nhà bán hình hợp tác xã kiểu cũ không còn phù hợp, lẻ này cũng phát triển hệ thống Co.op Smile theo có lúc tưởng sắp phá sản, ban lãnh đạo Saigon mô hình lai giữa cửa hàng tiện lợi và cửa hàng Co.op quyết định chuyển đổi, chọn hướng chính thực phẩm. Năm 2015, Saigon Co.op liên doanh phát triển là bán lẻ hiện đại. Năm 1996, với sự với Mapletree Investments Pte Ltd (Singapore) tư vấn của liên minh Hợp tác xã Tiêu dùng Thụy đưa vào hoạt động trung tâm mua sắm SC Vivo Điển, Co.opmart Cống Quỳnh đi vào hoạt động. City (quận 7) rộng 62 ngàn m2, trung tâm thương Năm 2000, khi Saigon Co.op vận hành sáu siêu mại hiện đại, quy mô bậc nhất khu vực Nam Sài thị, thị trường bán lẻ hiện đại đón nhận các Gòn. Doanh thu năm 2019 của Saigon Co.op đạt gương mặt mới đến từ nước ngoài, với sức ép khoảng 35,3 ngàn tỉ đồng. cạnh tranh buộc Co.opmart phải thay đổi. Năm 2003, một mặt họ mở rộng sang thực phẩm tươi Bà Lê Thị Thùy Trang, giám đốc sống, với cung cách bán hàng, phục vụ thân đối tác bán lẻ Nielsen Việt Nam thuộc chẳng khác gì ở chợ truyền thống. Khách nhận xét: “Việc am hiểu thị vào siêu thị, chọn hàng tươi sống, nhờ nhân trường, nắm bắt các xu hướng viên sơ chế, cắt lát, mang về. Mặt khác, họ mở người tiêu dùng và không ngừng rộng địa bàn ra các tỉnh, thành phố. “Đi như đổi mới chính là chìa khóa tạo nên tầm ảnh hưởng vậy giúp mình hiểu thị trường muốn gì và nhịp

“VIỆC AM HIỂU THỊ TRƯỜNG, NẮM BẮT CÁC XU HƯỚNG NGƯỜI TIÊU DÙNG VÀ KHÔNG NGỪ NG ĐỔI MỚI CHÍNH LÀ CHÌA KHÓA TẠO NÊN TẦM ẢNH HƯỞNG CỦA SAIGON CO.OP.”

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

THÁ NG 5 .2 02 0

10 MÔ HÌNH BÁN LẺ CỦA SAIGON CO.OP

Trung tâm thương mại SC Vivo City: Liên doanh với Mapletree. Chợ hiện đại Sense Market: 1 (TP.HCM).

Trung tâm thương mại Sense city: 4 (Cần Thơ, Cà Mau, Bến Tre, TP.HCM). Đại siêu thị Co.op Xtra

Liên doanh với NTUC Fair Price. Số lượng 4. Siêu thị Co.opmart 127 Chuỗi cửa hàng thực phẩm Co.op Food: 410

Chuỗi cửa hàng tiện lợi Cheers: 39 Liên doanh với NTUC Fair Price HTV Online shopping: Kênh mua sắm qua truyền hình. Cửa hàng Fine Life: 2 Cửa hàng Co.op Smile: 80

nhảy vào,” ông Đức đánh giá. Để trụ vững và phát triển, các nhà bán lẻ phải dựa vào năng lực cạnh tranh. Theo phân tích của McKinsey, có sáu yếu tố tạo thành sự khác biệt cho doanh nghiệp bán lẻ như mạng lưới và quy mô, định vị giá trị mang lại cho khách hàng, sức mạnh thương hiệu, giải pháp kinh doanh, am hiểu tâm lý người dùng bản địa, và trải nghiệm đa kênh. Theo đó, Saigon Co.op chiếm 5/6 thế mạnh về mạng lưới và hiệu quả nhờ quy mô, sức mạnh thương hiệu, có kiến thức, hiểu biết về thị trường và người dùng. Trong giải pháp kinh doanh, bên cạnh hệ thống logistics do Saigon Co.op tự xây dựng, nhãn hàng riêng và chương trình khách hàng thân thiết là ba yếu tố Saigon Co.op có thế mạnh. Theo thống kê, mảng nhãn hiệu riêng, các mô hình bán lẻ của Saigon Co.op kinh doanh 2.000 mặt hàng từ 100 nhà sản xuất nội địa. Saigon Co.op hiện có năm triệu thẻ khách hàng thân thiết đang sử dụng đều đặn mỗi tháng. Ông Đức cho rằng, “tài sản lớn” của Saigon Co.op là tư duy chiến lược và sự am hiểu thị trường giúp họ hình thành năng lực quản trị, áp dụng công nghệ. Hai yếu tố quan trọng với nhà bán lẻ là hệ thống logistics và công nghệ thông tin. Saigon Co.op là một trong số các doanh nghiệp bán lẻ trong nước xây dựng trung tâm phân phối (DC) từ sớm, triển khai các phần mềm quản lý ERP từ năm 2003. Ông Đức tự đánh giá, suất đầu tư cho công nghệ thông tin trên tổng doanh thu của Saigon Co.op “chỉ xếp sau ngành ngân hàng.” “Sau khi đa dạng các loại hình bán lẻ, chúng tôi đang hướng tới bán hàng đa kênh (Omnichanel),” ông Đức chia sẻ. 10 mô hình bán lẻ từ đại siêu thị, trung tâm mua sắm, siêu thị, cửa hàng tiện lợi cho tới bán lẻ qua truyền hình HTV – Saigon Co.op TV như ví von của ông Đức, là mỗi loại vũ khí khác biệt, có vai trò, mục đích khác nhau, qua giải pháp đa kênh phải phục vụ được khách hàng không phân biệt thời gian, không gian. Năm 2019, họ bắt tay với ví điện tử MoMo để thanh toán không dùng tiền mặt trong khi mua sắm. Sau ba năm thử nghiệm, đầu tháng 4 vừa rồi, Co.opmart áp dụng ứng dụng Scan & Go, cho phép khách hàng hạng bạch kim quét mã qua QR code, chọn số lượng cần mua, khi khách mua sắm tại siêu thị. “Trong mùa dịch, chúng tôi thử nghiệm cho khách hàng dùng giải pháp này ở nhà,” ông Đức nói. Khi được hỏi về mô hình đa kênh, kết hợp cả truyền thống và thương mại điện tử, ông Đức cho rằng, đó là một hướng đi nhưng phải tính toán các bước áp dụng phù hợp. “Phát triển công nghệ phù hợp với nhu cầu, song hành với khả năng sử dụng của người dùng,” vị thạc sĩ quản trị kinh doanh 43 tuổi nói. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

49 SAIGON CO.OP

độ phát triển của thị trường,” ông Đức chia sẻ. Năm 2007, khi Việt Nam chính thức gia nhập tổ chức Thương mại thế giới (WTO), thị trường bán lẻ từng bước mở cửa cho các nhà đầu tư tên tuổi nước ngoài. “Đó là thời điểm Saigon Co.op tái cấu trúc, cơ cấu lại tổ chức, đa dạng hóa mô hình kinh doanh,” ông Đức nhớ lại. Việc có thêm mô hình bán lẻ mới giúp Saigon Co.op đi cùng với nhu cầu mua sắm đa dạng của người dùng. Khi đời sống khá lên, nhu cầu của số đông được Co.opmart đáp ứng, còn phân khúc trung lưu trở lên, cũng như giới trẻ cần có thêm các lựa chọn mua sắm khác. Về mô hình kinh doanh, bên cạnh thương hiệu truyền thống Co.opmart đóng vai trò “bạn của mọi nhà,” có thêm các mô hình khác như Co.op Food, rồi sau này là Co.opXtra, SC Vivo City, Sense Market, Cheers… Trong thời điểm khủng hoảng kinh tế tài chính khu vực năm 2008, chuỗi cửa hàng thực phẩm Co.op Food ra đời, “lối thoát hiểm ngoạn mục” như mô tả của công ty này khi mặt bằng xây dựng siêu thị lớn trở nên khó khăn do nguồn cung hạn chế, giá thuê bị đẩy lên rất cao. Nếu như các mô hình bán lẻ là bộ mặt Saigon Co.op trưng ra với thị trường, thì công ty cổ phần Đầu tư phát triển Saigon Co.op (SCID) giống “cánh tay nối dài” giúp Saigon Co.op trong phát triển mạng lưới và quản lý dự án siêu thị. Doanh nghiệp thành lập năm 2007, Saigon Co.op chiếm 96% vốn, có chức năng đầu tư, quản lý vận hành các trung tâm thương mại thông qua hình thức liên doanh. Hơn 12 năm hoạt động, “cánh tay nối dài” này không chỉ giúp mở chuỗi, tư vấn quản lý, vận hành các siêu thị Co.opmart khi mở mới ở các địa phương, mà còn phát triển các mô hình bán lẻ hiện đại mới, một phần liên doanh với đối tác nước ngoài như Mapletree để phát triển Vivo City và Sense Market hay NTUC Fair Price với chuỗi cửa hàng tiện lợi Cheers. Có thể dùng tựa hai cuốn sách nổi tiếng của nhà báo Thomas Friedman để mô tả về thị trường bán lẻ quy mô dưới 100 triệu dân của Việt Nam. Toàn cầu hóa làm “Thế giới phẳng” và tiến tới “Nóng, phẳng, chật.” Ở lĩnh vực siêu thị, Co.opmart đối mặt với nhiều tên tuổi lớn như Big C (hạng 20 thế giới), Aeon (hạng 16) hay Auchan (một thời từng qua mặt Big C) hay Metro Cash and Carry đến từ Đức. Trong lĩnh vực cửa hàng tiện lợi, ba “ông lớn” cùng xuất hiện như Circle K, Family Mart, 7–Eleven. Đông nhưng khó vui vì cạnh tranh cao, dẫn tới tình trạng “người vào, người ra.” Metro Cash and Carry bán lại cho chủ Thái, đổi tên thành MM Mega Market ở Việt Nam. Auchan cũng ra đi. nhượng lại 16 siêu thị cho Saigon Co.op tiếp quản. “Bây giờ là giai đoạn không còn người mới

TRÒ CHU Y ỆN CÙNG FORBES VIỆT NAM

TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

THÍCH ỨNG

VỚI NGHỊCH CẢNH BÁN LẺ HIỆN ĐẠI KHÓ TRÁNH KHỎI TỔN THƯƠNG NẶNG NỀ TRONG ĐẠI DỊCH COVID-19 VỚI KHỦNG HOẢNG KÉP: KHÁCH HÀNG GIẢM NHU CẦU MUA SẮM VÀ NHIỀU CỬA HÀNG PHẢI ĐÓNG CỬA THEO QUY ĐỊNH GIÃN CÁCH XÃ HỘI. NHU CẦU MUA SẮM DỊCH CHUYỂN MẠNH TỪ CÁC CỬA HÀNG VẬT LÝ SANG TRỰC TUYẾN. ĐẠI DIỆN MỘT SỐ DOANH NGHIỆP CÓ VỊ THẾ TRONG NGÀNH BÁN LẺ VÀ CHUYÊN GIA CỦA NIELSEN VIỆT NAM CHIA SẺ VỀ TÌNH HÌNH, CÁCH XOAY CHUYỂN VÀ DỰ BÁO THAY ĐỔI CỦA NGÀNH BÁN LẺ. FORBES VIỆT NAM

FORBES VIỆT NAM: Theo quan sát và từ thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp, theo quý vị, thị trường bán lẻ đang gặp những khó khăn gì trong mùa dịch COVID-19? LÊ TRÍ THÔNG: Các tác động do dịch bệnh COVID – 19 diễn ra rất nhanh và đẩy ngành bán lẻ vào thế bị động. Một số khó khăn lớn có thể kể đến là sức mua của nhiều ngành hàng sụt giảm nhanh chóng, làm cho nhiều hệ thống bán lẻ hoạt động dưới “mức hòa vốn hoạt động”, dẫn tới thua lỗ. Do sức mua sụt giảm quá nhanh khiến nhiều nhà bán lẻ bị động, không kịp thay đổi các kế hoạch đặt hàng và cung ứng hàng hóa đã tạo thêm các áp lực tài chính và phối vận. Trong khi đó một số ngành hàng thực phẩm thiết yếu, dược phẩm, chăm sóc sức khỏe... ở trạng thái ngược lại, do nhu F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

cầu tăng cao đột biến trong một thời gian rất ngắn dẫn đến khó khăn trong phối vận và cung ứng. Với các nhà bán lẻ quy mô lớn như PNJ càng thách thức, vì cân đối giữa bài toán bảo vệ sức khỏe và an toàn cho nhân viên trong khi vẫn phải đảm bảo chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách hàng không dễ giải quyết. Với đặc thù của PNJ, sự an toàn – an ninh cho hệ thống kinh doanh cũng là một bài toán khác phải giải quyết vì mọi người ở trong nhà và điểm bán vắng vẻ hơn bình thường. LƯƠNG DUY HOÀI: Người tiêu dùng giảm thu nhập và giảm nhu cầu mua sắm. Tâm lý quan ngại bao trùm khắp nơi. Khác với các đợt khủng hoảng kinh tế chỉ ảnh hưởng bởi yếu tố tiền tệ, COVID – 19 gây ra ảnh hưởng cả tới sức THÁNG 5.2020

tiệm cho biết họ sẽ dự trữ ít hàng hơn trong vòng 2-3 tháng tới. Các ngành hàng chịu ảnh hưởng mạnh nhất là bia (-12%), nước giải khát (-3%) và thuốc lá (-2%) so với cùng kỳ năm trước.

THÁNG 5.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

MAIKA ELAN

51 FORBES VIỆT NAM: Hành vi của người tiêu dùng đã thay đổi như thế nào trong thời gian dịch bệnh và điều đó dự báo gì trong tương lai? LÊ TRÍ THÔNG: Vào thời gian tháng 2.2020 người tiêu dùng chỉ cảm thấy e ngại khi phải đến chỗ đông người nên hạn chế đến các trung tâm thương mại, siêu thị… Dù vậy, sức mua và tâm lý tiêu dùng vẫn còn “thoải mái” từ dư ấm tiền thưởng Tết và kỳ vọng dịch sẽ qua đi nhanh chóng. Đây là đợt sóng khó khăn đầu tiên, các doanh nghiệp nhanh nhạy có thể vượt qua thử thách khó khăn đầu tiên này bằng cách đẩy mạnh các chiến dịch tiếp thị trực tuyến và các giải pháp thương mại điện tử hay mua hàng giao tận nơi. Tuy nhiên, từ đầu tháng 3 – đặc biệt là khi dịch bệnh chuyển qua giai LÊ TRÍ THÔNG đoạn 2 (từ ca nhiễm thứ 17), tâm lý e ngại lại càng lớn hơn, sự lo lắng và CEO PNJ hạn chế đi đến các nơi đông người càng tăng. Người tiêu dùng dành ưu tiên cho nhu yếu phẩm, thực phẩm, dược phẩm, chăm sóc sức khỏe và gia đình… Các xu hướng mua hàng online / mua giao tận nhà tăng rất nhanh. Trong giai đoạn cuối tháng 3 sang tháng 4, lúc này dịch COVID-19 bắt đầu ngấm vào nền kinh tế, tác động đến khả năng chi trả và ảnh hưởng tới tâm lý tiêu dùng. Ở đợt sóng này, mọi người đã cảm nhận kinh tế sẽ khó khăn hơn, nhiều người đã mất thu nhập, nhiều công ty đã tạm ngừng kinh doanh, người tiêu dùng buộc thắt chặt chi tiêu và chuyển sang tư thế phòng thủ khiến sức mua của một số ngành hàng không khỏe và kinh tế. Trước tâm lý phòng thủ, người tiêu dùng thiết yếu bị suy giảm mạnh mẽ. gia tăng tích trữ hàng hóa, đề phòng rủi ro và giảm mạnh LƯƠNG DUY HOÀI: Người tiêu dùng chi tiêu thận trọng các chi tiêu không thiết yếu. Với các doanh nghiệp bán lẻ, hơn, tập trung mua nhu yếu phẩm và hàng tiêu dùng thiết chi phí vận hành cao, đặc biệt là tiền thuê mặt bằng đang yếu. Họ quen với mua hàng trực tuyến, đặc biệt là xu thế là gánh nặng rất lớn. Trong khi đó, năng lực vận hành các mua hàng siêu thị, đồ ăn và nhận giao tức thời qua các kênh bán hàng khác của họ chưa tốt, đặc biệt năng lực tự dịch vụ như Grab, AhaMove, Now. Số liệu qua AhaMove triển khai kênh tự kinh doanh của nhóm hàng F&B cũng trong tháng 2 và 3 cho thấy nhu cầu với nhóm thực phẩm/ đang gây ra thách thức không nhỏ. F&B giao tận nhà tăng 30 – 35%, các ngành hàng còn lại ĐẶNG THÚY HÀ: Theo báo cáo Retail Audit của Nielsen tăng 5 – 10%. Việt Nam, tăng trưởng FMCG của Việt Nam trong hai tháng ĐẶNG THÚY HÀ: COVID-19 đang làm thay đổi đáng kể đầu năm 2020 ở 3%, thấp hơn đáng kể so với 9% cùng giai hành vi mua sắm, đặc biệt là mức ưu tiên mua sắm sản đoạn năm 2019. 47% nhà bán lẻ cho biết, doanh thu của họ phẩm FMCG tại kênh siêu thị trong hai tháng đầu năm. bị ảnh hưởng tiêu cực, đặc biệt là ở kênh ăn uống. 4/10 cửa Các sản phẩm thiết yếu như vệ sinh cá nhân, thực phẩm

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

C O U R T ESY O F G H N

TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

đóng gói, sản phẩm cho bé và người già, sản phẩm “nhạy cảm” (bao cao su) được ưu tiên mua nhiều hơn. Trong khi các ngành hàng thực phẩm thiết yếu và sản phẩm vệ sinh cá nhân đã có sự tăng trưởng ấn tượng trên kênh hiện đại, ví dụ sợi ăn liền (+67%), thực phẩm đông lạnh (+40%) và xúc xích tiệt trùng (+19%), cũng như nước đóng chai và thực phẩm đóng hộp. Ngành chăm sóc vệ sinh cá nhân (nước súc miệng +78%, chăm sóc cơ thể +45% và khăn giấy +35%) và sản phẩm chăm sóc nhà cửa cũng tiêu dùng nhiều hơn. Nghiên cứu của Nielsen “COVID-19 – Đâu là nơi người tiêu dùng hướng tới?” cho biết Việt Nam nằm trong top 3/11 các quốc gia, vùng lãnh thổ theo xu hướng nấu ăn tại nhà với tỉ lệ 62%, xếp sau Trung Quốc (86%) và Hong Kong (77%). LƯƠNG DUY HOÀI Xu hướng này thể hiện một cơ hội CEO GHN rất lớn cho những nhà bán lẻ và nhà sản xuất. Nielsen Việt Nam cho rằng sự chuyển biến về thói quen ăn uống tại nhà sẽ kéo dài sang giai đoạn hậu đại dịch COVID-19. Xu hướng này tạo nên cơ hội mới cho nhà sản xuất, nhà bán lẻ, nhà hàng và các công ty giao thực phẩm tái tư duy về các dịch vụ sức khỏe, đảm bảo rằng các sản phẩm của họ đáp ứng được sự hài lòng về nhu cầu ngày càng tăng đối với sức khỏe và sự thuận tiện – nhưng vẫn có chất lượng cao và đạt chuẩn vệ sinh cho những khách hàng sẵn sàng trả nhiều hơn. Đối với những nhà bán lẻ, việc khai thác sâu các kênh trực tuyến, tận dụng các kênh giao hàng, phát triển hơn các dịch vụ O2O đóng các cửa hàng, sa thải nhân viên và ngừng thực thi các (offline-to-online) và thúc đẩy tích hợp đa kênh sẽ là cách cam kết với khách hàng, trì hoãn thanh toán công nợ…để mà người tiêu dùng mua sắm trong tương lai. đảm bảo an toàn dòng tiền… Đó cũng là một cách tiếp cận để công ty vượt qua sóng gió khó khăn trước mắt nhưng sẽ FORBES VIỆT NAM: Các doanh nghiệp bán lẻ thích ứng như để lại các “di chứng” – ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài. nào để vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay? Từ góc nhìn cá nhân và vị trí của PNJ, chúng tôi ưu tiên LÊ TRÍ THÔNG: Một số ít doanh nghiệp bán lẻ xây dựng cho việc bảo toàn và tranh thủ làm giàu thêm các “tài sản nền tảng kinh doanh trực tuyến sẽ nhận ra đây là thời cơ chiến lược” theo thứ tự ưu tiên là: Uy tín và mối quan hệ vàng để đẩy nhanh hoạt động kinh doanh online, vì nhu với đối tác, khách hàng; Sức dẻo dai tài chính để vượt qua cầu khách hàng tăng lên nhanh chóng do kênh online có khó khăn; Lực lượng nhân sự nòng cốt và tâm huyết của rất nhiều ưu thế trong thời điểm này. Các doanh nghiệp này công ty; Mạng lưới kinh doanh. phải ưu tiên đảm bảo được năng lực xử lý đơn hàng và sức LƯƠNG DUY HOÀI: Theo quan sát cá nhân, các doanh tải của chuỗi cung ứng vì sức cầu tăng lên quá nhanh trong nghiệp bán lẻ trong thời gian hai tháng vừa qua có ba động thời gian ngắn. Tuy nhiên, số doanh nghiệp đã có sự đầu tư thái nổi bật. Thứ nhất là giảm chi phí ở lĩnh vực thuê mặt và sự sẵn sàng cho kinh doanh online này vẫn chỉ là số ít. bằng và nhân sự. Thứ hai là họ giữ tiền mặt, làm mọi cách Ở một thái cực khác, tôi cũng đã thấy rất nhiều đơn vị để nắm tiền mặt trong tay, bao gồm lùi lại các khoản chi phải đánh vật để giải bài toán tài chính và dòng tiền. Ưu trả cho đối tác, ngân hàng, giải phóng hàng tồn kho thông tiên cho sự sống còn trước mắt, một số ít doanh nghiệp qua việc bán giảm giá qua các kênh online. Việc này cũng chấp nhận chuyển sang trạng thái “ngủ đông” bằng cách gây ra tác động dây chuyền lên chuỗi thanh khoản của toàn

FORBES VIỆT NAM: Hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đã có những thay đổi rõ rệt như thế nào khi đại dịch xảy ra? THÁ NG 5 .2 02 0

LÊ TRÍ THÔNG: Với ngành trang sức của PNJ, chúng tôi đã sớm cảm nhận ảnh hưởng tiêu cực ngay từ sau Tết, trong dịp ngày Thần Tài lưu lượng khách và doanh số đã bị ảnh hưởng giảm thấy rõ trong toàn ngành. Chúng tôi phải hủy bỏ các kế hoạch tiếp thị đã chuẩn bị từ trước cho dịp Lễ tình nhân và ngày 8.3 để triển khai ngay các chương trình mới – khai thác mạnh mẽ năng lực tiếp thị số và đa kênh (omni channel) mà PNJ đã chuẩn bị từ 2017 – kết hợp thương mại điện tử với khả năng vận hành giao nhận toàn quốc dựa trên mạng lưới hơn 300 cửa hàng và các đối tác giao nhận. PNJ đã đạt được thắng lợi ngoạn mục “vượt kế hoạch” trong hai trận quan trọng này và quan trọng hơn mang đến sự tự tin đã có “bài” để “tấn công” ghi bàn. Từ nửa sau tháng 3, khi sức mua chung bị giảm xuống chúng tôi đẩy mạnh “động cơ dự phòng” là các sản phẩm trang sức có hàm lượng vàng cao, vàng nhẫn, vàng miếng… vì trong tình hình dịch bệnh và khó khăn kinh tế, mọi người giảm chi tiêu vào các sản phẩm không thiết yếu cho cuộc sống như xe hơi, đồ điện tử, đồ hiệu nhưng lại gia tăng tích trữ các sản phẩm có giá trị tích lũy cao. Kết thúc quý 1.2020, doanh thu PNJ vẫn tăng 5% so với cùng kỳ năm trước. Dù có tăng trưởng, PNJ vẫn chủ động tiến hành các “biện pháp phòng thủ” để có những lợi thế trong giai đoạn hồi phục. Chúng tôi tăng lượng tiền mặt dự trữ lên hơn bốn lần so với cuối năm ngoái để đảm bảo an toàn thanh khoản. Song song đó là việc tái cơ cấu kho hàng hóa để phù hợp với nhu cầu “tích trữ” của khách hàng, gia tăng tính thanh khoản và đón đầu cho sự gia tăng giá trị hàng hóa (vàng) trong thời kỳ kinh tế khó khăn… Hiện tại, PNJ không cắt giảm nhân sự vì đó là tài sản chiến lược mà PNJ đã dày công xây dựng, chúng tôi muốn bảo toàn tài sản này để tăng tốc khi “cơn bão” qua đi. Chúng tôi tiết giảm chi phí nhân sự bằng cách ban điều hành tự nguyện giảm ngay 50% thu nhập, các cấp quản lý và nhân viên sẽ tự nguyện không nhận lương 2 ngày /tuần và tranh thủ dùng hai ngày này cho các hoạt động tái đào tạo và xây dựng các năng lực mới cho mỗi người và cho công ty. Các chương trình và sáng kiến tối ưu hóa chi phí (đã bắt đầu từ qúy 3.2019) tiếp tục được triển khai trên diện rộng để giúp công ty tiết kiệm thêm chi phí trong cả sản xuất, kinh doanh và vận hành… Chúng tôi cũng thương thuyết

DIỆN MẠO NGÀNH BÁN LẺ SẼ THAY ĐỔI NHƯ THẾ NÀO? LÊ TRÍ THÔNG: Sự tiến hóa – hòa quyện giữa bán lẻ trực tuyến

và tại cửa hàng vật lý sẽ gia tăng. Số lượng các doanh nghiệp tham gia thị trường sẽ giảm đi, sự phân hóa giữa các nhà bán lẻ sẽ rõ rệt hơn sau khi phục hồi ba năm. Biên giới giữa các phân ngành bán lẻ sẽ bị mờ đi. Tính địa phương trong một số phân ngành bán lẻ sẽ tăng lên – quá trình quốc tế hóa trong một số phân ngành bán lẻ sẽ bị chậm lại. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

53 TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

bộ hoạt động kinh tế. Thứ ba, họ có nhận thức rõ ràng hơn về chiến lược kinh doanh trực tuyến và tìm cách đẩy mạnh hơn các mô hình kinh doanh online. Trong đó có sự khác biệt rõ rệt của ba nhóm mặt hàng: F&B, siêu thị, và các mặt hàng còn lại. Ở nhóm ngành các mặt hàng thời trang, mỹ phẩm, thiết bị điện tử, sách... vốn đã phát triển đa kênh với các kênh bán online trong 10 năm trở lại đây, họ rất nhanh chóng và linh hoạt tăng cường các hoạt động online. Ở nhóm ngành hàng siêu thị – vốn có nhu cầu rất cao trong giai đoạn này lại có mức độ sẵn sàng thấp. Vì phần lớn các kênh siêu thị đều chưa thực sự phát triển được kênh online tốt hoặc chưa có. Do đó, người mua có trải nghiệm mua sắm khó khăn, kể cả các siêu thị cũng vận hành rất khó khăn và không làm hài lòng khách hàng. Ở nhóm còn lại, nhóm F&B, là nhóm trong ba năm trở lại đây phát triển nhanh nhu cầu giao tận nhà. Tuy nhiên dịch bệnh lần này khiến nhiều điểm bán hàng vật lý phải ngưng hoạt động hoàn toàn khiến họ phải nghiêm túc nhìn nhận lại chiến lược phát triển kênh trực tuyến. Các cửa hàng F&B nhận ra kênh online của họ trước đến nay chủ yếu phụ thuộc vào các ứng dụng bán hàng trung gian Grab/Now/GoViet mà họ chưa hề tự xây dựng được mối liên hệ trực tiếp và năng lực vận hành với người tiêu dùng. Do đó họ cũng đang phải loay hoay tìm hiểu và bắt đầu xây dựng năng lực kinh doanh online cho chính họ. Tuy nhiên do họ đã có được một phần năng lực vận hành online qua việc hợp tác với các ứng dụng đặt đồ ăn trung gian, nên họ triển khai hiệu quả hơn nhóm thứ hai. ĐẶNG THÚY HÀ: Các nhà bán lẻ trên thế giới cũng có cách phản ứng rất sáng tạo và kịp thời trước tình trạng tích trữ hàng của người tiêu dùng với các mặt hàng thiết yếu. Tại Đan Mạch, siêu thị Rotunden Hellerup áp dụng mức giá cho một lọ nước rửa tay là 5,7 đô la nhưng với hai lọ thì giá sẽ là 143 đô la. Cách phản ứng sáng tạo này đã tạo hiệu ứng truyền thông đáng kể và thu hút sự chú ý tới cách làm thông minh của nhà bán lẻ. Đại siêu thị Tesco tại Anh áp dụng phân tích hiệu quả không gian trên quầy kệ và giảm số lượng một số mặt hàng để có thêm nhiều chỗ trống cho các sản phẩm bán tốt nhất. Theo khảo sát của Nielsen với các nhà bán lẻ, phần lớn các doanh nghiệp đã chủ động tích trữ hàng hóa để đảm bảo nguồn cung không bị cản trở, đặc biệt là tại các thành phố lớn, nơi chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất khi các hoạt động kinh tế tạm ngừng. Không chỉ đảm bảo nguồn hàng hóa lưu thông ổn định, các doanh nghiệp bán lẻ còn đang đẩy mạnh hình thức mua hàng online và đi chợ hộ để phục vụ nhu cầu của một bộ phận khá lớn khách hàng ngại đến những nơi đông người. Các cửa hàng VinMart+ đã cho ra mắt dịch vụ giao hàng, Big C triển khai ứng dụng mua sắm thông minh Big C app. Aeon Mall và Bách Hóa Xanh cũng có dịch vụ đi chợ hộ tại các điểm bán của mình. Đây là cơ hội của các doanh nghiệp bán lẻ để đẩy mạnh tỉ lệ mua hàng online (điều mà họ đã làm nhiều năm qua nhưng chưa thực sự thành công) và kiểm tra quy trình vận hành của mình.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

C O U R T ESY O F N I E L S E N V I Ệ T N A M

TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

lại với các chủ nhà, trung tâm thương mại để giảm hay miễn giá thuê địa điểm kinh doanh để tiết kiệm chi phí và tối ưu hóa lại mạng lưới cửa hàng. LƯƠNG DUY HOÀI: Là một đơn vị cung cấp dịch vụ thiết yếu và xác định sẽ đồng hành xuyên suốt với dịch bệnh tương tự như tại Trung Quốc, từ ngay sau tết Nguyên đán, phòng an toàn sức khoẻ & môi trường của GHN đã xây dựng các quy chuẩn và các kịch bản dự phòng cho vận hành toàn quốc để sẵn sàng các phương án đối phó khác nhau với dịch bệnh. Với nhu cầu vận hành theo thời gian thực trên phạm vi toàn quốc từ nhiều năm nay, GHN đã ứng dụng phần lớn các hệ thống quản trị, giao tiếp và vận hành online từ sớm. GHN không gặp nhiều khó khăn với yêu cầu chuyển đổi. Các nhân sự khối văn phòng được sắp ca để làm việc tại nhà hoặc văn phòng thành từng nhóm nhỏ. Các nhân sự khối vận hành được tuyên truyền và đào tạo liên tục, 100% được cấp khẩu trang, nước rửa tay và đo thân nhiệt, thực hiện theo các hướng dẫn giãn cách, không tụ tập trong quá trình vận hành. Lượng ĐẶNG THÚY HÀ nhân sự GHN không giảm. Giám đốc nghiên cứu Hành vi GHN nhận thấy lượng đơn người tiêu dùng, Nielsen Việt Nam hàng không đổi so với giai đoạn tháng 1 trước COVID-19. Tuy nhiên với dịch vụ giao nhận tức thời AhaMove, lượng đơn hàng và doanh thu cho các dịch vụ giao nhận thực phẩm, hàng hoá siêu thị trong nội thành Hà Nội và TP.HCM tăng 30 – 35%. cách xã hội… Các chương trình gắn kết giữa online và FORBES VIỆT NAM: Mỗi đợt khủng hoảng đi kèm với các cơ offline trong chiến lược Omni channel và việc áp dụng các hội sau đó khi các doanh nghiệp quản trị tốt thường mở công cụ kỹ thuật số trong vận hành được COVID “thổi” rộng rất nhanh. Công ty đã chuẩn bị những gì cho “giai tăng tốc và gắn kết với nhau chặt chẽ hơn… đoạn hậu COVID”? Các khó khăn của nền kinh tế đang cho PNJ cơ hội để LÊ TRÍ THÔNG: Chúng tôi cũng xác định là phải tận tối ưu hóa lại mạng lưới cửa hàng với việc tìm được các địa dụng “sức gió của cơn bão COVID – 19” để đẩy nhanh hơn điểm kinh doanh tốt mà trước đây không tìm được – với giá nữa quá trình “F5 – Nhấn nút tái tạo” trong hành trình hợp lý hơn cho dài hạn. Chuyển đổi số mà PNJ đã bắt đầu từ cuối 2017. Đó là quá Nhà máy PNJ-Production đang tận dụng giai đoạn trình mà PNJ nhìn lại chính mình để tự cải cách và tự thấp điểm này để tổ chức lại sản xuất và nghiên cứu tái tạo một cách toàn diện – kết hợp với việc áp dụng các thành công cách chế tác công nghiệp các dòng sản phẩm công nghệ mới, cách thức làm việc và phối hợp mới, theo tinh xảo trước giờ chúng tôi phải gia công ở Ý và nhập mô hình mới nhằm tạo ra các năng lực mới và sức bật mới về Việt Nam. cho PNJ. LƯƠNG DUY HOÀI: Đây là giai đoạn tốt để GHN tối ưu lại Quả thật là “sức gió của COVID-19” làm cho chúng tôi cấu trúc chi phí và quản lý của công ty, đồng thời chuẩn phải chạy nhanh hơn. Dịch bệnh giúp san bằng các “hàng hóa lại toàn bộ quy trình và dịch vụ khách hàng, xây dựng rào” trong việc áp dụng cách làm việc và cách phối hợp lại các hệ thống công nghệ để sẵn sàng cho giai đoạn hậu theo mô hình “phẳng hơn” mà chúng tôi muốn theo đuổi. COVID tăng trưởng nhanh trở lại sắp tới. Đó cũng là lý Những cách thức làm việc trên nền tảng trực tuyến do công ty tạm ngưng tuyển dụng, tuy nhiên với các vị trí Workplace mà chúng tôi áp dụng từ 2019 tỏ ra hiệu quả quản lý và kỹ sư, GHN vẫn tiếp tục tăng tốc tìm kiếm và và nhanh chóng thành thói quen mới trong điều kiện giãn tuyển về các nhân sự tốt trên thị trường.

Làm việc hiệu quả hơn với ScreenPad 2.0

ZenBook 13-UX334

ZenBook 14-UX434

ZenBook 15-UX534

Intel® Core™ i5-10210U Intel® Core™ i7-10510U

Màn hình 13.3” FHD NanoEdge

Màn hình 14” FHD NanoEdge

Màn hình 15.6” FHD / 4K NanoEdge

512GB SSD PCI-E

512GB / 1TB SSD PCI-E

Intel UHD 620 / MX250

Geforce GTX 1650 Max-Q

Ram LPDDR3 8GB / 16GB

Giá từ 24,490,000 VNĐ

Giá từ 30,990,000 VNĐ

Expect more from a modern computer with an SSD

NGƯỜI GIÀU NHẤT THẾ GIỚI Những người giàu nhất thế giới không hề “miễn nhiễm” với COVID-19. Đại dịch hoành hành khắp châu Âu và Mỹ khiến thị trường cổ phiếu thế giới co cụm, thổi bay nhiều khối tài sản. Tính đến ngày 18.3, thời điểm chốt danh sách tỉ phú giàu nhất thế giới năm 2020, Forbes ghi nhận 2.095 tỉ phú, ít hơn 58 người so với năm ngoái và giảm 226 người so với chỉ 12 ngày trước đó - khi vừa bắt đầu tính toán. 51% tỉ phú thuộc danh sách năm nay đều sở hữu tài sản ít hơn trước đây. Tổng giá trị tài sản của các tỉ phú năm 2020 ước đạt 8.000 tỉ đô la Mỹ, giảm 700 tỉ đô la Mỹ so với năm 2019. Danh sách chi tiết: forbes.com/billionaires F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N THAY ĐỔI VỀ SỰ GIÀU CÓ:

LÊN

1. J E F F

BEZOS

$113 tỉ TUỔI: 56 MỸ NGUỒN: Amazon

Vào giữa tháng ba, Amazon tuyên bố sẽ tuyển dụng 100.000 nhân viên toàn thời gian và bán thời gian cho các mạng lưới giao hàng và trung tâm hoàn tất đơn hàng của mình nhằm đáp ứng nhu cầu gia tăng của người tiêu dùng phải ở nhà để đối phó với đại dịch COVID-19, đồng thời sẽ ưu tiên vận chuyển vật tư y tế và các mặt hàng gia đình thiết yếu. Đến cuối tháng ba, ít nhất 10 nhân viên kho của Amazon đã nhiễm COVID-19. Ngày 26.3, Bezos đăng trên Instagram rằng Amazon đang hỗ trợ kỹ thuật và logistics cho tổ chức Y tế thế giới trong nỗ lực chống lại virus. Trước đó, vào tháng hai, ông cam kết quyên tặng 10 tỉ đô la Mỹ để chống biến đổi khí hậu thông qua quỹ Bezos Earth Fund mới của mình. Mùa hè năm 2019, ông chuyển 36 tỉ đô la Mỹ cổ phiếu Amazon của ông cho vợ cũ MacKenzie như một phần của điều khoản dàn xếp ly hôn tốn kém nhất thế giới. Bezos đã công khai sống cùng bạn gái Lauren Sanchez. T H Á N G 5 .2 0 2 0

XUỐNG

KHÔNG ĐỔI

TRỞ LẠI

MỚI

2. B I L L $98 tỉ

G AT E S

TUỔI: 64 MỸ

NGUỒN: Microsoft

3. B E R N A R D

GIA ĐÌNH $76 tỉ

A R N A U LT &

TUỔI: 71 PHÁP • NGUỒN: LVMH

JA M I E M C CA R T H Y/G E T T Y I M AG ES ; DAV I D RY D E R /G E T T Y I M AG ES ; E R I C P I E R M O N T/A F P/G E T T Y I M AG ES

Ông trùm đứng sau tập đoàn hàng xa xỉ LVMH trải qua một năm đầy ấn tượng. Vào tháng 11.2019, ông công bố thỏa thuận mua lại công ty kim hoàn Tiffany & Co. của Mỹ với giá 16,2 tỉ đô la Mỹ. Không lâu sau đó, công ty của ông thông báo mức doanh thu kỷ lục 60,2 tỉ đô la Mỹ trong năm 2019. Giai đoạn đỉnh điểm, vào tháng 1.2020, Arnault có khối tài sản trị giá 116,5 tỉ đô la Mỹ, sau đó lại sụt giảm vì cơn khủng hoảng dịch COVID-19 ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu dùng. Vào tháng ba, Arnault đã chỉ đạo các nhà máy sản xuất nước hoa và mỹ phẩm của LVMH sản xuất dung dịch rửa tay khô, để phân phát miễn phí cho các cơ quan y tế của Pháp. Cuối tháng ba, Arnault cũng đã đặt hàng 40 triệu khẩu trang từ nhà cung cấp của Trung Quốc để trao cho nước Pháp.

4. W A R R E N $67,5 tỉ

BUFFETT

TUỔI: 89 MỸ

NGUỒN: Berkshire Hathaway

Huyền thoại đầu tư đang sở hữu tập đoàn Berkshire Hathaway với khối tài sản trị giá 128 tỉ đô la Mỹ vào cuối năm 2019, có thể sẽ rơi vào tình trạng sụt giảm không phanh. Công ty có trụ sở tại Omaha, Nebraska này đã tăng phần sở hữu tại Delta Air Lines - chịu ảnh hưởng nặng nề từ dịch COVID-19 - lên khoảng một triệu cổ phiếu vào cuối tháng hai, và vẫn là cổ đông lớn nhất của hãng hàng không này, với 11% cổ phần. Gần đây, Berkshire Hathaway tuyên bố rằng họ sẽ ngăn các cổ đông đến dự cuộc họp thường niên nổi tiếng của công ty ở Omaha, dự kiến diễn ra vào tháng 5.2020. Thay vào đó, cuộc họp sẽ được truyền hình trực tiếp.

5. L A R R Y $59 tỉ

ELLISON

TUỔI: 75 MỸ • NGUỒN: phần mềm

Xem bài trang 62. THÁ NG 5 .202 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

50 NGƯỜI GIÀU NHẤT THẾ GIỚI

Ngày 13.3, Gates tuyên bố sẽ rời hội đồng quản trị của Microsoft, công ty phần mềm mà ông đồng sáng lập với Paul Allen (mất năm 2018) vào năm 1975, sau đó trở thành CEO đến năm 2000 và giữ chức vụ chủ tịch đến năm 2014. Ông cũng rời khỏi hội đồng quản trị Berkshire Hathaway, do người bạn Warren Buffett điều hành. Gates đang tập trung thời gian vào vị trí đồng chủ tịch của quỹ Bill & Melinda Gates, vừa thông báo sẽ đóng góp lên đến 250 triệu đô la Mỹ cho việc cứu trợ COVID-19. Trong đó, có tới 60 triệu đô la Mỹ sẽ được dùng để phát triển và thử nghiệm vaccine, phương pháp điều trị và chẩn đoán COVID-19. Vào ngày 24.3, trong một buổi diễn thuyết TED Talk ảo, Gates đã cảnh báo người Mỹ rằng việc cách ly hoàn toàn trong sáu đến mười tuần là lựa chọn khả thi duy nhất nhằm giảm thiểu tử vong và thiệt hại kinh tế từ COVID-19.

6. A M A N C I O $55,1 tỉ

TUỔI: 84 TÂY BAN NHA

$52,7 tỉ

• NGUỒN: Zara

Cổ phiếu của Inditex, công ty sở hữu chuỗi bán lẻ toàn cầu Zara, tăng không nhiều trong năm qua trước khi giảm mạnh 35% kể từ giữa tháng hai. Giá trị danh mục tài sản thương mại rộng lớn của ông cũng có thể bị ảnh hưởng, nhưng Ortega sẽ ổn thôi; ông đã bỏ túi hơn một tỉ đô la Mỹ cổ tức vào năm 2019. Đồng thời, Inditex đang nỗ lực phân phối khẩu trang, găng tay và kính bảo vệ cho hệ thống y tế Tây Ban Nha.

7. M A R K $54,7 tỉ

ZUCKERBERG

TUỔI: 35 MỸ

BALLMER

• NGUỒN: Facebook

Facebook chịu mức phạt lịch sử năm tỉ đô la Mỹ do ủy ban Thương mại liên bang đưa ra vào tháng 7.2019 vì vi phạm quyền riêng tư của người dùng. Mạng xã hội này, với 2,9 tỉ người dùng, đã trở thành công cụ giao tiếp dành cho những người bị cách ly. Đây cũng là công ty công nghệ lớn đầu tiên công bố kế hoạch hỗ trợ cho tất cả nhân viên của mình khoản tiền một ngàn đô la Mỹ để giúp bù đắp ảnh hưởng từ dịch COVID-19.

TUỔI: 64 MỸ

15. F R A N Ç O I S E

BETTENCOURT MEYERS & GIA ĐÌNH

NGUỒN: Microsoft

$48,9 tỉ

Đội Los Angeles Clippers của Ballmer đã hợp tác với đội L.A. Kings, Lakers và trung tâm thi đấu Staples Center để hỗ trợ tài chính cho các nhân viên sự kiện làm việc theo giờ đang chịu ảnh hưởng từ việc hoãn tổ chức các sự kiện thể thao tại trung tâm này. Ballmer đã mua Clippers vào năm 2014, cùng năm ông từ chức CEO tại Microsoft.

NGUỒN: L’Oréal

12. C A R L O S

SLIM HELÚ & GIA ĐÌNH $52,1 tỉ

TUỔI: 80 MEXICO

NGUỒN: Telecom

TUỔI: 66 PHÁP

Cháu gái của người sáng lập L’Oréal, Bettencourt Meyers, đã gia nhập hội đồng quản trị của công ty này từ năm 1997. Vào tháng ba, L’Oréal thông báo các nhà máy của mình sẽ sản xuất dung dịch rửa tay để tặng các cơ quan y tế của Pháp và châu Âu.

16. M I C H A E L

BLOOMBERG $48 tỉ

TUỔI: 78 MỸ

NGUỒN: Bloomberg LP

Đồng peso Mexico yếu hơn cộng với giá cổ phiếu sụt giảm tại công ty mà Slim nắm giữ số cổ phần lớn nhất, công ty viễn thông khổng lồ America Movil, đã khiến giá trị tài sản ròng của ông giảm 11,9 tỉ đô la Mỹ so với năm 2019.

