Tạp chí Forbes Việt Nam số 83 - Chủ đề Nông nghiệp by forbesvietnam

DANH SÁCH 50 DOANH NGHIỆP FINTECH HÀNG ĐẦU T H Á N G 4 . 2020 F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ẤN PHẨM BÁO VĂN HÓA

NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG CÁC CÔNG TY NÔNG NGHIỆP TÌM HƯỚNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG TỪ CHUỖI SẢN XUẤT VÀ XÂY DỰNG THƯƠNG HIỆU.

KÍNH BIẾU

GIÁ: 45.OOO ĐỒNG #SỐ 83

936082

010014

I M AG I N E E R I N G

T H E

Hội nghị | Tiệc trưa và các hoạt động Vinh danh danh sách 30Under30 | Không gian giải trí và âm nhạc

Hotline 0933 244 600

www.event.forbesvietnam.com

www.facebook.com/forbesvn/

T H Á N G T Ư 2020

SỐ 4 l CUỐN 83

TRONG SỐ NÀY

MỤC LỤC

50 | MẮT XÍCH THIẾT YẾU Dịch vụ kiểm định là mắt xích nhỏ nhưng quan trọng để nông sản Việt Nam xuất khẩu vào các thị trường tiêu dùng cao cấp. Linh San

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

13 | Sự Kiện & Bình Luận Đồng bằng sông Cửu Long: Khát giữa vùng nước Lê Anh Tuấn

16 | Thời Cuộc Giai đoạn mới, mô hình mới Yuwa Hedrick-Wong

17 | Sáng Tạo Sự hài lòng từ đám mây MỤC LỤC

Rich Karlgaard

ĐẦU TƯ VÀO NÔNG NGHIỆP 28 | Những miếng ghép hình

Dabaco theo đuổi mô hình chăn nuôi nông nghiệp quy mô lớn và công nghệ cao để vượt qua các biến động của thị trường.

Minh Ngọc

34 | Chậm mà chắc

Sao Ta, công ty xuất khẩu tôm chấp quy mô vừa phải, tập trung kỹ thuật chế biến với giá cao. Ngọc Nhi

38 | Khi nhà buôn bẻ lái Sau xuất khẩu nông sản, Tân Long xây dựng thương gạo hiệu riêng và hệ thống phân phối ở thị trường nội địa. Minh Thiên

42 | Sẵng sàng thay đổi Long Sơn, doanh nghiệp lớn xuất khẩu hạt điều, thay đổi để nắm bắt cơ hội. Linh Chi

DANH SÁCH FINTECH 50 64 | Tin vào tiền mã hóa

Coinbase hiện như một sòng bạc, nhưng tỉ phú sáng lập Brian Armstrong cho rằng đây chỉ mới là khởi đầu của sự nghiệp giải phóng nền tài chính thế giới.

64 104

William Baldwin & Michael del Castillo

XU HƯỚNG

94 | Thuốc từ hệ tiêu hóa Các nhà khoa học sử dụng vi sinh vật trong hệ tiêu hóa để tạo ra thuốc mới chữa Parkinson, ung thư và tự kỷ. Susan Adams & Will Yakowicz

ĐIỀU TRA CỦA FORBES 104 | Bùng nở và suy tàn

Bloom Energy hứa hẹn biến khí đốt tự nhiên thành nguồn điện sạch có giá rẻ hơn so với nguồn điện từ nhà máy. Tiêu hàng tỉ đô la Mỹ, và thất hứa. Christopher Helman F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á NG 4.2 0 2 0

108

MỤC LỤC

CÔNG TY, CON NGƯỜI 75 | Bầu trời vô tận

Song Hoi-See đầu tư hơn 100 triệu đô la Mỹ mở rộng đế chế Plaza Premium. Shu-Ching Jean Chen

78 | Thay đổi cuộc chơi Tanuwijaya đưa Tokopedia thành kỳ lân lớn thứ ba của Đông Nam Á. Ulisari Eslita & Ester Christine Natalia

82 | Thư điện tử sống mãi Hộp thư đến được hồi sinh nhờ hai người sáng lập của Front. Alex Konrad

84 | Đối thủ mới của Elon Musk

114

Rivian với ba tỉ đô la Mỹ đang đẩy nhanh quá trình sản xuất SUV và xe tải điện. Chuck Tannert

92 | Dịch vụ giặt ủi Yaakoub Hijazi bỏ học đại học để vực dậy doanh nghiệp giặt ủi của cha. Amy Feldman

100 | Trước khi tung cánh Phan Bá Mạnh nhắm tới quản lý dữ liệu để nâng cao hiệu quả kinh doanh vận tải hành khách với An Vui. Quốc Khánh

LỐI SỐNG 108 | James Bonds vùng Burgundy Jean-Charles Boisset gây dựng đế chế rượu vang tại Pháp và vực dậy vườn nho đang gặp khó khăn tại Mỹ. Chloe Sorvino F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

111

111 | Nâng tầm sang trọng CEO Sébastien Bazin lãnh đạo quá trình chuyển đổi của tập đoàn khách sạn khổng lồ Accor. Pamela Ambler

114 | Chân trời có người bay Ngọt với bốn chàng trai tuổi dưới 30, không học âm nhạc chính quy, đang trên hành trình “làm nhạc hay, chơi đến cùng”. Đặng Thư

122 | Suy ngẫm Về ý chí Ảnh bìa: Võ Thủy Tiên & Monkey Minh minh họa cho Forbes Việt Nam T H Á N G 4 .2 0 2 0

THƯ TÒA SOẠN

TỔNG BIÊN TẬP

Tìm vị thế mới

Chu Thị Thu Hằng

T H Ư T Ò A S O Ạ N

PHÓ TỔNG BIÊN TẬP

Lương Trung Hiếu Phan Thanh Nam THƯ KÝ TÒA SOẠN

Võ Quốc Khánh PHÓ THƯ KÝ TÒA SOẠN

Giang Thanh TRƯỞNG BAN BIÊN DỊCH

Khổng Loan PHỤ TRÁCH THIẾT KẾ

Trần Quốc Luật TÒA SOẠN – TRỊ SỰ 124 Nguyễn Du, Hà Nội Tel: 024 38220036 – 3822 3836 • Fax: 024 3822 9302

VĂN PHÒNG PHÍA NAM • Tòa nhà HM Town (Tầng 8) 412 Nguyễn Thị Minh Khai, P. 5, Q. 3, TP. HCM Tel: 028 3832 7575 – Fax: 028 3834 3535 email: toasoan@forbesvietnam.com • 170 Nguyễn Đình Chiểu, Q.3, TP.HCM Tel: 028 3823 0890 – Fax: 028 3910 0922 Giấy phép xuất bản số 79/GP-BTTTT cấp ngày 2.4.2013

CHAIRMAN & EDITOR-IN-CHIEF

Steve Forbes

CHIEF EXECUTIVE OFFICER: Michael Federle CHIEF CONTENT OFFICER: Randall Lane CEO / ASIA, FORBES MEDIA & PRESIDENT & PUBLISHER, FORBES ASIA: William Adamopoulos EXECUTIVE DIRECTOR, EDITORIAL CONTENT, FORBES ASIA: Justin Doebele SENIOR VICE PRESIDENT, FORBES ASIA:

Tina Wee FOUNDED IN 1917 B.C. Forbes, Editor–in–Chief (1917–54) Malcom S. Forbes, Editor–in–Chief (1954–90) James W. Michaels, Editor (1961–99) William Baldwin, Editor (1999–2010) FORBES VIỆT NAM is published under a license agreement with Forbes Media LLC © 2013 Công Ty TNHH Truyền Thông Tương Tác. © 2013 FORBES. All Rights Reserved. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Những ngày tháng tư này, khi cả nước đồng lòng đối phó dịch bệnh COVID-19, đồng bằng sông Cửu Long bước vào giai đoạn cao điểm hạn hán. Cả vùng châu thổ 18 triệu người lâm vào cảnh thiếu nước sinh hoạt và sản xuất, là dấu chỉ từ thiên nhiên cho thấy, nông nghiệp đang cần cách tiếp cận mới để phát triển bền vững. Trên bản đồ xuất khẩu nông nghiệp thế giới, nhiều năm qua Việt Nam xuất hiện ở vị thế khá cao với nhiều mặt hàng nằm trong nhóm dẫn đầu như cá tra, tôm, điều, hồ tiêu, gạo, cà phê... Các ngành hàng này có điểm chung số lượng xuất khẩu lớn nhưng hàm lượng chế biến thấp, chủ yếu là các nguyên liệu thô hoặc sản phẩm sơ chế, chưa có nhiều thương hiệu s nông nghiệp Việt Nam khẳng định được vị thế trên thị trường quốc tế. Có nhiều cách ngành nông nghiệp chuyển dịch sang các công đoạn có hàm lượng giá trị gia tăng cao hơn như nghiên cứu, phát triển giống mới, thay đổi quy trình sản xuất ở khâu thượng và trung nguồn, hay đầu tư chế biến sâu, xây dựng thương hiệu sản phẩm ở hạ nguồn. Mỗi phương cách đi kèm với các điều kiện cụ thể như điều kiện, trình độ khoa học kỹ thuật, khả năng mở rộng vùng canh tác, hay khả năng nắm bắt cơ hội đáp ứng thị hiếu, hành vi tiêu dùng của thị trường trong nước và xuất khẩu. Tuy không có các câu chuyện đầu tư, tạo sự thay đổi lớn trong ngành, nội dung số báo vẫn cho thấy nỗ lực bền bỉ sáng tạo của các doanh nghiệp để có vị thế cạnh tranh tốt hơn. Đó là sự khép kín chuỗi cung ứng ngành chăn nuôi của Dabaco; bước tiến chậm chắc của Sao Ta trong ngành tôm; lối đi riêng trong ngành chế biến thủy hải sản như Hải Nam Seafood hay phát triển sản phẩm trái cây sấy dẻo của Lương Gia Food... Trong chủ đề này Forbes Việt Nam cũng ghi nhận một số lát cắt chuyển biến tích cực trong xuất khẩu nông sản của Việt Nam. Một số doanh nghiệp nỗ lực hướng tới xuất khẩu bền vững với sản phẩm hàng hóa đáp ứng các yêu cầu về an toàn thực phẩm, an toàn sinh học trong sản xuất truy xuất nguồn gốc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về kiểm định.

— Ban biên tập FORBES VIỆT NAM THÁNG 4.2020

Ý KIẾN BẠN ĐỌC

THÁNG TƯ 2020 • SỐ 4 CUỐN 83 ĐẠI DIỆN THƯƠNG MẠI

TỔNG GIÁM ĐỐC

Đường Thu Hương PHỤ TRÁCH KINH DOANH

Bùi Quang Đạt PHỤ TRÁCH TIẾP THỊ – PHÁT HÀNH

Nguyễn Hải Bằng PHỤ TRÁCH VĂN PHÒNG

Phạm Trà Kim Anh PHỤ TRÁCH SỰ KIỆN

Nguyễn Minh Đức ĐỊA CHỈ LIÊN LẠC Tòa nhà HM Town (Tầng 8) 412 Nguyễn Thị Minh Khai, Phường 5, Quận 3, TP. HCM Tel: 028 3832 7575 Fax: 028 3834 3535 ĐẶT BÁO DÀI HẠN

Tại TP. HCM liên hệ Email: phathanh@forbesvietnam.com Tel: 028 3832 7575 Tại các địa phương khác liên hệ đặt báo dài hạn tại Bưu điện gần nhất, mã số đặt báo C018 TẠP CHÍ FORBES VIỆT NAM Ấn phẩm của báo Văn Hóa được xuất bản hằng tháng vào tuần đầu tiên trong tháng. Bản quyền đã được đăng ký. Không hình ảnh và/ hoặc nội dung nào trên tạp chí được phép tái xuất bản dưới bất kỳ hình thức nào nếu không có sự cho phép hoặc cấp phép bằng văn bản. Bất kỳ vi phạm bản quyền nào sẽ bị xử lý theo các quy định và pháp luật Việt Nam. In tại Công ty cổ phần in Trần Phú 71 - 75 Hai Bà Trưng, Quận 1, TP. HCM. THÁNG 4.2020

Theo dõi Forbes Việt Nam tháng 3.2020 với chủ đề Phụ nữ tự thân trong kinh doanh, tôi thật sự ấn tượng và khâm phục trước những người phụ nữ với nghị lực, sức sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp trong kinh doanh đã khẳng định được tên tuổi trên thương trường và góp phần mang hình ảnh, thương hiệu Việt đến với bạn bè quốc tế. Như Judy Garland, nữ diễn viên và ca sĩ Mỹ với gia tài hơn 20 bộ phim, đặc biệt là The Wizard of Oz (năm 1939) đã nói “Luôn luôn là phiên bản hạng nhất của chính mình, thay vì là phiên bản thứ hai của người khác”, tôi như được truyền cảm hứng nhiều hơn với chia sẻ của Ngô Thùy Ngọc Tú trong bài phỏng vấn về phụ nữ khởi nghiệp trên số báo này: “Đừng đánh giá thấp bản thân mình về những gì bạn có thể tạo ra và chia sẻ với thế giới”. Xin chúc mỗi người phụ nữ luôn có cho mình một hành trình bền bỉ của việc học tập, rèn luyện, bồi dưỡng tri thức và khẳng định năng lực của chính mình, một hành trình đẹp về sự sẻ chia, đồng cảm và kết nối từ cá nhân đến doanh nghiệp và cộng đồng để cùng hướng tới những điều tốt đẹp.

Nguyễn Chí Nguyên, Luật sư Đoàn Luật sư TP.HCM

Đừng chỉ nhìn cành cây mà quên đi đôi cánh Ngoài lĩnh vực kinh doanh, danh sách Phụ nữ tự thân của Forbes Việt Nam ghi nhận thành tựu những gương mặt trong lĩnh vực giải trí như ca sĩ Hồ Ngọc Hà hay người mẫu, diễn viên Ngô Thanh Vân, những phụ nữ năng động thuộc thế hệ 7X và đầu thế hệ 8X. Vì vậy, tôi tin rằng những người phụ nữ hiện đại có đủ nội lực, khả năng để góp phần vào sự thay đổi của xã hội cũng như xây dưng nên hạnh phúc của chính bản thân. Tôi nhớ một người nổi tiếng, sau những vấp ngã trong đời sống tình cảm, đã chia sẻ một ý mà tôi rất tâm đắc. Cô ấy viết rằng "những chú chim tự tin đậu trên cành cây, không phải vì nó tin sức nâng đỡ của cành, mà chính là nó tin vào sức mạnh đôi cánh của mình. Vì vậy, đôi cánh của bạn mới là thứ quyết định cuộc sống và hạnh phúc của bạn như thế nào." Nhìn vào những người phụ nữ trong danh sách được Forbes Việt Nam bình chọn, tôi tin rằng nhiều phụ nữ sẽ thay đổi quan điểm của mình: tập trung vào việc hoàn thiện nâng cao "đôi cánh" của bản thân và đóng góp cho xã hội. Nguyễn Lan Anh, ALT English Center

Mời bạn gửi nhận xét, ý kiến về nội dung tạp chí đến: toasoan@forbesvietnam.com F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

11 Ý KIẾN BẠN ĐỌC

Công ty TNHH Truyền Thông Tương Tác

Những chia sẻ của phụ nữ

“Trong tất cả những gì bạn tích lũy, hãy tích lũy sự hiểu biết”

SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN L ê A n h Tu ấ n

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có hơn bốn triệu héc ta đất liền với hàng ngàn cây số sông rạch chằng chịt và gấp ba lần con số đó là diện tích mặt biển. Vùng đồng bằng này được xem là vùng đất ngập nước lớn nhất Việt Nam nếu dựa theo phân loại của công ước Ramsar về các vùng được gọi là đất ngập nước. ĐBSCL là nơi nhận nguồn nước lớn nhất Việt Nam. Mỗi năm sông Mekong chuyển về vùng châu thổ khoảng 475 tỉ m 3 nước, nếu đem chia cho khoảng 18,5 triệu người dân đang sống ở đây thì bình quân đầu người mỗi năm nhận hơn 25 ngàn m 3 nước. Oái ăm thay hiện nay, nhiều vùng canh tác nông nghiệp và sinh hoạt dân cư, đặc biệt vùng ven biển nơi toàn bộ nước sông Mekong đổ về, đang nóng lên về chuyện hạn hán nghiêm trọng.

Năm vấn đề nan giải Từ đầu mùa mưa năm 2019, hiện tượng El Nino mạnh dần lên khu vực phía Tây vùng biển Thái Bình Dương, báo hiệu nguy cơ giảm sút lượng mưa xuống khu vực Đông Nam Á. Năm 2019, số liệu từ hầu hết các trạm quan trắc lưu vực sông Mekong cho thấy, lượng mưa bằng 60 – 70% tổng lượng mưa trung bình nhiều năm khiến nước sông Mekong giảm thấp thấy rõ. Hồ chứa nước thuộc các đập thủy điện trên thượng nguồn sông Mekong (đoạn LanCang thuộc tỉnh Vân Nam, Trung Quốc) đóng các cửa van để tích nước tối đa khiến dòng chảy xuống hạ lưu ít hơn. Giữa mùa lũ năm 2019 nhiều ghềnh đá giữa Thái Lan và Lào lộ rõ, còn hồ Tonle Sap ở Campuchia có mực nước thấp chưa từng thấy trong lịch sử. Báo chí Thái Lan phải dùng từ “khô hạn trong mùa mưa lũ” như một cảnh báo. Tất cả là dấu hiệu một mùa khô kiệt năm 2020 và hệ quả là nước mặn sẽ xâm nhập sâu hơn vào đất liền, vượt mức năm hạn lịch sử 2016. Trên thực tế, năm nay nước mặn có nồng độ 3 ppt đã vượt khoảng 100 km theo sông Hậu chạm vào Cái Răng, Cần Thơ, trong khi năm 2016 nơi đây chỉ ghi nhận độ mặn với nồng độ 2 ppt ở thời điểm trễ hơn năm nay. Như một quy luật cân bằng cho vùng châu thổ thấp và phẳng như ĐBSCL, khi nước sông giảm sút càng thấp chừng nào thì nước biển mang nước mặn vào sâu THÁ NG 4.2 02 0

trong nội địa bù lại sự thiếu hụt đó. Nhiều vùng cửa sông, nếu nhìn bằng mắt thường thì nước vẫn đầy ắp, nhưng là những khối nước mặn chát. Còn đi sâu vào các con rạch, con kênh trong nội địa, nước ròng không vào tới, thì trơ cạn đáy, đặc biệt các nơi có công trình ngăn mặn – giữ ngọt. Thiếu nước, sông rạch khô cạn khiến việc khai thác nước ngầm gia tăng, nhưng cũng không đủ. Khô hạn làm đất mất nước, co ngót mạnh, tạo nhiều lỗ hổng dưới đất, nhiều công trình đường sá, nhà cửa bị mất sức chống đỡ dẫn đến hiện tượng lún sụt, sạt lở kinh hoàng. Có năm vấn đề nan giải đang xảy ra đồng thời trong sáu tháng mùa khô ở vùng đất được mệnh danh là nơi có nền “văn minh sông nước” này. Thứ nhất, nguồn nước ngọt ngày một khan hiếm, khó khai thác. Thứ hai, nước mặn xâm nhập vào đất liền ngày một sâu hơn và sớm hơn. Thứ ba, chất lượng nước giảm sút và mức độ ô nhiễm độc hại cả về vật lý, hóa học và sinh học cao. Thứ tư, nhu cầu dùng nước cho sinh hoạt và sản xuất tăng lên đáng kể. Cuối cùng, biến đổi khí hậu và vấn đề bị các nước khác kiểm soát nguồn nước ở thượng nguồn làm gia tăng căng thẳng nguồn nước ở hạ lưu. Các nan đề này có mối quan hệ chặt chẽ, tương hỗ lẫn nhau khiến những lập luận dựa vào các con số tiêu chí vùng ĐBSCL có tài nguyên nước dồi dào, thừa thãi trở nên bất cập một cách trái khoáy. Các khu vực lớn khác ở Việt Nam như vùng Tây Bắc, vùng Tây Nguyên và vùng Nam Trung phần cũng đang ở tình trạng khô hạn nhưng chỉ với hai vấn đề chính: thiếu nguồn nước ngọt và nhu cầu sử dụng cao. Hạn hán ở ĐBSCL không chỉ qua mức độ khô hạn về thủy văn mà còn vượt hơn giới hạn khô hạn về nông nghiệp đến chạm mức khô hạn về mặt xã hội, nghĩa là nó đe dọa các nhu cầu sử dụng nước cơ bản của con người như ăn uống hằng ngày và có thể khiến một bộ phận dân cư phải bỏ đi nơi khác để mưu sinh. Vì thế nhiều địa phương phải công bố tình huống khẩn cấp như Kiên Giang, Bến Tre, Tiền Giang, Cà Mau và Long An. Với công bố này, các địa phương phải cầu viện đến sự giúp đỡ bên ngoài và chính phủ. Từ nay đến khoảng hai tháng nữa mới tới mùa mưa, tình hình sẽ khó khăn hơn, có thể thêm một số nơi cầu cứu. FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

13 SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN

Đồng bằng sông Cửu Long: khát giữa vùng nước

Sự kiện & Bình luận tiếp theo

Đối sách lâu dài

• SỰ KIỆN & BÌNH LUẬN

Hiện nay, có nhiều cá nhân và tổ chức đã chung tay góp phần cứu hạn cho người dân như góp kinh phí để cung cấp bình chứa nước, lắp đặt thiết bị lọc nước, chở xe bồn, sà lan nước ngọt về vùng khô mặn. Đây là những nghĩa cử tốt đẹp, thể hiện tinh thần chia sẻ khó khăn lúc hoạn nạn của người Việt Nam. Tuy nhiên, với cái nhìn xa hơn, mang tính chiến lược hơn và kế hoạch hành động hữu hiệu trong những năm tới cần có những đối sách lâu dài cho vấn đề nước ở ĐBSCL. Trước tiên, phải xác định nguồn nước ngọt và sạch là tài nguyên hữu hạn và có giá trị để sử dụng một cách hữu ích. Bên cạnh đó, phải xem nước mặn và nước lợ cũng là những tài nguyên có thể mang lại những lợi ích cho sinh kế, sinh thái và đa dạng sinh học bền vững. Từ những cơ sở dữ liệu mới cập nhật và phỏng đoán về kiểm kê nguồn tài nguyên đất, nước, khí hậu, sinh vật và các yếu tố xã hội, các

đã đánh giá nghị quyết 120 là bước đột phá về đổi mới tư duy tiếp cận, từ việc sử dụng tài nguyên tôn trọng quy luật tự nhiên, từ sản xuất nông nghiệp đến làm kinh tế nông nghiệp, từ quan tâm thuần túy tới tăng trưởng kinh tế đến giải quyết hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển bền vững. Hiện nay để ứng phó với BĐKH, đặc biệt tình trạng thiếu nước, hạn hán và mặn xâm nhập, rất cần có sự đầu tư hợp lý của nhà nước cho cả biện pháp công trình và phi công trình. Các biện pháp phi công trình tổng quan cần được ưu tiên chú trọng để tăng cường khả năng chống chịu và hồi phục trước BĐKH cho vùng nông thôn và hệ thống sản xuất nông nghiệp. Cách tiếp cận để thích nghi với hiểm họa thiên nhiên của thế giới hiện nay là “thích nghi và chuyển đổi dần theo thời gian trong bối cảnh có nhiều yếu tố bất định”. ĐBSCL vẫn phải là vùng sản xuất nông nghiệp và thuỷ sản trọng điểm của Việt Nam, nhưng việc sản xuất nông nghiệp và thủy sản cần

nước sẽ là một giải pháp giúp nông dân giảm chi phí sản xuất, phù hợp với tình trạng suy kiệt nguồn nước. Theo tôi, hướng về một nền sản xuất sạch và an toàn phải là giải pháp căn cơ, bền vững lâu dài. Bên cạnh đó, cần thường xuyên củng cố hệ thống kênh mương, phục hồi việc trữ nước trong các vùng trũng, ao đìa lung bàu… nhằm gia tăng hiệu quả sử dụng nước, xây dựng và khai thác các nguồn năng lượng tái tạo (gió, mặt trời, sinh khối, dòng chảy) nhằm phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Các nhà kinh doanh và nhà nông cần có những cam kết hợp tác vững chắc trong chọn giống cây trồng, vật nuôi và bao tiêu – gia tăng giá trị nông sản đa dạng ra thị trường với sự hỗ trợ của các nhà khoa học về khoa học và công nghệ. Ngoài ra cần đẩy mạnh công tác truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về BĐKH, đồng thời tăng cường tập huấn lồng ghép BĐKH với kế hoạch phát triển của địa phương. Các tổ

“CẦN NHẬN THỨC ĐƯỢC RẰNG SÔNG MEKONG LÀ TÀI SẢN CHUNG CỦA CÁC QUỐC GIA LIÊN QUAN, SỰ PHÁT TRIỂN TỐT CỦA TỪNG CỘNG ĐỒNG PHẢI ĐƯỢC XEM XÉT NHƯ LÀ SỰ THỊNH VƯỢNG, ỔN ĐỊNH VÀ HÒA BÌNH CHUNG CỦA CẢ KHU VỰC.” nhà quy hoạch và xây dựng chính sách sẽ đề xuất các thay đổi hệ thống canh tác và sinh kế phù hợp, cần chuyển đổi tư duy trồng lúa như một giải pháp an ninh lương thực kéo dài hơn ba thập kỷ qua. Khái niệm phát triển bền vững, thuận thiên trên cơ sở thích ứng dựa vào hệ sinh thái (Ecosystem based Adaptation – EbA) cần được phát huy thực sự. Việc triển khai nghị quyết 120 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu (BĐKH) cần được triển khai như một cơ sở pháp lý cho các chuyển dịch sản xuất và dịch vụ. Nghị quyết 120 xác định ba trụ cột ưu tiên trong sản xuất nông nghiệp ở ĐBSCL là thủy sản – cây ăn trái – lúa gạo. Nhiều nhà khoa học FO RB ESVIETN AM.CO M.VN

theo trình tự ưu tiên. Thứ nhất, tìm các giải pháp khoa học – kỹ thuật sản xuất và hệ thống canh tác thích nghi. Thứ hai, kết hợp giải pháp công trình nhỏ để đầu tư ít và quản lý linh hoạt. Thứ ba, chuyển đổi mục đích sử dụng đất phù hợp. Cuối cùng, cân nhắc đến đầu tư công trình lớn để quản lý rủi ro một cách thận trọng. Để ứng phó với diễn biến bất thường của BĐKH, cần sớm nhận thức được những thay đổi bất lợi, đặc biệt về nguồn nước ở ĐBSCL để có các đối sách hợp lý. Trong canh tác nông nghiệp, việc giảm diện tích lúa cần được lưu ý. Trong canh tác hoa màu, biện pháp tưới tiết kiệm

chức khoa học trong và ngoài nước cần phải tăng cường hợp tác, chia sẻ thông tin nhằm ứng phó hợp lý cho vấn đề BĐKH. Cuối cùng, việc kiên trì đấu tranh liên tục về mặt ngoại giao và giải pháp kinh tế cho vấn đề chia sẻ nguồn nước, phù sa, thủy sản, hệ sinh thái và đa dạng sinh học trên sông Mekong với các nước thượng nguồn sẽ giúp giảm bớt các nguy cơ và khó khăn cho vùng châu thổ. Cần nhận thức được rằng sông Mekong là tài sản chung của các quốc gia liên quan, sự phát triển tốt của từng cộng đồng phải được xem xét như là sự thịnh vượng, ổn định và hòa bình chung của cả khu vực.

PGS-TS. LÊ ANH TUẤN LÀ PHÓ VIỆN TRƯỞNG VIỆN NGHIÊN CỨU VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU, ĐẠI HỌC CẦN THƠ. T H Á N G 4 .2 0 2 0

RANGE ROVER SPORT

MẪU XE THỂ THAO ĐỊA HÌNH HẠNG SANG ĐÍCH THỰC

Mẫu SUV thể thao nổi bật với thiết kế thân xe bằng vật liệu nhôm nguyên khối siêu nhẹ, giúp gia tăng khả năng tăng tốc và tính linh hoạt. Phiên bản động cơ 5.0L V8 siêu nạp, nhẹ nhàng tăng tốc từ 0 – 100km/h chỉ trong vòng 5,3 giây, tích hợp công nghệ thích ứng địa hình mới nhất Terrain Response 2 cho hiệu năng vượt trội trên mọi địa hình. Range Rover Sport thực sự là một mẫu xe linh hoạt, năng động và hiệu suất cao hàng đầu thế giới. Tặng 1 năm bảo hiểm thân vỏ*. Thông tin liên hệ: Phú Thái Mobility Hồ Chí Minh Hotline Kinh doanh: 086 201 5088 Hotline Dịch vụ: 086 201 5068 Phú Thái Mobility Hà Nội Hotline Kinh doanh: 098 121 1919 Hotline Dịch vụ: 096 131 1919 *Điều khoản và điều kiện áp dụng. Bảo hành tiêu chuẩn toàn cầu 03 năm tương đương với 100.000 km đầu tiên (tùy điều kiện nào đến trước), và gói dịch vụ bảo dưỡng 05 năm miễn phí với cơ hội mua gói Gia Hạn Bảo Hành (Extended Warranty) lên đến 02 năm.

WARRANTY

SERVICE PLAN

THỜI CUỘC Yuwa Hedrick-Wong

Giai đoạn mới, mô hình mới Năm nay, phần lớn mối lo lắng về Trung Quốc và các thị trường mới nổi đều xuất phát từ thiệt hại do bùng nổ dịch COVID19. Ttong khi virus đang còn lan rộng, rất khó biết được con số cuối cùng. Tuy nhiên, chúng ta có thể đưa ra một vài phán đoán về tác động của thương chiến Mỹ – Trung đối với các thị trường mới nổi, vốn được cho là sẽ ảnh hưởng lớn tới xuất khẩu của Trung Quốc. Cũng có ý kiến cho rằng các chuỗi cung ứng toàn cầu tập trung ở Trung Quốc sẽ bị đứt gãy, thậm chí bị phá hủy một phần, và các thị trường mới nổi ở châu Á - một phần trong các chuỗi đó - sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Tuy nhiên, tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc năm 2019 hầu như không thay đổi so với năm 2018, chỉ giảm 0,03% tính theo tỉ giá đô la, ngay cả khi chiến tranh thương mại gia tăng. Xuất khẩu của Trung Quốc sang Hoa Kỳ giảm hơn 8%, nhưng Trung Quốc đã bù đắp gần như toàn bộ sự thiếu hụt đó bằng cách tăng xuất khẩu sang phần còn lại của thế giới. Xuất khẩu của Trung Quốc sang ASEAN tăng 10% và sang EU tăng 4,5%. Dự kiến kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc vào EU sẽ vượt ngưỡng của Hoa Kỳ trong năm nay. Ước tính, xuất khẩu của Trung Quốc hiện chiếm khoảng 12% tổng kim ngạch xuất khẩu toàn cầu. Theo CPB World Trade Monitor, tỉ lệ này còn lớn hơn

so với tháng 7.2018, khi cuộc chiến thương mại bắt đầu. Sự bi quan về thị trường châu Á mới nổi là điều không có cơ sở. Cần hiểu rõ rằng, những thăng trầm của thế giới phát triển được sử dụng để thúc đẩy thương mại toàn cầu, nhưng mô hình này đã lỗi thời, và đã được áp dụng trong nhiều năm. Trong giai đoạn từ 2017 – 2019, thương chiến Mỹ – Trung gia tăng và tăng trưởng ở Bắc Mỹ và Tây Âu chậm lại. Đức, nền kinh tế mạnh nhất ở châu Âu, tăng trưởng yếu ớt ở mức 0,6% vào năm 2019, thấp nhất kể từ năm 2013. Trong khi đó, thị trường châu Á mới nổi đã vượt qua các nước phát triển để trở thành động lực chính của nền kinh tế toàn cầu, và Trung Quốc là nước đóng góp lớn nhất cho tăng trưởng GDP toàn cầu, theo dữ liệu của ngân hàng Thế giới. Tuy nhiên, Trung Quốc chỉ là một trong ba nền kinh tế châu Á mới nổi thuộc hàng ngũ năm nước đóng góp hàng đầu cho tăng trưởng GDP toàn cầu: Trung Quốc đóng góp 35% cho tăng trưởng, Ấn Độ xếp thứ ba với tỉ lệ 18% và Indonesia đứng thứ năm, tỉ lệ 2,5%. Hoa Kỳ đóng góp vào tăng trưởng toàn cầu ở mức 18%, bằng khoảng một nửa của Trung Quốc. Tỉ lệ của EU là 7,9%, ít hơn Ấn Độ. Tổng tỉ lệ của Trung Quốc, Ấn Độ và Indonesia chiếm 55,5% – hơn một nửa – của tăng trưởng GDP toàn cầu trong giai đoạn 2017 – 2019. Đang có điều gì đó mới mẻ xuất hiện trong nền kinh tế toàn cầu. Các nền kinh tế của Bắc Mỹ và Tây Âu vẫn quan trọng, nhưng không còn thống trị nền kinh tế toàn cầu. Nền kinh tế Trung Quốc đóng châu Á mới nổi, đặc biệt là Trung Quốc, góp 35% cho đang đạt đến một ngưỡng, trong đó thị tăng trưởng GDP trường nội địa của họ đủ lớn và khả toàn cầu. năng huy động vốn đầu tư đủ mạnh, để thúc đẩy thương mại và đầu tư thế giới, cũng như GDP toàn cầu. Để dẫn dắt thập niên mới này, chúng ta sẽ cần phải hiểu rõ hơn về sự phân nhánh của mô hình mới đang định hình nền kinh tế toàn cầu này. YUWA HEDRICK-WONG LÀ CÂY BÚT BÌNH LUẬN KINH TẾ CAO CẤP CỦA FORBES ASIA. ÔNG LÀ GIẢNG VIÊN THỈNH GIẢNG TẠI TRƯỜNG CHÍNH SÁCH CÔNG LÝ QUANG DIỆU, ĐH QUỐC GIA SINGAPORE. ÔNG LÀ NHÀ KINH TẾ LÀM VIỆC Ở CHÂU Á-THÁI BÌNH DƯƠNG, CHÂU ÂU, TRUNG ĐÔNG VÀ CHÂU PHI TRONG 25 NĂM QUA. EMAIL: YUWA.HEDRICK.WONG@GMAIL.COM.

FO RB ESVIETN AM.CO M.VN

T H Á N G 4 .2 0 2 0

D I E T E R S PA N N K N E B E L / G E T T Y I M A G E S

THỜI CUỘC

S Á N G TẠ O Rich Karlgaard

Sự hài lòng từ đám mây

STEPHEN L AM / GET T Y IMAGES

kinh ngạc. Giá cổ phiếu của công ty gần như không vượt qua mức đỉnh của năm 2000 trong giai đoạn trước năm 2017, giờ đã tăng gần gấp ba lần trong ba năm qua. Microsoft hoặc Apple luôn là công ty có giá trị nhất thế giới, với giá trị vốn hóa gần đạt mốc 1.500 tỉ đô la Mỹ. Sự tăng vọt nói trên là kết quả của việc Satya Nadella đặt cược vào điện toán đám mây, sau khi ông trở thành CEO năm 2014. Canh bạc có rủi ro rất lớn, vì công cụ điện toán đám mây Azure của Microsoft vào thời điểm đó tụt hậu rất xa so với công ty tiên phong và đứng đầu lĩnh vực này, Amazon Web Services (AWS), cùng với IBM và những công ty khác. Nadella đã chuyển giao công việc cũ của mình, phó chủ tịch điều hành của Microsoft Cloud+AI Group, cho giám đốc điều hành Scott Guthrie và yêu cầu Guthrie thúc đẩy Azure trở thành đối thủ cạnh tranh của AWS. Guthrie đã thành công. Doanh nghiệp điện toán đám mây của Microsoft báo cáo doanh thu 12 tỉ đô la Mỹ trong năm 2019, trong đó, Azure tăng 62% trong quý gần nhất. Forbes gọi Guthrie là người điều hành quyền lực thứ hai tại Microsoft sau Nadella. Cuối tháng 1.2020, tôi gặp gỡ và trò chuyện với Guthrie, trong bộ quần áo đặc trưng của mình: áo thun đỏ và quần jean, tại trụ sở của Microsoft ở Redmond, Washington. Dưới đây là những điểm nổi bật trong cuộc trò chuyện với Guthrie, đã được biên tập lại. Về việc chuyển sang điện toán đám mây, ông cho biết: “Cách đây sáu năm, khi Satya tiếp nhận vị trí CEO, chúng tôi tạo nên một doanh nghiệp hàng đầu, trở thành công ty ưu tiên phát triển đám mây. Mục tiêu của chúng tôi là đẩy nhanh việc chuyển đổi kỹ thuật số cho khách hàng. Cung cấp dịch vụ đám mây như Scott phương thức để họ phát triển Guthrie kinh doanh và tăng cường công nghệ cho doanh nghiệp.”

Về tương lai của đám mây:

“Chúng ta chứng kiến tốc độ phát triển nhanh hơn trong không gian kỹ thuật số. Đám mây không chỉ cho phép chúng ta mở rộng quy mô theo định luật Moore, mà còn đẩy nhanh

tốc độ mở rộng và sử dụng ít cơ sở hạ tầng hơn. Thế giới vật lý đang đi theo hướng kỹ thuật số. Mọi thứ đều có địa chỉ IP. Mọi thứ sẽ được kết nối ở tốc độ 5G. Khả năng liên kết các quy trình vật lý và kỹ thuật số sẽ biến đổi lượng dữ liệu bạn có thể thu thập được – và cả nhận thức của bạn. Chúng ta đang chứng kiến mọi doanh nghiệp – bán lẻ, logistics, tài chính, sản xuất, tất cả mọi thứ – đổi mới quy trình kinh doanh và mô hình doanh thu của họ nhờ sự thay đổi đó.”

Về tiềm năng của châu Á:

“Châu Á và Ấn Độ là một trong những khu vực mà Azure phát triển nhanh nhất. Sự tăng trưởng này xuất phát từ các công ty lớn, như LG và Samsung, và từ những công ty trẻ hơn như Flipkart, Ola Cab và Jio Phones ở Ấn Độ. Singapore là một trong những khu vực khách hàng lớn nhất của Azure, nơi chúng tôi gọi là trung tâm kết nối. Bạn cũng sẽ nhận thấy điều tương tự khi xét đến Hong Kong, Úc và các khách hàng trên khắp Malaysia, Indonesia, Việt Nam, Thái Lan – đó đều là những thị trường lớn đối với chúng tôi. Chúng tôi chứng kiến sự tăng trưởng mạnh.”

Về lợi thế cạnh tranh của Microsoft:

“Microsoft có 56 khu vực khách hàng của Azure trên toàn thế giới và số khu vực khách hàng ở châu Á nhiều hơn bất kỳ nhà cung cấp đám mây nào khác. Vì vậy, nếu xét đến phương diện lưu trú dữ liệu và chứng nhận tính phù hợp tại địa phương, chúng tôi có thể làm việc ở những quốc gia mà các nhà cung cấp đám mây khác không thể tiếp cận. Tất cả điều đó tạo ra sự khác biệt lớn đối với các công ty khi họ tìm cách mở rộng và chuyển đổi hoạt động kinh doanh.”

Về đám mây như một công cụ cân bằng:

“Chúng tôi nhận thấy có nhiều công ty tuyệt vời trong các khu vực này. Họ khao khát trở thành công ty toàn cầu và tiếp cận mọi thị trường trên thế giới. Đám mây là công cụ cân bằng tuyệt vời, nhờ đó mà một công ty ở bất kỳ quốc gia nào cũng có thể mở rộng ra bên ngoài khu vực của họ. Một khách hàng của Azure ở Jakarta, Singapore hoặc Bangalore có thể triển khai các sản phẩm và dịch vụ của họ ở châu Âu, Bắc Mỹ, Trung Đông hoặc châu Phi, chỉ bằng một nút bấm, trong khi vẫn đáp ứng các quy định và luật lệ tại địa phương.”

RICH KARLGAARD LÀ BIÊN TẬP VIÊN TẠI FORBES. LÀ TÁC GIẢ & NHÀ TƯƠNG LAI HỌC, ÔNG ĐÃ XUẤT BẢN MỘT SỐ CUỐN SÁCH, MỚI NHẤT LÀ CUỐN LATE BLOOMERS, MỘT KHÁM PHÁ ĐỘT PHÁ VỀ Ý NGHĨA CỦA VIỆC TRỞ THÀNH TÀI NĂNG NỞ MUỘN TRONG MỘT NỀN VĂN HÓA BỊ ÁM ẢNH BỞI ĐIỂM SAT & THÀNH CÔNG SỚM. ĐỂ XEM CÁC BÀI ĐĂNG & BLOG TRƯỚC ĐÂY CỦA ÔNG, TRUY CẬP: WWW.FORBES.COM/SITES/RICHKARLGAARD

THÁ NG 4.2 02 0

FO R B ESV I ET N AM .CO M .V N

SÁNG TẠO

Microsoft đang trên đà phát triển đáng

Logistics ngành nông sản

CÁC MẮC XÍCH YẾU

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

Logistics là mắt xích quan trọng trong ngành nông nghiệp. Khảo sát cho thấy, mặt hàng nông sản mang yếu điểm do chi phí vận chuyển và tỉ lệ hao hụt cao.

PHÂN KHÚC KHÁCH HÀNG CỦA DOANH NGHIỆP LOGISTICS

CHI PHÍ LOGISTICS TRONG TỔNG SỐ CHI PHÍ CỦA DOANH NGHIỆP

QUẢ

Trên 30%

THỦY SẢN CHẾ BIẾN NÔNG SẢN 57,1%

52,4% 47,6%

Từ 20% đến dưới 30%

CÁC LOẠI HẠT (ĐIỀU, TIÊU, CÀ PHÊ...)