13. L A R R Y

PA G E

$50,9 tỉ TUỔI: 47 MỸ NGUỒN: Google

8. J I M

WA LT O N

Rob, con cả của Sam Walton, người sáng lập Walmart, đã góp phần đưa Walmart lên sàn khi còn là một luật sư trẻ vào năm 1970 và hiện giờ vẫn ngồi ghế hội đồng quản trị của công ty này. Cùng với hai người em và những người thừa kế của họ, gia đình này sở hữu khoảng một nửa số cổ phiếu của công ty. Vào tháng ba, nhà bán lẻ lớn nhất thế giới đã mở các địa điểm xét nghiệm COVID-19 đầu tiên của mình, tuyên bố hỗ trợ 550 triệu đô la Mỹ cho tất cả các nhân viên làm theo giờ và tiết lộ kế hoạch tạo ra 150.000 việc làm thời vụ để giúp công ty đáp ứng nhu cầu gia tăng trong đại dịch.

$54,6 tỉ TUỔI: 71 MỸ NGUỒN: Walmart

9. A L I C E

WA LT O N

$54,4 tỉ TUỔI: 70 MỸ NGUỒN: Walmart

10. R O B

W A LT O N

$54,1 tỉ TUỔI: 75 MỸ NGUỒN: Walmart

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N THAY ĐỔI VỀ SỰ GIÀU CÓ:

LÊN

Page rời vai trò CEO tại công ty mẹ của Google, Alphabet, vào tháng 12.2019 Google đã được tổng thống Trump vận dụng để lập một trang web cho người Mỹ tìm các khu sàng lọc COVID-19 ở gần họ; ra mắt vào ngày 16.3, với thông tin về bốn quận (hạt) ở California và sẽ mở rộng thêm.

14.

SERGEY BRIN

$49,1 tỉ

TUỔI: 46 MỸ

NGUỒN: Google

Brin từ chức chủ tịch của Alphabet vào tháng 12, nhưng, giống như Page, vẫn ngồi ghế hội đồng quản trị. Hiện tại, ông đã kết hôn với Nicole Shanahan, người sáng lập và CEO của công ty quản lý bằng sáng chế ClearAccessIP.

Bloomberg đã chi ít nhất 875 triệu đô la Mỹ cho chiến dịch tranh cử tổng thống thất bại của mình, và rút lui hồi đầu tháng ba sau màn thể hiện không tốt vào ngày “Siêu thứ ba” (3.3). Sau đó, ông tuyên bố chuyển 18 triệu đô la Mỹ từ chiến dịch tranh cử bị hủy bỏ của mình cho ủy ban toàn quốc của đảng Dân chủ.

1 7.

JACK MA

$38,8 tỉ TUỔI: 55 TRUNG QUỐC NGUỒN: Thương mại điện tử

Jack Ma đã từ chức chủ tịch tập đoàn mua sắm trực tuyến khổng lồ Alibaba vào tháng 9.2019 và cho biết ông sẽ hoạt động từ thiện nhiều hơn. Vào tháng ba, quỹ Jack Ma tuyên bố sẽ tặng một triệu khẩu trang và 500.000 bộ xét nghiệm COVID-19 cho Hoa Kỳ. T H Á N G 5 .2 0 2 0

XUỐNG

KHÔNG ĐỔI

TRỞ LẠI

MỚI

A L A I N J O CA R D/A F P/G E T T Y I M AG ES ; B LO O M B E R G : M I C H A E L P R I N C E

50 NGƯỜI GIÀU NHẤT THẾ GIỚI

11. S T E V E

ORTEGA

18. C H A R L E S $38,2 tỉ

KOCH

25. P H I L

KNIGHT & GIA ĐÌNH

TUỔI: 84 MỸ

NGUỒN: Koch Industries

$29,5 tỉ

Ông điều hành tập đoàn có doanh số 110 tỉ đô la Mỹ, Koch Industries, nơi sản xuất mọi thứ từ kính cho các tòa nhà chọc trời đến giấy vệ sinh Angel Soft. Người đàn ông xuất thân từ bang Kansas này cũng quản lý mạng lưới chính trị và từ thiện Stand Together. Một số tổ chức thành viên của mạng lưới này đã gửi thư cho Quốc hội vào giữa tháng ba, để hối thúc chính phủ nhanh chóng hành động nhằm đối phó với đại dịch, đồng thời giới hạn các gói cứu trợ và xem xét trách nhiệm tài chính.

NGUỒN: Nike

GIA ĐÌNH $38,2 tỉ

KOCH &

TUỔI: 57 MỸ

NGUỒN: Koch Industries

Koch và ba người con của bà được thừa kế 42% cổ phần của công ty Koch Industries sau khi chồng bà, David Koch, qua đời vào tháng 8.2019. Hai người gặp nhau vào năm 1991 qua một cuộc hẹn hò giấu mặt. Xuất thân từ bang Iowa, bà là trợ lý cho nhà thiết kế thời trang Adolfo vào những năm 1980.

Nike, công ty do Phil Knight đồng sáng lập vào năm 1964, đã đóng cửa 384 cửa hàng trên khắp Hoa Kỳ cũng như tất cả các địa điểm ở Canada, Tây Âu, Úc và New Zealand vào giữa tháng ba. Động thái này diễn ra sau khi giám đốc điều hành lâu năm của Nike, Mark Parker, từ chức được hai tháng. Knight đã rời ghế chủ tịch công ty hồi tháng 6.2016.

26. L E E 21. M U K E S H $36,8 tỉ

AMBANI

TUỔI: 92 HONG KONG

TUỔI: 62 ẤN ĐỘ

NGUỒN: Bất động sản

NGUỒN: Hóa dầu, dầu khí

Tập đoàn Reliance Industries của ông nợ 43 tỉ đô la Mỹ sau khi mở rộng sang lĩnh vực viễn thông với công ty Reliance Jio, hiện có hơn 370 triệu thuê bao. Tháng 8.2019, Ambani cho biết Reliance sẽ trả hết phần lớn số nợ đó vào tháng 3.2021 và đưa ra đề xuất bán 20% cổ phần trong doanh nghiệp lọc hóa dầu của Reliance cho công ty Saudi Aramco với giá 15 tỉ đô la Mỹ. Sự cố giá dầu có thể làm trì hoãn các kế hoạch của Ambani. Chính phủ Ấn Độ, vốn có bất đồng lâu năm với Reliance về một số khoản phí dầu khí, đã phản đối việc bán cổ phần cho Aramco.

22. M A C K E N Z I E $36 tỉ

TUỔI: 50 MỸ

SHAU KEE

$28,1 tỉ

BEZOS

Tháng 5.2019, Lee Shau Kee (Lý Triệu Cơ) rời ghế chủ tịch Henderson Land Development, doanh nghiệp bất động sản khổng lồ đóng góp phần lớn trong số tài sản của ông, trao lại quyền điều hành cho hai con trai, Peter Lee Ka Kit và Martin Lee Ka Shing. Tài sản của ông giảm hai tỉ đô la Mỹ vì kinh tế Hong Kong suy thoái.

• NGUỒN: Amazon

L E E S H AU K E E : M A R T I N S C H O E L L E R

MacKenzie Bezos đã ký cam kết Giving Pledge vào tháng 5.2019, sau khi bà và Jeff Bezos đồng thuận ly hôn với khoản bồi thường là 1/4 cổ phần của ông trong Amazon. Ông vẫn giữ quyền biểu quyết đối với số cổ phiếu của bà.

20. M A

H U AT E N G

$38,1 tỉ

TUỔI: 48 TRUNG QUỐC

NGUỒN: Truyền thông Internet

Buộc phải ở nhà, nhiều người Trung Quốc dùng điện thoại di động chơi các trò chơi trực tuyến do Tencent phân phối. Hồi tháng hai, Tencent đã công bố một quỹ trị giá 210 triệu đô la Mỹ để chăm sóc y tế và hỗ trợ người nghèo. THÁ NG 5 .202 0

23. B E AT E

HEISTER & KARL ALBRECHT JR.

24. D AV I D

$33,3 tỉ

$31,6 tỉ

ĐỨC

THOMSON & GIA ĐÌNH TUỔI: 62 CANADA

NGUỒN: Siêu thị

NGUỒN: Truyền thông

Là những người ngại tiếp xúc với báo giới, hai anh em họ được thừa hưởng chuỗi siêu thị giá rẻ và tinh giản tối ưu Aldi Sued từ người cha quá cố Karl Albrecht Sr. vào năm 2014. Trong giai đoạn đại dịch bùng phát, Aldi, một trong những nhà bán lẻ lớn nhất của Đức, đang điều chỉnh quy định nghỉ ốm và đẩy mạnh vệ sinh các cửa hàng và kho của mình.

Ông Roy của Thomson mua tờ báo đầu tiên của mình vào những năm 1930. Đế chế truyền thông của ông, Thomson Reuters và công ty Blackstone có kế hoạch bán cổ phần của họ trong công ty cung cấp dữ liệu tài chính Refinitiv cho sở Giao dịch chứng khoán London vào cuối năm 2020. Thỏa thuận này định giá Refinitiv ở mức 27 tỉ đô la Mỹ.

27. F R A N Ç O I S

P I N A U LT & G I A Đ Ì N H $27 tỉ

TUỔI: 83 PHÁP

NGUỒN: Hàng xa xỉ

Tập đoàn hàng xa xỉ của gia đình này, Kering, sở hữu các nhãn hiệu thời trang Saint Laurent, Alexander McQueen và Gucci cho biết họ sẽ chi tiền nhập khẩu ba triệu khẩu trang y tế từ Trung Quốc để cung cấp cho các cơ sở y tế của Pháp. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

59 50 NGƯỜI GIÀU NHẤT THẾ GIỚI

18. J U L I A

TUỔI: 82 MỸ

32. G I O VA N N I

ADELSON $26,8 tỉ

$24,5 tỉ

TUỔI: 86 MỸ

NGUỒN: Casino

50 NGƯỜI GIÀU NHẤT THẾ GIỚI

Ông trùm sòng bạc của Hoa Kỳ đã đóng cửa hai sòng bạc Venetian và Palazzo ở Las Vegas vào ngày 17.3 nhưng sẽ vẫn trả lương cho nhân viên; các sòng bạc của ông ở Macao và Singapore vẫn hoạt động. Nhà hảo tâm đảng Cộng hòa và vợ ông, Miriam, đã góp 120 triệu đô la Mỹ cho các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ 2018 của đảng Cộng hòa. Một số người kỳ vọng ông sẽ chi hơn 100 triệu đô la Mỹ để Trump tái đắc cử và hỗ trợ các ứng cử viên quốc hội của đảng Cộng hòa trong năm nay.

36. H E

FERRERO

TUỔI: 55 Ý

• NGUỒN: Nutella, chocolate

Ferrero quản lý doanh nghiệp bánh kẹo mang tên gia đình ông, nổi tiếng với thương hiệu sô cô la Nutella và kẹo bạc hà Tic Tac. Ông từ chức CEO vào năm 2017 nhưng vẫn giám sát các giao dịch lớn như thương vụ mua lại doanh nghiệp kẹo tại Hoa Kỳ trị giá 2,8 tỉ đô la Mỹ của Nestle vào năm 2018. Hồi tháng ba, có ít nhất hai nhà máy tại Ý của doanh nghiệp này đã cắt giảm 50% lực lượng lao động trong cuộc khủng hoảng vì dịch COVID-19.

SIMONS TUỔI: 81 MỸ

NGUỒN: Quỹ đầu cơ

Nhà quản lý quỹ đầu cơ giàu nhất đã thành lập công ty giao dịch định lượng Renaissance Technologies, quản lý 130 tỉ đô la Mỹ vào năm ngoái. Hồi tháng hai, quỹ tập trung vào cổ phiếu của công ty này đã phải chứng kiến một trong những tháng tồi tệ nhất suốt một thập niên qua, giảm 7%.

TUỔI: 80 MỸ

NGUỒN: Kẹo, Thực phẩm thú cưng

MARS

Midea Group, một trong những nhà sản xuất thiết bị điện gia dụng lớn nhất thế giới, đã quyên góp các thiết bị như máy giặt và máy sấy cho các bệnh viện đang đối phó với COVID-19 tại Vũ Hán.

$21,6 tỉ

MARS

29. J O H N

TUỔI: 77 TRUNG QUỐC

NGUỒN: Đồ gia dụng

36. J I M

29. J A C Q U E L I N E $24,7 tỉ

XIANGJIAN

$21,6 tỉ

33. M I C H A E L

DELL

34. H U I

K A YA N

38. YA N G

GIA ĐÌNH

H U I YA N &

$24,7 tỉ

$22,9 tỉ

$21,8 tỉ

$20,3 tỉ

TUỔI: 84 MỸ

TUỔI: 55 MỸ

TUỔI: 61 TRUNG QUỐC

TUỔI: 38 TRUNG QUỐC

NGUỒN: Kẹo, Thực phẩm thú cưng

NGUỒN: Máy tính Dell

NGUỒN: Bất động sản

Anh em nhà Mars mỗi người thừa hưởng 1/3 của công ty kẹo có doanh số ước đạt 35 tỉ đô la Mỹ, nổi tiếng với kẹo sô cô la M&M’s và thanh kẹo Milky Way. Vào tháng 9.2019, Mars mua lại phần lớn cổ phần của công ty đồ ăn nhẹ Foodspring có trụ sở tại Berlin với số tiền không được tiết lộ.

Khoảng một năm sau khi công ty máy tính Dell Technologies của ông niêm yết trở lại, cổ phiếu đang lao đao. Vào tháng ba, công ty đã hứa đóng góp ít nhất bốn triệu đô la Mỹ để tài trợ cho các bệnh viện và các tổ chức nơi tuyến đầu chiến đấu với COVID-19. Thể hiện phản ứng trước thông tin về những người trẻ tuổi vui chơi trên bãi biển Florida trong đợt bùng phát dịch hồi giữa tháng ba, Dell đã đăng dòng tweet cảnh báo những ai tham gia đợt tiệc tùng đó không nên xin việc tại các công ty của ông.

Tài sản của nhà phát triển bất động sản giàu có nhất Trung Quốc đã giảm xuống khi nhu cầu mua các dự án của tập đoàn Evergrande sụt giảm. Ngoài bất động sản, Hui còn có khoản đầu tư trong ba năm trị giá 6,4 tỉ đô la Mỹ vào xe điện, được công bố hồi tháng 11.2019

Yang sở hữu 57% và là đồng chủ tịch hội đồng quản trị của nhà phát triển bất động sản được niêm yết tại Hong Kong, Country Garden, do cha cô sáng lập và làm chủ tịch. Hồi tháng hai, Country Garden đã thiết lập các trạm dịch vụ thực phẩm tự động ở Vũ Hán - hệ thống phục vụ thức ăn độc lập với máy đặt thức ăn lên đĩa mà không tiếp xúc với con người - để phục vụ nhân viên y tế trên tuyến đầu ứng phó với dịch COVID-19.

31. E L O N $24,6 tỉ

MUSK

TUỔI: 48 MỸ

NGUỒN: Tesla, SpaceX

Cổ phiếu công ty xe điện Tesla của ông đã tăng vọt vào mùa thu năm ngoái, hơn gấp ba lần trong giai đoạn từ tháng 9.2019 đến tháng 2.2020 nhưng sau đó lại rớt giá. Musk, người đăng dòng tweet rằng “cơn hoảng loạn vì dịch COVID-19 là điều ngu ngốc” vào đầu tháng ba, hiện giờ cho biết một trong những nhà máy của ông sẽ chế tạo máy thở. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N THAY ĐỔI VỀ SỰ GIÀU CÓ:

LÊN

35.

LI KA-SHING

$21,7 tỉ TUỔI: 91 HONG KONG NGUỒN: Đa ngành

Lý Gia Thành, một trong những doanh nhân có ảnh hưởng nhất châu Á, đã quyên góp 13 triệu đô la Mỹ để giúp thành phố Vũ Hán đối phó với sự bùng phát dịch COVID-19. Quỹ của ông cũng cho biết đã phân phát 250.000 khẩu trang ở Hong Kong, nơi đang gánh chịu ảnh hưởng vì sự thiếu hụt đồ bảo hộ.

39. J O S E P H $19,9 tỉ

SAFRA

TUỔI: 81 BRAZIL

NGUỒN: Ngân hàng

Safra sở hữu ngân hàng ở Thụy Sĩ, New York và Brazil. Giá trị tài sản ròng của ông giảm mạnh vào giữa tháng ba khi giá trị của ngành ngân hàng lao dốc và đồng franc Thụy Sĩ lẫn đồng real Brazil đều suy yếu. T H Á N G 5 .2 0 2 0

XUỐNG

KHÔNG ĐỔI

TRỞ LẠI

MỚI

G I U S E P P E CACAC E /A F P/G E T T Y I M AG ES ; M I C H A E L D E L L : M A R T I N S C H O E L L E R

28. S H E L D O N

TUỔI: 80 ĐỨC

$18,5 tỉ

NGUỒN: Bán lẻ

TUỔI: 54 TRUNG QUỐC

Schwarz đã biến chuỗi cửa hàng tạp hóa và sản phẩm gia dụng giá rẻ Lidl của mình thành nơi thu hút thế hệ Thiên niên kỷ có ý thức bảo vệ môi trường. Nổi tiếng với các sản phẩm hữu cơ và việc trưng bày các sản phẩm trong các hộp giấy để các nhân viên dễ sắp hàng lên kệ, Lidl có hơn 10.000 cửa hàng tại 29 quốc gia, bao gồm cả Hoa Kỳ.

NGUỒN: Thức ăn gia súc

SCHWARZ

VLADIMIR P O TA N I N 41.

$19,7 tỉ

TUỔI: 59 NGA

NGUỒN: Kim loại

C H R I S R ATC L I F F E / B LO O M B E R G ; I D PAU L M O R R I S / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

Người giàu nhất nước Nga. Nornickel, gã khổng lồ trong ngành kim loại quý thuộc sở hữu của Potanin, hồi tháng hai đã bắt đầu thử nghiệm một loại token tiền mã hóa được neo bằng lượng dự trữ palladium, coban và đồng của họ.

41. TA D A S H I

GIA ĐÌNH $19,7 tỉ

YA N A I &

TUỔI: 71 NHẬT BẢN

43. Q I N

Trung Quốc là nước tiêu thụ thịt heo nhiều nhất thế giới và Qin Yinglin (Tần Anh Lâm) là người kinh doanh thức ăn cho heo giàu nhất thế giới. Cổ phiếu Muyuan Foods niêm yết tại Thâm Quyến của ông đã tăng gần gấp ba trong năm qua khi lợi nhuận tăng vọt, nhờ giá được đẩy lên cao hơn do dịch tả heo châu Phi, làm giảm số lượng heo của Trung Quốc xuống 40% trong năm 2019. Vợ ông, Qian Ying, là đồng sáng lập Muyuan và cũng là tỉ phú. Hai vợ chồng khởi nghiệp kinh doanh với 22 con heo vào năm 1992.

44. L U K A S

W A LT O N

$18,4 tỉ TUỔI: 33 MỸ NGUỒN: Walmart

Cháu trai của Sam Walton, người sáng lập Walmart, được thừa kế gia tài khi cha anh, John Walton, qua đời vì tai nạn máy bay năm 2005. Sau khi học về kinh doanh bền vững với môi trường tại Colorado College, anh bắt đầu đầu tư vào các quỹ thân thiện với môi trường và hiện giờ làm chủ tịch ủy ban môi trường của quỹ gia đình.

45. V L A D I M I R

LISIN

$18,1 tỉ TUỔI: 63 NGA

NGUỒN: Bán lẻ thời trang

NGUỒN: Thép, vận tải

Chủ tịch của công ty may mặc khổng lồ Fast Retailing, đã báo cáo lợi nhuận ròng kỷ lục hồi tháng 8.2019, là người giàu nhất Nhật Bản, dù cổ phiếu của công ty giảm 14%. Sự bùng phát của dịch COVID-19 đã buộc Uniqlo phải đóng cửa một nửa trong số 750 cửa hàng tại Trung Quốc; phần lớn đã mở cửa trở lại vào cuối tháng ba (còn 20 cửa hàng chưa mở lại). 50 cửa hàng ở Hoa Kỳ tạm thời đóng cửa.

Cổ phiếu công ty thép đã niêm yết NLMK Group của ông đã giảm 36% trong năm qua - 11% trong nửa đầu tháng ba vì thị trường bị ảnh hưởng từ dịch COVID-19. Liên đoàn Bắn súng quốc tế, do ông làm chủ tịch, cũng đã hoãn sự kiện World Cup của họ, dự kiến diễn ra vào tháng ba tại New Delhi. Lisin khởi nghiệp với nghề sửa điện và sau đó làm công nhân thép ở miền tây nước Nga.

THÁ NG 5 .202 0

46. R AY

50 NGƯỜI GIÀU NHẤT THẾ GIỚI

$19,8 tỉ

YINGLIN & GIA ĐÌNH

40. D I E T E R

DALIO

$18 tỉ TUỔI: 70 MỸ

• NGUỒN: Quỹ đầu cơ

Một trong những quỹ Bridgewater Associates của Dalio đã giảm 21% trong năm nay vì tác động của COVID-19 khiến thị trường phải bán tháo. Chứng khoán sụp đổ, và Dalio bày tỏ lo ngại về các khoản nợ cũng như việc tái cấu trúc mà nhiều công ty và ngành công nghiệp sẽ phải đối mặt do sự hỗn loạn. Ông ước tính các tập đoàn trên toàn cầu sẽ mất khoảng 12 ngàn tỉ đô la Mỹ. Dalio đã ra mắt Bridgewater, quản lý khoảng 160 tỉ đô la Mỹ, vào năm 1975 từ căn hộ của ông ở New York.

47. TA K E M I T S U

48. A L A I N

$17,4 tỉ

$17,1 tỉ

TUỔI: 74 NHẬT BẢN

TUỔI: 71 PHÁP

NGUỒN: Cảm biến

NGUỒN: Chanel

TA K I Z A K I

Cổ phiếu của Keyence, nhà cung cấp cảm biến và linh kiện điện tử cho các hệ thống tự động hóa tại nhà máy, đã tăng vọt so với thị trường và các đối thủ trong năm nay.

WERTHEIMER

48. G É R A R D

WERTHEIMER $17,1 tỉ TUỔI: 69 PHÁP NGUỒN: Chanel

48. L E O N I D

MIKHELSON $17,1 tỉ

TUỔI: 64 NGA

NGUỒN: Gas, hóa chất

Mikhelson đã gia nhập công ty tiền thân của gã khổng lồ khí đốt tự nhiên Novatek và lên nắm quyền kiểm soát trong quá trình tư nhân hóa của công ty này. Ông điều hành công ty có doanh số 14 tỉ đô la Mỹ.

Hai anh em kín tiếng này sở hữu thương hiệu hàng xa xỉ Chanel. Ông nội Pierre của họ là đối tác từ giai đoạn đầu của Gabrielle (Coco) Chanel. Vào giữa tháng ba, trong bối cảnh đại dịch, Chanel tuyên bố họ đang tạm thời đóng cửa các cửa hàng ở Hoa Kỳ. Công ty đã báo cáo doanh thu 11,1 tỉ đô la Mỹ trong năm 2018, là năm gần nhất có báo cáo. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

TỈ PHÚ

HỒ SƠ

CƠ SỞ THÍ NGHIỆM CỦA LARRY Người giàu thứ năm trên thế giới âm thầm biến hòn đảo thuộc quần đảo Hawaii thành nơi thí nghiệm chăm sóc sức khỏe. Hiện tại, Larry Ellison, nhà sáng lập Oracle, đã bị cuốn vào cuộc chiến chống lại COVID-19, một cuộc thử nghiệm quan trọng để xem liệu dữ liệu có thực sự cứu được loài người hay không. B À I A N G E L A U -Y E U N G F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .2 0 2 0

HỒ SƠ • LARRY ELLISON

DAV I D PAU L M O R R I S / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

rong lúc Larry Ellison yên vị tại một trong những chốn nương náu bình dị do ông tự tạo dựng cho riêng mình, khu đất rộng hơn 100 héc ta ở Rancho Mirage, California, sân chơi của tầng lớp có thế lực gần Palm Springs, thế giới bắt đầu sụp đổ. Ngày 12.3.2020 là “Ngày thứ năm đen tối”: Thị trường chứng khoán Mỹ chứng kiến tỉ lệ sụt giảm trong ngày cao nhất kể từ lần sụp đổ năm 1987, tổng thống Trump ra lệnh cấm du khách đến từ châu Âu, giải NBA bị hoãn, Disney đóng cửa các công viên giải trí và Tom Hanks, biểu tượng của nước Mỹ, thông báo bị nhiễm COVID-19, nguồn cơn của tất cả những điều này.

HỒ SƠ • LARRY ELLISON

Ngay cả ốc đảo giữa sa mạc cũng không thể thoát khỏi trận đại hồng thủy này. Nhà sáng lập Oracle chứng kiến cổ phiếu của mình giảm 11%, và hiện tại, mọi chuyện xảy ra đúng như dự đoán. Ellison, 75 tuổi, cảm thán: “Tuần trước à?”. Ông chuẩn bị tổ chức một giải đấu quần vợt cho 450 ngàn người hâm mộ, nhưng không thành.” Ellison gây dựng khối tài sản trị giá 59 tỉ đô la Mỹ, lớn thứ năm trên thế giới, bằng khai thác dữ liệu. Không có gì bất ngờ, vì ông đã thực hiện những biện pháp phòng ngừa virus từ trước đó. Nhân viên chào đón khách tại khu đất của ông với máy đo thân nhiệt từ xa ngay bên ngoài cổng. Những người có thân nhiệt bình thường có thể thấy hàng loạt chai dung dịch rửa tay Purell, hiện giờ là mặt hàng khan hiếm, được sắp xếp gọn gàng trên chiếc bàn thấp trong phòng khách. Nhân viên vệ sinh có mặt khắp mọi nơi; khi chúng tôi nói chuyện tại phòng nghỉ gần sân quần vợt của riêng ông, các nhân viên mặc trang phục không thấm nước màu đen thỉnh thoảng xuất hiện giữa những ô cửa sổ. Ellison cũng áp dụng tư duy phòng ngừa đó để chuẩn bị tinh thần cho Oracle hai tiếng trước khi diễn ra cuộc hội đàm trực tuyến hằng quý về tình hình của công ty. Tuy không còn là CEO từ năm 2014, ông vẫn là giám đốc công nghệ, không chỉ trên danh nghĩa. “Ông ấy thực sự là một trong những kỹ sư giỏi nhất tôi từng gặp,” Elon Musk, bạn thân của ông, cho biết. “Khi chúng tôi thảo luận về một chủ đề kỹ thuật, ông ấy nắm bắt rất nhanh, ngay cả khi chủ đề đó không liên quan đến phần mềm, lĩnh vực chuyên môn của ông ấy.” Ellison tham dự cuộc hội đàm trực tuyến với CEO Safra Catz; cả hai thông báo những số liệu đủ sức bác bỏ nhận định của phố Wall cho những nhân viên trung thành của Ellison, cùng với thông tin cập nhật về hiệu quả của hệ cơ sở dữ liệu tự động của công ty. “Không có hoạt động của con người,” ông nói với những nhà phân tích. “Do đó, không có sai sót của con người.” Trong hoạt động giao dịch chứng khoán ngoài giờ, cổ phiếu Oracle bắt đầu phục hồi. Vào lúc này, dưới bầu trời tối đen, Ellison chuyển sang suy nghĩ về thế giới rộng lớn hơn. Suốt tám năm qua, ông F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

chi ít nhất nửa tỉ đô la Mỹ cho Lanai, hòn đảo thuộc quần đảo Hawaii, để biến nơi này thành một cơ sở thí nghiệm về sức khỏe thể chất và tinh thần với sự hỗ trợ của dữ liệu. “Sức khỏe là sản phẩm của chúng tôi,” Ellison nói như thể bí kíp để khỏe mạnh là điều sẽ đạt được nhờ hoạt động xử lý những byte dữ liệu thô – với riêng Ellison thì đúng là như vậy. Ông đặt tên công ty chăm sóc sức khỏe của mình là Sensei, tiếng Nhật nghĩa là ông chủ, và theo Ellison, chủ của Sensei là dữ liệu. Bạn cũng đoán ra rồi phải không? Ban đầu, kế hoạch của ông với Lanai và Sensei xoay quanh mục tiêu tạo ra một nền tảng sức khỏe không tưởng dựa trên dữ liệu, với sự hỗ trợ của năng lượng sạch, có thể đóng vai trò nguyên mẫu toàn cầu. Nhưng cũng như phần còn lại của thế giới, COVID-19 đã thay đổi tất cả theo hướng kịch tính. Ellison và tổng thống Trump điện đàm trong nhiều ngày. Không bên nào tiết lộ ai là người chủ động liên lạc. Ellison từ chối đề cập đến chi tiết cuộc gọi, nhưng đội ngũ của ông đã xác nhận những điểm tổng quát. Hồi tháng hai, Trump và Ellison công khai mối liên hệ, sau khi cuộc vận động gây quỹ của Trump tại khu phức hợp Rancho Mirage bị nhân viên của Oracle, công ty vốn khá thờ ơ với chính trị, xuống đường phản đối. Hiện tại, Ellison nói: “Chính xác là tôi đã bảo tổng thống Trump có thể sử dụng khu vực đó. Lúc đó, tôi không có mặt ở đây.” Ellison tuyên bố ông chưa bao giờ quyên góp cho Trump nhưng sẽ ủng hộ mọi tổng thống đương nhiệm. “Chúng ta chỉ có một tổng thống tại một thời điểm,” ông giải thích. “Tôi không nghĩ ông ấy là quỷ dữ – Tôi ủng hộ và mong muốn ông ấy làm tốt.” Không có vaccine, y bác sĩ trên khắp thế giới đang thử nghiệm nhiều loại thuốc điều trị COVID-19, từ thuốc chống sốt rét đến thuốc kháng virus được dùng để chữa Ebola. Ellison đã hỏi Trump về một trung tâm điều phối dữ liệu theo thời gian thực, thu thập thông tin đánh giá hiệu quả và kết quả điều trị. Trump trả lời chưa có. (Nhà Trắng từ chối thảo luận về quan hệ hợp tác với Ellison.) “Larry nói: ‘Tôi sẽ xây dựng cho ông hệ thống để bác sĩ và bệnh nhân có thể nhập thông tin, chúng ta có thể biết T H Á N G 5 .20 2 0

65 HỒ SƠ • LARRY ELLISON

THIÊN ĐƯỜNG TÌM THẤY: Từ khi mua hòn đảo năm 2012, Ellison đã chi gần 200 triệu đô la Mỹ giúp Lanai “thay da đổi thịt.” Ông sở hữu 98% diện tích đảo, ngoại trừ những bãi biển, đó là của chung.

THÁ NG 5 .2 02 0

chuyện gì đang xảy ra,’” David Agus, bác sĩ chuyên ngành ung thư, đứng đầu viện Lawrence J. Ellison chuyên về các loại thuốc chuyển đổi tại ĐH Nam California và đồng sáng lập của Sensei, kể. “Tổng thống hỏi ‘Bao nhiêu?’ Larry trả lời, ‘Miễn phí.’” Trong vòng một tuần, Ellison tập hợp một nhóm kỹ sư Oracle, số lượng chưa được tiết lộ, sang làm việc với Agus, cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA), viện Y tế quốc gia (NIH) và nhiều cơ quan liên bang khác để tạo cơ sở dữ liệu ghi nhận thông tin những ca lây nhiễm COVID-19 tại Mỹ. Y bác sĩ sẽ nhập thông tin của mọi bệnh nhân COVID-19 đang được điều trị bằng thuốc lên trang web do Oracle xây dựng. Sau đó, mỗi ngày, hệ thống sẽ gửi thư điện tử đến bác sĩ hoặc bệnh nhân để yêu cầu báo cáo tình hình triệu chứng. Cho đến thời điểm bài báo này được xuất bản, đội ngũ nhân viên đã nỗ lực vượt qua những rào cản pháp lý và hi vọng dự án sớm ra mắt. Marc Benioff, người nổi tiếng nhất từng được Ellison nâng đỡ, từng là nhân sự cấp cao của Oracle trước khi thành lập công ty phần mềm điện toán đám mây Salesforce, nói ông không ngạc nhiên về sáng kiến này, vì Ellison “đã góp ý cho nhiều đời tổng thống Mỹ trong suốt 39 năm qua về định hướng chiến lược của quốc gia.” Theo Benioff, một người cũng sống tại Hawaii như Ellison, nếu bạn muốn cảm nhận được tầm nhìn tiên tri của Ellison – từ đó hình dung sơ lược về kết quả mà sáng kiến ứng phó COVID-19 có thể mang lại – bạn cần tìm về phía tây, tới đảo Lanai.

Là con của người mẹ đơn thân ở quận Bronx, ngay từ khi ra đời, Ellison có cuộc sống tách biệt. Mẹ ông bỏ ông lại nhà người dì ở Chicago; Ellison theo học ĐH Illinois và học ĐH Chicago trong một thời gian ngắn, nhưng ông chưa tốt nghiệp ở cả hai trường. Xu hướng chán ghét giới cầm quyền của ông có thể có liên quan đến điều đó. “Một giáo viên người Mỹ Latin từng nói với tôi rằng điểm F bà chấm cho tôi sẽ hủy hoại cuộc sống của tôi,” Ellison chia sẻ với Forbes năm 2006. “Tôi không tin và cũng đã nói với bà ấy như vậy.” Năm 21 tuổi, ông chuyển đến Berkeley, California, đúng thời điểm bùng nổ các phong trào phản văn hóa và dân quyền giữa thập niên 1960. Niềm đam mê của ông lúc bấy giờ là dãy núi Sierra Nevada, nơi ông dành nhiều thời gian làm hướng dẫn viên trên sông và huấn luyện viên leo núi đá. Đó là lúc ông biết đến Lanai, vào thời điểm đó còn là nông trại dứa thuộc sở hữu của tập đoàn Dole. “Tôi đã tìm hiểu chi phí phải trả để mua Dole, và mức giá đó nhiều hơn 1.200 đô la Mỹ so với con số trong tài khoản ngân hàng của tôi,” Ellison nhớ lại. “Nhưng rồi tôi nghĩ đến hòn đảo: Chà, sở hữu Lanai, tôi sẽ sở hữu cả thiên đường.” Để cố gắng kiếm được 1.200 đô la Mỹ đó, nhờ kiến thức lập trình học được trong khoảng thời gian ngắn ngủi ở đại học, Ellison bắt đầu làm việc vài ngày trong tuần tại những công ty công nghệ. Trong vòng 11 năm, ông từng bước tiến bộ trong ngành lập trình tại các công ty khởi nghiệp công nghệ. Năm 1977, hai năm sau khi F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HỒ SƠ • LARRY ELLISON

Bill Gates đồng sáng lập Microsoft và một năm sau khi Steve Jobs ra mắt Apple, Ellison cùng lập trình viên khác là Robert Miner và Edward Oates thành lập Oracle, đặt theo tên dự án dữ liệu mà Ellison đang làm cho cơ quan Tình báo Trung ương (CIA) khi đó. Oracle bắt đầu bán phần mềm quản lý cơ sở dữ liệu của mình, cách mạng hóa cách lưu trữ và phân tích số liệu kinh doanh của những tập đoàn, từ dữ liệu nhân sự đến bảng cân đối kế toán. Vào thập niên 1980, Ellison nổi tiếng hung hăng, tự phụ và công ty do ông gây dựng đã phản ánh tính cách của ông. Năm 1990, Oracle đối mặt với một vụ bê bối kế toán khi phố Wall phát hiện ra công ty đang thổi phồng số liệu bằng cách báo cáo doanh số bán các sản phẩm chưa hoàn thiện trên sổ sách của mình. Vốn hóa thị trường của công ty sụt giảm từ 3,7 tỉ đô la Mỹ xuống còn 700 triệu đô la Mỹ. Khách hàng và giới ngân hàng yêu cầu Ellison từ chức. Ông từ chối. Sau đó, Oracle khởi sắc lại khi ông thâu tóm các đối thủ cạnh tranh để củng cố vị thế trong ngành phần mềm và mở rộng dịch vụ quản lý cơ sở dữ liệu. Đến nay, công ty đã chi hơn 80 tỉ đô la Mỹ cho 140 thương vụ thâu tóm doanh nghiệp, trong đó có hai thương vụ thâu tóm hai đối thủ sừng sỏ: PeopleSoft với giá 10,3 tỉ đô la Mỹ năm 2005 và BEA Systems với giá 8,5 tỉ đô la Mỹ năm 2008. Thomas Siebel, người chứng kiến quá trình Ellison đầu tư công sức vào Siebel Systems, tập hợp ba ngàn nhân viên để hạ gục và rồi thâu tóm luôn công ty của ông, nhận xét: “Ông ấy là một đối thủ hung bạo.” Bên cạnh quy mô của khối bất động sản tại Rancho Mirage, tính ganh đua của Ellison cũng thể hiện rõ trong những cuộc chơi. Theo nguồn tin cho biết, năm 2010, ông chi 100 triệu đô la Mỹ để giành chiến thắng tại giải đua thuyền buồm danh giá America’s Cup, giải thưởng lâu đời nhất trong lịch sử thể thao quốc tế. Sau đó, năm 2012, món quà của đời ông xuất hiện. Lanai, hòn đảo trong mơ của ông từ khi 22 tuổi, bất ngờ được rao bán. “Bạn có thể tưởng tượng được tâm trạng của một người đang mơ ước được sở hữu bức tranh của Claude Monet, và rồi ông ấy vẽ xong, đem bán với giá chỉ 400 đô la Mỹ không?” Ellison nói. “Nó đáng giá hơn nhiều lần so với mức giá rao bán.” Ông vui vẻ chi ra 300 triệu đô la Mỹ và bắt đầu phác họa viễn cảnh mới của mình.

nhận những sà lan tiếp tế lương thực, thực phẩm và nhu yếu phẩm cho hòn đảo, và nhà riêng của 3.000 cư dân trên đảo. Phần còn lại của hơn 36 ngàn héc ta diện tích đảo Lanai – những vách đá bị nước biển bào mòn, những khu vực đầy bụi đỏ nơi dân địa phương thường chạy xe địa hình và săn bắn, những cây vương tùng dọc theo con đường trải nhựa dẫn đến quảng trường trung tâm kiểu nông trang của hòn đảo – tất cả đều thuộc về Ellison. Từ khi mua Lanai, Ellison biến hòn đảo thành cơ sở thử nghiệm về sức khỏe thể chất, tinh thần và tính bền vững, dùng quy trình thu thập dữ liệu và phản hồi liên tục làm nền tảng cho toàn bộ hoạt động. Ellison cho biết: “Đó là một phần của cơ sở thí nghiệm công nghệ tiên tiến”. Năm 2018, ông đồng sáng lập Sensei với người bạn thân Agus, và đang tìm cách giải quyết ba vấn đề phức tạp trên đảo: chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu, dinh dưỡng và chuyển đổi từ nhiên liệu hóa thạch sang những nguồn năng lượng bền vững. Cho đến nay, Sensei có một trung tâm spa, gọi là Sensei Retreat, với mức giá 3.000 đô la Mỹ/ ngày và nhiều nhà kính thủy canh hoạt động bằng năng lượng mặt trời thuộc Sensei Farms. Tuy hai hoạt động này có vẻ lỗi nhịp khi thiếu hụt máy thở và thất nghiệp gia tăng, nhưng việc nghiên cứu dữ liệu đóng vai trò nền tảng cho cả hai hoạt động này vẫn rất quan trọng. Ngay khi vừa đặt chân đến Sensei Retreat, được mở cửa vào tháng 12 năm ngoái nhưng đang tạm đóng cửa trong đại dịch COVID-19,

PHÒNG DỮ LIỆU Những vị khách đến trung tâm spa của Ellison trên đảo Lanai được theo dõi chất lượng giấc ngủ, dinh dưỡng và cả lưu lượng máu.

Có hai cách đến Lanai: một giờ

đi phà từ Maui, hoặc bay bằng máy bay nhỏ từ hòn đảo khác thuộc quần đảo Hawaii. Cảng Manele và sân bay Lanai là một phần trong 2% diện tích đảo không thuộc sở hữu của Ellison – 2% này bao gồm bến cảng, nơi tiếp F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .20 2 0

THÁ NG 5 .2 02 0

tôi nghĩ công nghệ có thể làm được những điều đó, và có thể điều chỉnh nhà kính cho phù hợp với những yêu cầu kinh tế khác biệt của cả hai môi trường rất khác nhau đó.” Ông muốn xây dựng những trang trại gần trung tâm đô thị để rút ngắn khoảng cách từ địa điểm thu hoạch đến cửa hàng tạp hóa, giảm lượng khí thải từ vận tải và kéo dài hạn sử dụng. Cuối cùng, Ellison muốn thấy sản phẩm mang thương hiệu Sensei tại những cửa hàng tạp hóa trên toàn cầu. Molly Stanek, phó chủ tịch Sensei Farms cho biết: “Hầu hết mọi người tập trung áp dụng công nghệ để giải quyết những vấn đề nhỏ. Nếu bạn đến gặp một công ty đầu tư mạo hiểm và nói: ‘Tôi muốn thay đổi toàn bộ hệ thống cung cấp thực phẩm của chúng ta’... họ sẽ nhìn như thể bạn điên.” Stanek từng làm việc tại Plenty – công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực thủy canh nhận vốn đầu tư của SoftBank – trước khi gia nhập Sensei Farms năm 2018. “Ngồi chung với David và Larry, thảo luận về tính bền vững – không chỉ về những tấm pin mặt trời hoặc lượng khí thải carbon, mà còn về tạo ra một hệ thống thực phẩm để tự cung tự cấp và phục vụ cho người dân, đó là cuộc thảo luận cần phải có.” Điều này có vẻ tình cờ hợp thời. Trong dịch bệnh COVID-19, công ty phân tích Jefferies nhận định sức khỏe là lĩnh vực có thể mang lại nhiều lợi nhuận: “Chúng ta chưa bao giờ nhận thức rõ ràng về tầm quan trọng của sức khỏe cá nhân.” Báo cáo cũng đề cập đến năng lượng sạch. “Giao thông vận tải kém hiệu quả và sản xuất công nghiệp sụt giảm. Khói bụi tan đi. Chúng ta bắt đầu nhận thấy rằng, môi trường trở nên tốt hơn trên diện rộng... Chúng ta không bao giờ trở lại với việc lái xe, đi máy bay hoặc sản xuất như trước đây.”