Từ 10% đến 20%

CỦ

38,1% 38,1%

RAU

SỮA

THỊT

Dưới 3%

13% 35%

9% 26%

33,3% 33,3% 33,3% HOA

19%

Từ 5% đến dưới 10% TRỨNG

13% Từ 3% dưới 5%

9,5%

CHI PHÍ VÀ TỈ LỆ HAO HỤT TRONG VẬN CHUYỂN CỦA MỘT SỐ LĨNH VỰC Sản phẩm tươi chiếm chi phí logistics cao nhất trong tổng chi phí có thể lên tới 30%. Hao hụt trong vận chuyển giới hạn 5 - 10% giữa các nhóm hàng. TỈ LỆ CHI PHÍ LOGISTICS TRÊN TỔNG CHI PHÍ

TỈ LỆ HAO HỤT TRONG QUÁ TRÌNH VẬN CHUYỂN, XẾP DỠ

Xuất khẩu chè

3% – 5%

< 5%

Rau, quả

3% – 5%

5% – 10%

Chế biến nông sản

5% – 10%

Xuất khẩu trái cây

trên 30%

dưới 5%

Hoa

trên 30%

dưới 5%

LĨNH VỰC NÔNG SẢN

F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 4 .2 0 2 0

4,8%

HỢP TÁC XÃ

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

9,5%

GA ĐƯỜNG SẮT

9,5%

CẢNG HÀNG KHÔNG

4,8% CHỢ

4,8% BẾN XE

4,8%

ĐỊA ĐIỂM TẬP KẾT HÀNG HÓA TRƯỚC KHI TIÊU THỤ

KHO THUÊ NGOÀI

Tùy theo tính chất nông sản và đầu ra, trước khi đưa ra thị trường sản phẩm được tập kết ở nhiều điểm trung gian.

42,9% CẢNG BIỂN

23,8% NƠI ĐÓNG GÓI

19% VỰA

GHI CHÚ: Một doanh nghiệp, sản phẩm có thể

tham gia nhiều công đoạn.

23,8%

ICD (CẢNG CẠN/CẢNG KHÔ...) NGUỒN: BÁO CÁO LOGISTICS VIỆT NAM 2019 – BỘ CÔNG THƯƠNG

F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

ISTO CK PHOTO / GE TTY IMAGES

14,3%

BẾN THỦY NỘI ĐỊA

LOGISTIC S H À NG NÔNG S Ả N t iếp th eo

VÙNG THU MUA NGUYÊN VẬT LIỆU CỦA CÁC CÔNG TY

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

10,5% BẮC TRUNG BỘ 5,3% TÂY BẮC BỘ

Đông Nam Bộ có nhiều công ty thu mua nông sản nhất sau đó đến Tây Nguyên, tập trung vào sản phẩm cà phê, tiêu.

TÂY BẮC BỘ ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG

5,3%

26,3% ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG

0% BẮC TRUNG BỘ 5,3% ĐÔNG BẮC BỘ

Về thị trường tiêu thụ trong nước, khu vực Đông Nam Bộ là khu vực tiêu thụ nhiều nhất (57,9%), đồng bằng sông Cửu Long, Đồng bằng sông Hồng cũng là hai khu vực tiêu thụ lớn có cùng phần trăm tiêu thụ là 26,3%.

42,1%

47,4%

TÂY NGUYÊN

ĐÔNG NAM BỘ

31,6%

10,5% ĐÔNG BẮC BỘ

10,5% DUYÊN HẢI NAM TRUNG BỘ

VIỆT NAM

TÂY NGUYÊN

15,8%

21,1%

ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

DUYÊN HẢI NAM TRUNG BỘ

57,9%

ĐÔNG NAM BỘ

THỊ TRƯỜNG TIÊU THỤ CHÍNH CỦA CÁC CÔNG TY TRONG VÀ NGOÀI NƯỚC 26,3%

Hoa Kỳ là quốc gia nhập khẩu cao nhất, xếp trên Trung Quốc, EU.

42,1% CHÂU ÂU

57,9%

47,4%

TRUNG QUỐC

ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

31,6% NHẬT BẢN

HOA KỲ

26,3%

HÀN QUỐC

42,1% ĐÔNG NAM Á

THẾ GIỚI GHI CHÚ: Một doanh nghiệp có thể

15,8% KHÁC

tham gia nhiều thị trường. F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

NGUỒN: BÁO CÁO LOGISTICS VIỆT NAM 2019 – BỘ CÔNG THƯƠNG

DỊCH COVID-19 ẢNH HƯỞNG LÊN CÁC HOẠT ĐỘNG CỦA BẠN COVID-19 làm thay đổi hoạt động của người dân, đặc biệt là trong du lịch, học hành, giải trí. KHÔNG

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

DU LỊCH

11% 20%

ÍT

34% 36%

ĐÁNG KỂ MẠNH

HỌC HÀNH

21% 19%

32% 29%

GIẢI TRÍ

6% 35% 38% 22%

F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

CÔNG VIỆC THÓI QUEN ĂN UỐNG

36% 29% 18% 28% 27% 28%

THU NHẬP

COVID-19 sẽ là bài kiểm tra với các nhà bán lẻ để đánh giá mô hình O2O (Online – To – Offline). Việc dịch bệnh kéo dài có thể tác động tích cực đến thói quen mua hàng trực tuyến của người tiêu dùng.

17%

16% MUA SẮM OFFLINE

COVID-19 TÁC ĐỘNG LÊN HÀNH VI TIÊU DÙNG

30% 35% 18%

MUA SẮM ONLINE

Khảo sát

17%

17% 37% 32% 14% 59% 24% 10% 7% T H Á N G 4 .2 0 2 0

ÍT HƠN BIA HẢI SẢN TƯƠI RAU CỦ THỊT TƯƠI THỊT ĐÔNG LẠNH NƯỚC NGỌT THUỐC LÁ BÁNH KẸO NƯỚC TĂNG LỰC TRÀ ĐÓNG CHAI NƯỚC CHO NGƯỜI TẬP THỂ THAO NƯỚC TRÁI CÂY ĐỒ ĂN ĐÓNG GÓI ĐỒ ĐIỆN TỬ MÌ GÓI NƯỚC ĐÓNG CHAI CHĂM SÓC CƠ THỂ CHĂM SÓC NHÀ CỬA

KHÔNG ĐỔI

NHIỀU HƠN

KHÔNG SỬ DỤNG/ KHÔNG THAM GIA

49% 30% 4% 17% 40% 48% 11% 46% 37% 15% 54% 31% 13% 18% 28% 46% 8% 7% 15% 25% 54% 24% 50% 24% 3% 23% 55% 12% 11% 22% 46% 23% 8% 7% 20% 20% 53% 20% 11% 23% 47% 19% 18% 14% 49% 28% 18% 51% 17% 12% 69% 14% 33% 48% 10% 25% 59% 50% 43% 7% 67% 4% 29%

2% 2% 2%

TOÀN CẢNH THỊ TRƯỜNG

3% 3% 5% 5% 0% 0%

NGƯỜI DÂN HẠN CHẾ ĂN NGOÀI, CHỦ ĐỘNG TÍCH TRỮ THỰC PHẨM, SỬ DỤNG DỊCH VỤ GIAO ĐỒ ĂN VÀ GIẢI TRÍ TẠI NHÀ UỐNG NGOÀI

83%

12% 2% 3%

ĂN NGOÀI

83%

13% 3% 2%

HOẠT ĐỘNG MUA SẮM KHÁC

65%

GỌI ĐỒ ĂN

32%

31%

XEM NỘI DUNG TRÊN MẠNG

XEM TV

TRỮ THỰC PHẨM

26%

34% 57%

35%

49% 47%

3% 1% 8% 1%

42%

44%

NGƯỜI DÂN HẠN CHẾ MUA SẮM TẠI SIÊU THỊ, CHỢ, TẠP HÓA. ONLINE LÀ KÊNH ĐƯỢC LỰA CHỌN THAY THẾ 69%

64% 50%

50% 42% 30%

23%

23% 7%

SIÊU THỊ NGUỒ N: N I E LS E N & I N FO C U S

3% 3% CHỢ

6% TẠP HÓA

25%

ISTOCK PHOTO / GET T Y IMAGES

NGƯỜI TIÊU DÙNG HẠN CHẾ ĐI CHỢ/SIÊU THỊ, TIÊU THỤ CÁC SẢN PHẨM TƯƠI SỐNG, BIA/ NƯỚC GIẢI KHÁT GIẢM, TRONG KHI THỰC PHẨM ĐÓNG GÓI, VỆ SINH CƠ THỂ/NHÀ CỬA TĂNG

2% ONLINE SHOPPING F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

Háº¢I NAM SEAFOODS

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HẢI NAM SEAFO O DS

BÀ NGUYỄN THỊ THU SẮC CHẤP NHẬN ĐI CON ĐƯỜNG KHÓ LÀM CHẾ BIẾN, ĐA DẠNG HÓA SẢN PHẨM TỪ SỰ PHONG PHÚ CỦA THỦY HẢI SẢN VIỆT NAM.

“ĐI DỌC VÙNG BIỂN VIỆT NAM ĐÂU ĐÂU TÔI CŨNG THẤY CÓ THỨ ĐỂ LÀM RA TIỀN, chỉ tiếc sức mình có hạn,” bà Nguyễn

Thị Thu Sắc, người sáng lập công ty TNHH Hải Nam nói với Forbes Việt Nam trong một buổi chiều cận tết Nguyên đán 2020.Bà chủ động hỏi: “Cô biết gì về Hải Nam?” Không đợi câu trả lời, bà tự giới thiệu: “Hải Nam là công ty gia đình, chúng tôi tập trung vào những mặt hàng từ biển: con tôm, con cá, con mực, con sò… cứ con gì từ biển thì chúng tôi làm.” Trụ sở Hải Nam trên đường Phạm Ngọc Thạch, TP.HCM là nơi bà Thu Sắc bắt đầu khởi nghiệp với ngành hải sản vào năm 1982. Từ một căn nhà nhỏ đi thuê rồi sau này được mua lại, tòa nhà hiện nay vừa sử dụng làm văn phòng vừa là nơi trưng bày các sản phẩm chế biến của công ty. Khác với nhiều doanh nghiệp thủy sản tư nhân lớn đã bán cổ phần ra công chúng và niêm yết, Hải Nam vẫn duy trì sở hữu gia đình và thay vì xuất khẩu thô, công ty tập trung đa dạng hóa các sản phẩm chế biến tạo ra giá trị gia tăng cao. Hiện tại, Hải Nam vận hành ba nhà máy chế biến, đang xây dựng hai nhà máy chế biến sẽ đi vào hoạt dộng giữa năm 2020, nâng tổng công suất chế biến của công ty lên 20 ngàn tấn. Hải Nam cũng đã bắt tay với nhiều đối tác đa dạng hóa sản phẩm và xuất khẩu vào các thị trường khó tính: liên doanh Hải Nam Okinawa với đối tác Nhật, chuyên nuôi trồng rong nho; nhà máy liên doanh với Hà Lan chế biến cá; liên doanh công ty chế biến thực phẩm Vĩnh Lộc sau khi mua lại Vilfood, làm sushi, há cảo, xíu mại, chả giò xuất khẩu. Danh mục sản phẩm của Hải Nam đa dạng từ nhóm cao cấp như yến sào, vi cá, rong nho, sò điệp, tôm hùm… cho đến những nguyên liệu đặc sản chế biến địa phương như cá đổng, cá trích, cá chỉ vàng, cá bống, cá mai, cá cơm sấy…

BÀI TUYẾT ÂN THÁNG 4.20 20

ẢNH DANNY BACH F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

25 HẢI NAM SEAFOODS

MỘT LỐI ĐI RIÊNG

HẢI NAM SEAFOODS

Năm 2019, thủy sản Việt Nam xuất khẩu đạt kim ngạch 8,54 tỉ đô la Mỹ. Nhóm các công ty đầu ngành như Minh Phú, Vĩnh Hoàn, Nam Việt, Sao Ta… đóng góp hàng trăm triệu đô la Mỹ vào tổng giá trị xuất khẩu. Là công ty có thâm niên trong ngành xấp xỉ 40 năm nhưng sự đóng góp của Hải Nam khá khiêm tốn. Bà Sắc cho biết những năm gần đây doanh thu công ty dao động trong khoảng 1.000 – 1.200 tỉ đồng, chưa hợp nhất kết quả kinh doanh của các liên doanh. Dù vậy, tỉ suất lợi nhuận sau thuế/doanh thu trung bình của công ty luôn đạt 15%. Con số này của Hải Nam ngang với Vĩnh Hoàn, cao hơn Minh Phú (2,5%), Thủy sản Cửu Long (10%), Sao Ta (6%)... Khác với các doanh nghiệp thủy sản tư nhân lớn tập trung vào một số sản phẩm như cá ngừ, đồ hộp, tôm mực, nhuyễn thể… đông lạnh hay chế biến những sản phẩm có hàm lượng giá trị gia tăng thấp, Hải Nam đa dạng hóa chuỗi sản phẩm đến cả ngàn chủng loại, trong đó phần lớn sử dụng ngay hoặc chỉ cần vài công đoạn đơn giản. Bà Thu Sắc cho biết, chuỗi sản phẩm rộng, việc quản lý hàng ngàn mặt hàng là “lắt nhắt và vất vả,” bù lại đối tác có nhiều sự lựa chọn để đặt hàng. Nữ doanh nhân 67 tuổi này thừa nhận: “Quản trị sản xuất là khó, tập trung nhân lực cho từng mặt hàng phải làm tỉ mỉ, kiên trì thì mới làm được.” Bà Nguyễn Thị Hồng Minh, cựu thứ trưởng bộ Thủy sản nhận xét, cá biển Việt Nam phong phú nhưng khá “tạp”, khó làm vì không đồng nhất về kích cỡ và nguồn nguyên liệu không ổn định, nhưng Hải Nam đã “làm được và rất sáng tạo” trong từng sản phẩm, chi tiết đến từng cái râu mực hay cùi sò điệp. Bà Hồng Minh đánh giá Hải Nam thành công nhờ bà Thu Sắc là người có tâm, thông minh, được học hành bài bản và chịu khó ứng dụng kỹ thuật mới. Vị lãnh đạo ngành thủy sản tỏ ra ấn tượng khi còn là một doanh nghiệp nhỏ, Hải Nam đã tiên phong hỗ trợ ngư dân phục hồi vùng nguyên liệu sò lông ở Bình Thuận và hiện nay Hải Nam cùng với Minh Phú là hai công ty thủy sản tư nhân nhưng đầu tư, áp dụng công nghệ mạnh nhằm phục vụ cho quản lý, kinh doanh. Bà Thu Sắc kể, với hàng ngàn sản phẩm khác nhau, Hải Nam buộc phải triển khai hệ thống quản trị nguồn lực doanh nghiệp (ERP). Ông Nguyễn Công Tẩn, tổng giám đốc công ty công nghệ Citek – đơn vị triển khai giải pháp ERP của hãng SAP (Đức) cho Hải Nam, dẫn chứng những con số nói lên sự phức tạp của dự án mà công ty gia đình này phải giải quyết: Hơn 30 ngàn mã thành phẩm, nguyên liệu, bao bì cần chuẩn hóa và chuyển đổi, trung bình một tháng có hơn 3.000 đơn hàng bán và hơn 1.500 lệnh sản xuất. Nếu như đa số doanh nghiệp thủy sản khởi đầu bằng sản phẩm sơ chế xuất khẩu đông lạnh, thì Hải Nam bắt đầu với chế biến sâu. Chế biến hải sản khá phức tạp do nguyên liệu đầu vào có rất nhiều chủng loại, kích cỡ… số các công ty chuyên chế biến thủy sản không nhiều. Hải Nam đã từng thất bại trong dự án ERP năm 2007 nên lần thứ hai triển khai, đội ngũ có phần “hồi hộp.” Sự kiên định của bà Sắc đã giúp họ đạt mục tiêu đưa toàn bộ nghiệp vụ vận hành chính thức theo thời gian thực (real-time) trên toàn bộ các F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

nhà máy và các đơn vị thành viên. Năm 2017, sau sáu tháng chuẩn hóa Hải Nam chính thức vận hành thành công hệ thống ERP chuyển đổi sản xuất vào hệ thống mới, “với một khối lượng khủng khiếp,” theo lời ông Tẩn. Sau khi hoàn thành triển khai lõi ERP với giải pháp của hãng SAP, Hải Nam tiếp tục hoàn thiện ứng dụng IoT vào các thiết bị, dây chuyền ở nhà máy trong thu thập và phân tích dữ liệu kịp thời. “Đây là thách thức rất lớn của ngành chế biến thủy sản,” ông Tẩn cho biết. Từng triển khai cho hàng trăm doanh nghiệp, ông nhận xét, “hiếm có người phụ nữ đam mê công nghệ như bà Sắc.” Ông nói: “Hầu hết những chủ đề về công nghệ, dùng công nghệ để tối ưu hoạt động sản xuất kinh doanh bà đều am tường.” Bà Sắc sinh năm 1953, tại Phan Thiết trong một gia đình có chín anh chị em. Cha là thầy giáo và mẹ ở nhà nội trợ nên gia đình đông con, kinh tế eo hẹp. Ngoài những anh chị lớn đã qua đời, đại gia đình sáu anh em ruột và bốn dâu, rể đều cùng làm việc ở Hải Nam. Bà Sắc kể, vì nhà nghèo, “bắt đầu từ số không,” nên “chịu thương chịu khó, kiếm tiền như một bản năng tự nhiên.” Khi còn là sinh viên ngành hóa sinh của đại học Khoa học TP.HCM trên những chuyến xe đò đi – về giữa Phan Thiết và Sài Gòn, bà Sắc thường gặp những phụ nữ mang vi cá đi bán. Thời bao cấp khó khăn khiến cô sinh viên nghèo nghĩ cách kiếm tiền: nhận vi cá đi giao, đến lúc biết việc một chút thì nhận đi bán giùm hưởng huê hồng. Tốt nghiệp đại học, bà chọn ở lại TP. HCM làm chốn lập nghiệp.

Cái tên Hải Nam ra đời năm 1982, là một

trong những cơ sở tư nhân đầu tiên trong ngành hải sản Việt Nam. “Mình xác định làm sản phẩm từ biển, biển phía Nam thì đặt tên Hải Nam,” bà Sắc kể. Giai đoạn đầu khởi nghiệp, các cơ sở tư nhân buộc xuất khẩu thủy hải sản, nông sản thông qua các doanh nghiệp nhà nước như Seaprodex, Agrimexco… và Hải Nam không ngoại lệ. Hải Nam nổi tiếng ở mặt hàng vi cá, được thị trường biết đến rộng rãi, theo bà Sắc “đơn giản vì lúc đó còn trẻ, chưa định THÁNG 4.2020

C O U R T ESY O F H A I N A M

hình được sản phẩm cũng như thị trường, biết gì thì làm đó.” Mặt hàng thứ hai là yến sào, hiện vẫn là ngành hàng quan trọng của công ty. Bà Sắc đấu thầu yến tổ từ Cù Lao Chàm, Hội An – nơi nguồn yến được đánh giá ngon và tốt. Sau này công ty đầu tư các trại nuôi ở Cần Giờ gia tăng sản lượng. Năm 1992, luật Doanh nghiệp ban hành, công ty Thương mại – Sản xuất Hải Nam ra đời. Nhà máy chế biến hải sản đông lạnh đầu tiên đặt tại Phan Thiết đi vào hoạt động năm 1993. Một năm sau, nhà máy chế biến hải sản khô đi vào hoạt động. Tính từ đó đến nay, trung bình 1 – 2 năm Hải Nam mở một nhà xưởng hoặc phát triển một dự án mới. “Làm tới đâu mở tới đó, sản xuất thì phải mở kho lạnh, bến bãi tiến tới phòng lab, rồi phòng R&D, cứ vừa học vừa làm, phát sinh tới đâu xoay xở tới đó,” bà nói. Năm 1995 Hải Nam được cấp chứng nhận xuất khẩu vào thị trường EU và đến nay họ có đầy đủ các chứng nhận chất lượng để vào các thị trường khó tính nhất của thế giới như Nhật, Mỹ, EU. “Giờ làm lâu nhân viên đã lành nghề, cứ thế triển khai quy chuẩn khi các nhà máy mới mở ra,” bà Sắc nói và cho biết may mắn được học ngành hóa sinh nên việc tiếp cận ngành hải sản khá thuận lợi, về sau bà THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

27 HẢI NAM SEAFOODS

Ảnh trái sang và trên xuống: Nhà máy chế biến hải sản khô; Nhà máy chế biến hải sản đông; Nhà máy nuôi trồng rong nho.

học thêm những chứng chỉ động vật học và nghiên cứu hải sản. Nhưng bà tự bạch thứ tiên quyết vẫn là niềm đam mê, khiến bà đặt tâm huyết nghiên cứu, thích rồi làm say sưa. Bên cạnh cương vị phó chủ tịch hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) nhiệm kỳ 4, với uy tín và kinh nghiệm, thi thoảng bà xuất hiện ở các diễn đàn doanh nghiệp thủy sản để chia sẻ về tiêu chuẩn đánh bắt xa bờ, kinh nghiệm làm IUU hoặc về kinh nghiệm triển khai ERP với các doanh nghiệp trong ngành. “Tôi có thể bỏ cả ngày để chia sẻ những giá trị mình làm được, doanh nghiệp khác làm được thì cả ngành tốt lên, xã hội tốt lên,” bà nói. Khác biệt với các công ty thủy sản tư nhân tên tuổi như Minh Phú, Vĩnh Hoàn, Nam Việt… niêm yết, huy động vốn tìm sức bật mới, Hải Nam trung thành với mô hình công ty gia đình cho dù có các liên doanh với nước ngoài. Bà Sắc cho rằng, công ty gia đình cũng có nhiều ưu thế, “may mắn là chúng tôi thuận thảo, anh em hỗ trợ nhau và mấy chục năm qua đã khẳng định được điều đó.” Dù vậy, bà cũng thừa nhận công ty gia đình dễ co cụm, nếu ngừng thúc đẩy nhân tố mới sẽ thiếu sáng kiến mới. Bà Sắc cho biết cũng, công ty từng bước chuyển sang hình thức công ty cổ phần để những người đồng hành lâu năm chia sẻ quyền lợi, ghi nhận những nhân tố làm cho công ty thành công bằng những đóng góp thực tế của họ. Ở Hải Nam có những gia đình vợ chồng, con cái đều làm cùng công ty, có người gắn bó kể từ năm 1982, buộc bà Sắc phải suy nghĩ về chia sẻ lợi ích với các cộng sự. “Sẽ đến lúc không còn mục tiêu là tiền, là lợi nhuận nữa vì mình đâu có thiếu tiền, làm sao để nhân viên chung quanh có đời sống tốt hơn. Điều đó phải từ tâm huyết, xuất phát từ tấm lòng chứ không thể xa xôi lý thuyết,” bà Sắc nói. Khoảng năm năm gần đây Hải Nam đẩy mạnh tiêu thụ ở thị trường nội địa, thị trường hiện đóng góp trên dưới 10% doanh thu. Nhờ đẩy mạnh tiêu thụ, năm 2019, doanh số nội địa ghi nhận tăng 34% so với năm trước. Bà Sắc đánh giá: “Thị trường nội địa tiềm năng và lớn lắm, dự tính năm nay gia tăng lên được 20% và tăng dần lên ít nhất 40% tổng doanh thu.” Bà Sắc cho rằng, sản phẩm Hải Nam tiêu thụ trong nước “còn nhỏ và mới bắt đầu” nhưng đã thuận lợi hơn vì kinh tế Việt Nam phát triển, người tiêu dùng có xu hướng lựa chọn sản phẩm chất lượng. Đồng thời, các kênh bán lẻ hiện đại phát triển cũng tạo điều kiện thuận lợi cho sản phẩm chế biến sẵn phân phối tới tay người tiêu dùng. “Cách đây 5 – 7 năm vẫn khó vì giá xuất khẩu cao hơn tiêu thụ nội địa, lúc đó thị trường chấp nhận hàng giá rẻ, còn bây giờ người dân có nhu cầu tiêu dùng sản phẩm có chất lượng và giá cả hợp lý nên thuận lợi hơn,” bà nói. 42 tuổi bà Sắc kết hôn với một bác sĩ người Mỹ gốc Việt là tình nguyện viên của Liên Hiệp Quốc. Hai con trai bà vẫn còn đang đi học. Triển khai hệ thống ERP, theo bà Sắc, cũng là sự chuẩn bị khi thế hệ quản lý ở Hải Nam đã bắt đầu có tuổi trong khi thế hệ kế thừa trong đại gia đình còn khá trẻ. “Xây dựng một nền tảng, còn sau đó muốn công ty lớn mức độ nào dựa trên những nền tảng sẵn có và do thế hệ tiếp theo quyết định, không loại trừ người trong nhà hay người thuê ngoài,” bà Thu Sắc nói.

C O U R T ESY O F DA BAC O

DABACO

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

29 DABACO

NHỮNG MIẾNG GHÉP HÌNH DABACO THEO ĐUỔI MÔ HÌNH CHĂN NUÔI NÔNG NGHIỆP QUY MÔ LỚN VÀ CÔNG NGHỆ CAO ĐỂ VƯỢT QUA CÁC BIẾN ĐỘNG CỦA THỊ TRƯỜNG. BÀI MINH NGỌC

T HÁ NG 4.202 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

DABACO

Ông Nguyễn Như So, chủ tịch hội đồng quản trị công ty cổ phần Tập đoàn Dabaco gặp Forbes Việt Nam vào trung tuần tháng 3.2020 khi dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp (COVID-19) bùng phát trở lại tại Việt Nam. “Đến công ty lúc này chỉ ngồi theo dõi xem số ca dương tính COVID-19 ở Việt Nam tăng lên bao nhiêu. Tình hình phức tạp có lúc không có tâm trí làm việc,” ông nói giữa buổi phỏng vấn. Nhưng sau đó vị thuyền trưởng của Dabaco sớm lấy lại phong thái tự tin thường nhật của một người trưởng thành trong môi trường quân ngũ: “Làm nông nghiệp là phải chấp nhận sống chung với lũ. Trong mặt trận chăn nuôi thì kiểm soát quy trình sản xuất và an toàn sinh học phải đặt lên hàng đầu, cứ hết dịch ta lại tiến lên.” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Sự tự tin của vị chủ tịch 63 tuổi này đến từ những lần Dabaco đối diện những thách thức tương tự trong quá khứ. Công ty nông nghiệp này đã trải qua dịch SARS (2003) và MERC (2012), xen giữa các đại dịch bùng phát trong ngành chăn nuôi như dịch lở mồm long móng, dịch heo tai xanh đến cơn địa chấn mới nhất là dịch tả heo châu Phi xảy ra vào cuối năm 2019. Trong bối cảnh ngành chăn nuôi Việt Nam phát triển manh mún và luôn gặp nhiều thách thức vì dịch bệnh cũng như sự bấp bênh của thị trường đầu ra, Dabaco xác lập vị thế cạnh tranh bằng cách đầu tư vào công nghệ và kỹ thuật, phát triển theo mô hình chăn nuôi khép kín. “Dabaco là tập đoàn chăn nuôi có quy mô tại phía Bắc,” tiến sĩ Nguyễn Văn Bắc, trung tâm Khuyến nông Quốc gia, bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nhận xét. Hiện tại, Dabaco tham gia vào nhiều mắt xích trong ngành chăn nuôi từ sản xuất thức ăn, nghiên cứu, lai tạo con giống đến đầu tư chăn nuôi, chế biến sản phẩm (giết mổ, chế biến, đóng gói thực phẩm) và mở rộng tới lĩnh vực bán lẻ. Cuối năm 2019 Dabaco đạt doanh thu hợp nhất gần 7.200 tỉ đồng. Hiện nay, Dabaco có 23 công ty thành viên, sử dụng 7.000 lao động, địa bàn kinh doanh trải rộng từ Bắc vào Nam. Niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam từ năm 2008, Dabaco có mặt trong danh sách 50 công ty niêm yết tốt nhất Việt Nam do Forbes Việt Nam công bố năm 2019. Trong ngành chăn nuôi, CP Việt Nam, doanh nghiệp FDI, thành viên của tập đoàn chăn nuôi CP Foods (Thái Lan) được xem là hình mẫu phát triển với mô hình sản xuất khép kín từ trang trại tới bàn ăn, mô hình 3F (Feed – Farm – Food). Dabaco cũng xây dựng chiến lược phát triển theo mô hình này từ năm 2010. “Dabaco là một trong các doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi công nghiệp đầu tiên tại Việt Nam với vị thế vững chắc ở khu vực miền Bắc. Doanh nghiệp phát triển đầy đủ mô hình kinh doanh 3F và hiện nằm trong số 10 nhà sản xuất hàng đầu trong chuỗi giá trị thịt heo và gia cầm,” báo cáo phân tích của công ty Chứng khoán VNDirect nhận xét. Chăn nuôi và các hoạt động liên quan là mảng kinh doanh cốt lõi vẫn đóng góp 90% tổng doanh thu hằng năm cho Dabaco. Công ty có các nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi đặt tại các khu vực trọng điểm như Bắc Ninh, Hà THÁNG 4.2020

C O U R T ESY O F DA BAC O

DABACO

Nam, Phú Thọ, Hà Tĩnh, Bình Phước với tổng công suất 1,5 triệu tấn/năm, chỉ xếp sau một số tên tuổi lớn trong ngành như CP Việt Nam, Masan MEAT Life, Cargill, Greenfeed… Một trong những thế mạnh của Dabaco là mảng con giống, khi họ là một trong các nhà cung cấp lớn trên thị trường, đặc biệt số 1 về giống gia cầm, theo tuyên bố của công ty. Dabaco cho biết, họ đang sở hữu nhiều chủng loại gà giống chất lượng như gà J – Dabaco, gà Tân Hồ, gà nòi, gà mía, gà chín cựa… dựa trên kết quả nghiên cứu, lai tạo, nhân giống hàng chục năm của đội ngũ các nhà khoa học. Dabaco phát triển hệ thống trang trại, trung tâm giống gà tại Bắc Giang, Bắc Ninh và Bình Phước, với quy mô đàn giống trên 70 ngàn con. Ước tính mỗi năm, họ cung ứng ra thị trường 55 – 60 triệu gà giống các loại. Dabaco, “bạn của nhà chăn nuôi” đang cung cấp ra thị trường khoảng 1,5 triệu heo giống mỗi năm, được lai tạo từ các giống heo nhập khẩu từ Canada, Đan Mạch, Tây Ban Nha, Mỹ và Đài Loan. Về chăn nuôi, Dabaco cũng xác lập tên tuổi khi là một trong những doanh nghiệp cung ứng trứng gà lớn nhất trên thị trường với gần một THÁ NG 4.2 02 0

triệu quả trứng/ngày, tương đương 300 triệu quả trứng mỗi năm. Đặc biệt công ty đầu tư vào công nghệ để có sản phẩm trứng tươi ăn liền mang thương hiệu Devi. Song song với gia cầm, Dabaco đã đẩy mạnh phát triển mảng heo thịt. Hệ thống trang trại nuôi heo thịt có tổng đàn 250 ngàn con, mỗi năm cung cấp ra thị trường trên 60 ngàn tấn thịt. Giống như CP khi có các mảng thức ăn, giống, chăn nuôi, Dabaco đầu tư vào chế biến, mắt xích cuối để khép kín chuỗi giá trị. Dabaco mở rộng mảng giết mổ và phát triển sâu đến sản phẩm chế biến cho người tiêu dùng như: xúc xích, dăm bông, lạp sườn, giò, chả, ruốc, đồ hộp… Nhằm tận dụng phế phẩm trong sản xuất thức ăn chăn nuôi, Dabaco mở rộng ra các mảng kinh doanh khác như dầu thực vật, sản xuất phân bón vi sinh…

Ông Nguyễn Như So, chủ tịch hội đồng quản trị công ty cổ phần tập đoàn Dabaco.

Năm 2019 là năm thử thách đặc

biệt đối với ngành chăn nuôi heo tại nhiều quốc gia châu Á. Dịch tả heo châu Phi lan rộng trong khu vực khiến ngành chăn nuôi nhiều quốc gia điêu đứng. Tại Trung Quốc, công ty tư vấn Global AgriTrends (Mỹ) ước tính tỉ lệ F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Dabaco mở rộng chuỗi sản xuất sang dầu ăn, phân vi sinh... nhằm tối ưu hóa hiệu quả hoạt động.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

heo nhiễm bệnh lên đến 50% tổng đàn và mất khoảng một thập kỷ thì quốc gia hơn 1,4 tỉ dân mới phục hồi về mức 450 triệu con trước khi xảy ra dịch bệnh. Thịt heo tại quốc gia này có thời điểm tăng giá gần gấp ba do nhu cầu tiêu thụ chiếm 60% sản lượng thịt hằng ngày. Tại Việt Nam dịch bệnh cũng lan rộng ra 63 tỉnh, thành, ước tính có khoảng sáu triệu con heo bị tiêu hủy, giảm số đầu heo xuống khoảng 22 - 24 triệu con, gây thiếu hụt hơn 200 ngàn tấn thịt khiến nhiều thời điểm giá thịt heo tăng mạnh. Dabaco không miễn nhiễm với các khó khăn trong năm qua khi lợi nhuận sau thuế đạt 305 tỉ đồng, giảm 15%. Tuy nhiên, so với chăn nuôi nhỏ lẻ, hoạt động kinh doanh của Dabaco vẫn ổn định. Công ty vượt qua thách thức nhờ kinh doanh theo chuỗi giá trị khép kín, có công nghệ, kỹ thuật kiểm soát rủi ro trong suốt quy

THÁNG 4.2020

C O U R T ESY O F DA BAC O

DABACO

trình chăn nuôi. Chủ tịch của Dabaco nêu quan điểm, làm nông nghiệp phải bài bản, tư duy kinh doanh theo chuỗi, đầu tư khoa học và công nghệ để kiểm soát tối đa rủi ro. 10 năm qua, từng bước các trang trại nuôi heo của Dabaco được nghiên cứu xây dựng theo kỹ thuật của các quốc gia có nền chăn nuôi phát triển như Đức, Mỹ. Các chuồng trại của Dabaco khép kín, có hệ thống làm mát, hệ thống cho heo ăn tự động, thu gom chất thải xử lý trước khi ra môi trường. Một trong các điều kiện bắt buộc của ngành chăn nuôi phát triển ở quy mô lớn là kiểm soát dịch bệnh. Dabaco cũng không ngoại lệ. Các trang trại nuôi heo của công ty được kiểm soát hai lớp nghiêm ngặt, lớp thứ nhất tại cổng ra vào, lớp thứ hai ở cổng khu vực chăn nuôi. Trước khi vào khu vực chuồng trại, các công nhân thay đồ bảo hộ, vệ sinh qua tấm sát trùng. Từ năm 2008, Dabaco thành lập trung tâm thú y có chức năng phòng ngừa dịch bệnh, kiểm tra giám sát quy trình vệ sinh, sản xuất. Đơn vị này cũng có chức năng khảo nghiệm thức ăn, bổ sung dinh dưỡng, áp dụng tối đa công nghệ, kỹ thuật tăng hiệu quả chăn nuôi và phòng chống dịch bệnh. Một trong các kỹ thuật khó nhất trong ngành giống là nhân bản, lai tạo con giống, nhưng đây là một điểm mạnh của Dabaco so với các công ty nội địa cùng ngành. Dabaco thành lập trung tâm nghiên cứu công nghệ sinh học chuyên lai tạo gene, vì vậy đã nghiên cứu, phát triển thành công các giống gà lông màu bản địa. Công ty có phần mềm chuyên dụng để thu thập, theo dõi và xử lý số liệu để phục vụ chăn nuôi từ quản lý giống, thu thập dữ liệu, tham số di truyền đến áp dụng các phương pháp chọn lọc theo giá trị giống. Đàn giống của Dabaco hiện được theo dõi theo phả hệ, quản lý nguồn gốc theo quần thể từng gia đình. Từng cá thể được nuôi trong lồng, đeo mã vạch theo dõi và khi các cá thể được ghép

thành đôi, thụ tinh nhân tạo sẽ tạo con giống khỏe, ít dịch bệnh, tăng trọng nhanh.

Tiền thân của Dabaco là công ty

Nông sản Hà Bắc, sau này được đổi tên thành công ty Nông sản Bắc Ninh. Sự phát triển của Dabaco gắn liền với dấu ấn của vị thuyền trưởng Nguyễn Như So, chủ tịch của công ty. Năm 1988, kết thúc quân ngũ, ông So trở thành phó giám đốc công ty Vật tư Bắc Ninh, sau đó năm 1997 ông được bổ nhiệm dẫn dắt công ty Nông sản Bắc Ninh khi tỉnh Hà Bắc tách thành Bắc Ninh và Bắc Giang. Nằm trong vùng đồng bằng sông Hồng, địa bàn trọng yếu sản xuất nông nghiệp phía Bắc, từng bước Dabaco mở rộng sang các mảng kinh doanh thức ăn chăn nuôi, kinh doanh giống heo và gia cầm. Năm 2005, công ty này cổ phần hóa và niêm yết vào năm 2008. “Cái được quan trọng nhất của cổ phần hóa

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

Ưu đãi dành cho người Việt muốn mua nhà tại Mỹ Ị

Ụ

Ỗ Ả

Ấ

Ạ

Ợ

Ị

Ụ

Ấ

ĐỘ

Ả

Ỹ

1900.0301

vietnam@universalcommercialcapital.com www.universalcommercialcapital.com.vn ă

đạ

ạ NG 3ệ.2 02 0 THÁ ạ

ỹ

ệ

ủ

ễ

ị

ậ

33 DABACO

là công khai mọi thứ từ chiến lược, điều hành, chính sách với người lao động,” ông So nói. Ông kể, ban đầu tư tưởng mọi người không muốn cổ phần hóa, nhưng sau này ngẫm lại thấy đúng đắn vì đó là cuộc cách mạng về quản lý tạo động lực cho công ty này bứt phá, đầu tư mở rộng sản xuất. Được cởi trói về quản lý sau cổ phần hóa, ngay lập tức các khoản đầu tư của công ty phát huy hiệu quả: phát triển con giống từ 300 con lên vài chục lần, đàn gà giống từ vài ngàn con lên vài trăm ngàn. Đặc biệt, sau mỗi đợt dịch bệnh Dabaco lại nắm lấy cơ hội vươn lên, từng bước, thành lập các công ty con phụ trợ cho nhau về nguyên liệu bao bì, vận tải… tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường.Dù đã kiểm soát rủi ro đáng kể trong ngành chăn nuôi nhưng ông So vẫn giữ quan điểm thận trọng trong các biến động thị trường: “Mọi người nhìn vào giá heo nhảy múa hiện nay thì ai cũng muốn nhảy vào nuôi, trong khi lĩnh vực này rủi ro lắm.”

C O U R T ESY O F F I M E X

SAO TA ( F I M EX )

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

SAO TA ( FIMEX)

CHẬM MÀ CHẮC

NGỌC NHI

Cách TP.HCM hơn bốn giờ xe hơi, trụ sở

công ty cổ phần Sao Ta (Fimex) tại trung tâm thành phố Sóc Trăng mặt tiền nằm trên quốc lộ 1A nhộn nhịp. Trong chiếc áo sơ mi giản dị, ông Hồ Quốc Lực, chủ tịch hội đồng quản trị công ty thoăn thoắt bước ra đón khách. Sau khi mời phóng viên Forbes Việt Nam rửa mặt, uống nước sau chặng đường xa, ông mau chóng bắt đầu buổi làm việc. Dù là công ty địa phương nhưng tác phong công nghiệp đã hình thành trong nếp tư duy của vị lãnh đạo đã đưa Sao Ta nằm trong những công ty xuất khẩu tôm lớn nhất Việt Nam. “Công ty chấp nhận làm ở quy mô vừa phải nhưng tập trung kỹ thuật chế biến, làm tỉ mỉ để bán được giá cao,” vị thuyền trưởng của Sao Ta nói. Nhiều năm qua thủy sản là một trong các mũi nhọn xuất khẩu cạnh tranh nhất, đưa tên tuổi Việt Nam xuất hiện ở vị trí quan trọng trên bản đồ xuất khẩu thủy sản của thế giới. Trong số hàng trăm công ty xuất khẩu tôm nội địa, Sao Ta kiên định với con đường riêng, phát triển bền vững, tập trung xuất khẩu sản phẩm có hàm lượng chế biến cao, duy trì hiệu quả hoạt động cao. Tiền thân là công ty nhà nước, sau khi cổ phần hóa, Sao Ta niêm yết từ năm 2006. Trải qua hai lần biến động lớn về cơ cấu cổ đông, hiện nay Sao Ta là thành viên của Pan Group, tập đoàn nông nghiệp thực phẩm sở hữu nhiều thương hiệu thực phẩm nội địa như Bibica, Lafoco, Aquatex Bến Tre... thông qua các hoạt động mua bán và sáp nhập (M&A). Năm 2019, Sao Ta ghi nhận doanh thu hơn 3.708 tỉ đồng, tương đương khoảng 160 triệu đô la Mỹ, trở thành một trong ba nhà xuất khẩu tôm lớn nhất Việt Nam. Ước tính, Sao Ta chiếm khoảng 5% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm cả nước. Hơn 96% doanh thu công ty năm qua đến từ hoạt động nuôi và chế biến tôm xuất khẩu. Sao Ta hiện có ba nhà máy chế biến thủy sản và một nhà máy chế biến nông sản. 80% doanh thu công ty tập trung ở ba thị trường chính Nhật, EU, Mỹ trong THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

SAO TA ( F I M EX )

Sao Ta (Fimex) nắm bắt cơ hội, trở thành công ty chế biến tôm lớn của Việt Nam, xuất khẩu vào những thị trường khắt khe nhất.