Tuy cơ sở dữ liệu phục vụ hoạt động nghiên

cứu, chữa trị COVID-19 của Ellison có thể sớm ra mắt, nhưng nó cũng gây ra nhiều lo ngại. “Tôi không hiểu vì sao lại có người phản đối hệ thống này,” Agus nói. “Hệ thống chỉ ghi nhận bằng chứng thực tế, và thông tin đó là sức mạnh và có vai trò quan trọng.” Agus cho biết ông và Ellison ủng hộ những thử nghiệm lâm sàng, cũng như sử dụng dữ liệu thời gian thực có được từ những thử nghiệm này. Ông nói thêm: “Chúng tôi không làm việc cho tổng thống Trump. Chúng tôi làm việc vì người dân.” Nếu ông ấy đúng – và ngành y tế cũng trông đợi điều đó – thì hệ thống này có thể giúp chứng thực một bộ dữ liệu khác dành cho nhiệm vụ không tưởng dựa trên thông tin của Ellison. Đối với Ellison - người luôn bị ám ảnh về sức khỏe và chơi quần vợt mỗi ngày - đã đóng góp khoảng một tỉ đô la Mỹ cho nghiên cứu y học về ung thư và lão hóa, đây sẽ là thành tựu lớn nhất rút ra từ nghiên cứu thực tiễn của ông. “Tôi không nghĩ tới chuyện trường thọ, nhưng nếu bạn có thể sống đến 60 tuổi, bạn sẽ muốn làm một người khỏe mạnh ở độ tuổi 60 và tận hưởng cuộc sống, có khả năng làm mọi việc,” ông nói. “Tôi biết nhiều người trở nên già yếu ở tuổi 40. Họ không tự chăm sóc bản thân. Họ không khỏe mạnh. Họ bị trầm cảm.” Ông kết luận: “Chẳng có gì sai trái hết, và tôi bảo đảm rằng đó không phải là vấn đề cần lo lắng.” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

67 HỒ SƠ • LARRY ELLISON

những vị khách (thuộc nhóm khách hàng thích nghi nhanh, bao gồm Arianna Huffington) sẽ nhận một “bản đánh giá cá nhân” để đưa ra những mục tiêu về thể chất và tinh thần mà họ muốn đạt được sau thời gian lưu trú. Dựa trên những mục tiêu đó, nhân viên tại trung tâm spa sang trọng này sẽ theo dõi chất lượng giấc ngủ của khách, dinh dưỡng và cả lưu lượng máu. Gần đó, hai nhà kính Sensei Farms đã hoạt động, bốn nhà kính khác sắp mở. Mỗi cái rộng 2.000m², nhỏ hơn nhiều so với trang trại truyền thống, có cảm biến và camera để thu thập dữ liệu về lượng nước, không khí và nhiều thông số khác để tính toán môi trường tối ưu cho các loại cây trồng. Nhà kính ở đây tiêu thụ nước ít hơn 90% so với thông thường, và có nguồn điện từ 1.600 tấm pin mặt trời của Tesla. Ellison là thành viên hội đồng quản trị công ty này. Đến nay, trang trại chỉ cung cấp cà chua leo giàn và dưa leo tự trồng cho nhà hàng Nobu thuộc Sensei Retreat. Dự kiến, sáu nhà kính sản xuất hơn 453 tấn thực phẩm/ năm. Ông hi vọng có thể tạo môi trường này trên toàn thế giới. Ellison gắn bó với Agus qua những thảo luận về bệnh tật, tuổi thọ và cái chết. Họ gặp nhau năm 2006, khi Agus điều trị ung thư tuyến tiền liệt cho cháu trai của Ellison. Họ thân thiết hơn khi Agus bắt đầu điều trị cho Steve Jobs, cùng năm đó. Agus kể lại: “Larry là bạn thân của Steve, vì vậy ông ấy rất quan tâm đến quá trình trị liệu.” Từ đó, Ellison và Agus cùng nhau tham gia vài dự án, gồm dự án về dữ liệu y tế và những công ty nghiên cứu thuốc. Tuy nhiên, Sensei thì lại khác. “Chúng tôi muốn cùng làm điều gì đó không liên quan đến ung thư,” Agus cho biết. Là một phần trong chiến lược tiếp cận toàn diện nhằm tạo nên những thứ không tưởng, Ellison đang đàm phán mua lại nhà máy điện và lưới điện trên đảo nhằm biến Lanai – hiện dùng dầu diesel để chạy máy phát điện – thành hòn đảo phát triển bền vững, tự cung tự cấp nhờ điện mặt trời. Thay vì sử dụng lưới điện trên đảo, những trang trại của ông hoạt động hoàn toàn bằng năng lượng mặt trời. Elon Musk, CEO của Tesla, nói: “Rất tuyệt vời; nơi đó giống như một thế giới thu nhỏ vậy.” Nghiên cứu giải quyết một số vấn đề mang tính hệ thống khó khăn nhất của thế giới bằng một trung tâm spa sang trọng và cà chua leo giàn, nghe có vẻ kiêu căng, tự phụ. Ellison chia sẻ mô hình trang trại dựa trên dữ liệu của ông xuất phát từ hoạt động nghiên cứu nông nghiệp ở Đông Phi, thông qua quan hệ hợp tác với quỹ của cựu thủ tướng Anh, Tony Blair. Ông nói: “Từ thiện không bền vững. Kinh doanh mới bền vững.” Mục tiêu của ông là hoàn thiện hệ thống nhà kính có thể sản xuất thực phẩm ở mọi môi trường khí hậu. “Chúng tôi muốn cung cấp đủ thực phẩm cho người dân ở Stockholm, và cũng muốn cung cấp đủ thực phẩm cho người dân ở Nairobi,” ông nói. “Chúng

FORBES ASIA

NGƯỜI TẠO

THAY ĐỔI

Khi đại dịch ảnh hưởng đến phần lớn quốc gia trên thế giới, một số người giàu nhất hành tinh đang hỗ trợ những nỗ lực nhằm chống lại sự bùng phát của COVID-19 và thúc đẩy nền kinh tế trên toàn cầu. Một vài ông trùm công nghệ, như Bill Gates, đang quyên góp hàng triệu đô la Mỹ để hỗ trợ nghiên cứu dịch bệnh và vaccine. Nhiều chủ sở hữu đội thể thao, trong đó có Mark Cuban, đang hỗ trợ cho nhân viên tại các trung tâm thi đấu trong thời điểm mùa giải bị gián đoạn. Dưới đây là danh sách về cách các tỉ phú (theo thứ tự bảng chữ cái) đang ứng phó với đại dịch COVID-19 do Forbes Asia công bố: BIÊN TẬP: HAYLEY C. CUCCINELLO PHÓNG VIÊN: MANEET AHUJA, KURT BADENHAUSEN, GRACE CHUNG, CARTER COUDRIET, DAVID DAWKINS, LAUREN DEBTER, ALEX KONRAD, ALAN OHNSMAN, ANU RAGHUNATHAN, GIACOMO TOGNINI, LISETTE VOYKO, TRACY WANG & WILL YAKOWICZ.

ROMAN ABRAMOVICH Ông chủ đội Chelsea sẽ trả chi phí cư trú tại khách sạn Stamford Bridge Millennium, gần bệnh viện thành phố Westminster ở London, cho nhân viên Dịch vụ y tế quốc gia của vương quốc Anh.

SHELDON ADELSON Ông trùm sòng bạc này sẽ đóng cửa hai sòng bạc Venetian và Palazzo trên dải Strip của Las Vegas Sands - ít nhất đến ngày 30.4. Công ty cho biết sẽ không sa thải hay cho nghỉ phép và tất cả nhân viên sẽ được trả lương trong thời gian đóng cửa tạm thời. Mọi sòng bạc ở Las Vegas sau đó đều bị bang Nevada yêu cầu đóng cửa.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ANIL AGARWAL Ông trùm đứng sau công ty kim loại và khai thác mỏ khổng lồ Vedanta đã cam kết quyên góp khoảng 13 triệu đô la Mỹ, chủ yếu để hỗ trợ các nhân viên công nhật, nhân viên chính thức và nhân viên hợp đồng. Khoản tiền này cũng sẽ được sử dụng cho chăm sóc y tế dự phòng và trợ giúp các cộng đồng tại nhà máy của Vedanta và khu vực xung quanh.

MASSIMILIANA LANDINI ALEOTTI Ông chủ của Menarini, một trong những công ty dược phẩm lớn nhất nước Ý, vào ngày 19.3 tuyên bố họ sẽ bắt đầu sản xuất dung dịch rửa tay và phân phối miễn phí cho cơ quan Bảo vệ Dân sự của Ý.

BERNARD ARNAULT Ông trùm hàng xa xỉ đang chuyển đổi ba nhà máy sản xuất nước hoa của LVMH thành nhà máy sản xuất dung dịch rửa tay, để tặng cho chính quyền Pháp và hệ thống bệnh viện lớn nhất châu Âu. LVMH cũng đã cam kết cung cấp ít nhất 40 triệu khẩu trang cho Pháp. T H Á N G 5 .20 2 0

J O E L S AG E T/A F P/G E T T Y I M AG ES

N G Ư Ờ I T Ạ O T H AY Đ Ổ I

XO AY C H U Y Ể N T R O N G D Ị C H B Ệ N H

la Mỹ cho vùng Lombardy, dành cho bệnh viện mới sẽ được xây dựng trên khu triển lãm Fiera Milano cũ ở Milan.

ARTHUR BLANK

MICHAEL BLOOMBERG Tỉ phú truyền thông đã đưa ra kế hoạch trị giá 40 triệu đô la Mỹ nhằm ngăn

MUKESH AMBANI

D E R I C K E . H I N G L E / U S A TO DAY S P O R TS / N E WS C O M ; PA N K A J N A N G I A / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

Người giàu nhất Ấn Độ đã công bố một kế hoạch đa dạng bao gồm: thiết lập bệnh viện dành riêng cho điều trị COVID-19 đầu tiên của Ấn Độ với công suất 100 giường ở Mumbai; một cơ sở cách ly được trang bị đầy đủ ở Lodhivali, Maharashtra; bữa ăn miễn phí ở nhiều thành phố khác nhau cũng như nhiên liệu miễn phí để vận chuyển bệnh nhân COVID-19 và những người bị cách ly. Công ty chủ lực Reliance Industries của ông cũng đang tăng cường sản xuất 100.000 khẩu trang mỗi ngày và sản xuất các thiết bị bảo hộ.

MICKY ARISON Đội Miami Heat của Arison và American Airlines Arena đang cung cấp các gói cứu trợ cho đội bóng và các nhân viên bán thời gian của sân thi đấu này, cũng như những người bán thức ăn tại sân thi đấu và đối tác vệ sinh của họ. Arison đã quyên góp một triệu đô la Mỹ để giúp đỡ nhân viên và cộng đồng. Arison cũng đề nghị cho mượn một số tàu du lịch biển được lựa chọn để chuyển đổi thành bệnh viện nổi. Mãi đến giữa tháng ba, Carnival mới cho các tàu ngừng hoạt động trên biển dù có nhiều hành khách nhiễm COVID-19 trên các tàu du lịch biển.

GIORGIO ARMANI Tập đoàn Armani là một trong những công ty hành THÁ NG 5 .2 02 0

động đầu tiên, tổ chức buổi biểu diễn của họ tại tuần lễ thời trang Milan vào ngày 23.2 bằng hình thức truyền hình trực tiếp. Armani đã quyên góp khoảng 1,3 triệu đô la Mỹ cho ba bệnh viện ở Milan, một viện nghiên cứu bệnh truyền nhiễm ở Rome và cho cơ quan bảo vệ dân sự Ý.

STEVE BALLMER Quỹ từ thiện của cựu CEO Microsoft đã quyên góp một triệu đô la Mỹ cho các tổ chức cộng đồng ở Los Angeles, bao gồm cả học khu của quận này. Ballmer cũng quyên góp 3 triệu đô la Mỹ cho quỹ COVID-19 của Seattle Foundation. Ngoài ra, ông còn đóng góp một triệu đô la Mỹ cho tổ chức All In Seattle, hỗ trợ các tổ chức phi lợi nhuận địa

phương và 500.000 đô la Mỹ cho tổ chức United Way for Southeastern Michigan.

MARC BENIOFF Người sáng lập Salesforce đã đăng dòng tweet vào ngày 15.3, cho biết Salesforce và tạp chí Time của ông sẽ tiếp tục trả lương cho nhân viên làm việc theo giờ mặc dù đã đóng cửa tất cả các văn phòng. Vào ngày 22.3, Benioff cho biết Salesforce đã tặng 9.000 khẩu trang cho ĐH California, San Francisco và sẽ cố gắng cung cấp thêm năm triệu khẩu trang và thiết bị bảo hộ cá nhân.

SILVIO BERLUSCONI Là thủ tướng ba lần đắc cử của Ý và hiện là thành viên của Nghị viện châu Âu, Silvio Berlusconi đã trao 11 triệu đô

GAYLE BENSON Vào ngày 16.3, ba ngày sau khi ngôi sao bóng rổ Zion Williamson, tân binh của đội New Orleans Pelicans, cam kết sẽ hỗ trợ lương 30 ngày cho tất cả nhân viên tại sân vận động của đội, tỉ phú sở hữu đội Pelicans tuyên bố bà sẽ trả tiền công cho những nhân viên thời vụ làm việc vào những ngày có các trận đấu bị hoãn. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

69 N G Ư Ờ I T Ạ O T H AY Đ Ổ I

Chủ sở hữu của đội Atlanta Falcons chơi ở giải NFL và đội bóng đá Atlanta United chơi ở giải Major League Soccer sẽ hỗ trợ nhân viên làm việc theo giờ tại sân vận động MercedesBenz. Quỹ của Blank cũng đang quyên góp gần 5,4 triệu đô la Mỹ cho các nỗ lực ứng phó với COVID-19 tại Atlanta và Montana.

JOHN VÀ DENISE COATES Gia đình tỉ phú Anh đã hứa trả lương cho nhân viên phục vụ trong bốn trận đấu - đã bị hủy bỏ - của câu lạc bộ bóng đá Stoke City của họ. Các nhân viên toàn thời gian được đảm bảo nhận lương trong năm tháng.

N G Ư Ờ I T Ạ O T H AY Đ Ổ I

MARK CUBAN Chủ sở hữu đội Dallas Mavericks hoàn tiền cho nhân viên mua bữa sáng hoặc bữa trưa từ các cơ sở độc lập tại khu vực Dallas trong thời gian này. Nhân viên sân thi đấu American Airlines Center cũng sẽ được trả lương như thể mùa giải chưa bị ngừng. Cuban cũng chung tay với các cầu thủ của Mavericks là Luka Doncic và Dwight Powell để quyên góp 500.000 đô la Mỹ nhằm hỗ trợ nhân viên y tế tại hai trung tâm chăm sóc sức khỏe ở Dallas.

ALIKO DANGOTE LI KA-SHING (LÝ GIA THÀNH) Hồi tháng hai, nhà đầu tư có ảnh hưởng nhất châu Á đã quyên góp 13 triệu đô la Mỹ để giúp Vũ Hán, tâm điểm bùng phát dịch COVID19. Quỹ của ông cũng đã phân phối 250.000 khẩu trang cho các tổ chức phúc lợi xã hội và các viện dưỡng lão ở Hong Kong.

Người giàu nhất châu Phi đã quyên góp khoảng 524.000 đô la Mỹ để ngăn chặn sự lây lan của COVID-19 tại Nigeria.

MICHAEL DELL

chặn hoặc làm chậm sự lây lan của COVID-19 ở các nước có thu nhập thấp và trung bình. Quỹ Bloomberg Philanthropies đang hợp tác với tổ chức Y tế thế giới (WHO) và tổ chức y tế toàn cầu Vital Strategies.

RICHARD BRANSON Sau khi bị chỉ trích gay gắt vì yêu cầu nhân viên hãng hàng không Virgin Atlantic của mình nghỉ tám tuần không lương, ngày 22.3, Branson tuyên bố rằng Virgin Atlantic sẽ chi ra 250 triệu đô la Mỹ trong những tháng tới để hỗ trợ 70.000 nhân viên của mình. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

FRANCESCO GAETANO CALTAGIRONE Nhà đầu tư giàu có này cùng với công ty holding của ông, Gruppo Caltagirone, đã quyên góp khoảng 1,1 triệu đô la Mỹ cho viện Spallanzani và bệnh viện Policlinico Universitario Agostino Gemelli ở Rome.

YVON CHOUINARD Kể từ ngày 13.3, công ty sản xuất trang phục ngoài trời Patagonia của ông đã đóng cửa tất cả các cửa hàng và văn phòng nhưng cho biết họ vẫn sẽ tiếp tục trả lương cho nhân viên.

GIOVANNI FERRERO, MARIA FRANCA FISSOLO Chủ sở hữu của nhà sản xuất bánh kẹo Ferrero - nổi tiếng với các sản phẩm như Nutella và sô cô la Kinder, được cho là đã tặng 10,7 triệu đô la Mỹ cho ủy ban Khẩn cấp quốc gia của Ý để ứng phó dịch bệnh.

BILL GATES Ngày 5.2, Gates tuyên bố rằng quỹ Bill & Melinda

ANAND MAHINDRA Vào ngày 22.3, CEO thuộc thế hệ thứ ba của nhà sản xuất ô tô Ấn Độ Mahindra & Mahindra đã đăng dòng tweet cho biết, các cơ sở sản xuất của tập đoàn này sẽ bắt đầu sản xuất máy thở. Mahindra cũng đề nghị dùng các khu nghỉ dưỡng trên biển của công ty làm cơ sở chăm sóc tạm thời và cho biết ông sẽ thành lập một quỹ hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và những người làm tự do.

Tỉ phú công nghệ đã quyên góp 288.000 đô la Mỹ để cung cấp vật tư y tế như khẩu trang cho các bệnh viện ở Trung Quốc. Trong thời gian này, Dell cũng tặng miễn phí các dịch vụ CNTT trị giá 853.000 đô la Mỹ cho trung tâm Phòng chống và kiểm soát dịch bệnh ở tỉnh Hồ Bắc. Công ty của ông cũng đã dành ba triệu đô la Mỹ tiền quỹ và quyên góp bằng hiện vật để hỗ trợ các nỗ lực ứng phó với COVID-19 trên toàn thế giới.

S I M O N DAWS O N / B LO O M B E R G ; CA LV I N S I T/ B LO O M B E R G

đông bắc nước Ý, nơi cũng đang ứng phó với một đợt bùng phát COVID-19 lớn.

ENNIO DORIS Vào ngày 19.3, chủ tịch của ngân hàng đại chúng Banca Mediolanum đã trao khoảng 5,4 triệu đô la Mỹ cho chính quyền vùng Veneto phía T H Á N G 5 .20 2 0

Gates sẽ ủng hộ 100 triệu đô la Mỹ để hỗ trợ phát hiện, cô lập và điều trị COVID-19 trên toàn cầu. Hơn một nửa trong số đó sẽ dành cho việc phát triển vaccine, điều trị và chẩn đoán. Ông cũng kêu gọi thành lập một hệ thống theo dõi COVID-19 trên toàn quốc ở Hoa Kỳ.

Quỹ Quicken Loans Community Fund và quỹ gia đình của Gilbert, đang quyên góp 1,2 triệu đô la Mỹ để hỗ trợ ứng phó COVID-19 ở Detroit. Đội Cleveland Cavaliers thi đấu ở giải NBA,

KEN GRIFFIN Ngày 4.2, quỹ đầu cơ Citadel của tỉ phú này đã cam kết

đóng góp 7,5 triệu đô la Mỹ để giúp tỉnh Hồ Bắc của Trung Quốc, tâm điểm bùng phát dịch COVID-19. Ngày 19.3, Citadel đã đóng góp một triệu đô la Mỹ để hỗ trợ tiền ăn cho hơn 500 trường học ở Chicago và 1,5 triệu đô la Mỹ khác cho Kho lưu trữ thực phẩm Greater Chicago để cung cấp khoảng 4,5 triệu bữa ăn.

REED HASTINGS Vào ngày 20.3, CEO của Netflix công bố họ đã thành lập một quỹ cứu trợ 100 triệu đô la Mỹ cho các nhân viên làm việc theo dự án - bao gồm cả diễn viên và đoàn làm phim - nhiều người trong số đó được trả lương theo giờ và theo dự án. Công ty phát trực tuyến lớn này cũng đã cam kết trả lương hai tuần cho tất cả nhân viên làm việc cho những dự án đã bị ngưng lại.

A N D R EJ S O KO LOW/ P I CT U R E A L L I A N C E /G E T T Y I M AG ES ; DAV I D RY D E R /G E T T Y I M AG ES

MARIAN ILITCH Chủ sở hữu của Little Caesars Pizza đã thành lập quỹ trị giá một triệu đô la Mỹ để chi trả tiền lương một tháng cho nhân viên bán thời gian phục vụ trong các trận đấu đã bị hủy bỏ của Detroit Red Wings, Detroit Pistons và Detroit Tigers. Quỹ này cũng áp dụng cho các nhân viên bị ảnh hưởng vì việc hoãn các buổi hòa nhạc và các sự kiện khác tại các trung tâm Little Caesars Arena và Fox Theatre.

JEFF BEZOS Amazon đã đầu tư 20 triệu đô la Mỹ vào chương trình Sáng kiến phát triển chẩn đoán AWS để đẩy nhanh việc đưa các bộ xét nghiệm COVID-19 ra thị trường. Amazon đang tuyển dụng 100.000 nhân viên toàn thời gian và bán thời gian mới trên khắp Hoa Kỳ để đáp ứng nhu cầu gia tăng và cũng đang tăng lương cho nhân viên ở Hoa Kỳ và nước ngoài. Amazon cũng đã quyên góp một triệu đô la Mỹ cho các quỹ COVID-19 khẩn cấp ở khu vực Washington, D.C., thành lập một quỹ cứu trợ các doanh nghiệp nhỏ trị giá năm triệu đô la Mỹ và đóng góp một triệu đô la Mỹ cho một quỹ mới ở Seattle để giúp những người chịu ảnh hưởng của dịch bệnh. Vào ngày 20.3, bốn thượng nghị sĩ Hoa Kỳ bày tỏ lo ngại với Bezos rằng Amazon chưa làm đủ tốt công tác bảo vệ nhân viên kho trong đại dịch COVID-19. THÁ NG 5 .2 02 0

JEREMY JACOBS Ông chủ đội Boston Bruins chơi cho giải NHL đã thành lập quỹ trị giá 1,5 triệu đô la Mỹ để giúp đỡ nhân viên làm việc bán thời gian, nhưng vẫn chưa công bố kế hoạch trả lương cho nhân viên làm theo giờ tại Delware North, công ty dịch vụ thực phẩm chuyên bán thức ăn tại hơn 50 sân thi đấu, bao gồm cả TD Garden của Jacobs.

TED LEONSIS Leonsis, chủ sở hữu của đội Wizards của giải NBA, Capitals chơi cho giải NHL, Washington Mystics của giải đấu WNBA và hai đội chơi cho giải Arena Football, đã tuyên bố rằng ông sẽ trả lương đến cuối tháng ba cho toàn bộ 500 nhân viên có lịch làm việc tại sân đấu hiện đang đóng cửa Capital One Arena ở Washington, D.C.

KYLIE JENNER Theo bác sĩ sản phụ khoa Thaïs Aliabadi của Jenner, nữ hoàng mỹ phẩm này đã quyên góp một triệu đô la Mỹ cho trung tâm Y tế Cedars Sinai ở Los Angeles, để mua hàng ngàn khẩu trang và các thiết bị bảo hộ cá nhân khác.

JIM JUSTICE Thống đốc tỉ phú của West Virginia đã cho kéo dài thời gian đóng cửa trường học đến ngày 30.4 và cấm nhân viên của bang đi du lịch. Ông thấy hài lòng với phản ứng của Tổng thống Trump đối với đại dịch COVID-19. Justice tuyên bố với Forbes: “Thật không công bằng khi chỉ trích ông ấy và những người đó cần phải bị đá vào mông.” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

N G Ư Ờ I T Ạ O T H AY Đ Ổ I

DAN GILBERT

do Gilbert sở hữu phần lớn, “đang phát triển một kế hoạch bồi thường để tiếp tục trả lương cho nhân viên sự kiện và lực lượng lao động làm theo giờ của chúng tôi.” Vào ngày 23.3, công ty bất động sản Bedrock của Gilbert cho biết, họ sẽ miễn tất cả tiền thuê nhà, chi phí xây dựng và phí đỗ xe trong tháng tư và tháng năm cho các nhà hàng và nhà bán lẻ có doanh thu hằng năm dưới 100 triệu đô la Mỹ.

N G Ư Ờ I T Ạ O T H AY Đ Ổ I

Teresita Sy-Coson

triệu chai/ tháng và cung cấp dung dịch rửa tay miễn phí cho các bệnh viện.

Nhà đồng sáng lập Nike cùng với chủ tịch điều hành Mark Parker và CEO John Donahoe hiện đang quyên góp tổng cộng 10 triệu đô la Mỹ để hỗ trợ ứng phó với COVID-19 ở bang Oregon, trong đó có bảy triệu đô la Mỹ cho ĐH Khoa học & Sức khỏe Oregon.

JERRY REINSDORF Ông chủ đội Chicago Bulls thuộc giải NBA và Chicago White Sox chơi cho giải MLB đang chung tay với Rocky Wirtz, chủ sở hữu đội Chicago Blackhawks thuộc giải đấu NHL để trả lương cho 1.200 nhân viên phục vụ vào ngày thi đấu tại United Center trong suốt mùa giải.

STAN KROENKE Ngày 14.3, gia đình Kroenke đã thông báo tất cả nhân viên làm theo giờ cho Kroenke Sports & Entertainment sẽ được trả lương trong 30 ngày tới.

ANTONY RESSLER Tỉ phú quỹ đầu tư tư nhân và chủ sở hữu đa số của đội Atlanta Hawks đã thông báo rằng các nhân viên của sân State Farm Arena, nơi đội Hawks thi đấu, vẫn sẽ được trả lương.

JANICE MCNAIR Nhà hảo tâm sở hữu đội Houston Texans chơi cho giải NFL đã quyên góp 500.000 đô la Mỹ cho ngân hàng thực phẩm Houston và chương trình Meals on Wheels của tổ chức Interfaith Ministries of Greater Houston, phục vụ hơn 4.300 người cao tuổi không thể ra khỏi nhà tại Houston và Galveston County.

RENZO ROSSO CHỊ EM NHÀ SY Công ty của họ, SM Prime, nhà phát triển bất động sản lớn nhất của Philippines, đã miễn tiền thuê cho tất cả người thuê tại trung tâm thương mại SM Supermalls của họ từ ngày 16.3 đến 14.4. SM cũng đã dùng 1,9 triệu đô la Mỹ để cung cấp các thiết bị bảo hộ y tế như khẩu trang, áo choàng, kính che mặt, găng tay và bọc giày.

TOM MORRIS Chủ sở hữu chuỗi bán lẻ Home Bargains của Anh đã thành lập quỹ trị giá 35 triệu đô la Mỹ để giúp đỡ đội ngũ nhân viên hỗ trợ. Morris cũng xác nhận trên Twitter rằng Home Bargains sẽ trả lương cho những nhân viên cần tự cách ly trong thời gian tối đa hai tuần.

ELON MUSK Ngày 18.3, Musk phải giải trình với sở Cảnh sát quận Alameda về việc không tuân thủ lệnh đóng cửa nhà máy ở Fremont, California, và sau đó ông đã đóng cửa nhà máy này. Tối cùng ngày, Musk đã đăng dòng tweet rằng Tesla sẽ “sản xuất máy thở nếu thiếu nguồn cung.” Sau đó, Musk đã mua và tặng một ngàn máy thở cho các bệnh viện ở Los Angeles và cung F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

cấp khẩu trang cho trung tâm y tế ĐH Washington và trung tâm y tế Irving thuộc ĐH Columbia.

NICKY OPPENHEIMER, JOHANN RUPERT Tổng thống Cyril Ramaphosa cho biết, những người giàu nhất Nam Phi hiện đang quyên góp khoảng 57 triệu đô la Mỹ để giúp đỡ các doanh nghiệp nhỏ và nhân viên chịu ảnh hưởng của dịch bệnh.

ROBERT PERA CEO của Ubiquiti Networks và chủ sở hữu đội Memphis Grizzlies thuộc giải NBA được cho là sẽ trả lương cho mọi nhân viên làm

ca đêm phục vụ bất kỳ trận đấu nào bị hủy bỏ trong suốt mùa giải.

FRANÇOIS PINAULT Tập đoàn hàng xa xỉ Kering của ông hứa hẹn sẽ cung cấp ba triệu khẩu trang cho nhân viên y tế của Pháp. Các nhãn hiệu thời trang cao cấp Balenciaga và Yves Saint Laurent cũng đang chuẩn bị sản xuất khẩu trang.

JIM RATCLIFFE Tập đoàn hóa chất hàng đầu Ineos Group của ông đang xây dựng hai nhà máy sản xuất dung dịch rửa tay ở Anh và Đức - mỗi nơi một nhà máy. Công ty đã lên kế hoạch sản xuất một

Quỹ Only the Brave của ông trùm thời trang Renzo Rosso đã kêu gọi quyên góp nhằm hỗ trợ các bệnh viện tại các thị trấn và thành phố nhỏ hơn ở Ý. Đế chế thời trang của Rosso, OTB, đã đóng cửa các cửa hàng ở châu Âu và Hoa Kỳ nhưng vẫn mở cửa các doanh nghiệp ở Trung Quốc và những địa điểm khác tại châu Á.

REMO RUFFINI Chủ tịch và CEO của thương hiệu đồ thể thao xa xỉ Moncler đã đóng góp 11 triệu đô la Mỹ cho chính quyền vùng Lombardy của Ý để xây dựng một bệnh viện mới. Cơ sở mới này sẽ có hơn 400 phòng chăm sóc đặc biệt.

SHERYL SANDBERG Giám đốc điều hành của Facebook cùng chung tay với các tỉ phú công nghệ khác - gồm Scott Cook của Intuit, Aneel Bhusri của Workday và nhà đầu tư Reid Hoffman - thành lập ngân hàng thực phẩm khẩn cấp trị giá bảy triệu đô la Mỹ cho San Francisco. Sandberg T H Á N G 5 .20 2 0

N A N A B U X A N I / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

PHIL KNIGHT

và chồng chưa cưới Tom Bernthal đã đóng góp một triệu đô la Mỹ đầu tiên.

JON STRYKER

DAVID TEPPER Chủ sở hữu đội North Carolina Panthers chơi tại giải NFL đã quyên góp

JOE TSAI Vào ngày 14.3, giám đốc điều hành của Alibaba và ông chủ đội Brooklyn Nets thi đấu tại giải NBA đã đăng dòng tweet rằng các nhân viên làm theo giờ tại trung tâm Barclays, nơi đội Nets thi đấu, sẽ vẫn được nhận lương tháng năm như khi các đội vẫn đang thi đấu.

73 N G Ư Ờ I T Ạ O T H AY Đ Ổ I

Người thừa kế công ty thiết bị y tế, cùng với các tỉ phú Michael Bloomberg và Ken Griffin, đóng góp vào một quỹ hỗ trợ trị giá 75 triệu đô la Mỹ nhằm cung cấp các khoản tài trợ và các khoản vay không lãi suất cho các tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại New York. Quỹ từ thiện của công ty mỹ phẩm Estée Lauder, và Jonathan Soros, con trai của đại gia quỹ đầu cơ George Soros, cũng đóng góp vào quỹ này.

hơn 2,6 triệu đô la Mỹ để hỗ trợ các nỗ lực ứng phó COVID-19 trên khắp Bắc và Nam Carolina.

ALICE, ANN, CHRISTY, JIM, LUKAS, NANCY VÀ ROB WALTON Ngày 23.3, Walmart tuyên bố sẽ tăng lương tính theo giờ cho các nhân viên kho của mình, thêm hai đô la

BYJU RAVEENDRAN Tỉ phú công nghệ giáo dục hiện đang cung cấp quyền truy cập miễn phí vào ứng dụng chính của mình và ứng dụng Disney. Byju’s Early Learn cho đến cuối tháng tư, để học sinh có thể học tại nhà.

JACK MA Nhà đồng sáng lập của Alibaba đã cam kết tặng 14 triệu đô la Mỹ để giúp phát triển vaccine COVID-19. Ngày 13.3, ông tuyên bố quyên góp 500.000 bộ xét nghiệm và một triệu khẩu trang cho Hoa Kỳ, với chuyến hàng đầu tiên rời Thượng Hải vào ngày 15.3. Jack Ma đã gửi vật tư y tế và bộ xét nghiệm đến Ý cũng như một số quốc gia khác trên khắp châu Phi, châu Mỹ Latinh và châu Á. Quỹ của ông và quỹ doanh nghiệp của Alibaba cũng đã thiết lập trang Global MediXchange for Combating COVID-19 nhằm giúp các bác sĩ trên toàn thế giới chia sẻ các kinh nghiệm lâm sàng tốt nhất để ứng phó với đại dịch.

C H ES N OT/G E T T Y I M AG ES ; D H I R A J S I N G H / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

Mỹ một giờ. Walmart cũng đang hỗ trợ 550 triệu đô la Mỹ cho nhân viên làm theo giờ và thuê 150.000 nhân viên thời vụ.

MARK ZUCKERBERG Quỹ Chan Zuckerberg Initiative của ông đang hợp tác với ĐH California, San Francisco và ĐH Stanford để tăng gấp bốn lần năng lực xét nghiệm và chẩn đoán tại khu vực vịnh San Francisco. Ngày 17.3, Facebook đã công bố khoản tài trợ 100 triệu đô la Mỹ để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ bị ảnh hưởng vì COVID-19. Facebook cũng đã cam kết chung tay quyên góp 20 triệu đô la Mỹ THÁ NG 5 .2 02 0

cho quỹ Liên Hiệp Quốc, WHO và trung tâm Kiểm soát dịch bệnh Hoa Kỳ. Vào ngày 21.3, Zuckerberg tuyên bố Facebook sẽ quyên góp 720 ngàn khẩu trang cho nhân viên y tế và nỗ lực quyên góp thêm hàng triệu đô la Mỹ nữa.

DENISE YORK & GIA ĐÌNH Đội San Francisco 49ers, thuộc sở hữu của gia đình York, cam kết dùng 500.000 đô la Mỹ để hỗ trợ nhân viên và cộng đồng rộng lớn hơn. Đội bóng bầu dục này sẽ đóng góp ngay 49.000 đô la Mỹ vào một quỹ dành cho các tổ chức phi lợi nhuận ở Santa Clara và San Mateo. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

FORBES VIỆT NAM

CHUNG TAY CHỐNG DỊCH

Gần 900 tỉ đồng được các doanh nghiệp, cá nhân công bố đóng góp ủng hộ phòng chống dịch COVID-19 tại Việt Nam vào đầu tháng 4. Bên cạnh các đóng góp tài chính còn có thiết bị, vật tư y tế, thực phẩm ủng hộ đội ngũ bác sĩ, y tế và những hoàn cảnh khó khăn trong xã hội. Chúng tôi tổng hợp dựa theo các danh sách nhân vật, doanh nghiệp xuất hiện trên Forbes Việt Nam. Một số hoạt động xã hội được chọn ở sự sáng tạo trong tổ chức và phương thức thực hiện.

PHẠM NHẬT VƯỢNG VÀ TẬP ĐOÀN VINGROUP Tập đoàn Vingroup bắt đầu sản xuất máy thở xâm nhập nhãn hiệu PB560, máy thở không xâm nhập và máy đo thân nhiệt để cung ứng cho thị trường Việt Nam, trong nỗ lực phòng chống dịch bệnh COVID-19. Công suất của các nhà máy được Vingroup công bố có khả năng sản xuất 45.000 máy thở không xâm nhập và 10.000 máy thở xâm nhập mỗi tháng. Tập đoàn này cũng cho biết trước mắt sẽ tặng 5.000 máy thở không xâm nhập cho bộ Y tế. Vingroup hỗ trợ 20 tỉ đồng để nghiên cứu vaccine kháng virus, 100 tỉ đồng bổ sung các trang thiết bị cho các bệnh viện, quyết định tài trợ chuyến bay đưa người Ukraine từ Việt Nam về nước sau khi có lệnh cấm bay thương mại. Vinpearl và Việt Nam Airlines đề xuất với bộ Y tế để tặng 5.000 kỳ nghỉ trọn gói, bao gồm 10 ngàn vé máy bay khứ hồi, 10 ngàn đêm ở villa cho đội ngũ nhân viên y tế tham gia chống dịch. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

JUSTIN MOTT

C H U N G TAY C H Ố N G D Ị C H

XO AY C H U Y Ể N T R O N G D Ị C H B Ệ N H

T H Á N G 5 .20 2 0

TH MILK

TRẦN THANH HẢI – TRẦN THỊ LỆ: NUTIFOOD NutiFood tặng năm tỉ đồng cho các bệnh viện tuyến đầu gồm bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương, bệnh viện Dã chiến Củ Chi, bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM, bệnh viện Điều trị COVID-19 tại Cần Giờ. Phần quà bao gồm 500 triệu đồng tiền mặt và các sản phẩm dinh dưỡng trị giá 500 triệu đồng cho mỗi bệnh viện. Từ khi dịch bệnh bùng phát, NutiFood cũng đã trao tặng sữa cho các bệnh viện ở TP.HCM và 20 bệnh viện tại các tỉnh miền Đông, miền Tây Nam bộ và khu vực miền Bắc.

Tập đoàn TH, ngân hàng Bắc Á đã thông qua quỹ Vì tầm vóc Việt đã ủng hộ hơn 15 tỉ đồng cho cuộc chiến chống dịch COVID -19. Trong đó, năm tỉ đồng được tài trợ mua thiết bị y tế, khẩu trang cho các bệnh viện; chương trình trao tặng một triệu ly sữa TH true MILK (trị giá hơn 8,2 tỉ đồng) tới các lực lượng ở tuyến đầu chống dịch; tặng hai máy thở cao tần Philips V680 (mỗi máy một tỉ đồng) cho bệnh viện Đa khoa tỉnh Nghệ Án.

FPT

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG THẢO HDBank của nữ tỉ phú Nguyễn Thị Phương Thảo trao tặng 10 tỉ đồng cho chương trình phòng chống dịch COVID-19 của Mặt trận Tổ quốc, tặng 1.000 giường y tế cao cấp cho sở Y tế TP.HCM. HDBank trao thẻ BHYT cho người nghèo. Đây là hoạt động thường niên của HDBank với trên 25.000 thẻ đã được trao thời gian qua. Vietjet Air thực hiện tặng gói bảo hiểm COVID cho khách hàng.

NUTIFOOD: HAI DONG

PNJ PNJ trao hai tỉ đồng hỗ trợ công tác phòng chống dịch bệnh COVID–19, một tỉ đồng hỗ trợ máy lọc nước và bồn chứa nước cho bà con các tỉnh miền Tây. Doanh THÁ NG 5 .2 02 0

nghiệp sản xuất kinh doanh nữ trang này còn tham gia tài trợ chương trình sản xuất 10 ngàn bộ xét nghiệm COVID-19. Ngoài ra, PNJ đã trao tặng 5.070 cuốn sách “Dịch COVID–19: Hiểu rõ và phòng ngừa đúng cách” cho nhân viên, đối tác và khách hàng.

VINAMILK Vinamilk ủng hộ gần 15 tỉ đồng thông qua nhiều hoạt động tặng sản phẩm dinh dưỡng cho hơn 4.000 cán bộ, y bác sĩ, những người trên tuyến đầu chống dịch của trung ương và các tỉnh, thành trên cả nước.

DHG PHARMA Doanh nghiệp có trụ sở đặt tại Cần Thơ này trao 2,6 tỉ đồng hỗ trợ cho các

Tập đoàn FPT ủng hộ 20 tỉ đồng mua trang thiết bị y tế thiết yếu như máy thở, buồng khử khuẩn, đồ bảo hộ y tế… chung tay cùng ngành y tế đầy lùi dịch bệnh COVID-19. Khu ký túc xá đại học FPT ở Hòa Lạc (Hà Nội) trở thành khu cách ly tập trung cho hơn 2.000 người bị cách ly. Để phục vụ công tác phòng chống dịch, FPT phối hợp cục Công nghệ thông tin (bộ Y tế) ra mắt ứng dụng Trợ lý ảo tư vấn 24/7 thông tin kịp thời, chính xác về dịch bệnh. Tập đoàn công nghệ này cũng mở miễn phí hệ thống đào tạo trực tuyến VioEdu cho các trường và học sinh toàn quốc cho đến khi dịch bệnh chấm dứt. Đến nay, hệ thống đã có hơn 90 triệu lượt câu hỏi được ôn tập, thực hành.

TẬP ĐOÀN VẠN THỊNH PHÁT Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và trường đại học Văn Lang ký hợp đồng mua 2.000 máy thở mang thương hiệu Humming Plus - dòng máy thở được chế tạo đa năng đặc biệt thích hợp cho việc điều trị bệnh nhân nhiễm COVID-19, để tặng cho Chính phủ Việt Nam nhằm tăng cường nguồn lực phòng chống dịch bệnh.

PETROLIMEX Petrolimex ủng hộ phòng chống dịch 14,1 tỉ đồng từ cuối tháng 3. Trong đó, một phần lớn để mua các máy móc, thiết bị y tế như máy thở chức năng cao, hệ thống nội soi phế quản bằng video.

TRẦN BÁ DƯƠNG, THACO Thaco trao 10 tỉ đồng cho quỹ phòng chống dịch COVID-19. Tập đoàn trao tặng 3,6 tỉ đồng máy móc, thiết bị y tế cho bệnh viện Bệnh Nhiệt đới, bộ thiết bị thực hiện kỹ thuật ECMO cho bệnh viện Chợ Rẫy. Đây là kỹ thuật tuần hoàn ngoài cơ thể, áp dụng cho những bệnh nhân suy hô hấp cấp nặng và suy tim cấp do virus mà thở máy thông thường không cải thiện và có nguy cơ tử vong trong bất cứ lúc nào.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

75 C H U N G TAY C H Ố N G D Ị C H

bệnh viện tuyến đầu phòng dịch, gồm bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương (cơ sở Đông Anh), bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM, đại học Y Hà Nội. Ngoài ra, Dược Hậu Giang còn tài trợ 5.504 chai gel rửa tay khô kháng khuẩn Bioskin cho các bệnh viện điều trị bệnh nhân mắc COVID-19 và trang thiết bị trị giá 100 triệu đồng cho bộ Y tế.

VIETNAM AIRLINES

C H U N G TAY C H Ố N G D Ị C H

JONATHAN HẠNH NGUYỄN, TẬP ĐOÀN IPP Ông Johnathan Hạnh Nguyễn, chủ tịch tập đoàn Liên Thái Bình Dương (IPP) ủng hộ 25 tỉ đồng mua trang thiết bị phòng chống dịch. Ngoài ra, ông ủng hộ năm tỉ đồng giúp đỡ người dân miền Tây bị hạn hán, xâm nhập mặn. IPPG đã chi sáu tỉ đồng để hỗ trợ lắp đặt máy áp lực âm áp dụng trong việc điều trị COVID-19. Ông Johnathan Hạnh Nguyễn cũng cho mượn mặt bằng siêu thị miễn thuế Mộc Bài (Tây Ninh) rộng 5.000m2 làm khu cách ly.

KHANG ĐIỀN Khang Điền ủng hộ 20 tỉ đồng cho quỹ phòng chống COVID-19 và sáu tỉ đồng ủng hộ người dân miền Tây bị thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn.

CAPITALAND VIỆT NAM CapitaLand Việt Nam cùng quỹ thiện nguyện CapitaLand Hope Foundation (CHF), một nhánh chuyên về từ thiện của tập đoàn, hỗ trợ 40 ngàn test xét nghiệm COVID-19 trị giá một triệu đô la Mỹ cho ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và bộ Y tế nhằm phục vụ công tác phòng chống dịch bệnh F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

COVID-19. 7.500 test xét nghiệm trong tổng số này sẽ được gửi đến bệnh viện Nhi trung ương tại Hà Nội.

VIETCOMBANK Ngoài 10 tỉ đồng cho chuyển cho ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và bộ Y tế, ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch COVID-19 để phục vụ cho công tác phòng chống dịch, Vietcombank cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giảm lãi suất cho các doanh nghiệp kinh doanh thuộc các lĩnh vực vận tải kho bãi; dịch vụ du lịch, nhà hàng, khách sạn; xuất nhập khẩu chủ yếu với thị trường Trung

Bên cạnh chính sách cấp vé máy bay miễn phí cho hành khách là bác sĩ, y tá, chuyên gia y tế tham gia phòng chống dịch, hãng Hàng không Vietnam Airlines đưa ra chính sách miễn phí vận chuyển hàng hóa phục vụ công tác chữa trị, phòng ngừa dịch trên các đường bay nội địa thường lệ của hãng. Hãng đã vận chuyển miễn cước lô hàng hơn ba tấn của bệnh viện Chợ Rẫy gồm đồ bảo hộ và khẩu trang y tế từ TP.HCM ra Hà Nội; vận chuyển 10 máy thở do quỹ Temasek viện trợ từ Singapore về Việt Nam; hỗ trợ vận chuyển các trang thiết bị y tế do Chính phủ và nhân dân Việt Nam viện trợ Chính phủ và nhân dân Lào, Campuchia...

GRAB VIỆT NAM Grab công bố khoản ngân sách 70 tỉ đồng ủng hộ phòng chống dịch cũng như hỗ trợ tài chính một số đối tác nhà hàng, đối tác tài xế đang hoạt động trên nền tảng Grab. Grab và quỹ Hi vọng trao tặng 15 ngàn suất ăn miễn phí cho người có hoàn cảnh khó khăn ở Hà Nội và TP.HCM. Grab trao tặng gần 80 tấn gạo và 8.000 thùng mì gói, hỗ trợ đối tác tài xế vượt qua khó khăn.

đồng” trên cả nước. Người dân được nhân viên siêu thị hỗ trợ chọn nhu yếu phẩm theo nhu cầu, miễn sao đảm bảo tổng giá trị các mặt hàng 100.000 đồng/người. Mở cửa từ thứ hai đến thứ bảy, người dân được mua sắm hai tuần một lần.

ATM GẠO Khởi đầu từ sáng kiến của ông Hoàng Tuấn Anh (TP. HCM), ATM gạo – một thiết bị tự chế đặt ở trên cao, mỗi lần bấm cho khoảng 1,5 kg gạo – giúp người khó khăn, sáng kiến lan ra nhiều tỉnh, thành trên cả nước. Trong những ngày đầu, ông Tuấn Anh tặng khoảng 500 kg gạo.

QUÁN CƠM NỤ CƯỜI Trong khó khăn, nhiều chương trình nhân ái được triển khai như mô hình quán cơm Nụ Cười (TP.HCM) cung cấp các suất ăn cho người có hoàn cảnh khó khăn.

VỢ CHỒNG ÔNG LÊ VĂN KIỂM, GOLF LONG THÀNH Vợ chồng ông Lê Văn Kiểm – Trần Cẩm Chung ủng hộ 20 tỉ đồng, trong đó 10 tỉ đồng cho chương trình phòng chống dịch. Số còn lại ủng hộ chương trình phòng chống xâm nhập mặn ở đồng bằng sông Cửu Long.