Sao Ta đang mở rộng 90 héc ta vùng nuôi, dự kiến có thể đưa vào thả giống từ đầu tháng 4.2020. Ông Lực cho biết, năm qua công ty lãi lớn, nuôi tôm trúng cả hai vụ. Tỉ suất “trúng” của Sao Ta khá cao, bình quân đạt trên 90%, có nghĩa cứ trong 10 ao nuôi thì có chín ao nuôi trúng. Lãnh đạo công ty lý giải, để đạt được tỉ lệ cao Sao Ta lựa chọn mua con tôm bột khỏe, sạch bệnh của các nhà cung cấp uy tín, giá dù cao nhưng bù lại sức đề kháng tốt, tăng trọng nhanh, ít rủi ro dịch bệnh. “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống” là tục ngữ đúc rút kinh nghiệm sản xuất trong ngành nông nghiệp. Nhưng với Sao Ta, con giống được đặt lên hàng đầu rồi đến chất lượng nước. Hai yếu tố này rất quan trọng trong quyết định sự thành bại trong nuôi tôm, loài thủy sinh giá trị cao nhưng nhạy cảm với thời tiết, môi trường nước nên dễ phát sinh dịch bệnh. Để kiểm soát rủi ro này, Sao Ta thành lập bộ phận kỹ thuật nghiên cứu bổ sung đưa loại vi sinh có tên là Bacilus Subtilis vào ao nuôi, tăng chất lượng nguồn nước. Ông Lực nói vi sinh vật này phổ biến trong xử lý đáy ao nuôi tôm, cá, nhưng cái khác là trại của Sao Ta đã sử dụng vi sinh có trên đồng đất của địa phương, đưa vào phòng thí nghiệm, phân lập và dự trữ. “Quá trình nghiên cứu lên men phải mất gần 2 năm để bảo đảm không bị tạp và đủ sinh khối. Kết quả cho thấy từ khi sử dụng vi sinh này, vi khuẩn gây bệnh gan tụy trong ao giảm thiểu, còn không đáng kể,” ông Lực cho hay. Sao Ta cũng rút ra nhiều kinh nghiệm sau 24 năm gắn kết với ngành tôm, với nông dân và chứng kiến những đợt dịch bệnh khiến nông dân “mất trắng”. Vì vậy ngay từ khi phát triển vùng nuôi riêng công ty tuân thủ các nguyên lý kỹ thuật: ao nuôi thiết kế diện tích vừa phải dễ kiểm soát chất lượng nước, đáy ao luôn luôn cao hơn mực nước ngầm nhằm tránh thẩm thấu nước và nước thải dễ thoát, hệ thống quạt phải thiết kế cung cấp đủ oxy hòa tan lúc cho tôm ăn, lúc trời đứng gió. Ông Lực nói, bí quyết có thể chỉ tóm gọn trong vài dòng nhưng thực chất mất nhiều năm để có thể áp dụng nhuần nhuyễn đem về hiệu quả. “Sao Ta luôn làm theo chính sách đưa ra ngay từ đầu là coi trọng uy tín thương hiệu, giữ vững và nâng cao chất lượng sản phẩm và chấp nhận tốc độ phát triển vừa phải để bảo đảm sự bền vững của mình,” ông nói. Vị chủ tịch Sao Ta

“SAO TA LUÔN COI TRỌNG UY TÍN, THƯƠNG HIỆU, GIỮ VỮNG VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG SẢN PHẨM, CHẤP NHẬN TỐC ĐỘ PHÁT TRIỂN VỪA PHẢI ĐỂ BẢO ĐẢM SỰ BỀN VỮNG CỦA MÌNH.”

C O U R T ESY O F F I M E X

SAO TA ( F I M EX )

đó hai thị trường lớn nhất Nhật Bản và EU lượt đóng góp tỉ trọng 38,6% và 30% tổng doanh thu công ty. Bên cạnh thủy sản, Sao Ta cũng tham gia chế biến nông sản, chủ yếu xuất khẩu thị trường Nhật Bản. Những năm qua lúc thăng, lúc trầm nhưng tôm, mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, luôn nằm trong nhóm tốp năm thế giới về sản lượng tiêu thụ. Hội nghị Triển vọng toàn cầu các nhà lãnh đạo nuôi trồng thủy sản năm 2016 (Global Outlook for Aquaculture Leadership – GOAL 2016) từng công bố nghiên cứu dịch bệnh/thời tiết, chất lượng tôm giống và chi phí thức ăn là ba thách thức chính ảnh hưởng đến hoạt động nuôi trồng tôm tại khu vực châu Á. Khác với cá tra Việt Nam khẳng định vị thế một mình một chợ trên thị trường quốc tế, tôm Việt Nam đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt với tôm Ấn Độ, Thái Lan, Indonesia, Ecuador... các quốc gia có nguồn cung dồi dào và chi phí sản xuất tương đương hoặc thấp hơn. Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam đạt xấp xỉ 3,4 tỉ đô la Mỹ, giảm gần 5% so với năm 2018 do các trồi sụt của thị trường, ảnh hưởng từ các hàng rào thương mại. Trong bối cảnh không thuận lợi, doanh thu của Sao Ta chịu tác động, giảm nhẹ 2,5%. Dù vậy, lợi nhuận sau thuế công ty ngược dòng tăng hơn 27%, đạt gần 230 tỉ đồng, mức lãi cao nhất trong lịch sử 24 năm hoạt động. Kết quả này ấn tượng nếu nhìn sang Minh Phú, nhà chế biến sản xuất tôm số 1 Việt Nam với doanh thu đi ngang đạt 16.935 tỉ đồng. Quy mô doanh thu của Sao Ta hiện chỉ bằng khoảng 1/5 Minh Phú - nhà xuất khẩu chiếm khoảng 20% giá trị xuất khẩu tôm của Việt Nam nhưng lợi nhuận đã bằng một nửa con số 443 tỉ đồng của Minh Phú. Từ năm 2013, Sao Ta đã đẩy mạnh phát triển vùng nuôi tôm riêng, trong đó có 160 héc ta, đạt chuẩn BAP, ASC, tự chủ khoảng 20% nguyên liệu đầu vào. ASC là tiêu chuẩn của Aquaculture Stewardship Council - tổ chức độc lập, phi lợi nhuận, do quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) và tổ chức Sáng kiến Thương mại Bền vững Hà Lan (IDH) thành lập, nhằm quản lý các tiêu chuẩn toàn cầu đối với việc nuôi trồng thủy sản có trách nhiệm. Vì vậy sản phẩm công ty đáp ứng các tiêu chuẩn về vệ sinh và truy xuất nguồn gốc theo yêu cầu của thị trường nhập khẩu có tiêu chuẩn cao. Ngoài hàng trăm héc ta hợp tác với nông dân nuôi tôm,

—Hồ Quốc Lực, chủ tịch Sao Ta (Fimex). F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

thừa nhận thế mạnh của công ty không nằm ở quy mô hay khả năng cạnh tranh về giá bán mà ở tổ chức sản xuất, kỹ thuât, tay nghề chế biến của đội ngũ công nhân. Sản phẩm chính là các loại tôm chế biến đông lạnh, bao gồm tôm tươi IQF (Individual Quick Frozen), tôm hấp và các loại tôm có giá trị gia tăng như tôm Nobashi, tôm bao bột chiên… “Trình độ chế biến sản phẩm tôm ở Sao Ta thuộc hàng đầu ở Việt Nam và đã được tiêu thụ ở các hệ thống nhà hàng, hệ thống phân phối lớn,” báo cáo phân tích của công ty Chứng khoán Phú Hưng đánh giá.

trường quan trọng nhất của Sao Ta. Theo ông Lực, nếu các thị trường EU, Mỹ đề cao tính tiện dụng, yêu cầu về tiêu chuẩn an toàn thì thị trường Nhật Bản còn đòi hỏi kiểu dáng bên ngoài và tính tỉ mỉ của sản phẩm chế biến sẵn – những thế mạnh của Sao Ta sau nhiều năm gắn kết và am hiểu tập quán tiêu dùng, tiêu chuẩn chất lượng của thị trường này. Ông nói Sao Ta luôn có chiến lược phát triển từng giai đoạn, nhưng tất cả lấy việc xây dựng thương hiệu làm hàng đầu: “Trong bối cảnh kinh doanh thời gian qua, đạo đức kinh doanh đang xuống thấp, đồng nghiệp có nhiều ‘thủ đoạn’ kinh doanh mà Sao Ta không thể ‘noi theo’ như sử dụng tôm nguyên liệu có tạp chất, giao hàng thiếu trọng lượng, sai cỡ kích, hủy hợp đồng khi thấy thua lỗ.” Tiền thân của Sao Ta là công ty Thực phẩm Xuất Nhập khẩu Tổng hợp Sóc Trăng (Fimex), doanh nghiệp quốc doanh do Ban Tài chính quản trị Tỉnh ủy Sóc Trăng thành lập năm 1995. Trước khi công ty này ra đời, ông Lực có 12 năm làm việc trong ngành thủy sản. Từ vị trí nhân viên, từng bước, ông Lực được bổ nhiệm phó tổng giám đốc Stapimex, một doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản tên tuổi. Sau khi Sao Ta được thành lập, ông Lực được điều chuyển công tác và bổ nhiệm dẫn dắt công ty này. Vừa đi vào hoạt động, năm 1998, khi Sao Ta lên kế hoạch vay vốn ngân hàng BIDV mở xưởng chế biến nông sản nhằm khai thác lợi thế nông nghiệp của địa phương thì bất ngờ nhiều khách hàng Nhật Bản tới vùng Đồng bằng sông Cửu Long tìm mua tôm, thay thế cho nguồn cung tại Indonesia bị gián đoạn do khủng hoảng kinh tế – chính trị. Nhận biết thời cơ, Sao Ta quyết định táo bạo chuyển hướng đưa nhà máy chế biến nông sản đang xây dang dở thành phân xưởng chế biến tôm xuất khẩu. Xưởng chế biến tôm hoàn thành sau 4 tháng thi công nắm bắt được cơ hội vàng xuất khẩu sang Nhật Bản. Đơn hàng dồn dập trong nửa cuối năm 1998, Sao Ta thu hồi vốn đầu tư mở xưởng ngay trong năm đầu hoạt động, điều hiếm thấy trong kinh doanh. “Nếu lúc đó Sao Ta thực hiện các thủ tục như một doanh nghiệp nhà nước thông thường: làm đúng thủ tục đề nghị, xin phép, lập dự án, thiết kế, thi công... có lẽ sẽ lỡ mất thời cơ. Công ty đã làm và làm rất nhanh, quan trọng là có tiền trả ngân hàng trước hạn,” ông Lực nhớ lại sự quyết đoán đúng lúc đặt nền móng và hình hài cho Sao Ta sau này. Có những bạn hàng Nhật Bản gắn bó với Sao Ta từ ngày đó cho đến nay. Đầu năm 2000, cánh cửa xuất khẩu thủy sản sang nhiều thị trường quốc tế mở ra, nhiều công ty thủy sản Việt Nam THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

37 SAO TA ( F I M EX )

Kể từ ngày thành lập, Nhật Bản luôn là thị

nắm bắt cơ hội gia tăng sản lượng xuất khẩu trong đó có Sao Ta. Sau khi niêm yết từ năm 2006, cơ cấu cổ đông lớn Sao Ta đã hai lần biến động mạnh. Lần thứ nhất, năm 2012, Hùng Vương, công ty thủy sản dẫn dắt bởi doanh nhân Dương Ngọc Minh mua kiểm soát Sao Ta, sau đó hỗ trợ giúp công ty phát triển mở rộng vùng nguyên liệu. Giai đoạn 2017 – 2018, Hùng Vương có khó khăn về tài chính, Pan Group thế chân Hùng Vương trở thành cổ đông chi phối, Sao Ta trở thành thành viên của tập đoàn thực phẩm chế biến này. “Bản chất Sao Ta là công ty niêm yết nhưng công ty không có người chủ lớn thì khó mà có định hướng rõ ràng,” vị thuyền trưởng nắm giữ 1,65% cổ phần Sao Ta nói. “Một cách công tâm Pan Group hoạt động bài bản, tạo thêm niềm cảm hứng để Sao Ta mạnh tay hơn đầu tư mở rộng vùng nuôi cũng như tái cấu trúc hoạt động của mình. Thời điểm Pan Group tham gia vào cấp chiến lược, hoạt động công ty khởi sắc rõ nét,” ông Lực đánh giá. Năm 2020, Sao Ta đặt mục tiêu xuất khẩu 200 triệu đô la Mỹ. Vóc người cao ráo, hóm hỉnh và hoạt ngôn, ông Lực có vẻ bề ngoài trông khỏe khắn hơn so với độ tuổi 64. Từng giữ cương vị phó chủ tịch hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam, ông Lực và nhiều thành viên gia đình có thể xem như “gia đình làm nông nghiệp.” Ngoài ông Lực, linh hồn dẫn dắt Sao Ta, người anh ruột, kỹ sư Hồ Quang Cua, “cha đẻ” loại gạo ST25 được hội nghị Thương mại Gạo thế giới lần thứ 11 tại Manila (Philippines) bình chọn là loại gạo ngon nhất thế giới. Vợ ông, bà Dương Ngọc Kim, phụ trách mảng nông sản, góp khoảng 4% doanh thu cho công ty. Con gái lớn của ông Lực hiện đang quản lý nhà máy chế biến tôm xuất đi EU, Nhật. Hiệp định thương mại tự do Việt Nam-EU (EVFTA) sắp tới có hiệu lực mở ra cơ hội lớn cho thủy sản Việt Nam trong đó có xuất khẩu tôm. Năm qua, thị trường này nhập khẩu gần 700 triệu đô la Mỹ tôm Việt Nam, trở thành thị trường xuất khẩu lớn nhất của tôm Việt. Năm 2018, EU từng trở thành thị trường lớn nhất của Sao Ta nhưng sụt xuống thứ hai vào năm 2019 sau Nhật. “Nếu xuất vào EU nhiều quá nhìn sâu xa cũng sẽ thấy rủi ro lớn khi độ nhạy cảm thị trường này cao hơn cả Nhật,” ông Lực, người có bằng tiến sĩ kinh tế đánh giá với lý do “cửa mở rộng nhưng vô không dễ”: ở EU cần nguyên liệu đạt chứng nhận, cần các điều kiện tổ chức sản xuất tương đồng, yêu cầu vùng nuôi đạt chuẩn ASC. Đây cũng là lý do Sao Ta mở rộng và đầu tư cho vùng nuôi đạt chuẩn, sẵn sàng nắm bắt khi có cơ hội. Trong chiến lược phát triển ông Lực cho biết công ty sẽ mở rộng hoạt động trên tất cả ba lĩnh vực chính bao gồm mở rộng quy mô chế biến tôm, chế biến nông sản và tìm đất mở rộng vùng nuôi. Đồng thời, Sao Ta nghiên cứu cải tiến sản xuất sản phẩm thêm ngon, giá bán cạnh tranh, đảm bảo an toàn. Ông Lực nhận định thị trường EU dễ dãi ban đầu là vì biết Việt Nam có vùng nuôi tôm đạt chứng nhận ASC, nhưng sau đó có thể từng bước yêu cầu toàn bộ vùng nuôi phải đạt chuẩn. Thực tế diện tích vùng nuôi đạt chuẩn tại Việt Nam chỉ chiếm chưa đến 1% tổng diện tích vùng nuôi. “Đây là nút thắt và là rủi ro tiềm ẩn khi xuất vào thị trường này,” ông Lực nói và nhận định phải đưa Sao Ta phát triển bằng con đường kinh doanh bền vững.

TÂN LONG GROUP

KHI NHÀ BUÔN BẺ LÁI

TÂN LONG GROUP

TỪ KINH DOANH THƯƠNG MẠI CÁC SẢN PHẨM NÔNG NGHIỆP, ÔNG TRƯƠNG SỸ BÁ, CHỦ TỊCH HĐQT TÂN LONG MỞ RỘNG SANG CHẾ BIẾN VÀ XÂY DỰNG SẢN PHẨM CÓ THƯƠNG HIỆU. MINH THIÊN

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

39 TÂN LONG GROUP

Tân Long sở hữu nhà máy phức hợp lắp đặt tự động hóa toàn bộ từ khâu nhận liệu, sấy, lưu trữ, xay xát đến xuất hàng đối với gạo.

N Năm 2007, trong một lần đi giao hóa chất tẩy rửa cho một nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi, ông Trương Sỹ Bá, chủ tịch HĐQT Tân Long, chợt nhận ra chiếc xe của ông lọt thỏm giữa những hàng xe chở bắp. Thực tế đó giúp ông nhận ra loại hóa chất ông đang kinh doanh không có nhu cầu cao như bắp. Sau chuyến giao hàng đó, ông quyết định chuyển hướng kinh doanh. Chọn lựa những mặt hàng thị trường có nhu cầu lớn là cách ông Bá gầy dựng doanh nghiệp doanh thu tỉ đô la Mỹ. Năm 2018, doanh thu của công ty Tân Long đạt hơn 36 ngàn tỉ đồng, tương đương hơn 1,6 tỉ đô la Mỹ, theo công bố của công ty. Từ việc trở thành nhà cung cấp nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi số 1, mảng đóng góp 80% doanh

THÁNG 4 . 20 20

thu, công ty mở rộng kinh doanh các mặt hàng nông nghiệp như: gạo, điều, thịt heo... Sau gần hai thập kỷ kinh doanh thương mại, công ty này bắt đầu đầu tư lớn vào mảng chế biến và xây dựng thương hiệu cho thị trường gạo nội địa. “Khi công ty lớn dần, tự nhiên tôi nghĩ mình phải làm cái gì đó cho xã hội,” ông Bá chia sẻ với phóng viên Forbes Việt Nam. Quyết định chuyển hướng kinh doanh từ hóa chất sang cung ứng nguyên liệu thức ăn chăn nuôi của Tân Long phù hợp với xu thế phát triển của thị trường. Thị trường thức ăn chăn nuôi Việt Nam, ước tính quy mô sáu tỉ đô la Mỹ, tốc độ tăng trưởng tối thiểu 5% những năm gần đây. 70% nguyên liệu đầu vào của ngành này nhập khẩu. Năm 2018, thống kê số liệu xuất nhập khẩu cho thấy Việt Nam nhập khẩu 23 triệu tấn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, Tân Long chiếm 23,4%, tương ứng 5,4 triệu tấn. Theo ông Bá, Tân Long hiện cung cấp một nửa nguyên liệu đầu vào cho nhánh sản xuất thức ăn chăn nuôi cho Masan Group, nhà sản xuất thức ăn chăn nuôi lớn thứ hai tại Việt Nam, sau CP Việt Nam. Danh sách khách hàng của Tân Long còn có Cargill, Japfa, C.P, GreenFeed, Lái Thiêu…

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

TÂN LONG GROUP

Sau nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi, gạo và điều đóng góp doanh thu lớn thứ hai cho nhà buôn này. Cuối năm 2016, Tân Long là công ty tư nhân Việt Nam thắng gói thầu cung cấp gạo chất lượng cao cho chính phủ Hàn Quốc. Hợp đồng đầu tiên mang tính thăm dò thị trường chỉ ở mức 3.000 tấn gạo Japonica, giống lúa cho hạt tròn còn gọi là gạo Nhật, với giá xuất khẩu dao động từ 700 – 1.000 đô la Mỹ/tấn, cao hơn giá gạo thường của Việt Nam khoảng 200 – 300 đô la Mỹ/tấn. Để đi vào thị trường Hàn Quốc, gạo Japonica phải đáp ứng được tiêu chuẩn kiểm định gồm 280 chỉ tiêu. “Vi phạm một chỉ tiêu là bỏ lô hàng. Các công ty không làm vì họ thấy khó,” ông Bá giải thích việc chuyển từ gạo thường sang gạo chất lượng cao của Tân Long. Đầu năm 2017, Tân Long xuất tiếp gạo Japonica đi Hàn Quốc, quy mô gấp 10 lần đợt đầu tiên. Ông Bá chia sẻ, công ty bao tiêu vùng nguyên liệu ở Tri Tôn (tỉnh An Giang), hướng dẫn nông dân trồng trọt và biết nói không với những loại hóa chất không được sử dụng trong trồng trọt cho xuất khẩu. Đợt hàng thứ hai mang về cho Tân Long lợi nhuận khoảng ba triệu đô la Mỹ. “Làm gạo chưa ai lãi như vậy,” ông Bá nói. Năm 2018, Tân Long trở thành nhà cung ứng hơn 75% gạo Japonica cho thị trường Hàn Quốc, đồng thời xuất khẩu gạo Japonica sang một số thị trường Đông Nam Á… Việt Nam là quốc gia thành công trong nghiên cứu và ứng dụng công nghệ bóc tách vỏ hạt điều nhưng nguyên liệu chế biến trong nước chỉ đáp ứng được một phần sản xuất, còn lại phải nhập khẩu. Một trong những hợp đồng thương mại lớn Tân Long thực hiện là mua 176 ngàn tấn điều thô từ Tanzania, quốc gia đông Phi, có thế mạnh về trồng điều, thuê riêng sáu con tàu chuyên chở về Việt Nam. Tổng lượng mua hàng của Tân Long ước tính chiếm khoảng 18% lượng điều thô nhập khẩu của Việt Nam trong năm 2018, theo thống kê của tổng cục Hải Quan. Ông Phạm Văn Công, chủ tịch hiệp hội Điều Việt Nam nhận xét, sản lượng điều nhập khẩu của Tân Long đã biến Việt Nam trở thành hệ thống van điều tiết giá điều nhân và điều thô cho thị trường thế giới, chặn đà giảm giá của điều nhân xuất khẩu. Thời điểm họ nhập hàng, gặp thuận lợi do Trung Quốc gia tăng mua hạt điều của Việt Nam, đẩy giá điều nhân đi lên. Tân Long mau chóng trở thành nhà xuất nhập khẩu điều nguyên liệu lớn nhất Việt Nam, sản lượng 250 ngàn tấn, trên Olam, công ty có vốn FDI chuyên về kinh doanh nông sản với 240 ngàn tấn điều trong năm 2019. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Ông Trương Sỹ Bá, chủ tịch Tân Long trong lễ ra mắt giới thiệu gạo A An, cam kết giao hàng dưới 30 phút tại Hà Nội, Đà Nẵng và TP.HCM.

Ông Bá, 54 tuổi, dáng người đậm đà. Xuất thân từ kinh doanh thương mại, ông có thói quen nhẩm tính chốt đơn hàng, tính lời lỗ nhanh chóng khi bàn chuyện làm ăn. Ông tốt nghiệp đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội năm 1990, trước khi ra mở công ty kinh doanh hóa chất vào năm 2000 có thời gian làm việc cho tập đoàn Than – Khoáng Sản Việt Nam. Ông Bá đúc kết cách thức kinh doanh nhiều năm: “Khi tham gia vào một ngành, tôi nhìn vào bức tranh toàn cảnh của ngành và tiềm năng tăng trưởng trong tương lai phải đủ lớn. Khi chọn đúng hướng, cứ tiến tới thôi.” Nhưng không phải lúc nào ông Bá cũng ra các quyết định kinh doanh sáng suốt. Lô hàng nhập khẩu 500 tấn bắp từ Ấn Độ về Việt Nam năm 2007, theo lời ông Bá, do thiếu kinh nghiệm, một nửa số hàng bị mọc mầm khi cập cảng Việt Nam, bài học đắt giá cho ông về sau khi chọn sản phẩm và đối tác. Trước khi xuất khẩu gạo Japonica, ông Bá xuất khẩu gạo THÁNG 4.2020

thường. Để dự trữ, ông đầu tư xây nhà máy lúa gạo ở Đồng Tháp và nhà máy bóc vỏ trấu, đủ điều kiện cấp phép xuất khẩu gạo. Không may, giá gạo rớt 25% từ 6.900 đồng/kg xuống còn 5.100 đồng/kg. Nhà máy bóc vỏ trấu đầu tư 140 tỉ đồng phải đóng cửa tới năm 2015 khi Tân Long chuyển sang kinh doanh gạo Japonica. Sau gần 20 năm kinh doanh thương mại, Tân Long bắt đầu đầu tư cho chế biến, xây dựng thương hiệu sản phẩm, các công đoạn có giá trị gia tăng cao hơn trong chuỗi giá trị. Ông Bá chia sẻ với tạp chí Forbes Việt Nam: “Mình mang một thương hiệu gạo chất lượng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu ra nước ngoài cho người tiêu dùng Hàn Quốc, Nhật Bản, nhưng người tiêu dùng Việt Nam chưa biết thế nào là gạo chất lượng.” Giữa năm ngoái, Tân Long giới thiệu ba dòng sản phẩm gạo: Japonica, Jasmine (xuất xứ từ Philippines) và ST2 (lai tạo từ giống lúa đặc sản ST của tỉnh Sóc Trăng) ra thị trường Việt THÁ NG 4.2 02 0

Ông Bá chia sẻ: “Mục tiêu của chúng tôi là 5 năm hướng tới là 10% thị phần nội địa.” Việt Nam hiện tiêu thụ gạo bình quân đầu người khoảng 100 kg/người/năm, theo ước tính từ các cơ quan nhà nước. Như vậy, thị trường nội địa hơn 96 triệu dân tiêu thụ hằng năm khoảng 9,6 triệu tấn gạo, 10% thị trường nội địa tương đương gần một triệu tấn gạo. Theo quan sát của ông Bá, thách thức lớn nhất của thị trường nội địa nằm ở hành vi tiêu dùng của khách hàng phụ thuộc vào tư vấn từ đại lý quen. Với mô hình kinh doanh năng động các đại lý thường cho người giao gạo đến tận nhà khách hàng trong thời gian rất nhanh. Do vậy, Tân Long đầu tư hệ thống đại lý trên toàn quốc để đưa gạo có thương hiệu đến người mua trong vòng 30 phút. Theo anh Nguyễn Chánh Trung, nửa cuối năm ngoái, công ty phân phối được 36 ngàn tấn gạo ở thị trường nội địa. Khảo sát của trung tâm Thông tin phát triển nông nghiệp nông thôn (Agroinfo) cho biết hơn 90% người tiêu dùng Việt Nam đang sử dụng gạo không có nhãn mác, do chưa có nhiều thương hiệu gạo uy tín, chất lượng. Tuy nhiên xu hướng người dùng nội địa ngày càng quan tâm hơn đến việc tiêu dùng các sản phẩm có thương hiệu, chất lượng, bên cạnh chế độ ăn uống lành mạnh. Theo thời giá gạo của Tân Long hiện nay khoảng 20 ngàn đồng/kg, quy mô một triệu tấn gạo trên thị trường gạo trong nước mà Tân Long hướng tới trị giá 20 ngàn tỉ đồng, tương đương 2/3 doanh số mảng nguyên liệu thức ăn chăn nuôi hiện nay của Tân Long. Do thị trường có nhiều doanh nghiệp tham gia, tính cạnh tranh cao, biên lợi nhuận của mảng thức ăn chăn nuôi hiện còn 3%. Tựa lưng vào thành ghế, ông Bá nói, giọng trầm ngâm về cơ hội ở thị trường gạo nội địa: “20 ngàn tỉ đồng! Bức tranh nội địa hiện nay lớn như vậy!” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

41 TÂN LONG GROUP

Nam, với giá bán từ 18 ngàn – 20 ngàn đồng/ kg. Công ty bao tiêu sản phẩm với nông dân tại các tỉnh miền Tây của Việt Nam. Theo anh Nguyễn Chánh Trung, giám đốc điều hành mảng kinh doanh gạo của Tân Long, tổng diện tích bao tiêu của tập đoàn trong năm 2018 là 20 ngàn héc ta. Sau thu hoạch, lúa sẽ được chuyển vào nhà máy phức hợp sấy – trữ – chế biến quy mô 240 ngàn tấn gạo/năm tại An Giang. Nhà máy sử dụng công nghệ châu Âu vốn đầu tư hơn 1.000 tỉ đồng, được dùng để chế biến gạo Japonica xuất khẩu. Công ty đang đầu tư một nhà máy tương tự tại Hậu Giang.

LONG SƠN GROUP

SẴN SÀNG THAY ĐỔI LONG SƠN GROUP, DOANH NGHIỆP XUẤT KHẨU HẠT ĐIỀU TÊN TUỔI CỦA VIỆT NAM THAY ĐỔI ĐỂ NẮM BẮT CÁC CƠ HỘI TRÊN THỊ TRƯỜNG. BÀI LINH CHI – ẢNH DANNY BACH

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

43 LONG SƠN GROUP

Ông Vũ Thái Sơn, tổng giám đốc Long Sơn Group. THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

LONG SƠN GROUP

Năm 2018, giai đoạn được các doanh nghiệp ngành điều Việt Nam nhắc tới như là “cơn ác mộng” khi giá nguyên liệu giảm tới hơn 30%. Ông Vũ Thái Sơn, tổng giám đốc Long Sơn Group, doanh nghiệp tên tuổi về xuất khẩu hạt điều, đưa ra hai quyết định quan trọng. Họ chuyển nhượng 30% cổ phần cho Olam, doanh nghiệp nước ngoài xuất khẩu nông sản và Long Sơn gắng thực hiện các hợp đồng đã ký vì “chữ tín là quan trọng nhất.” Hai năm sau cú bắt tay mang tính bước ngoặt ấy với Olam, Long Sơn lên kế hoạch xây nhà máy chế biến tại châu Phi, nơi hiện đang cung ứng 75% điều nguyên liệu chế biến cho 10 nhà máy chế biến trải dài từ miền Trung tới Đông Nam Bộ của Long Sơn Group. “Tôi không tin vào may mắn trong kinh doanh, tôi chỉ tin vào trí tuệ của chính mình,” tổng giám đốc Long Sơn Group tự tin nói trong buổi trả lời phỏng vấn Forbes Việt Nam. Bên cạnh việc giữ chữ tín, doanh nghiệp xuất khẩu này hoạt động theo phương châm bán những gì khách hàng cần và chất lượng sản phẩm đáp ứng được hoặc thậm chí hơn cả sự mong đợi của khách hàng. Hạt điều là một trong những mũi nhọn xuất khẩu của Việt Nam nhiều năm qua. Theo số liệu thống kê của ngành điều, tổng giá trị xuất khẩu điều nhân năm 2019 toàn ngành là 3,27 tỉ đô la Mỹ, trong đó Long Sơn Group đóng góp 178,5 triệu đô la Mỹ, đứng thứ hai sau Olam. Là doanh nghiệp Việt Nam đứng đầu thị trường xuất khẩu điều nhân, Long Sơn đang chiếm tỉ trọng từ 4 – 5 % giá trị xuất khẩu điều nhân trong toàn ngành, theo số liệu của hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas). Với bình quân công suất của 10 nhà máy, nếu đủ nguyên liệu, Long Sơn sản xuất khoảng 300 tấn điều thô/ngày, xuất khẩu khoảng 150 container mỗi tháng. Họ cũng là doanh nghiệp trong nước chế biến sản phẩm sâu xuất khẩu, tuy tỉ trọng khiêm tốn ở mức 3%. Cùng với chính sách phát triển cây lương thực, cây điều được chính phủ Việt Nam khuyến khích trồng từ những năm 1980. Sau khi thu hoạch, điều thô được xuất khẩu, thủ phủ chế biến điều ở Kolkam, Ấn Độ. Sang đến đầu thập niên 1990 Việt Nam có đột phá trong ngành điều khi chế tạo thành công máy tách vỏ hạt điều, đặt nền móng cho ngành công nghiệp chế biến này phát triển. Trải qua nhiều cải tiến, hoàn thiện, hiện nay doanh nghiệp chế biến điều trong nước làm chủ công nghệ chế biến hạt điều, tiêu biểu như Long Sơn, Lafoco… Năm 2008, Việt Nam vượt qua Ấn Độ trở thành quốc gia xuất khẩu điều lớn nhất thế giới và liên tục duy trì vị thế đó cho đến nay. Với gần 300 F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ngàn héc ta canh tác, Việt Nam tự chủ khoảng 20% nhu cầu chế biến, còn lại phải nhập khẩu. Một trong những bài toán khó của ngành điều Việt Nam là nguyên liệu đầu vào. Theo ông Phạm Văn Công – chủ tịch Vinacas, trung bình ba năm trở lại đây, ngành điều Việt Nam dù dẫn đầu thế giới về xuất khẩu, cơ cấu nguyên liệu nhập khẩu và thu mua tại chỗ của toàn ngành vào khoảng 80/20. Tại Long Sơn, tỉ lệ này là 75/25. Do không phụ thuộc nguồn nguyên liệu tại chỗ, các nhà máy của Long Sơn được phân bố trải dài từ miền Trung tới miền Nam, ở những nơi dồi dào nguồn nhân lực. Để tránh phụ thuộc vào việc nhập khẩu nguyên liệu, Long Sơn cũng đang lên kế hoạch xây dựng nhà máy đầu tiên ở châu Phi trong năm nay. Là doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu điều nhân lớn nhất Việt Nam, Long Sơn Group vẫn phải đối mặt với câu chuyện nâng cao tỉ trọng sản phẩm chế biến sâu – bài toán khó của ngành điều và cả ngành nông sản Việt Nam. Cơ cấu sản phẩm đã qua chế biến sâu (rang muối, chiên..) của Long Sơn chiếm khoảng 3% tổng các sản phẩm xuất khẩu. Mục tiêu thời gian tới nhích lên 4%. Hiện tại, Long Sơn có một nhà máy duy nhất để chế biến sâu các sản phẩm hạt điều. Tại sao? Ông Sơn chia sẻ, các thị trường chính nhập khẩu hạt điều chế biến từ Việt Nam như Mỹ, Trung Đông, châu Âu đều đánh thuế khá cao đối với các sản phẩm hạt điều chế biến sâu được đóng gói như hàng tiêu dùng. Áp thuế cao đối với các sản phẩm chế biến sâu là cách để những quốc gia nhập khẩu số lượng lớn bảo hộ cho lao động địa phương. “Tuy nhiên, khi EVFTA (hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU) được thông qua và chính thức có hiệu lực vào tháng 6 tới, mọi chuyện sẽ chuyển biến tích cực hơn vì hạt điều chế biến được hưởng mức thuế về 0% khi xuất khẩu sang EU,” vị CEO Long Sơn nói. Nhưng thách thức từ thị trường mới là nửa vấn đề. Trong quá trình tìm kiếm các đơn vị để chuyển giao công nghệ trong chế biến sâu tại Việt Nam, Long Sơn đã không tìm THÁNG 4.2020

Thời điểm ngành chế biến hạt điều manh

nha phát triển, Vũ Thái Sơn bỏ việc phiên dịch ở một cơ quan thuộc Liên Hợp Quốc về làm việc ở bộ phận Kinh doanh – Tiếp thị của tổng công ty Xuất Nhập khẩu Công nghiệp thực phẩm (Vinalimex). Lĩnh vực kinh doanh chính của công ty Vinalimex thời điểm đó là xuất nhập khẩu hạt điều. Tốt nghiệp học viện Ngoại giao Hà Nội, Vũ Thái Sơn tận dụng lợi thế của ngành học cùng với vốn tiếng Anh tốt để trao đổi và hỗ trợ các doanh nghiệp nước ngoài có nhu cầu thu mua hạt điều từ thị trường Việt Nam. Sau ba năm, chàng trai Hà Nội gốc quyết định nghỉ việc do “khả năng thăng tiến bị bó buộc vì những quy định của một cơ quan nhà nước.” Ông Sơn kể lúc đó rất nhiều khách hàng tại Vinalimex mời ông về làm việc nhưng ông từ chối. Với lợi thế ngoại ngữ tốt và kinh nghiệm làm việc với các đối tác là những doanh nghiệp thu mua điều thời ở Vinalimex, ông cùng với một vài người bạn thành lập công ty Thạnh Sơn, cung cấp các dịch vụ môi giới điều và phân phối hàng hóa như Coca-Cola, San Miguel. Ông Sơn nhớ lại, để thành lập công ty, ông sử dụng 250 triệu đồng ký quỹ là tiền hàng của Coca-Cola cho vay dưới hình thức trả chậm. Hai năm sau, khi Coca-Cola quyết định ngừng hợp tác đại lý với Thạnh Sơn, ông Sơn dồn sức vào việc môi giới điều dựa vào hai thế mạnh, kinh nghiệm làm việc trong ngành điều và một nhóm khách hàng quen biết từ lúc làm ở Vinalimex. Giai đoạn 1997 – 2003, Thạnh Sơn tách thành hai công ty, một chuyên môi giới, một chuyên về thương mại. Trong đó, hoạt động thương mại chủ yếu là thu mua điều nhân, đóng gói và xuất khẩu, chưa có nhiều hoạt động chế biến sâu. “Tốc độ phát triển doanh nghiệp chậm, nhưng có dòng tiền nhanh vì hạt điều nhân mua về bán ngay được,” ông Sơn nhớ lại. THÁ NG 4.2 02 0

Quãng thời gian năm năm đầu lập nghiệp, doanh nghiệp tư nhân như ông Sơn “phát triển rất chậm vì bị bó buộc nhiều thứ quy định, quan trọng nhất là không thể tiếp cận nguồn vốn vay từ các ngân hàng.” Xác định mô hình môi giới khó tồn tại lâu, người đứng đầu Long Sơn nghĩ tới cách vay vốn thông qua các doanh nghiệp nhà nước để mở rộng công việc kinh doanh. Năm 2004, Long Sơn xây dựng nhà máy đầu tiên tại Krong Pa (Gia Lai) công suất khoảng 13 tấn điều thô/ngày, xuất khẩu khoảng 30 – 40 container mỗi tháng. “Những năm đó, tôi chỉ mơ tới mục tiêu doanh thu triệu đô mỗi năm, không thể tưởng tượng được 15 năm sau, doanh thu của tập đoàn đã gấp hàng trăm lần con số mơ ước đó,” CEO Long Sơn Group nói. 16 năm sau ngày xây dựng nhà máy đầu tiên, doanh nghiệp này sở hữu mạng lưới 10 nhà máy ở khắp Việt Nam, trong đó nhà máy lớn nhất được đặt tại Vạn Ninh (Khánh Hoà) với công suất chế biến gần 80 tấn điều thô mỗi ngày. Tự nhận là người chịu ảnh hưởng văn hóa phương Tây khá nhiều, cũng như chịu ảnh hưởng của giáo dục gia đình, ông Sơn quản lý công ty theo chủ nghĩa dân chủ. Ở Long Sơn khi các nhân viên có thể trực tiếp trao đổi với vị giám đốc bất kỳ lúc nào họ cần. Tấm bảng thông báo đặt ở trước cửa khu vực làm việc chung rải rác những tấm giấy ghi chú với nội dung nhắc nhân viên “đòi” cafe hay trà từ sếp nếu sếp có quên đưa. Buổi trưa nếu không phải đi tiếp khách, vị giám đốc mang cơm theo và ăn cùng nhân viên tại khu vực ăn uống. Người đứng đầu Long Sơn tự xưng là “anh Sơn” và gọi nhân viên cấp dưới là “các em.” Vị CEO sinh năm 1962 là người biết học, vận dụng kinh nghiệm tổ chức, quản trị từ đối tác. Ông kể, ba năm làm tổng đại lý cho Coca – Cola giúp ông có nhiều bài học trong quản trị nhân sự như trao quyền cho các giám đốc nhà máy, song song với việc tổ chức giám sát một cách dân chủ, khoa học. “Người giám đốc sẽ được giám sát, buộc họ phải làm gương nếu muốn cấp dưới nể trọng,” ông Sơn chia sẻ. Toàn bộ 10 giám đốc trong các nhà máy sản xuất, chế biến thuộc Long Sơn Group ở độ tuổi dưới 40, theo ông Sơn. Ông chia sẻ thêm: “Tôi sẽ tuyển một người thiếu kinh nghiệm và kỹ năng nhưng sẵn sàng thay đổi và học hỏi, chứ không tuyển người chỉ tin vào kinh nghiệm của họ.” Ông từng “trảm” tướng vì điều hành theo chủ nghĩa kinh nghiệm, ảnh hưởng tới việc điều hành cả một đội ngũ. Sau khi có sự tham gia của Olam, hệ thống quản trị nhân sự và điều hành kinh doanh của Long Sơn được củng cố thêm vì “Olam là tập đoàn toàn cầu, họ yêu cầu rất chi tiết và rành mạch đối với các loại báo cáo và giấy tờ mua bán kinh doanh. Đó là một điểm tôi cũng phải chấp nhận và thích nghi khi bắt tay với một đối tác khác, điều hành một doanh nghiệp với quy mô lớn hơn.” Để tiếp tục mở rộng thị trường và phát triển thêm hoạt động kinh doanh, tổng giám đốc Long Sơn Group cho biết trong vòng ba năm sắp tới, Long Sơn sẽ chuyển nhượng thêm 40% cổ phần cho tập đoàn Olam. “Quy mô của Long Sơn Group hiện tại đã vượt quá tầm một công ty tư nhân và cần phải thay đổi khi chiếc áo đã chật,” người đứng đầu Long Sơn nói. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

45 LONG SƠN GROUP

được một cơ sở đào tạo nào có thể đáp ứng được yêu cầu. Ông Sơn nhìn nhận đó cũng là một nút thắt khi Việt Nam thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ cao trong ngành công nghiệp chế biến thực phẩm. Chủ tịch Vinacas Phạm Văn Công nhận xét, ngành điều là lĩnh vực kinh doanh đặc thù các doanh nghiệp buộc phải sử dụng đòn bẩy tài chính để dự trữ nguyên liệu, dây chuyền máy móc sản xuất, nhập nguyên liệu. “Tài chính là một rào cản lớn với các doanh nghiệp vừa và nhỏ – chiếm phần đa số trong ngành điều,” ông Công nói. Theo đuổi quan điểm “nắm bắt thời cơ” và “mạnh dạn thay đổi, Long Sơn sử dụng chiến lược mua bán và sáp nhập các nhà máy sản xuất – chế biến sắp phá sản để giảm chi phí xây dựng, tận dụng được cơ sở vật sẵn có, nắm bắt cơ hội kinh doanh. Trong vòng 5 – 6 năm cao điểm, doanh nghiệp này mua đi bán lại trung bình 6 nhà máy mỗi năm. “Các em trong công ty từng cảnh báo tôi rằng việc mua bán – sáp nhập nhanh và nhiều như vậy trong khi nguồn lực chưa đủ sẽ khiến chúng tôi thất thoát doanh thu. Và sự thật là vậy, nhưng tôi chấp nhận – vì thời cơ tới là phải nắm bắt” – CEO của Long Sơn Group chia sẻ về quyết định mở rộng nhanh chóng mạng lưới các nhà máy.

LƯƠNG GIA FOOD

Bà Lương Thanh Thúy, tổng giám đốc Lương Gia Food.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

LƯƠNG GIA FOOD

LƯƠNG GIA FOOD, CÔNG TY CHẾ BIẾN TRÁI CÂY MUỐN THAY ĐỔI QUAN NIỆM SẢN PHẨM NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM MẶC ĐỊNH LÀ GIÁ RẺ.

BÀI MINH THIÊN THÁ NG 4.2 02 0

ẢNH DANNY BACH F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

LƯƠNG GIA FOOD

THOÁT PHẬN GIÁ RẺ

LƯƠNG GIA FOOD

Một lần, bà Lương Thanh Thúy, tổng giám đốc Lương Gia Food đặt lên bàn các loại xoài sấy dẻo cắt hết nhãn mác và mời đối tác nếm thử. Sản phẩm mà đối tác chọn là sản phẩm của Lương Gia FOOD với mức giá bán cao hơn hẳn các sản phẩm cùng loại trên thị trường. Chờ cho khách hàng cảm nhận mùi thơm, vị ngọt nơi đầu lưỡi, bà Thúy thong thả cho biết, chất lượng là yếu tố công ty đặt lên hàng đầu và bày tỏ hi vọng đối tác sẽ cùng chung chí hướng. “Nói đến nông sản Việt Nam, người ta nói đến giá rẻ. Tôi muốn người ta nói sản phẩm của tôi ngon, giá cao. Tôi không thích họ nói sản phẩm của tôi giá rẻ,” bà Thúy nói trong buổi trả lời phỏng vấn Forbes Việt Nam. Rau quả là một trong những ngành kinh tế quan trọng của Việt Nam với giá trị xuất khẩu hàng tỉ đô la Mỹ những năm gần đây nhưng tỉ lệ chế biến còn chiếm một phần khiêm tốn và các sản phẩm cao cấp chưa xuất hiện nhiều ở thị trường quốc tế. Lương Gia Food, công ty chế biến trái cây 11 năm tuổi đang chọn cách tiếp cận thị trường khác, không cạnh tranh bằng giá bán thấp mà ở chất lượng sản phẩm. Lương Gia Food, tên đầy đủ là công ty cổ phần Thực phẩm Lương Gia, có trụ sở tại TP.HCM với hai nhà máy chế biến ở Đồng Nai, công suất 100 tấn/ngày. Sản phẩm của công ty chủ yếu là các mặt hàng trái cây nhiệt đới sấy dẻo, từ các loại trái dồi dào ở Việt Nam như xoài, đu đủ, thanh long, cam, thơm... Nhà máy Lương Gia Food tại Long Khánh hiện đạt tiêu chuẩn BRC (British Retail Consortium) - tiêu chuẩn toàn cầu về an toàn thực phẩm do hiệp hội Bán lẻ Anh quốc công bố. Đây là tiêu chuẩn an toàn thực phẩm được xem như khắt khe nhất được chấp nhận tại hơn 80 quốc gia. Năm 2019, doanh thu của Lương Gia đạt khoảng 700 tỉ đồng. Theo tự bạch, công ty tăng trưởng trung bình 20% về doanh thu trong những năm gần đây. Thành lập năm 2009, hiện tại, cơ cấu thị trường của Lương Gia 70% xuất khẩu dưới hình thức thiết kế và chế tạo sản phẩm theo đơn đặt hàng (ODM) cho các thương hiệu lớn như Dole, Costco xuất khẩu vào các thị trường có tiêu chuẩn chất lượng cao như EU, Hàn Quốc, F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Hơn 15 sản phẩm chế biến mang thương hiệu Ohla được đưa vào hệ thống siêu thị.

Nga... Theo thống kê, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ 70% nông sản Việt Nam nhưng bà Thúy không muốn đẩy mạnh tiêu thụ ở thị trường hơn 1,4 tỉ người này vì: “Các đối tác châu Âu đưa ra nhiều yêu cầu rất khó về bảo hiểm, an ninh, trách nhiệm xã hội và an toàn lao động. Nhưng họ nâng cấp mình lên. Sau này, làm với bất cứ nhà mua nào mình cũng không ngại.” Ngoài xuất khẩu, 30% sản phẩm của Lương Gia xuất hiện trên kệ các hệ thống siêu thị lớn trong nước như Lotte, VinMart, Co.opmart… với thương hiệu riêng. Với điều kiện thiên nhiên ưu đãi, Việt Nam là quốc gia có thế mạnh về trồng trọt, ngành hàng đóng góp không nhỏ vào 3,7 tỉ đô la Mỹ kim ngạch xuất khẩu của rau quả trong năm 2019. Các loại trái cây nhiệt đới của Việt Nam như thanh long, xoài, nhãn, chôm chôm, vú sữa... gần đây liên tục gia tăng sản lượng xuất khẩu. Riêng xoài, Việt Nam có hai giống Hòa Lộc và Cát Chu nổi tiếng, đã xuất khẩu sang nhiều thị trường cao cấp như Mỹ, Úc, Nhật, Hàn Quốc... Tuy nhiên loại trái cây này vỏ mỏng, gặp trở ngại trong vận chuyển và bảo quản. Cộng với đất đai phân tán, sản phẩm thu hoạch không đồng nhất về chất lượng, kích cỡ làm hạn chế đáng kể khả năng xuất khẩu sản phẩm tươi quy mô lớn xoài Việt Nam ở các thị trường quốc tế. Lương Gia Food cùng nhiều doanh nghiệp chế biến như Vinamit, Lavifood... đang góp phần giải quyết đầu ra cho trái cây Việt Nam, các doanh nghiệp ít ỏi tham gia sâu vào công đoạn 5% sản phẩm chế biến của ngành nông nghiệp Việt Nam. Theo tự bạch, xoài sấy dẻo là mặt hàng mũi nhọn đóng góp 40% doanh thu của Lương Gia Food. Với giá bán lẻ khoảng 66 ngàn đồng/túi 100 gram, xoài sấy dẻo Ohla của Lương Gia Food thuộc nhóm giá bán cao nhất trong số các sản phẩm cùng loại trên thị trường theo khảo sát của Forbes Việt Nam. Bà Lê Thị Kim Tâm, giám đốc công ty An Vinh, nhà phân phối các sản phẩm trái cây sấy dẻo nhận xét, sản phẩm của Lương Gia ít đường, có vị chua và ngọt tự nhiên, không phẩm màu, được du khách ưa thích. Ông Jiri George Kratena, doanh nhân quốc tịch Czech, thành lập một công ty thương mại kinh doanh các mặt hàng trái cây chế biến từ nhiều quốc gia nhiệt đới, trong đó có sản phẩm thương hiệu Ohla của Lương Gia Food. Ông đã THÁNG 4.2020

THÁ NG 4.2 02 0

C O U R T ESY O F LU O N G G I A F O O D

Công ty xây dựng quy trình chế biến riêng để giữ được hương vị trái cây tự nhiên.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

49 LƯƠNG GIA FOOD

nếm thử sản phẩm xoài sấy dẻo Ohla của Lương Gia trong kỳ nghỉ đến Việt Nam năm ngoái, và kết luận: “Đó là loại ngon nhất tôi từng thử.” Sau khi phân phối sản phẩm này ông nói: “Sản phẩm của Lương Gia Food có vị khác so với các nhà sản xuất khác.” Sản phẩm xoài sấy dẻo của Lương Gia Food tạo ra “vị khác” như thế nào? Bà Thúy nói để đảm bảo sản phẩm sấy dẻo giữ được hương vị tự nhiên, bước đầu tiên công ty kiểm soát chặt chẽ nguồn nguyên liệu đầu vào, “nếu chua hoặc xơ nhiều sẽ không mua.” Lương Gia Food có kho lạnh công suất chứa 2.000 tấn trái cây, vừa dự trữ nguyên liệu sản xuất cho mùa thấp điểm, vừa bảo quản nguyên liệu tươi ngon đưa vào sản xuất. Trái cây sau khi được xử lý vệ sinh ngay lập tức đưa vào kho lạnh ở nhiệt độ thấp. Bà Thúy cho biết công ty giữ công thức riêng, bí quyết chế biến: kinh nghiệm điều chỉnh thời gian, nhiệt độ trong suốt quá trình sản xuất để tạo ra hương vị riêng cho sản phẩm gần gũi với hương vị tự nhiên.

Bên cạnh việc bao tiêu trái cây cho các hợp tác xã nông sản xung quanh khu vực nhà máy đặt tại Đồng Nai, bà Thúy tập trung khai thác vùng nguyên liệu chính tại Đồng Tháp, một trong các vựa trái cây của vùng đồng bằng sông Cửu Long. Lương Gia Food Food cũng mở rộng chuỗi sản phầm từ 15 - 17 mẫu trái cây sấy dẻo và liên tục đa dạng hóa sản phẩm vì trái cây thu hoạch có tính thời vụ. Sinh năm 1976 tại An Giang, bà Thúy nhiều lần khởi nghiệp trước khi lập ra Lương Gia Food. Tốt nghiệp đại học, bà cùng gia đình kinh doanh công ty in ấn bao bì nhưng cảm thấy không phù hợp, nên khi tích lũy đủ vốn mở nhà hàng riêng khi có năng khiếu và ưa thích chế biến món ăn. Nhà hàng thất bại, từ sở trường, bà Thúy mở xưởng làm chao, sản phẩm có chỗ đứng trên kệ phân phối của các siêu thị lớn như Co.opmart, Big C... Từng phụ gia đình buôn bán trái cây, thấy sự bấp bênh của việc kinh doanh nông sản tươi, bà bật ra ý tưởng kinh doanh mới trong một lần tình cờ nếm thử sản phẩm trái cây sấy của Thái Lan: “Tôi liên tưởng tới mứt truyền thống của Việt Nam nhưng cao cấp hơn.” Bà Thúy bước chân vào ngành chế biến trái cây năm 2009. Ban đầu, chưa biết cách công ty sử dụng nguyên liệu xoài sống, phải thêm nhiều phẩm màu và hương thơm trong quá trình chế biến sản phẩm. Vì vậy, sản phẩm cứng và đổi màu sau một thời gian, các siêu thị đồng loạt trả hàng. Sau vài lần thất bại, người bạn đời ra “tối hậu thư”: “Nếu thất bại lần nữa, phải ngừng lại.” Thông qua một người bạn, tiến sĩ thực phẩm người Việt tại Pháp, bà tìm ra công thức, quy trình chế biến xoài sấy dẻo từ xoài chín đảm bảo màu sắc, hương vị. Để có vốn đầu tư thiết bị, nhà máy bà bán hết nhà, đất. Sau khi thành công với xoài, công ty thử nghiệm các loại trái cây tươi khác như đu đủ, ổi, chanh dây... Bà Thúy nói: “Có hai cách khởi nghiệp. Một là làm cái gì thị trường đã có. Hai là làm cái gì mà thị trường chưa có.” Người bạn đời từng khuyên vợ dừng việc kinh doanh hiện giờ phụ trách đầu vào nguyên liệu cho nhà máy của Lương Gia Food. Sau giai đoạn sản xuất hàng gia công, Lương Gia Food đang tập trung phát triển thương hiệu riêng Ohla khi thị trường nội địa xuất hiện nhiều cơ sở sản xuất mới. “Trước đây, người ta nghĩ Việt Nam chỉ xuất khẩu nông sản thô, chưa làm được sản phẩm có giá trị gia tăng. Chúng tôi đã làm được việc đó và đặt một dấu chấm trên bản đồ trái cây sấy dẻo thế giới. Giờ, chúng tôi muốn xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt Nam,” bà Thúy nói.

MẮT XÍCH THIẾT YẾU

KIỂM ĐỊNH THỰC PHẨM

DỊCH VỤ KIỂM ĐỊNH LÀ MẮT XÍCH NHỎ NHƯNG QUAN TRỌNG ĐỂ NÔNG SẢN VIỆT NAM XUẤT KHẨU VÀO CÁC THỊ TRƯỜNG TIÊU DÙNG CAO CẤP. BÀI: LINH SAN

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

KIỂM ĐỊNH THỰC PHẨM

N I C O L AS _ / I STO C K P H OTO / G E T T Y I M AG ES

THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

KIỂM ĐỊNH THỰC PHẨM

Ông Phan Minh Thông, chủ tịch công ty cổ phần Phúc Sinh, doanh nghiệp xuất khẩu nông sản có một kỷ niệm không mấy vui vẻ vào năm 2003. Lần đó, doanh nghiệp đón một đoàn khách Tây Ban Nha ghé thăm nhà máy đóng gói hồ tiêu xuất khẩu. Quan sát cách những người công nhân đóng gói, chất hàng lên container các vị khách quay sang hỏi về quá trình sản xuất rồi ngạc nhiên: “Các ông cho khách hàng ăn thứ này à?” Câu hỏi của vị khách khiến ông Thông bối rối, suy nghĩ rất lâu mới có thể đưa ra câu trả lời. Giai đoạn ấy, Phúc Sinh còn non trẻ, nên thường chốt đơn hàng với đối tác, khi có đơn hàng quay về thị trường nội địa thu gom hồ tiêu, cà phê tập kết trong kho sau đó đóng bao xuất khẩu. Sau chuyến thăm của các vị khách khó tính, Phúc Sinh buộc phải thay đổi, chấp nhận trả giá cao hơn, khuyến khích, hướng dẫn các hộ trồng trọt, sản xuất sản phẩm tốt, an toàn, rồi vươn lên trở thành nhà xuất khẩu hồ tiêu lớn nhất thế giới. “Chất lượng sản phẩm phải bắt đầu từ khâu trồng trọt, thu hái, bảo quản và xử lý từ phía nông dân chứ không hoàn toàn nằm ở khâu chế biến sau thu hoạch,” ông Thông nói với Forbes Việt Nam. Hiện nay Phúc Sinh cùng nhiều nhà xuất khẩu khác đang tổ chức các vùng sản xuất nông nghiệp, thu mua nguyên liệu sạch xuất khẩu vào các thị trường tiêu chuẩn chất lượng cao. Trung gian giữa các doanh nghiệp và chủ trang trại sản xuất là các đơn vị kiểm định, kiểm F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

nghiệm, dù hoạt động âm thầm nhưng là mắt xích quan trọng, cấp tấm giấy thông hành cho các loại nông sản Việt Nam đi vào các thị trường tiêu dùng cao cấp quốc tế. Theo thống kê, năm 2019, Việt Nam có 37 nhóm mặt hàng nằm trong nhóm xuất khẩu giá trị trên một tỉ đô la Mỹ. Trong đó, nông sản (rau quả, hạt điều, tiêu, chè, cà phê, gạo…) và thủy sản (tôm, cá, nhuyễn thể…) là hai nhóm sản phẩm Việt Nam có thế mạnh, đạt kim ngạch xuất khẩu lần lượt 16,91 tỉ và 8,54 tỉ đô la Mỹ. Trong nhóm này có những ngành hàng Việt Nam dẫn đầu thế giới như hồ tiêu, hạt điều, cá tra hay giữ thứ hạng rất cao như gạo, tôm, cao su, chè… Theo tài liệu “Hướng dẫn thực hành cho người sản xuất và nhà xuất khẩu châu Á” do tổ chức Nông Lương (FAO) ban hành, để xuất khẩu ra thị trường thế giới, các nhà sản xuất và xuất khẩu phải tuân thủ các quy định đảm bảo chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường và sức khỏe người tiêu dùng như tiêu chuẩn FDA, USDA (Mỹ) hay European Commission (EU). Tổ chức này cảnh báo việc không tuân thủ các quy định này sẽ dẫn tới hàng hóa bị từ chối nhập khẩu, tiêu hủy hoặc trả về nơi xuất phát gây thiệt hại nặng nề về kinh tế cho nhà sản xuất và xuất khẩu. Trong thực tế, cảnh báo này không thừa khi 15 năm qua nhiều lần các lô hàng xuất khẩu thủy sản bị cảnh báo nhiễm kháng sinh buộc trả về sau khi đã cập cảng Nhật Bản, Hàn Quốc. Không ít lần hồ tiêu xuất khẩu của Việt Nam có hàm lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng, cập cảng nhưng không được thông quan tại một số thị trường, rồi bị trả lại. Trái cây tươi Việt Nam như xoài, vải… bị phát hiện chứa sinh vật ngoại lai hay dư lượng thuốc bảo vệ thực vật buộc hủy bỏ. Thực tế này vừa khiến doanh nghiệp thiệt hại, vừa khiến nông sản Việt Nam mất uy tín trên thị trường quốc tế. Một trong các đơn vị cung cấp các dịch vụ kiểm định cho nông sản và hàng hóa xuất nhập khẩu Việt Nam là Eurofins Scientific, tập đoàn có hơn 800 phòng thí nghiệm, hoạt động trên 47 quốc gia, quy tụ hơn 45 ngàn chuyên gia, kỹ thuật viên cao cấp. Tại Việt Nam, tập đoàn này có hai nhánh hoạt động là Eurofins Sắc Ký Hải đăng (ESKHD) chuyên về kiểm hóa học, vi sinh liên quan đến thực phẩm, môi trường và Eurofins Product Testing chuyên về kiểm định hàng hóa trong đó tập trung vào mặt hàng dệt may. Trong lĩnh vực nông sản, ESKHD cung cấp dịch vụ kiểm định cho nông sản Việt Nam xuất khẩu như gạo, hồ tiêu, cà phê, trà và các loại gia vị... “Họ là nhà cung cấp dịch vụ kiểm định có uy tín tại EU. Sản phầm hồ tiêu Việt Nam xuất khẩu vào EU phải đạt được chứng nhận của họ,” bà Nguyễn Thị Hồng Minh, chủ tịch hiệp hội Thực phẩm minh bạch Việt Nam cho biết. Năm 2015 Eurofins Scientific mở rộng hoạt động kinh doanh tại Việt Nam thông qua hoạt động M&A Sắc Ký Hải Đăng, một công ty nội địa do nhận thấy nhu cầu kiểm định sản phẩm gia tăng khi nông sản xuất khẩu vào EU không ngừng tăng. Hiện nay ESKHD có ba văn phòng ở TP.HCM, Hà Nội và Cần Thơ với 180 nhân viên. Theo thông tin công bố, đơn vị này được các nhà nhập khẩu cà phê lớn nhất trong liên đoàn Cà phê châu Âu chỉ định kiểm soát dư lượng thuốc bảo vệ thực vật của cà phê đến từ Việt Nam. THÁNG 4.2020

Ước tính khoảng 90% các nhà xuất khẩu hồ tiêu tại Việt Nam đang sử dụng dịch vụ của ESKHD để đạt được tấm giấy thông hành đưa hồ tiêu xuất khẩu vào EU. ESKHD cho biết mỗi năm cung cấp dịch vụ kiểm định cho hơn 10 ngàn doanh nghiệp và cá nhân tại Việt Nam, chủ yếu trong lĩnh vực thực phẩm. Trao đổi với Forbes Việt Nam, ông Lý Hoàng Hải, giám đốc điều hành ESKHD cho biết, hiện tại công ty này có năng lực tầm soát hơn 700 chỉ tiêu thuốc trừ sâu, phân tích độc tố vi nấm, vitamin, phụ gia, kháng sinh… hay phân tích bất kỳ mẫu thực phẩm nào mà con người sử dụng. “Khoảng 40% doanh nghiệp kiểm định tại công ty chúng tôi là để xuất khẩu. Còn lại kiểm định các mặt hàng nhập khẩu, hoặc sản phẩm sản xuất trong nước cho tiêu dùng nội địa,” ông Hải cho biết.

C O U R T ESY O F DA BAC O

Trong một nghiên cứu của ESKHD công bố

vào giữa năm 2019, ước tính có đến 20% mẫu hồ tiêu Việt Nam mà công ty này kiểm định trong năm 2018 tồn dư các loại hóa chất vượt mức cho phép, đồng nghĩa không đạt chuẩn chất lượng EU. Công ty này cũng cho biết thị trường đã nhận thức, có các biến chuyển từ phía các nhà sản xuất khi tỉ lệ mẫu thử không đạt tiêu chuẩn trong năm 2019 đã giảm xuống còn 14 – 15%. ESKHD đã trở thành mắt xích quan trong giữa các nhà trồng trọt và nhà xuất khẩu như thế nào? Công ty này cung cấp một loạt các giải pháp kiểm định cho ngành trồng trọt: kiểm nghiệm ô nhiễm hữu cơ trên đất trồng trọt, phân tích dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trên sản phẩm thu hoạch, kiểm nghiệm vi sinh, nấm trên sản phẩm sau thu hoạch tới phân tích cả chất lượng bao bì, chất lương sản phẩm ăn liền về các yếu tố màu sắc, cảm quan, độ ngọt, độ chua… qua các mẫu thử để đảm bảo các sản phẩm tạo ra đạt tiêu chuẩn chất lượng tiêu thụ ở thị trường EU. Ông Phan Minh Thông, chủ tịch Phúc Sinh cho biết, số tiền đầu tư để nhận được giấy kiểm định chất lượng cho mỗi vùng nguyên liệu sạch của công ty này có thể lên tới 250 ngàn đô la THÁ NG 4.2 02 0

Mỹ. “Chúng tôi thuê các chuyên gia nước ngoài hằng tuần, hằng tháng đến hướng dẫn người nông dân cách trồng trọt, chăm sóc, thu hoạch, chế biến, cách sử dụng thuốc trừ sâu và thuốc bảo vệ thực vật một cách khoa học để thu được sản phẩm đạt tiêu chuẩn EU,” ông Thông nói. Thị trường kiểm định không chỉ có ESKHD mà còn có văn phòng thí nghiệm của nhiều công ty nước ngoài cung cấp dịch vụ như: SGC, Intertek, Bureau Veritas, TUV… Trong lĩnh vực này các công ty nhà nước chiếm thị phần áp đảo. Ở lĩnh vực thủy sản, mảng xuất khẩu mũi nhọn của Việt Nam, thị trường được cầm trịch bởi Nafiqad, công ty kiểm định thuộc bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Thành lập năm 1994, với sự hỗ trợ từ các dự án quốc tế Nafiqad hỗ trợ các doanh nghiệp thủy sản nâng cấp điều kiện sản xuất và phương thức sản xuất đảm bảo an toàn vệ sinh. Từ năm 1997, Nafiqad đủ điều kiện kiểm định cho nhiều doanh nghiệp thủy sản Việt Nam đạt chất lượng hàng hóa xuất khẩu vào các thị trường cao cấp như Hoa Kỳ, EU. Nafiqad hiện có nhiều trung tâm kiểm định đặt tại các vùng kinh tế trọng điểm xuất khẩu nông thủy sản đi Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản... Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) có thể có hiệu lực vào giữa năm 2020 mở ra một chương mới cho xuất khẩu hàng hóa Việt Nam vào EU, thị trường 27 quốc gia thành viên là đối tác thương mại quan trọng thứ hai của Việt Nam, sau Hoa Kỳ. Năm 2019, kim ngạch hai chiều thương mại Việt Nam - EU đạt 56,45 tỉ đô la Mỹ, trong đó xuất khẩu đạt 41,5 tỉ đô la Mỹ. EVFTA sẽ là cú hích lớn cho xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là các mặt hàng nông, thủy sản, những ngành được xem là hưởng lợi nhiều nhất khi hàng rào thuế quan được cắt giảm. Cơ hội đi kèm thách thức khi các sản phẩm nông nghiệp Việt Nam sản xuất phải đáp ứng yêu cầu về quy tắc xuất xứ, tiêu chuẩn EU. Tín hiệu tích cực là các nhà sản xuất và xuất khẩu đã tự nhận thức vấn đề trước khi EVFTA chuyển động. “Những năm gần đây nhu cầu kiểm nghiệm để xuất khẩu tăng rõ rệt,” ông Lý Hoàng Hải, giám đốc điều hành ESKHD nói. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

KIỂM ĐỊNH THỰC PHẨM

Nhu cầu kiểm định rất đa dạng, từ phân tích, xét nghiệm các chỉ tiêu về đất, cho tới các chỉ số hóa học, vi sinh trong thành phẩm.

TRU Y XUẤT NGUỒN GỐ C Bài Quốc Khánh — Cường Nghiêm

Song hành nhịp sống

TRUY XUẤT NGUỒN GỐC

Cùng với kiểm định, truy xuất nguồn gốc là chìa khóa giúp nông sản của Việt Nam đủ điều kiện xuất khẩu chính ngạch vào các thị trường tiêu chuẩn chất lượng cao.

T Trong một cửa hàng sữa Vinamilk ở quận 3, TP.HCM, cô Nguyễn Thị Sương chọn mua ba lốc sữa và hộp sữa tươi Organic. Trên vỏ hộp, bên cạnh các thông tin thường thấy về hàm lượng dinh dưỡng xuất hiện thêm dòng chữ truy xuất nguồn gốc bên trên tem QR. Bật F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ứng dụng quét mã QR trên điện thoại, đường dẫn đưa khách hàng này đến một trang web biết được chi tiết về thông tin sản phẩm: sữa nguyên liệu được vắt vào ngày 20.2.2020; xuất xứ sản phẩm từ trang trại bò sữa ở thôn Lạc Trường, xã Tu Tra, huyện Đơn Dương, Lâm Đồng; đàn bò ăn cỏ từ cánh đồng số 2.3 và ngô từ vụ thu đông; trang trại này có 1.000 con bò, hoạt động từ tháng 3.2017; cùng ngày có 474 con bò được vắt sữa, nguyên liệu giao vào lúc 5h50 chiều, vào lúc 2h45 sáng 21.2, sữa chuyển đến nhà máy Vinamilk Trường Thọ (Thủ Đức, TP.HCM); sau T H Á N G 4 .2 0 2 0

dụng nguyên liệu chính từ đâu, quá trình hình thành sản phẩm đã qua các công đoạn nào, công đoạn đó liên quan đến các đối tác nào… “Từ trước đến nay mọi người làm truy xuất nguồn gốc theo phương pháp ghi chép bằng tay, việc này chỉ thể hiện được thông tin của trang trại hoặc doanh nghiệp đó chứ chưa thể hiện cả quá trình sản xuất của họ,” bà Đặng Thị Phương Ninh, giám đốc điều hành công ty Phát triển Kinh tế Duyên hải (Cofidec) trao đổi với phóng viên Forbes Việt Nam trong lần gặp giữa năm 2019. Cofidec hiện hợp tác với hơn 140 nông trại ở Tây Nguyên và miền Tây thực hiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Năm 2019, Cofidec bắt đầu chạy thử nghiệm ứng dụng truy xuất nguồn gốc dựa trên công nghệ blockchain do TE-FOOD cung cấp. Bà Ninh mô tả: “Giải pháp truy xuất nguồn gốc điện tử hiện tại chúng tôi đang xây dựng sẽ thu thập thông tin từ nguồn nước, chuẩn bị đất, thời điểm xuống giống, tưới nước, bón phân, phun thuốc, rồi định vị khi vận chuyển về nhà máy, và đang xây dựng thêm phần kiểm soát sản xuất, chế biến ra thành phẩm.” Theo bà Ninh ứng dụng này sẽ tạo lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm khi đưa hàng hóa vào các thị trường khó tính, công đoạn doanh nghiệp sẽ bắt buộc phải làm và việc ứng dụng công nghệ sẽ giúp chi phí kiểm soát sản xuất của Cofidec giảm đáng kể.

Về quy trình truy xuất, với người

tiêu dùng, chỉ cần vài thao tác quét QR code trên điện thoại thông minh, có thể biết được các thông tin liên quan đến sản phẩm. Tính xác thực của thông tin được bảo đảm thông qua FoodChain, một dạng sổ cái lưu trữ thông tin trong công nghệ blockchain, với đặc điểm thông tin được bảo mật và không thể thay đổi. Tất cả thông tin về chuỗi cung ứng được thu thập, lưu giữ cùng với mọi thông số của từng công đoạn như nguyên liệu, loại thực ăn, loại thuốc, ngày sử dụng thuốc, giết mổ, chế biến… Dữ liệu trong chuỗi cung ứng có thể được nhập bằng ứng dụng di động hay kết nối API hoặc từ thiết bị IoT (Internet vạn vật). Giải pháp TE-FOOD đang cung cấp được xây dựng trên nguyên tắc ứng dụng phi tập trung (DApps – Xem trang 56), cung cấp giao diện trình ứng dụng (API) trên nền IoT để doanh nghiệp có thể tích hợp hệ thống dữ liệu thông qua các thiết bị cảm ứng trang bị phục vụ nhu cầu truy xuất. Phần lõi của hệ thống bao gồm khung vận hành để quản lý quy trình giữa các

I STO C K P H OTO / G E T T Y I M AG ES

TRUY XUẤT NGUỒN GỐC

khi kiểm nghiệm đạt chuẩn lúc 9h sáng, lô sữa được tiệt trùng lúc 9h10 và hoàn thành đóng gói lúc 1h35 chiều cùng ngày… Vinamilk áp dụng truy xuất nguồn gốc nhằm minh bạch hóa thông tin sản xuất đến người tiêu dùng. Trong hệ thống sản phẩm của công ty sữa công bố, có hai sản phẩm là sữa tươi Organic và sữa bột Gold Organic đang được áp dụng việc truy xuất nguồn gốc. Trong khi loại đầu sử dụng nguyên liệu từ trang trại trong nước, loại sau sử dụng nguyên liệu nhập khẩu. Trong nước, Vinamilk đang triển khai truy xuất nguồn gốc theo công nghệ chuỗi khối (blockchain) do TEFOOD, công ty có trụ sở đặt tại Đức, cung cấp. Năm 2016, Vinamilk công bố sở hữu trang trại hữu cơ được Control Union cấp giấy chứng nhận đạt chuẩn hữu cơ. Theo quy trình chăn nuôi, đàn bò mỗi ngày được tắm mát 20 phút, “vui chơi” trên đồng cỏ thời gian năm giờ đồng hồ. Do gia súc được chăn nuôi tự do, ăn thức ăn hữu cơ, hệ thống chuồng trại mở, nên nguồn sữa không có dư lượng kháng sinh hay hormone tăng trưởng. Hiện tại, ngoài thị trường Việt Nam, TE-FOOD cung cấp giải pháp truy xuất ở 16 quốc gia. Công ty này phục vụ hơn 6.000 khách hàng doanh nghiệp, với số lượng trung bình hơn 400 ngàn thông tin được cập nhật vào hệ thống mỗi ngày. “Đây là lần đầu tiên thay đổi công nghệ đi cùng nhịp với thay đổi trong đời sống,” ông Đào Hà Trung, chủ tịch hội đồng quản trị công ty TEFOOD nhận xét về việc áp dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc. Yêu cầu các sản phẩm tiêu dùng truy xuất nguồn gốc xuất hiện khi người tiêu dùng trên toàn cầu ngày càng ý thức về vấn đề an toàn thực phẩm. Đòi hỏi này buộc các doanh nghiệp phải minh bạch hóa quá trình sản xuất và chuỗi cung ứng. Theo báo cáo do FMI (Label Insight and the Food Marketing Institue) công bố năm 2018, 75% người mua hàng được khảo sát cho biết họ sẽ mua sắm hàng hóa các thương hiệu cung cấp thông tin sâu hơn về sản phẩm, về nguồn gốc xuất xứ thay vì các thông tin chung chung. Báo cáo Logistics 2019 do bộ Công Thương thực hiện dẫn kết quả khảo sát người tiêu dùng cho biết 49% người tiêu dùng quan tâm đến truy xuất nguồn gốc sản phẩm, 47% cho biết muốn tra cứu nhưng không có đủ thông tin, 74,8% cho rằng rất khó để truy xuất nguồn gốc hàng hóa. Việc áp dụng công nghệ vào các khâu trong quy trình quản lý chuỗi cung ứng mở ra cánh cửa lưu giữ các thông tin chi tiết về sản phẩm: sử

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

TRUY XUẤT NGUỒN GỐC

doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng, tạo ra các tài liệu về truy xuất nguồn gốc và quản lý sổ cái ghi lại thông tin. Tất cả các chức năng này bảo đảm được thông tin ghi lại sẽ là bằng chứng. “Điều quan trọng trong giải pháp truy xuất nguồn gốc là tạo được lòng tin cho các bên mà họ không cần biết nhau. Công nghệ chuỗi khối với đặc điểm không thể thay đổi thông tin đáp ứng được điều đó,” ông Trung nói. TE-FOOD bắt đầu nghiên cứu, triển khai giải pháp truy xuất nguồn gốc từ năm 2015. Giải pháp này được áp dụng cho thịt heo, gà, trứng gia cầm trên địa bàn TP.HCM từ năm 2016. Sau đó, họ triển khai giải pháp truy xuất và quản lý đàn nuôi và thông tin dịch bệnh tại Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Cà Mau, Bình Định, Bắc Giang. Theo quy trình, vật nuôi khi di chuyển từ trang trại tới lò mổ, chủ trang trại cài đặt phần mềm riêng, kích hoạt việc xác nhận nguồn gốc bằng cách quét vào thẻ gắn trên cơ thể động vật, thông tin được chuyển lên điện toán đám mây, xác nhận vật nuôi của trang trại nào kèm thông tin về trang trại, thức ăn chăn nuôi, lịch sử tiêm phòng. Các bước sau được tiến hành tương tự từ lò mổ, đến chợ đầu mối, rồi ra chợ lẻ hay siêu thị... Thương nhân, tiểu thương, người nhập hàng có trách nhiệm quét mã kích hoạt thông tin lô hàng ở từng công đoạn. Khi sản phẩm phân phối đến các điểm, người bán sẽ dùng tem để dán trực tiếp lên sản phẩm. Người tiêu dùng điện thoại quét mã là truy xuất được nguồn gốc sản phẩm từ khâu chăn nuôi tới lúc lên kệ. Do toàn bộ thông tin được số hóa và đưa vào cơ sở dữ liệu Blockchain nên không cần đến các lưu trữ vật lý như trước kia và đặc biệt không thể giả mạo, sửa đổi thông tin.

Năm 2018, TE-FOOD triển khai công nghệ blockchain tích hợp vào giải pháp truy xuất nguồn gốc cho TP.HCM trên quy mô lớn. Sau thời gian triển khai tại các siêu thị Auchan Việt Nam, nhà bán lẻ này áp dụng giải pháp cho chuỗi siêu thị tại Pháp, Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Senegal. TE-Food còn bắt tay với một công ty Anh Quốc thực hiện truy xuất nguồn gốc, chứng thực cho thịt gà phù hợp quy chuẩn Hồi giáo (Halal) ở Anh. Ông Trung cho biết, các yêu cầu nghiêm ngặt của Halal buộc phải kiểm tra, chứng thực rất nhiều thông tin sâu chẳng hạn người giết mổ phải theo đạo Hồi, học nghề từ người theo đạo Hồi, có chứng chỉ hành nghề… Trên nền tảng blockchain, họ đưa ra giải pháp có tên Blockseal, chứng thực số hóa để xác thực bằng cấp, giấy tờ có giá trị. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

“Công nghệ không thể xuất phát từ phòng máy lạnh, mà phải bắt đầu từ nhu cầu cuộc sống,” ông Trung nói. Ý tưởng về truy xuất nguồn gốc nảy sinh khi ông đọc được tin tức trên báo về một ca có nhiều trẻ em bị ngộ độc thực phẩm. Ông nhắn tin cho Eric Arokszallsi, CEO của TEFOOD hiện nay, để nhóm kỹ sư nghiên cứu và phát triển (R&D) bắt tay thực hiện. Sinh năm 1966, ông Trung từng du học ở Nga và Hungary. Ông là cổ đông cùa công ty công nghệ Erba 96 Kft thành lập năm 1996, sau đó, thành lập TE-FOOD International vào năm 2018 tại Đức. Tại Việt Nam, công ty con là TE Hitech and Manufacturing có trụ sở đặt tại công viên phần mềm Quang Trung, TP.HCM. Ít người biết được vị chủ tịch TE-FOOD cũng là lãnh sự danh dự Áo tại TP.HCM. Ông Trung kể có lần đi thực tế các lò mổ tại Long An bị “gí dao vào bụng, lính tráng đi cùng bỏ chạy hết, chỉ còn lại một mình.” Sau khi nghe giải thích về lý do đi thực tế tìm hiểu các quy định bắt buộc để thịt được lưu thông trên thị trường, ông được cho về “vì nó chỉ là kỹ sư thừa hành theo yêu cầu.” Giải pháp truy xuất nguồn gốc bằng blockchains của TE-FOOD, theo ông Trung có thể triển khai ở cấp độ doanh nghiệp, địa

ỨNG DỤNG PHI TẬP TRUNG VÀ CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG Ứng dụng phi tập trung (DApps) là một nền tảng phần mềm mã nguồn mở được thực hiện trên các blockchain phi tập trung và được nạp nhiên liệu bằng các token được tạo ra bằng cách sử dụng một giao thức / thuật toán. Ứng dụng thỏa mãn bốn đặc tính chính. Thứ nhất, sử dụng mã nguồn mở để tất cả mọi người có thể xem. Thứ hai, phi tập trung (decentralized) sử dụng công nghệ mã hóa giống như công nghệ chuỗi khối. Thứ ba, ứng dụng có các token mã hóa/tài sản ảo để cung cấp cho chính nó. Cuối cùng, tạo ra các token và có cơ chế đồng thuận có sẵn. Là một ứng dụng nguồn mở làm cho DApp thực sự phi tập trung bởi bất cứ ai cũng có thể nhìn thấy và đóng góp cho mã nguồn. Nó cũng đẩy nhanh quá trình cho khả năng mở rộng của phát triển sản phẩm cả về chất lượng và số lượng. Phi tập trung hóa ứng dụng bằng cách sử dụng blockchain là bước tiếp theo. Blockchain phục vụ như một sổ cái vĩnh viễn của các hồ sơ / giao dịch mà bất kỳ ai cũng có thể tham khảo bất cứ lúc nào. Và cuối cùng, để thêm records / giao dịch vào sổ cái như vậy, token được sử dụng được khai thác hoặc tiền khai thác bằng cách sử dụng các thuật toán / giao thức khác nhau. T H Á N G 4 .20 2 0

GIẢI PHÁP TRUY XUẤT NGUỒN GỐC

Thông tin về truy xuất nguồn gốc

Công nghệ chuỗi khối của các bên khác

TE-FOOD Blockchain

Khung Blockchain

Quá trình xử lý dữ liệu

Kho lưu trữ thông số

Ứng dụng cho khách hàng. Di động

Ứng dụng web

Cảm biến IoT

QR code

RFID

Giao diện

Phương thức.

NGUỒN: TE-FOOD

phương và quốc gia. Theo tính toán của ông, chi phí để truy xuất nguồn gốc một con heo dưới 12 ngàn đồng. Với các doanh nghiệp chế biến, giải pháp quản lý chuỗi cung ứng hoàn chỉnh áp dụng Blockchain, chi phí sử dụng hệ thống khoảng 0,3% chi phí giá thành sản xuất sản phẩm. Chia sẻ về tầm nhìn, ông Trung tin rằng các giải pháp của TE-FOOD sẽ được ứng dụng rộng rãi. Khi tham gia hệ thống truy xuất, các THÁ NG 4.2 02 0

hộ chăn nuôi như có “hộ chiếu chăn nuôi điện tử” có mã QR và mỗi chuyến hàng “đều được cấp visa” thông hành. “Tôi nghĩ rằng, nếu thực hiện truy xuất nguồn gốc trong nông nghiệp, lợi ích không chỉ dừng lại ở chỗ giúp nông dân bán được hàng, được giá, mà về lâu dài có thể nghĩ tới các giải pháp phù hợp với biến đổi khí hậu, giảm thiểu sử dụng kháng sinh và chất hóa học,” ông Trung nói. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

TRU Y XUẤT N GU Ồ N G Ố C

Hệ sinh thái ứng dụng

TRÒ CHU Y ỆN CÙNG FORBES VIỆT NAM

TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

MÔ HÌNH PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CHO TRỒNG TRỌT VIỆT NAM

CẢ XÃ HỘI ĐƯỢC KÊU GỌI CHUNG TAY GIẢI CỨU THANH LONG VIỆT NAM VÀO TRUNG TUẦN THÁNG 2.2020 TỪ ẢNH HƯỞNG CỦA VIỆC ĐÓNG BIÊN DO DỊCH VIÊM ĐƯỜNG HÔ HẤP CẤP (COVID-19). NHỮNG NĂM GẦN ĐÂY, RAU QUẢ VIỆT NAM GIA TĂNG GIÁ TRỊ XUẤT KHẨU NHƯNG CÁC ĐỢT GIẢI CỨU VẪN LIÊN TỤC LẶP LẠI. FORBES VIỆT NAM CÓ CUỘC TRAO ĐỔI VỚI ÔNG NGUYỄN LÂM VIÊN - CHỦ TỊCH VINAMIT, ÔNG PHẠM QUỐC LIÊM - CEO CTCP NÔNG NGHIỆP U&I (UNIFARM), ÔNG ĐẶNG PHÚC NGUYÊN - TỔNG THƯ KÝ HIỆP HỘI RAU QUẢ VIỆT NAM VỀ CÁC TỒN ĐỌNG CỦA NGÀNH TRỒNG TRỌT CŨNG NHƯ VIỆC TỔ CHỨC SẢN XUẤT PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG, HIỆU QUẢ.