ZALO Zalo Pay phát động chiến dịch huy động sức mạnh cộng đồng chung tay chống dịch. Theo đó, mỗi đồng đóng góp của cộng đồng, ứng dụng này đóng góp tương ứng, với mục tiêu từ 1.4 đến 30.6.2020 thu được sáu tỉ đồng.

APEC GROUP Apec Group và các đơn vị đồng hành mở được 18 chuỗi “Siêu thị hạnh phúc 0 T H Á N G 5 .20 2 0

J O N AT H A N : L E Q UA N G N H AT; C O U R T ESY O F G O L F LO N G T H A N H

Quốc (thuộc lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, thủy sản, dệt may, da giày… bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19.

FORBES VIỆT NAM

XO AY C H U Y Ể N T R O N G D Ị C H B Ệ N H

ỨNG BIẾN TRONG

78 ỨNG BIẾN TRONG KHỦNG HOẢNG

KHỦNG HOẢNG Đại dịch COVID-19 như cơn cuồng phong cuốn phăng tất cả vật cản trên đường di chuyển. Tất cả các ngành nghề đều bị ảnh hưởng, doanh nghiệp chịu tác động tiêu cực và rất tiêu cực. Nhưng trong tình thế khó khăn, có muôn vàn cách các doanh nghiệp ứng phó với khủng hoảng dù có thể chỉ là giải pháp tình thế. FORBES VIỆT NAM

GOLDEN GATE Đại dịch COVID-19 tác động nặng nề tới ngành F&B, càng lớn càng ảnh hưởng. Golden Gate, công ty sở hữu hơn 20 thương hiệu cùng hơn 300 nhà hàng trên toàn quốc, chịu ảnh hưởng nặng nề. Không phục vụ được khách hàng tại chỗ, thay vì đóng cửa, chuỗi lẩu băng chuyền Kichi Kichi bán nguyên liệu cho khách hàng mua về tự phục vụ với giá từ 9.000 đồng/món.

PVI Đại dịch bùng phát, PVI mau chóng tung ra gói sản phẩm bảo hiểm thời vụ. Với mức phí 330 ngàn đồng, khách hàng F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

hưởng quyền lợi trợ cấp 300 ngàn đồng cho trợ cấp nằm viện và 100 triệu đồng trong trường hợp tử vong vì COVID-19. Sau đó cơ quan quản lý khuyến nghị doanh nghiệp bảo hiểm không phát triển sản phẩm liên quan đến COVID-19.

FPT Trong khi phần lớn các doanh nghiệp niêm yết lùi ngày tổ chức đại hội cổ đông thường niên 2020 dự kiến diễn ra trong tháng 4. FPT khẳng định là công ty công nghệ thông tin hàng đầu Việt Nam tiên phong tổ chức đại hội theo hình thức trực tuyến.

VIETJET VÀ BAMBOO AIRLINES Ngành hàng không tổn thương trong đại dịch. Các chuyến bay thương mại quốc tế chấm dứt từ cuối tháng 3.2020 và đường bay “vàng” TP.HCM – Hà Nội có lúc giảm xuống còn 1 chuyến/ ngày trước khi phục hồi một phần. VietJet tung ra gói khuyến mãi với 8,999 triệu và 16,999 triệu đồng, khách hàng có thể bay nội địa không giới hạn đến cuối tháng 9.2020 và cuối tháng 03.2021. Nếu chọn Bamboo Airlines, với 9,8 triệu đồng, khách hàng có thể bay nội địa đến cuối tháng 3.2021. T H Á N G 5 .20 2 0

quý 1 của công ty đạt hơn 880 tỉ đồng, tăng 54% so với cùng kỳ, phần tăng chủ yếu đến từ tiêu thụ nội địa của chất tẩy rửa.

VINATEX

GARCO 10

VINHOMES Trong khi thị trường bất động sản đóng băng vì dịch bệnh, Vinhomes, nhà phát triển dự án bất động sản lớn nhất thị trường, ra mắt ứng dụng môi giới bất động sản trực tuyến Vinhomes Online. Thành viên của Vingroup chọn slogan đúng xu hướng mùa dịch: “Stay home – Buy home.”

CALIFORNIA FITNESS & YOGA

STO C K P H OTO/G E T T Y I M AG A ES

Ngưng hoạt động do tình hình dịch bệnh, hệ thống California Fitness & Yoga cung cấp trực tuyến các bài tập tại nhà giúp mọi người giữ gìn sức khỏe và vóc dáng.

PARK HYATT SAIGON Vắng bóng khách du lịch và không tổ chức sự kiện, Park Hyatt Saigon tung ra gói dịch vụ phục vụ tại nhà. Khi khách hàng có THÁ NG 5 .2 02 0

nhu cầu, khách sạn năm sao này cử một đầu bếp và một phục vụ chuẩn bị thực đơn ba món cho tối thiểu sáu khách, với chi phí 1,6 triệu/người. Món ăn phục vụ theo phong cách Pháp/Ý/Việt, khách hàng nhận quà tặng một chai rượu.

THACO Các đại lý phân phối xe hơi hoàn toàn đóng cửa trong mùa dịch. Thaco, nhà lắp ráp các thương hiệu KIA, Mazda, Peugeot và cũng phân phối xe hơi BMW tổ chức chương trình giới thiệu 10 sản phẩm mới của BMW bằng hình thức trực tuyến, qua nền tảng của Facebook và YouTube.

Ngành may mặc nói chung gặp khó khăn trong dịch bệnh. Garco 10 đón nhận thông tin tích cực với đơn hàng 400 triệu khẩu trang y

LIXCO Dịch bệnh bùng phát, nhu cầu đột biến về nước rửa tay và chất tẩy rửa khác đột ngột tăng cao khiến nhiều công ty, trong đó có Lixco có một quý kinh doanh bận rộn. Doanh thu

tế giá trị 52 triệu đô la Mỹ (tương đương 30% doanh thu trong năm nay). Công ty chuyển đổi dây chuyền sản xuất đáp ứng đơn hàng dự kiến giao từ tháng 7.2020.

EDOCTOR Startup dịch vụ y tế và chăm sóc sức khỏe vừa nhận 1,2 triệu đô la Mỹ từ bốn quỹ đầu tư giữa đại dịch. Ứng dụng công nghệ di động eDoctor triển khai miễn phí dịch vụ tư vấn sức khỏe qua tính năng “Chat với bác sĩ” cho người dùng qua ứng dụng.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

79 ỨNG BIẾN TRONG KHỦNG HOẢNG

Vinatex cho biết đơn hàng mới hầu như chưa có. Từ giữa tháng 2, tập đoàn đã chuyển hướng một phần dây chuyền sang sản xuất khẩu trang vải kháng khuẩn. Vinatex đã cung ứng khoảng 80 triệu khẩu trang vải ra thị trường tính đến giữa tháng 4.

XOAY CHU Y ỂN TRONG DỊCH BỆNH Bài Alex Konrad

Công cụ học tập Để hỗ trợ cộng đồng trong đại dịch COVID-19, CEO Eric Yuan của Zoom cung cấp miễn phí những công cụ hội nghị truyền hình của ông cho các trường từ mẫu giáo đến lớp 12 tại Hoa Kỳ.

Eric Yuan đang làm việc tại nhà như hơn 2.700 nhân viên khác của ông. “Tôi nghĩ, sau đợt khủng hoảng này, mọi người sẽ nhận ra rằng làm việc ở nhà có lẽ cũng không đến nỗi tệ.” V I CTO R J . B LU E / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

ZOOM

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

Ngày 28.3 Zoom ghi nhận gần ba triệu người dùng toàn cầu lần đầu tải Zoom về điện thoại. Đây là con số kỷ lục, tăng tổng lượt tải tính từ tháng 4.2019 – khi công ty thực hiện IPO – lên gần 59 triệu lượt, theo Apptopia. CEO Eric Yuan đã dành thời gian giúp các trường học đăng ký từ xa để nhận tài khoản miễn phí dùng phần mềm hội nghị truyền hình trực tuyến của ông. Đầu tiên là ngôi trường danh tiếng ở thung lũng Silicon, sau đó là hai trường ở khu vực Austin, Texas. “Họ bảo sẽ kết nối với nhóm của tôi và tôi trả lời, 'không, tôi sẽ làm giúp mọi người,'” Yuan cho biết khi nói chuyện qua Zoom từ căn nhà ở San Jose, California – cũng là văn phòng của ông trong thời gian tới. “Tôi tự tay làm.” Khi dịch COVID-19 bùng phát trên toàn cầu khiến các thành phố phải thực hiện giãn cách, trường học bị đóng cửa, Zoom nổi lên thành một trong những công cụ hàng đầu để duy trì hoạt động của các doanh nghiệp và việc học tập của học sinh. Ví dụ, trong ngày 18.3.2020, 343 ngàn người trên toàn cầu đã tải xuống ứng dụng Zoom, tính riêng tại Hoa Kỳ là 60 ngàn, theo thống kê của công ty theo dõi dữ liệu di động Apptopia – chỉ hai tháng trước, con số này là 90 ngàn người trên toàn cầu và 27 ngàn tại Hoa Kỳ. (Zoom không chia sẻ những số liệu này và cũng không bình luận về báo cáo của bên thứ ba.) Qua một đêm, sau khi bỏ giới hạn thời gian của các cuộc gọi truyền hình sử dụng dịch vụ miễn phí của Zoom tại các khu vực bị ảnh hưởng ở Trung Quốc và các nơi khác, Yuan tiến hành động thái tiếp theo nhằm giảm thiểu tác động của dịch COVID-19: ông quyết định gỡ bỏ giới hạn thời gian cho toàn bộ các trường từ mẫu giáo đến lớp 12 chịu ảnh hưởng của dịch bệnh tại Ý, Nhật Bản và Hoa Kỳ. Sau khi đăng ký trực tuyến bằng địa chỉ thư điện tử tại trường của mình và được Zoom xác minh, giáo viên và học sinh sẽ nhận được tài khoản liên kết với tên miền của trường cùng với quyền lợi tạm thời không giới hạn thời gian gọi, theo thông tin từ một trang web được thiết lập để xử lý thâu đêm. Người phát ngôn của Zoom cho biết, tài khoản Basic (cơ bản) miễn phí cũng được cấp theo yêu cầu tại Áo, Đan Mạch, Pháp, Ireland, Ba Lan, Romania và Hàn Quốc. “Trước tình hình nhiều trường từ mẫu giáo đến lớp 12 bắt đầu đóng cửa, chúng tôi quyết định cấp quyền truy cập Zoom cho tất cả các trường trên cả nước,” Yuan cho biết trong thư điện tử. THÁNG 5.2020

“HÃY CHÚ TRỌNG ĐẾN KHÁCH HÀNG. TÔI CHO R ẰNG VIỆC TẬN DỤNG CƠ HỘI NÀY ĐỂ KIẾM TIỀN LÀ THỨ VĂN HÓA TỆ HẠI.” phải mặc quần áo trong các buổi học qua Zoom.’ Quy định được đưa ra khi chúng trở nên cần thiết, chứ không phải có từ trước,” đoạn tweet này được hơn 84 ngàn lượt thích. Yuan chia sẻ: “Tôi thấy rất nhiều đoạn tweet hài hước, vì vậy đây là điều mới mẻ.” Ông đã đăng lại đoạn tweet đó, nhưng không làm vậy với đoạn tweet của Aaron Levie – CEO của Box – cũng không đăng lại các đoạn tweet đùa cợt về các cuộc tranh biện giữa các ứng cử viên tổng thống trên Zoom. Nhu cầu gia tăng đặt ra một câu hỏi khác: Liệu Zoom có thể đáp ứng không? Tiến sĩ Adrienne Keene đề cập đến vấn đề này trong một đoạn tweet: “Liệu nền tảng Zoom đã được chuẩn bị cho tình huống mọi lớp đại học tại Mỹ đều sử dụng chưa? Vào cùng một thời điểm? Rất nhiều người tham dự cùng lúc.” Yuan, vị doanh nhân biết rõ câu trả lời nhất, không hề lo lắng. Ông đã phát triển các tính năng mới trên Zoom, F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

81 ZOOM

Sự hào phóng này của Yuan không có gì mới. Ông nổi tiếng với việc cho phép các tổ chức phi lợi nhuận và các tổ chức khác được truy cập miễn phí các ứng dụng hội nghị truyền hình trực tuyến của Zoom từ khi đồng sáng lập doanh nghiệp này năm 2011. Nhưng giờ đây, ông đang lãnh đạo ở tầm vóc toàn cầu khi Zoom trở thành một trong những phần mềm được ưa chuộng nhất trong nền kinh tế phục vụ cho hoạt động làm việc tại nhà. Zoom không phải công cụ duy nhất hưởng lợi từ xu hướng này. Theo các nhà phân tích, các công ty khác như Dropbox (chia sẻ tập tin), DocuSign (chữ ký điện tử trong doanh nghiệp), Everbridge (liên lạc khẩn cấp trong doanh nghiệp) và các công ty điện toán đám mây chắc chắn sẽ ghi nhận được nhu cầu sử dụng tăng cao khi thế giới chuyển sang hoạt động trực tuyến nhiều hơn. Nhưng rất ít công ty đạt mức tăng trưởng ấn tượng như Zoom. Từ khi lên sàn chứng khoán vào tháng 4.2019, giá cổ phiếu của Zoom đã tăng 123%, giúp Yuan trở thành tỉ phú. Hồi đầu tháng ba, công ty công bố mức tăng lợi nhuận và doanh thu hằng năm là 78%, biên lợi nhuận ròng theo chuẩn GAAP là 5,6% và lợi nhuận trên mỗi cổ phần không theo chuẩn GAAP tăng gần gấp đôi con số dự đoán – giá cổ phiếu cũng có lúc giảm nhưng vẫn đạt mức tăng 29% trong tháng qua, so với mức giảm 21% của chỉ số S&P 500. Zoom cũng không còn là chủ đề đình đám của riêng phố Wall. Có một chủ đề về Zoom lan truyền trên Twitter. “Vừa nhận thư điện tử từ giáo sư: ‘Xin nhắc lại, bạn bắt buộc

PHÁT TRIỂN MẠNH TỪ SAU ĐỢT IPO HỒI THÁNG 4.2019, CỔ PHIẾU CỦA CÔNG TY HỘI NGHỊ TRUYỀN HÌNH TRÊN NỀN TẢNG ĐÁM MÂY ĐÃ VƯỢT QUA CÁC ĐỐI THỦ LỚN HƠN. Zoom Video Communication, Inc. Microsoft Corporation Cisco Systems, Inc.

ZOOM

Prices indexed to 100

18.4.2019 T.5

T.6

T.7

T.8

T.9

T.10

T.11

T.12

T.1

T.2

12.3.2020

LÀM VIỆC TẠI NHÀ TĂNG MẠNH TỪ KHI DỊCH COVID-19 KHỞI PHÁT VÀO THÁNG MỘT, SỐ LƯỢT TẢI ZOOM MỚI TĂNG VỌT TẠI CÁC KHU VỰC BỊ ẢNH HƯỞNG. HOA KỲ CHỈ VỪA MỚI BẮT KỊP XU HƯỚNG.

Zoom Cloud Meetings (App) toàn cầu Zoom Cloud Meetings (App) Mỹ

12.3.2019

T. 4

T. 5

T. 6

T. 7

T. 8

T.9

T.10

T.11

NGUỒN : AP PTOP IA

tập trung phục vụ nhu cầu làm việc tại nhà, từ hiển thị khuôn mặt tươi sáng hơn đến một công cụ giảng dạy cho các giáo sư, đồng thời tiếp tục miễn phí Zoom cho các trường bị ảnh hưởng. Hơn hết, ông cho rằng làm việc tại Zoom vào thời điểm này thực sự là khoảng thời gian khá thú vị. “Tôi cảm thấy như chỉ qua một đêm, việc mọi quốc gia, mọi người nhận ra rằng họ cần F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T.12

T.1

T.2 11.3.2020

một công cụ như Zoom để kết nối với nhau là một trong nhiều yếu tố xúc tác,” Yuan nói. “Nếu nhìn nhận tình hình theo hướng này, chúng tôi cảm thấy rất tự hào. Chúng tôi thấy rằng những gì chúng tôi đang làm ở đây có thể đóng góp chút gì cho thế giới.” Từ khi công ty bắt đầu áp dụng chính sách làm việc tại nhà vào đầu tháng ba, Yuan đã học cách sử dụng Zoom để trực tiếp điều hành công việc từ xa toàn thời gian. Cho đến nay, ông khá hài lòng - nếu bỏ qua chút khó chịu về mặt âm lượng. Yuan chia sẻ: “Một mặt, chúng tôi thích làm việc tại nhà; chúng tôi đang sử dụng dịch vụ của chính mình. Mặt khác, tôi không biết vì sao – có thể vì nhu cầu gần đây, có thể vì làm việc tại nhà – chúng tôi có nhiều cuộc họp tại nhà hơn khi ở văn phòng.” Yuan cho biết Zoom bắt đầu chuẩn bị cho những thay đổi lớn khi dịch COVID-19 làm gián đoạn hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc từ hồi tháng một. Ông nói thêm, tại thời điểm đó, các khách hàng như Walmart và Dell bắt đầu liên lạc với Zoom để hỏi xem liệu nhân viên của họ có thể chuyển sang làm việc toàn thời gian qua Zoom hay không. Trong giai đoạn chuẩn bị niêm yết, Zoom đã đào tạo nhân viên ứng phó với các thảm họa tự nhiên, dù không lường trước thảm họa đó sẽ là đại dịch. Cho đến nay, các máy chủ của Zoom – phân bổ tại 17 trung tâm dữ liệu trên toàn cầu, do Zoom tự vận hành – vẫn đủ khả năng xử lý số lượng hội nghị truyền hình và cuộc gọi tăng cao. Tại các trung tâm dữ liệu đó, Zoom vận hành một mô hình điện toán đám mây áp dụng kỹ thuật điều chỉnh tự động –phương thức theo dõi tình trạng sử dụng các ứng dụng và dễ dàng tăng cường công suất tính toán khi nhu cầu tăng, hoặc giảm bớt để tiết kiệm chi phí khi nhu cầu giảm. Yuan cho biết trung tâm dữ liệu của Zoom được thiết lập để xử lý lưu lượng truy cập tăng gấp 10 lần so với bình thường, hoặc có thể lên đến 100 lần. “Bạn biết đấy, theo lý thuyết, ưu điểm của điện toán đám mây là khả năng vô hạn của nó.” Và nhờ các nhóm nhân viên kỹ thuật trên toàn cầu, gồm cả ở Trung Quốc và Malaysia, các kỹ sư tài năng của Zoom có thể giám sát hệ thống của họ từ xa cả ngày. Yuan cho biết, hình ảnh tưởng tượng về việc nhân viên kỹ thuật Zoom không ngủ để giữ cho cuộc họp nhóm hằng tuần của bạn diễn ra suôn sẻ không phải là sự thật. “Không có chuyện tăng cường làm việc thâu đêm,” ông nói. Zoom đang phát triển các tính năng mới từ phản hồi của người dùng khi nhu cầu làm việc tại nhà tăng cao. Một trong số đó sẽ là một công T H Á N G 5 .20 2 0

THÁ NG 5 .2 02 0

C O U R T ESY O F ZO O M

Phông nền ảo của Zoom che đi những căn nhà bừa bộn – cho phép người dùng chọn hình ảnh sẽ được hiển thị, từ vườn nho đến bãi biển.

NHỮNG CÁO BUỘC Từ những cuộc hội thoại truyền hình bị phá hoại đến bê bối gửi khóa mã hóa đến máy chủ tại Trung Quốc, Zoom đang có những lỗ hổng bảo mật gây nguy hại cho người dùng, trong đó có cả những cơ quan chính phủ. “Zoombombing” là hành động truy cập trái phép và quấy rối những cuộc họp hoặc lớp học trên Zoom bằng lời lẽ lăng mạ, tục tĩu hoặc hình ảnh khiêu dâm. FBI ghi nhận nhiều vụ việc liên quan đến Zoombombing và hướng dẫn cách ngăn chặn hình thức tấn công mạng này. Họ khuyến cáo hạn chế sử dụng tính năng chia sẻ màn hình, cài đặt mật khẩu cho cuộc hội thoại và tránh đăng thông tin về cuộc hội thoại trên những phương tiện truyền thông xã hội. Ngoài ra là lo ngại liên quan đến cách thức chia sẻ dữ liệu của Zoom, bao gồm chia sẻ dữ liệu người dùng với Facebook Zoom cũng bị cáo buộc gửi dữ liệu người dùng về Trung Quốc. Gần đây, Zoom tuyên bố ngừng phát triển tính năng mới trong 90 ngày để khắc phục những vấn đề tồn tại. Jake Moore, chuyên gia bảo mật tại ESET nhận định tính riêng tư không phải là điểm mạnh của nhiều nền tảng hội thoại video, trong đó có Zoom. Vì vậy, nếu sự riêng tư về dữ liệu là điều quan trọng nhất với người dùng, thì người dùng cần tìm hiểu những phương pháp hội thoại an toàn hơn. Một cách để người dùng có thể an toàn là họ cần lưu ý đến các thiết lập chế độ thông tin bảo mật khi sử dụng dịch vụ và hạn chế thời gian sử dụng. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

83 ZOOM

cụ cung cấp bộ lọc giúp khuôn mặt người dùng tươi sáng hơn hoặc chỉnh sửa các nhược điểm trên mặt, học hỏi một phần từ các ứng dụng như Instagram và Snapchat. Yuan nói: “Chúng tôi muốn cải thiện ngoại hình của bạn chỉ bằng một tính năng của ứng dụng.” Một tính năng khác đang được triển khai nhờ phản hồi của một giáo sư hiện đang giảng dạy qua Zoom. Tính năng tập trung phục vụ giảng dạy mới sẽ hiển thị hình ảnh tất cả học viên từ cùng một góc nhìn, cho phép giáo viên thấy được phản ứng học viên - và ai đang chú ý vào bài giảng – như trong lớp học thực tế. Yuan phản đối với sự hoài nghi của các phóng viên như Sam Biddle của báo The Intercept, người gần đây đưa ra cảnh báo rằng phần mềm của Zoom cung cấp tính năng “theo dõi sự chú ý” nhằm xác định đối tượng nào tham dự nhưng lại không mở hoặc không hiển thị ứng dụng Zoom trên màn hình của họ trong hơn 30 giây. Tính năng này gần đây đã được xóa đi. Có thể nào trong tương lai, mọi người sẽ ưa chuộng cách làm việc tại nhà và giao tiếp qua Zoom hơn là đến làm việc tại văn phòng hay không? Đối với người tạo ra Zoom, vẫn có sự khác biệt lớn giữa việc mở một cuộc họp trực tuyến khi bạn đang di chuyển – có lẽ là trong lúc lấy cà phê, hoặc đang quá cảnh – với việc mở cuộc họp khi đang làm việc tại nhà. Ông tin chắc rằng, lúc đó các nhân viên sẽ muốn gặp mặt nhau. “Tôi cảm thấy rất cô đơn vào lúc này,” ông nói. Zoom thu được lợi nhuận bao nhiêu từ đại dịch là một chủ đề nhạy cảm khác. Xuất thân từ tỉnh Sơn Đông, phía đông Trung Quốc, Yuan không có người thân nào ở Trung Quốc chịu ảnh hưởng từ COVID-19, nhưng ông cho biết mình hiểu được nỗi lo ngại của những phụ huynh vẫn phải đưa con đến trường. Ông cho

biết quyết định cho phép sử dụng Zoom miễn phí, không giới hạn thời gian cuộc gọi tại các khu vực bị ảnh hưởng – đầu tiên là Trung Quốc, rồi đến Ý và trong các trường từ mẫu giáo đến lớp 12 – nhận được sự đồng thuận trong công ty. “Tôi nói với nhân viên rằng trong bất kỳ cuộc khủng hoảng nào như thế này, đừng tận dụng cơ hội để tiếp thị hoặc bán hàng. Hãy chú trọng đến khách hàng,” Yuan chia sẻ. “Tôi cho rằng, việc tận dụng cơ hội này để kiếm tiền là thứ văn hóa tệ hại.” Văn hóa rất quan trọng với Yuan, người thiết kế ra Zoom sau thời gian phụ trách kỹ thuật cho Webex, sản phẩm cạnh tranh của Cisco. Điều đó khiến các nhà phân tích lạc quan, nhưng không chắc chắn, về lợi ích Zoom nhận được từ sự tăng trưởng đột biến hiện tại. Theo nhận định, phần lớn người dùng mới là người dùng miễn phí, và không có gì đảm bảo họ sẽ trả tiền sử dụng lâu dài sau này. Yuan tự cho phép mình hào hứng trước một kết quả mơ hồ: thứ hạng của ứng dụng Zoom trên cửa hàng ứng dụng. Ông nói, thứ hạng này cho thấy mọi người đang công nhận sản phẩm của ông hữu dụng. Giữa cuộc trò chuyện, ông giơ chiếc iPhone của mình lên trước camera. Màn hình điện thoại hiển thị Zoom hiện đang xếp thứ ba trong số các ứng dụng miễn phí trên App Store của Apple, chỉ sau TikTok và Google. Yuan nói: “Đây là lần đầu tiên bạn thấy một ứng dụng kinh doanh lọt vào đây. Mọi người đang tiếp nhận Zoom.”

Phan Quốc Việt, tổng giám đốc công ty cổ phần Công nghệ Việt Á.

VIỆT Á

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

VIỆT Á

ĐÓNG GÓP LẶNG THẦM

KHI ĐẠI DỊCH BÙNG PHÁT TẠI VIỆT NAM, VIỆT Á, ĐƠN VỊ SẢN XUẤT CUNG CẤP BỘ SINH PHẨM THỬ VIRUS GÂY BỆNH COVID-19, BẤT NGỜ GIÀNH ĐƯỢC SỰ QUAN TÂM LỚN TỪ XÃ HỘI: HỌ LÀ AI, TỪ ĐÂU TỚI, KINH DOANH NHƯ THẾ NÀO?

BÀI MINH THIÊN

THÁ NG 5 .2 02 0

ẢNH DANNY BACH

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

VIỆT Á

Quá trưa một ngày cuối tháng 4, một người đàn ông tầm thước, áo thun “cá sấu”, quần jean, dép tổ ong lệt xệt bước vào phòng họp của công ty cổ phần Công nghệ Việt Á đặt tại khu công nghiệp Sóng Thần, Bình Dương. Ngồi chưa nóng chỗ, anh tất bật trả lời các cuộc điện thoại, cắt ngang cuộc trò chuyện. Hai tháng nay, kể từ sau Tết Nguyên đán 2020, anh Phan Quốc Việt, tổng giám đốc công ty cổ phần Công nghệ Việt Á đã quen với những cuộc gọi bất chợt, thậm chí vào lúc 2-3 giờ sáng khi đại dịch lan rộng trên thế giới và bùng phát tại nhiều điểm nóng ở Việt Nam. Hiện nay, Việt Á là đơn vị duy nhất ở Việt Nam được cấp phép sản xuất sinh phẩm xét nghiệm (test) COVID-19. “Thời gian qua, chúng tôi đã quá tải 300%,” vị lãnh đạo Việt Á nói với tạp chí Forbes Việt Nam sau bốn lần hủy hẹn trong bốn ngày do các công việc phát sinh đột xuất liên quan đến công tác xét nghiệm COVID-19 ở khu vực phía Nam. Trái với tình trạng yên ắng của nhiều nhà máy kế bên trong thời điểm giãn cách xã hội ngăn dịch lan rộng, không khí làm việc tại nhà máy của Việt Á bận rộn hơn bao giờ hết. Dòng người nườm nượp ra vào liên tục. Hàng dài các xe tải chờ để xuất hàng và nhập nguyên liệu. Các thùng carton chứa hàng hóa xếp ngang dọc bít cả lối đi. Trước đại dịch COVID-19, nhà máy này sản xuất 3.000 tới 5.000 test xét nghiệm/ngày trong nhiều lĩnh vực. Khi đại dịch bùng phát, năng lực sản xuất được đẩy gấp 3 – 5 lần, tương đương công suất 15 – 20 ngàn test xét nghiệm/ngày. Nhà máy được thiết kế với công suất sản xuất có thể đạt 30 ngàn test xét nghiệm/ngày cho nhiều mục đích. Sau giai đoạn 1 với 16 ca nhiễm bệnh, đầu tháng 3.2020, diễn biến dịch bệnh trở nên phức tạp ở Việt Nam. Có thời điểm cả xã hội căng thẳng khi xuất hiện 20 ca nhiễm mới/ ngày với một số ổ dịch phức tạp ở Hà Nội và TP.HCM. Giữa những ngày căng thẳng, chính phủ Việt Nam thể hiện quyết tâm cao nhất phòng chống đại dịch, đối phó dịch COVID-19 “như thời chiến.” Dốc nguồn lực cao nhất phòng chống dịch, từ cuối tháng 3, tất cả những hành khách nhập cảnh Việt Nam đều phải cách ly và xét nghiệm, chưa kể các ổ dịch phát sinh trong cộng đồng được truy vết tới F2, F3. Việt Á, công ty có quy mô nhỏ ở Bình Dương trước đó rất ít người ngoài ngành biết tới bất ngờ trở thành cái tên nóng, giành được mối quan tâm lớn khi trở thành đơn vị duy nhất được cấp phép sản xuất bộ sinh phẩm xét nghiệm COVID-19. Sản phẩm của công ty được chọn vì có độ nhạy, chính xác, dễ sử dụng, cho ra kết quả nhanh và giá thành thấp hơn sản phẩm ngoại nhập. Anh Phan Quốc Việt cùng với Việt Á trở thành một trong số hàng chục ngàn người hùng thầm lặng trong cuộc chiến chống COVID-19 của Việt Nam. Trong báo cáo gửi bộ Y tế ngày 19.4.2020, Việt Á cho hay, F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

họ đã chuyển gần 183 ngàn test (mỗi test xét nghiệm được một người) đến hơn 95% các cơ sở thực hiện xét nghiệm COVID-19 trên cả nước. Bộ test do Việt Á sản xuất được đóng gói ở dạng “ready to use” (sẵn sàng để sử dụng), chỉ cần bóc bao bì là có thể sử dụng. Độ đặc hiệu, chính xác của kit xét nghiệm là 100%. “Độ đặc hiệu 100% nghĩa là khi nói trường hợp này âm tính, tính chính xác 100%, không bỏ sót trường hợp dương tính ra ngoài cộng đồng,” trung tướng, giáo sư Đỗ Quyết, giám đốc học viện Quân y, đơn vị được chính phủ giao làm nhiệm vụ nghiên cứu phương pháp phát hiện COVID-19 cho biết. Sát Tết Nguyên đán, Trung Quốc phong tỏa thành phố Vũ Hán nhằm khống chế virus corona - sau đó có tên chính thức là SARS-CoV-2, trong nỗ lực ngăn cản dịch bệnh lan rộng. Cách đó vài ngàn km, tại Hà Nội, Chính phủ Việt Nam sớm hành động đề phòng dịch bệnh qua biên giới tràn vào Việt Nam. Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh, học viện Quân y được bộ Khoa học và Công nghệ giao nhiệm vụ nghiên cứu phương pháp phát hiện virus corona chủng mới. Dựa trên quy trình pha chế test xét nghiệm dưới dạng phối trộn các nguyên liệu rời được tổ chức Y tế thế giới (WHO) và trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh của Mỹ (CDC) công bố, học viện Quân y nghiên cứu, cải biến quy trình “phát hiện virus corona”. Trong khi chức năng chính của học viện Quân y là nghiên cứu, Việt Nam cần một đơn vị có khả năng sản xuất ở quy mô lớn. Việt Á được lựa chọn do từng phối hợp chặt chẽ với học viện Quân y trong một số dự án xét nghiệm bệnh lao và chứng minh được uy tín, năng lực. Ngày 4.3.2020, một tháng sau yêu cầu của Chính phủ, sản phẩm do hai đơn vị hợp tác được bộ Y tế cấp phép sử dụng. “Trước khi chưa sản xuất được bộ test xét nghiệm trong nước, chúng ta phải xin và nhập từ nước ngoài. Hiện nay chúng ta đã chủ động được. Sản phẩm này đóng vai trò rất quan trọng giúp các phòng thí nghiệm chẩn đoán chính xác các ca nhiễm COVID-19 tại Việt Nam,” thiếu tướng Hoàng Văn Lương, phó giám đốc học viện Quân y chia sẻ. Trong thực tế bộ test xét nghiệm COVID-19 “made in Vietnam” được chứng minh có nhiều ưu điểm như cho kết quả nhanh hơn trong hai giờ bao gồm cả thời gian chuẩn bị bệnh phẩm, thậm chí dễ sử dụng hơn so với test của WHO và CDC Mỹ vốn phải pha trộn các nguyên liệu rời. Phan Quốc Việt nói với Forbes Việt Nam: “Việt Nam chưa đủ điều kiện phát minh, sáng tạo ra các kỹ thuật mới trong xét nghiệm COVID-19 nhưng khả năng ứng dụng của mình rất tốt. Lý do chỉ công ty Việt Nam và công ty số một thế giới làm được test xét nghiệm ‘ready to use’ (sẵn sàng để sử dụng) vì mình có công thức để bảo quản tốt các nguyên liệu trong 12 tháng. Các công ty khác không trộn lại được như vậy nên để nguyên liệu rời”. Bên ngoài Việt Nam tình hình dịch bệnh ảm đạm hơn rất nhiều ở những nơi đại dịch này càn quét qua: Hơn ba triệu ca nhiễm và hơn 210 ngàn trường hợp tử vong vì COVID-19 trên toàn cầu, theo số liệu tính đến ngày 28.4 THÁNG 5.2020

THỐNG KÊ ĐẠI DỊCH COVID-19 TOÀN CẦU

TÍNH ĐẾN 16:15 NGÀY 28.4.2020 — NGUỒN: WORLDMETERS

THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

87 VIỆT Á

của worldometers.info. Mặc dù hệ thống y tế chưa hiện đại kinh doanh của mình: “Ngành y là phải có tâm. Trước kia, được như các quốc gia phát triển, Việt Nam được đánh giá có người nói test xét nghiệm cho bệnh nhân là sản phẩm là một trong những quốc gia chống dịch COVID-19 hiệu VIP, nên chú ý. Tôi trả lời: mình không quan tâm. Tôi nghĩ quả nhất nhờ lựa chọn chiến lược cách ly phù hợp, công tác đơn giản thế này: Đã là con người là như nhau hết. Lỡ một xét nghiệm hiệu quả, sự triển khai đồng thuận quyết liệt từ mẫu xét nghiệm rơi vào người quen, người thân, bà con trên xuống dưới, ý thức tự giác của người dân và sự tuyên mình, mình làm lơ là, chắc chắn rất đau lòng. Trừ khi sự cố truyền của các phương tiện truyền thông. gắng không thể thì chấp nhận sai sót. Còn lại thì cố gắng Trước khi trở thành cái tên được tò mò trong đại dịch nhất có thể”. Anh Việt cùng vợ hiện nắm 75% cổ phần của COVID-19, Việt Á hoạt động 13 năm trong các lĩnh vực sinh Việt Á. Ngoài sản xuất test xét nghiệm, công ty còn đầu tư học phân tử, là một trong những nhóm đầu tiên tại Việt Nam vào lĩnh vực phòng khám và sản xuất nước rửa tay, khẩu ứng dụng thành công và đưa vào thương mại từ sớm các bộ trang. Anh từ chối chia sẻ doanh thu công ty. kit sử dụng kỹ thuật realtime PCR và lai phân tử. Realtime Cuối tháng 4.2020, Việt Á đón nhận thông tin tích cực PCR là một kỹ thuật dùng để xét nghiệm các bệnh viêm gan khi bộ Y tế và Chăm sóc xã hội Anh cấp giấy chứng nhận C, viêm gan B, HIV và ung thư. Đây là sản phẩm chính của đạt tiêu chuẩn châu Âu (CE - IVD) và giấy chứng nhận lưu Việt Á trước khi sản xuất các test xét nghiệm COVID-19, hành tự do (CFS) cho bộ xét nghiệm COVID-19 do học viện mang đến 70% doanh thu, theo anh Việt. Trong báo cáo gửi Quân y và công ty Việt Á phối hợp nghiên cứu, sản xuất. cục Y tế Dự phòng, bộ Y tế, Việt Á cho biết, họ nắm 70% Chứng nhận này được xem là tấm giấy thông hành cho thị trường các test xét nghiệm này tại Việt Nam và chất sản phẩm xét nghiệm COVID-19 của Việt Nam bước vào lượng tương đương nhà sản xuất hàng đầu thế giới là Roche, các quốc gia liên minh châu Âu. Ngoài chính phủ, một số Qiagen nhưng có giá thành sản xuất rẻ hơn. Quy trình sản doanh nghiệp nước ngoài cũng đặt hàng mua xét nghiệm xuất của Việt Á đạt tiêu chuẩn ISO – 13485, tiêu chuẩn quy của Việt Á khi nhìn thấy hiệu quả của chiến dịch ứng phó định đối với các cơ sở sản xuất dụng cụ sinh phẩm y tế. với dịch bệnh của Việt Nam. Riêng các doanh nghiệp trong Anh Phan Quốc Việt cho hay, về bản chất, 90% sản phẩm nước đã mua gần 6.000 test xét nghiệm COVID-19. test xét nghiệm COVID-19 có nền tảng sản xuất tương tự như Anh Việt chia sẻ: “Nhóm chúng tôi xuất phát là những các sản phẩm xét nghiệm viêm gan C, virus cúm của công ty người làm chuyên môn nên thủ tục xuất khẩu quốc tế còn sản xuất trước đó. Họ chỉ thay đổi 10%, chủ yếu là ở thành ‘gà mờ’. Giờ có những đối tác giúp mình làm thủ tục, giấy phần mồi và mẫu dò virus gây bệnh. Do đó, Việt Á chỉ mất tờ pháp lý để đẩy sản phẩm này đi nước ngoài. Nhu cầu hai tuần để cho ra sản phẩm xét nghiệm COVID-19 đại trà, thị trường các test xét nghiệm không riêng gì COVID-19 với giá khoảng 500 ngàn đồng/test. Tuy nhiên 80% nguyên mà các xét nghiệm khác ở nước ngoài rất lớn”. Giữa lúc liệu sản xuất test xét nghiệm của Việt Á phải nhập khẩu từ nhiều nước chưa có dấu hiệu đạt tới đỉnh dịch, anh Việt các quốc gia phát triển như Mỹ, Đức. đã ký xong hợp đồng với một đối tác phân phối độc quyền Năm 2007, chuyên viên nghiên cứu khoa Sinh học, trường test xét nghiệm COVID-19 tại Anh, Mỹ, Ấn Độ, Mexico đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM, Phan Quốc Việt bỏ và một số quốc gia trong liên minh châu Âu với số lượng phòng thí nghiệm mở công ty riêng bán các test xét nghiệm cung cấp ít nhất một triệu test COVID-19/tháng. do anh mày mò nghiên cứu, với ước mong đơn giản khi mở công ty “thu nhập đủ sống”. Anh không thể ngờ sản phẩm do công ty sẽ góp phần vào công cuộc chống chọi với đại dịch kinh hoàng TỔNG SỐ TỔNG SỐ diễn ra sau đó 13 năm. Anh TỔNG SỐ TỔNG SỐ TỔNG SỐ CA ĐÃ TEST/ CA CHẾT/ tâm sự: “Tôi sống trong CA NHIỄM CA TỬ VONG CA ĐÃ TEST TRIỆU DÂN TRIỆU DÂN ngành y. Tôi không học kinh HOA KỲ 1.010.507 56.803 5.696.928 17.211 172 doanh mà làm kinh doanh ANH 157.149 21.092 719.910 10.605 311 theo cảm nhận. Thấy được thì làm.” Theo bộc bạch, lúc Ý 199.414 26.977 1.789.662 29.600 446 mới bắt đầu kinh doanh sản ĐỨC 158.758 6.126 2.072.669 24.738 73 phẩm test xét nghiệm viêm VIỆT NAM 270 0 212.965 2.188 0 gan, thấy bệnh viện nào cần PHILIPPINES 7.958 530 89.889 820 5 sự hỗ trợ, anh hoặc nhân viên SINGAPORE 14.951 14 121.774 20.815 2 anh đều có mặt: “Thời đầu, INDONESIA 9.096 765 75.157 275 3 công ty khó khăn lắm nhưng THÁI LAN 2.938 54 178.083 2.551 0,8 tôi rải người ở Nha Trang, Đà Nẵng, Buôn Ma Thuột, điều LÀO 19 0 1.796 247 0 mà không ai làm vì người ta CAMPUCHIA 122 0 11.721 701 0 làm là phải có lợi ích.” MYANMAR 146 5 6.987 128 0,09 Anh Việt chia sẻ triết lý

XOAY CHUYỂN TRONG DỊCH BỆNH Ảnh Shin In-Seop/Forbes Hàn Quốc

Bài Zinone Lee

SEEGENE

Thời của xét nghiệm Công ty Seegene của CEO Chun Jong-Yoon không thể đáp ứng kịp nhu cầu tăng vọt đối với bộ xét nghiệm Covid-19.