THỊ TRƯỜNG TRUNG QUỐC FORBES VIỆT NAM: Những năm gần đây, xuất khẩu trái cây, rau củ của Việt Nam đạt kết quả khá tốt, sự tăng trưởng này đến từ đâu? PHẠM QUỐC LIÊM: Theo tôi, sự phát triển của ngành rau củ, trái cây Việt Nam là kết quả các chính sách ưu đãi của Chính phủ trong khuyến khích đầu tư nông nghiệp, sự tham gia của các doanh nghiệp có tâm huyết, sự hưởng ứng của các trang trại và nông hộ. Kết quả là, hàng hóa F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

được sản xuất trên quy mô lớn hơn và chất lượng sản phẩm tốt hơn. Không thể phủ nhận, sự phát triển về cơ sở hạ tầng giúp chi phí sản xuất và logistics ngành nông nghiệp giảm xuống, nhờ vậy giá thành nông sản cạnh tranh tốt hơn. Nỗ lực về phát triển thương mại song phương giữa Việt Nam - Trung Quốc đã mở cửa cho nhiều loại nông sản Việt Nam ở thị trường 1,4 tỉ dân này. Cùng với sự phát triển về kinh tế, nhu cầu tiêu thụ nông sản chất lượng cao trong đời sống hằng ngày của người Trung Quốc ngày càng cao THÁNG 4.2020

tin về sản phẩm và thị trường. Ở một số quốc gia nông nghiệp, người nông dân nắm rất chắc về thị trường và sản phẩm mà họ xuất khẩu. Bên cạnh đó, nông nghiệp Việt Nam phát triển manh mún thiếu liên kết. Tính hiệu quả của các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp hiện nay chưa cao, trong khi đó một số doanh nghiệp thương mại chỉ chú trọng việc mua đi bán lại để kiếm lời, chứ chưa xây dựng được các mắt xích liên kết, hình thành giá trị bền vững cho nền sản xuất nông nghiệp. Các mô hình liên kết hiện nay giữa nông dân và doanh nghiệp thường rất dễ đứt gãy do lỗi từ cả hai phía: khi giá cao thì nông dân không bán cho doanh nghiệp, khi giá thấp thì một số doanh nghiệp từ chối mua nông sản. Bên cạnh đó là tình trạng nhiễu thông tin, thông tin bị phản ánh sai và chưa đầy đủ. Trong nhiều trường hợp, các phương tiện truyền thông hay các tổ chức khuyến nông do không có điều kiện tiếp cận được nguồn thông tin đúng, vô tình tuyên truyền cho những mô hình nông nghiệp mà họ nghĩ là “hiệu quả” nhưng thực ra chỉ mang FORBES VIỆT NAM: Thời gian tính bề nổi, ngắn hạn, thiếu vừa qua, rất nhiều lần xã ổn định, khó nhân rộng sản hội chung tay giải cứu nông xuất ở quy mô lớn. Trong khi sản Việt Nam, đâu là nguyên đó, một bộ phận lớn nông dân nhân chính? có tâm lý “nhìn sang vườn NGUYỄN LÂM VIÊN: Với lý do cây nhà hàng xóm,” thích sao kiểm soát dịch bệnh Trung chép những mô hình có thu Quốc đóng cửa biên giới nhập cao (dù tạm thời) rồi một thời gian để chống dịch vội vã đầu tư. COVID-19 vào tháng 2.2020. Chúng ta thiếu các đầu Phạm Quốc Liêm, CEO Unifarm. Quốc gia này đóng cửa không mối liên kết vùng bền vững. chỉ với nông sản nhập khẩu Chúng ta chưa có nhiều từ Việt Nam mà cả lĩnh vực du lịch, hàng không. Người doanh nghiệp có tâm và có tầm, am hiểu cả sản xuất nông dân Trung Quốc được khuyến cáo hạn chế đi lại khiến nghiệp lẫn thị trường tiêu thụ nông sản. HTX là một mô nền kinh tế đình trệ, chi tiêu nội địa giảm mạnh. Điều này hình đúng để liên kết cả khâu sản xuất lẫn tiêu thụ, tiếc gây dư thừa cho nông sản Việt Nam, đặc biệt một số loại là mô hình này hiện nay đều chưa có ban quản trị thực sự trái cây như thanh long, dưa hấu. Ngược thời gian trước, giỏi để điều hành hiệu quả. Mặt khác, chúng ta cũng chưa nhiều lần Trung Quốc cấm biên hoặc không nhập khẩu có chính sách ưu đãi, tuyên truyền, khuyến khích người khiến trái cây Việt Nam không có đầu ra bị ùn ứ, được kêu nông dân tham gia vào những liên kết bền vững, thay cho gọi giải cứu. Lý do chính, Trung Quốc thay đổi chính sách việc sản xuất manh mún. Chúng ta cũng thiếu công nghệ thương mại, nhập khẩu với trái cây tươi từ Việt Nam hoặc sau thu hoạch để lưu trữ và bảo quản dài hạn, dẫn đến họ tìm được các nguồn cung với giá tốt hơn. tình trạng “được mùa mất giá”, trong khi những lúc thị Các đợt giải cứu trái cây và nông sản đều chung một lý trường khan hiếm thì không có hàng để bán. Đó là một số do là dư cung. Dư cung từ việc chúng ta thiếu hay không nguyên nhân dẫn đến tình trạng cung vượt cầu và phát nắm được thông tin thị trường để điều tiết sản xuất kịp sinh tình trạng kêu gọi giải cứu. thời. Khi dịch bệnh được kiểm soát, biên giới mở cửa, chắc ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: Chúng ta thiếu thông tin thị chắn nhu cầu tăng vọt trở lại có thể hơn trước khi dịch trường. Chẳng hạn hiện nay Trung Quốc cũng đã trồng bệnh, chúng ta phải sẵn sàng có hàng hóa để bán. dưa hấu, thanh long… Chúng ta sản xuất nhiều nhưng PHẠM QUỐC LIÊM: Nguyên nhân là chúng ta thiếu thông nếu thời điểm thu hoạch của chúng ta trùng với với thời THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

59 TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

hơn. Họ chấp nhận trả giá cao hơn để mua trái cây, rau củ quả Việt Nam. Bên cạnh đó, không thể phủ nhận vai trò của truyền thông trong việc khuyến nông. ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: Sự tăng trưởng một phần đến từ việc chuyển dịch trồng trọt trong nước nhưng lý do sâu xa đến từ điều tiết của thị trường. Trung Quốc hiện chiếm 70% giá trị nông sản xuất khẩu của Việt Nam. Với quy mô dân số, Trung Quốc là thị trường tiêu dùng lớn trên thế giới. GDP đầu người của Trung Quốc không ngừng gia tăng, đạt khoảng 10 ngàn đô la Mỹ, khu vực thành thị thậm chí lên tới 20 nghìn đô la Mỹ. Người dân Trung Quốc có nhu cầu tiêu dùng cao cấp ngày càng tăng. Trái cây nhiệt đới Việt Nam đa dạng, hương vị tự nhiên, Việt Nam là quốc gia láng giềng sát biên giới thuận tiện nhất về giao thông, vận chuyển. Tiêu chuẩn hàng hóa xuất khẩu vào thị trường này cũng không quá khắt khe so với thị trường Nhật, Hàn Quốc, vì vậy trái cây Việt Nam tăng lên đáp ứng một phần nhu cầu này.

TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

điểm thu hoạch của họ thì hàng hóa sẽ dư thừa, mất giá. Ngược lại, những lúc nguồn cung thiếu hụt, nhu cầu tiêu dùng tăng cao, thương nhân Trung Quốc sẵn sàng trả giá cao thu gom mua trái cây từ Việt Nam. Đôi lúc việc xuất khẩu trái cây bị gián đoạn xuất phát từ một số lý do khách quan như thiên tai, dịch bệnh hay phía Trung Quốc thay đổi chính sách thương mại. Sự gián đoạn tạm thời khiến nguồn cung dư thừa. Về nguyên tắc, giá cả vận hành theo quy luật cung cầu của thị trường. Chúng ta nên nhìn nhận điều này một cách bình thường và tổ chức lại chuỗi sản xuất tốt hơn. FORBES VIỆT NAM: Dư luận xã hội nói chung nhìn nhận thị trường và thương nhân Trung Quốc không mấy thiện cảm, nhìn nhận khách quan vấn đề này như thế nào? NGUYỄN LÂM VIÊN: Với hơn 1,4 tỉ dân, Trung Quốc là quốc gia nhập khẩu lớn thứ hai thế giới, sau Mỹ và là thị trường hàng tiêu dùng lớn nhất thế giới. Trung Quốc là công xưởng sản xuất của thế giới, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Kinh tế toàn cầu hiện đang phụ thuộc rất nhiều vào chuỗi cung toàn cầu lấy quốc gia này làm trung tâm. Tầm quan trọng của Trung Quốc như vậy nên không quốc gia nào muốn bỏ qua cơ hội kinh doanh với thị trường này, trong đó có Việt Nam. Đơn cử, trái thanh long Việt Nam giá thành sản xuất có thể vài ngàn đồng/kg nhưng thương nhân Trung Quốc sẵn sàng mua với giá 40 ngàn/kg. Sản xuất được điều tiết bởi thị trường, về kinh tế chúng ta không thể bỏ qua cơ hội kinh doanh, miễn là am hiểu luật chơi. PHẠM QUỐC LIÊM: Đương nhiên quan hệ thương mại với một nước láng giềng có thị trường lớn như Trung Quốc chứa đựng cả cơ hội lẫn rủi ro. Về mặt khách quan, theo tôi, chúng ta nên xem xét thương mại được quyết định bởi quy luật cung cầu hơn là nhìn nhận nó qua lăng kính của những định kiến khác. Ở đây, một lần nữa tôi muốn nhấn mạnh về tầm quan trọng của việc nắm bắt thông tin thị trường. Một khi người dân càng nhiều thông tin về thị trường, họ càng biết chọn đúng mặt hàng và thời điểm để sản xuất. Trái lại, nếu không có đủ thông tin thì việc sản xuất hàng hóa có thể không đúng với nhu cầu và thời điểm mà thị trường cần, dẫn đến không tiêu thụ được hoặc tiêu thụ được nhưng với giá thấp là điều khó tránh khỏi. Có những mặt hàng chúng ta tiêu thụ tốt trong mùa này, nhưng mùa khác thì không, phần lớn là do nhu cầu của người tiêu dùng tại thị trường này có sự thay đổi theo mùa. Vì vậy, chúng ta cần nhìn nhận việc thiếu thông tin là một yếu tố trực tiếp cần được cải tiến tốt hơn, thay vì nghĩ đến những lý do gián tiếp khác trước. Đối với các thương nhân Trung Quốc (cũng như Việt Nam), theo tôi, ở đâu cũng có người nọ, người kia, chúng ta nên tỉnh táo để biết “chọn bạn mà F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

chơi”. Chúng ta nên ký hợp đồng thương mại, mua bán chính ngạch, thay vì giao dịch kiểu mậu biên đầy may rủi để tự đặt mình ở thế dưới tại các cửa khẩu như hiện nay. Đối với các trang trại hoặc nông hộ nhỏ, không đủ sức tự sản xuất kinh doanh, theo tôi con đường sản xuất, kinh doanh bền vững là hãy liên kết với các doanh nghiệp uy tín hoặc các HTX tốt. ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: Trung Quốc là thị trường tiêu thụ lớn nên thị trường này quan trọng với tất cả mọi quốc gia, đặc biệt là Việt Nam có vị trí địa lý gần kề. Nhu cầu nhập khẩu hàng tiêu dùng của quốc gia này rất lớn, tập trung vào nhóm các sản phẩm rau quả tươi, thủy sản, thịt và sữa. Chúng ta không nên giữ cái nhìn định kiến không tốt về các thương nhân Trung Quốc. Trước đây, rau củ quả Việt Nam xuất khẩu qua đường tiểu ngạch còn bị các mối lái nhỏ Trung Quốc chi phối, tiềm ẩn nhiều rủi ro kinh doanh. Nay Trung Quốc đã thay đổi chính sách cho phép chín loại trái cây Việt Nam xuất khẩu sang chính ngạch, có hợp đồng thương mại, giảm thiểu rủi ro ép giá. Việc xuất khẩu chính ngạch giúp kiểm soát chất lượng hàng tốt hơn, thị trường tin tưởng hơn nên về lâu dài gia tăng số lượng xuất khẩu.

ĐIỂM YẾU CỦA NGÀNH TRỒNG TRỌT FORBES VIỆT NAM: Chỉ khoảng 5% sản phẩm rau quả Việt Nam được chế biến, trong đó cũng chủ yếu là sơ chế, tại sao tỉ lệ chế biến thấp như vậy? NGUYỄN LÂM VIÊN: Một nền nông nghiệp tốt phát triển bền vững cần hai yếu tố: nguyên liệu tốt và công nghệ chế biến bảo quản tốt. Nếu không xây dựng được song song hai yếu tố này thì không tránh khỏi bị lãng phí. Đơn cử, dù trồng cây trái gì, trái ngon, đẹp, đồng đều về kích cỡ cũng chỉ chiếm 30% sản lượng, loại này dùng xuất khẩu tươi để có được giá tốt nhất. 70% không đảm bảo mỹ quan bán tươi phải được đưa vào chế biến. Ở Nhật Bản, riêng khoai lang đã có một viện nghiên cứu chế biến, chưa kể hàng trăm, hàng ngàn nông sản khác. Việt Nam chưa có các viện nghiên cứu chuyên biệt về trái cây, trong khi đó mỗi loại trái cây cần một công nghệ bảo quản chế biến khác nhau. Nghiên cứu chuyên sâu về bảo quản chế biến của chúng ta còn yếu. Trong các đợt trái cây dư thừa, Vinamit cũng được kêu gọi giải cứu nhưng bất lực. Chúng tôi làm sản phẩm hữu cơ, nên nguyên liệu đầu vào cần đáp ứng các tiêu chuẩn đặt ra, có truy xuất nguồn gốc. Qua khảo sát sản phẩm cần giải cứu không sản xuất theo tiêu chuẩn nào. Công suất nhà máy cũng có hạn, cũng có kế hoạch sản xuất từ trước, không thể sản xuất khi không có thị trường đầu ra. Vì vậy, đầu tiên chúng ta phải tạo ra nguyên THÁNG 4.2020

THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

61 TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

liệu tốt, ổn định, tìm được đầu ra. Khi có hai yếu tố ứng phó được các diễn biến bất ngờ. Chúng ta chưa này, đầu tư dây chuyền chế biến trở thành bài toán xây dựng cơ sở dữ liệu nông nghiệp về các quốc gia tài chính. trồng trọt khác về các thị trường tiêu thụ. Chỉ khi PHẠM QUỐC LIÊM: Theo tôi, nhu cầu của thị trường có dữ liệu chúng ta mới biết thị trường nhập khẩu nông sản chế biến ngày một thu hẹp dẫn đến việc thời điểm nào có nhu cầu về loại sản phẩm nào, chất đầu tư vào lĩnh vực chế biến chưa thực sự trở thành lượng, giá mua ra sao? Tương tự, chúng ta phải có hấp dẫn các doanh nghiệp. Ở một đất nước nhiệt thông tin các quốc gia cung cấp khác đang trồng trái đới, trái cây, rau củ quả phong phú như Việt Nam, cây nào, được hay mất mùa, sản lượng bao nhiêu, giá thông thường nhu cầu tiêu dùng của con người bán dự kiến, để từ đó, vạch kế hoạch kinh doanh. sẽ muốn sử dụng sản Tôi cho rằng chính phẩm tươi ngon nhất, phủ phải đóng vai trò trừ phi họ không có cơ dẫn dắt, đầu tàu, tập hội. Vì vậy, dù vẫn luôn hợp thu thập dữ liệu, khuyến khích đầu tư thông tin cho các hiệp vào công nghệ chế biến hội, các hiệp hội sẽ sâu để làm tăng giá trị thông tin cho các doanh nông sản, nhưng theo nghiệp, hợp tác xã, hộ tôi, trước mắt các doanh sản xuất. Khi có thông nghiệp nên chú trọng tin dữ liệu về thị trường đầu tư vào công nghệ chúng ta sẽ quyết định bảo quản nông sản để sản xuất. Thế giới nói giữ sản phẩm dù chỉ có chung không đòi hỏi thể sản xuất trong một tiêu chuẩn VietGAP vụ nhất định, vẫn bảo hay GlobalGAP mà yêu quản tươi và cung ứng cầu sản phẩm an toàn được quanh năm. Đáng sức khỏe cho người tiếc, Việt Nam hiện chưa tiêu dùng, truy xuất phát triển mạnh lĩnh được nguồn gốc, chất vực này cả về nghiên lượng đạt quy chuẩn cứu lẫn ứng dụng. thị trường đó. Việc sản ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: xuất phải bắt đầu từ Chế biến chỉ 5% do việc có thông tin đầy đủ, thiếu Việt Nam chưa có hiểu rõ được thị trường, công nghệ chế biến cao. không như nông dân Do đất đai manh mún chúng ta hiện nay chỉ và chưa có quy hoạch biết trồng trọt và việc nên các vùng trái cây tiêu thụ phụ thuộc vào của Việt Nam phân tán các thương lái. nên khó thu mua, vận Đặng Phúc Nguyên, tổng thư ký hiệp hội Rau quả Việt Nam. PHẠM QUỐC LIÊM: chuyển. Phần lớn doanh Thực tế các nhà nhập nghiệp Việt Nam còn non trẻ, tiềm lực tài chính khẩu quốc tế không đặt ra yêu cầu cụ thể về việc mỏng, chưa mạnh dạn đầu tư dây chuyền chế biến trang trại hay sản phẩm phải đạt tiêu chuẩn GAP, kể hiện đại. Mặt khác, trái cây Việt Nam đa dạng nhưng cả GlobalGAP. Điều họ cần là nông sản phải thực sự thường có thời vụ thu hoạch nhanh, thời hạn bảo an toàn đúng nghĩa, không chứa dư lượng thuốc bảo quản ngắn, công nghệ bảo quản thấp. Chính những vệ thực vật cao hơn mức dư lượng tối đa theo danh điều này gây khó khăn cho các nhà sản xuất đầu tư mục mà các quốc gia nhập khẩu cho phép. Một lần chế biến ở quy mô lớn. Giá cả nguyên liệu cũng thay nữa, để làm được việc này thì người sản xuất cần đổi liên tục, bấp bênh khiến các nhà sản xuất thận am hiểu sâu sắc về thị trường và những yêu cầu của trọng khi mở rộng chế biến ở quy mô lớn. thị trường định xuất khẩu, trên cơ sở đó tổ chức sản xuất cho phù hợp. FORBES VIỆT NAM: Chúng ta cần làm gì để tạo ra các Mặc dù yêu cầu này của các nhà nhập khẩu là sản phẩm đạt quy chuẩn chất lượng để có thể bán ổn minh bạch, nhưng thông thường các trang trại hay định ở thị trường quốc tế? nông hộ cá thể lại khó làm được, do thiếu cả thông NGUYỄN LÂM VIÊN: Trước khi nói về chất lượng sản tin và kinh nghiệm tổ chức sản xuất trên quy mô lớn. phẩm tôi cho rằng chúng ta phải có hiểu biết thị Một lần nữa, tôi nhấn mạnh chúng ta phải liên kết. trường. Nếu hiểu thị trường chúng ta có thể sản xuất Bởi lẽ, đôi khi chúng ta chỉ nắm vững yêu cầu, tiêu ra các sản phẩm đáp ứng tiêu chuẩn và có khả năng chuẩn thôi là chưa đủ. Làm nông sản tử tế thực sự

TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

không dễ, cần phải có cái tâm và sự kiên quyết, chấp nhận hy sinh lợi ích kinh tế tại một số thời điểm nào đó chứ không chạy theo lợi ích ngắn hạn mà phá vỡ mối liên kết: được giá thì “xé” hợp đồng không bán cho doanh nghiệp, rớt giá thì doanh nghiệp “chạy làng” không thu mua sản phẩm của nông dân. ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: Đất đai trồng trọt của Việt Nam đa số manh mún nhỏ lẻ, nên theo tôi cần tập hợp, đẩy mạnh phong trào tham gia các HTX sản xuất hoặc nông trại quy mô lớn. Chỉ sản xuất ở quy mô lớn chúng ta mới có thể tạo ra sản phẩm chất lượng đồng đều, áp dụng cơ giới hóa, khoa học kỹ thuật, đạt được các chứng nhận sản xuất an toàn như GlobalGAP đủ điều kiện xuất khẩu.

TỔ CHỨC LẠI SẢN XUẤT FORBES VIỆT NAM: Chúng ta cần làm gì để nâng cao tỉ lệ chế biến, đặc biệt chế biến sâu gia tăng giá trị cho ngành nông nghiệp và hạn chế bớt sự bấp bênh của thị trường? NGUYỄN LÂM VIÊN: Như trên đã nói, chúng ta phải kinh doanh dựa vào thị trường. Chính phủ phải tham gia vào thị trường đúng nghĩa, tổ chức hình thành các hiệp hội mạnh có bộ máy điều hành quản lý chuyên nghiệp, hình thành các trung tâm phân phối nông sản, điều tiết sản xuất dựa trên các thông tin, dữ liệu thị trường. Các trung tâm này thường do hiệp hội ngành hàng, hội nông dân, hay doanh nghiệp đứng ra tổ chức, có sự giám sát của chính quyền tại chỗ hoặc các ngành chức năng. Các trung tâm vừa phân loại, có công nghệ bảo quản, sơ chế, điều phối các đơn vị sản xuất phù hợp với từng thị trường, vừa cung cấp thông tin sản phẩm tới các nhà chế biến xuất khẩu. Các trung tâm bám sát vùng nguyên liệu, hướng dẫn nông dân canh tác theo đúng quy trình kỹ thuật canh tác, đảm bảo những yêu cầu về an toàn thực phẩm và truy xuất được nguồn gốc. Việc này phải có người khởi xướng, dẫn dắt và vai trò đó thuộc về chính phủ. PHẠM QUỐC LIÊM: Theo tôi, vẫn là phải nắm rõ nhu cầu thị trường đối với các mặt hàng nông sản chế biến. Hiện nay, vấn đề về chế biến nông sản luôn là chủ đề nóng khi các doanh nghiệp lớn bàn về vấn đề giải cứu nông sản. Tôi biết có những doanh nghiệp ấp ủ dự án nhà máy chế biến với quy mô cực lớn, nhưng sau vài năm vẫn loay hoay vì công nghệ sản xuất thiếu cả nguồn nguyên liệu lẫn thị trường. Để giải quyết được các điểm thiếu này, cần nỗ lực từ mọi thành phần tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ trong lĩnh vực nông nghiệp, mà vai trò chính theo tôi, nằm ở các doanh nghiệp lớn, có khả năng dẫn dắt cuộc chơi. Đương nhiên vẫn rất cần các chính sách ưu đãi từ chính phủ, công tác tuyên truyền của truyền thông, khuyến nông… ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: Theo tôi, nhà nước cần kêu gọi thu hút vốn đầu tư FDI từ các nước có công nghệ F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

cao vào lĩnh vực nông nghiệp trồng trọt, chế biến bằng các chính sách hấp dẫn hơn nữa như giảm thuế, phí. Song song, chúng ta cũng cần có biện pháp khuyến khích giảm thuế cho các doanh nghiệp đổi mới trang thiết bị, đầu tư phát triển công nghệ cao trong ngành nông nghiệp, máy móc chế biến sâu, tự động hóa. FORBES VIỆT NAM: Ngành trồng trọt Việt Nam cần tổ chức lại chuỗi giá trị và chuỗi sản xuất như thế nào để gia tăng giá trị và hiệu quả? NGUYỄN LÂM VIÊN: Việt Nam hiện nay có hai trường phái sản xuất nông nghiệp. Trường phái thứ nhất là nông pháp hóa học, lấy hóa học làm nền tảng sản xuất, tất cả quy về hóa học, xác lập cân bằng môi trường dựa trên nền tảng hóa học. Trường phái thứ hai là nông pháp sinh học, sản xuất dựa trên sự cân bằng sinh học, phát triển can thiệp tự nhiên. Theo tôi, thiên nhiên ưu đãi, Việt Nam có những vùng có đủ điều kiện để sản xuất sinh học thì không nên sử dụng hóa học khi ngôi nhà nuôi dưỡng vi sinh vật đã rất tốt bao gồm thức ăn, độ ẩm, oxy, nhiệt độ. Chẳng hạn như vùng đồng bằng sông Cửu Long được phù sa bồi đắp, thích hợp để phát triển nền nông nghiệp hữu cơ. Ngược lại, có những vùng khí hậu khắc nghiệt như Ninh Thuận, Bình Thuận buộc phải sử dụng nông pháp hóa học, nếu đi phát triển hữu cơ thì không hiệu quả, lãng phí. Trung Quốc có hai mùa, họ cũng có thích hợp cho phát triển nông nghiệp vào mùa nóng. Tuy nhiên họ vẫn ưa thích trái cây nhiệt đới từ Việt Nam vì sản phẩm vẫn còn giữ hương vị tự nhiên. Nếu chúng ta chạy theo sản lượng, đẩy mạnh phương pháp canh tác hóa học, trái cây đánh mất dần hương vị tự nhiên, vô hình đánh mất lợi thế cạnh tranh, sẽ có lúc chính họ sẽ quay lưng với sản phẩm Việt Nam. PHẠM QUỐC LIÊM: Như đã nói ở trên, cần tổ chức những liên kết vùng, lấy nông dân và doanh nghiệp hay HTX (hoạt động hiệu quả) làm trung tâm của liên kết. Theo đó, các vệ tinh của liên kết sẽ là những nông dân có quyết tâm và thái độ nghiêm túc, muốn phát triển theo hướng ổn định, bền vững. Doanh nghiệp muốn được chọn làm trung tâm thì phải có đủ năng lực (cả về mặt sản xuất lẫn khai thác thị trường – trong nước và quốc tế), đồng thời được tạo cơ hội để phát triển vùng sản xuất riêng, đủ lớn, làm nền tảng để chuyển giao kỹ thuật và bao tiêu sản xuất cho các hộ nông dân trong mối liên kết. Đương nhiên, mô hình tổ chức này rất cần vai trò điều tiết của Nhà nước (xây dựng chính sách), nhà khoa học, cơ quan truyền thông, các tổ chức tài chính và cả các nhà bán lẻ trong nước. Chỉ nói liên kết bốn nhà (nhà nông, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà nước) như hiện nay theo tôi là chưa đủ. ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: Việt Nam cần tổ chức lại ngành nông nghiệp, xây dựng hình thành các chuỗi THÁNG 4.2020

mạnh mẽ về giống, nguồn tài chính ưu đãi, hỗ trợ để đầu tư nông nghiệp công nghệ cao, sơ chế, chế biến, bảo quản nông sản. Philippines thành công trong việc thu hút những doanh nghiệp lớn hàng đầu thế giới trong ngành nông sản như Dole, Del Monte… giữ vai trò trung tâm sản xuất, chuyển giao và bao tiêu sản phẩm. Tại Phillipines người dân trồng chuối nắm rất rõ Trung Quốc có trồng chuối không, trồng ở đâu, vào thời điểm nào thu hoạch, cần phải nhập khẩu bù đắp nguồn cung thiếu hụt từ nước khác trong thời điểm nào, giá bán cụ thể dự kiến tại một thời điểm nhất định là bao nhiêu, quy cách, chất lượng sản phẩm ra sao. Từ đó họ sẽ quyết định tổ chức sản xuất để cung ứng mặt hàng gì, quy cách chất lượng như thế nào, sản lượng bao nhiêu, tại thời điểm nào. Trái lại, tại Việt Nam dù có nhiều cơ quan về xúc tiến thương mại, FORBES VIỆT NAM: Kinh khuyến nông, truyền nghiệm ở các quốc gia thông nhưng lại chưa láng giềng thành công có cơ quan nào cung với ngành trồng trọt có cấp toàn diện các thông gợi mở gì cho Việt Nam tin về thị trường. Từ tổ chức lại ngành? việc thiếu thông tin thị NGUYỄN LÂM VIÊN: Do trường, người nông dân chính sách quản lý đất có xu hướng tiếp tục đai, chúng ta đã hình sản xuất theo tập quán thành lĩnh vực trồng trọt và phong trào, không với nhiều hộ tiểu nông. gắn với nhu cầu thị Nếu sản xuất ở quy mô trường. Hàng hóa sản lớn, với các nông hộ sản xuất ra chủ yếu tiêu thụ Nguyễn Lâm Viên, chủ tịch Vinamit. xuất lớn có thể áp dụng qua thương lái, một số cơ giới. Trong sản xuất cơ giới, một số có khuynh doanh nghiệp thu mua nông sản cũng xuất khẩu hướng dịch chuyển sang canh tác hóa học, nếu thiên đường tiểu ngạch thay vì chính ngạch. Thậm chí, về sinh học thì cũng cần con người. Người nông dân thời gian qua có một số sản phẩm trái cây Việt Nam Việt Nam có một đặc tính yêu thích mảnh vườn của phải mượn xuất xứ nước khác để vào thị trường mình dồn hết tâm trí cho nó. Vì vậy, chẳng thà chấp Trung Quốc do quốc gia này chưa mở cửa với một nhận các hộ tiểu nông. số trái cây Việt Nam như sầu riêng, bưởi da xanh… Nền trồng trọt Nhật Bản, Đài Loan cũng là các Theo tôi chúng ta phải hình thành các mối liên kết hộ tiểu nông nhưng họ có hàng trăm trung tâm nối mạnh và kinh doanh xuất phát từ nhu cầu, thông kết các hộ sản xuất, cung cấp giải pháp, tập huấn tin của thị trường. kỹ thuật nông dân có nhiệm vụ trồng trọt, việc cải ĐẶNG PHÚC NGUYÊN: Tôi nghĩ Việt Nam có thể tạo cánh đồng, trồng giống gì, bón phân loại nào thì tham khảo mô hình phát triển của Thái Lan, họ có được cung cấp... Nếu xây dựng các mắt xích trung các viện nghiên cứu giống khá mạnh. Chính phủ đặt gian sẽ có cầu nối thị trường chuyển thông tin cho hàng các viện nghiên cứu các loại giống mới ưu việt, nông dân hiểu rõ nên như thế này thế khác thì sẽ sau đó phân phối lại cho nông dân. Họ có mô hình hình thành chuỗi sản xuất hiệu quả. HTX thành công, có chính ưu đãi về tài chính cho PHẠM QUỐC LIÊM: Thái Lan làm rất tốt mô hình nông dân, khuyến khích đầu tư công nghệ cao vào liên kết với các HTX mạnh và được nhà nước ủng hộ bảo quản và chế biến. THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

63 TRÒ CHUYỆN CÙNG FORBES VIETNAM

liên kết từ khâu chọn giống, trồng trọt, thu hái chế biến, đóng gói bảo quản đến vận chuyển xuất khẩu. Theo tôi, mô hình phù hợp với sự phân tán sở hữu manh mún của Việt Nam hiện nay là mô hình liên kết HTX. Một khó khăn cho các nông hộ trong sản xuất nông nghiệp là hạn chế về tài chính để đầu tư máy móc thiết bị. HTX có thể đóng vai trò một tổ chức bảo lãnh tín chấp cho nông dân vay kinh doanh, có vốn giúp họ áp dụng cơ giới hóa, áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến. HTX cũng giúp nông dân nhận chuyển giao kỹ thuật canh tác, tham khảo các thông tin thị trường đầu ra áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng ra các sản phẩm đồng đều. Mô hình này cũng phát huy hiệu quả quản lý khi tự bản thân các thành viên tự giám sát lẫn nhau trong quá trình thực hiện tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP.

DANH SÁCH

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ

FINTECH 50

TIN VÀO TIỀN MÃ HÓA HIỆN TẠI, COINBASE CHẲNG KHÁC GÌ MỘT SÒNG BẠC, NHƯNG BRIAN ARMSTRONG, NHÀ TỈ PHÚ SÁNG L ẬP, CHO RẰNG ĐÂY CHỈ MỚI L À KHỞI ĐẦU CỦA SỰ NGHIỆP GIẢI PHÓNG NỀN TÀI CHÍNH THẾ GIỚI.

BÀI WILLIAM BALDWIN & MICHAEL DEL CASTILLO ẢNH JAMEL TOPPIN CHỤP CHO FORBES F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ

THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Cách đó vài bước chân là văn phòng của Coinbase, sàn rõ ràng của một số sàn giao dịch cạnh tranh với Coinbase. giao dịch các loại tiền mã hóa, như bitcoin, lớn nhất Hoa Năm 2014, sàn giao dịch Mt. Gox của Nhật phá sản sau khi Kỳ. Đây là đại bản doanh của các kỹ sư phần mềm và nhân tin tặc lấy đi số tiền mã hóa trị giá 480 triệu đô la Mỹ. Khách viên tiếp thị trẻ tuổi. Đây là nơi mà hoạt động ngân hàng hàng của QuadrigaCX – một trong những sàn giao dịch lớn “truyền thống” và các loại tiền mã hóa vô chính phủ xung nhất Canada – không thể thu hồi 150 triệu đô la Mỹ tiền mã đột với nhau. hóa từ khi nhà sáng lập, người giữ bộ khóa duy nhất mở Xét về phong cách và triết lý, Brian Armstrong, tỉ phú 37 khóa ví điện tử của khách hàng, được cho là đột ngột qua tuổi, đồng sáng lập và CEO của Coinbase, thuộc nhóm “vô đời tháng 12.2018. Hiện giờ họ đang yêu cầu khai quật tử thi. chính phủ” trong ngành tài chính. Mặc áo thun đen, quần Dù vậy, để có được lợi thế tốt nhất, Armstrong buộc phải đen và giày thể thao trắng sáng, anh ngồi giữa những người dừng chống đối luật lệ của chính quyền để bitcoin có thể khác trong một dãy bàn bé xíu tương tự những chiếc bàn hoạt động. Anh thỏa hiệp với thanh tra chính phủ như có vách ngăn ở thư viện. Anh trong ví dụ dưới đây. nói về một thế giới mới dũng Nhóm giám sát của cảm, ở đó, con người được Coinbase hiện có 55 nhân giải phóng khỏi xiềng xích viên, dự kiến sẽ tăng lên của những ngân hàng khổng 70 người vào cuối quý này. lồ và nguồn cung tiền do Họ sục sạo các giao dịch chính phủ kiểm soát. Trong nhằm tìm kiếm hoạt động buổi phỏng vấn rất cởi mở, rửa tiền. Họ tuân thủ một Brian, vốn thường dè dặt quy định mới gây tranh cãi: trước báo giới đã chia sẻ lý yêu cầu lưu lại các giao dịch do anh bước chân vào lĩnh tiền mã hóa của khách hàng vực này: “Tôi muốn thế giới trên giấy tờ. Coinbase đều có hệ thống tài chính mở, đặn gửi cho sở Thuế vụ Hoa toàn cầu, thúc đẩy sự đổi mới Kỳ (IRS ) mẫu báo cáo 1099và tự do.” K của những khách hàng Tuy nhiên, xét theo mô thực hiện hơn 200 giao dịch hình kinh doanh, Armstrong mỗi năm với tổng số tiền từ lại giống những nhân viên 20 ngàn đô la Mỹ trở lên. tài chính đạo mạo, ngồi ở Giám đốc điều hành Emilie Choi (bên trái) và giám đốc tài chính Alesia Với phương thức hoạt bàn làm việc có vách ngăn. Haas tại Coinbase ở khu Financial District của San Francisco. động như vậy, làm thế nào Sau tám năm hoạt động, Coinbase thu hút những công ty của anh có 35 triệu tài khoản, quản lý hơn 21 tỉ đô la người cuồng tiền mã hóa? Đầu tiên là một danh sách 26 Mỹ tài sản và hướng đến mục tiêu đạt doanh thu 800 triệu loại tiền mã hóa mới, trong đó có một số loại tiền được đô la Mỹ năm nay, theo ước tính của Forbes. tạo nên với mục đích mang lại nhiều quyền riêng tư hơn Thành công đó nhờ vào phương thức hoạt động như một bitcoin. Kế đến là dịch vụ ra mắt tháng 8.2018 cho phép bỏ ngân hàng. Coinbase thu hút tiền của khách thông qua hệ qua những thủ tục xác minh danh tính và chống rửa tiền thống giao dịch liên ngân hàng. Họ lưu trữ tài sản của mình khi khách hàng chuyển bitcoin vào ví điện tử cá nhân. – những khóa số để mở khóa ví tiền mã hóa – trong các két “Nếu bạn là người muốn lưu trữ tiền mã hóa của chính sắt thực. Họ tự hào về thỏa thuận bảo hiểm với tập đoàn bảo mình, thì đó không phải là một hoạt động dịch vụ tài hiểm Lloyd’s tại London. Nhóm bảo mật của công ty hiện chính,” Armstrong vừa nói vừa lưu ý xem có viên chức nào có 41 người, trong đó có một cựu binh từ chiến trường Iraq thuộc Mạng lưới thi hành luật pháp về tội phạm tài chính phụ trách đánh giá tầm ảnh hưởng của rủi ro, và một tiến của Hoa Kỳ (Financial Crimes Enforcement Network – sĩ mật mã có nhiệm vụ tương tự đối với những đợt tấn công FinCEN) đang nghe ngóng không. “Và một số công ty, bao qua mạng. gồm cả chúng tôi, cung cấp những công cụ để mọi người Ưu điểm nổi bật của họ là tính bảo mật – vốn là điểm yếu lưu trữ tiền mã hóa của mình và sử dụng nó.” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

E T H A N P I N ES F O R F O R B ES

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

Gần cuối đường California Street, thành phố San Francisco, có một ngân hàng thành lập từ thế kỷ 19 với những cột đá oai vệ.

THE FORBES

F I N T ECH 5 0

TRONG NĂM 2019, NHÀ ĐẦU TƯ ĐÃ RÓT HƠN 53 TỈ ĐÔ LA MỸ VÀO CÁC CÔNG TY KHỞI NGHIỆP FINTECH (CÔNG NGHỆ TÀI CHÍNH) TRÊN TOÀN THẾ GIỚI, THEO SỐ LIỆU TỪ ACCENTURE. SONG HÀNH VỚI CUỘC TẤN CÔNG TRỰC DIỆN CỦA GIỚI DOANH NHÂN VÀO CÁC ĐỊNH CHẾ TÀI CHÍNH TỒN TẠI HÀNG THẾ KỶ, CÁC NGÂN HÀNG TẬP TRUNG PHÁT TRIỂN KỸ THUẬT SỐ VÀ CÔNG NGHỆ BẢO HIỂM CŨNG NHẬN ĐƯỢC ĐẦU TƯ NHIỀU HƠN. GIÁ TRỊ CỦA CÁC CÔNG TY FINTECH ĐANG TĂNG LÊN: 13 CÔNG TY CÓ TÊN TRONG DANH SÁCH NĂM NAY CÓ MỨC ĐỊNH GIÁ HƠN HAI TỈ ĐÔ LA MỸ, TRONG KHI NĂM NGOÁI CHỈ CÓ TÁM CÔNG TY. NĂM NAY, CÓ 19 CÔNG TY LẦN ĐẦU TIÊN LỌT VÀO DANH SÁCH FINTECH 50 - DANH SÁCH THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ NĂM CỦA FORBES. TẤT CẢ ĐỀU LÀ CÔNG TY TƯ NHÂN VÀ CÓ HOẠT ĐỘNG HOẶC CÓ KHÁCH HÀNG Ở HOA KỲ. XEM CHI TIẾT TẠI: FORBES.COM/FINTECH50. BIÊN TẬP: JANET NOVACK & JEFF KAUFLIN PHÓNG VIÊN: MICHAEL DEL CASTILLO, ASHLEA EBELING, ANTOINE GARA, SARAH HANSEN, SAMANTHA SHARF, KELLY ANNE SMITH & HANK TUCKER

ACORNS

AFFIRM

IRVINE, CALIFORNIA

SAN FRANCISCO

TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Với mức phí một đô la Mỹ/ tháng, ứng dụng đầu tư vi mô này làm tròn số tiền giao dịch bằng thẻ ghi nợ và thẻ tín dụng, chuyển tiền dư vào danh mục đầu tư của các quỹ ETF. Ở mức phí ba đô la/ tháng, sẽ có thêm tài khoản IRA, tài khoản vãng lai và thẻ ghi nợ. NHẬN ĐẦU TƯ: $257 triệu; định giá mới nhất $860 triệu THÀNH TỰU: 6,2 triệu người dùng, tăng từ 4,5 triệu người dùng một năm trước. CEO: Noah Kerner, 42

Chuyển biến của đồng tiền 2020

TĂNG HIỆU QUẢ ĐỒNG TIỀN Nhờ hàng loạt công ty công nghệ tài chính (fintech) và lựa chọn thay thế ngoài ngân hàng, bạn không cần phải dè sẻn tiền lãi ngân hàng. Marcus (ngân hàng kỹ thuật số trực thuộc Goldman Sachs), Betterment (có tên trong danh sách Fintech 50) và Credit Karma nằm trong số những công ty trả lãi suất từ 1,7% trở lên cho các tài khoản trong thị trường tiền tệ được FDIC bảo hiểm. Hơn nữa, công ty fintech còn giúp phân bổ tiền của bạn vào nhiều ngân hàng khác nhau, giúp tăng mức bảo hiểm của FDIC từ 250 ngàn đô la Mỹ lên hơn một triệu đô la Mỹ. Hoặc với mức phí 0,08%/ năm, MaxMyInterest.com liên kết với tài khoản ngân hàng của bạn, trích xuất tiền thừa và chuyển đến những tài khoản được bảo hiểm có lãi suất cao nhất qua mạng. —SARAH HANSEN THÁNG 4.2020

A D D E PA R MOUNTAIN VIEW, CALIFORNIA PHỐ WALL & DOANH NGHIỆP

TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Cung cấp tức thời các khoản vay ngắn hạn ngay tại quầy bán lẻ (POS), với lãi suất từ 10 - 30%/ năm, khi người mua hàng thanh toán trực tuyến cho 4.000 doanh nghiệp kinh doanh tham gia ứng dụng này, trong đó có Walmart, Wayfair và Expedia. (Hãy chọn những nhà bán lẻ, như Peloton, có hỗ trợ vay 0% lãi suất.) Ứng dụng mới cho phép người dùng chuẩn bị sẵn về mặt tài chính và mua sắm ở bất cứ đâu. NHẬN ĐẦU TƯ: $800 triệu; định giá mới nhất $2,9 tỉ THÀNH TỰU: tạo khoản vay $4 tỉ trong năm 2019 ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Max Levchin, 44, đồng sáng lập PayPal và cựu chủ tịch của Yelp

Phần mềm nền tảng đám mây có các khách hàng như Morgan Stanley, Fidelity và hàng trăm công ty khác, cho phép các cố vấn tài chính, công ty quản lý tài sản gia đình và ngân hàng tư nhân theo dõi và phân tích tài sản của khách hàng. NHẬN ĐẦU TƯ: $240 triệu; định giá mới nhất $500 triệu THÀNH TỰU: theo dõi được 1,7 ngàn tỉ đô la Mỹ tài sản trên nền tảng ĐỒNG SÁNG LẬP & CHỦ TỊCH ĐIỀU HÀNH: Joe Lonsdale, 37, cũng là đồng sáng lập của Palantir Technologies CEO: Eric Poirier, 37

MAX LEVCHIN

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

Sinh ra gần San Jose trong gia đình có cha mẹ đều là kỹ sư, Armstrong thể hiện tố chất kinh doanh từ khi học tiểu học. Anh từng có lần bị gọi vào phòng hiệu trưởng vì buôn bán kẹo trong sân chơi. Sau đó anh tiếp tục buôn bán máy tính cũ, và sau khi lấy bằng thạc sĩ từ ĐH Rice năm 2006, anh lập doanh nghiệp kết nối gia sư với sinh viên. Anh làm việc cho một liên doanh giáo dục khi sống ở Buenos Aires. “Tôi quyết định đến Nam Mỹ vì chưa bao giờ đến đó. Tôi muốn đi du lịch một năm và cố gắng biến chuyến đi đó thành cuộc phiêu lưu, tìm hiểu xem ‘tôi muốn làm gì với đời mình,’” anh nói. “Đó là trải nghiệm thú vị khi tiếp xúc với hệ thống tài chính ở một quốc gia khác, hệ thống tài chính đã trải qua đợt siêu lạm phát.” Sau đó, trong thời gian làm lập trình viên tại Airbnb, Armstrong hiểu về đồng tiền mã hóa. Lúc đó, ông chủ của anh gửi tiền cho chủ nhà ở Mỹ Latinh. Anh mô tả quá trình đó như sau: “Phí cao... chậm trễ kéo dài... không rõ ràng. Chúng tôi cố gửi tiền cho ai đó ở Uruguay và không biết bao nhiêu tiền sẽ đến được tay người nhận.” Năm 2010, anh đọc bản tuyên bố, do một (hoặc nhiều) người xuất bản dưới bí danh Satoshi Nakamoto, đề xuất bitcoin như loại tiền tệ ngầm. Những giao dịch của đồng tiền mã hóa này được ghi lại trên một sổ cái gọi là blockchain, được hàng loạt bản sao trên máy vi tính của một nhóm bảo vệ tự chỉ định gọi là “nodes” - các nút xác thực. Xung đột trong giao dịch và những quy tắc cơ bản được giải quyết theo nguyên tắc đa số. Những người đồng thuận vẫn trung thực và những kẻ gây rối bị tóm gọn bằng cách yêu cầu thành viên mạng lưới thực hiện một vài tính toán đơn giản trước khi xác nhận một loạt giao dịch. Người nào đồng ý hoàn tất yêu cầu tính toán sẽ nhận được vài đồng tiền mã hóa mới. Armstrong không hứng thú với hoạt động đào tiền

THE FORBES FINTECH 50

AXONI

BETTERMENT

TP. NEW YORK

BLOCKCHAIN & BITCOIN

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

Dùng công nghệ blockchain để đại tu cơ sở hạ tầng thị trường tài chính, đáng chú ý nhất là Kho thông tin giao dịch DTCC, hiện đang theo dõi các công cụ phái sinh tín dụng trị giá 10 ngàn tỉ đô la Mỹ trên toàn cầu. NHẬN ĐẦU TƯ: $59 triệu; định giá mới nhất $171 triệu1 THÀNH TỰU: 15 ngân hàng, bao gồm Goldman Sachs và Citigroup, vừa ra mắt cơ sở hạ tầng mới do Axoni xây dựng để hoán đổi vốn cổ phần. ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Greg Schvey, 33, và CTO Jeff Schvey, 35, hai anh em cũng đồng sáng lập TradeBlock.

BEHAVOX TP. NEW YORK PHỐ WALL & DOANH NGHIỆP

Bán hệ thống kiểm soát hành vi giao dịch nội gián và thao túng thị trường của những nhà giao dịch. Thuật toán của họ sàng lọc email và dữ liệu trò chuyện, đồng thời công cụ sinh trắc học bằng giọng nói sẽ theo dõi các cuộc gọi điện đàm ngay trên những bàn giao dịch ồn ào. NHẬN ĐẦU TƯ: $20 triệu; định giá mới nhất $300 triệu THÀNH TỰU: hơn 40 công ty sử dụng hệ thống này; doanh thu tăng 130% trong năm 2019. SÁNG LẬP & CEO: Erkin Adylov, 36, cựu chuyên viên phân tích gốc Kyrgyzstan của ngân hàng Goldman Sachs và quản lý danh mục quỹ đầu cơ.

ĐẦU TƯ

Công ty tiên phong trong lĩnh vực tư vấn ảo cho các danh mục ETF với mức phí 0,25% tài sản/ năm, hoặc 0,40% nếu muốn nhận tư vấn trực tiếp từ các chuyên viên hoạch định tài chính. NHẬN ĐẦU TƯ: $275 triệu; định giá mới nhất $800 triệu1 THÀNH TỰU: quản lý $22 tỉ tài sản ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Jon Stein, 40

BREX SAN FRANCISCO CHO VAY B2B

Phát hành thẻ tín dụng doanh nghiệp dành riêng cho các công ty khởi nghiệp. Hồi tháng 10, họ tung ra một tài khoản quản lý tiền mặt dành cho công ty. NHẬN ĐẦU TƯ: $315 triệu; định giá mới nhất $2,6 tỉ THÀNH TỰU: Hơn 10.000 khách hàng, trong đó có Airbnb ĐỒNG SÁNG LẬP & ĐỒNG CEO: Henrique Dubugras, 24; Pedro Franceschi, 23

CADRE TP. NEW YORK BẤT ĐỘNG SẢN

Nền tảng trực tuyến cho phép các nhà đầu tư có tổ chức và giàu có mua quyền kiểm soát các liên doanh bất động sản thương mại với mức phí thấp hơn. NHẬN ĐẦU TƯ: $133 triệu; định giá mới nhất $800 triệu

BETTER.COM TP. NEW YORK BẤT ĐỘNG SẢN

Dịch vụ khởi tạo thế chấp trực tuyến, cung cấp xác nhận đồng ý cho người mua nhà vay tiền chỉ trong vòng ba phút. Sử dụng phần mềm so khớp để bán các khoản vay cho các tổ chức như Chase và Fannie Mae.

THÀNH TỰU: Hỗ trợ tài chính cho 36 giao dịch mua bán bất động sản với tổng trị giá $3,1 tỉ ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Ryan Williams, 32; hai anh em Jared Kushner, 39, và Joshua Kushner, 34

THÀNH TỰU: Doanh thu tăng gấp năm lần lên $115 triệu trong năm 2019, một phần nhờ sự bùng nổ của tái cấp tài chính. SÁNG LẬP & CEO: Vishal Garg, 42, cũng thành lập MyRichUncle, công ty cho vay trực tuyến trong giai đoạn đầu và đã đóng cửa vào năm 2009. RYAN WILLIAMS

 MỚI VÀO DANH SÁCH

Chuyển biến của dòng tiền 2020

ÁP DỤNG THỦ THUẬT GIÚP TĂNG TIỀN HƯU TRÍ Tìm ra cách tốt nhất để tăng thu nhập thường niên từ những tài khoản hưu trí khác nhau có thể khá phức tạp. Nhưng những dịch vụ mới kết hợp giữa người và máy như Personal Advisor của Vanguard, Intelligent Income của Schwab, United Income của Capital One và Kindur (có tên trong danh sách Fintech 50) đã đơn giản hóa quá trình này. Ứng dụng sẽ tạo một chiến lược phân bổ tài sản và kế hoạch thu nhập tối ưu hóa về thuế cho từng cá nhân (thậm chí, hằng tháng, họ còn gửi cho bạn một “phiếu lương” và tư vấn cho bạn khi nào nên tận dụng quỹ an sinh xã hội). Cố vấn nhân sự qua điện thoại sẽ giám sát mọi việc. Chi phí khác nhau, nhưng thường ít hơn nhiều so với chuyên viên tư vấn truyền thống. —ASHLEA EBELING

NHẬN ĐẦU TƯ: $254 triệu; định giá mới nhất $610 triệu

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

mã hóa. Anh nhìn thấy cơ hội kinh doanh trong lĩnh vực bảo vệ mã khóa của những đồng tiền này và xử lý giao dịch. Bất cứ ai cũng có thể làm việc này với những phần mềm có sẵn, nhưng nếu bạn xử lý sai giao thức, tiền của bạn sẽ bị đánh cắp hoặc biến mất. Armstrong thử vận may với bitcoin khi đầu tư 1.000 đô la Mỹ để mua đồng tiền này ở mức giá chín đô la Mỹ/bitcoin. Giá bitcoin sụt xuống mức hai đô la Mỹ. Anh vẫn vững tin. Làm việc vào những ngày cuối tuần và tối khuya, Armstrong dùng Ruby và JavaScript viết phần mềm mua và lưu trữ tiền xu. Anh tạo ra các trình duyệt cho mạng lưới bitcoin, điều mà thế hệ lập trình viên đi trước đã làm cho Internet. Anh chỉ làm cho vui. Có đáng để nghỉ việc không? Năm 2012, khoản cấp vốn 150 ngàn đô la Mỹ từ Y Combinator, vườn ươm khởi nghiệp tài trợ từ giai đoạn đầu cho Airbnb và nhiều công ty khởi nghiệp lừng lẫy khác, đã giải đáp câu hỏi đó. Fred Ehrsam, cựu nhân viên Goldman Sachs, tham gia dự án và mang lại niềm tin cho những ngân hàng chuyển tiền vào Coinbase. Những nhà đầu tư mạo hiểm, do Andreessen Horowitz dẫn đầu, đổ nửa tỉ đô la Mỹ vào Coinbase. “Giống như thể Google tạo ra Gmail,” Chris Dixon, đối tác của Andreessen, thành viên hội đồng quản trị Coinbase, chia sẻ. “Và đó là cách mô tả theo đúng nghĩa đen.” Vòng tài trợ cuối cùng định giá Coinbase ở mức 8,1 tỉ đô la Mỹ. Ehrsam, 31 tuổi, đã rời Coinbase nhưng vẫn giữ cổ phần; anh bận rộn thu xếp vốn đầu tư mạo hiểm cho những công ty khởi nghiệp sử dụng tiền mã hóa và blockchain để xây dựng mạng lưới giao dịch cho các tập đoàn. Về bản chất, suy nghĩ của Armstrong có thể gói gọn trong từ “defi”, viết tắt của “decentralized finance” – tài chính phi tập trung. “Defi” được cho

theo PitchBook

THÁNG 4.2020

THE FORBES FINTECH 50

Chuyển biến của dòng tiền 2020

CÁC CÔNG TY TÍN DỤNG HÀNG ĐẦU

—JON D. MARKMAN

THÀNH TỰU: Đã có hơn bảy triệu tài khoản vào tháng một

SAN FRANCISCO

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Chris Britt, 47; CTO Ryan King, 43

PHỐ WALL & DOANH NGHIỆP

Theo dõi bảng giá trị vốn hóa (cổ phần, quyền sở hữu, giá trị, pha loãng cổ phiếu và các tùy chọn) cho các công ty tư nhân, nhà đầu tư và nhân viên của họ. NHẬN ĐẦU TƯ: $448 triệu; định giá mới nhất $1,7 tỉ THÀNH TỰU: Hiện quản lý bảng giá trị vốn hóa cho 13 ngàn công ty (gồm cả Stripe, công ty fintech có giá trị nhất) với tổng trị giá $575 tỉ và 800 ngàn nhà đầu tư ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Henry Ward, 44

C H A I N A LYS I S

COINBASE SAN FRANCISCO

Sau khi tạo được ấn tượng là một sàn giao dịch tiền mã hóa an toàn, tuân thủ quy định, Coinbase đã tiến hành mở rộng, cung cấp nhiều dịch vụ bổ sung. NHẬN ĐẦU TƯ: $525 triệu; định giá mới nhất $8,1 tỉ THÀNH TỰU: Coinbase Custody nắm giữ $8 tỉ tài sản của 200 khách hàng là các tổ chức. ĐỒNG SÁNG LẬP: Brian Armstrong, 37; Fred Ehrsam, 31

TP. NEW YORK BLOCKCHAIN & BITCOIN

Xây dựng các công cụ giúp nhân viên thực thi pháp luật theo dõi tội phạm, và giúp các tổ chức tài chính tuân thủ các quy định trong lĩnh vực tiền mã hóa.

là sẽ cực kỳ hưng thịnh; một ngày nào đó, chỉ là giả sử, blockchain sẽ hỗ trợ hoạt động buôn bán, cho vay ngang hàng và thế chấp tài sản cho vay mà không cần các định chế tài chính truyền thống làm trung gian. Điều thú vị là Coinbase có giấy phép dành cho nhân viên môi giới/ người giao dịch. Liệu sàn giao dịch chứng khoán có thể biến mất trong tương lai không? Có thể.

THÀNH TỰU: 250 khách hàng, bao gồm chính phủ Hoa Kỳ, Barclays và Bittrex ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Michael Gronager, 49

CHIME SAN FRANCISCO

Tầm nhìn to lớn của Coinbase là trở

thành một cổng giao tiếp cho mọi loại hình tài chính phi tập trung, nhưng doanh thu hiện tại của họ lại đến từ những nguồn thực tế hơn như hoa hồng giao dịch. Coinbase cho phép người bình thường tham gia giao dịch tiền mã hóa, hoặc chuyển đổi đồng tiền này với đồng tiền khác, với mức phí và chênh lệch lên tới 2% hoặc hơn. Tại sàn giao dịch Binance, đối thủ của Coinbase, mức phí áp dụng cho những nhà đầu cơ nhỏ lẻ này thấp hơn đến 90%, nhưng rủi ro là họ đang giao dịch với một công ty gần như hoàn toàn nằm trong thế giới tài chính mờ ảo ở nước ngoài. Binance có trụ sở tại Malta và rất ít hoạt động ở Mỹ. Những nhà đầu tư nghiêm túc có lựa chọn tốt hơn. Họ dùng Coinbase Pro, nền tảng khác có tính năng sao chép bản ghi lệnh mua bán của một sàn giao dịch chứng khoán; ở nền tảng này, tổng số tiền hoa hồng của cả người mua và người bán dao động từ 1% với giao dịch nhỏ, giảm còn 0,07% với giao dịch từ 100 triệu đô la Mỹ trở lên. Hơn một nửa khối lượng giao dịch của Coinbase Pro đến từ giao dịch dựa trên các thuật toán. Giao dịch dựa trên giá và các chỉ số có vẻ không mang lại THÁNG 4.2020

NHẬN ĐẦU TƯ: $45 triệu; định giá mới nhất $266 triệu1

CREDIT KARMA SAN FRANCISCO TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Ban đầu, công ty này cung cấp miễn phí dịch vụ giám sát tín dụng và điểm tín dụng, sau đó mở rộng các dịch vụ của mình, bao gồm nộp thuế trực tuyến miễn phí và tài khoản tiết kiệm lãi suất cao. Doanh thu chính là khoản phí giới thiệu béo bở khi người dùng nhấp vào các gợi ý của họ về thẻ tín dụng, vay tiền hoặc bảo hiểm xe. NHẬN ĐẦU TƯ: $869 triệu; định giá mới nhất $4 tỉ

TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Ngân hàng kỹ thuật số cung cấp các tài khoản vãng lai miễn phí đi kèm với tính năng ngăn ngừa thấu chi miễn phí lên tới 100 đô la Mỹ, quyền tiếp cận các khoản thanh toán sớm hơn hai ngày và tùy chọn làm tròn các giao dịch bằng thẻ ghi nợ và chuyển số tiền dư vào tài khoản tiết kiệm.. NHẬN ĐẦU TƯ: $805 triệu; định giá mới nhất $5,8 tỉ

THÀNH TỰU: Hơn 100 triệu người dùng ở Mỹ, Canada và Hoa Kỳ ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Ken Lin, 44; CRO Nichole Mustard, 47; CTO Ryan Graciano, 38

DAVE LOS ANGELES TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Ứng dụng trên di động có mức phí một đô la Mỹ/ tháng này cung cấp cho người dùng tài khoản vãng lai không tính phí tối thiểu hoặc phí thấu chi, tiền ứng trước lên tới $100; tính năng tự động tiết kiệm và khả năng cải thiện điểm tín dụng, thông qua các báo cáo cho văn phòng tín dụng về hoạt động thanh toán tiền thuê nhà và dịch vụ tiện ích. NHẬN ĐẦU TƯ: $76 triệu; định giá mới nhất $1,2 tỉ THÀNH TỰU: 2019 doanh thu $90 triệu; 5 triệu+ người dùng

CHRIS BRITT

MỚI VÀO DANH SÁCH

theo PitchBook

BLOCKCHAIN & BITCOIN

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Jason Wilk, 34; CTO Paras Chitrakar, 41; CDO John Wolanin, 37 F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

Công ty theo dõi tín dụng Fair Isaac là lựa chọn tuyệt vời để tham gia cuộc chơi số hóa tín dụng. Hiện nay, phần lớn các quyết định phát hành thẻ tín dụng đều dựa vào công nghệ chấm điểm tín dụng của công ty này. Họ cũng bắt đầu sử dụng AI với dữ liệu tâm lý và tài chính để tạo ra các hồ sơ cực kỳ đáng tin cậy về hành vi của người tiêu dùng. Công ty Mastercard đang thống trị thị trường cũng là một cách hay để tham gia vào sự phát triển của thương mại điện tử. Trong vòng một thập niên, các dự án, máy móc của Mastercard sẽ bắt đầu giao dịch thanh toán kỹ thuật số, ví dụ như, kết nối bơm xăng với máy tính trong xe hơi. Mọi thứ sẽ cùng được kết nối với thông tin tài chính cá nhân được mã hóa và lưu trữ trên đám mây. Mastercard được xem như bảo vệ vòng ngoài. Cả Fair Isaac và Mastercard đều là những công ty phát triển nhanh với P/ E cao, nhưng rất đáng giá, nếu xét đến lợi nhuận hằng năm khoảng 30% trong 10 năm qua của họ.

CA RTA

THE FORBES FINTECH 50

DIVVY HOMES



SAN FRANCISCO BẤT ĐỘNG SẢN

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

FAT T M E R C H A N T



ORLANDO, FLORIDA THANH TOÁN

Là công ty công nghệ hoạt động trong lĩnh vực cho thuê nhà để mua lại sau này (rent-to-own), Divvy mua những căn nhà khách hàng lựa chọn và trở thành chủ nhà của họ, chỉ cần trả trước 2% và một phần tiền thuê sẽ được chuyển thành khoản đặt cọc sau này. Hiện giờ họ đã có mặt tại sáu thị trường.

Cung cấp dịch vụ thuê bao hằng tháng bao gồm xử lý thẻ tín dụng trực tuyến và tại cửa hàng, phân tích doanh số. Họ tuyên bố các doanh nghiệp nhỏ sẽ tiết kiệm được 30-40% so với mức phí truyền thống cho mỗi giao dịch.

NHẬN ĐẦU TƯ: $66 triệu; định giá mới nhất $163 triệu1

THÀNH TỰU: Xử lý lượng giao dịch với tổng giá trị $2,3 tỉ trong 2019

THÀNH TỰU: Nhận được 10.000 đơn đăng ký mỗi tháng

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Suneera Madhani, 32; chủ tịch Sal Rehmetullah, 30 (em trai của Madhani); CTO Jacques Fun, 34; giám đốc chiến lược Lyndsey Lang, 27

ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Adena Hefets, 33 ADENA HEFETS

NHẬN ĐẦU TƯ: $18 triệu; mức định giá mới nhất $140 triệu

FINIX SAN FRANCISCO THANH TOÁN

Giúp các công ty kiểm soát hoạt động xử lý thanh toán tốt hơn, nhờ đó tiết kiệm được nhiều phí xử lý hơn. NHẬN ĐẦU TƯ: $55 triệu THÀNH TỰU: Hơn 50 khách hàng, bao gồm Lightspeed, một công ty của Cananda xử lý lượng giao dịch trị giá $17 tỉ mỗi năm ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Richie Serna, 32; Sean Donovan, 37

ETHOS SAN FRANCISCO BẢO HIỂM

Dùng ứng dụng tích hợp công nghệ dự báo để xác định mức phí bảo hiểm nhân thọ trong khoảng 10 phút. Họ tra soát dữ liệu với các hồ sơ y tế, không yêu cầu kiểm tra sức khỏe trong hầu hết trường hợp. NHẬN ĐẦU TƯ: $107 triệu; định giá mới nhất $450 triệu1 THÀNH TỰU: Được cấp phép ở mọi bang, ngoại trừ New York ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Peter Colis, 30; CTO Lingke Wang, 29

EVERLEDGER

HIPPO PALO ALTO, CALIFORNIA BẢO HIỂM

Công ty bảo hiểm nhà Hippo sử dụng dữ liệu công cộng, hình ảnh vệ tinh và các thiết bị nhà thông minh, như thiết bị phát hiện rò rỉ nước và chuyển động, để cải thiện quy trình đăng ký và giảm thiểu khiếu nại. Họ hiện có giấy phép hoạt động tại 21 tiểu bang và đặt mục tiêu có mặt trên toàn quốc vào cuối năm. NHẬN ĐẦU TƯ: $209 triệu; định giá mới nhất $1 tỉ THÀNH TỰU: Phí bảo hiểm đã tăng gấp năm lần năm ngoái ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Assaf Wand, 45; CTO Eyal Navon, 39

LONDON

ASSAF WAND

BLOCKCHAIN & BITCOIN

Phát triển blockchain với mục đích theo dõi hàng hóa từ giai đoạn nguyên liệu thô đến khi đưa ra thị trường. NHẬN ĐẦU TƯ: $20 triệu; mức định giá mới nhất $100 triệu THÀNH TỰU: Ứng dụng đầu tiên theo dõi 2 triệu viên kim cương SÁNG LẬP & CEO: Leanne Kemp, 47 F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

giá trị về mặt xã hội, nhưng là yếu tố giúp vận hành ổn định thị trường vốn. Chênh lệch giữa giá mua/ bán trên bitcoin, hiện có giá 9.300 đô la Mỹ/ đồng, tính bằng xu. Xét theo tỉ lệ phần trăm, mức chênh lệch của tiền mã hóa cạnh tranh với mức chênh lệch rất linh hoạt của quỹ đầu tư ETF SPDR S&P 500. Vấn đề là, thu nhập từ hoa hồng cực kỳ nhạy cảm với giá tiền mã hóa. Khi giá bitcoin giảm sâu, như vào năm 2018, khối lượng giao dịch sụt giảm và doanh thu trên từng đồng giảm sút. Do đó, Coinbase đang cố tạo ra nguồn doanh thu ổn định để cân bằng với doanh thu từ hoa hồng. Alesia Haas, giám đốc tài chính của công ty, cho biết hoạt động lưu ký cho khách hàng là các tổ chức sẽ mang lại doanh thu lớn. Mở rộng đáng kể sau thương vụ Coinbase thâu tóm mảng doanh nghiệp tổ chức của Xapo tháng 8.2019, nhà kho kỹ thuật số của họ lưu giữ lượng bitcoin trị giá tám tỉ đô la Mỹ và các loại tiền mã hóa khác. Một nguồn doanh thu mới là “staking” (góp vốn). Đây là quy trình cho phép người nắm giữ một số đồng tiền nhất định, như tezos và EOS, có quyền thu phí để xác nhận giao dịch trên mạng lưới. Không cần tham gia công việc tính toán tiêu tốn điện năng như với bitcoin, nhưng cần một vài kỹ năng đặc biệt vì cổ phần của người tham gia sẽ bị tịch thu nếu họ làm hỏng quy trình. Coinbase chịu trách nhiệm xử lý chuyên sâu và lấy một phần lợi nhuận khách hàng nhận được từ số cổ phần của mình. Hoạt động này tương tự một nhà môi giới chứng khoán cho những người bán khống vay cổ phiếu ký quỹ của bạn, ngoại trừ việc bạn dường như không bị cắt giảm doanh thu. Một sản phẩm khác của Coinbase là USD Coin, hợp tác phát triển cùng sàn giao dịch tiền mã hóa

MỚI VÀO DANH SÁCH

theo PitchBook

Chuyển biến của đồng tiền 2020

CHUYỂN TÀI KHOẢN TIẾT KIỆM Y TẾ (HSA) CỦA BẠN THÀNH QUỸ ĐẦU TƯ Một trong những bí mật ít người biết nhất của HSA là có thể dùng tài khoản này làm tài khoản đầu tư. Trong năm 2020, nếu tham gia chương trình bảo hiểm y tế có mức khấu trừ cao phù hợp, bạn có thể nộp vào HSA tới 3.550 đô la Mỹ cho cá nhân hoặc 7.100 đô la Mỹ cho gia đình, số tiền này sẽ không bị đánh thuế thu nhập. Dĩ nhiên là bạn không phải chịu thuế khi rút tiền khỏi HSA để thanh toán chi phí y tế. Nhưng những người khỏe mạnh hoặc giàu có sở hữu HSA nên đầu tư và phát triển tài khoản miễn thuế an toàn này để chi trả chi phí y tế khi nghỉ hưu. Fidelity và Lively (có tên trong danh sách Fintech 50) phát triển những nền tảng HSA thân thiện với nhà đầu tư. Fidelity cung cấp các quỹ tương hỗ cộng với quyền lợi được miễn phí hoa hồng khi giao dịch những cổ phiếu và quỹ ETF tại Hoa Kỳ. Lively cung cấp quyền truy cập miễn phí vào TD Ameritrade, sàn môi giới miễn phí giao dịch trực tuyến. —A.E THÁNG 4.2020

THE FORBES FINTECH 50

Chuyển biến của đồng tiền 2020

TẬP CHƠI CHỨNG KHOÁN

I CA P I TA L NETWORK

KINDUR

TP. NEW YORK

ĐẦU TƯ

Nền tảng cho phép các khách hàng giàu có đầu tư ít nhất 25 ngàn đô la Mỹ/ quỹ vào các quỹ đầu tư doanh nghiệp tư nhân, quỹ đầu tư mạo hiểm và quỹ đầu cơ. NHẬN ĐẦU TƯ: $80 triệu; định giá mới nhất $700 triệu1 THÀNH TỰU: Lượng vốn đầu tư thông qua nền tảng này là $47 tỉ ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Lawrence Calcano, 57

INSURIFY Circle, cho phép khách hàng đổi đồng đô la Mỹ lấy một lượng tiền mã hóa cùng giá trị nhưng có thể giao dịch nhanh hơn. Coinbase dùng lãi suất của số đô la Mỹ này để chia cho khách khàng của mình. Coinbase tuyên bố họ xử lý 80 tỉ đô la giao dịch vào năm ngoái. (Binance tự hào về khối lượng hằng ngày tạo nên tổng lượng giao dịch hằng năm lên tới 1 .000 tỉ đô la Mỹ.) Kết quả này đủ để có lợi nhuận chưa? Từ tháng này sang tháng khác, con số lợi nhuận ròng xuất hiện không thường xuyên trong các báo cáo của CFO Haas. Nhưng bà cho biết nếu loại trừ những mục không dùng tiền mặt như khoản khấu hao lợi thế thương mại và giá trị giả định của những tùy chọn tài chính của nhân viên, Coinbase vẫn liên tục có lãi trong nhiều năm. Tại một công ty chú trọng tăng trưởng, tiền đến nhanh mà đi cũng nhanh. Sau khi thuê giám đốc điều hành Emilie Choi hai năm trước, số lượng nhân viên của Coinbase tăng gấp bốn lần, lên mức một ngàn người. Tại trụ sở chính, công nhân xây dựng hầu như không thể đáp ứng được số lượng phòng cho nhân viên mới. Họ có văn phòng tại New York, Dublin và Tokyo. Và sau đó là những canh bạc tương lai. Gia nhập Coinbase sau nhiều năm phát triển doanh nghiệp tại LinkedIn, Choi đưa danh mục đầu tư mạo hiểm từ con số 0 lên tới 60, trong đó có Bison Trails ở New York và Alchemy ở San Francisco; cả hai đều đặt mục tiêu hỗ trợ các tập đoàn ứng dụng blockchain. Ngoài ra còn có Amber Group ở Thâm Quyến, Trung Quốc, công ty ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào giao dịch tiền mã hóa. Choi cho biết: “Rất nhiều khoản đầu tư mạo hiểm mà chúng tôi đang rót vốn có lẽ sẽ không trở thành mảng kinh doanh chính của công ty, nhưng đó là những mô hình thực sự hấp dẫn chúng tôi.” Armstrong nói thêm: “Những canh bạc mạo hiểm này có thể rất lớn, nhưng chúng tôi không chắc liệu chúng có thành công hay không. Và thực tế là tỉ lệ thất bại khá cao. Nói cách khác là chúng tôi chưa đặt mục tiêu đủ cao.”

CAMBRIDGE, MASSACHUSETTS

THÁNG 4.2020

 MỚI VÀO DANH SÁCH

Dịch vụ tư vấn cả thực lẫn ảo này thu hút những người sinh năm 1946 – 1964 bằng cách miễn phí tư vấn ảo cho dịch vụ lập kế hoạch thu nhập hưu trí, sau đó có một chuyên viên tư vấn hoạt động quản lý tiền toàn diện với mức phí 0,5% giá trị tài sản với tài khoản từ năm ngàn đô la Mỹ trở lên, và mức phí 0,25% với tài khoản từ 500 ngàn đô la Mỹ trở lên. NHẬN ĐẦU TƯ: $11 triệu; định giá mới nhất $35 triệu1 THÀNH TỰU: Từ khi ra mắt vào tháng 04.2019, đã có 21 ngàn người lập kế hoạch tiết kiệm hưu trí thông qua Kindur, với tổng số tiền $14 tỉ. SÁNG LẬP & CEO: Rhian Horgan, 42

BẢO HIỂM

Trang web so sánh đặt mục tiêu ứng dụng AI để bán xe, nhà và bảo hiểm nhân thọ trực tuyến, và người mua sẽ không cần gặp nhân viên bán hàng.

LEMONADE TP. NEW YORK

NHẬN ĐẦU TƯ: $30 triệu

BẢO HIỂM

THÀNH TỰU: Ký được 130 ngàn hợp đồng bảo hiểm xe, trong đó có 67% hợp đồng không cần thông qua nhân viên tư vấn. ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Snejina Zacharia, 43, người gốc Bulgaria

Bán bảo hiểm với mức phí từ 5 đô la Mỹ/ tháng cho người thuê nhà, và từ 25 đô la Mỹ/ tháng cho chủ nhà bằng cách sử dụng AI để phê duyệt bảo hiểm chỉ trong 90 giây và thanh toán yêu cầu khiếu nại trong ba phút. Ngăn ngừa các khiếu nại giả bằng cách quyên góp số tiền dư ra (sau khi thanh toán yêu cầu khiếu nại, trừ các chi phí) cho tổ chức từ thiện. Công ty hiện có mặt ở 26 tiểu bang, D.C. và Đức. NHẬN ĐẦU TƯ: $480 triệu; định giá mới nhất $2,1 tỉ1 THÀNH TỰU: Hơn 500 ngàn khách hàng, doanh thu thường niên đạt $115 triệu. ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Daniel Schreiber, 49; COO Shai Wininger, 46

SNEJINA ZACHARIA

KABBAGE

L I V E LY 

ATLANTA

SAN FRANCISCO CHO VAY B2B

Hệ thống tự động hóa của công ty này phê duyệt các khoản tín dụng lên tới 200 ngàn đô la Mỹ trong vài phút. Dịch vụ mới giúp các doanh nghiệp nhỏ quản lý hóa đơn và các khoản phải thu. NHẬN ĐẦU TƯ: $489 triệu; định giá mới nhất $1,2 tỉ THÀNH TỰU: hơn 220 ngàn doanh nghiệp nhỏ vay hơn $9 tỉ, riêng 2019 là $3 tỉ. ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Rob Frohwein, 52; chủ tịch Kathryn Petralia, 49

theo PitchBook

TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Nền tảng cung cấp tài khoản tiết kiệm y tế kỹ thuật số giúp người lao động đầu tư miễn phí cho các chi phí y tế trong tương lai (thông qua công ty TD Ameritrade) bằng số tiền được miễn thuế. NHẬN ĐẦU TƯ: $42 triệu; định giá mới nhất $112 triệu1 THÀNH TỰU: Người dùng có gần $200 triệu trong tài khoản, tăng gấp đôi so với một năm trước ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Alex Cyriac, 37, và COO Shobin Uralil, 38 F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

Bạn có biết ai đầu tư chỉ với 50 đô la Mỹ không? Ứng dụng di động Stash cung cấp dịch vụ giao dịch cổ phiếu nhỏ lẻ, và Acorns – ứng dụng “làm tròn” – chuyển số tiền lẻ từ những giao dịch bằng thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ vào các quỹ ETF. Schwab và Fidelity cũng có những quỹ hưu trí Roth IRA miễn phí, không có mức thuế tối thiểu cho giới trẻ có thu nhập. Những quỹ Roth phát triển loại hình tài khoản hưu trí miễn thuế, và những khoản góp đầu tiên có thể được rút ra bất kỳ lúc nào mà không bị phạt hoặc đánh thuế. Mặc dù vậy, xin cảnh báo: Đừng thử nếu con bạn có thể đủ điều kiện nhận trợ cấp dựa trên khả năng chi trả học phí từ một trường đại học tư. —A.E.

THE FORBES FINTECH 50

MAKERDAO

NEXT INSURANCE



TP. NEW YORK BLOCKCHAIN & BITCOIN

PALO ALTO, CALIFORNIA

Nền tảng tài chính phi tập trung này cho phép người vay sử dụng tiền mã hóa biến động làm tài sản thế chấp cho các khoản vay tiền mã hóa ổn định được chốt bằng đồng đô la Mỹ.

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

NHẬN ĐẦU TƯ: $63 triệu; định giá mới nhất $500 triệu THÀNH TỰU: Mang lại lợi nhuận $10 triệu trong năm 2019 SÁNG LẬP VÀ CEO: Rune Christensen, 29

BẢO HIỂM

Hãng bảo hiểm đầu tiên trên nền tảng di động bán bảo hiểm cho các doanh nghiệp nhỏ (bảo hiểm trách nhiệm, bảo hiểm xe cho doanh nghiệp và bảo hiểm tai nạn cho người lao động) trong các ngành nghề cụ thể (như nhà hàng). Họ bán bảo hiểm ở tất cả các tiểu bang trừ New York và có giấy phép ở 26 tiểu bang. NHẬN ĐẦU TƯ: $381 triệu; định giá mới nhất hơn $1 tỉ THÀNH TỰU: Phục vụ 79.000 doanh nghiệp nhỏ

M A R Q E TA OAKLAND, CALIFORNIA THANH TOÁN

Bộ xử lý giao dịch thẻ ghi nợ của họ giúp các công ty phát hành thẻ cho công nhân hoặc khách hàng nắm nhiều quyền kiểm soát nhiều hơn đối với các giao dịch được phê duyệt. NHẬN ĐẦU TƯ: $378 triệu; định giá mới nhất $1,9 tỉ THÀNH TỰU: Theo Forbes ước tính, doanh thu năm 2019 là hơn $300 triệu. ĐỒNG SÁNG LẬP & CEO: Jason Gardner, 50

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Guy Goldstein, 52; CTO Alon Huri, 43; phó chủ tịch bộ phận R&D Nissim Tapiro, 50

NOVA CREDIT SAN FRANCISCO TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Dùng thông tin báo cáo tín dụng từ tám quốc gia để tạo ra con số tiêu chuẩn hóa tương tự như điểm tín dụng FICO của Hoa Kỳ, giúp những người mới đến Hoa Kỳ đáp ứng điều kiện cho vay và thuê căn hộ dựa trên hồ sơ ở quê nhà của họ. NHẬN ĐẦU TƯ: $65 triệu THÀNH TỰU: American Express sử dụng dữ liệu của Nova để phê duyệt tức thời thẻ tại Hoa Kỳ cho những người nhập cư từ Úc, Canada, Ấn Độ, Mexico và Anh. ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Misha Esipov, 32; COO Nicky Goulimis, 31; Loek Janssen, 30

JASON GARDNER

Chuyển biến của đồng tiền 2020

BẤT ĐỘNG SẢN

Ngân hàng kỹ thuật số cung cấp cho người dùng các dịch vụ như tài khoản vãng lai, thẻ ghi nợ, ứng trước lương (có ghi nợ trực tiếp) và danh mục quỹ ETF được quản lý.

Tại 21 thành phố, người bán nhà có thể yêu cầu giao dịch hoàn toàn bằng tiền mặt trên ứng dụng trực tuyến Opendoor, nhận thông tin trả giá trong 24 giờ và hoàn tất giao dịch chỉ trong hai tuần. Ứng dụng mới cho phép người mua trả giá bất kỳ ngôi nhà đang bán nào tại sáu thành phố, bao gồm Dallas và Phoenix.

NHẬN ĐẦU TƯ: $207 triệu; định giá mới nhất $630 triệu

NHẬN ĐẦU TƯ: $1,3 tỉ; định giá mới nhất $3,8 tỉ

THÀNH TỰU: Hơn 6 triệu người dùng

THÀNH TỰU: Purchased 19,000 homes in 2019

TP. NEW YORK TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Dee Choubey, 38; CIO Pratyush Tiwari, 43; CTO Chee Mun Foong, 42

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

thuốc độc diệt chuột, Jamie Dimon cho rằng đó là trò lừa đảo và nhà kinh tế Nouriel Roubini nhìn nhận đó là trò gian lận quy mô nhất. Nền kinh tế sẽ được lợi gì từ đó? Armstrong cho rằng sắp sửa có lợi rồi. Anh khẳng định trong tương lai sẽ có hàng ngàn công ty khởi nghiệp huy động vốn bằng tiền mã hóa trong thị trường toàn cầu không còn chịu sự kiểm soát của các công ty trên phố Wall. Theo anh dự đoán, trong vòng một thập niên, lượng người tham gia vào nền kinh tế blockchain sẽ bùng nổ từ 50 triệu đến 1 tỉ người. Chúng ta sắp được hưởng một hệ thống tài chính “toàn cầu hơn, công bằng hơn, tự do hơn và hiệu quả hơn.” Có cả yếu tố cảm xúc trong công cuộc giải phóng tài chính. Surojit Chatterjee , giám đốc sản phẩm vừa gia nhập Coinbase, kể về những gì xảy ra khi Ấn Độ thay tiền tệ. Cha của ông, khi đó đã 80 tuổi, mất năm giờ xếp hàng mới lấy lại được số tiền tương đương 30 đô la Mỹ. Nhiều quốc gia, bao gồm Mexico, Argentina, Nga và Cyprus, đã mắc những sai lầm khi xử lý những loại hình tài sản này, khiến một số loại tài sản bị đóng băng hoặc bị buộc đổi sang tài sản khác ít giá trị hơn. Hoa Kỳ cũng từng phạm sai lầm này. Năm 1933, FDR tịch thu vàng và thay thế bằng những tờ tiền giấy giảm tới 95% giá trị. Cũng như vàng, bitcoin quá cồng kềnh để có thể dùng làm phương tiện trao đổi. Cơ chế phức tạp của việc thêm giao dịch vào sổ cái khiến hệ thống phải mất tới 10 phút để xác nhận thanh toán, và mỗi giây chỉ có thể thực hiện bốn giao dịch. Chúng ta không thể vận hành nền kinh tế toàn cầu với hạn chế này. Armstrong nói giải pháp sắp xuất hiện. Một là xem bitcoin là một loại hình lưu trữ giá trị và là một lớp thêm vào trên cùng của hoạt động giao dịch, tương tự như cục Dự trữ Liên bang chấp thuận séc và thanh

OPENDOOR SAN FRANCISCO

MONEYLION

Warren Buffett lên án tiền mã hóa là

ĐỒNG SÁNG LẬP VÀ CEO: Eric Wu, 37

MỚI VÀO DANH SÁCH

theo PitchBook

HỖ TRỢ TÀI KHOẢN HƯU TRÍ CÁ NHÂN (IRA) CỦA BẠN Từ tháng 1.2020, quốc hội Hoa Kỳ đã chính thức áp dụng hàng loạt thay đổi trong quy định quản lý tài khoản hưu trí. Hiện tại, với cá nhân, bạn có thể góp vào tài khoản hưu trí cá nhân ở bất kỳ độ tuổi nào (độ tuổi giới hạn cũ là 70 tuổi rưỡi) nếu có thu nhập. Thật tuyệt nếu bạn tiếp tục làm việc bán thời gian sau khi “nghỉ hưu”. Một ưu đãi khác cho những Boomer (những người sinh từ năm 19471961): Độ tuổi bắt buộc nhận tiền nghỉ hưu đã được đẩy từ 70 tuổi rưỡi lên 72. Mánh mới: Hãy để lại tài khoản hưu trí cá nhân cho những người thừa kế không phải là vợ (hoặc chồng) của bạn, và trong hầu hết trường hợp, họ phải rút tiền trong vòng 10 năm. —A.E. THÁNG 4.2020

THE FORBES FINTECH 50

Chuyển biến của đồng tiền 2020

TẬN DỤNG THÓI QUEN GIAO DỊCH TIỀN MÃ HÓA

ý trả $5,3 tỉ THÀNH TỰU: 2.600 khách hàng, bao gồm Venmo, Robinhood và Coinbase.