“Ngay thời điểm này, chúng tôi đang ngưng mọi hoạt động khác và nỗ lực hết sức để sản xuất bộ xét nghiệm,” CEO Chun Jong-Yoon.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .20 2 0

BỘ SẢN PHẨM SNP

Sức khỏe sinh sản

Bệnh lao

Nhiễm trùng đường tiêu hóa

Bệnh về đường hô hấp

Kháng thuốc

Bệnh lây qua đường tình dục

NGUỒN: SEEGENE

C O U R T ESY O F S E E G E N E

Ngày 31.12.2019, Hàn Quốc nhận được tin tức đầu tiên về một ổ dịch COVID19 ở Vũ Hán (Trung Quốc). Giám đốc điều hành của Seegene, Chun Jong-yoon, 63 tuổi, đã chuẩn bị cho tình huống xấu nhất, vì nguy cơ bùng phát toàn cầu rất cao. Ngay lập tức, Chun cho ngừng tất cả các công việc khác tại công ty công nghệ sinh học Seegene có trụ sở ở Seoul, và chỉ đạo trưởng nhóm nghiên cứu cùng nhân viên tập trung hoàn toàn vào sản xuất bộ xét nghiệm COVID-19. “Việc phát triển cần được tiến hành cực kỳ nhanh,” Chun cho biết. “Trước khi tình hình trở nên nghiêm trọng hơn, chúng tôi phải chuẩn bị sẵn sàng.” Trong hai tuần, Seegene đã phát triển hoàn thiện bộ xét nghiệm của mình, Allplex 2019nCoV Assay. Ngày 27.1, sau khi trường hợp nhiễm bệnh đầu tiên được xác nhận ở Hàn Quốc, Chun nhận được cuộc gọi khẩn từ trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hàn Quốc (KCDC); cơ quan này đã yêu cầu xem xét bộ xét nghiệm và nhanh chóng nhận thấy quy trình phát triển của Seegene rất phù hợp với các hướng dẫn của KCDC. Ngày 12.2, bộ xét nghiệm của Seegene đã được KCDC phê duyệt để sử dụng. Các cơ quan y tế châu Âu đã phê duyệt sớm hơn họ năm ngày. Thời gian phê duyệt cho những trường hợp giống vậy trước đây thường mất ít nhất sáu tháng. “Đây là vấn đề cấp bách nên quan trọng là phải phản ứng nhanh,” Chun cho biết. “Thực tế, việc KCDC phê duyệt trong hai tuần là điều chưa từng xảy ra.” Chính nhờ Seegene đã chuẩn bị sẵn sàng bộ xét nghiệm, cùng với phản ứng nhanh chóng THÁ NG 5 .2 02 0

của chính phủ trong việc thực hiện xét nghiệm trên diện rộng và các biện pháp khác đã giúp Hàn Quốc ngăn chặn sự lây lan của COVID-19. Với 51 triệu dân, Hàn Quốc ghi nhận chưa tới 10.000 trường hợp nhiễm bệnh, còn ít hơn số ca nhiễm của Thụy Sĩ, trong khi dân số của nước này là 8,6 triệu người. Thời điểm Forbes Hàn Quốc phỏng vấn Chun vào giữa tháng ba, Seegene bị quá tải số đơn đặt hàng. Trước đây, công ty sản xuất 100 ngàn bộ xét nghiệm mỗi tuần, giờ đây, họ cho biết đã tăng năng suất lên một triệu bộ xét nghiệm. Công ty đã gửi các bộ xét nghiệm tới 40 quốc gia bao gồm Pháp, Đức, Ý, Tây Ban Nha và các quốc gia trên khắp châu Á; họ cũng gửi bộ xét

Bộ xét nghiệm COVID-19 do Seegene phát triển, một hộp có thể xét nghiệm cho 100 người. FDA đã phê duyệt bộ xét nghiệm của Seegene. Một dây chuyền sản xuất riêng được chuẩn bị cho thị trường Hoa Kỳ.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

SEEGENE

Viêm màng não

THỊ PHẦN TOÀN CẦU

SEEGENE

HÀN QUỐC

CHÂU Á VÀ TRUNG ĐÔNG

15%

12% CHÂU ÂU

65%

BẮC MỸ VÀ NAM MỸ

XU HƯỚNG DOANH THU 1.220

ĐVT: TỈ WON

1.023 889 738

573

2015

2016

2017

2018

NGUỒN: SEEGENE

nghiệm tới Hoa Kỳ và được FDA phê duyệt hồi cuối tháng ba. Với tình trạng lây nhiễm vẫn lan rộng trên toàn thế giới, Seegene đang chuẩn bị đẩy mạnh sản xuất hơn nữa. “Ngay thời điểm này, chúng tôi đang ngưng mọi hoạt động khác và nỗ lực hết sức để sản xuất bộ xét nghiệm,” Chun cho biết. “Nhu cầu từ chính phủ và các cơ quan y tế đang trở nên quá tải. Chúng tôi có khả năng cung cấp tới ba triệu bộ xét nghiệm mỗi tuần. Nhưng nếu vẫn còn thiếu, chúng tôi có thể cung cấp chuyên môn miễn phí cho những công ty khác để phát F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

2019

triển bộ xét nghiệm. Chúng tôi có ý định đó,” ông nói. “Không nên để virus lây lan vì thiếu bộ xét nghiệm.” Các cơ sở sản xuất của công ty đại chúng Seegene nằm ở hai tòa nhà phía đông nam Seoul. Về cơ bản, việc sản xuất các bộ xét nghiệm không đòi hỏi không gian rộng lớn hoặc những cỗ máy khổng lồ. Điều quan trọng là nguồn lao động, vì vậy Seegene đã tăng gấp đôi lượng nhân viên để đáp ứng nhu cầu hiện tại, áp dụng một hệ thống hai ca và sẽ sớm lên kế hoạch tăng thành ba ca. Công ty cho biết, họ cũng đang tìm cách chuyển các cơ sở sản xuất của mình đến vùng ngoại ô Seoul vào năm tới, để có thể mở rộng công suất hơn nữa. Chun cho biết tinh thần cống hiến cho y học của ông xuất phát từ quá trình chống chọi với căn bệnh lao thuở còn niên thiếu. Ngay sau khi tốt nghiệp cấp hai, ông được chẩn đoán mắc bệnh lao, phải phục hồi chức năng trong năm năm và không thể học trung học phổ thông. Tuy vậy, ông đã lấy được chứng chỉ tương đương bằng tốt nghiệp trung học. Chun học tại ĐH Konkuk ở Seoul, lấy bằng tốt nghiệp ngành nông nghiệp và lấy bằng tiến sĩ Khoa học đời sống từ ĐH Tennessee. Sau đó, ông nhận được học bổng sau tiến sĩ từ ĐH Harvard và ĐH California, Berkeley. Chun trở về Hàn Quốc vào năm 1995, và sau một thời gian nghiên cứu ADN, ông trở thành giáo sư sinh học tại ĐH nữ Ewha ở Seoul, nhưng vẫn nung nấu ý định kinh doanh. “Ngay từ khi còn đi học, tôi đã nghĩ đến việc thành lập doanh nghiệp,” ông chia sẻ. “Trong cuộc sống, chúng ta có thể làm được nhiều điều với kinh doanh hơn là nghiên cứu. Nhưng để điều hành một doanh nghiệp thành công, bạn phải kiên trì." Chun ra mắt Seegene vào năm 2000 với khoản đầu tư 300 triệu won từ người chú của mình (hiện nay là khoảng 240 ngàn đô la Mỹ). Trong ba năm đầu tiên, Seegene không có doanh thu. Chun kể lại: “Mặc dù đó là thời gian khó khăn, nhưng tôi quyết tâm theo đuổi kinh doanh. Nếu tôi sản xuất được điều gì đó phi thường thì toàn thế giới sẽ dõi theo.” Seegene đã phát triển bộ xét nghiệm để chẩn đoán bệnh hô hấp, tiêu hóa, bệnh lây truyền qua đường tình dục và ung thư, nhưng nhu cầu sử dụng tại các bệnh viện địa phương rất ít. Cuối cùng, Seegene cũng tìm thấy lối ra của mình: thị trường ở nước ngoài. Hiện tại, 82% doanh thu của Seegene đến từ việc xuất khẩu. Hoa Kỳ và châu Âu là những thị trường lớn của Seegene. Chun nói rằng ông đã đi khắp nơi trên thế giới T H Á N G 5 .20 2 0

C O U R T ESY O F S E E G E N E

TRƯỚC ĐÂY, CÔNG TY SẢN XUẤT 100 NGÀN BỘ XÉT NGHIỆM MỖI TUẦN, GIỜ ĐÂY, HỌ ĐÃ TĂNG NĂNG SUẤT LÊN MỘT TRIỆU BỘ.

ống nghiệm duy nhất, dùng để xác định ba gene đích có trong COVID-19. Nhờ hợp lý hóa quá trình xét nghiệm, bộ sản phẩm này cho ra kết quả trong khoảng thời gian chỉ bằng 1/10 thời gian của phương pháp thủ công và hạn chế được sai sót. Trong khi các xét nghiệm khác tìm kiếm sự hiện diện của kháng thể, Seegene sử dụng phản ứng chuỗi polymerase để phát hiện virus có trong dịch cơ thể trước khi kháng thể được hình thành. Chun cho biết, cách chẩn đoán phân tử như vậy trái ngược với phương pháp chẩn đoán miễn dịch cũ, nhưng nhanh hơn và chính xác hơn. Điều đó cũng có nghĩa là có thể phát hiện những người nhiễm COVID-19 trước khi họ có bất kỳ triệu chứng nào. Ngoài tác dụng ngăn chặn sự lây lan của COVID-19, Chun xem phương pháp xét nghiệm của mình là một thành tựu trong phương pháp chẩn đoán phân tử. Ông nói: "10 năm qua, tôi hướng đến mục tiêu làm cho việc chẩn đoán phân tử trở nên dễ dàng hơn, giá cả phải chăng hơn và phổ biến hơn".

Cơ sở sản xuất của Seegene.

THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

91 SEEGENE

để đích thân giới thiệu các bộ xét nghiệm của Seegene, và nhờ đó đạt được thành công trên toàn cầu. Thậm chí trước khi dịch COVID-19 bùng phát, lãi ròng của công ty trong năm ngoái đã tăng hơn gấp đôi, lên 23 triệu đô la Mỹ khi doanh số tăng 19%, lên 105,3 triệu đô la Mỹ. Giá cổ phiếu của Seegene đã tăng hơn gấp đôi kể từ tháng một, lên đến 88.100 won (khoảng 72 đô la Mỹ) trong thời gian gần đây và công ty có vốn hóa gần hai tỉ đô la Mỹ. Bộ xét nghiệm của Seegene nằm trong một

XOAY CHU Y ỂN TRONG DỊCH BỆNH Bài Khổng Loan

COVID-19 là cú hích mạnh cho các doanh nghiệp và tổ chức giáo dục có đà tăng tốc chuyển sang mô hình học trực tuyến.

Vào đầu tháng 2.2020, một tuần sau khi xuất hiện thông báo học sinh tạm nghỉ học đến giữa tháng 2.2020, Everest Education, chuỗi giáo dục với sáu cơ sở ở TP.HCM, thông báo chuyển các lớp học truyền thống sang hình thức học trực tuyến. Trước đó, trung tâm tiếng Anh Yola cũng nhanh chóng tổ chức học trực tuyến cho học sinh khi nhận định tình hình dịch bệnh còn có thể kéo dài. Quyết định của hai chuỗi giáo dục này khiến F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

học sinh của họ bận rộn trong những tháng sau đó, trong khi học sinh và sinh viên cả nước tới cuối tháng 4 vẫn chưa quay lại trường. Như nhiều lĩnh vực khác, trong giai đoạn dịch bệnh leo thang và xã hội thực hiện giãn cách, ngành giáo dục bị ảnh hưởng nặng nề. Tuy nhiên, cũng xuất hiện một số tổ chức chứng tỏ được khả năng thích ứng nhanh chóng, xoay chuyển trong tình huống khó khăn bằng cách tập trung đẩy mạnh hình thức học trực tuyến. Giáo dục tư nhân đã ngấm khó khăn chỉ sau một tháng xã hội chống chọi với dịch bệnh. Ngay từ đầu tháng 3.2020, 150 cơ sở giáo dục ngoài công lập (bao gồm các trường học từ mầm non đến phổ thông, đại học, các trung tâm ngoại ngữ…) đã cùng ký tên vào bản kiến nghị gửi Thủ

Với người học, học trực tuyến đòi hỏi sự tự giác, kỷ luật học tập, trong khi phía người dạy cần thay đổi nội dung cho phù hợp với phương thức truyền tải kiến thức.

I STO C K P H OTO/G E T T Y I M AG ES

XOAY C H U Y ỂN T R O N G D Ị C H B Ệ N H

Cú hích cho giáo dục trực tuyến

THÁNG 5.2020

Trong khi đó, ông Nguyễn Quốc Toàn, CEO của tập đoàn giáo dục EQuest Group đã ví von đại dịch COVID–19 “như một sự kiện thay đổi lịch sử trái đất và loài người, tương tự sự kiện thiên thạch và núi lửa làm tuyệt chủng loài khủng long từng thống trị hàng triệu năm trước.” Trước dịch bệnh, EQuest Group là một trong những tổ chức giáo dục tư nhân lớn ở Việt Nam với hơn 80 ngàn học viên tại 16 đơn vị thành viên, bao gồm các trường đại học, cao đẳng và dạy nghề, các trường phổ thông, dạy ngoại ngữ. Đã chuẩn bị sẵn nền tảng trực tuyến trước đó, dịch bệnh là cú hích khiến EQuest Group quyết tâm thực hiện chuyển đổi sang hình thức online cho hệ thống trường phổ thông (Alpha School), chương trình phổ thông trung học Mỹ Mizzou và đẩy mạnh triển khai chương trình phổ thông Mỹ trực tuyến cấp từ lớp 1 đến lớp 12. Dịch bệnh đã khiến kế hoạch kinh doanh năm 2020 của AMES English, hệ thống đào tạo Anh ngữ và tiếng Anh hệ mầm non trên toàn quốc phải thay đổi. Ông Nguyễn Mạnh Hào, CEO của AMES English cho biết trước khi dịch bệnh xảy ra, khoảng 50% thời lượng ôn tập của học viên đã được thực hiện ở nhà qua các công cụ hỗ trợ online. Khi dịch bệnh bùng phát AMES không quá bị động trước tình huống nên hiện nay trên 90% học viên IELTS của AMES đã chuyển đổi sang học trực tuyến. Tuy nhiên,

TÁC ĐỘNG CỦA COVID-19 ĐỐI VỚI GIÁO DỤC TOÀN CẦU SỐ LƯỢNG HỌC SINH, SINH VIÊN CHỊU ẢNH HƯỞNG TỪ VIỆC CÁC TRƯỜNG HỌC TRÊN TOÀN THẾ GIỚI ĐÓNG CỬA.

1,38

1,5 tỉ 1,2 0,9 0,6 0,3 0 25

29 1 Tháng 1

Tháng 2

Việt Nam có khoảng 23 triệu học sinh, sinh viên trong năm học 2018-2019, chưa tính các loại hình học tập khác. NGUỒN: UNESCO F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

93 XOAY C H U Y ỂN T R O N G D Ị C H B Ệ N H

tướng. Theo kiến nghị này, nếu dịch bệnh kéo dài sáu tháng, 80% số cơ sở giáo dục ngoài công lập bị sụt giảm doanh thu trên 50% và 90% số cơ sở này đối mặt nguy cơ phá sản do không cân đối được thu – chi. Ước tính chi phí đầu tư một cơ sở ngoại ngữ trung bình tốn từ 2 – 5 tỉ đồng, với khoảng 30 lao động. 1.000 trung tâm ngoại ngữ trên cả nước đóng cửa tương đương hàng nghìn tỉ đồng bị mất trắng và hơn 30 ngàn lao động không có việc làm. Chi phí đầu tư trung bình cho một trường tư thục với mức học phí 5 – 10 triệu/tháng thậm chí lên tới 80 – 200 tỉ đồng. Bấy lâu nay, dòng tiền từ lượng khách hàng ổn định là bầu sữa nuôi sống và giúp họ tồn tại, phát triển. Trong bối cảnh dịch bệnh, học sinh không tới trường, nhiều cơ sở kinh doanh giáo dục không có doanh thu, chi phí cố định điện nước và lương nhân viên có thể giảm nhưng chi phí mặt bằng – có thể chiếm tới tỉ lệ 20 – 30% doanh thu trở thành gánh nặng thực sự. Vì vậy, trong giai đoạn khó khăn, một trong năm kiến nghị của khối giáo dục công lập gửi lên cơ quan chức năng đầu tháng 3.2020 là đề nghị công nhận tính pháp lý của việc dạy và học trực tuyến cũng như kết quả các chương trình học trực tuyến, đồng thời tạo điều kiện tối đa để các trường ngoài công lập có thể linh hoạt, chủ động học bù, đảm bảo thời lượng và chất lượng giảng dạy. Việc chuyển sang học trực tuyến tại Việt Nam kể từ khi dịch bệnh xảy ra “là một sự thay đổi ngoạn mục,” như ông Tony Ngo, chủ tịch điều hành Everest Education nhận định trong email trao đổi với Forbes Việt Nam giữa những ngày xã hội giãn cách. Trước khi đại dịch COVID– 19 bùng phát, chỉ có 5% tiết học tại Everest Education theo hình thức trực tuyến và ông Tony ước tính trong năm 2019 học trực tuyến tại Việt Nam chiếm chưa tới 1% tính ở tất cả các mảng. Doanh nghiệp nào có nền tảng chuẩn bị cho mô hình trực tuyến từ trước dịch sẽ dễ dàng chuyển đổi sang trực tuyến hơn. Với Everest Education, ông Tony cho biết trước khi dịch bệnh xảy ra, họ đã phát triển sản phẩm giáo dục trực tuyến, bao gồm nghiên cứu mô hình cho phép hai giáo viên cùng giảng dạy, mô hình dạy học quy mô lớn, dạy kèm 1–1, thậm chí cả những mô hình giáo dục áp dụng trí tuệ nhân tạo. Họ ra mắt lớp học trực tuyến đầu tiên vào mùa thu năm 2019, và giảm học phí cho mô hình trực tuyến từ 30% – 50% so với lớp học bình thường. Kể từ khi dịch bệnh bùng phát, họ đã có hơn 5.000 đăng ký lớp học trực tuyến (một phần nhờ gói dùng thử miễn phí trong một tháng).

XOAY C H U Y ỂN T R O N G D Ị C H B Ệ N H

QUẢN TRỊ TRONG KHỦNG HOẢNG FORBES VIỆT NAM: Trong một thời gian ngắn,

các hệ thống giáo dục gặp khủng hoảng chưa từng có vì dịch bệnh, chúng ta rút ra bài học gì? NGUYỄN QUỐC TOÀN CEO, EQuest Group

Quản trị dòng tiền luôn là quan trọng nhất. Luôn luôn tính đến tình huống rủi ro nhất, luôn có kế hoạch dự phòng và không tham, doanh nghiệp có một hệ sinh thái là rất có lợi để có thể bù trừ lẫn nhau và giúp nhau được trong lúc khủng hoảng. Việc kiên định với mô hình “ít tài sản” là một quyết định đúng đắn vào thời điểm khủng hoảng này. Chúng tôi gần như không sở hữu bất cứ tài sản vật chất nào nên hoàn toàn không vay nợ. Do vậy khi khủng hoảng xảy ra, chúng tôi phải đối mặt với vấn đề dòng tiền chứ không phải đối mặt với các khoản nợ. Đây là điều vô cùng may mắn với EQuest. Có rất nhiều chính sách đưa ra cần được xem xét cho phù hợp, chẳng hạn như việc thu tiền học trực tuyến... Chúng tôi luôn đi đầu trong việc phản biện chính sách liên quan đến giáo dục, và sẵn sàng tin vào điều đúng ngay cả khi bị công luận hiểu nhầm.

TONY NGO

Chủ tịch điều hành, Everest Education

Tôi rút ra ba bài học lớn. Thứ nhất, khủng hoảng đòi hỏi sự lãnh đạo “thời chiến” và hành động nhanh chóng. Thứ hai, giá trị của công ty sẽ không thực sự ý nghĩa cho đến khi gặp thách thức. Cuối cùng, việc vận hành một cách trôi chảy và dứt khoát sẽ biến khủng hoảng thành cơ hội.

NGUYỄN MẠNH HÀO CEO, AMES English

Bài học thực ra không mới, tuy nhiên rất dễ quên, đó là trở thành thuyền trưởng, bạn hãy cố gắng tránh xa các cơn bão. Hãy hi vọng vào điều tốt nhất, nhưng cần chuẩn bị cho kịch bản xấu nhất. Khi không thể tránh được bão thì cần bình tĩnh, dũng cảm, quyết tâm cùng đồng đội của mình vượt qua. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

nhóm học sinh mẫu giáo và lớp 1 việc học trực tuyến khó khăn hơn nhiều do đặc thù lứa tuổi. Nhưng thực tế đã cho thấy có rất nhiều khó khăn trong việc chuyển đổi sang học tập trực tuyến. Với người học, phương thức mới đòi hỏi sự tự giác, kỷ luật học tập, trong khi phía người dạy cần thay đổi nội dung chương trình cho phù hợp với phương thức truyền tải kiến thức. Tất cả đều cần có thời gian để thay đổi và thích nghi. Theo ông Nguyễn Quốc Toàn, những khó khăn còn “đến từ sự không nhất quán thời gian đầu về chính sách nhà nước, cũng như việc cha mẹ học sinh chưa coi việc học trực tuyến có giá trị tương tự như học ở trường lớp vật lý.” Trước dịch, người học và dạy có thể chọn lựa phương thức trực tuyến tùy vào nhu cầu. Nhưng giờ đây, học trực tuyến là lựa chọn bắt buộc khi các cơ sở giáo dục đóng cửa, và là một giải pháp tình thế trong dịch bệnh. Trên Facebook của mình, GS John Vũ (đại học Carnegie Mellon) có bài viết về công nghệ nên được dùng để hỗ trợ cho giảng dạy, nhưng không thay thế hoàn toàn. Chẳng hạn, trong bài giảng truyền thống, học sinh khó hiểu khái niệm trừu tượng, nếu có video trình bày hay mô phỏng thực nghiệm sẽ giúp cho học sinh hiểu khái niệm nhanh chóng. Ông nhận định dạy học trực tuyến phải dẫn tới sự thay đổi căn bản trong phương thức giảng dạy “khuyến khích học sinh chịu trách nhiệm nhiều hơn với việc học của họ.” Bài viết của ông nêu rõ: "Ngày nay việc dạy học đang thay đổi từ thầy cô truyền thụ tri thức của họ thành việc thúc đẩy tự học của học sinh. Giáo dục phải thay đổi từ học thụ động sang học chủ động, từ chương trình đào tạo phân mức sang chương trình đào tạo tích hợp và liên ngành, vì đây là những kỹ năng mà thị trường việc làm cần.” Còn ông Nguyễn Quốc Toàn cho rằng dịch bệnh là cơ hội cực lớn để chứng tỏ cho học sinh và cha mẹ ở Việt Nam rằng họ hoàn toàn có thể tận hưởng một nền giáo dục đẳng cấp quốc tế với chi phí đột phá. "Vì hai lý do: thu nhập họ bị ảnh hưởng nên họ sẽ chọn con đường tối ưu cho con cái họ và việc áp dụng công nghệ số trong học tập đã trở thành một chuyện bình thường như khí trời và nước uống.” Everest Education ước tính thị trường giáo dục ngoài giờ ở Việt Nam khoảng bốn tỉ đô la Mỹ, tăng trưởng lũy kế hằng năm là 10 – 11% trong thập kỷ tới. Cơ sở này ước tính đến năm 2030, thị trường học trực tuyến tại Việt Nam sẽ có giá trị 750 triệu đô la Mỹ, tương đương khoảng 8% thị phần. Với ảnh hưởng của COVID-19, sự phát triển của thị trường này sẽ tăng tốc hơn. T H Á N G 5 .20 2 0

D OANH NGHIỆP F&B Bài Linh Chi

Trong khó ló khôn Cắt giảm chi phí, chuyển sang bán hàng trực tuyến, thay đổi thực đơn, thậm chí sáng tạo ra các sản phẩm mới là những cách doanh nghiệp F&B xoay trở trong đại dịch.

I STO C K P H OTO/G E T T Y I M AG ES

C Cuối tháng 3.2020, khi có lệnh giãn cách xã hội, toàn bộ hệ thống nhà hàng Golden Gate buộc phải đóng cửa. Vài ngày sau, doanh nghiệp này mở ba website bán hàng trực tuyến Siêu thị Lẩu Online, Siêu thị Nướng Online và G-Delivery phục vụ nhu cầu giao hàng tận nơi. Đi kèm với dịch vụ giao hàng tận nhà, chuỗi nhà hàng F&B có quy mô thuộc hàng lớn nhất Việt Nam này cung cấp thêm dịch vụ: cho THÁ NG 5 .2 02 0

mượn vỉ nướng, bếp chuyên dụng để khách hàng tự nấu tại nhà. Trong lịch sử 15 năm hoạt động, đây là lần đầu tiên Golden Gate đưa các món lẩu và nướng lên kênh bán hàng trực tuyến. Trước đó, chuỗi đã áp dụng đặt và giao hàng một vài sản phẩm như pizza, trà sữa và thực phẩm chế biến sẵn (ready to cook). Bán hàng trực tuyến, cung cấp dịch vụ giao đồ ăn, món ăn sơ chế là một trong số các giải pháp được nhiều chủ doanh nghiệp trong lĩnh vực thực phẩm – đồ uống lựa chọn để xoay trở trong đại dịch COVID-19. Từ khi dịch bệnh diễn ra trên phạm vi toàn cầu, nhiều quốc gia áp dụng biện pháp cách ly, hạn chế hoạt động kinh

Trong lịch sử 15 năm hoạt động, đây là lần đầu tiên Golden Gate đưa các món lẩu và nướng lên kênh bán hàng trực tuyến.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

DOANH NGHIỆP F&B

doanh, ảnh hưởng trực tiếp đến ngành bán lẻ thực phẩm, đồ uống. Báo cáo mới nhất từ Kantar Việt Nam về sự thay đổi phản ứng của người tiêu dùng khi dịch bệnh bùng phát cho thấy, 77% người được khảo sát cho biết họ giảm bớt hoạt động ăn uống bên ngoài, 56% cho biết có sử dụng dịch vụ giao thức ăn nhiều hơn từ sau khi dịch bùng phát. Đại diện GoViet cho biết, sau khi dịch bệnh bùng phát, lượng đơn hàng trên GoFood tăng trưởng hai con số so với thời điểm ngay sau Tết. Đồng thời, số lượng các nhà hàng muốn trở thành đối tác với nền tảng này cũng tăng cao hơn bình thường. Trả lời Forbes Việt Nam, đại diện Grab Food khẳng định lượng đơn hàng “tăng trưởng ổn định” trong thời điểm dịch bệnh. “Mặc dù doanh số từ giao hàng chưa thể so sánh với mô hình nhà hàng, nhưng mức tăng trưởng của mô hình mới đã đạt tới 200% ngay sau hai tuần triển khai”, ông Hoàng Quốc Khánh, giám đốc vận hành chuỗi Golden Gate trả lời Forbes Việt Nam qua email. Những ngày trung tuần tháng 3, bánh burger corona từ chuỗi Pizza Home xuất hiện trên nhiều kênh truyền thông quốc tế như Reuters hay CNN. Với giá bán 85.000 đồng mỗi cái bánh burger có hình dạng mô phỏng virus corona, chuỗi pizza của Hoàng Tùng liên tục cháy hàng. Ý tưởng “tiêu diệt” virus bằng cách ăn nó như ăn một chiếc burger khiến cho sản phẩm này có thêm khía cạnh mới – sự dí dỏm cần thiết trong lúc tâm lý lo âu đè nặng lên xã hội. Liên tục tạo ra các sản phẩm mới là cách mà Pizza Home lựa chọn để đi qua mùa dịch. Trong thực đơn, xuất hiện một số món ăn mang tính thời điểm như bánh mì hoa cúc sầu riêng, pizza thanh long, dưa hấu bắt nhịp với phong trào kêu gọi giải cứu nông sản Việt Nam. Để đáp ứng nhu cầu ăn uống tại nhà, Pizza Home có thêm hai nhóm sản phẩm “có thể ăn ngay” (ready to eat) và nhóm “có thể nấu ngay” (ready to cook). “Chúng tôi tung ra các loại pizza đông lạnh, khách hàng đặt mua mang về, làm nóng lại trước khi ăn, đồng thời cung cấp thêm các loại nguyên liệu đi kèm đế bánh để mọi người tự nướng tại nhà,” CEO Hoàng Tùng chia sẻ với Forbes Việt Nam. Với các nhà kinh doanh đồ ăn, thức uống, chi phí mặt bằng và chi phí nhân sự chiếm cơ cấu tương đối cao, từ 40–60%, tùy mô hình. Phản ứng của Pizza Home: Mạnh tay cắt bỏ những chi phí không cần thiết ở cả hai mảng. Ông Tùng cho biết, dừng hoạt động 20% điểm bán dựa trên kết quả kinh doanh, giá cả và tiềm năng phát triển của từng mặt bằng. Đồng thời, chi phí dành cho đội ngũ giao hàng làm việc toàn thời gian cũng được doanh nghiệp này tinh gọn, thông qua sử dụng dịch vụ giao hàng của bên thứ ba. Nhiều doanh nghiệp cùng ngành có cùng hành động tương tự như Pizza Home. Nữ CEO Đoàn Anh Thư của chuỗi nhà hàng Vua Cua cho biết, cô tạm đóng cửa hai nhà hàng, ba nhà hàng còn lại chuyển sang hình thức bán hàng mang đi và giao hàng tận nơi, tận dụng đội ngũ giao hàng là nhân viên của chuỗi. Sau một tháng vận hành, Vua Cua bổ sung vào menu các món mới như bánh bao hải sản, gói buffet tôm cua và nguyên liệu cua sống kèm các loại xốt, F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Burger corona, sản phẩm mới của Hoàng Tùng xuất hiện trên CNN, BBC.

nước chấm để phục vụ nhu cầu tự nấu. Doanh thu từ các dịch vụ giao hàng trong hai tuần đầu theo Anh Thư, số lượng tăng gần 300% so với trước dịch bệnh. Tuy nhiên, nữ CEO nhận định thời điểm này, tất cả đội ngũ từ quản lý tới người giao hàng đều phải thay đổi để thích nghi khi trước đó 90% doanh thu của chuỗi đến từ lượng khách offline. Trong nhóm CSC (CEO Supportive Community) với hơn 700 thành viên trên mạng xã hội Facebook, sáng kiến của Mai Trường Giang, thành viên danh sách 30 Under 30 Forbes Việt Nam năm 2015 lập ra, các doanh nghiệp cùng ngành thực phẩm - đồ uống chia sẻ kinh nghiệm ứng phó trong dịch bệnh, bao gồm cắt giảm chi phí, chuyển đổi linh hoạt mô hình kinh doanh. Chẳng hạn từ một quán cà phê lounge tại quận 1, sau khi phải tạm đóng cửa, anh Hoàng Phú Nam chuyển sang bán cà phê mang về, đồ ăn trưa văn phòng. Hay anh Hoàng Danh Hữu, sáng lập Ede Farm ở Đăk Lăk đưa ra sáng kiến bán chéo các sản phẩm cùng ngành của các thành viên trong nhóm. Ngoài việc chia sẻ kinh nghiệm, nhóm còn tổ chức các buổi trao đổi trên mạng với các chủ đề sát sườn như giải pháp tháo gỡ khó khăn, nhân sự… Câu chuyện linh hoạt thay đổi không chỉ diễn ra ở ngành thực phẩm, đồ uống của Việt Nam mà nhiều nơi trên thế giới. Cùng thời điểm burger corona xuất hiện, anh T H Á N G 5 .20 2 0

Dù đã hoạt động trên nền tảng online, cả

Pizza Home lẫn Otoke Chicken cũng gặp không ít khó khăn khi phải chuyển tất cả hoạt động kinh doanh lên trực tuyến. Anh Mai Trường Giang chia sẻ, phần lớn khách hàng mua hàng trực tuyến đến từ các ứng dụng của bên thứ ba như Grab hay Foody. Việc không sở hữu được những dữ liệu cơ bản của khách hàng khiến thương hiệu gặp khó khi xây dựng một tập khách hàng trung thành. Tương tự, Hoàng Tùng e ngại khi nhắc tới khoản phải trả cho các ứng dụng đặt món. 25% giá trị trên mỗi đơn hàng là chấp nhận được trong điều kiện hoạt động kinh doanh bình thường, song lại là một gánh nặng với doanh nghiệp trong giai đoạn cần phải chắt chiu dòng tiền. Các nhà kinh doanh đều hiểu xây dựng mô hình kinh doanh trực tuyến là lựa chọn phù hợp trong điều kiện kinh doanh hiện tại, dù tồn tại một số vấn đề chưa thể giải quyết ngay như bảo đảm trải nghiệm khách hàng, chất lượng THÁ NG 5 .2 02 0

dịch vụ. Đối với Pizza Home, họ phải siết lại tỉ lệ hoàn đơn/ hủy đơn hàng hoặc cắt bỏ một số điểm bán có doanh thu bình bình so với mặt bằng chung – điều mà CEO Hoàng Tùng thừa nhận đã nhắm mắt cho qua khi kết quả kinh doanh tích cực. “Dịch bệnh khiến cho chúng tôi nhận ra nhiều thứ, mạnh dạn tinh gọn những thứ không cần thiết và dồn sức tập trung cho những gì đang làm”. Các doanh nghiệp nhỏ, chủ yếu là nhóm kinh doanh truyền thống, cũng nhận được sự hỗ trợ từ đối tác công nghệ, giao hàng. “Sáng kiến gần nhất GoViet vừa triển khai là thực hiện các buổi đào tạo cấp tốc dành cho những đối tác mới để quản lý thông tin đơn hàng GoFood và quy trình đóng gói sản phẩm để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm”, đại diện GoViet trao đổi với Forbes Việt Nam qua email. Bài toán lớn hơn đặt ra cho các chuỗi thực phẩm – đồ uống trong dài hạn là “không còn đứng ngoài cuộc chơi trực tuyến”. Golden Gate Group khẳng định họ sẽ tiếp tục phát triển mô hình giao hàng tận nơi, và tập trung phát triển trải nghiệm dịch vụ toàn diện của khách hàng. “Chúng tôi kỳ vọng mảng delivery có thể đóng góp 20% doanh thu của Golden Gate trong tương lai không xa,” giám đốc vận hành chuỗi nhà hàng này nói. Ở D1 Concept, theo bà Thiên Kim, họ sẽ ra mắt thương hiệu mới tập trung ở mảng giao món tận nơi và phục vụ phân khúc khách hàng thấp hơn để đa dạng hóa sản phẩm. Qua thời gian dịch bệnh, nữ CEO cũng nhìn ra được tầm quan trọng của đầu tư vào công nghệ, hệ thống bán hàng online và xây dựng một đội ngũ giao hàng trong dài hạn. Trong bức tranh kinh doanh đầy gam màu tối, vẫn có một tia hi vọng le lói khi người dùng làm quen dần với hành vi mua sắm trực tuyến. Ông Hoàng Tùng cho biết, đây là xu hướng của tương lai khi khách hàng ngày càng ưa chuộng sự tiện lợi, tạo ra cơ hội cho dịch vụ gọi món trực tuyến, giao hàng, và mô hình bếp trung tâm (Cloud Kitchen) phát triển mạnh mẽ. Theo công ty nghiên cứu thị trường Goldstein Research (Ấn Độ), quy mô thị trường bếp trung tâm toàn cầu ước tính khoảng 700 triệu đô la Mỹ vào năm 2018 và kỳ vọng lên tới 2,63 tỉ đô la Mỹ vào năm 2026, với mức tăng trưởng khoảng 17,2%/năm. Với kinh nghiệm hợp tác cùng Grab Kitchen – mô hình bếp trung tâm của Grab tại Việt Nam, Mai Trường Giang chỉ ra một số bất cập như việc đặt bếp ở ngoại ô nên nhu cầu đặt món chưa cao, hay khoản chi phí các bên phải trả tương đối cao. Để mô hình này phát triển, theo Hoàng Tùng, ngoài mức độ sẵn sàng của các doanh nghiệp ăn uống, phải có thêm sự tham gia của một bên thứ ba có cả nền tảng công nghệ lẫn kinh nghiệm kinh doanh. “Bếp trung tâm hay dịch chuyển lên trực tuyến không còn là câu chuyện của tương lai xa, mà là chuyện của ngày mai. Đây là thời điểm thích hợp để doanh nghiệp ăn uống thay đổi, nếu muốn đi đường dài,” ông Hoàng Tùng nói. Xem dịch bệnh là một cuộc chọn lọc tự nhiên để chọn lọc ra các doanh nghiệp biết thích ứng để tồn tại, ông Tùng cho biết: “Doanh nghiệp nào vượt qua được sẽ phát triển mạnh mẽ và bền vững hơn”. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

97 DOANH NGHIỆP F&B

em Mark và Brian Canlis – thế hệ người chủ thứ ba của Canlis – nhà hàng phục vụ bữa tối sang trọng 70 năm tuổi tại Seatle (Hoa Kỳ) thông báo tạm thời đóng cửa và chuyển sang bán bánh mì, kèm với một số món ăn phù hợp với việc mua mang đi và giao hàng tận nơi. The Morris – một nhà hàng được gắn sao Michelin ở San Francisco cũng đã chuyển từ phục vụ những bữa tối cao cấp trong không gian sang trọng sang bán những món phổ biến như thịt vịt hun khói ăn kèm bánh ở mặt tiền cửa hàng. “Không dễ để thay đổi tư duy của khối vận hành từ kinh doanh dịch vụ phục vụ bữa tối trong không gian sang trọng sang tư duy bán hàng trực tuyến,” bà Trương Nguyễn Thiên Kim – CEO chuỗi D1 Concept, sở hữu chuỗi nhà hàng San Fu Lou, Dì Mai, Sorea... cho biết. Trong dịch bệnh, chuỗi nhà hàng ẩm thực phong cách Trung Hoa, Nhật Bản và Việt Nam lần đầu thực hiện hình thức giao hàng. Ngoài việc duy trì hoạt động kinh doanh qua bán hàng trực tuyến, đặt và mang đi, các doanh nghiệp ăn uống cũng tìm cách giữ chân nhân sự cốt cán, cũng như chăm sóc khách hàng. Đối với Vua Cua, dù cắt giảm nhiều khoản chi phí, họ giữ nguyên phần chi tiêu cho các hoạt động tiếp thị cho khách hàng và nâng cao dịch vụ chăm sóc khách hàng mới. Đồng thời, thương hiệu này thực hiện chiến dịch gửi tặng món ăn mới cho các khách hàng quen thuộc để xem phản ứng của họ với các sản phẩm mới, và duy trì nhận diện thương hiệu đối với khách hàng trong suốt mùa dịch. Với lợi thế có nhiều mô hình và sản phẩm trong hệ sinh thái, anh Mai Trường Giang lựa chọn kết hợp với các sàn thương mại điện tử để bán phiếu mua hàng/ phiếu quà tặng (gift voucher) sử dụng tại cả ba chuỗi cửa hàng Otoke, Chewy Junior trên hai nền tảng thương mại điện tử Shopee và Lazada. “Hạn sử dụng phiếu quà tặng được gia hạn khá dài để đảm bảo vẫn còn hiệu lực sau khi dịch bệnh kết thúc. Đây cũng là một cách tôi nghĩ có thể áp dụng để khơi gợi nhu cầu sau dịch bệnh,” CEO chuỗi Otoke Chicken nói với Forbes Việt Nam.

K I YO S H I OTA / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

T H Á N G 5 .20 2 0

DANH SÁCH MIDAS

CỦA

MASA?

TỪ LÚC WEWORK SỤP ĐỔ CHO ĐẾN KHI ĐẠI DỊCH COVID-19 BÙNG NỔ, QUỸ VISION FUND TRỊ GIÁ 100 TỈ ĐÔ LA MỸ CỦA ÔNG ĐƯỢC THỊ TRƯỜNG ĐÁNH GIÁ GẦN NHƯ VÔ GIÁ TRỊ. NHƯNG NHÀ ĐẦU TƯ THẾ LỰC NHẤT THẾ GIỚI TRONG BA NĂM QUA, MASAYOSHI SON CỦA SOFTBANK, VẪN SỞ HỮU NHỮNG TÀI SẢN KHÁC, MỘT HỒ SƠ HOẠT ĐỘNG - VÀ MỘT KẾ HOẠCH. B À I A L E X KO N R A D

SAU HÀNG LOẠT TIẾNG SẬP CỬA CỦA NHỮNG CHIẾC

– nhà sáng lập SoftBank – và nhóm khách của ông nhanh chóng vào khu vực riêng tư yên tĩnh tại nhà hàng hải sản hàng đầu nước Mỹ, Le Bernardin. Có thể dễ dàng nhận ra tỉ phú người Nhật qua chiếc áo khoác Uniqlo màu xám ông khoác bên ngoài bộ đồ công sở. Một ngày đầu tháng ba, người đàn ông nổi tiếng với tên thường gọi là Masa có cuộc gặp với khoảng hai mươi nhà quản lý tài sản lớn nhất thế giới ở khu Midtown Manhattan. Ông dùng chiếc túi tote màu sắc thay cho cặp tài liệu và ngồi vào chiếc ghế trống ngay giữa cạnh của chiếc bàn tam giác lớn. Hôm trước, ông đã thảo luận với một nhóm gồm nhiều nhà SUV ĐEN BÓNG, MASAYOSHI SON

đầu tư hơn, nhưng ông tuyên bố buổi sáng này mới là “hội nghị thượng đỉnh trước IPO” độc quyền, và đã lôi kéo được lượng khán giả giàu có với tài sản hàng triệu đô la Mỹ, trong đó có cả Larry Fink từ tập đoàn BlackRock, người ngồi cạnh ông. Son nói với họ: “Tuy mọi người cho rằng SoftBank đang gặp khó khăn, nhưng chúng tôi vẫn tiếp tục phát triển... Đừng bận tâm về quá khứ.” Nói thì dễ hơn làm. Chắc hẳn, quỹ Vision Fund trị giá 100 tỉ đô la Mỹ của SoftBank là quỹ đầu tư được chú ý nhất trên thế giới, và có lý do chính đáng cho việc đó. Trong ba năm qua, Masa thực hiện hàng loạt canh bạc lớn, táo bạo – chính xác là 88 – với các mức định giá cũng lớn và táo bạo không kém. Nhiều khoản

DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

THỬ THÁCH

ty thành công mà Masa đã nhắc đến, dường như chưa chuẩn bị gì để đối phó với đại dịch bùng phát. Dự đoán của Masa về WeWork có vẻ sai lầm một cách vô lý – xét theo mức giá bán nợ của WeWork thì cổ phiếu của SoftBank tại công ty này dường như đang giảm sâu về 0, hoặc đang được thương lượng ở mức giá thấp hơn, nếu suy nghĩ theo hướng lạc quan nhất. Nhìn chung, quỹ Vision Fund, với các khoản đầu tư muộn và có mức định giá cao hơn vào nền kinh tế chia sẻ, lĩnh vực vận chuyển, du lịch và bất động sản, có vẻ như cũng đang lâm vào tình trạng tương tự. Vài tuần sau cuộc họp đó, cổ phiếu của SoftBank giao dịch ở mức giá thấp hơn 73% so với giá trị của doanh nghiệp. Tình hình thay đổi nhanh đến mức cổ phiếu của SoftBank có thể thực sự tăng giá nếu quỹ Vision Fund ngừng hoạt động hoàn toàn. Các nhà đầu tư đều vui mừng khi gần đây, Son đã đồng ý bán 41 tỉ đô la Mỹ tài sản (dự kiến sẽ bao gồm một phần cổ phần tại Alibaba) để mua lại cổ phiếu của SoftBank và trả nợ, mặc dù trước giờ ông vẫn khăng khăng từ chối làm vậy. Cách làm này đã giúp nâng giá cổ phiếu. Tuy nhiên, công ty cũng tuyên bố họ sẽ thận trọng hơn với các khoản đầu tư mới của quỹ Vision Fund thứ hai còn non trẻ. “Chúng tôi hiểu được mình cần làm gì trong những trường hợp như thế,” giám đốc tài chính Yoshimitsu Goto của SoftBank cho biết. Ông là bạn thân lâu năm với Son và thậm chí còn ít phát biểu trước giới truyền thông hơn cả ông chủ e ngại báo chí của mình. “Tôi cũng tin rằng Masa rất am hiểu thị trường.” Không chỉ là một trong những cỗ máy đầu tư lớn nhất trong lịch sử, quỹ Vision Fund còn hoạt động tái thiết thương hiệu với tốc độ cao. Những thỏa thuận diễn ra một cách điên cuồng khiến công chúng quên mất rằng SoftBank vốn đã nắm giữ một lượng lớn cổ phiếu của các công ty có giá trị cao. Và tập đoàn này đã hạn chế nhắc

Bạn và bè

BA N DA R A LG A LO U D / G E T T Y I M AG ES

DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

100

đầu tư không theo đúng kế hoạch. Đầu tiên là Uber, khoản đầu tư muộn của Vision Fund, gây thiệt hại hàng trăm triệu đô la Mỹ. Sau đó là WeWork, công ty được SoftBank bơm hơn 10 tỉ đô la Mỹ từ năm 2017 và rơi vào tình trạng suy sụp từ khi hủy kế hoạch IPO sau quyết định tẩu thoát của Adam Neumann – nhà sáng lập ích kỷ, luôn tự xem mình là trung tâm. Đó là “giai đoạn khó khăn,” Masa thừa nhận với nhóm khách. Hôm trước đó, ông có lời giải thích riêng dài hơn với Forbes: “Chúng tôi đã đánh giá quá cao WeWork, và quá tin tưởng người đứng đầu công ty. Nhưng hiện tại, chúng tôi tự tin với ban quản lý mới, kế hoạch mới, thậm chí cho cả WeWork, và chúng tôi sẽ đảo ngược tình thế, đồng thời thu về lợi nhuận cao.” Để cố gắng tập trung vào điểm mấu chốt, Masa viện dẫn thành tựu trong quá khứ. Cụ thể là hợp đồng đem lại danh tiếng sự nghiệp cho ông và vị thế cao quý của SoftBank, tờ séc trị giá 20 triệu đô la Mỹ mà ông đã viết cho công ty Alibaba của Trung Quốc – hiện có giá trị hơn 120 tỉ đô la Mỹ. “Mười năm đầu tiên, Alibaba có doanh thu gần như bằng 0,” Son nói với nhóm khách. “Nhưng một khi bắt đầu tạo ra lợi nhuận, công ty này đã phát triển nhảy vọt.” Nhằm chứng minh luận điểm đó, ông chọn ra chín công ty trong danh mục đầu tư của mình và mỗi công ty được trình bày trong 20 phút. “Hiện nay, các công ty này đang bước đầu dẫn trước những doanh nghiệp khác,” Son tuyên bố. “Đó chỉ là khởi đầu. Tôi muốn các bạn chứng kiến và cảm nhận những gì sắp xảy ra.” Trong số đó có một vài công ty thực sự thành công, bao gồm công ty ByteDance sở hữu ứng dụng TikTok và công ty thương mại điện tử hàng đầu của Hàn Quốc, Coupang. Tuy nhiên, có những vấn đề mà Masa cố tình không đề cập đến. Hôm đó là đầu tháng ba và Coupang đang phải tiến hành giới thiệu từ xa vì COVID-19 lây lan ở châu Á. Các công

Rajeev Misra (bên trái) và Masayoshi Son (ở giữa) cùng nhà tài trợ chủ chốt của quỹ Vision Fund, giám đốc điều hành quỹ đầu tư quốc gia của Ả Rập Saudi. Ả Rập Saudi có thể sẽ mất tiền; SoftBank bị mất mặt sau vụ ám sát Jamal Khashoggi.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .20 2 0

DANH SÁCH

MIDAS TỐP 1 0 0 NHÀ ĐẦU TƯ M ẠO HIỂM

Thứ hạng • Tên • Thứ hạng năm 2019 TÊN CÔNG TY

Giao dịch đáng chú ý 1. Neil Shen • 1

17. Bill Trenchard • 26

SEQUOIA CAPITAL

FIRST ROUND

2. Andrew Braccia • 79

18. Zhen Zhang • 20

ACCEL

GAORONG CAPITAL

3. Roelof Botha • 23

19. Xiaojun Li • 17

SEQUOIA CAPITAL

IDG CAPITAL PARTNERS

4. Benjamin Horowitz • 73

20. Jeffrey Jordan • 42

ANDREESSEN HOROWITZ

5. Navin Chaddha • 90

21. James Mi • 12

MAYFIELD FUND

LIGHTSPEED CHINA PARTNERS

6. Richard Liu • Trở lại

22. Brian Singerman • 28

MORNINGSIDE GROUP

FOUNDERS FUND

7. Bill Gurley • 3

23. Neeraj Agrawal • 9

BENCHMARK

BATTERY VENTURES

8. Mary Meeker • 8

24. Bob (Xiaoping) Xu • 11

BOND CAPITAL

ZHENFUND

9. Eric Paley • 10

25. Peter Fenton • 2

FOUNDER COLLECTIVE

BENCHMARK

10. Hans Tung • 7

26. Scott Sandell • 24

GGV CAPITAL

NEW ENTERPRISE ASSOCIATES

11. Rob Hayes • 15

27. Ravi Mhatre • 35

FIRST ROUND

LIGHTSPEED VENTURE PARTNERS

12. Doug Leone • 29

28. Robert Nelsen • 33

SEQUOIA CAPITAL

ARCH VENTURE PARTNERS

QIMING VENTURE

Vir Biotechnology

Zai Lab

13. JP Gan • 5

29. Chris Dixon • 67

INCE CAPITAL

ANDREESSEN HOROWITZ

Người kén chọn

14. Kathy Xu • 6

30. Steven Ji • 44

CAPITAL TODAY

SEQUOIA CAPITAL

15. Sameer Gandhi • 27

31. Hemant Taneja • 32

ACCEL

GENERAL CATALYST

16. Lee Fixel • 16

32. Alfred Lin • 18

ADDITION

SEQUOIA CAPITAL

ByteDance

Slack

Square

Okta

Lyft

Xiaomi

Uber

Spotify

The Trade Desk

Peloton

A N T H O N Y KWA N / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

Uber

Nubank

Bilibili

Meituan-Dianping

CrowdStrike

Peloton

THÁ NG 5 .2 02 0

Looker

Pinduoduo

Airbnb

Pinduoduo

Stemcentrx

Brightree

Meicai

Elastic

Cloudflare

Phần lớn thời gian, Masa Son sống tại Nhật

Bản, nhưng ông cũng có một ngôi nhà nhỏ ở thung lũng Silicon – một biệt thự rộng 836m2 ở Woodside, phía cuối đường nhà Larry Ellison. Khi ông mua biệt thự này năm 2012 với giá 118 triệu đô la Mỹ, đó là ngôi nhà đắt nhất ở Mỹ. Ngay sau cuộc họp mặt ở New York, Son đã gặp một loạt các công ty trong danh mục đầu tư, trong đó có hai thành viên mới: công ty khởi nghiệp về xét nghiệm máu Karius, đã huy động được 165 triệu đô la Mỹ trong vòng gọi vốn do SoftBank dẫn đầu hồi tháng hai, và công ty thuốc kỹ thuật số có trụ sở tại San Francisco, được SoftBank tự bỏ tiền đầu tư 200 triệu đô la Mỹ. “Khi mới nghe Masa nói điều gì đó, tôi thấy rất ngạc nhiên. Nghe thật vô lý,” Mattieu Gamache-Asselin, CEO của Alto nói. “Rồi khi lắng nghe kĩ hơn, tôi sẽ cảm thấy, kiểu như, có vẻ tôi đang nhìn nhận việc này theo hướng hoàn toàn khác và sai lầm, vậy làm thế nào để thay đổi góc nhìn của mình? Ông ấy có cách khiến bạn nhìn thế giới ở

ThoughtSpot

Coinbase

Ele.me

Livongo

Airbnb

33. Nisa Leung • 54

Leung, người đứng đầu mảng đầu tư chăm sóc sức khỏe của Qiming Venture Partners tại Hong Kong, chia sẻ: “Có nhiều khi, các công ty không thực sự cần huy động vốn.” Vì vậy, thay vì đầu tư vào những “doanh nhân muốn kiếm tiền nhanh”, bà chọn những công ty đang ở giai đoạn đầu nhưng có tầm nhìn dài hạn. Chiến lược đó được đền đáp sau ba đợt IPO gần đây, bao gồm cả CanSino, nhà sản xuất vaccine Trung Quốc. —KENRICK CAI F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

101 DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

Những nhà đầu tư mạo hiểm (VC) hàng đầu thế giới, bao gồm 12 người mới lọt vào tốp 100, giành được vị trí trong danh sách Midas thường niên lần thứ 19 của Forbes nhờ những khoản đầu tư mạo hiểm, thường là ở giai đoạn đầu, vào những công ty khác nhau như Credit Karma và Datadog, Peloton và Zoom. Trung Quốc tiếp tục nổi lên mạnh mẽ, nhưng phần lớn VC hàng đầu vẫn xuất phát từ khu vực vịnh Bay Area của San Francisco hoặc quanh đó.