TP. NEW YORK THANH TOÁN

Cho phép người bán bên thứ ba và chủ hàng/ chủ nhà trên các thị trường mua bán như Amazon, Walmart.com và Airbnb chấp nhận thanh toán bằng ngoại tệ. Đã bắt đầu cung cấp dịch vụ cho vay cho người bán hàng trên Amazon và Walmart. NHẬN ĐẦU TƯ: $270 triệu; định giá mới nhất $1 tỉ1 THÀNH TỰU: Bốn triệu khách hàng tại 150 quốc gia, tỉ suất lợi nhuận ròng là 5% SÁNG LẬP & CHỦ TỊCH: Yuval Tal, 54 CEO: Scott Galit, 49

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Zach Perret, 32, và cựu CTO William Hockey, 30

PLASTIQ THANH TOÁN

Giúp các doanh nghiệp nhỏ sử dụng thẻ tín dụng để chi trả các chi phí thường không chấp nhận trả bằng thẻ (như tiền thuê mặt bằng) với mức phí 2,5%. Đối tượng khách hàng đặc thù của họ là các nhà hàng, phòng khám và các công ty xây dựng. NHẬN ĐẦU TƯ: $140 triệu; định giá mới nhất $700 tới $800 triệu

toán điện tử trong hệ thống ngân hàng. Hai là tạo ra những loại tiền kỹ thuật số mới chú trọng tốc độ giao dịch. Trong số những loại tiền mã hóa Coinbase hỗ trợ có litecoin và bitcoin cash. Tháng 12.2019, Coinbase được Visa chấp thuận và trở thành doanh nghiệp đầu tiên trong lĩnh vực tiền mã hóa phát hành thẻ ghi nợ, cho phép chủ thẻ giao dịch tại 46 triệu địa điểm (gồm cả ATM) chấp nhận thẻ Visa và rút tiền từ tài khoản tiền mã hóa của Coinbase. Bước đầu, những thẻ ghi nợ này sẽ có mặt ở 29 quốc gia, không có Hoa Kỳ. Dù vậy, Coinbase có thể mở rộng ủy quyền của Visa cấp cho họ sang một ngành nghề kinh doanh khác: phát hành thẻ tín dụng thay cho những sàn giao dịch tiền mã hóa khác. Trong khi đó, các ngân hàng không bỏ lỡ cơ hội thiết kế lại mạng lưới thanh toán bằng đồng đô la kiểu cũ. Năm ngoái, Zelle, hệ thống thanh toán tức thời do tập đoàn các ngân hàng lớn điều hành, đạt lưu lượng 187 tỉ đô la Mỹ, vượt xa Venmo của PayPal. Zelle chủ yếu nhắm vào khách hàng lẻ thực hiện những hoạt động như cùng trả hóa đơn bữa ăn, nhưng họ cũng đã xử lý những giao dịch lớn lên đến 3,2 triệu đô la Mỹ. Không nghi ngờ gì nữa, công nghệ đột phá đang xâm nhập hệ thống ngân hàng, và Coinbase sẽ là một phần của tiến trình này. Họ là công ty duy nhất góp mặt trong cả hai danh sách Forbes Fintech 50 và Blockchain 50. Nhưng Armstrong sẽ phải đối mặt với hàng loạt đối thủ cạnh tranh, đầu tiên là những ngân hàng trung ương, vốn cũng đang ấp ủ những đồng tiền mã hóa của riêng mình. Facebook chưa từ bỏ Libra, đồng tiền được định vị là loại tiền mã hóa có thể truy cập toàn cầu, dùng những loại tiền tệ như đô la Mỹ và đồng euro làm tài sản bảo đảm. Hãy để cả ngàn hoa đua nở, theo lời Armstrong. “Khi tôi thành lập Coinbase, đa số mọi người đều nghĩ blockchain là điều điên rồ. Hiện tại, chính phủ các nước và công ty hàng đầu đều đầu tư vào công nghệ này. Vì vậy, chỉ có thể nói rằng đó là điều rất tốt.” THÁNG 4.2020

PROPEL

THÀNH TỰU: Hơn 50 ngàn khách hàng; xử lý gần $4 tỉ giao dịch mỗi năm.

TP. NEW YORK TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Ứng dụng di động Fresh EBT của hãng này giúp người nhận trợ cấp tem phiếu thực phẩm có thể kiểm tra số dư, dùng phiếu giảm giá của cửa hàng và tìm việc. NHẬN ĐẦU TƯ: $18 triệu; định giá mới nhất $55 triệu1 THÀNH TỰU: Số người dùng đã tăng gấp đôi lên 2 triệu trong năm 2019 SÁNG LẬP & CEO: Jimmy Chen, 32

ĐỒNG SÁNG LẬP VÀ CEO: Eliot Buchanan, 30, sáng lập Plastiq sau khi dùng thẻ tín dụng thanh toán học phí cho trường Harvard nhưng bị từ chối.

RIPPLE SAN FRANCISCO BLOCKCHAIN & BITCOIN

Mạng lưới toàn cầu dựa trên nền tảng blockchain của Ripple có khoảng 300 khách hàng là các tổ chức. Mạng lưới này cũng cho phép các công ty thực hiện thanh toán bằng XRP, loại tiền mã hóa do những nhà sáng lập công ty này phát triển. NHẬN ĐẦU TƯ: $293 triệu; định giá mới nhất $10 tỉ THÀNH TỰU: Vẫn giữ lượng XRP trị giá $12 tỉ trong ký quỹ và đã sử dụng doanh số XRP để mở rộng quỹ ĐỒNG SÁNG LẬP: Chris Larsen, 59; Jed McCaleb, 45; Arthur Britto CEO: Brad Garlinghouse, 49

JIMMY CHEN

ROOFSTOCK OAKLAND, CALIFORNIA

PLAID

BẤT ĐỘNG SẢN

SAN FRANCISCO THANH TOÁN

Đây là lần thứ năm Plaid có tên trong danh sách – và có thể là lần cuối cùng nếu Visa thâu tóm thành công công ty này. Plaid kết nối các ứng dụng thanh toán như Square Cash và các ứng dụng tài chính cá nhân như Acorns với tài khoản ngân hàng của người dùng để chuyển và theo dõi tiền.

Thị trường mua bán bất động sản kỹ thuật số này cho phép các nhà đầu tư mua lại bất động sản nhỏ – đủ không gian cho một gia đình – đang cho thuê ở 25 tiểu bang. NHẬN ĐẦU TƯ: $133 triệu; định giá mới nhất $550 triệu THÀNH TỰU: Đã bán được $2 tỉ bất động sản ĐỒNG SÁNG LẬP VÀ CEO: Gary Beasley, 54

NHẬN ĐẦU TƯ: $310 triệu; Visa đồng

MỚI VÀO DANH SÁCH

theo PitchBook

SAN FRANCISCO

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

Tờ khai Schedule 1 mới trong mẫu đơn 1040 của IRS hỏi bạn có giao dịch tiền ảo trong năm ngoái hay không, vì vậy, mánh khóe quên báo cáo việc mua bán không còn là lựa chọn của những người không muốn bị truy tố. Nhưng thực tế là sự trung thực có thể giúp bạn tiết kiệm tiền: Cũng như những loại tài sản khác, thuế trên thặng dư vốn đối với khoản đầu tư tiền mã hóa chỉ đến hạn khi bạn bán. Hành động bán ra tại thời điểm thua lỗ sẽ gây tổn thất về vốn và có thể được tận dụng để thu lại lợi nhuận từ những nguồn khác (như cổ phiếu và trái phiếu). Hơn nữa, tiền mã hóa được miễn áp dụng quy luật mua bán phủi tay - loại quy luật có tác dụng giới hạn các khoản khấu trừ vốn đối với lượng tiền chứng khoán nhanh chóng được định hình lại. —W.B.

PAYO N E E R 

THE FORBES FINTECH 50

ROOT INSURANCE

NHẬN ĐẦU TƯ: $498 triệu; định giá mới nhất $2,7 tỉ

PATRICK COLLISON

COLUMBUS, OHIO BẢO HIỂM

HƯỚNG DẪN ĐẦU TƯ • DANH SÁCH

Nhà bảo hiểm xe hơi định phí bảo hiểm cho khách hàng thông qua việc theo dõi quá trình lái xe của họ bằng ứng dụng điện thoại, đo lường khoảng 200 biến số (từ phanh xe, tới chiều dài quãng đường).

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Alex Timm, 31; CTO Dan Manges, 34

TP. NEW YORK ĐẦU TƯ

Thu phí cố định từ 1-9 đô la Mỹ/ tháng, ứng dụng này cung cấp giao dịch mua cổ phiếu và quỹ ETF, tài khoản vãng lai miễn phí và thẻ ghi nợ có thưởng cổ phiếu. NHẬN ĐẦU TƯ: $192 triệu; định giá mới nhất $585 triệu1 THÀNH TỰU: Hơn 4 triệu khách hàng ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Brandon Krieg, 45; chủ tịch Ed Robinson, 36

STAT ES T I T L E

ĐỒNG SÁNG LẬP: đồng chủ tịch Aman Narang, 37, và Steve Fredette, 36; CTO Jonathan Grimm, 34 CEO: Chris Comparato, 52

TRUMID

BẤT ĐỘNG SẢN

Sử dụng dữ liệu sở hữu trực tuyến và phân tích dự đoán, 80% hồ sơ bảo hiểm chủ quyền nhà được hoàn thành trong vòng chưa đầy một phút. NHẬN ĐẦU TƯ: $107 triệu THÀNH TỰU: Sau khi tiếp quản mảng bảo hiểm chủ quyền từ công ty Lenna, doanh thu năm 2019 là $185 triệu. ĐỒNG SÁNG LẬP VÀ CEO: Max Simkoff, 38

TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

Cung cấp các khoản vay từ $10$500 cho khách hàng ở các nước đang phát triển có ít hoặc không có lịch sử vay chính thức, sử dụng dữ liệu từ điện thoại thông minh của họ để đánh giá rủi ro. (Những người thanh toán hóa đơn dịch vụ đúng hạn và gọi điện cho mẹ thường xuyên sẽ đáng tin cậy hơn.)

STRIPE SAN FRANCISCO

Nền tảng của Stripe hỗ trợ các doanh nghiệp như các trang web nhỏ hay Amazon và Facebook chấp nhận thanh toán trực tuyến. Năm ngoái, Stripe ra mắt thẻ tín dụng doanh nghiệp và các khoản vay cho doanh nghiệp nhỏ. Các khoản vay này được tự động hoàn trả từ các khoản thanh toán mà họ xử lý cho người vay.

NHẬN ĐẦU TƯ: $200 triệu; định giá mới nhất $800 triệu THÀNH TỰU: Cho 4 triệu khách hàng vay hơn $1 tỉ; có lãi ở Kenya và Philippines; phát triển nhanh ở Tanzania, Mexico và Ấn Độ

NHẬN ĐẦU TƯ: $1 tỉ; định giá mới nhất $35 tỉ, làm cho Stripe trở thành Fintech tư nhân có giá trị nhất ở Mỹ THÀNH TỰU: Xử lý hàng trăm tỉ đô la Mỹ giao dịch mỗi năm ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Patrick Collison, 31, và chủ tịch John Collison, 29

SÁNG LẬP & CEO: Shivani Siroya, 38, thành lập Tala sau khi nghiên cứu tác động của tín dụng vi mô ở khu vực châu Phi hạ Sahara cho Liên Hợp Quốc. SHIVANI SIROYA

Nền tảng giao dịch trái phiếu điện tử dành cho trái phiếu đạt mốc đầu tư và trái phiếu giá trị thấp. Khởi đầu là các giao dịch khối ẩn danh, nhưng hiện nay, nền tảng này cũng cho phép các nhà giao dịch đăng giá mua, giá bán ẩn danh và sau đó đàm phán riêng. NHẬN ĐẦU TƯ: $200 triệu THÀNH TỰU: Khối lượng giao dịch tăng vọt lên $17 tỉ mỗi tháng SÁNG LẬP & CEO: Ronnie Mateo, 46

UNISON SAN FRANCISCO BẤT ĐỘNG SẢN

Cung cấp tùy chọn cho người mua nhà và chủ sở hữu ở 30 tiểu bang và thủ đô Washington, bán phần giá trị tương lai của ngôi nhà. Nếu Unison và các nhà đầu tư trả trước 10% giá mua nhà, họ sẽ nhận được 33% giá trị tương lai khi căn nhà được bán đi.

TA L LY 

NHẬN ĐẦU TƯ: $40 triệu

SAN FRANCISCO

THÀNH TỰU: Đã mua cổ phần nhà trị giá $4,4 tỉ

TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

SÁNG LẬP VÀ CEO: Thomas Sponholtz, 53

Ứng dụng hợp nhất nợ và thanh toán nợ thẻ tín dụng này giúp mở rộng hạn mức tín dụng cho khách hàng (với lãi suất thấp hơn thẻ tín dụng) và gắn kết hoạt động thanh toán hằng tháng với các khoản nợ thẻ tín dụng hiện tại của họ, tránh bị trừ phí trễ hạn và ưu tiên thanh toán khoản nợ có lãi suất cao nhất. NHẬN ĐẦU TƯ: $92 triệu; định giá mới nhất $285 triệu1

SAN MATEO, CALIFORNIA TÀI CHÍNH CÁ NHÂN

LONDON

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Jason Brown, 40; Jasper Platz, 40

THANH TOÁN

TOAST BOSTON THANH TOÁN

Phần mềm quản lý nhà hàng POS có thể xử lý thanh toán, đặt chỗ, đơn hàng trực tuyến và trả lương. Hiện tại, họ có thêm dịch vụ cho nhà hàng vay tiền.

MỚI VÀO DANH SÁCH

U P STA RT

TRANSFERWISE

THÀNH TỰU: Doanh thu tăng gấp 4 lần trong năm trước.

MAX SIMKOFF

PHỐ WALL & DOANH NGHIỆP

SANTA MONICA, CALIFORNIA



SAN FRANCISCO

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Kristo Käärmann, 40, và chủ tịch Taavet Hinrikus, 39, hai anh em gốc Estonia

TA L A

THANH TOÁN

STAS H

THÀNH TỰU: Xử lý hàng chục tỉ đô la Mỹ doanh số mỗi năm

TP. NEW YORK

NHẬN ĐẦU TƯ: $528 triệu; định giá mới nhất $3,7 tỉ THÀNH TỰU: Phí bảo hiểm gộp trong ba quý đầu năm 2019 là $307 triệu

71 quốc gia chuyển $5,5 tỉ một tháng

Thực hiện chuyển tiền quốc tế cho khách hàng với mức phí trung bình 0,7%, so với 4% - 5% tại các ngân hàng Hoa Kỳ, bằng cách khớp các lệnh chuyển tiền trong cùng một quốc gia. Thẻ ghi nợ mới của họ cho phép mua hàng miễn phí và rút tiền tại ATM trên toàn thế giới. NHẬN ĐẦU TƯ: $689 triệu; định giá mới nhất $3,5 tỉ THÀNH TỰU: sáu triệu khách hàng tại

theo PitchBook

Nền tảng cho vay trực tuyến sử dụng AI và các dữ liệu thay thế như quá trình học tập và công tác, cũng như điểm tín dụng thông thường và thông tin thu nhập, để xét duyệt các khoản vay cá nhân. Upstart cho biết 70% quy trình tạo khoản vay của họ là hoàn toàn tự động. NHẬN ĐẦU TƯ: $165 triệu; định giá mới nhất $750 triệu1 THÀNH TỰU: Khởi tạo các khoản vay với tổng giá trị hơn $6 tỉ cho hơn 400 ngàn người vay; do năm ngân hàng đối tác cấp vốn ĐỒNG SÁNG LẬP: CEO Dave Girouard, 54, cựu chủ tịch Google Enterprise; giám đốc sản phẩm Paul Gu, 29; giám đốc vận hành Anna M. Counselman, 39 THÁNG 4.2020

• DOANH NHÂN • Bài Shu-Ching Jean Chen

Ảnh Jocelyn Tam chụp cho Forbes Asia

Bầu trời vô tận

Song Hoi-See cho biết Plaza Premium chiếm 70% thị phần trong lưu lượng phòng chờ độc lập toàn cầu.

THÁNG 4.2020

Sự thất vọng của chính ông với du lịch hàng không là động lực thúc đẩy doanh nhân Malaysia Song Hoi-See tham gia kinh doanh phòng chờ sân bay. Người sáng lập kiêm CEO 62 tuổi của Plaza Premium Group International, thành lập năm 1998, chia sẻ: “Doanh nghiệp này xuất phát từ trải nghiệm tồi tệ của chính tôi.” Hiện nay, tập đoàn Plaza Premium do Song sở hữu 100% là nhà điều hành phòng chờ sân bay độc lập lớn nhất thế giới, quản lý hơn 70 phòng chờ tại 46 sân bay ở 22 quốc gia trên bốn lục địa. Khoảng 5.000 nhân viên của tập đoàn phục vụ hơn 16 triệu hành khách mỗi năm, với xác suất phục vụ gần như 1/ 116 khách du lịch hàng không quốc tế. Bất chấp ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 đối với ngành du lịch, Song vẫn lạc quan về du lịch hàng không trong tương lai xa. Dù sao, ông cũng đã vượt qua hai cuộc khủng hoảng trước đó là khủng hoảng tài chính châu Á và dịch SARS. Ông đang đầu tư hơn 100 triệu đô la Mỹ vào kế hoạch mở rộng táo bạo gồm khách sạn sân bay và nâng cấp các phòng chờ hiện có. Câu chuyện của Song là một phần trong câu chuyện lớn hơn về sự chuyển đổi các trạm quá cảnh ở sân bay thành các điểm đến giới thiệu sản phẩm, đặc biệt là trong các sân bay trung tâm lớn đang cạnh tranh với nhau về lưu lượng hành khách ở châu Á và Trung Đông. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

DOANH NHÂN

Bất chấp dịch bệnh đe dọa, Song Hoi-See đang đầu tư hơn 100 triệu đô la Mỹ nhằm mở rộng đế chế kinh doanh phòng chờ sân bay Plaza Premium của mình.

FO RBESV I E T N AM .CO M .VN

Từ trên xuống: quầy lễ tân tại Aerotel Bắc Kinh và khu vực ghế ngồi của Plaza Premium Lounge Dubai.

vào chương trình khách hàng thân thiết là một ý tưởng hay. “Giá trị độc đáo ở chỗ đây là phòng chờ sân bay đầu tiên trên thế giới dành cho tất cả khách du lịch – và cuối cùng điều này đã thuyết phục họ,” Song kể lại. “Lúc đó, không dễ thuyết phục họ vì đây là một loại hình kinh doanh mới.” Kinh doanh phát triển chậm chạp trong vài năm tiếp theo, và việc di chuyển bằng đường hàng không ở châu Á và trong khu vực đã phục hồi. Song tự xoay xở bằng cách bán doanh nghiệp văn phòng dịch vụ với số tiền không được tiết lộ vào năm 2005 cho công ty Regus đã niêm yết ở Hoa Kỳ, hiện có tên là IWG, thu được một khoản lợi nhuận lớn, theo như ông cho biết. Hợp đồng với Citibank đã hình thành nên mô hình kinh doanh hiện nay của Plaza Premium: Phòng chờ có mức phí từ 45 - 50 đô T H Á N G 4 .20 2 0

C O U R T ESY O F P L A Z A P R E M I U M G R O U P

DOANH NHÂN

“Thời mà các nhà điều hành sân bay tự xem mình là nhà cung cấp cơ sở hạ tầng duy nhất đã qua rồi,” theo Dimitri Coll, giám đốc chất lượng dịch vụ sân bay của tổ chức Airports Council International World. “Họ là những doanh nghiệp càng ngày càng tinh vi, sáng tạo và cạnh tranh theo cách riêng của họ, và trải nghiệm của khách hàng trở thành một động lực kinh doanh quan trọng.” Hiện nay, các sân bay cung cấp khu mua sắm, ăn uống, phòng tập thể dục, giải trí và văn hóa. Sân bay quốc tế Incheon của Hàn Quốc có nơi ngủ trưa miễn phí, phòng tắm vòi sen và sân trượt băng, còn sân bay Jewel Changi của Singapore có khu phức hợp mua sắm với thác nước trong nhà cao nhất thế giới, vườn nhiệt đới và giếng trời bằng kính khổng lồ. Dự án Skycity trị giá 2,6 tỉ đô la Mỹ, diện tích 25 héc ta, đang được xây dựng kế bên sân bay quốc tế Hong Kong, sẽ cung cấp khu giải trí, mua sắm và ăn uống cho khách du lịch và người dân. Trước đây, không phải mọi nơi đều được như thế này. Song là nhân viên ngân hàng hay đi công tác và thường bay hạng thương gia, làm việc cho công ty Lehman Brothers (đã phá sản) vào cuối những năm 1980, ban đầu ở New York và sau đó là Hong Kong. Tuy nhiên, vào năm 1991, ông bỏ việc để trở thành doanh nhân, mở một doanh nghiệp về văn phòng dịch vụ có tên là Plaza Business Center. Trở thành doanh nhân, thời điểm đó ông chỉ đủ tiền để đi hạng thường. Bước chân vào thế giới bình dân, Song đã nhìn thấy cơ hội: Các phòng chờ của các hãng hàng không lúc đó chỉ phục vụ được 1/100 hành khách, và lượng khách còn lại sẽ là một thị trường rộng lớn, chưa được khai thác. “Nếu tôi có thể thành lập doanh nghiệp để phục vụ những người này thì sẽ rất hiệu quả,” ông hồi tưởng trong cuộc phỏng vấn độc quyền tại trụ sở công ty của ông, nhìn ra sân bay quốc tế Hong Kong. Song đã mở phòng chờ đầu tiên của mình vào tháng 7.1998 tại sân bay quốc tế mới của Hong Kong, và mở phòng chờ thứ hai tại sân bay quốc tế Kuala Lumpur sau vài tuần. Mở cửa hai nơi, trong đó phòng chờ đầu tiên có mức phí thuê hằng tháng gần 130 ngàn đô la Mỹ – gần như làm ông phá sản. “Tôi nhanh chóng cạn tiền,” Song kể. Tệ hơn nữa, cuộc khủng hoảng tài chính châu Á đang diễn ra mạnh mẽ vào thời điểm đó. Bất chấp khủng hoảng, tiền bắt đầu chảy vào túi ông vào mùa hè năm đó khi ông ký hợp đồng với Citybank, khách hàng đầu tiên của công ty. Ông cho biết, phải mất sáu tháng để thuyết phục ngân hàng rằng đưa thêm phòng chờ của ông

THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

77 DOANH NHÂN

la Mỹ cho hai giờ, nhưng phần lớn khách hàng Á-Thái Bình Dương của hiệp hội Vận tải hàng ở phòng chờ đều sử dụng điểm khách hàng không quốc tế cho rằng giao thông ở châu Á thân thiết từ các chương trình tặng thưởng của có khả năng phục hồi mạnh mẽ một khi mối các doanh nghiệp khác. Plaza Premium thuê đe dọa từ virus biến mất. “Hãy nhớ lại sự bùng phòng chờ của sân bay và sau đó thu phí từ các phát của SARS năm 2003, sau thời gian đó, lưu thương nhân cho mỗi khách hàng thân thiết lượng hành khách quốc tế hằng tháng đã trở lại mà họ phục vụ. mức bình thường trong vòng chín tháng,” Goel Cuối cùng, Plaza Premium đã có thể ký với cho biết. các khách hàng lớn khác, bao gồm American Song nhìn thấy những cơ hội tốt nhất ở Trung Express và HSBC, cả hai hợp đồng này đem lại Quốc, Ấn Độ và Indonesia, chứ không phải thị tổng cộng 8,8 triệu khách mỗi năm cho Plaza trường Hoa Kỳ. “Phần lớn sân bay ở Mỹ đều rất Premium. Lawrence Li, người đứng đầu doanh cũ. Rất khó để họ tìm được không gian,” ông cho nghiệp thẻ tín dụng và cho vay không có bảo biết. "Cần phải có thời gian. Đó là lý do tại sao đảm tại Hong Kong của Citibank – hiện vẫn còn chúng tôi đang mở rộng nhanh hơn ở châu Á là khách hàng của Plaza Premium, cho biết: “Tất Thái Bình Dương.” cả những đặc quyền này được khách hàng của Song có sẵn lợi thế khi Trung Quốc mở cửa chúng tôi rất hoan nghênh.” cho đầu tư nước ngoài vào mảng dịch vụ sân bay. Là người tiên phong, Song tuyên bố ông Trong nhiều năm qua, Plaza Premium đã quản đang bỏ xa các đối thủ. Mặc lý phòng chờ tại các sân bay dù dữ liệu trong ngành rất ít ở Bắc Kinh và Quảng Châu. ỏi, nhưng Plaza Premium cho Gần đây, họ bắt đầu vận hành “THỜI MÀ CÁC NHÀ ĐIỀU biết họ chiếm 70% thị phần một phòng chờ ở Thượng HÀNH SÂN BAY TỰ XEM trong lưu lượng phòng chờ Hải cùng với China Eastern độc lập toàn cầu (không bao Airlines. MÌNH LÀ NHÀ CUNG CẤP gồm các phòng chờ do chính Tìm được ý tưởng kinh các hãng hàng không trực CƠ SỞ HẠ TẦNG DUY NHẤT doanh từ việc hành khách tiếp vận hành). Song không ngủ trên sàn sân bay, Song ĐÃ QUA RỒI.” tiết lộ cụ thể, nhưng cho biết cũng đã đa dạng hóa Plaza doanh thu trong năm năm Premium, mở khách sạn qua đã tăng trung bình 20% mỗi năm, trong tại sân bay. Ông mở 12 khách sạn dạng aerotel đó, các phòng chờ ở châu Á đóng góp 70% tổng (khách sạn để chờ quá cảnh hoặc hoãn chuyến doanh thu và công ty đã có lãi trong phần lớn 21 tại sân bay) chỉ sau bốn năm, bao gồm một khách năm hoạt động. Có tin nói rằng ông đã được đề sạn tại sân bay quốc tế Đại Hương (Daxing) mới nghị bán doanh nghiệp với giá một tỉ đô la Mỹ. của Bắc Kinh vào tháng chín và một khách sạn Công ty của Song cũng quản lý ít nhất 45 khác vào tháng 10 tại Heathrow. Các aerotel được phòng chờ cho các hãng hàng không, gồm thiết lập cho nhu cầu của khách du lịch, có mức Cathay Pacific Airways, Singapore Airlines và giá theo giờ và nhận phòng suốt ngày đêm. Ông Thai Airways. Năm 2014, sân bay Heathrow tại cũng nâng cấp phòng chờ của mình với dịch vụ London (Anh) yêu cầu Song mở một phòng chờ bữa ăn gọi món theo thực đơn, quầy rượu cùng để thay thế cho nhà điều hành phòng chờ bản địa các tiện nghi và dịch vụ khác. lâu năm của mình. Sau khi mở một phòng chờ ở Song ước tính ông dành một nửa thời gian di đó, Song đã mở thêm năm phòng chờ khác tại chuyển giữa các sân bay để thị sát các phòng chờ Heathrow và một khách sạn ở sân bay. Ông cũng của mình. Hiện nay, hai người con của ông đang điều hành ba phòng chờ ở sân bay Hong Kong. hỗ trợ ông: con gái lớn Mei Mei làm việc tại bộ Plaza Premium có tương lai khả quan. Mặc phận tiếp thị và thương hiệu của Plaza Premium, dù chịu ảnh hưởng trong thời gian gần đây do và con trai Jonathan làm việc tại bộ phận phát sự bùng phát của dịch COVID-19, nhưng sự triển chiến lược toàn cầu. phát triển của ngành đang tăng vọt. Số người di Song cho biết, ông không tạo áp lực nào để chuyển bằng đường hàng không đã tăng khoảng buộc họ tiếp quản việc kinh doanh của mình. 7% một năm trong vòng năm năm, và các sân bay “Các con của tôi không được phép đến làm trên toàn thế giới đón tiếp 1,8 tỉ hành khách quốc việc cho tôi nếu chưa từng đi làm ở bên ngoài. tế trong năm 2018, theo tổ chức Hàng không dân Chúng có thể rời công ty bất cứ lúc nào,” ông nói. Còn về bản thân ông: “Tôi tận hưởng từng dụng quốc tế. phút. Tôi sẽ nghỉ việc nếu tôi không còn thấy Vinoop Goel, giám đốc khu vực phụ trách thích thú nữa.” các sân bay và quan hệ đối ngoại khu vực châu

• C ÔNG NGHỆ • Bài Ulisari Eslita & Ester Christine Natalia

Thay đổi cuộc chơi

William Tanuwijaya đưa Tokopedia trở thành kỳ lân lớn thứ ba của Đông Nam Á và anh vẫn chưa dừng lại ở đó.

ngày kỷ niệm thứ năm hoặc thứ sáu của công ty, nhưng chưa làm được vì vẫn không thể tìm được cái tên nào hay hơn. Nói gì bây giờ nhỉ? Thật may là chúng tôi chưa đổi tên.” Giờ đây, Tokopedia là một thương hiệu rất khó bỏ qua. Chữ Tokopedia nổi bật trên đường chân trời của Jakarta, gồm các ký tự có chiều cao bằng một tầng của tòa nhà, được gắn trên đỉnh tháp Tokopedia, trụ sở 52 tầng của công ty (văn phòng của Tanuwijaya nằm trên tầng cao nhất). Người dân thành phố Jakarta có thể nhìn thấy thương hiệu này cả ngày lẫn đêm, William Tanuwijaya, đồng đặc biệt là khi các chữ cái màu xanh lá cây rực sáng lập công ty thương mại điện tử khổng rỡ được thắp sáng khi đêm về. lồ Tokopedia của Indonesia, cho biết anh Một khía cạnh khác cũng rất khó bỏ qua của không ưng ý lắm với tên của công ty mình Tokopedia là mức định giá bảy tỉ đô la Mỹ, biến suốt nhiều năm. “Tôi thực sự không thích, vì công ty này thành kỳ lân lớn thứ ba ở Đông cái tên Tokopedia quá dài. Ban đầu, chúng tôi Nam Á, chỉ xếp sau Grab của Singapore và chỉ dùng từ này đặt tên cho dự án,” Tanuwijaya Gojek của Indonesia, theo thông tin từ công cho biết. “Chúng tôi đã có ý định đổi tên vào ty CB Insights của Hoa Kỳ. Tokopedia cũng vượt xa đối thủ lớn nhất của mình tại Indonesia, Bukalapak. Gần như mọi chỉ số và cả giá trị của Bukalapak, khoảng hai tỉ đô la Mỹ, chưa bằng 1/3 của Tokopedia. Tanuwijaya, 38 tuổi, đã phát triển Tokopedia với tốc độ chóng mặt. Tổng khối lượng hàng hóa được giao dịch qua website của công ty (GMV) đã tăng gấp 100 lần trong năm năm qua, ước tính đạt 222 ngàn tỉ rupiah vào năm ngoái (16 tỉ đô la Mỹ). Công ty có khoảng 90 triệu người dùng, khoảng 1/3 dân số 260 triệu người của Indonesia. Mô hình kinh doanh của Tokopedia tương tự như Alibaba, là một nền tảng mua bán, nơi mọi doanh nghiệp có thể dễ dàng sắp xếp và bán Tòa tháp Tokopedia, một tòa nhà cao 52 tầng ở thủ đô Jakarta, được hàng hóa của họ (hiện tại, Alibaba dùng làm trụ sở của công ty. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

T H Á N G 4 .2 0 20

TOKOPEDIA TOWER: C OURTESY OF TOKOPEDIA

CÔNG NGHỆ

Ảnh Ully Zulkarnain chụp cho Forbes Indonesia

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

79 CÔNG NGHỆ

là một trong những nhà đầu tư lớn nhất của Tokopedia). Đến nay, Tokopedia có bảy triệu thương nhân trên trang web của mình, từ các công ty kinh doanh nhỏ cho đến các công ty lớn trong nước và các công ty đa quốc gia. Để tiếp tục tăng trưởng, Tanuwijaya đã mua lại trang thương mại điện tử Bridestory của Indonesia và công ty con Parentstory vào tháng 6.2019 với giá 30 triệu đô la Mỹ. Hai trang web này cung cấp sản phẩm và dịch vụ dành cho các cặp vợ chồng sắp cưới và các bậc cha mẹ. Tanuwijaya không hề giảm tốc độ. Trong vài năm qua, Tanuwijaya, trong vai trò CEO, đã mở rộng Tokopedia vượt xa các dịch vụ thương mại điện tử cốt lõi của mình, sang các lĩnh vực như fintech, đặt chỗ du lịch và logistics. Năm 2018, anh tung ra kế hoạch đầy tham vọng nhằm đưa Tokopedia thâm nhập sâu hơn vào nền kinh tế trị giá một ngàn tỉ đô la Mỹ của Indonesia, nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á. Năm đó, Tokopedia ra mắt ứng dụng Mitra Tokopedia, đã được tải xuống hơn một triệu lần. Ứng dụng này được thiết kế cho chủ sở hữu của warung, một dạng cửa tiệm nhỏ ngoài trời, thường phục vụ cho một khu phố duy nhất - có khoảng hai triệu warung trên toàn Indonesia. Ứng dụng mang lại cho chủ sở hữu warung hai lợi thế lớn: một là khi đặt hàng cho warung trên app, họ sẽ được giao hàng với giá thấp hơn so với giá của các nhà phân phối địa phương; hai là cung cấp các sản phẩm của Tokopedia cho khách hàng, đặc biệt là những người quá nghèo không thể mua điện thoại thông minh hoặc chi trả dịch vụ Internet. Bước tiến lớn nhất của Tanuwijaya là kế hoạch IPO cho Tokopedia, có thể diễn ra sớm trong năm nay và đưa Tokopedia trở thành công ty lên sàn đầu tiên trong số năm kỳ lân của Indonesia. Công ty đã thông báo rằng vòng gọi vốn đang diễn ra trong quý này - hi vọng đạt mức 1,5 tỉ đô la Mỹ - sẽ là lần gọi vốn cuối cùng trước khi IPO. Để chuẩn bị niêm yết, năm ngoái, công ty đã chỉ định Agus Martowardojo làm chủ tịch cố vấn. Động thái này mang lại sự tín nhiệm rất lớn cho Tokopedia, vì Martowardojo là một trong những người được kính trọng nhất trong giới tài chính cả nước. Ông vừa là bộ trưởng tài chính vừa là người đứng đầu ngân hàng trung ương của Indonesia, và cũng điều hành một trong những ngân hàng lớn nhất của đất nước này, ngân hàng Mandiri, suốt năm năm. Tokopedia cho biết, công ty muốn niêm yết đồng thời, cả

nghệ thông tin (CNTT) tại ĐH Bina Nusantara ở Jakarta. Mọi thứ trở nên khó khăn khi cha anh, làm việc tại một nhà máy thuốc lá, mắc bệnh ung thư khi anh học năm thứ hai. Để tiếp tục học, anh làm quản lý cho một tiệm cà phê Internet ngoài giờ học. Các ca làm việc kéo dài và mệt mỏi, từ chín giờ tối đến chín giờ sáng, nhưng nhờ đó, Tanuwijaya có cơ hội tìm hiểu về Internet, vào thời điểm việc truy cập vẫn còn tương đối bất tiện và tốn kém ở Indonesia. “Tôi đã thích Internet từ thời điểm đó - coi như là trong cái rủi có cái may, mặc dù tôi cũng đã phải cố hết sức để đi học vào buổi sáng sau khi làm việc suốt đêm,” anh kể, và nói thêm rằng công việc này là cảm hứng cho biểu tượng con cú của Tokopedia. Năm 2007, anh có ý tưởng tạo ra một trang web để bất kỳ ai sinh sống trên đảo quốc này đều có thể dễ dàng bán sản phẩm của họ trực tuyến. Anh rủ người bạn đại học của mình là Leontinus Alpha Edison, hiện 38 tuổi, tham gia cùng. Cả hai đã đăng ký tên miền Tokopedia, kết hợp từ toko, nghĩa là cửa hàng trong tiếng Indonesia, với “pedia.” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

William Tanuwijaya và Leontinus Alpha Edison trong những ngày đầu của Tokopedia.

Lúc đầu, Tanuwijaya và Edison chỉ tranh thủ thời gian rảnh để phát triển trang web trong khi đang làm việc toàn thời gian tại công ty PT Indocom Mediatama, nơi Tanuwijaya là giám đốc phát triển kinh doanh và quản lý CNTT, còn Edison là tổng giám đốc. Trong giai đoạn trang web vẫn đang được phát triển, họ đã thuyết phục ông chủ Victor Fungkong trở thành nhà đầu tư thiên thần. Ban đầu còn hoài nghi, nhưng cuối cùng Fungkong cũng đã dùng một tỉ rupiah (67 ngàn đô la Mỹ) đổi lấy 80% cổ phần vào năm 2009 (những người sáng lập nắm giữ phần còn lại). Bộ đôi này chính thức ra mắt Tokopedia vào thời điểm mà họ hi vọng sẽ là một ngày tốt lành: ngày 17.8 - ngày Quốc khánh của Indonesia. Hiện nay, Fungkong vẫn là cổ đông, mặc dù tỉ lệ sở hữu của ông đã bị pha loãng. Trong những năm đầu, Tokopedia chỉ có bốn nhân viên, bao gồm cả Tanuwijaya và Edison, và dưới 100 thương nhân trên trang web. Vào cuối tuần, Tanuwijaya và Edison thay phiên nhau điều hành trang web và ngủ. Một năm sau khi ra mắt, công ty đầu tư trong nước East Ventures trở thành công ty đầu tư mạo hiểm đầu tiên đầu tư vào Tokopedia. Willson Cuaca, đồng sáng lập kiêm đối tác quản lý của East Ventures cho biết: “Mười năm trước, Indonesia không có gì; không có nền kinh tế kỹ thuật số và không có hệ sinh thái hỗ trợ. Nhưng khi gặp họ lần đầu tiên, Tanuwijaya và Edison là trường hợp nổi bật, và chúng tôi ký thỏa thuận ngay ngày hôm sau. Mô hình kinh doanh và các con số của họ cũng tương tự như các công ty khởi nghiệp giai đoạn đầu khác, nhưng niềm đam mê và nhiệt tình của họ là điều khác biệt.” Sau đó các nhà đầu tư khác cũng tìm đến, không chỉ có Alibaba, mà còn cả Sequoia Capital tại Ấn Độ và SoftBank Vision Fund. Các nhà đầu tư đều háo hức cùng chờ đợi một mục tiêu: lợi nhuận. Shailendra Singh, giám đốc điều hành của Sequoia Capital Ấn Độ cho biết: “Chúng tôi tin tưởng rằng công ty sẽ

LỊCH SỬ GỌI VỐN CỦA TOKOPEDIA 2009

2010

VÒNG GỌI VỐN

THIÊN THẦN

Số tiền Nhà đầu tư

1 tỉ rupiah

Không tiết lộ

PT Indonusa Dwitama

East Ventures

2011 B

$700.000 CyberAgent Ventures T H Á N G 4 .20 2 0

C O U R T ESY O F TO KO P E D I A

CÔNG NGHỆ

trên sàn giao dịch chứng khoán Indonesia lẫn một sàn giao dịch khác, chưa công bố tên. Đợt IPO này sẽ là thành tựu lớn nhất của Tanuwijaya trong hành trình xây dựng Tokopedia, vừa kỷ niệm mười năm thành lập vào năm ngoái. “Tầm nhìn 10 năm đầu của chúng tôi là trở thành một công ty công nghệ có thể hỗ trợ bất cứ đối tượng nào muốn kinh doanh thương mại điện tử,” anh cho biết. Tanuwijaya quê ở Pematang Siantar, một thành phố nhỏ ở Bắc Sumatra. Sau khi anh tốt nghiệp trung học, gia đình cho anh đi học công

Aceh 0,26

TÁC ĐỘNG CỦA TOKOPEDIA ĐỐI VỚI NỀN KINH TẾ VÀ VIỆC LÀM Ở INDONESIA.