đến sự thật rằng 70% số tiền của quỹ Vision Fund đến từ các nhà đầu tư như các quỹ đầu tư quốc gia của Saudi Arabia và Abu Dhabi, các công ty công nghệ lớn tại thung lũng Silicon như Apple và Qualcomm. SoftBank vẫn đang sở hữu công ty sản xuất chip Arm của Anh và nhà mạng không dây Sprint, sẽ hợp nhất với T-Mobile vào tháng tư, cũng như nắm giữ lượng lớn cổ phần tại Alibaba và SoftBank Corp., nhà mạng Nhật Bản đã niêm yết năm 2018, cùng nhiều nhà mạng khác. Và SoftBank vẫn còn có Masa. Cách đây 20 năm, không ai tạo ra nhiều bong bóng dot-com hơn ông, với những công ty như Yahoo và E-Trade; và cũng không ai chịu tổn thất nhiều hơn ông (con số chính xác là 99% vốn hóa thị trường của SoftBank). Tài sản của ông bốc hơi, nhưng tầm nhìn của ông không lu mờ, và sau đó ông cũng đã kiếm lại được hàng tỉ đô la Mỹ (giá trị tài sản ròng hiện tại của Masa: 16,6 tỉ đô la Mỹ). Ông nói: “Vào thời ban đầu của Internet, tôi đã bị chỉ trích giống như vậy. Thậm chí còn tệ hơn bây giờ.” “Về mặt chiến thuật, tôi thấy hối hận,” ông tiếp tục nói. “Tuy nhiên, về chiến lược, tôi không thay đổi. Về tầm nhìn? Không thay đổi.”

DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

102

khía cạnh khác biệt.” Son, 62 tuổi, từ lâu đã trở thành một trong những nhân tố kết nối tuyệt vời cho các doanh nhân công nghệ đầy tham vọng. Khi Steve Jobs giới thiệu iPhone với thế giới, chính Son là người thuyết phục ông đến Nhật Bản, giành được độc quyền phân phối sản phẩm đình đám này tại Nhật Bản trong ba năm. Sinh ra ở Nhật Bản và luôn bị bắt nạt vì là người Nhật gốc Hàn Quốc, Son đến California du học và đã vượt qua kỳ thi dự bị đại học dù ban đầu không nói được tiếng Anh. Ông chuyển đến ĐH California tại Berkeley và tốt nghiệp năm 1980. Son đã bán doanh nghiệp dịch thuật điện tử của mình cho Sharp và kiếm được hơn một triệu đô la Mỹ nhờ nhập khẩu máy chơi game đã tân trang lại. Khi quay về Nhật Bản vào năm tiếp theo, ông thành lập doanh nghiệp hoạt động tương tự như một “ngân hàng phần mềm,” mang tên

SoftBank, chuyên phân phối phần mềm máy tính. Sau khi thành công nhờ bán bản quyền phần mềm, điều hành các tạp chí về máy tính và tổ chức các triển lãm thương mại, Son trở lại Mỹ một cách ngoạn mục vào năm 1996, khi ông mua nhà xuất bản công nghệ Ziff Davis và đầu tư 108 triệu đô la Mỹ – một khoản tiền kỷ lục vào thời đó – để lấy 41% cổ phần trong doanh nghiệp Internet non trẻ Yahoo. SoftBank đã rót hàng tỉ đô la Mỹ vào các công ty thời dotcom, thành công lớn với một số doanh nghiệp như Etrade và chịu tổn thất hàng tỉ đô la Mỹ với nhà sản xuất chip Kingston Technology. Trong ba ngày cực thịnh của thời kỳ này, Son đã tuyên bố ông là người giàu nhất thế giới. Sau đó, mọi chuyện chấm dứt. Vào thời điểm bong bóng hoàn toàn vỡ, năm 2002, SoftBank đã mất 99% vốn hóa thị trường, từ 180 tỉ đô la Mỹ xuống chỉ còn hai tỉ đô la Mỹ. Không chỉ mình Son mất tiền: Tương tự điều đang diễn ra với quỹ Vision Fund của ông hiện nay, thời đó, nhiều giám đốc điều hành hàng đầu đã rót phần lớn tài sản ròng của họ vào cổ phiếu của SoftBank. “Chúng tôi ngồi lại với ông ấy và nói, được rồi, chúng ta phải làm gì bây giờ?” Ron ĐẾ CHẾ CỦA MASAYOSHI SON KHÔNG CHỈ CÓ QUỸ VISION Fisher, người từng quản lý các khoản đầu tư của FUND VÀ CAM KẾT 30 TỈ ĐÔ LA MỸ TỪ SOFTBANK. TÌNH SoftBank ở Mỹ và hiện là phó chủ tịch, kể lại. HUỐNG BÊN TRONG: NHIỀU CÔNG TY TĂNG TRƯỞNG NHỜ ĐẠI DỊCH CODIV-19 (Y TẾ, GIAO HÀNG) TRONG KHI NHỮNG CÔNG Tuy vậy, theo Fisher, phần lớn các giám đốc điều TY KHÁC LẠI DẬM CHÂN TẠI CHỖ (BẤT ĐỘNG SẢN, DU LỊCH). hành đều đồng lòng ở lại để cùng vượt qua “một vài năm cực khổ thực sự” với ông chủ của họ. Tiêu dùng Vận chuyển “Masa có thể kết nối với mọi người rất độc đáo,” & Logistics ByteDance ông cho biết. “Khi đề cập đến những khuyết DiDi Coupang DoorDash điểm của bản thân, ông ấy cực kỳ khiêm tốn và Oyo Grab Tokopedia nhún nhường.” Ola Có bài học này làm cảnh báo, Son đã dành hơn Uber Doanh nghiệp mười năm tiếp theo để đưa SoftBank trở lại đỉnh Công nghệ & Y tế cao. Bước đầu tiên: kiên nhẫn. Masa kiên trì theo Bất động sản Mapbox đuổi khoản đầu tư mà mình đặc biệt yêu thích. Compass Slack Katerra Ông nói: “Tôi là người lạc quan nhất về tương 10x Genomics Opendoor Guardant Health lai của Alibaba, hơn cả chính ban lãnh đạo. Tôi WeWork nghĩ rằng điều tương tự sẽ lặp lại lần nữa.” Từ Công nghệ tài chính đó, thông qua các giao dịch rất phức tạp và có hỗ Công nghệ cao Kabbage trợ tài chính cao, ông mua lại được chi nhánh ở Improbable OakNorth Light Nhật Bản của Vodafone và Sprint Nextel, cùng Paytm Zymergen nhà sản xuất chip Arm Holdings của Anh. Công ty cũng đã mua thành công cổ phần của nhà $120 tỉ sản xuất trò chơi di động Supercell, công ty phát triển trò chơi Clash of Clans. SoftBank tiếp tục đầu tư vào các công ty khởi nghiệp, trung bình $90 tỉ khoảng bốn tỉ đô la Mỹ mỗi năm vào thời điểm năm 2017, khi Son quyết định lần nữa tiến xa hơn. “20 năm qua, Internet đã thay đổi mạnh mẽ ngành quảng cáo và bán lẻ, nhưng chỉ hai ngành $60 tỉ duy nhất,” ông chia sẻ. “Hãy hướng đến tương lai với sức mạnh của AI, công nghệ này sẽ phá vỡ mọi ngành công nghiệp khác.” $30 tỉ Rajeev Misra, một đồng minh lâu năm, được bổ nhiệm làm lãnh đạo quỹ đầu tư lớn nhất thế giới về đầu tư công nghệ tư nhân, quỹ Vision 0 Fund. Là cựu quản lý ngân hàng xuất sắc nhiều Alibaba SoftBank Sprint Arm SVF Khác điều tiếng, Misra đã giúp bảo lãnh và thực hiện Corp. các giao dịch tài chính phức tạp của Son trong

TẦM NHÌN PHỨC TẠP

NGUỒN: SOFTBANK VISION FUND (SVF). GIÁ TRỊ VỐN SỞ HỮU TÍNH ĐẾN NGÀY 30.3.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .20 2 0

THÁ NG 5 .2 02 0

34. Jeremy Liew • 22

45. Jeffrey Lieberman • 49

LIGHTSPEED VENTURE PARTNERS

INSIGHT PARTNERS

35. Jenny Lee • 19

46. Sir Michael Moritz • 69

GGV CAPITAL

SEQUOIA CAPITAL

36. Joe Lonsdale • 64

47. Jan Hammer • 38

8VC

INDEX VENTURES

37. Jeremy Levine • 93

48. John Lindfors • 41

BESSEMER VENTURE PARTNERS

DST GLOBAL

38. Rahul Mehta • 34

49. Erhai Liu • 43

DST GLOBAL

JOY CAPITAL

Affirm

Kingsoft WPS

Wish

Robinhood

Qualtrics

Stripe

Adyen

Xiaomi

Mobike

39. Bryan Roberts • 50 VENROCK

10x Genomics

Ngày may mắn Thứ sáu ngày 13 đã mang lại may mắn cho Roberts của công ty Venrock, khi hai công ty trong danh mục đầu tư của ông là Cloudflare và 10x Genomics rung chuông IPO tại những sàn giao dịch chứng khoán khác nhau. Nhà đầu tư chuyên về mảng chăm sóc sức khỏe thích khởi đầu với khoản đầu tư nhỏ: “Tôi thích trao cơ hội cho các công ty để họ tiến bộ và tăng tiền đầu tư khi họ đạt mức định giá cao hơn thay vì đầu tư hàng đống tiền ngay từ đầu.” 50. Rick Heitzmann • MỚI FIRSTMARK CAPITAL

Tạo dấu ấn riêng Năm 2008, ngay sau khi đồng sáng lập FirstMark Capital trong giai đoạn kinh tế suy thoái, Heitzmann gặp hai nhà sáng lập trẻ tại cuộc thi lập kế hoạch kinh doanh của NYU. Họ tiên đoán quá trình chuyển đổi từ thế giới văn bản sang thế giới hình ảnh, biến ý tưởng đó thành Pinterest và Heitzmann, nhà đầu tư hạt giống, đã thu được khoản lợi nhuận gấp 1.900 lần khi Pinterest lên sàn. 40. Allen Zhu • 25

51. Yi Cao • 47

GSR VENTURES

SOURCE CODE CAPITAL

41. Scott Shleifer • 13

52. Aydin Senkut • 36

TIGER GLOBAL

FELICIS VENTURES

42. Tuck Lye Koh • Mới

53. Mike Volpi • 66

SHUNWEI CAPITAL

INDEX VENTURES

43. Peter Thiel • 40

54. Beth Seidenberg • 59

FOUNDERS FUND

WESTLAKE BIOPARTNERS

44. John Doerr • 56

55. Tony Florence • 52

KLEINER PERKINS

NEW ENTERPRISE ASSOCIATES

DiDi Chuxing

Meituan-Dianping

Xiaomi

Airbnb

Slack

ByteDance

Adyen

Confluent

Livongo

Jet.com

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

103 DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

những năm 2000 tại Deutsche Bank. Gần đây, ông bị buộc tội gián điệp và dàn dựng các chiến dịch bôi nhọ các đồng nghiệp của mình. (Misra phủ nhận điều này: “Không, không, tôi là một người minh bạch. Không có chuyện đó. Chúng ta đang nói đến lời răn của Chúa, chúng ta có mặt ở đây nhờ hồng ân của Chúa... Mọi cáo buộc xuất hiện là do quy mô của quỹ Vision Fund. Nếu tôi là người bình thường, không đầu tư vào quỹ Vision Fund, sẽ không có ai nói những điều như thế.”) Misra đã đăng ký cho các nhà đầu tư, dẫn đầu là quỹ Public Investment Fund của Saudi Arabia, tham gia vào một quỹ có giá trị kỷ lục 100 tỉ đô la Mỹ, để chi ra không dưới 100 triệu đô la Mỹ nhằm thu mua cổ phần lớn trong những doanh nghiệp mới nổi hàng đầu phù hợp với định hướng AI của Son. Một số công ty, như công ty nghiên cứu ung thư Guardant Health, có mối liên hệ rõ ràng với công nghệ. Hơn nữa, những doanh nghiệp như công ty thương mại Flipkart của Ấn Độ, ứng dụng gọi xe Uber và công ty phần mềm làm việc Slack, là những công cụ mà Son cho rằng sẽ trở nên sẽ cần thiết nhất trong một thế giới chịu sự chi phối của các giao diện AI và xe tự hành. “Hai mươi năm trước, mọi người thắc mắc tại sao lại gọi Amazon là công ty Internet? Không phải đó chỉ là một công ty bán lẻ sao?” Son cho biết. “Hiện nay, người ta nói, ồ, đó chỉ là công ty vận chuyển, công ty bất động sản, chỉ là công ty kinh doanh những ngành hiển nhiên khác và có vận dụng một chút AI. Nhưng bạn phải hiểu, đây mới chỉ là khởi đầu.” Về lâu dài, điều này có ý nghĩa. Nhưng ngay bây giờ, điều này có vẻ khá phù phiếm. Vì vậy, ngay cả trước khi tuyên bố sẽ siết các khoản đầu tư khởi nghiệp mới, SoftBank đã bắt đầu yêu cầu các công ty tập trung nhiều hơn vào lợi nhuận chứ không phải tăng trưởng siêu tốc và xem xét đến việc sa thải, sau sự kiện WeWork. “Không có gói giải cứu,” Son tuyên bố trong phần báo cáo thu nhập của mình hồi tháng hai. Tuy nhiên, Misra cho biết, quỹ Vision Fund đã dành ra 20 tỉ đô la Mỹ để đầu tư vào các công ty đầy triển vọng trong danh mục của mình và được cho là đã huy động thêm 10 tỉ đô la Mỹ để giúp những công ty cạn vốn. “Trong hai năm tới, có thể chúng tôi sẽ đầu tư với chi phí rất thấp,” Son nói thêm. “Làm vậy sẽ mang lại cho chúng tôi cơ hội tốt nhất.” Một số trường hợp siết đầu tư được tiến hành ngay lập tức. SoftBank đã rút lui khỏi thỏa thuận trị giá ba tỉ đô la Mỹ để mua lại cổ phiếu của Neumann và các nhà đầu tư giai đoạn đầu khác của WeWork, cũng như cổ phiếu của các nhân viên WeWork, viện dẫn rằng có vài điều kiện của thỏa thuận không được đáp ứng. SoftBank cũng rút lại khoản tiền đầu tư đã hứa hẹn với nhà bán lẻ trực tiếp cho người tiêu dùng Brandless, công ty này sau đó đã đóng cửa. Các công ty như kỳ lân bất động sản Compass và nhà cung cấp các khoản vay cho doanh nghiệp nhỏ Kabbage, gần đây cũng đã thông báo sa thải nhân viên. SoftBank còn cho phép công ty khởi nghiệp cung cấp dịch vụ Internet vệ tinh OneWeb nộp đơn phá sản dù trước đó đã đầu tư khoảng hai tỉ đô la Mỹ. Sẽ còn nhiều công ty khác nhanh chóng sụp đổ. Son cho biết: “Tôi nghĩ rằng có khoảng 15 công ty trong số đó sẽ phá sản.” Ông nói thêm, khoảng 15 công ty sụp đổ là con số có thể chấp nhận được. Nội bộ của SoftBank tuyên bố nếu quỹ có thể sinh lời 150 tỉ đô la Mỹ, họ vẫn có thể hoàn

66. Frank Rotman • 71 QED INVESTORS

Credit Karma

Gặt hái kết quả

Cựu giám đốc điều hành Capital One nổi lên thành nhà đầu tư công nghệ tài chính hàng đầu khi đồng sáng lập QED tại Virginia năm 2007. Thành tích cao nhất của ông: Credit Karma. Tháng hai, Intuit công bố kế hoạch thâu tóm Credit Karma với giá hơn bảy tỉ đô la Mỹ. QED cũng chốt được một quỹ 350 triệu đô la Mỹ trong tháng hai. “Chúng tôi có trong tay rất nhiều tiền vào thời điểm hỗn loạn này.” —K.C.

DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

104

56. Shardul Shah • Mới

67. Bryan Schreier • 51

INDEX VENTURES

SEQUOIA CAPITAL

57. Shawn Carolan • Trở lại

68. Xiang Gao • 30

MENLO VENTURES

GAORONG CAPITAL

58. Saurabh Gupta • Mới

69. Duane Kuang • Mới

DST GLOBAL

QIMING VENTURE

59. Danny Rimer • 62

70. Kui Zhou • 53

INDEX VENTURES

SEQUOIA CAPITAL

60. Vinod Khosla • 78

71. Murat Bicer • Mới

KHOSLA VENTURES

CRV

Datadog

Roku

Chime

Dropbox

Oscar

Qualtrics

Huya

RoboRock

Pony.ai

Datadog 72. Theresia Gouw • 65 ACREW CAPITAL

Cato Networks

Vượt trần

Tại Acrew Capital, công ty mới của Gouw, đối tác nào cũng có quyền phủ quyết một khoản đầu tư. Công ty được thành lập hồi tháng 9.2019 và có sáu nhà đầu tư, tất cả đều thuộc thế hệ X, Y và Z. Gouw chia sẻ: “Rất dễ dàng nhận thấy những nguy cơ do không sử dụng các thành viên đa thế hệ.” Sự nghiệp của bà khá thành công, bao gồm thương vụ bán công ty bảo mật mạng Forescout trị giá 1,9 tỉ đô la Mỹ đang trong giai đoạn chờ xử lý. —K.C. 61. Pär-Jörgen Pärson • 58

73. Garry Tan • 21

NORTHZONE VENTURES

INITIALIZED CAPITAL

Spotify

Coinbase

62. Ryan Sweeney • 74

74. Anton Levy • 31

ACCEL

GENERAL ATLANTIC

Qualtrics

Slack

63. Klaus Hommels • 46

75. Jules Maltz • 91

LAKESTAR

IVP

Airbnb

MuleSoft

64. Shailendra Singh • 70

76. Jixun Foo • 60

SEQUOIA CAPITAL

GGV CAPITAL

Pine Labs

Qunar

65. Jim Goetz • 4

77. Carl Gordon • 14

SEQUOIA CAPITAL

GitHub

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ORBIMED ADVISORS

ARMO Biosciences

trả cho các thành viên góp vốn của mình khoản tiền gốc, đảm bảo 7% lợi nhuận hằng năm, và vẫn cố gắng có lợi nhuận. Vì vậy, tài nguyên sẽ được phân phối cho những công ty chắc chắn thành công. Đối tác quản lý Lydia Jett của quỹ Vision Fund cho biết, cô và các đồng nghiệp của mình có mục tiêu mới: giúp các công ty trong danh mục đầu tư đàm phán lại với người cho vay và chủ nhà, cân đối lại ngân sách và bảng cân đối kế toán, đồng thời học hỏi từ các công ty trong danh mục đầu tư ở châu Á phải đối mặt với COVID-19. “Có rất nhiều việc đang được tiến hành nhằm giúp các công ty này vượt qua hành trình dài, rất dài trong tương lai,” cô cho biết. Bên ngoài SoftBank, phần lớn mọi người ở thung lũng Silicon đều cười nhạo tính xác thực của các động thái đó, hoặc nghi ngờ rằng liệu những biện pháp đó có phải quá ít, quá muộn hay không. Ilya Strebulaev, giáo sư tại trường Kinh doanh Stanford Graduate, người đã nghiên cứu về kỳ lân khởi nghiệp, cho biết: “Tôi nghĩ SoftBank

W EWORK PHÁ HỎNG HÌNH TƯỢNG THIÊN TÀI ĐỐI LẬP VỚI SỐ ĐÔNG CỦA MASA. “RẤT KHÓ. ĐÓ KHÔNG PHẢI KHOA HỌC MÀ LÀ NGHỆ THUẬT. BẠN THẤY PHẤN KHÍCH VỚI MỘT DOANH NHÂN CÓ VẺ GIỎI GIANG, NHƯNG CHẲNG CÓ GÌ ĐẢM BẢO ANH TA SẼ MANG LẠI NHIỀU LỢI NHUẬN.” có một thách thức: họ quá lớn.” Theo hồ sơ đầu tư của Vision Fund – trung bình, khoản đầu tư ban đầu của họ có giá trị hơn 400 triệu đô la Mỹ và có những khoản lên tới hàng tỉ đô la Mỹ, như với WeWork và Uber – quỹ này hướng đến các danh mục đầu tư tai tiếng và khó kiểm soát trong lĩnh vực công nghệ. Các tấm séc giá trị cao có thể là yếu tố khuyến khích tình trạng thiếu kỷ luật vì các công ty khởi nghiệp tin rằng luôn có sẵn nhiều tiền hơn. Và khi các công ty tăng trưởng nhanh, chi tiêu mạnh được yêu cầu chậm lại và dè sẻn tiền, họ sẽ nhận thấy đội ngũ quản lý của mình không phù hợp với sự thay đổi. “SoftBank được xem là điểm sáng trong ngành chứ không phải cứu tinh,” theo Duncan Davidson, đối tác quản lý tại Bullpen Capital, nhà đầu tư ban đầu của Wag, ứng dụng dắt chó đi dạo theo yêu cầu. SoftBank đã đầu tư 300 triệu đô la Mỹ và cuối cùng bán lỗ cho chính công ty này. “Toàn ngành sẽ thấy vui hơn nếu họ chưa từng xuất hiện.” T H Á N G 5 .20 2 0

Dù quỹ Vision Fund được xem là vở kịch

THÁ NG 5 .2 02 0

78. John O’Farrell • Mới

89. Marc Andreessen • 55

ANDREESSEN HOROWITZ

79. Josh Kopelman • 39

90. Devdutt Yellurkar • Mới

FIRST ROUND

CRV

80. Aileen Lee • 82

91. Anna Fang • 89

COWBOY VENTURES

ZHENFUND

81. Sonali De Rycker • 83

92. Roger Ehrenberg • Trở lại

ACCEL

IA VENTURES

82. Chetan Puttagunta • Mới

93. Mamoon Hamid • Trở lại

BENCHMARK

KLEINER PERKINS

83. Fredrik Cassel • Mới

94. Ping Li • 81

CREANDUM

ACCEL

84. Steve Anderson • 61

95. Tim Connors • Mới

BASELINE VENTURES

PIVOTNORTH CAPITAL

85. Young Guo • 84

96. Ann Miura-Ko • 57

IDG CAPITAL PARTNERS

FLOODGATE

Slack

Clover Health

Guild Education

Spotify

Elastic

Spotify

PagerDuty

iQiyi.com

Zendesk

RED (Xiaohongshu)

TransferWise

Slack

Snyk

Looker.com

Lyft

97. Pat Grady • Mới SEQUOIA CAPITAL

Zoom

Phóng to

Ba năm trước, sau những lần gặp gỡ bên tách cà phê sữa hạnh nhân với CEO Eric Yuan, Grady và quỹ đầu tư Sequoia của ông đã đầu tư vào công ty hội nghị truyền hình này trước khi xem qua số liệu: “Niềm tin của chúng tôi đối với Eric... đủ lớn để cam kết đầu tư 100 triệu đô la Mỹ.” Zoom trở thành câu chuyện IPO thành công năm 2019. —K.C. 86. Kirsten Green • 95

98. Asheem Chandna • 88

FORERUNNER VENTURES

GREYLOCK PARTNERS

87. Sunil Dhaliwal • Trở lại

99. Peter Levine • Trở lại

AMPLIFY PARTNERS

ANDREESSEN HOROWITZ

88. Byron Deeter • 37

100. Scott Raney • 99

BESSEMER VENTURE PARTNERS

REDPOINT VENTURES

Chime

Datadog

Twilio

Rubrik

GitHub

Stripe

đầu, sẵn sàng hóa giải nguy nan? Hay chỉ là kẻ theo đuổi bong bóng xứng đáng bị thị trường rẻ rúng? Gần đây, Son thích nhắc đến những hình ảnh trong bài kiểm tra tâm lý Rorschach để nhấn mạnh về tầm nhìn. Ông nói: “Hãy nhìn vào một cái bóng. Trong 24 giờ, độ dài cái bóng của bạn sẽ thay đổi đáng kể, dù chiều cao của bạn trong 24 giờ không thay đổi. Mọi người trở nên sợ hãi hoặc tự tin thái quá khi nhìn vào chiều dài của cái bóng.” Vài tháng nữa, Son sẽ biết được đó là hoàng hôn hay bình minh. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

105 DA N H S Á C H • M ASAYO S H I S O N

“tăng trưởng” lớn nhất từ trước đến nay, nhưng bản thân SoftBank lại đang là cổ phiếu giá trị. Nhiều năm qua, trong những cuộc hội đàm trực tuyến, Son luôn bất đồng với các chuyên gia phân tích về việc các nhà đầu tư muốn giảm giá cổ phiếu của SoftBank dựa trên tình hình tài sản của công ty, điều này ám chỉ rằng giới đầu tư cổ phiếu định giá quỹ Vision Fund dưới mức 0 đô la Mỹ. Chỉ riêng cổ phần của công ty tại Alibaba cũng đã có giá trị cao hơn vốn hóa thị trường của SoftBank. Thêm vào đó là cổ phần tại Arm – nhà mạng không dây Nhật Bản – và Sprint, cộng với những loại hình tài sản khả dụng khác của quỹ Vision Fund. “Mọi người vẫn nói này nói nọ về quỹ Vision Fund, nhưng bạn phải nhìn vào quy mô tổng thể,” Marcelo Claure, cựu giám đốc điều hành của Sprint, hiện là COO của SoftBank, phát biểu. “Chỉ trong một tuần, Alibaba có thể mang lại lợi nhuận nhiều hơn so với toàn bộ số tiền đầu tư vào WeWork.” Vâng, lại là WeWork. Cái giá cuối cùng phải trả còn lớn hơn khoản lỗ hàng tỉ đô la Mỹ. WeWork phá hỏng hình tượng thiên tài đối lập với số đông của Masa, khiến ông trông giống nạn nhân của một kẻ nghiện hút, chống chính phủ và bán dịch vụ chia sẻ thời gian. Masa nói: “Rất khó. Đó không phải khoa học mà là nghệ thuật. Bạn thấy phấn khích với một doanh nhân có vẻ giỏi giang, nhưng chẳng có gì đảm bảo anh ta sẽ mang lại nhiều lợi nhuận.” Pierre Ferragu, nhà phân tích tại New Street Research cho rằng những nhà đầu tư chứng khoán không tự dưng mà tỏ ra rất vô lý như thế. Họ có thể tính toán. SoftBank hiện không được thị trường hoàn toàn tín nhiệm. Ông nhận định: “Thị trường sợ rằng WeWork và Uber chỉ là khởi đầu của một vấn đề lớn hơn.” Ferragu đang lạc quan về cổ phiếu của SoftBank. Ông nói tiếp: “Họ lo sợ về việc SoftBank Group đang nằm dưới quyền điều hành của Masa “điên,” người vẫn sẽ tiếp tục làm vậy cho đến khi không còn một xu.” Hồi tháng ba, thông báo mua lại cổ phiếu của SoftBank khiến Ferragu và những nhà phân tích khác phấn khởi hơn. Nhưng việc bị Moody hạ hai bậc trên bảng xếp hạng tín nhiệm đã đẩy giá cổ phiếu SoftBank xuống sâu hơn trong nhóm cổ phiếu giá trị thấp. (SoftBank đã yêu cầu Moody ngừng đánh giá khoản nợ của họ.) Để thực hiện nước cờ này, gần đây, Son tổ chức nhiều cuộc thảo luận với nhà đầu tư, bao gồm Elliott Management – quỹ đầu cơ chủ động do Paul Singer quản lý, đầu tư nhiều tỉ đô la Mỹ vào SoftBank – và đã yêu cầu công ty tiến hành hoạt động mua lại, cùng những cải cách khác. Thậm chí, trong đó còn có cả việc chuyển toàn bộ SoftBank Group thành công ty tư nhân, dù một nguồn tin nắm rõ về những cuộc thảo luận cho biết, lựa chọn đó đi kèm với hàng loạt thay đổi và điều chỉnh phức tạp, do đó không được xem là lựa chọn khả thi. Điều không cần tranh cãi là: Tại SoftBank, và thậm chí là quỹ Vision Fund, Masa là người nắm quyền. Là cổ đông lớn nhất cho đến nay, ông kiểm soát SoftBank và là một trong ba thành viên trong hội đồng đầu tư của quỹ Vision Fund, nắm quyền quyết định cuối cùng trong các thương vụ. Đây là trò chơi thành hay bại của ông, và lịch sử sẽ đánh giá xem liệu ông là một nghệ sĩ thoát hiểm hàng

HỒ SƠ

106

VƯƠN X A HƠN TỈ PHÚ ANDR E KO O TIẾP Q U ẢN CHAILEASE ( ĐÀI LOAN) , ĐƯ A CÔ NG TY CỦ A GIA TỘ C TỪ KINH DOANH NHỎ , KHÔ NG THÀNH CÔ NG THÀNH MỘ T TRO NG NHỮ NG CÔ NG TY CHO THU Ê TÀI CHÍNH PHÁT TR IỂN NHANH NHẤT KHU VỰ C.

B À I PA M E L A A M B L E R F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ẢNH LISZT CHANG CHỤP CHO FORBES ASIA T H Á N G 5 .20 2 0

107 ANDRE KOO

“Sở trường của chúng tôi là tìm kiếm thị trường ngách,” Koo, 52 tuổi, cho biết. Ông sở hữu cổ phần kiểm soát tại Chailease và là một trong số giám đốc điều hành. “Chúng tôi vô cùng tự tin rằng mình có thể quản lý hồ sơ rủi ro trong các thị trường đó cực kỳ tốt.” THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ANDRE KOO

108

Nhờ những thành công trong kinh doanh cho thuê tài chính, Andre Koo Sr. vào danh sách 50 người giàu nhất Đài Loan, với giá trị tài sản ròng ước tính đạt 2,3 tỉ đô la Mỹ. Năm 1997, ông nắm quyền lãnh đạo Chailease Holdings, công ty niêm yết có trụ sở tại Đài Bắc do người cha quá cố Jeffery Koo Sr. thành lập vào năm 1977. Koo đã biến Chailease từ một mảng kinh doanh nhỏ kém thành công giữa một loạt công ty tài chính của gia tộc thành một trong những công ty cho thuê tài chính phát triển nhanh nhất châu Á, với giá cổ phiếu tăng gấp bảy lần trong chín năm qua, đạt vốn hóa thị trường 5,5 tỉ đô la Mỹ. Bí quyết tăng trưởng của công ty đạt doanh thu hằng năm trị giá 1,7 tỉ đô la Mỹ này là chú trọng vào các doanh nghiệp quá nhỏ hoặc quá đặc thù khó có thể vay ngân hàng. “Sở trường của chúng tôi là tìm kiếm thị trường ngách,” Koo, 52 tuổi, cho biết. Ông sở hữu cổ phần kiểm soát tại Chailease và là một trong số giám đốc điều hành. “Chúng tôi vô cùng tự tin rằng mình có thể quản lý hồ sơ rủi ro trong các thị trường đó cực kỳ tốt.” Năm ngoái, Chailease lọt vào danh sách Các công ty tốt nhất trên một tỉ đô la Mỹ lần đầu tiên của châu Á, gồm 200 công ty hàng đầu với doanh thu từ một tỉ đô la Mỹ trở lên. Nhà phân tích Ken Shih của công ty DBS Research tại Hong Kong nhận định: “Chailease có hệ thống hồ sơ theo dõi độc đáo và hiệu quả.” Cuối tháng 11, Chailease công bố kết quả của ba quý đầu năm 2019 đạt 386 triệu đô la Mỹ trên doanh thu 1,4 tỉ đô la Mỹ. Vào những năm 1980, Chailease cho các công ty hàng đầu của Đài Loan thuê thiết bị xây dựng, sau đó theo chân các công ty này mở rộng ra khắp châu Á, cho thuê mọi thứ từ ô tô và máy bay đến thiết bị nhà bếp và tàu biển. Qua nhiều thập niên, công ty này tích lũy được lượng thông tin mà bây giờ người ta gọi là dữ liệu lớn, ở khắp mọi ngành mà họ hỗ trợ tài chính. “Sức mạnh chủ chốt của công ty là lượng dữ liệu có bề dày 40 năm, giúp công ty cải thiện các mô hình rủi ro tín dụng nội bộ,” Shih cho biết. Giờ đây, Koo sẵn sàng sử dụng những hiểu biết đó để tiếp tục mở rộng hoạt động kinh doanh hiện hữu của Chailease ở Trung Quốc đại lục, bất chấp sự bùng phát của dịch COVID-19 và tình trạng ngày càng nhiều công ty không thể F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

KHÔNG GIAN PHÁT TRIỂN MẶC DÙ TRUNG QUỐC LÀ QUỐC GIA LỚN THỨ HAI THẾ GIỚI VỀ KHỐI LƯỢNG CHO THUÊ TÀI CHÍNH, NHƯNG TỈ LỆ THÂM NHẬP THỊ TRƯỜNG NƯỚC NÀY CÒN TƯƠNG ĐỐI THẤP, CHO THẤY TIỀM NĂNG LỚN VỀ TĂNG TRƯỞNG. Tốp năm thị trường cho thuê tài chính tính theo khối lượng.

22%

Khối lượng (tỉ đô la Mỹ) Tỉ lệ thâm nhập thị trường*

428

254

92 33%

Hoa Kỳ

Trung Quốc

Vương Quốc Anh

66 5%

16%

Đức

Nhật Bản

* ĐƯỢC XÁC ĐỊNH BẰNG PHẦN TRĂM TRONG TỔNG VỐN ĐẦU TƯ TƯ NHÂN NGUỒN: WHITE CLARKE GLOBAL LEASING REPORT 2019 (DỮ LIỆU TÍNH ĐẾN 2019)

T H Á N G 5 .20 2 0

109 ANDRE KOO

Koo tốt nghiệp học viện Quân sự New York (trang 108). Tạo dáng cùng bố Jeffrey Koo Sr. (bên trái). Là một học viên sĩ quan, Koo chịu trách nhiệm chăm sóc ngựa và chuồng ngựa (hình trên). Koo cho biết, việc thấm nhuần phong thái làm việc mạnh mẽ và kỷ luật của học viện đã giúp ông thành công.

trả nợ đúng hạn (vi phạm nghĩa vụ trả nợ). Hoạt động cho thuê tài chính của Chailease ở Trung Quốc đại lục đã tăng 26% trong năm 2019, lên mức 131 tỉ Tân Đài tệ (4,4 tỉ đô la Mỹ), chiếm hơn một phần ba tổng danh mục đầu tư gần 13 tỉ đô la Mỹ của công ty. Kevin Liao, phó chủ tịch điều hành cấp cao của Chailease, nói: “Tăng trưởng có thể sẽ chậm lại một chút vì tình hình dịch bệnh.” Mặc dù văn phòng của Chailease ở Vũ Hán hiện đã đóng cửa, nhưng ông cho biết: “Chúng tôi dự kiến chắc chắn sẽ tăng trưởng liên tục ở Trung Quốc trong 10, 20 năm tới.”

COURTESY OF CHAILEASE HOLDINGS

Chailease chỉ là phần nhỏ của một đế chế

lớn hơn nhiều thuộc về gia tộc của Koo, do ông cố Koo Hsien-jung tạo dựng từ hơn một thế kỷ trước. Nổi bật nhất là CTBC Bank, được cha của Koo, Jeffrey Sr., thành lập vào năm 1966 và đang thuộc quyền quản lý của người anh cả Jeffrey Jr. của Koo, cựu sinh viên trường kinh doanh Wharton, hiện 55 tuổi. Tính theo giá trị tài sản 105 tỉ đô la Mỹ vào năm 2018, đây là ngân hàng tư nhân lớn nhất Đài Loan. Tiếp đến là ngân hàng đầu tư China Development Financial Holdings, với tài sản trị giá 100 tỉ đô la Mỹ, do Angelo Koo, 54 tuổi, con trai thứ hai của Jeffrey Sr., cũng cựu sinh viên trường kinh doanh Wharton, điều hành. Angelo Koo đã giữ vị trí chủ tịch ngân hàng này trong năm năm (và hiện cũng đang điều hành một trong những công ty con của ngân hàng này).

THÁ NG 5 .2 02 0

Là con út trong ba người con trai của Jeffrey Sr., Koo đi con đường khác trước khi trở thành chủ tịch của Chailease. Bị những tờ quảng cáo rực rỡ của học viện Quân sự New York thu hút, năm 14 tuổi, ông đã thuyết phục cha mẹ đăng ký ghi danh cho ông tại học viện này, nơi có những cựu sinh viên nổi tiếng như Donald Trump. Khi đến đó, ông nhận ra mình chưa hề được chuẩn bị tâm lý cho sự khắc nghiệt của trường quân sự. “Rất nhiều lần, tôi muốn bỏ học,” ông kể. Nhưng giờ đây, ông lại thấy rất vui vì mình đã cố gắng trụ lại – Koo cho biết, việc thấm nhuần phong thái làm việc mạnh mẽ và kỷ luật của học viện đã giúp ông thành công. Koo nối bước cha mình, lấy bằng MBA của trường Stern School thuộc NYU vào năm 1994, sau đó ở lại New York để làm việc cho công ty đầu tư bất động sản Colony Capital trong một năm. Ông cho biết: “Nhà sáng lập Thomas Barrack đã hướng dẫn tôi và khiến tôi thấy hứng thú với bất động sản. Nhờ đó, tôi hình dung được điều mình muốn làm.” Koo nghỉ việc ở Colony để giám sát các khoản đầu tư bất động sản của gia đình ở Hoa Kỳ, bao gồm các khách sạn Hilton và Radisson. “Đó là thời gian thú vị, vui vẻ nhất trong cuộc đời tôi,” ông nói về hai năm làm việc trong mảng khách sạn của mình. Tuy nhiên, năm 1996, Jeffrey Sr. đã gọi con trai út trở về Đài Loan để góp sức xoay chuyển tình thế cho đế chế của mình, Chailease. Nhiệm vụ đầu tiên của Koo: tìm hiểu về các chi nhánh của Chailease. Thời điểm đó, Chailease đã có vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tài chính của Đài Loan. Shirley Hsu, nhà phân tích của Fitch Ratings tại Đài Bắc cho biết, Chailease phục vụ các khách hàng thuộc “khoảng trống tài chính mà các F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

từ các giám đốc điều hành và nhân viên. Công cuộc cải tổ đã có hiệu quả: Theo Kevin Liao, kể từ khi Koo tiếp quản Chailease, lợi nhuận đã tăng 19 lần. Ngoài ra, Koo cũng tiếp nối nỗ lực mở rộng sang Đông Nam Á của cha mình, khởi đầu từ Thái Lan vào năm 1989. Chailease theo các nhà sản xuất của Đài Loan vào Việt Nam năm 2006, và đến năm 2016, trở thành công ty cho thuê tài chính lớn nhất tại đây. Trong những năm gần đây, Chailease đã mạo hiểm thâm nhập thị trường Campuchia, Malaysia và Philippines. Chailease cũng có kế hoạch mở văn phòng tại Indonesia và Singapore trong năm nay. Đông Nam Á hiện chiếm 15% tổng danh mục cho thuê tài chính của Chailease, đóng góp 4% vào lợi nhuận ròng trong năm 2019. “Họ phát triển một loại hình đặc biệt cho mảng hỗ trợ tài chính hàng không, đặc biệt là trong phân khúc

NGƯỜI PHỤC HƯNG Bên cạnh Chailease, Koo còn sở hữu một số doanh nghiệp tư nhân, kinh doanh dịch vụ tiệc, khách sạn và thiết kế nội thất. Ông đặc biệt tự hào về doanh nghiệp kinh doanh rượu và mì bò của mình, cả hai đều xuất phát từ đam mê cá nhân. Ông cho biết: “Tôi say mê rượu vang. Tôi luôn có hứng thú với rượu vang.” Koo có bộ sưu tập gồm 50 ngàn chai rượu vang, được cất trong hầm ở nhà, văn phòng và một số địa điểm khác. Sở thích đó là cảm hứng cho ông thành lập Les Terroir de Chailease, công ty nhập khẩu rượu vang hảo hạng từ Argentina, California và Pháp sang Đài Loan. “Tôi không mua lại các nhà máy rượu vì đó là mối làm ăn thua lỗ,” Koo cho biết. Tiếp đến là món ăn truyền thống của Đài Loan, mì bò. Koo được nuôi lớn bằng công thức nấu ăn hoàn hảo của đầu bếp gia đình là Tang Wen-ghuan, người dùng 23 loại gia vị ướp vào thịt bò và hầm trong tám giờ. Năm 2016, ông mở C.E.O. Beef Noodle, nằm gần tòa nhà chọc trời nổi tiếng Taipei 101, để bán món ăn yêu thích của gia đình Koo. “Chúng tôi được đề cử là một trong 10 tiệm mì bò hàng đầu ở Đài Loan,” ông cho biết. Koo cũng bán mì bò đông lạnh mang thương hiệu Five Treasure Beef Noodle Soup của đầu bếp Tang, và có kế hoạch mở chi nhánh ở nước ngoài. Koo cho biết: “Tôi yêu thích ngành dịch vụ.” Theo ông, quản lý các doanh nghiệp này cùng với Chailease không phải là điều khó khăn. “Tôi luôn luôn tự nhủ, ‘Vì sao mình phải từ bỏ đam mê đối với ngành dịch vụ để đảm nhận các trách nhiệm khác? Tôi vẫn có thể đảm đương cả hai việc cùng lúc.” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Là một người sành rượu, Koo đã sưu tập được khoảng 50 ngàn chai rượu vang (hình dưới). Năm 2016, ông mở C.E.O. Beef Noodle (hình trái) cùng với John Huang, CEO của Yellowstone Holding, bán món ăn yêu thích của gia đình Koo.

COURTESY OF CHAILEASE HOLDINGS

ANDRE KOO

110

Qua nhiều thập niên, công ty này tích lũy được lượng thông tin mà bây giờ người ta gọi là dữ liệu lớn, ở khắp mọi ngành mà họ hỗ trợ tài chính.

ngân hàng bỏ qua, vì cho rằng đó là các khoản vay có rủi ro cao, lợi nhuận thấp.” Chailease tiến vào khoảng trống đó, cung cấp khoản vay cho các công ty nhỏ bị hầu hết các ngân hàng từ chối. Khi mở rộng về mặt địa lý, Chailease cũng bắt đầu mở rộng các dịch vụ của mình, đưa thêm vào các chương trình như giao dịch thuê để sở hữu và tài trợ cho khoản phải thu. Thời điểm Koo tham gia, Chailease đã nắm giữ 40% thị phần cho thuê tài chính của Đài Loan. Tuy nhiên, khi tìm hiểu sâu hơn, ông phát hiện ra lợi nhuận đang bị phân mảnh do có quá nhiều đơn vị riêng lẻ, mỗi đơn vị đáp ứng các quy định của một loại hình sản phẩm cụ thể, nhưng sau đó lại tranh giành cùng một đối tượng khách hàng. “Có quá nhiều mâu thuẫn,” ông kể. Năm 1998, Koo đề xuất sáp nhập đơn vị tài trợ thương mại Chailease với doanh nghiệp cho thuê tài chính để giảm sự dư thừa. Jeffrey Sr. đồng ý với một điều kiện: không sa thải nhân viên. Koo đồng ý, nhưng giống như hầu hết các vụ sáp nhập, việc kết hợp hai đơn vị khiến mọi người bực tức và hàng loạt nhân viên đã nghỉ việc. Koo thừa nhận: “Việc sáp nhập là một thất bại. Tôi đã phụ lòng kỳ vọng.” Năm 2000, Koo tuyển dụng các chuyên gia tư vấn để giúp ông cải tổ Chailease trong ba năm, và nhận được sự ủng hộ

T H Á N G 5 .20 2 0

hạng trung,” theo Thierry Tea, chủ tịch của PhilJets, công ty cung cấp dịch vụ thuê máy bay nguyên chuyến có trụ sở tại Manila, ký hợp đồng lần đầu với Chailease vào năm 2015.

Trung Quốc đại lục, chiếm 37% danh mục đầu tư của Chailease. Sau khi gia nhập thị trường này vào năm 2005, Koo muốn gọi vốn để mở rộng, nhưng vào thời điểm đó, Đài Loan cấm các khoản đầu tư vào IPO đến từ Trung Quốc đại lục. Vì vậy, Koo đã tiến hành IPO ở Singapore và Chailease trở thành công ty Đài Loan đầu tiên niêm yết tại đây, bán ra khoảng 27% cổ phần với giá 170 triệu đô la Mỹ trong năm 2007. Sau khi Đài Loan dỡ bỏ các hạn chế của mình, năm 2011, Chailease đã hủy niêm yết ở Singapore và niêm yết trở lại tại Đài Loan. Hiện giờ, Chailease có 50 văn phòng bán hàng ở Trung Quốc đại lục, nhưng Koo còn muốn mở rộng hơn nữa, bất chấp thương chiến Mỹ-Trung. Ông đặt mục tiêu tăng hơn gấp đôi số lượng văn phòng của Chailease lên tới con số 120 vào năm 2030 và tăng thị phần của Trung Quốc trong danh mục của Chailease lên đến một nửa. Ông nhắm đến thị trường ngách của Trung Quốc, gồm khoảng 40 triệu doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). “Chúng tôi làm việc với các công ty nằm giữa chuỗi cung ứng,” Koo cho biết. Cho thuê tài chính đang phát triển nhanh ở Trung Quốc: thị trường cho thuê tài chính trị giá 254 tỉ đô la Mỹ trong năm 2019 của quốc gia này đã tăng trưởng 20%, nhưng vẫn chỉ tương đương 7% tổng đầu tư theo dữ liệu trong Niên giám cho thuê tài chính thế giới năm 2020 của công ty tư vấn White Clarke ở Anh. Cho thuê tài chính tại Trung Quốc cũng đã được lợi nhờ một quy định hạn chế được đưa ra từ năm 2016 cho những gì được gọi là hoạt động tài chính ngầm – từ việc các ngân hàng cho vay ngoại bảng đến cho vay doanh nghiệp và cho vay ngang hàng. Mặc dù quy định hạn chế này được đưa ra nhằm làm chậm tình trạng nợ đang gia tăng ở Trung Quốc, nhưng lại gây khó khăn cho các công ty nhỏ cần gọi vốn, khiến họ tìm đến các công ty cho thuê tài chính truyền thống như Chailease. Khi tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại, tình trạng vi phạm nghĩa vụ trả nợ đang tăng lên, đồng thời lãi suất giảm xuống, nhưng Koo không lúng túng: nhu cầu tăng giúp họ vẫn tăng lãi suất cho vay ngay cả khi chi phí tài trợ giảm. Shih cho biết: “Chailease được định vị tốt để sở hữu năng lực thương lượng mạnh mẽ.” Và các khoản nợ quá hạn, mặc dù tăng 4% lên 2,5 tỉ Tân Đài tệ (83 triệu đô la Mỹ), vẫn chiếm chưa đến 2% trong tổng số nợ quá hạn của Chailease tại Trung Quốc. Thật ra, tỉ lệ vi phạm nghĩa vụ trả nợ của Chailease vẫn thấp so với tiêu chuẩn toàn cầu. Chailease cho biết mô hình quản lý rủi ro tín dụng độc quyền của họ – sử dụng lượng dữ liệu tích lũy trong 40 năm – giúp công ty quản lý rủi ro về vi phạm nghĩa vụ trả nợ. Xu hướng thiên về đa dạng hóa của Koo cũng là điều quan trọng: Chailease không chỉ đa dạng hóa về mặt địa lý, mà còn phân tán rủi ro trên các ngành khác nhau. “Không có lĩnh vực nào có thể chiếm hơn 10% danh mục đầu tư của Chailease,” theo Shirley Hsu, nhà phân tích của Fitch Ratings tại Đài Bắc. THÁ NG 5 .2 02 0

111 ANDRE KOO

C H E N - F U : C H E R Y L S H E R I D A N B L A C K S TA R P H O T O S / N E W S C O M

Tuy nhiên, sự tăng trưởng lớn nhất diễn ra ở

Từ trên xuống: Koo Hsien-jung, Koo Chen-Fu và Jeffrey Koo Sr.

Cây phả hệ

NỀN TẢNG SÂU Andre Koo xuất thân từ một trong những gia đình kinh doanh danh tiếng nhất Đài Loan, đã nổi danh từ cách đây hơn một thế kỷ, bắt đầu từ ông cố Koo Hsien-jung. Trong thời kỳ thực dân Nhật Bản chiếm đóng Đài Loan, ông là thành viên Đài Loan đầu tiên tại thượng viện của quốc hội Nhật Bản. Chính phủ Nhật Bản đã trao cho Koo quyền kinh doanh độc quyền đối với các mặt hàng quan trọng, bao gồm muối, đường và thuốc phiện, nhờ đó ông thành lập nên tập đoàn của gia tộc Koo. Về sau, tập đoàn này đã mở rộng sang xi măng, hóa dầu, sản xuất, bất động sản, hàng hóa và dịch vụ tài chính. Gia tộc Koo tiếp tục phát triển mạnh sau khi Đài Loan thuộc quyền kiểm soát của Tưởng Giới Thạch. Con trai cả Yue-fu của Hsien-jung qua đời năm 1936, vì thế người con trai thứ hai Chen-fu đã tiếp quản gia nghiệp khi người đứng đầu gia tộc qua đời vào năm tiếp theo. Chen-fu có sự gắn kết chặt chẽ với Tưởng Giới Thạch vì người vợ Cecilia của ông là trợ lý thân cận của Tưởng phu nhân. Ông cũng nỗ lực giúp làm ấm mối quan hệ giữa hai bờ eo biển Đài-Trung. Con trai duy nhất của Yue-fu cũng chính là cha của Andre, Jeffrey Sr., bắt đầu giúp người chú Chen-fu điều hành tập đoàn của gia tộc Koo vào những năm 1950. Sau khi sáng lập tiền thân của CTBC Bank vào năm 1966, và thành lập Chailease vào năm 1977, họ cùng nhau thành lập công ty KGI Securities, tiền thân của ngân hàng đầu tư China Development Financial Holding. Jeffrey Sr. đã giới thiệu thẻ tín dụng đầu tiên ở Đài Loan vào năm 1944 và tiếp nối Chen-fu trong nỗ lực thúc đẩy mối quan hệ giữa hai bờ eo biển. Ông qua đời vào năm 2012. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HENDERSON LAND

112

PETER VÀ MARTIN LEE CÙNG CHIA SẺ VỀ NĂM ĐẦU TIÊN HỌ ĐẢM TRÁCH VỊ TRÍ ĐỒNG CHỦ TỊCH CỦA HENDERSON L AND, DI SẢN CỦA CHA HỌ, VÀ KẾ HOẠCH TƯƠNG L AI DÀNH CHO DOANH NGHIỆP KHỔNG LỒ NGÀNH BẤT ĐỘNG SẢN NÀY.

DỰNG XÂY BIỂU TƯỢNG BÀI ROBERT OLSEN Ả N H J O C E LY N TA M C H Ụ P C H O F O R B E S A S I A F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 5 .20 2 0

113

Peter Lee Ka Kit (trái) và Martin Lee Ka Shing, hai con trai của người sáng lập Henderson Land Lý Triệu Cơ, cho biết, họ tiếp quản công ty trong giai đoạn đầy biến động.

THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HENDERSON LAND

114

Lee Shau Kee (Lý Triệu Cơ), 92 tuổi, người giàu nhất Hong Kong, trải qua bước ngoặt đáng nhớ vào tháng 5.2019, khi ông từ chức sau hơn 43 năm điều hành “chiến hạm” nổi tiếng của mình, Henderson Land, và trao quyền lại cho hai con trai, Peter và Martin, bổ nhiệm họ làm đồng chủ tịch. Vậy hai anh em họ làm thế nào để dẫn dắt một trong những công ty bất động sản lớn nhất và thành công nhất châu Á? Anh cả Peter Lee Ka Kit, 56 tuổi và người em Martin Lee Ka Shing, 48 tuổi, đã trả lời câu hỏi này – cùng nhiều vấn đề khác nữa – trong cuộc phỏng vấn độc quyền hồi tháng một. Đây là cuộc phỏng vấn chung đầu tiên của hai anh em nhà họ Lý (cha họ vẫn là giám đốc điều hành trong hội đồng quản trị của Henderson Land). Họ bắt đầu vai trò mới trong bối cảnh không hề dễ dàng – các cuộc biểu tình và suy thoái kinh tế ở Hong Kong, thương chiến MỹTrung (Henderson có các khoản đầu tư lớn từ Trung Quốc đại lục) và sự bùng phát của dịch COVID-19. “Có rất nhiều việc phải làm trong năm đầu tiên,” Martin nói. Họ cho biết hai anh em làm việc trên tinh thần tôn trọng và tin tưởng lẫn nhau, mối quan hệ vững chắc này được hình thành từ thời thơ ấu. “Giống như âm và dương,” Peter nói. Suốt cuộc phỏng vấn, họ thường đưa ra những bình luận tương tự nhau. “Mỗi người chúng tôi đều có sở trường riêng và chúng tôi tôn trọng các quan điểm khác của người kia,” Peter nói. “Đó giống như quan hệ hợp tác. Chúng tôi đã làm việc theo cách này suốt hơn 15 năm. Tôi may mắn có em trai hỗ trợ mình.” Khi cha của họ lần đầu tiên nêu ra vấn đề kế thừa, hai anh em đang làm việc tại Henderson. Peter tham gia đầu tiên, vào năm 1985. Sau vài năm, ông được giao một nhiệm vụ quan trọng. “Tôi được giao nhiệm vụ gầy dựng việc kinh F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

doanh tại Trung Quốc đại lục. Việc đó không hề dễ dàng,” Peter kể lại. Tiếp đó, năm 1993, Martin vào làm việc ở tập đoàn. Ban đầu, ông làm trợ lý cho cha mình. Cả hai đều trở thành phó chủ tịch, Peter được bổ nhiệm năm 1993 và Martin là vào năm 2005. Hai anh em có sự nhất trí về chiến lược. “Cả hai chúng tôi đều đồng lòng muốn trụ vững, cả ở Trung Quốc đại lục lẫn Hong Kong, và tiếp tục phát huy những thành tựu của cha mình,” Peter cho biết. Cả hai kể từ thời thơ ấu, họ đã được cha truyền lại “bí kiếp” thành công. “Cha đã dạy rằng cần phải hiểu biết cụ thể về thị trường trước khi đưa ra quyết định,” Peter nói. “Chúng tôi có thể tìm hiểu qua báo Forbes, để biết được nên đầu tư vào thành phố nào. Nhưng để biết được cụ thể ở nơi đâu trong thành phố thì chúng tôi phải tìm hiểu sâu hơn.” Henderson Land là công ty chủ lực của gia đình họ Lý – có khối tài sản trị giá 30,4 tỉ đô la Mỹ. Gia đình này cũng quản lý năm công ty niêm yết khác trong các lĩnh vực như khách sạn, du lịch và khí đốt tự nhiên, cũng như có nhiều khoản đầu tư tư nhân. Tập đoàn Henderson đã để lại dấu ấn không thể xóa nhòa trên toàn đô thị của Trung Quốc đại lục. Tại Hong Kong, tập đoàn này đã phát triển tòa nhà Two International Finance Centre, tòa nhà chọc trời cao thứ hai của thành phố (gia đình họ Lý và tập đoàn Henderson sử dụng từ tầng 71 đến T H Á N G 5 .20 2 0

76). Họ cũng phát triển tòa nhà World Financial Centre ở Bắc Kinh và Henderson Metropolitan nằm trên con phố Nam Kinh nổi tiếng của Thượng Hải. Đến cuối tháng 2.2020, các công ty niêm yết khác nhau do gia đình họ quản lý có tổng vốn hóa thị trường hơn 50 tỉ đô la Mỹ.

DA L E D E L A R E Y/A F P/G E T T Y I M AG ES

nhiệm đơn giản và hợp lý. Vì Peter gây dựng doanh nghiệp ở Trung Quốc đại lục nên ông vẫn tiếp tục điều hành ở đó. Trong khi đó, Martin chịu trách nhiệm về Hong Kong. Cả hai quản lý các thị trường khác nhau về mặt địa lý và là người ra quyết định cuối cùng trong các thị trường mà họ chịu trách nhiệm. “Không hề có xung đột trong các quyết sách của mỗi bên,” Peter cho biết. Theo như chiến lược, họ sẽ không phá vỡ mô hình kinh doanh của cha mình. Peter cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục theo phong cách quản lý của cha, không cần phải thay đổi vì mọi thứ đang hoạt động tốt. Nhưng tất nhiên, khi thế giới phát triển, mô hình kinh doanh cũng phải thay đổi.” Chẳng hạn, Martin cơ cấu lại danh

Tòa nhà Two International Finance Centre (ở giữa), tòa nhà chọc trời cao thứ hai của Hong Kong, một phần của khu phức hợp IFC rộng lớn hơn. THÁ NG 5 .2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

115 HENDERSON LAND

Peter và Martin phân chia trách

mục đầu tư tại Hong Kong để tập trung vào dự án thương mại hơn, ở những nơi tập đoàn Henderson có các dự án dân cư đã phát triển từ lâu. Thách thức trong thời điểm này là đối phó với tình trạng suy thoái và các cuộc biểu tình hiện tại ở Hong Kong cũng như dịch COVID-19 ở Trung Quốc đại lục. Những con số thể hiện rõ tình hình: Lợi nhuận cơ bản nửa đầu năm của Henderson Land, không bao gồm phần lợi nhuận của các tài sản được định giá lại, giảm 52% xuống còn 6,7 tỉ đô la Hong Kong (860 triệu đô la Mỹ) trong nửa đầu năm tính đến tháng 6.2019. Doanh thu từ việc bán bất động sản giảm 68% xuống còn 2,7 tỉ đô la Hong Kong (348 triệu đô la Mỹ). Ưu tiên hàng đầu của hai anh em họ là giữ an toàn cho nhân viên giữa các cuộc biểu tình và dịch bệnh đang bùng nổ. Martin cho biết các biện pháp an toàn và an ninh mới đã được áp dụng để đảm bảo việc kinh doanh liên tục. Henderson Land đã phát khẩu trang miễn phí cho nhân viên. Để hỗ trợ người thuê, Henderson sẽ cắt giảm tiền thuê cho nhiều công ty trong lĩnh vực bán lẻ từ 20% – 60% trong tháng hai để

Cả hai quản lý các thị trường khác nhau về mặt địa lý và là người ra quyết định cuối cùng trong các thị trường mà họ chịu trách nhiệm.

HENDERSON LAND

116

bù đắp cho những khoản thu bị sụt giảm. Martin chia sẻ: “Cha đã dạy chúng tôi rằng, đừng chỉ biết đến lợi ích của mình mà còn phải nghĩ đến lợi ích của các đối tác.” Theo lời kể của hai anh em, cha của họ là người vững vàng – ông ấy đã nếm trải nhiều thăng trầm. “Chứng kiến sự hỗn loạn ở Hong Kong, ai cũng lo lắng, nhưng cha tôi nói ‘Chuyện này không là gì. Cha đã trải qua giai đoạn chiến tranh khi người Nhật chiếm đóng Hong Kong. Chẳng có gì phải lo lắng. Tại sao các con lại lo lắng đến vậy?’” Peter cười nói. Trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1998, giá trị tài sản ròng của Lý Triệu Cơ đã giảm năm tỉ đô la Mỹ – mức sụt giảm cao nhất tính theo giá trị đồng đô la đối với bất kỳ nhà tài phiệt châu Á nào trong cuộc khủng hoảng. Dẫu vậy, ông vẫn tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn với Forbes vào thời điểm đó: “Hong Kong vẫn là nơi tốt nhất trên thế giới để đầu tư. Chúng tôi đang nỗ lực hết sức để tiến lên.”

Ảnh từ trên xuống: dự án trên phố Murray (bản vẽ mô hình) ở khu vực trung tâm Hong Kong và tòa nhà World Financial Centre ở Bắc Kinh. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

đang đẩy mạnh các dự án. Điển hình trong số đó là dự án tại bãi đậu xe cũ trên phố Murray ở trung tâm Hong Kong. Gia đình họ Lý đã thắng tám nhà thầu khác, mua lại địa điểm này với giá ba tỉ đô la Mỹ vào năm 2017, được cho là đã lập kỷ lục tại thời điểm đó cho giao dịch thương mại đắt nhất thế giới tính theo giá trên mỗi 0,09 m². Giao dịch lớn cuối cùng trong khu vực đó được cho là đã diễn ra cách đây 24 năm. Lý do họ đưa mức giá cao thật đơn giản. Nằm giữa tòa nhà ngân hàng Trung Quốc và tòa nhà Hutchison House của Lý Gia Thành (nơi này đang được cải tạo với chi phí được báo cáo bốn tỉ đô la Mỹ), đây là một vị trí đắc địa. Martin cho biết: “Đây là cơ T H Á N G 5 .20 2 0

DA L E D E L A R E Y/A F P/G E T T Y I M AG ES

Trên tinh thần đó, hai anh em họ

doanh nghiệp khí đốt tự nhiên của họ, công ty Hong Kong and China Gas có trụ sở tại Hong Kong, được biết đến với tên gọi Towngas. Được thành lập vào năm 1862, đây là công ty cung cấp dịch vụ tiện ích công cộng đầu tiên của Hong Kong, cung cấp khí đốt cho đèn đường kiểu cũ. Ngày nay, mảng kinh doanh cốt lõi của công ty vẫn là cung cấp khí đốt, để nấu ăn và sưởi ấm, nhưng cũng đã mở rộng sang các lĩnh vực khác, như xử lý nước và chất thải, viễn thông, kỹ thuật và công nghệ năng lượng sạch. Khi người cha Lý Triệu Cơ tiếp quản công việc kinh doanh vào năm 1983, ông đã mở rộng công ty vươn ra khỏi Hong Kong, cung cấp khí đốt cho hơn 130 thành phố ở Trung Quốc đại lục. Hiện tại, hai anh em nhà họ Lý đang hướng tới việc biến Towngas thành một nhà cung cấp năng lượng thông minh bằng cách áp dụng các công nghệ mới như AI. Gia đình họ Lý cũng đã đầu tư vào các dự án liên quan đến công nghệ ở Trung Quốc, Đức, Israel, Nhật Bản và Hoa Kỳ trong những năm gần đây. Peter và Martin cho biết, họ nhận thấy có rất nhiều cơ hội kinh doanh. “Ước gì chúng tôi có nhiều anh em hơn để quản lý nhiều thị trường hơn,” Peter nói đùa. “Chúng tôi đang phải làm hết sức mình.”

Lee Shau Kee

Gia phả

S A M TS A N G / S O U T H C H I N A M O R N I N G P O ST/G E T T Y I M AG ES

CHÚ TƯ Lý Triệu Cơ còn được gọi là “chú Tư” vì là con thứ tư trong một gia đình buôn bán nhỏ ở Shun Tak, tỉnh Quảng Đông. Cha ông làm nghề buôn bán vàng bạc và tiền tệ. Ông từng kể rằng có những lúc, họ nghèo đến độ chỉ được ăn cá hoặc thịt hai lần một tháng. Năm 1948, khi 20 tuổi, ông đến Hong Kong với 1.000 đô la Hong Kong, ban đầu tự kinh doanh buôn bán kim loại quý và tiền tệ. Nhận thấy rằng Hong Kong sẽ luôn phải đối mặt với tình trạng thiếu nhà ở, ông chuyển sang kinh doanh bất động sản. Năm 1963, ông đồng sáng lập Sun Hung Kai Properties cùng với Fung King Hey và Kwok Tak Seng, cha của anh em tỉ phú nhà Kwok của Hong Kong. Bộ ba được mệnh danh là “ba chàng lính ngự lâm.” Khi mối quan hệ hợp tác đó chấm dứt, Lý Triệu Cơ đã tách ra riêng, thành lập Henderson Land vào năm 1976 và niêm yết trên thị trường chứng khoán Hong Kong năm 1981. Lý Triệu Cơ tập trung vào các dự án dân cư và hoạt động tích trữ đất đai từ lâu đã trở thành dấu ấn của ông. Lần đầu tiên ông lọt vào danh sách tỉ phú của Forbes là năm 1991, có giá trị tài sản 1,5 tỉ đô la Mỹ, với phần giới thiệu rằng “sở trường” của ông là xây dựng thị trường rộng lớn cho các tòa nhà dân cư của Hong Kong. Quỹ đất mà ông bắt đầu xây dựng từ những năm 1950 là nguồn THÁ NG 5 .2 02 0

cung cần thiết cho các hoạt động phát triển của Henderson Land - tập đoàn này đã xây dựng và bán ra 50.000 đơn vị nhà ở trong khoảng thời gian 18 năm. Hiện nay, Henderson là chủ sở hữu lớn nhất tại vùng nông thôn chưa phát triển ở khu Tân Giới của Hong Kong, với quỹ đất khoảng 4,2 triệu m². Vào tháng 2.2020, Lý Triệu Cơ giữ ngôi vị số một trong danh sách 50 người giàu nhất Hong Kong, vượt qua đối thủ lâu năm Lý Gia Thành để giành vị trí cao nhất. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

117 HENDERSON LAND

hội tạo nên điều gì đó vô cùng đặc biệt có thể trở thành biểu tượng của Hong Kong. Chúng tôi đã dành nhiều tháng làm việc với kiến trúc sư để đưa ra kiến trúc tuyệt đẹp và độc đáo cho tòa nhà.” Tòa tháp 34 tầng đó, chưa được đặt tên, hứa hẹn sẽ mang thiết kế độc đáo với các cửa sổ lớn được đặt làm riêng và một phòng tiệc trên tầng thượng dành cho tối đa 500 khách. Dự kiến khai trương vào năm 2023, tòa nhà này do kiến trúc sư nổi tiếng Zaha Hadid thiết kế, mô phỏng hình dáng nụ hoa dương tử kinh (bauhinia), biểu tượng chính thức của Hong Kong. Tổng chi phí của tòa nhà, trừ giá đất, có thể lên tới khoảng 400 triệu đô la Mỹ. Trong khi đó, Peter đang hoạt động ở Trung Quốc đại lục. Henderson Land hiện có hơn 594 ngàn m² tài sản đầu tư đã hoàn thiện ở đó, phần lớn tập trung tại ba thành phố: Bắc Kinh, Quảng Châu và Thượng Hải. Không giống như Hong Kong, nơi họ tập trung nhiều hơn vào các dự án dân cư, dấu ấn của Henderson Land tại Trung Quốc đại lục chủ yếu nằm ở các văn phòng và không gian bán lẻ. Peter đang phát triển hai dự án lớn, cả hai đều mang thương hiệu Lumina, tại Quảng Châu và Thượng Hải. Hai anh em họ cũng đang theo đuổi một cơ hội đầy hứa hẹn khác: sự chuyển đổi liên tục của

NHỮ NG NGƯỜ I GIÀU NHẤT MAL AYSIA Biên tập Naazneen Karmali

Giảm sút

118

Bất ổn chính trị và dịch bệnh bùng phát gây ảnh hưởng đến những người giàu nhất Malaysia.

Nền kinh tế đang chậm lại của Malaysia,

hiện chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19, đã gây thiệt hại cho những người giàu nhất nước này. Đồng ringgit yếu hơn, cộng với mức giảm gần 10% của chỉ số chứng khoán chuẩn quốc gia khiến tài sản những người giàu nhất Malaysia tiếp tục giảm xuống trong năm thứ hai liên tiếp. Tổng giá trị tài sản của 50 người giàu nhất quốc gia này là 79 tỉ đô la Mỹ, giảm 7% so với một năm trước. (Việc thủ tướng Mahathir bất ngờ từ chức vào cuối tháng hai khiến chỉ số giảm nhiều hơn nữa sau khi Forbes chốt mức tài sản cho danh sách tỉ phú.) Huyền thoại kinh doanh hơn 90 tuổi Robert Kuok, với giá trị tài sản ròng đạt 11,5 tỉ đô la Mỹ, vẫn giữ vị trí số một trong hơn hai thập kỷ. Kuok nằm trong số bốn thành viên trong danh sách có lượng tài sản giảm hơn một tỉ đô la Mỹ trong năm qua. Người chịu ảnh hưởng nặng nề nhất tính theo giá trị đồng đô la là ông trùm ngân hàng Teh Hong Piow, người sáng lập Public Bank, từ vị trí thứ ba trong năm ngoái rơi xuống vị trí thứ năm trong năm nay. Tony Fernandes và Kamarudin Meranun của AirAsia phải chứng kiến tài sản của mình biến mất hơn 1/3. Ngoài việc dịch COVID-19 bắt đầu tác động đến ngành hàng không, tài sản của họ còn bị sụt giảm do một tác động khác diễn ra vào đầu tháng hai: phán quyết của tòa án ở Anh liên quan đến AirAsia và các giám đốc điều hành giấu tên trong vụ án hối lộ của Airbus. AirAsia đã bác bỏ mọi cáo buộc về hành vi sai trái và cho biết họ đang điều tra vấn đề này. Về tổng thể, có 22 người giàu nhất nước có tài sản ít

hơn so với một năm trước. Tuy nhiên, số người còn lại đạt thành tựu tương đối tốt hơn. Trong số những người thuộc nhóm thứ hai có ông trùm sòng bạc Chen Lip Keong, lần đầu tiên lọt vào tốp năm; xếp thứ tư với 5,3 tỉ đô la Mỹ. Một người khác thuộc nhóm thứ hai là Kuan Kam Hon, điều hành công ty Hartalega Holdings, nhà sản xuất găng tay cao su nitrile lớn nhất thế giới. Có năm người mới lọt vào danh sách năm nay. Giàu có nhất trong số đó là hai anh em được thừa kế: Lee Yeow Chor và Lee Yeow Seng, cùng thừa kế di sản trị giá 4,8 tỉ đô la Mỹ từ cha họ, Lee Shin Cheng, người kiến tạo đế chế dầu cọ và bất động sản, đã qua đời hồi tháng 6.2019. Những gương mặt mới trong năm nay cũng bao gồm hai doanh nhân công nghệ: Chu Jenn Weng, người sáng lập hãng sản xuất điện tử ViTrox; và cựu kỹ sư của Hewlett-Packard, Oh Kuang Eng, sở hữu công ty Mi Technovation chế tạo thiết bị bán dẫn. Năm gương mặt trong danh sách năm ngoái rời danh sách năm nay. Đáng chú ý nhất là đồng sáng lập Grab, Anthony Tan. Với mức định giá cao, 14 tỉ đô la Mỹ, siêu kỳ lân Grab từ Malaysia đã vươn lên thành nhân tố lớn trong khu vực và đặt trụ sở tại Singapore. Vì thế, Tan, công dân Singapore, có thể là ứng cử viên danh sách người giàu nhất Singapore. Bốn người khác không thể trụ lại trong danh sách năm nay, trong đó có nhà phát triển bất động sản Leong Kok Wah của Eco World, chịu ảnh hưởng từ việc giá cả giảm xuống. PHÓNG VIÊN: MEGHA BAHREE, MUHAMMAD COHEN, SEAN KILACHAND, ANIS SHAKIRAH MOHD MUSLIMIN, SUZANNE NAM, PHISANU PHROMCHANYA, ANURADHA RAGHUNATHAN VÀ JESSICA TAN. HỖ TRỢ: LUCINDA SCHMIDT.

DA NH SÁCH 10 NGƯỜI GI ÀU NH ẤT M A L AYSI A

R OBER T K UOK $11,5 tỉ

▼

Kuok Group Tuổi: 96

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

QUEK L ENG C H A N $9,7 tỉ

▲

Hong Leong Group Tuổi: 78

ANANDA KRISHNAN $5,9 tỉ ▼ Maxis Tuổi: 81

C HEN L IP K E ONG $5,3 tỉ

▲

Nagacorp Tuổi: 72

T EH HONG P IOW $4,85 tỉ

▼

Public Bank Tuổi: 89

THÁNG 5.2020

BỪNG SÁ NG

CHEN LIP KEONG: ADAM DEAN FOR FORBES

Bất chấp dịch COVID-19 gây ảnh hưởng đến ngành cờ bạc, Chen Lip Keong đang thử vận may ở Nga: NagaCorp của ông đang xây dựng một khách sạn kèm sòng bạc trị giá 300 triệu đô la Mỹ ở ngoại ô Vladivostok, dự kiến khai trương vào năm 2021. “Tôi thích tinh thần kinh doanh, làm chủ sự phát triển,” Chen cho biết. Tăng trưởng bùng nổ tại khu phức hợp sòng bạc ở Campuchia đã giúp nâng giá trị tài sản ròng của Chen tới 6%, lên 5,3 tỉ đô la Mỹ, xếp thứ tư trong danh sách của Forbes. Giá cổ phiếu của NagaCorp đã tăng gần gấp đôi kể từ tháng 11.2017, khi Naga2 được khai trương tại Phnom Penh. Chen, 72 tuổi, sử dụng giấy phép độc quyền mà ông giành được năm 1994 để thúc đẩy nền kinh tế của Campuchia tái phát triển sau nhiều năm chiến tranh và kéo theo một làn sóng du lịch và đầu tư từ Trung Quốc vào Campuchia. Năm 2006, NagaCorp trở thành nhà điều hành sòng bạc đầu tiên – và cũng là công ty đầu tiên có trụ sở tại Campuchia – niêm yết tại Hong Kong. Hiện nay tập đoàn này có doanh thu hằng năm gần 1,8 tỉ đô la Mỹ, tăng 19% trong năm ngoái và vốn hóa thị

Bản thiết kế nghệ thuật của NagaWorld Vladivostok.

Xem đầy đủ danh sách tại: FORBES.COM/MALAYSIA-BILLIONAIRES/LIST

KOON

LEE YEOW CHOR & YEOW SENG $4,8 tỉ

IOI Corp; IOI Properties Tuổi: 53, 41 THÁNG 5.2020

LIM KOK THAY $3,2 tỉ

▼

Genting Tuổi: 68

KOON POHKEONG, POH MING & POH WENG $3 tỉ

▲

Press Metal Tuổi: 58, 63, 65

KUAN KAM HON $2,8 tỉ

▲

Hartalega Holdings Tuổi: 72

10.

LAU CHO KUN $2,3 tỉ

▼

Hap Seng Consolidated Tuổi: 84

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

119 N H Ữ N G N G Ư Ờ I G I À U N H Ấ T M A L AYS I A

C h e n Lip Ke o n g

trường 48 tỉ đô la Hong Kong (6,2 tỉ đô la Mỹ). Từng là bác sĩ y khoa, năm 1994, Chen giành được thỏa thuận tuyệt vời: giấy phép 70 năm bao gồm độc quyền kinh doanh cờ bạc tại Phnom Penh và khu vực xung quanh trong bán kính 200 km, vừa được gia hạn đến năm 2045, cộng với giảm thuế đặc biệt. “Bác sĩ Chen đã ở đúng nơi, đúng thời điểm,” theo Michael Zhu, phó chủ tịch cấp cao của công ty tư vấn cờ bạc The Innovation Group của Hoa Kỳ. Từ sòng bạc đầu tiên trên một chiếc sà lan, Chen đã xây dựng NagaWorld thành một khu nghỉ mát lớn, trở thành tỉ phú. Sau đó, ông đầu tư 369 triệu đô la Mỹ để xây dựng Naga2. Giờ đây, ông đang xây dựng Naga3 trị giá 3,5 tỉ đô la Mỹ, dự kiến khai trương vào năm 2025, công suất 3.500 phòng cùng với các khu vực hội nghị và giải trí. Phần mở rộng mới nhất này sẽ được liên kết với khu phức hợp ngầm hiện tại, tương tự như hành lang bán lẻ NagaCity Walk đang nối với NagaWorld và Naga2. Andrew Klebanow của công ty tư vấn Klebanow Consulting, có trụ sở tại Las Vegas, cho biết: “Có vẻ như Naga3 là dự án đầy tham vọng và quá nổi bật, nhưng họ hiểu rõ sự năng động của thị trường.” Chen cho biết, dự án ở Nga của ông giống như cơ hội mà ông có ở Campuchia năm 1994. “Chi phí đầu vào sẽ không làm chúng tôi chùn chân trong hành trình tới thành công phía trước.”

Teh Hong Piow

THIẾU HỨNG THÚ

chủ tịch danh dự của Public Bank,

Teh Hong Piow, chứng kiến khối tài sản của mình chịu ảnh hưởng từ những bất ổn trong ngành ngân hàng của Malaysia. Public Bank “không miễn nhiễm với tình trạng khó khăn,” Teh, 89 tuổi, viết trong thư điện tử. Bên cạnh những bất ổn toàn cầu, tình trạng tăng trưởng chậm lại và việc cắt giảm lãi suất ở Malaysia đã “tạo ra áp lực lớn hơn về lợi nhuận đối với các ngân hàng,” ông cho biết thêm. Cổ phiếu tại ngân hàng lớn thứ hai của quốc gia tính theo giá trị thị trường đã giảm khoảng 30%, thổi bay 1,85 tỉ đô la Mỹ trong khối tài sản của Teh so với danh sách năm trước. Teh, người đã từ chức chủ tịch vào năm 2019, thành lập Public Bank vào năm 1966, hiện có khối tài sản trị giá 428 tỉ ringgit (103 tỉ đô la Mỹ). Bên cạnh chức danh chủ tịch danh dự, Teh vẫn là giám đốc và cố vấn cho ngân hàng này. Cùng với việc thương chiến Mỹ – Trung tác động xấu đến triển vọng tăng trưởng, vào mùa

xuân năm ngoái, các nhà đầu tư đã bắt đầu bán cổ phiếu của ngân hàng Malaysia này vì dự đoán ngân hàng trung ương sẽ cắt giảm lãi suất. Việc cắt giảm đã diễn ra vào tháng 5.2019, là đợt cắt giảm đầu tiên kể từ năm 2016, sau đó ngân hàng trung ương lại cắt giảm lần nữa vào cuối tháng 1.2020, đưa tỉ lệ xuống mức thấp nhất trong chín năm qua, ở mức 2,75%. Đại dịch COVID-19 cũng có thể sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng và lợi nhuận. Chuyên gia phân tích Chin Jin Han của AllianceDBS Research cho biết: “Khả năng sinh lời của tất cả các ngân hàng sẽ bị ảnh hưởng, ít nhất là ngắn hạn.” Theo ông, việc cổ phiếu của Public Bank giảm giá cũng phản ánh kết quả mờ nhạt trong năm qua. Vào tháng 11.2019, ngân hàng này công bố mức giảm 1,5% trong lợi nhuận của quý ba. Bất chấp những thách thức, Teh vẫn lạc quan. Ông viết trong thư điện tử như sau: Lĩnh vực ngân hàng sẽ tiếp tục là động lực chính trong việc trợ giá cho nhà ở giá rẻ và hỗ trợ chính phủ phát triển mảng kinh doanh vừa và nhỏ.

J O S H UA PAU L / B LO O M B E R G

N H Ữ N G N G Ư Ờ I G I À U N H Ấ T M A L AYS I A

120

Teh Hong Piow tại hội nghị thường niên của Public Bank năm 2018. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 5.2020

• ĐẦU TƯ • Bài Jeff Kauflin

Ảnh Jeff Wilson chụp cho Forbes

Nghi vấn mọi thứ

121

Muốn làm giàu từ thị trường tiền mã hóa cuồng loạn, kém minh bạch và không hiệu quả hiện tại? Hãy bắt đầu đặt nghi vấn cho từng phán đoán, từng dòng tin, từng mẩu kiến thức lan truyền trên mạng xã hội.

N Ngồi cạnh nhau trong một quán cà phê thời thượng ở Manhattan, nơi ly nước ép dứa và cà rốt lạnh có giá chín đô la Mỹ, hai nhà đồng sáng lập 29 tuổi của công ty đầu tư tiền mã hóa Multicoin Capital liệt kê những đồng tiền kỹ thuật số họ đang bán khống. Họ sẽ kiếm được hàng triệu đô la Mỹ nếu đồng tiền THÁ NG 5 .202 0

ảo tăng giá trị. “Cách đây hai năm, zcash chẳng có giá trị gì,” Kyle Samani, một trong hai đồng sáng lập công ty tiền mã hóa chú trọng quyền riêng tư ba năm tuổi này cho biết. Zcash hiện giao dịch với mức giá 66 đô la Mỹ. Nghiên cứu cho thấy, rất ít người dùng zcash tận dụng các tính năng bảo mật cốt lõi của đồng tiền này. Tệ hơn nữa, các nền tảng tiền mã hóa khác như Ethereum đang sao chép công nghệ bảo mật của zcash. Người phát ngôn của zcash cho biết: “Nếu cần một phương thức giao dịch riêng tư, bạn sẽ không tìm được thứ

Hai người bạn thân, hai đồng sáng lập của Multicoin Capital: Tushar Jain (bên trái) và Kyle Samani. Để giải tỏa căng thẳng từ thị trường tiền mã hóa, Jain chọn thiền, còn Samani tập đạp xe.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

KIẾM TIỀN TRONG THỜI HỖN LOẠN

ĐẦU TƯ

122

gì khác giống đồng tiền này.” Tushar Jain, đồng sáng lập công ty với Samani, háo hức chỉ ra một đồng tiền mã hóa phổ biến khác mà bộ đôi cho là vô giá trị. Anh cho biết: “Chúng tôi công khai bán khống XRP.” Đồng tiền này do Ripple, công ty có trụ sở tại San Francisco, sử dụng nhằm thúc đẩy giao dịch liên ngân hàng. Từ những gian phòng làm việc nhìn ra hồ Lady Bird ở Austin, Texas, họ quản lý một quỹ đầu cơ tiền mã hóa trị giá 100 triệu đô la Mỹ, do những nhà đầu tư mạo hiểm như Marc Andreessen và Union Square Ventures của Fred Wilson góp vốn. Multicoin tập trung đặt cược vào 11 đồng tiền mã hóa đang giao dịch công khai – cả ngắn hạn lẫn dài hạn. Công ty cũng sở hữu cổ phần trong 20 công ty khởi nghiệp tiền mã hóa tư nhân. Trong một thị trường tùy ý tiết lộ thông tin, thổi phồng giá và tốc độ thay đổi giá đóng vai trò lớn trong quá trình định giá, bộ đôi này sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích dữ liệu và nghiên cứu cộng đồng để chỉ báo giao dịch. Vượt trên tất cả, Samani và Jain thành công nhờ nghi vấn mọi thông tin mà họ nhận được. Samani nói: “Trong cộng đồng tiền mã hóa, những thông tin này mang hơi hướng tôn giáo. Mọi người không ngừng bảo bạn ‘tin tưởng, tin tưởng và tin tưởng’... Nhưng chúng tôi chưa bao giờ mặc định mọi điều người khác nói đều đúng.” Phương thức tiếp cận đa nghi này là một thành công lớn. Theo những nguồn tin quen thuộc với Multicoin, trong hai năm qua, quỹ của công ty có lợi nhuận trước phí 143%. Jain sinh ra ở Ấn Độ và lớn lên ở Astoria, Queens. Cha mẹ anh có một cửa hàng quần áo ở vùng hạ đông Manhattan. Samani lớn lên trong khu phố Austin khá giả. Năm 2008, họ gặp nhau khi theo học ngành tài chính tại NYU và trở nên thân thiết dù tính cách khác nhau. Wilson cho biết anh chàng Samani đầy tham vọng là người “hơi hung hăng và thích tranh cãi.” Jain dè dặt và ít nói. Sau khi tốt nghiệp năm 2012, cả hai về làm cho công ty quản lý hồ sơ y tế của cha Samani, nhưng cuối cùng đều nghỉ việc để lập công ty khởi nghiệp của mình – Samani thiết kế ứng dụng cho Google Glass, chiếc kính thông minh yểu mệnh của Google; Jain thành lập công ty cung cấp dữ liệu giúp bác sĩ tìm kiếm bệnh nhân cho những thí nghiệm y khoa. Tuy nhiên vào giữa năm 2016, cả hai lại say mê tìm hiểu về blockchain. Tháng 5.2017, họ lập Multicoin khi cơn sốt tiền mã hóa xuất hiện. Gần như ngay lập tức, họ huy động được 2,5 triệu đô la Mỹ từ các nhà đầu tư thiên thần. Danh mục đầu tư của họ, một danh sách dài những đồng tiền có giá trị cao như ether, “0x” FO RBESV I E T N AM .CO M .VN

Dưới đây là bốn ý tưởng tốt nhất do Multicoin đề xuất cho những người thích mạo hiểm muốn tham gia cuộc chơi tiền mã hóa. MUA / TIỀN TRÁNH MÃ HÓA

VỐN HÓA THỊ TRƯỜNG QUAN ĐIỂM

Mua Bitcoin $169 tỉ (BTC)

Sự kiện Bitcoin Halving vào tháng năm sẽ khiến tốc độ tạo ra bitcoin mới giảm đi đáng kể.

Mua Binance coin $3 tỉ (BNB)

Sàn giao dịch tiền mã hóa ra mắt các sản phẩm đổi mới nhanh hơn so với các đối thủ cạnh tranh.

Tránh XRP $10 tỉ

Loại tiền tệ này, được thiết kế phục vụ chuyển khoản liên ngân hàng, có độ biến động quá lớn đối với các ngân hàng.

Tránh Zcash $600 triệu (ZEC)

Chỉ 4% người dùng zcash tận dụng các tính năng bảo mật cốt lõi của đồng tiền này. Các nền tảng tiền mã hóa khác đang sao chép công nghệ bảo mật của zcash.

ĐVT: ĐÔ LA MỸ – NGUỒN: MESSARI.IO FOR MARKET CAP.

và factom, tăng gấp đôi vào cuối năm 2017. Ngoài việc gây xôn xao trên phương tiện truyền thông xã hội – Samani hiện có 36 ngàn người theo dõi trên Twitter – bộ đôi bắt đầu đăng những bài viết dài về kỹ thuật, có cả một bài chi tiết về việc tiền mã hóa được tạo ra chỉ để thanh toán cho một sản phẩm cụ thể không đáng đầu tư như thế nào. “Đôi khi mọi người phản hồi rằng đó là những bài tiểu luận một ngàn từ,” Jain nói khi đề cập đến phản hồi trong nội bộ công ty về bài đăng của họ. “Chúng tôi có một nhóm gồm 14 người làm việc toàn thời gian, nhưng hiệu quả như cả một nhóm đầu tư 50 người.” Các bài đăng trên blog của Multicoin cũng có tác dụng như một đoạn quảng cáo cho các nhà đầu tư mới và các doanh nhân đang gọi vốn. Đến tháng 7.2018, Multicoin đã gọi được tổng cộng 70 triệu đô la Mỹ từ David Sacks (thành viên của nhóm được gọi là “PayPal Mafia”), Wilson và những nhà đầu tư khác. Đó là một năm tồi tệ của tiền mã hóa, bitcoin mất giá đến 74%. Multicoin chỉ bị lỗ trong mức 33% nhờ sự thành công của litecoin, XRP và nền tảng ethereum classic. Tháng 4.2019, Multicoin thực hiện một trong những canh bạc táo bạo nhất của mình: Họ đặt cược gần 15% danh mục đầu tư của mình vào Binance, một trong những sàn giao dịch tiền mã hóa lớn nhất thế giới. Nhiều nhà đầu tư tránh xa đồng tiền của Binance, vì không giống như Coinbase, vị CEO tỉ phú của Binance, Changpeng Zhao, có tiếng là không tuân thủ quy định giám sát và coi thường luật chống rửa tiền của Hoa Kỳ. T H Á N G 5 .20 2 0

THÁ NG 5 .202 0

FORBES BLOCKCHAIN 50 Để đưa ra danh sách thường niên lần thứ hai về các công ty lớn đang đổi mới với công nghệ blockchain, Forbes đã xem xét hàng trăm đề cử. Các công ty tốt nhất đang tận dụng các loại tiền mã hóa cơ bản như bitcoin để đẩy nhanh hoạt động và tăng tính minh bạch. Dưới đây là năm công ty hấp dẫn nhất trong danh sách, với các blockchain cơ sở của họ. Xem danh sách đầy đủ tại: forbes.com/blockchain50

BAIDU Gã khổng lồ tìm kiếm của Trung Quốc có rất nhiều dự án blockchain, bao gồm cả phiên bản cún cưng của Cryptokitties, cho phép hàng triệu người Trung Quốc nhận nuôi và trao đổi những chú cún kỹ thuật số dễ thương, mỗi con đều khác nhau và “sống” nhờ blockchain. Một dịch vụ khác cung cấp các khoản vay sinh viên, nhưng tiền chỉ được giải ngân sau khi xác minh kết quả học tập bằng công nghệ. Baidu sử dụng một blockchain mã nguồn mở phổ biến ban đầu được IBM phát triển. CÔNG NGHỆ NỀN TẢNG:

Hyperledger fabric

DE BEERS Sự kết thúc của nạn “kim cương máu”? Tracr, phần mềm mới của De Beers, theo dõi kim cương qua nhiều quá trình, từ khi những viên đá quý này được khai thác, cắt gọt, đánh bóng đến lúc bán ra. Đã có hơn 30 thành viên, bao gồm cả Signet Jewelers – chủ sở hữu công ty Kay, Zales và Jared. Hàng chục ngàn viên đá được đăng ký vào chương trình này mỗi tháng. BLOCKCHAIN:

Ethereum

FOXC O NN TECHN O LO GY GROUP Liên doanh tài chính-thương mại Chained Finance của công ty lắp ráp iPhone sử dụng đồng tiền kỹ thuật số phát triển từ nền tảng blockchain ethereum để chi trả cho hơn 20 nhà cung cấp thiết bị điện tử. Kết quả: Chi phí tài chính đã giảm mạnh từ 24% hằng năm xuống còn 10% và thời gian chuyển giao tiền giảm từ bảy ngày xuống còn trong ngày. Foxconn sử dụng blockchain ethereum, nổi tiếng với "hợp đồng thông minh," tự động hóa các giao dịch tài chính. BLOCKCHAIN:

Ethereum

SQUARE Trong quý 3 năm 2019, Square đã tạo ra doanh thu 148 triệu đô la Mỹ từ các khoản phí được tính cho người dùng thanh toán bằng bitcoin. Họ vừa công bố một dịch vụ cho phép mọi người gửi và nhận thanh toán bằng tiền mã hóa ngay lập tức. BLOCKCHAIN:

Bitcoin

U N I T E D N AT I O N S Tổ chức 75 năm tuổi đang kết nối 193 quốc gia này có nhiều sáng kiến blockchain. Để ngăn chặn tình trạng chiếm đoạt viện trợ bằng cách sử dụng thẻ định danh (ID) ăn cắp, gần đây, Liên Hợp Quốc đã sử dụng tính năng quét mống mắt xác thực bằng blockchain thay vì dùng thẻ ID khi giải ngân cho 100 ngàn người tị nạn Syria ở Jordan. BLOCKCHAIN:

Ethereum, bitcoin F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

123 ĐẦU TƯ

Hai nhà sáng lập Multicoin ấn tượng với những lần ra mắt sáng tạo của Binance, bao gồm một sàn giao dịch phi tập trung do người dùng điều hành. Công ty châu Á này cũng nhanh chóng giành được thị phần của các sàn giao dịch tiền mã hóa. Tháng 6.2019, sau khi Binance công bố về một sàn giao dịch mới sẽ tuân thủ luật pháp Hoa Kỳ, đồng tiền của họ tăng lên 40 đô la Mỹ, khoản cược của Multicoin tăng gấp tám lần giá trị. Jain và Samani cũng là những nhà đầu cơ bitcoin sừng sỏ. Họ theo dõi chặt chẽ số lượng tài khoản đang nắm giữ từ một ngàn bitcoin trở lên, trị giá khoảng chín triệu đô la Mỹ theo giá hiện tại. Con số đó đã tăng lên và những nhà đầu tư này đang giữ bitcoin lâu hơn. Những yếu tố đó, kết hợp với sự kiện Bitcoin Halving sắp tới vào tháng năm – thời điểm số lượng bitcoin mới được tạo ra hằng ngày sẽ tự động giảm đi 50% – khiến họ quyết định mua các quyền chọn mua bitcoin. Ngoài những động thái mạo hiểm về hoán đổi danh mục tiền mã hóa, Multicoin còn đầu tư trực tiếp vào những công ty khởi nghiệp như Helium ở San Francisco, công ty bán thiết bị phát Internet giá 495 đô la Mỹ, cho phép chủ nhà chia sẻ Internet với người xung quanh – và kiếm tiền mã hóa từ việc này. Ví dụ, sử dụng Helium, nhà cung cấp xe tay ga Lime có thể duy trì kết nối mạng trên xe mà không phải trả phí Wi-Fi cho Verizon. “Tôi nghĩ chúng tôi sẽ có thể đặt kỳ vọng thu về lợi nhuận hơn 10 lần,” Jain nói. Một bài đăng trên blog của Samani đã dẫn đến phần giới thiệu của họ về CEO của Helium. Multicoin có một khoản đầu tư thất bại là EOS, token do công ty khởi nghiệp Block.one tạo ra – công ty này đã huy động được bốn tỉ đô la Mỹ trong đợt phát hành tiền mã hóa lần đầu (ICO). Multicoin đầu tư vào EOS đầu năm 2019 sau khi đăng bài phân tích dài 31 trang về token này. Tại thời điểm đó, token này được giao dịch ở mức giá 11,60 đô la Mỹ nhưng hiện tại chỉ còn bốn đô la Mỹ. “Giá mà chúng tôi phát triển được mối quan hệ tốt hơn với đội ngũ chủ chốt của EOS để hiểu tầm nhìn của họ về giao thức, cách họ phát triển và mở rộng quy mô,” Samani nói, nghe như một nhà đầu tư giá trị đã đánh giá sai kỹ năng của nhóm quản lý. Sau ba năm giao dịch tiền mã hóa, họ rút ra bài học đáng giá: đầu tư thụ động vào tài sản kỹ thuật số không đem lại kết quả tốt. Jain cho biết: “Thị trường tiền mã hóa là thị trường kém hiệu quả nhất mà tôi từng biết, và điều đó nghĩa là quản lý tích cực sẽ mang đến lợi nhuận cao.”

• CÔNG NGHỆ • Bài Dawn Chmielewski

CÔNG NGHỆ

124

Ảnh Ethan Pines chụp cho Forbes

Startup của tỉ phú Thế giới tràn ngập các dịch vụ phát trực tuyến và Meg Whitman đã là tỉ phú - nhưng rồi Jeffrey Katzenberg xuất hiện, thuyết phục bà cùng lập công ty khởi nghiệp tập trung vào thiết bị di động. Với số vốn huy động gần 1,8 tỉ đô la Mỹ và tình trạng nước Mỹ bị phong tỏa, người tiêu dùng có thể không còn lựa chọn nào khác ngoài việc dùng thử Quibi.

V Vài phút sau khi Meg Whitman tuyên bố bà sẽ từ chức CEO tập đoàn Hewlett Packard Enterprise tháng 11.2017, bà nhận được điện thoại từ Jeffrey Katzenberg, người đã quen bà khi cả hai cùng làm việc cho Disney vào cuối những năm 1980 và đầu thập niên 1990. Thời điểm đó, Whitman thuộc phòng kế hoạch chiến F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

lược, còn Katzenberg điều hành hãng phim. Whitman nhớ bạn mình đã hỏi: ‘Em đang làm gì vậy?’, và bà trả lời: “Không biết nữa. Em là chủ tịch của Teach for America. Em ở cùng chồng mình và đi du lịch.” Bà kể tiếp: “Ông ấy nói, ‘Không. Ý anh là, tối nay em có kế hoạch gì không?’” Và tôi nói, ‘Hiểu rồi, Jeffrey, tụi mình sẽ gặp nhau và ăn tối.' Katzenberg bay đến thung lũng Silicon, và trong bữa tối tại Nobu ở Palo Alto, ông chia sẻ ý tưởng mang đến trải nghiệm giải trí tầm cỡ trên điện thoại di động với bà. Đối với Whitman, ý tưởng này đáp ứng các tiêu chí mà bà cần:

CEO của Quibi, Meg Whitman, và chủ tịch Jeffrey Katzenberg trong trụ sở công ty ở Los Angeles. “Tôi hay nói đùa rằng nếu chúng tôi trẻ lại 20 tuổi thì có lẽ giờ đây chúng tôi đang choảng nhau,” Whitman kể. “Hiện nay, chúng tôi chỉ muốn cùng đưa Quibi đến thành công.”

THÁNG 5.2020

THÁ NG 5 .2 02 0

M I N H H O Ạ : PAT R I C K W E L S H

Alibaba, Disney và Sony. Và công ty cũng tình cờ kết thúc vòng gọi vốn trị giá 750 triệu đô la Mỹ vào tháng ba, chỉ vài ngày trước khi COVID-19 làm tê liệt Hoa Kỳ. “Tôi chưa bao giờ thấy môi trường thay đổi nhanh như vậy,” Whitman nói. “Mọi ngày đều là một ngày mới, với dữ liệu mới và những mối quan tâm mới.” May mắn thay, Kevin Hart và Jennifer Lopez đã hoàn thành các chương trình của họ và Spielberg cũng đóng góp một bộ phim. Những người này bị thu hút nhờ một thỏa thuận “tăng thêm tiền” cho phép họ bảo lưu quyền lợi đối với các tác phẩm của mình. Sau hai năm, họ có thể ghép những “thước phim ngắn” của mình lại và phát hành chúng dưới dạng một bộ phim dài. Vô cùng trùng hợp, tình trạng phong tỏa của Mỹ trở thành lợi thế hoàn hảo cho Quibi. Báo cáo lượt xem các chương trình truyền thông của Nielsen sẽ tăng vọt tới 60% do COVID-19. Mọi người chắc chắn sẽ biết đến Quibi: Họ đang chi 400 triệu đô la Mỹ để quảng bá dịch vụ mới và vào giữa tháng ba, họ đưa ra thông báo sẽ cung cấp dịch vụ miễn phí trong ba tháng. “Đây là thời điểm mà chúng tôi có cơ hội để làm điều gì đó mang lại hạnh phúc nho nhỏ và đem đến một chút thỏa mãn, một vài niềm vui và tiếng cười cho mọi người,” Katzenberg nói. Quibi cũng có lợi thế là được tải nội dung của các chương trình vừa mới được sản xuất và các bộ phim mới bị hoãn chiếu vì đại dịch. Quibi đã tích trữ chương trình từ tháng chín năm ngoái vì lo ngại rằng sẽ xảy ra đình công, giống như trường hợp năm 2008, khi công đoàn đình công dẫn đến tạm dừng sản xuất trong 100 ngày. Dịch vụ này ra mắt vào ngày 6.4 với 50 chương trình gốc, bao gồm các bộ phim thuộc nhóm phim dài tập như phim kinh dị Survive, với sự tham gia của diễn viên Sophie Turner (phim Game of Thrones) và Corey Hawkins (phim BlacKkKlansman); 120 chương trình thực tế và phim tài liệu; cộng với tin tức, thời tiết và thể thao. Tổng cộng, Quibi hứa hẹn sẽ cung cấp 8.500 đoạn phim ngắn từ 175 chương trình trong năm đầu tiên. Nhưng nghi ngờ vẫn còn đó: Liệu có ai muốn trả tiền để xem không? Một số người chơi ở Hollywood đang mang tâm lý “đừng mạo hiểm xem thường Jeffrey.” “Jeffrey chỉ có vài ý tưởng lớn trong đời và ông ấy đã thực hiện các ý tưởng đó cực kỳ tốt,” giám đốc điều hành cấp cao của một trong những công ty đào tạo tài năng lớn của Hollywood cho biết. “Nếu 30 năm qua bạn chịu tin tưởng vô điều kiện vào Jeffrey Katzenberg thì bạn đã rất giàu rồi.”

125

CÁCH CHƠI Doug Foreman

Quibi là một thành viên mới trong “cơn sốt vàng”, nhưng Netflix, với 67 triệu người đăng ký ở Bắc Mỹ và 100 triệu (đang tăng nhanh) ở nước ngoài, là cổ phiếu chất lượng cao. Tỉ phú sáng lập, Reed Hastings sẽ chi 20 tỉ đô la Mỹ cho nội dung chương trình trong những năm tới để mở rộng vị trí dẫn đầu. Doug Foreman, giám đốc đầu tư của công ty Kayne Anderson Rudnick định giá 33 tỉ đô la Mỹ cho biết: “Cuộc chơi đã kết thúc và tôi cho rằng nó đã tồn tại được một vài năm rồi.” Mặc dù các nhà đầu tư của Netflix chỉ trích việc hãng này đang đốt tiền mặt - 3,3 tỉ đô la Mỹ trong năm 2019 - nhưng Foreman hi vọng công ty đã sinh lời này sẽ “dễ dàng” có dòng tiền dương vào năm 2023. Cổ phiếu của Netflix đã tăng giá trên thị trường chứng khoán tàn khốc của năm 2020 và sẽ tiếp tục tăng khi nền kinh tế toàn cầu bị kìm hãm. —A N TO I N E GARA F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

CÔNG NGHỆ

Thị trường tiềm năng rất lớn, đúng xu hướng và chiếm lĩnh thị trường ngách độc nhất. Whitman kể: “Cuối cùng, tôi nói, ‘Anh biết không? Em nghĩ rằng em đã hình dung được một công ty khởi nghiệp khác trong đầu.’” Hiện tại, bà 63 tuổi, trở thành người giàu có (tài sản trị giá 3,3 tỉ đô la Mỹ) khi cộng tác với một người sáng lập có tầm nhìn khác, Pierre Omidyar. Bà đã giúp xây dựng eBay từ công ty có 30 nhân viên và doanh thu bốn triệu đô la Mỹ vào thời điểm bà gia nhập năm 1998 thành công ty có hơn 15 ngàn nhân viên và doanh thu tám tỉ đô la Mỹ khi bà rời đi mười năm sau đó. “Chúng tôi đang đi tiên phong trong một không gian chỉ tồn tại nhờ hai thứ: YouTube, Steve Jobs và iPhone,” Katzenberg cho biết. “Hai thứ đó giờ đây tạo ra một khoảng trời mới, và khoảng trời này kéo dài từ bảy giờ sáng đến bảy giờ tối... Đó là điều làm tôi thấy thích thú.” Hai năm sau bữa tối đó, Quibi (viết tắt của từ quick và bites – nghĩa là các thước phim ngắn) đã sẵn sàng ra mắt dịch vụ phát trực tuyến trên điện thoại di động. Quibi cung cấp các bộ phim gốc, truyền hình thực tế, phim hài và tin tức được chỉnh sửa thành các đoạn phim ngắn từ 10 phút trở xuống, và các nội dung này được tối ưu hóa để xem trên điện thoại. Nhiều người ở Hollywood cho rằng đó là ý tưởng tồi tệ. Vào thời điểm mà người xem đang say mê với các dịch vụ giải trí, trong số đó có nhiều dịch vụ miễn phí, liệu có ai muốn trả tiền để xem cái khác? “Nếu tôi xem bộ phim Game of Thrones trong thời lượng tám phút, thì có gì khác biệt giữa việc tôi nhấn nút tạm dừng và những gì ông ấy làm?” một nhân vật đầy quyền lực ở Hollywood lên tiếng chế giễu, người này yêu cầu giấu tên vì khách hàng của ông bán các chương trình cho Quibi. Gần đây, Barry Diller, có lẽ là người có tầm nhìn lớn lao nhất Hollywood trong thế hệ của mình, đã gọi Quibi là “hoạt động đầu cơ táo bạo” của người từng làm dưới trướng ông (Katzenberg, 69 tuổi, làm việc cho Diller tại Paramount trong thập niên 1970). Đó không phải là một ý tưởng mới. Từ năm 1999, Katzenberg đã thử làm điều gì đó tương tự với Pop.com, với ý tưởng cung cấp các phim hoạt hình ngắn và hoạt động trực tiếp trên mạng. Vì công nghệ phát trực tuyến video vẫn còn ở giai đoạn sơ khai, nên ý tưởng này không khả thi. Mặc dù nhận được hỗ trợ từ Steven Spielberg, David Geffen, Brian Grazer, Ron Howard và Paul Allen, Pop.com vẫn thất bại trong vòng một năm. Lần này, Katzenberg đã gọi đủ vốn để theo đuổi ý tưởng, bao gồm một tỉ đô la Mỹ huy động được hồi tháng 8.2018 từ những công ty như

LỐI S ỐNG • N GHỆ THUẬT Bài Susan Adams

Cái đẹp trong mắt kẻ si tình LỐI SỐNG

126

Điểm lại mười tác phẩm nghệ thuật đắt giá nhất trong thập niên 2010.

Đám đông đứng ngồi chật kín nhà đấu giá Christie’s vỗ tay rào rào khi mức giá “siêu khủng” mới được xác lập cho một kiệt tác nghệ thuật. Tối 15.11.2017, một ông hoàng Ả Rập trả giá qua điện thoại đã thắng cuộc với mức 450,3 triệu đô la Mỹ cho bức tranh Salvator Mundi, khắc họa chân dung trang nghiêm của Chúa Jesus, có niên đại 500 năm, được nhà đấu F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

giá Christie’s nhấn mạnh như là “kiệt tác cuối cùng của danh họa Leonardo da Vinci.” Việc nhiều chuyên gia hội họa cho rằng kiệt tác này chỉ là sản phẩm của các học trò ông, chứ không phải do chính Leonardo da Vinci vẽ, không phải là điều quan trọng. Có rất ít tác phẩm nghệ thuật làm dấy lên nhiều tranh cãi như thế. Kể từ khi được đấu giá thành công, kiệt tác này dường như “hoàn toàn biến mất”. Viện bảo tàng Louvre Abu Dhabi đã đột ngột hủy bỏ kế hoạch trưng bày tác phẩm vào tháng 9.2018. Theo đồn đoán mới nhất, thái tử Mohammed bin Salman của Saudi Arabia đã bất

“Kiệt tác cuối cùng của danh họa Leonardo da Vinci.” —Nhà đấu giá Christie’s

THÁNG 5.2020

I S A B E L I N F A N T E S / PA I M A G E S / G E T T Y I M A G E S

127 LỐI SỐNG

S TA N H O N D A /A F P/ G E T T Y I M A G E S ; L E E M A G E / C O R B I S / G E T T Y I M A G E S ; I M A G N O / G E T T Y I M A G E S ; A F P

ngờ vận chuyển bức tranh bằng máy bay riêng vào giữa đêm, đưa lên chiếc du thuyền Serene trị giá 500 triệu đô la Mỹ của mình. Du thuyền này hiện đang đi đâu thì không ai biết. Liệu Salvator Mundi có phải là tác phẩm nghệ thuật đắt giá nhất từng được bán? Điều này không hoàn toàn chắc chắn. Mặc dù các nhà đấu giá công khai bán các siêu phẩm của họ, nhưng hầu hết các giao dịch đều diễn ra kín đáo. Tuy nhiên, vẫn có cách để biết được thông tin của các giao dịch siêu khủng. Thông qua nguồn tin tức và tài liệu pháp lý, Forbes đã tổng hợp được các giao dịch nghệ thuật có mức giá cao nhất trong từng năm của thập niên vừa qua. Xếp vị trí thứ hai là Interchange, bức tranh sơn dầu theo trường phái trừu tượng do họa sĩ Willem de Kooning vẽ năm 1955 với các màu kem, cam, vàng và xanh dương, được bán với giá 300 triệu đô la Mỹ vào tháng 9.2015. Có thông tin là Ken Griffin, tỉ phú quỹ đầu cơ Chicago, đã trả cho quỹ của tỉ phú giải trí David Geffen mức giá 500 triệu đô la Mỹ cho hai tác phẩm. Bức thứ hai mà ông mua là Number 17A, được họa sĩ Jackson Pollock vẽ năm 1948 theo phong cách “vẽ nhỏ giọt.” Griffin đã cho viện Nghệ thuật Chicago, nơi ông là thành viên hội đồng quản trị, mượn cả hai tác phẩm. Bức tranh The Card Players của Paul Cézanne đạt mức giá cao thứ ba trong thập niên này. Theo một bài báo trên Vanity Fair, năm 2011, vương quốc Qatar đã mua tác phẩm này với giá 250 triệu đô la Mỹ từ di sản của George Embiricos, ông trùm vận tải quá cố của Hi Lạp. Vào những năm 1890, Cézanne đã vẽ một loạt bốn tác phẩm về các nông dân vùng Provençal đang chơi bài thư giãn. Ba tác phẩm còn lại hiện đang được trưng bày trong các bảo tàng, trong đó có bảo tàng nghệ thuật Metropolitan. Những con số cao kỷ lục của các giao dịch nghệ thuật trong thập niên vừa qua cho thấy, mức giá trần của thị trường nghệ thuật sẽ vẫn tiếp tục tăng. THÁ NG 5 .202 0

4 9

TỐP 10 TÁC PHẨM NGHỆ THUẬT ĐẮT NHẤT THẬP NIÊN 2010 1. Salvator Mundi HỌA SĨ: được cho là Leonardo da Vinci ĐÃ BÁN: $450 triệu, 2017 tại Christie’s 2. Interchange HỌA SĨ: Willem de Kooning ĐÃ BÁN: $300 triệu, 2015 Giao dịch riêng giữa David Geffen và Ken Griffin 3. The Card Players HỌA SĨ: Paul Cézanne ĐÃ BÁN: $250 triệu, 2011 Giao dịch riêng giữa vương quốc Qatar và di sản của ông trùm quá cố George Embiricos 4. Nafea Faa Ipoipo? (When Will You Marry?) HỌA SĨ: Paul Gauguin ĐÃ BÁN: $210 triệu, 2014 Giao dịch riêng giữa Rudolf Staechelin và người mua từ Qatar 5. Wasserschlangen II HỌA SĨ: Gustav Klimt ĐÃ BÁN: $184 triệu, 2012

Giao dịch riêng giữa Ursula Ucicky và Dmitry Rybolovlev 6. Nu couché (Sur le côté gauche) HỌA SĨ: Amedeo Modigliani ĐÃ BÁN: $157 triệu, 2018 tại nhà đấu giá Sotheby’s 7. Le Rêve HỌA SĨ: Pablo Picasso ĐÃ BÁN: $155 triệu, 2013 Giao dịch riêng giữa Steve Wynn và Steven Cohen 8. Adele Bloch-Bauer II HỌA SĨ: Gustav Klimt ĐÃ BÁN: $150 triệu, 2016 Giao dịch riêng giữa Oprah Winfrey và người mua từ Trung Quốc 9. Mueles HỌA SĨ: Claude Monet ĐÃ BÁN: $111 triệu, 2019 tại Sotheby’s 10. Nude, Green Leaves and Bust HỌA SĨ: Pablo Picasso ĐÃ BÁN: $107 triệu, 2010 tại Christie’s F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

FORBES VIETNAM | MARKET PLACE

SHERATON NHA TRANG HOTEL & SPA – “ƯU ĐÃI HỘI NGHỊ”

THỰC ĐƠN MÓN NGON MANG ĐI TẠI KHÁCH SẠN LE MÉRIDIEN SAIGON

Chúng tôi tin rằng sự nghiệp thành công bắt đầu từ những cuộc gặp gỡ thành công. Đặt hội nghị/ sự kiện từ nay đến 15.09.2020 cho các cuộc họp được tổ chức trước ngày 31.12.2021 để nhận ngay 3 trong 6 ưu đãi sau: • Giảm 5% trên tổng hóa đơn cho phòng nghỉ • Giảm đến 20% cho các gói hội nghị/ sự kiện nguyên ngày • Miễn phí thêm 1 khách cho mỗi 10 khách tham dự (chỉ áp dụng cho gói hội nghị và không áp dụng cho phòng nghỉ) • x3 điểm tích lũy • 1 đêm phòng miễn phí cho mỗi 25 đêm phòng đã trả phí mỗi đêm • 1 phòng được nâng cấp cho mỗi 25 đêm phòng đã trả phí mỗi đêm Nhận thêm 5.000 điểm tích lũy ngay khi ký hợp đồng. Áp dụng cho đặt phòng với tối thiểu 10 phòng mỗi đêm, tối thiểu 1 đêm lưu trú. Sheraton Nha Trang với những phòng tiệc sang trọng, trang thiết bị hiện đại và dịch vụ chuyên nghiệp sẽ tạo nên sự độc đáo và nâng tầm giá trị cho các sự kiện của bạn.

Bạn còn nhớ lời hứa đầu năm với bản thân mình về việc ăn uống lành mạnh hơn không? Nếu bạn đã từng quá bận rộn để có thể ăn một bữa tử tế, thì không còn thời điểm nào lý tưởng hơn những ngày này để bắt đầu với thói quen nấu ăn và ăn uống lành mạnh. Chế độ ăn uống ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ của bạn. Hãy bắt đầu thói quen ăn sạch uống sạch từ hôm nay nhé! Khách sạn Le Méridien Saigon với quầy thức ăn được những đầu bếp 5 sao chuẩn bị kỹ lưỡng mở cửa từ 9:00-20:00 mỗi ngày phục vụ các món ăn dinh dưỡng và chất lượng để bạn mua mang đi. Thực đơn đa dạng từ ẩm thực Việt Nam thuần túy như cơm tấm sườn chả, bánh hỏi heo quay, phở bò đậm vị cho đến ẩm thực phương Tây thơm ngon như bánh mì đen cá ngừ, salad rau chân vịt non, súp bí đỏ hầm, mì Ý tôm hùm,... đem đến cho bạn bữa ăn thơm ngon cùng người thân. Liên hệ ngay cho chúng tôi để được hướng dẫn thêm! Địa điểm: Latitude 10 Lounge and Bar, Le Méridien Saigon, 3C Tôn Đức Thắng, Bến Nghé, Quận 1 Liên hệ: 028 6263 6688. Email: phuongthao.nguyen@lemeridien.com

Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập www.sheratonnhatrang.com, hoặc email: sales.nhatrang@sheraton.com Địa chỉ: Khách sạn Sheraton Nha Trang Hotel & Spa | 26-28 Trần Phú, Nha Trang, Khánh Hòa

ĐẶT PHÒNG QUA WEBSITE - ĐỔI NGÀY ĐẾN THÁNG 12 Làm sao để chọn ngày phù hợp cho kỳ nghỉ cùng gia đình hay chuyến công tác trong năm nay khi dịch Covid 19 gây ra không ít ảnh hưởng?! Quả là dù không nhiều thì ít, trong thời gian qua và chắc chắn cả tương lai gần, nhiều kế hoạch và lịch trình của chúng ta liên tục phải thay đổi để an toàn hơn với sự ảnh hưởng của dịch bệnh. Queen Ann Nha Trang đã thấu hiểu và sẵn sàng những gói sản phẩm ưu đãi và bổ sung dịch vụ tiện ích để Quý khách có thể linh hoạt thay đổi ngày sử dụng, chỉ cần: • Chọn và book trước ngày 30.06.2020, sử dụng trước 31.12.2020. • Thay đổi ngày không giới hạn số lần, vui lòng liên hệ trước 7 ngày sử dụng. Cùng theo dõi fanpage và website để cập nhật và lựa chọn những ưu đãi tốt nhất cho bạn và gia đình.

CLASSIC FINE FOODS RA MẮT KÊNH BÁN LẺ TRỰC TUYẾN CLASSIC DELI!

Website: www.queenannnhatrang.com

Ra đời năm 2005, CLASSIC FINE FOODS là doanh nghiệp có tiếng trên thị trường Việt Nam chuyên cung cấp các loại sản phẩm chất lượng cho nhà hàng, khách sạn, siêu thị và nhiều đối tác khác trong ngành ẩm thực. Hôm nay chúng tôi giới thiệu ra thị trường kênh bán lẻ trực tuyến CLASSIC DELI. Với CLASSIC DELI, chúng tôi muốn mang những sản phẩm chất lượng đến mọi nhà với cách thức mua hàng tiện lợi nhất. Với đa dạng các dòng sản phẩm, từ hàng khô, hàng mát đến hàng đông lạnh, chỉ cần bạn chọn món hàng yêu thích và tiến hành đặt hàng trên web, chúng tôi sẽ giao hàng tận nhà cho bạn. Hãy biến các bữa ăn tại nhà đạt chuẩn 5 sao với các loại thịt, hải sản và thực phẩm nhập khẩu chất lượng cao từ CLASSIC DELI! Nhân dịp ra mắt trang web, chúng tôi có nhiều ưu đãi gởi đến khách hàng, đặc biệt chương trình giảm giá định kỳ vào mỗi 2 tuần sẽ được cập nhật trên trang web và các kênh truyền thông mạng xã hội của CLASSIC DELI. Hãy trải nghiệm mua sắm tại: https://classicdeli.market/vn “Chúng tôi luôn chọn lọc và mang đến cho bạn những món ăn và đồ uống chất lượng nhất”!

Fanpage: www.facebook.com/queenannnhatrang

Liên hệ: Lô Vb.17b-19-21a, Đường 22A, KCX Tân Thuận, Quận 7

Hotline: (+84) 911 85 76 72

+84 (0) 909 808 367 | hcmc-classicdeli@classicfinefoods.com.vn

TRÀ TÚI LỌC PHÚC LONG - TÔN TRỌNG NGUYÊN BẢN - ĐẬM VỊ TRÀ - HÒA NHỊP SỐNG Đồng hành với khách hàng hơn nửa thế kỷ, Trà túi lọc Phúc Long luôn chắt chiu từng lộc non trà xanh tươi nguyên, hảo hạng nhằm mang đến thức uống đậm vị. Trên hành trình tôn trọng bản sắc trà, Phúc Long luôn tận dụng hết những tính năng của trà để có thể hòa quyện cả hương lẫn vị. Lá trà thượng hạng sau khi thu hoạch được xử lý sạch, làm héo, phơi/ sấy khô, cho vào máy cắt, vò và nghiền. Tiếp đến, trà được sàng lọc, đến khi đủ kích thước tiêu chuẩn để lên men. Sau đó, trà được đưa đi sấy khô lần nữa, ướp hương và đóng gói. Với nỗ lực đảm bảo an toàn tuyệt đối cho người sử dụng, Phúc Long sử dụng túi lọc bằng giấy, không hàn nhiệt, cố định hai mép túi trà bằng nhiều nếp gấp mảnh, tỉ mỉ; không dùng kim bấm, định hình túi thẳng đứng bằng chỉ mỏng xuyên qua hai ngăn trà. Trà túi lọc Phúc Long hân hạnh giới thiệu đa dạng những vị trà chất lượng, với nhiều cách thưởng thức khác nhau, phù hợp cho mọi lứa tuổi. • Lưu giữ vị trà truyền thống: Trà Xanh, Trà Sen, Trà Lài, Trà Ô Long dạng túi lọc. • Hay hiện đại hơn với vị trà trẻ trung: Trà Vải, Trà Đào, Trà Hoa Hồng dạng túi lọc. Trà túi lọc Phúc Long, tôn trọng nguyên bản cho tách trà đậm vị.

FORBES VIETNAM | MARKET PLACE

CÔNG TY TÀI CHÍNH TNHH MTV MIRAE ASSET (VIỆT NAM)

HÃY CÙNG ANNAM GOURMET TRỞ THÀNH NGƯỜI TIÊU DÙNG XANH

Công ty Tài Chính TNHH MTV Mirae Asset (Việt Nam) (MAFC) tự hào là thành viên của Tập đoàn Mirae Asset đến từ Hàn Quốc với bề dày 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính, chứng khoán, đầu tư, quản lý tài sản… đang có mặt tại 15 quốc gia, cùng hệ thống 200 văn phòng và chi nhánh trên toàn thế giới. Chính thức đi vào hoạt động từ năm 2011, MAFC hiện đang cung cấp 3 nhóm sản phẩm chính (vay tiền mặt tín chấp, vay mua trả góp và vay đảm bảo) cho khách hàng tại 43 tỉnh thành trên toàn quốc, đồng thời đã xây dựng được hệ thống gần 2.000 điểm giao dịch trên toàn quốc. Công ty cũng kết nối khách hàng với gần 6.000 điểm thanh toán Payoo, hệ thống bưu cục của Bưu điện Việt Nam, hệ thống cửa hàng/Đại lý Viettel trên toàn quốc, đồng thời liên kết với các kênh thanh toán điện tử nhanh và tiện lợi như Momo, AirPay, ViettelPay, Ví Việt… Ngoài ra, trong quý 4.2019, Công ty cũng đã chính thức ra mắt ứng dụng My Finance, ứng dụng vay tiêu dùng tiêu dùng thông minh, được phát triển trên nền tảng số hóa nhằm rút ngắn thời gian đăng ký vay, đơn giản hóa quy trình vay, giúp quản lý khoản vay dễ dàng hơn, mang đến giải pháp tài chính tất cả trong một, mọi lúc mọi nơi cho người dùng. Những bước đi và phát triển của MAFC đã vinh dự được Tạp chí Global Brands Magazine (GBM) – tạp chí quốc tế trụ sở tại London (Vương quốc Anh) ghi nhận với giải thưởng “Công ty Tài Chính Tiêu Dùng Đột Phá Nhất Việt Nam 2019.”

Là thành viên của Liên Minh Tái Chế Bao Bì Việt Nam (PRO Vietnam), Annam Gourmet đề cao tính trách nhiệm đối với môi trường và đặc biệt quan tâm đến sự phát triển bền vững. Hơn ai hết chúng tôi thấu hiểu rằng, để hạn chế sự ảnh hưởng đến khí hậu và duy trì nguồn tài nguyên thiên nhiên, thay đổi thói quen sử dụng bao bì và túi nilon sử dụng một lần sang các sản phẩm thân thiện với môi trường như túi giấy, các loại túi tái sử dụng là điều vô cùng cần thiết. Không chỉ dừng lại đó, Annam Gourmet còn tích cực đẩy mạnh và ủng hộ những nguồn nông sản tại địa phương có tiêu chí phát triển bền vững và đáp ứng được các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm khắt khe nhất trong ngành như Global G.A.P, VietGap…Vì Annam Gourmet luôn muốn mang đến cho khách hàng những sản phẩm đạt chất lượng cao nhất, được chọn lọc tỉ mỉ qua từng khâu sản xuất như rau, củ, quả hữu cơ, thịt và hải sản tươi mới mỗi ngày. Hãy cùng đồng hành với chúng tôi giảm gánh nặng cho môi trường và bảo vệ chính sức khỏe của gia đình mình.

GỖ AN CƯỜNG CHUNG TAY CHỐNG DỊCH COVID-19

KHANG ĐIỀN ỦNG HỘ 26 TỈ ĐỒNG HỖ TRỢ CÔNG TÁC PHÒNG CHỐNG DỊCH COVID-19 VÀ HẠN HÁN, XÂM NHẬP MẶN

Thời gian qua, rất nhiều quốc gia trên thế giới đang gồng mình chống lại đại dịch COVID-19, với tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp, khó kiểm soát. Với phương châm “chống dịch như chống giặc”, ngoài sự nỗ lực, quyết tâm của Đảng và Nhà nước ta cùng tất cả các cơ quan ban ngành liên quan thì cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân Việt cũng đã cùng đồng lòng tham gia phòng, chống đại dịch. Bước vào giai đoạn 2, giai đoạn cao điểm của chiến dịch với nhiều khó khăn, nhiệm vụ đòi hỏi sự tập trung cao độ cả về nhân lực, trí lực và vật lực, nhất là với các “chiến sĩ áo trắng” nơi tuyến đầu chống dịch. Với mong muốn chung tay cùng ngành y tế TP.HCM đẩy lùi dịch bệnh, Công ty CP Gỗ An Cường đã tặng 500 triệu đồng tiền mặt gởi đến đội ngũ y, bác sĩ và điều dưỡng viên của Bệnh viện Nhiệt đới. Được chung tay cùng Đảng, Chính phủ và nhân dân cả nước chống lại đại dịch COVID-19 là trách nhiệm cũng là niềm tự hào của Ban lãnh đạo và toàn thể cán bộ - công nhân viên của công ty. Đó cũng là nền tảng để nâng cao tính nhân văn trong văn hóa doanh nghiệp và đóng góp cho sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp.

Năm 2020, khởi đầu với nhiều biến động khi Việt Nam không chỉ bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 đang diễn biến phức tạp trên toàn thế giới, mà còn đối diện với nạn hạn hán, xâm nhập mặn ở các tỉnh miền Tây. Trong suốt quá trình phát triển, Khang Điền luôn duy trì truyền thống chia sẻ với cộng đồng, xem những hoạt động đóng góp cho xã hội là một phần trách nhiệm của Công ty, là một trong những giá trị văn hóa của Doanh nghiệp. Hưởng ứng lời kêu gọi “Toàn dân ủng hộ phòng, chống dịch Covid-19”, Khang Điền đã ủng hộ 20 tỉ đồng, chung tay đóng góp cho chương trình, nhằm gây quỹ phòng chống dịch Covid-19. Bên cạnh đó, Khang Điền cũng ủng hộ đồng bào bị thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn 6 tỉ đồng. Trên tinh thần “tương thân tương ái” cùng tất cả sự chân thành và đồng cảm sâu sắc, Khang Điền mong tiếp thêm động lực, để mọi người cùng nhau vượt qua giai đoạn khó khăn này.

ASUS HỖ TRỢ THIẾT BỊ Y TẾ CHO TUYẾN ĐẦU CHỐNG DỊCH COVID-19 Tháng 4 này, với sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ ‘’chống dịch như chống giặc’’ và ‘’mỗi người dân là một chiến sĩ phòng chống dịch bệnh’’, ASUS cũng nhanh chóng hưởng ứng bằng cách hỗ trợ thiết bị cho đội ngũ y tế tuyến đầu chống dịch COVID-19. Với trang thiết bị trị giá hơn 10.000 USD gồm các máy tính ASUS ExpertBook P1440 & bộ sản phẩm ASUS Chromebox 3 Hangouts Meet 2, sản phẩm được trực tiếp trao tặng cho đội ngũ bác sĩ tại Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương (Bộ Y tế) tại Hà Nội. Sản phẩm ASUS ExpertBook P1440 là mẫu máy tính xách tay doanh nghiệp của ASUS với thiết kế chuyên nghiệp, tích hợp SSD tốc độ cao và HDD cho dung lượng lưu trữ lớn, giúp giải quyết dữ liệu nhanh nhất. Còn ASUS Chromebox 3 Hangouts Meet là giải pháp hàng đầu cho hội nghị truyền hình thông minh sử dụng bộ phần mềm Hangouts với độ phân giải HD cao cấp. Bộ sản phẩm gồm 1 PC ASUS Chromebox 3 nhỏ gọn trang bị bộ xử lý Intel Core i7 cùng camera 4K UltraHD với góc nhìn rộng 120º - tích hợp công nghệ thu phóng để tập trung vào người đang nói. Thông tin chi tiết: www.asus.com.vn

SUY NGẪM

Về đột phá “Chúng ta đã khám phá ra bí mật của cuộc sống!” —Francis Crick, nhà sinh vật học.

“Có thể đó chỉ là cây rong chứ không phải con cá, nhưng sau mọi cố gắng, cuối cùng tôi cũng nhận được thành quả.”

—Jacob Bronowski, nhà toán học.

—Michael Faraday, nhà khoa học.

“Trong khoa học, không tồn tại cụm từ khám phá, mà có cụm từ cách mạng, hiểu biết sâu sắc, và những điều đó không phát sinh từ những gì đã hiện hữu.” —Isaac Asimov, tác giả.

“Chẳng có gì đáng để khám phá ngoại trừ điều chưa tồn tại.” —Pierre Teilhard de Chardin, triết gia.

“Hành trình khám phá thực thụ không phải là tìm kiếm những cảnh quan mới, mà là có cách nhìn mới.”

—Elbert Hubbard, tác giả.

“Hãy cho tôi một điểm tựa, tôi sẽ nhấc bổng Trái đất lên.” —Archimedes, nhà khoa học.

—Marcel Proust, tiểu thuyết gia.

—Kinh thánh, Jeremiah 33:3.

—Freda Adler, nhà tội phạm học.

—Jonas Salk, nhà nghiên cứu y khoa. F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

SUY NGẪM SAU CÙNG

“Hãy kêu cầu ta, ta sẽ trả lời con; ta sẽ tỏ cho con những việc lớn và khó, là những việc con chưa từng biết.”

“Sự tiến bộ không chỉ thể hiện qua những nghi vấn đã tìm được đáp án, mà còn qua những gì chúng ta vẫn đang không ngừng thắc mắc.”

“Tôi có những giấc mơ ngọt ngào và cũng có cả ác mộng. Tuy nhiên, tôi chế ngự được ác mộng nhờ có những giấc mơ ngọt ngào.”

“Gần đây, thế giới chuyển động nhanh đến nỗi khi ai đó đang tuyên bố không làm được thì sẽ bị cắt ngang bởi người đang tiến hành công việc đó.”

“Chúng ta thường nhận ra điều mình muốn làm bằng cách xác định những điều chúng ta không muốn làm; và có lẽ người nào chưa bao giờ phạm sai lầm sẽ chẳng bao giờ khám phá ra điều gì cả.” —Samuel Smiles, tác giả.

“Nếu không tiến lên thì con người sẽ thụt lùi.” —Edward Gibbon, nhà sử học.

“Có thể dùng thực nghiệm để kiểm chứng giả thuyết, nhưng không thể dùng thực nghiệm để tuyên bố giả thuyết.” —Albert Einstein, nhà khoa học.

“Tình trạng nghiêm trọng của căn bệnh là nguyên nhân gây ra sự tuyệt vọng, nhưng mức độ nỗ lực và quyết tâm của những người đang cố gắng tìm ra phương thuốc là thứ mang lại cảm hứng.” —Malcolm Forbes

THÁNG 5.2020

N G U Ồ N : T H E A S C E N T O F M A N , B Y J A C O B B R O N O W S K I ; C O L L E C T I O , B Y P O P P U S A L E X A N D E R ; S E L F - H E L P, B Y S A M U E L S M I L E S ; L A V I S I O N D U PA S S É , B Y P I E R R E T E I L H A R D D E C H A R D I N ; T H E D O U B L E H E L I X , B Y J A M E S WAT S O N ; T H E H A R V E S T O F A Q U I E T E Y E , B Y A L A N M A C K AY; S I S T E R S I N C R I M E , B Y F R E D A A D L E R ; D E C L I N E A N D FA L L O F T H E R O M A N E M P I R E , B Y E D WA R D G I B B O N ; A D D I N G A D I M E N S I O N , B Y I S A A C A S I M O V.

SUY NGẪM

130

“Bản chất của khoa học là: Nêu ra một nghi vấn ngang ngược, và như thế, bạn đang tiến gần đến câu trả lời phù hợp.”