HƠN

90 triệu

Bắc Kalimantan 0,93

NGƯỜI DÙNG HOẠT ĐỘNG HẰNG THÁNG

HƠN

(TẤT CẢ CÁC SỐ LIỆU TÍNH THEO NGÀN TỈ RUPIAH)

5 triệu

Bắc Sulawesi 0,16

CÔNG NGHỆ

THƯƠNG NHÂN

DKI Jakarta 207,117 16,42 Bắc Sumatra 21.746 2,79

Bali 25.699 0,82 Tây Java 172.348 11,36

Nam Sulawesi 7.194

ĐôngJava 112.488

Tây Nusa Tenggara 3.001

NGUỒN: LPEM FEB UI

nhanh chóng hòa vốn và có lãi trong vài năm tiếp theo.” Để có lợi nhuận, Tokopedia đang thiết kế các dịch vụ có tính phí. Dịch vụ cơ bản được miễn phí - bất kỳ thương nhân nào cũng có thể đăng ký bán hàng trên trang web bằng cách gửi địa chỉ email và số điện thoại di động - nhưng công ty cũng cung cấp dịch vụ trả phí từ năm 2013. Khi trả phí, những thương nhân này nhận được các đặc quyền như khuyến mãi, miễn phí vận chuyển và nghiên cứu thị trường do Tokopedia thực hiện. Thành viên hạng Power Merchants sẽ trả mức phí 1% cho tất cả hàng hóa được bán trên trang web. Tokopedia đưa ra sáng kiến khác vào năm ngoái, để chống lại vấn đề hàng giả trực tuyến. Họ ra mắt Official Store (cửa hàng chính hãng),

2012 C

2013 D

Các thương nhân của Tokopedia ở khắp 96% các thành phố ở Indonesia.

2014 E

Việc làm mới Nền kinh tế trong nước

đảm bảo tất cả hàng hóa được bán qua kênh này sẽ là chính hãng 100%. Dịch vụ này thu một khoản phí bán hàng khổng lồ là 15%, nhưng đổi lại, các thương nhân nhận được sự giúp đỡ tận tình từ Tokopedia và các dịch vụ đặc biệt khác. Official Store đã có 3.000 thương nhân đăng ký và đặc biệt phổ biến đối với các công ty đa quốc gia lớn cần bảo vệ thương hiệu của họ, như King Koil, Procter & Gamble và Samsung. Tokopedia đang bước sang thập niên thứ hai, và Tanuwijaya nói về tầm nhìn phát triển: “Trong vòng 10 năm tới, chúng tôi muốn trở thành công ty công nghệ có thể giúp đỡ bất cứ đối tượng nào muốn trở thành một công ty công nghệ. Mọi doanh nghiệp ở Indonesia sẽ trở thành công ty công nghệ nhờ sự hỗ trợ của Tokopedia. Đó là tầm nhìn của chúng tôi.”

2016 E

2017 F

2018 G

Không tiết lộ

$100 triệu

$147 triệu

$1,1 tỉ

Beenos Partner

Softbank Ventures Korea

SoftBank Telecom Corp, Sequoia Capital và SoftBank Ventures Korea

Nhà đầu tư không tiết lộ

Alibaba Group

SoftBank Vision Fund và Alibaba Group

THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

• CÔNG NGHỆ • Bài Alex Konrad

CÔNG NGHỆ

Ảnh Eric Millette

Thư điện tử sống mãi Từng bị lãng quên, giờ đây, hộp thư được hồi sinh nhờ hai người sáng lập của Front, công ty khởi nghiệp có những tên tuổi lớn ủng hộ và mang sứ mệnh làm cho thư điện tử lỗi thời lại vang danh lần nữa.

M Mathilde Collin bước vào tòa nhà nhìn ra London Tower, lưng đeo ba lô và lo lắng rằng các giám đốc điều hành của nhà môi giới vận chuyển 134 năm tuổi sẽ nghĩ cô “quá đậm chất San Francisco.” Collin, CEO của Front, đến để thuyết trình về phần mềm biến hộp thư điện tử tiêu chuẩn thành không gian làm việc chung – phù hợp với đội ngũ logistics đang thực hiện phản hồi báo giá cho các tàu chở hàng trên thế giới. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Nhưng cô ngạc nhiên khi chính Simpson Spence Young bên công ty môi giới nhanh chóng trình bày mong muốn của họ. Công ty nhận thấy các công cụ liên lạc của họ, phù hợp hơn với các máy điện báo của một thế kỷ trước, cần thay đổi toàn diện. Họ muốn Front giúp. Hóa ra có rất nhiều doanh nghiệp lâu năm phụ thuộc phần lớn vào thư điện tử đang háo hức với sự hỗ trợ của Front. Collin, 30 tuổi, cho biết: “Sở hữu công cụ mới sẽ thay đổi cuộc sống.” Làm vậy sẽ tốt hơn là sửa chữa cái đang có. Các công ty công nghệ trẻ hơn như Shopify và công ty thanh toán tư nhân Stripe cũng đã ký hợp đồng, trả phí từ 9 – 79 đô la Mỹ/ người dùng/ tháng (mức phí cao hơn sẽ cung cấp nhiều hộp thư dùng chung và nhiều tính năng). Tổng cộng, công ty bảy năm tuổi này có 5.500 khách hàng,

Đồng sáng lập Mathilde Collin và Laurent Perrin phải đối mặt với những khó khăn cá nhân trong khi họ tìm cách hồi sinh thư điện tử. Laurent Perrin được chẩn đoán mắc bệnh ung thư và đã điều trị thành công; Mathilde Collin bị suy nhược, một phần do căng thẳng nối tiếp.

THÁNG 4.2020

PHÁT TRIỂN, THÀNH CÔNG, MẤT!

JAY G O U L D BY H I STO R I C C O L L E CT I O N /A L A M Y; M I N H H O Ạ : PAT R I C K W E L S H

doanh thu tăng gấp bốn lần từ năm 2017, lên khoảng 32 triệu đô la Mỹ vào năm ngoái. Công ty rất nhỏ, nhưng những người ủng hộ họ, gồm Sequoia Capital và người sáng lập các công ty phần mềm hàng đầu Atlassian, Qualtrics và Zoom – thậm chí cả nhân tố gây bất lợi cho thư điện tử là Slack – đều đang đặt cược vào Front. Họ rót gần 140 triệu đô la Mỹ, tăng mức định giá lên hơn 800 triệu đô la Mỹ trong tháng một, gấp bốn lần hai năm trước đó. Không giống như những người đã nhanh chóng tuyên bố khai tử thư điện tử – Slack luôn cố gắng thay thế thư điện tử cho đến khi IPO vào năm ngoái – Collin và người đồng sáng lập của cô, Laurent Perrin, 38 tuổi, tin vấn đề với hình thức liên lạc lâu đời do Microsoft Outlook và Gmail của Google thống trị nằm ở hình thức bên ngoài chứ không phải ở sản phẩm. Hai đồng sáng lập người Pháp gặp nhau tại eFounders, studio khởi nghiệp ở Paris, năm 2013. Collin, học toán và kinh doanh tại trường kinh doanh HEC Paris, đã bỏ việc vì vỡ mộng với văn hóa của nơi này. Kỹ sư Perrin tìm kiếm khởi đầu mới sau gần bốn năm làm CTO dịch vụ radio trực tuyến của Pháp. Sau khi hội ý, cả hai kết luận rằng hộp thư chung mang tinh thần hợp tác – nghĩa là bất kỳ thư điện tử nào bắt đầu bằng từ “giúp đỡ” hoặc “thông tin” – sẽ là tấm vé đưa họ vào guồng làm việc của công ty. Trước khi có Front, thắc mắc của khách hàng có thể làm phát sinh hàng loạt thư trong doanh nghiệp vì các nhân viên sẽ chuyển tiếp thư điện tử lẫn nhau. Với Front, người dùng truy cập vào hộp thư điện tử chung và xử lý các thư đến, thêm ghi chú, gắn thẻ đồng nghiệp và soạn thảo phản hồi mà không cần gửi thêm bất kỳ email nào. Với khoảng 10 công ty đồng ý thử nghiệm, các nhà đồng sáng lập bay tới California để tham dự chương trình tăng tốc khởi nghiệp mùa hè 2014 của vườn ươm uy tín Y Combinator. Collin trình bày trước các đối tác, trong đó có cả những người THÁ NG 4.2 02 0

tạo ra Gmail và Yahoo Mail. Nhưng cô chỉ nhận được thông điệp đơn giản: Cần theo dõi sự phát triển. “Có điều gì đó ở cô ấy, tính cạnh tranh và sự chắc chắn, đã gây ấn tượng với chúng tôi,” Geoff Ralston, người tạo ra Yahoo Mail, chủ tịch của Y Combinator, cho biết. “Ý tưởng khác thường. Là thật sao, thư điện tử ư? Đó là điều sẽ tạo ra một công ty khởi nghiệp tỉ đô mới?” Front đang phát triển tốt nhờ các nhà đầu tư đồng thời là những người theo dõi trung thành. Tại Edge Logistics ở Chicago, chủ tịch William Kerr cho biết, trước đây ông cần một nhân viên toàn thời gian để quản lý thư điện tử. Giờ đây, sau khi ông phát hiện ra Front, công ty có thể tự động phân phối đồng đều các yêu cầu báo giá cho các đại diện của mình, những người này sẽ so sánh các ghi chú và thống nhất về tỉ giá trong thư điện tử trước khi chỉ định nhân viên bán hàng trả lời. “Trong ngành của tôi, nhiều khi bạn có thể giành mối làm ăn chỉ nhờ vào việc bạn là người đầu tiên báo giá,” Kerr cho biết. “Tính trên số lượng 60 ngàn hoặc 70 ngàn mối làm ăn mỗi năm, thì điều này sẽ tạo ra sự khác biệt thực sự lớn.” Mục tiêu cuối cùng của Collin và Perrin là giảm bớt việc dùng Gmail và Outlook, đồng thời kết nối thêm ứng dụng năng suất vào Front để các hộp thư điện tử hợp tác trở thành trung tâm của nhân viên. Các nhà phân tích hoài nghi về việc Front có thể chống lại sự độc quyền. Cả hai công ty trên đều kết hợp các sản phẩm thư điện tử của họ với các bộ công cụ khác: G Suite cho Google và Office 365 cho Microsoft. “Nhiều công ty khởi nghiệp khám phá ra cơ hội ngay trước mắt Microsoft và Google,” Daniel Ives, giám đốc điều hành tại Wedbush Securities cho biết. “Nhưng tôi cho rằng đối với hầu hết người tiêu dùng, thư điện tử giống như khăn ăn tại nhà hàng: Họ sẽ không trả tiền cho món này.” Patrick Collison, CEO của Stripe (khách hàng của Front), cho biết anh nhận thấy Front có sự tương đồng với doanh nghiệp thanh toán của mình, hiện trị giá 35 tỉ đô la Mỹ: sẵn sàng đương đầu với một ngành mà người khác tránh xa. Đối với Collison, vấn đề không phải là liệu Front có thể tạo ra thị trường hay không, mà là công ty sẽ lớn mạnh đến mức nào. “Dường như Mathilde có quyết tâm giống như bất kỳ CEO nào ở giai đoạn đầu mà tôi đã gặp,” anh nói. Collin đang đặt cược vào chính mình. Cô cho biết, một số CEO của các công ty lớn nhất về công nghệ đã tiếp cận cô, bao gồm Satya Nadella của Microsoft, và Marc Benioff của Salesforce. Collin nhận thấy rõ động cơ của họ. Cô cho biết mình không hứng thú bán công ty: “Chúng tôi chỉ mới làm được ở mức 0,0001% khả năng.” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

CÁCH CHƠI bài Jon D. Markman

Thông qua hộp thư điện tử thông minh hơn và tính năng trò chuyện trong mạng nội bộ, các doanh nghiệp đang mong muốn cải thiện năng suất. Lựa chọn tốt nhất để đầu tư theo xu hướng này là Service-Now, nhà sản xuất phần mềm doanh nghiệp nền tảng đám mây. Nền tảng Now của công ty này kết nối nhân viên, khách hàng và các thiết bị được nối mạng vào một hệ thống duy nhất. Nền tảng này kết nối dịch vụ khách hàng, nhân sự, CNTT, và bảo mật, đồng thời cung cấp cho các nhà phát triển công cụ để tích hợp các ứng dụng tùy chỉnh. Mọi thứ đều có thể tiếp cận thông qua trình duyệt Internet hoặc thiết bị di động. Các công ty háo hức đăng ký. Doanh số thuê bao trong quý 4.2019 là 899 triệu đô la Mỹ, tăng 35% so với năm trước. Tỉ suất lợi nhuận gộp là 83%. Cổ phiếu đã tăng 55% trong 12 tháng qua. Hãy mua trong giai đoạn giá điều chỉnh. Jon D. Markman là chủ tịch của Markman Capital Insight và là tác giả của cuốn sách Fast Forward Investing.

83 CÔNG NGHỆ

Vào cuối những năm 1800, Jay Gould đã tích lũy được khối tài sản trị giá hàng tỉ đô la Mỹ (theo tỉ giá lúc bấy giờ) nhờ kinh doanh ngành đường sắt và điện tín - hình thức tương đương của thư điện tử ở thế kỷ 19 - sau khi giành quyền kiểm soát Western Union. Vào đầu thế kỷ 20, con trai George Jay đã “cắt đứt con đường thành công trong kinh doanh.” Thay vào đó, ông đã phung phí tiền bạc của cha mình vào đua ngựa, các dinh thự và du thuyền. —15.9.1917

HỒ SƠ

ĐỐI THỦ MỚI CỦA ELON MUSK T E S L A , H ÃY N H Ì N K Í N H C H I Ế U H Ậ U Đ I ! RIVIAN, VỚI NGÂN SÁCH BA TỈ ĐÔ LA M Ỹ H U Y Đ Ộ N G T Ừ A M A Z O N , F O R D VÀ C H Í N H P H Ủ S A U D I A R A B I A , Đ A N G Đ ẨY N H A N H Q U Á T R Ì N H S Ả N X U ẤT S U V VÀ X E TẢ I Đ I Ệ N . H I Ệ N TẠ I , TẤT C Ả N H Ữ N G G Ì N H À S Ả N X U Ấ T Ô T Ô K Í N T I Ế N G N ÀY PHẢI LÀM LÀ KHỞI ĐỘNG CHƯƠNG T R Ì N H C H Ế TẠ O Ô T Ô VÀ T R Á N H NHỮNG RÀO CẢN TỪNG SUÝ T LÀM T E S L A Đ Ổ S Ụ P. Đ ÂY L À C U Ộ C P H Ỏ N G VẤ N H I Ế M H O I V Ớ I N H À S Á N G L Ậ P 3 7 TUỔI CỦA RIVIAN, R.J. SCARINGE. B À I C H U C K TA N N E R T

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

ẢNH JAMEL TOPPIN CHỤP CHO FORBES

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HỒ SƠ • R. J. SCARINGE

8 giờ sáng một ngày tháng giêng, thời tiết tại Normal, Illinois – cách Chicago chỉ vài giờ lái xe về phía nam – lạnh cóng. Cái ao nhỏ trước nhà máy lắp ráp của Rivian Automotive đã đóng băng, bãi cỏ phủ đầy sương giá và bản tin thời tiết dự báo có tuyết rơi. Trong nhà máy không ấm hơn bao nhiêu. Gần như toàn bộ cơ sở rộng 242 triệu m2 đều là công trường xây dựng, đang tiến hành quá trình cải tạo khổng lồ trị giá 750 triệu đô la Mỹ để chuẩn bị cho cuối năm nay, thời điểm nhà máy dự kiến bắt đầu xuất xưởng những mẫu xe tải, xe tải nhỏ và SUV chạy pin. Vì vậy, những tiểu tiết như nhiệt độ dĩ nhiên không phải là ưu tiên. Tầng hai, phía trước của tòa nhà nhìn ra nhà máy là khu vực duy nhất đã hoàn thành. Đây cũng là nơi Mitsubishi, chủ cũ của nhà máy, đặt văn phòng điều hành. Ở thời điểm đó, tầng này chỉ dành cho nhân sự cấp cao. Hiện tại, đây là không gian làm việc mở khổng lồ dành cho mọi người, với quán cà phê, sàn bê tông bóng loáng và tràn ngập ánh sáng tự nhiên, giống hệt bản thiết kế tại trung tâm nghiên cứu và thiết kế của Rivian ở Plymouth, Michigan. Ý tưởng thiết kế hợp nhất phong cách văn phòng công nghiệp và văn phòng ngoài trời phản ánh hình ảnh thương hiệu của công ty – nhà sản xuất ô tô chế tạo những mẫu xe khả dụng trên

2003

THỜI ĐIỂM LÁI XE TÓM TẮT LỊCH SỬ CỦA TESLA VÀ RIVIAN

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

TESLA

Martin Eberhard và Marc Tappenning thành lập công ty.

2004 Elon Musk ngồi vào ghế chủ tịch sau khi đầu tư 7,5 triệu đô la Mỹ trong vòng gọi vốn Series A.

2005

nhiều địa hình. Thành lập từ năm 2009, nhưng đến tận năm nay, Rivian mới cho ra mắt mẫu xe đầu tiên. Họ cũng có văn phòng tại San Jose và Irvine, California, phụ trách phát triển công nghệ và pin. Robert Joseph Scaringe (tên thường gọi là “R.J.”) – 37 tuổi , nhà sáng lập kiêm CEO của Rivian – nói: “Sau khi lau dọn, sơn và lắp đặt thiết bị, chúng tôi có thể sản xuất đến 250 ngàn xe mỗi năm trong năm năm.” Tạo dựng một công ty ô tô độc lập không hề dễ dàng. Danh sách những doanh nhân bại trận trong lịch sử ngành ô tô có Preston Tucker, kẻ thách thức Detroit cuối thập niên 1940 và John DeLorean, thất bại trong nỗ lực vực dậy Motor City đầu thập niên 1980. Ngày nay, sản xuất hàng loạt mẫu xe cho thị trường đại chúng khó khăn hơn nhiều so với Tucker và DeLorean trước đây, và hạng mục xe điện (EV) lại càng rủi ro hơn nữa. Với sự xuất hiện của Rivian, thị trường xe điện không còn là cuộc đua đơn mã. Thập niên 2020 sắp trở thành thập niên của EV. Theo nghiên cứu của Oppenheimer, EV và xe lai sạc điện (plug-in electric hybrid) chỉ chiếm 2,2%

2006 Công bố nguyên mẫu Roadster.

2007

2008

2009

Musk trở thành CEO; bàn giao những chiếc Roadster đầu tiên.

RIVIAN

Model S ra mắt.

2010 Tesla lên sàn chứng khoán với giá trị thị trường đạt 1,7 tỉ đô la Mỹ

R.J. Scaringe thành lập Mainstream Motors.

THÁNG 4.2020

HỒ SƠ • R. J. SCARINGE

tổng số xe bán ra trong quý 4 năm 2019 tại Mỹ. Và chỉ 1/3 trong số đó là xe thuần điện. Nhưng điều đó đang thay đổi nhanh chóng. Tuy chỉ có 5,1 triệu xe điện bán ra trên toàn cầu trong năm 2018, nhưng số liệu này được kỳ vọng sẽ tăng mạnh trong suốt thập niên – dự kiến sẽ có 21 triệu chiếc bán ra năm 2020, 98 triệu năm 2025 và 253 triệu năm 2030. Tuy nhiên, chế tạo một chiếc EV mới đòi hỏi phải đầu tư nghiên cứu chuyên sâu vào những thành phần như pin và cơ cấu truyền động. Dĩ nhiên, Tesla, công ty duy nhất gặt hái thành công lớn ở thời điểm hiện tại, cũng từng trải qua giai đoạn khó khăn này. “Chúng tôi dành rất nhiều thời gian xem xét và tìm hiểu cách tạo dựng những nhà sản xuất ô

2011

2012

2013

Giới thiệu Model X.

Huy động hơn 1 tỉ đô la Mỹ dưới hình thức vay nợ và hơn 5 tỉ đô la Mỹ trong năm năm tiếp theo.

Đổi tên thành Rivian Automotive.

THÁNG 4.2020

2014

tô khác”, Scaringe nói. “Và chúng tôi cũng dành rất nhiều thời gian để tìm hiểu những rủi ro liên quan đến cách xây dựng và mở rộng quy mô kinh doanh, và vốn lưu động cần thiết.” Trong 13 tháng qua, anh và đồng sự huy động được 2,85 tỉ đô la Mỹ đầu tư cho tương lai của Rivian. Đầu tiên, hồi tháng 2.2019, Amazon (và vài công ty khác) đầu tư 700 triệu đô la Mỹ. Hai tháng sau, Ford góp thêm 500 triệu đô la Mỹ. Tháng 9.2019, Cox Automotive, công ty sở hữu nhiều tên tuổi như Autotrader và Kelley Blue Book, tham gia với 350 triệu đô la Mỹ. Và nếu số tiền đó vẫn chưa đủ sức thúc đẩy tham vọng vượt bậc của Scaringe thì ngay trước đêm Giáng sinh, công ty quản lý tài sản T. Rowe Price đã dẫn đầu một vòng đầu tư khác trị giá

2015

2016

2017

2018

Công bố Model 3; lượng đặt hàng đạt 7,5 tỉ đô la Mỹ trong 24 giờ

Hoạt động nghiên cứu khởi đầu ở Michigan; sau đó là California năm 2016.

Mua lại nhà máy cũ của Mitsubishi ở thành phố Normal, Illinois, với giá 16 triệu đô la Mỹ.

Lái và tìm kiếm mẫu SUV adventure của Rivian có đủ không gian cho bảy người, nhưng công ty cũng đã nộp đơn xin cấp bằng sáng chế để lắp thêm ghế dành cho những trường hợp cần hỗ trợ khẩn cấp.

2019

2020 Vốn hóa thị trường đạt 100 tỉ đô la Mỹ; Tesla trở thành nhà sản xuất ô tô giá trị nhất Hoa Kỳ.

Model Y ra mắt. Huy động được 200 triệu đô la Mỹ vốn đầu tư từ ngân hàng Standard Chartered; tiết lộ những mẫu xe đầu tiên, chiếc bán tải R1T và chiếc SUV R1S.

Nhận 2,9 tỉ đô la Mỹ từ Amazon, Cox, Ford và T. Rowe Price.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HỒ SƠ • R. J. SCARINGE

Elon Musk

R.J. Scaringe

CEO, Tesla

Sáng lập/CEO, Rivian NƠI SINH

Melbourne, Florida

Pretoria, Nam Phi TUỔI

48 TÀI SẢN RÒNG

$1 tỉ

$39,3 tỉ SỐ LƯỢNG XE HIỆN TẠI

900.000+ HỌC VẤN

Cử nhân, ĐH Pennsylvania; Cử nhân, trường kinh doanh Wharton

Cử nhân học viện Bách khoa; thạc sĩ và tiến sĩ, MIT, Sloan Automotive Lab

TÌNH TRẠNG HÔN NHÂN

Đã lập gia đình, 3 con

2 lần ly hôn, 5 con; hiện đang hẹn hò với ngôi sao nhạc pop Grimes

TÍNH CÁCH ỨNG VỚI SIÊU ANH HÙNG

Tony Stark

Clark Kent LƯỢNG NGƯỜI THEO DÕI TRÊN TWITTER

31 triệu

10.600 KIỂU TWEET ĐIỂN HÌNH

“Và, không, tôi không phải người ngoài hành tinh... nhưng tôi từng như vậy.”

“Làm tốt lắm, mọi người”

hơn 1,3 tỉ đô la Mỹ. Khoản đầu tư đó – đứng đầu là những khoản đầu tư tầm 500 triệu đô la Mỹ, bao gồm từ JIMCO, công ty đầu tư của Abdul Latif Jameel, tập đoàn Saudi Arabia đặt cược lớn vào năng lượng và công nghệ di động – giúp Rivian chạm mức định giá 5,5 tỉ đô la Mỹ. Sở hữu hơn 20% công ty, Scaringe trở thành tỉ phú mới nhất trong ngành ô tô. Tiền đầu tư cũng giúp Scaringe tăng gần gấp ba lần nhân lực cho Rivian, từ khoảng 700 nhân viên năm 2018 đến hơn hai ngàn nhân viên hiện tại. Nhờ vậy, anh có thể mở rộng quy mô sản xuất trong năm nay. Câu hỏi đặt ra là: ba tỉ đô la Mỹ này liệu đã đủ để Rivian hiện thực hóa giấc mơ xe điện của Scaringe chưa? Cho đến nay, con đường của Scaringe thuận F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

lợi hơn rất nhiều so với những gì Elon Musk phải đối mặt khi sản xuất chiếc xe đầu tiên của mình. Từ năm 2003 đến 2008, Tesla huy động được khoảng 100 triệu đô la Mỹ để sản xuất Roadster, mẫu xe sớm bị loại bỏ để tập trung cho Model S. Model S cần hơn 350 triệu đô la Mỹ tiền đầu tư (tính cả đợt IPO năm 2010, định giá công ty ở mức 1,7 tỉ đô la Mỹ). Hành trình của Model 3 cực kỳ gian nan. Trục trặc trong chuỗi cung ứng và yêu cầu của Musk phá vỡ hoàn toàn quy trình sản xuất, dẫn đến việc trễ hạn giao xe hơn hai năm và hàng loạt vấn đề liên quan đến kiểm soát chất lượng. Theo báo cáo, nhà sản xuất EV đã phải chi hàng trăm triệu đô la Mỹ để giải quyết hệ quả từ những vấn đề này. (Tesla không phản hồi khi Forbes liên lạc.) Công ty sau đó ghi nhận khoản nợ ước tính hàng tỉ đô la Mỹ khi mở rộng quy mô sản xuất cho thị trường đại chúng. Ngay cả Tesla hùng mạnh còn có lúc lầm đường và vấp phải nhiều chông gai như vậy, điều gì khiến Scaringe nghĩ rằng Rivian, hiện vẫn chưa ra mắt chiếc xe nào, có thể có một chuyến đi suôn sẻ? Anh không nghĩ vậy. “Khó khăn sẽ xảy ra,” CEO trẻ tuổi thừa nhận. Và Scaringe, với tính cách ôn hòa kiểu Clark Kent so với tính cách sôi nổi kiểu Tony Stark của Musk, tự tin mình có thể vượt qua mọi khó khăn và vật cản. Rốt cuộc thì Rivian cũng được xây dựng trên một nền móng bất định.

R.J. Scaringe lần đầu tiên mơ

đến việc thành lập công ty ô tô của riêng mình khi học trung học. Nhưng không giống hầu hết những chàng trai tuổi thiếu niên đam mê cơ khí, Scaringe nuôi dưỡng giấc mơ bằng cách theo học ngành kỹ thuật. Năm 2007, ước mơ của anh thay đổi khi đang tham gia nghiên cứu tại phòng thí nghiệm ô tô Sloan danh tiếng của ĐH MIT, nơi anh nhận bằng tiến sĩ kỹ thuật cơ khí và trau dồi những kỹ năng cần thiết để chế tạo chiếc xe trong mơ. “Khi tôi nhận thức rõ nét về những vấn đề phát sinh ngoài lĩnh vực ô tô – như địa chính trị, khí hậu, chất lượng không khí và hơn thế nữa – điều đó tạo nên xung đột nội tâm lớn trong tôi,” anh hồi tưởng. Vì vậy, anh gạt bỏ kế hoạch chế tạo một chiếc xe thể thao chạy xăng, và chuyển sang một chiếc xe chạy pin, rất giống chiếc Roadster nguyên bản của Tesla. Sau khi tốt nghiệp tiến sĩ năm 2009, Scaringe trở về quê nhà ở Melbourne, Florida, nơi anh thành lập công ty tiền thân của Rivian. Anh và các đồng sự dành bốn năm để phát triển một chiếc EV siêu tốc trước khi Scaringe nhận ra điều anh nghĩ đến là một khoảng trống rõ ràng THÁNG 4.2020

J O H N R AO U X /A P ; CA R LO S D E LG A D O -A P

NHỮNG CHIẾN BINH ĐƯỜNG PHỐ

THÁNG 4.2020

công bố chi tiết, nhưng Scaringe thừa nhận sẽ có một mẫu xe kích thước nhỏ hơn và tất cả đều có mức giá thấp hơn đáng kể. Chiến lược này gần giống với những gì Land Rover áp dụng với Defender và mẫu xe Range Rovers hàng đầu của họ – nghĩa là có cùng nguyên lý thiết kế nhưng ít tiện ích hơn. Và nếu Scaringe thực sự có thể giữ mức giá dưới 50 ngàn đô la Mỹ, Musk sẽ phải đau đầu hơn nhiều so với việc cánh cửa kính siêu bền trên chiếc Cybertruck dị thường của ông bị vỡ vụn. Dĩ nhiên, Tesla đang thống trị thị trường EV – theo ước tính, họ chiếm gần 80% doanh số tại Hoa Kỳ – và Rivian sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt trong phân khúc SUV hạng sang chạy pin từ những nhà sản xuất ô tô khác. Chiếc SUV R1S sẽ gia nhập thị trường cùng với những mẫu xe như Mercedes-Benz EQC (giá khởi điểm 67.900 đô la Mỹ); Audi e-tron SUV (74.800 đô la Mỹ); Jaguar i-Pace (69.500 đô la Mỹ); và tất nhiên có cả Model X của Tesla (84.990 đô la Mỹ). Những nhà sản xuất ô tô khác như Hyundai và Kia sẽ chào bán những lựa chọn có giá cả phải chăng hơn, chẳng hạn như Kona EV và Niro EV, giá khởi điểm, theo thứ tự, từ 37.190 và 38.500 đô la Mỹ. Tuy nhiên, Rivian dường như không gặp cạnh

Normal mới Trước đây, tòa nhà phức hợp của Rivian ở Illinois là nhà máy của Mitsubishi, nhiều công nhân từng làm ở đây đã quay lại. Sắp tới, Scaringe sẽ mua trang trại rộng gần 142 hecta gần đó để cung cấp thực phẩm cho nhà máy.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HỒ SƠ • R. J. SCARINGE

giữa xe điện và thứ gì đó liên hệ với thú vui hoạt động ngoài trời của anh – một chiếc xe tải và một chiếc SUV sang trọng. Scaringe cũng dành gần một thập kỷ để phát triển khung gầm kiểu ván trượt sáng tạo của mình – bộ khung gầm chứa pin, hệ thống treo, mô tơ điện cho động cơ đẩy và máy tính điều khiển tổng thể. Tháng 11.2018, Rivian cuối cùng cũng tiết lộ hai nguyên mẫu của mình tại triển lãm ô tô Los Angeles: R1S, chiếc SUV điện bảy chỗ ngồi và R1T, chiếc xe bán tải điện. Hai mẫu xe được gọi là “xe phiêu lưu” trông giống những “đứa con ngoài giá thú” của Range Rover – cứng cáp, công năng tốt, sang trọng – được trang bị những tiện ích mới nhất như kết nối Internet và một loạt tính năng an toàn hỗ trợ người lái. Công ty đặt tham vọng bàn giao 20 ngàn chiếc (tính cả xe tải và SUV) trong năm 2021, và 40 ngàn chiếc trong năm 2022, tương ứng với doanh thu xấp xỉ 1,4 tỉ (cho năm 2021) và 2,8 tỉ đô la Mỹ (cho năm 2022). Con số so sánh: Tesla bán được 25 ngàn chiếc Model X trong năm 2016, năm đầu tiên mẫu xe này xuất hiện trên thị trường. Ngoài hai phiên bản đầu tiên, Scaringe cho biết sẽ có thêm ba mẫu xe trong danh mục của Rivian năm 2024. Tuy thận trọng trong việc

HỒ SƠ • R. J. SCARINGE

tranh thực sự trong hạng mục xe tải. Dù gây tiếng vang lớn trong buổi lễ ra mắt, nhưng Cybertruck của Tesla không được kỳ vọng sẽ đi vào sản xuất trước năm 2022. Và cả Ford lẫn General Motors đều chỉ hứa hẹn giới thiệu xe bán tải điện trong vài năm tới. Ed Kim, nhà phân tích thị trường của AutoPacific – công ty nghiên cứu và tư vấn thị trường ô tô, có trụ sở tại California – cho biết: “Cơ hội trong thị trường EV khá lớn.” Nếu Rivian đủ sức đe dọa sự thống trị của Tesla, họ có thể tăng cường hạng mục này và tạo ra cuộc tranh đua thực thụ trong mảng EV. “Gần đây, vài chuyên gia đã dự đoán về điều này, và tôi nghĩ rằng có một vài yếu tố chủ đạo đang diễn ra giúp thị trường của EV phát triển mạnh hơn,” Steven Low, giáo sư khoa học máy tính và kỹ thuật điện tại viện Caltech, phát biểu. Một là phạm vi hoạt động của xe đang mở rộng. Thứ hai, có nhiều trạm sạc đi vào hoạt động hơn. Và yếu tố thứ ba là giá cả. Rivian tuyên bố R1S và R1T của họ có hiệu suất vượt trội, bao gồm phạm vi hoạt động hơn 643 km, hoặc chạy được xa hơn bất kỳ EV nào hiện có trên thị trường gần 120km. Cả hai có thể tăng tốc từ 0 đến 100km/giờ trong khoảng ba giây. Hơn hết, Rivian hứa hẹn khả năng chạy địa hình thực thụ. Hãy thử lái chiếc Tesla của bạn trên bãi biển hoặc vào rừng xem. Công ty cũng có kế hoạch xây dựng một hệ thống trạm sạc pin, rất giống những trạm Supercharger của Tesla. Scaringe chia sẻ: “Chúng tôi đang phát triển mọi thứ song song với nhau.” Về chi phí, mẫu xe bán tải của Rivian có giá khởi điểm khoảng 69.000 đô la Mỹ, mẫu xe SUV là 72.500 đô la Mỹ (cả hai đều đi kèm một khoản ưu đãi thuế liên bang). Scaringe tiết lộ mức giá này sẽ còn giảm hơn nữa để đưa ra thị trường nhưng không tiết lộ con số chính xác. Việc giảm giá phần lớn sẽ phụ thuộc vào những đối tác mới, giàu có của Rivian.

Huy động được ngân sách ba tỉ đô

la Mỹ từ Amazon, Ford và Cox trong thời gian ngắn chắc chắn là một khởi đầu ấn tượng cho Scaringe, nhưng nếu nhìn vào lịch sử của Tesla, thì số tiền vẫn chưa đủ để mở rộng quy mô sản xuất nhằm cạnh tranh với Musk. Những tên tuổi này nhìn thấy ở Rivian cơ hội mà Tesla có thể không bao giờ mang lại. Quan hệ giữa Scaringe và các đối tác không chỉ đơn thuần là tiền bạc. Trong trường hợp của Ford, hai công ty sẽ cùng nhau chế tạo một chiếc xe điện. Scaringe cho biết: “Chúng tôi cung cấp khung gầm... Họ sẽ chịu trách nhiệm phần thân vỏ và nội thất.” Tuy Scaringe tỏ ra dè dặt khi nói về dự án, nhưng mẫu xe này sẽ là một chiếc SUV sang trọng F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

mang thương hiệu Lincoln của Ford. Rivian hi vọng liên doanh với Ford sẽ giúp hoạt động sản xuất xe điện dân dụng của công ty phát triển vượt bậc. Về phần mình, có vẻ Ford đang dùng quan hệ đối tác này để duy trì sự đa dạng trong các mẫu xe của công ty, như vẫn thường làm, để theo đuổi lựa chọn tốt nhất nhằm đạt mục tiêu điện khí hóa: 40 mẫu xe điện vào cuối năm 2022. Ngoài mẫu xe Lincoln hợp tác với Rivian, Ford cũng đang phát triển chiếc SUV chạy điện Mach-E lấy cảm hứng thiết kế từ mẫu xe Mustang, và cả phiên bản lai lẫn thuần điện của mẫu xe Ford F-150, mẫu xe bán chạy nhất tại Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, Ford còn hợp tác với Volkswagen để phát triển những mẫu EV trên bộ khung gầm EV mới của họ. Trong khi đó, Amazon đang kỳ vọng Rivian phát triển một mẫu xe tải giao hàng chạy pin, là một phần của cam kết không khí thải carbon trong mọi hoạt động kinh doanh của họ vào năm 2040, và sử dụng 100% năng lượng tái tạo để cung cấp năng lượng cho các doanh nghiệp vào năm 2030. Amazon thỏa thuận mua 100 ngàn xe tải của Rivian. Ít nhất 10 ngàn chiếc sẽ lăn bánh vào cuối năm 2022, và dự kiến toàn bộ số xe sẽ gia nhập đội xe của Amazon trong năm 2024. Có thể, những chiếc xe này sẽ trở thành một phần của mạng lưới logistics trọn gói mà Amazon vẫn đang xây dựng từ năm 2015. Nếu vậy, sẽ có nhiều xe tải Rivian chạy trên đường hơn. Nhưng quan hệ đối tác với Cox mới là điều Musk lo lắng nhất. Tesla có hơn 100 trung tâm dịch vụ tại 30 tiểu bang, nhưng trong năm 2019, Cox xử lý hơn 55 triệu cuộc hẹn dịch vụ thuộc mạng lưới trung tâm dịch vụ bán hàng và trung tâm thương mại rộng khắp Hoa Kỳ. Ý tưởng là, giả sử khi R1T hoặc R1S gặp sự cố nào đó, khách hàng sẽ có thể đưa xe đến trung tâm dịch vụ của Cox, như Pivet chẳng hạn, để sửa chữa chính xác và kịp thời. Đây là vấn đề vẫn luôn đeo bám Tesla từ khi thành lập. Cox cũng đang có chiến lược lâu dài với Rivian – khi nhiều xe hơn được tung ra thị trường, họ muốn kiểm soát cả mảng bán sỉ. Sandy Schwartz, chủ tịch của Cox chia sẻ: “Hi vọng của tôi là, với những kỹ năng hiện có và với tất cả những gì chúng tôi đang học hỏi, một ngày nào đó, chúng tôi sẽ trở thành nhà phân phối bán sỉ chính cho tất cả những mẫu xe của Rivian.” Hiện tại, họ chỉ cần chế tạo được xe. Tính từ hoàn hảo để mô tả Scaringe và phân biệt anh với Musk là “normal” (bình thường). Normal cũng là tên thành phố thuộc bang Illinois mà Rivian gọi là quê nhà. Trong khi người đồng sáng lập Tesla luôn tỏ ra can đảm và có tài quảng cáo – ông dùng tài khoản Twitter của mình như một thứ vũ khí và biến nó thành công cụ tiếp thị thực sự, Scaringe lại nhỏ nhẹ và ít nói. Musk chụp ảnh với người mẫu và ngôi sao nhạc pop, Scaringe lại THÁNG 4.2020

tiện giao thông.” Thậm chí, hè năm ngoái, công ty còn tổ chức một ngày họp mặt tại Normal để trả lời bất kỳ câu hỏi nào của dân địa phương. Những hoạt động này tác động lớn đến nhận thức của người dân Normal về Rivian và, không có gì ngạc nhiên, chứng minh được giá trị khi họ tuyển dụng nhân viên. Với sự ủng hộ của cả thị trấn, Scaringe hiện lãnh trọng trách dẫn dắt Rivian hoàn thành chu kỳ sản xuất đầu tiên và mở rộng dây chuyền. Theo Sam Abuelsamid từ công ty tư vấn Navigant, tuy còn quá sớm để nói ai là người chiến thắng trong cuộc chiến EV, nhưng Rivian là một trong hai công ty ít ỏi nắm trong tay cơ hội lớn để không những tồn tại mà còn phát triển mạnh. Thậm chí, Sam còn cho rằng Rivian có thể đạt vị thế tốt hơn so với Tesla trong tương lai: “Nếu bàn về việc ai có khả năng sản xuất số lượng xe nhiều nhất, bán ra nhiều xe hơn trong tương lai gần hoặc trung hạn, tôi cho rằng, đó có lẽ là Tesla.” Nhưng từ quan điểm kinh doanh thực tế, Rivian đang “ở vị thế tốt hơn để gặt hái thành công nhờ bản chất của những sản phẩm họ có.” Nhưng trước tiên là phải có xe đã.

NHỮ NG CHÀNG TRAI NHÀ STUDEBAKER

STO C K M O N TAG E /G E T T Y I M AG ES ; A L A M Y

Những công ty ô tô điện đã bị “đoản mạch” trong hơn một thế kỷ. Khoảng 50 năm sau khi thành lập công ty, ba anh em nhà Studebaker – Henry, Clem và John – hướng hoạt động kinh doanh sản xuất toa xe wagon (loại xe giống xe kéo nhưng chạy bằng động cơ của những thập niên sau năm 1860) phát đạt của gia đình sang ngành ô tô. Năm 1902, Studebaker cho ra mắt mẫu xe chạy pin đầu tiên của họ và sau đó bổ sung một số mẫu xe khác, gồm cả một loạt mẫu xe tải chở hàng. Nhưng những chiếc xe này lại có mức giá đắt đỏ – tương đương khoảng 30 ngàn đô la Mỹ hiện tại, hoặc hơn 15% so với Ford Model T – và chạy chậm, tốc độ tối đa khoảng 32 km/giờ, chỉ bằng 1/3 so với xe chạy xăng. Chỉ riêng pin đã nặng 440 kg. Sau khi xuất xưởng chỉ 1.841 xe trong 12 năm, năm 1912, nhà Studebaker từ bỏ mảng xe điện để tập trung phát triển xe chạy xăng. Thất bại trớ trêu này chẳng ảnh hưởng đến Elon Musk. Năm 2018, ông tham quan bảo tàng Studebaker ở South Bend, Indiana, và đăng lên Twitter tuyên bố của John Studebaker về những chiếc xe chạy xăng: “Khó coi, nguy hiểm, thô thiển ồn ào, bốc mùi lên tận trời” Nhóm năm người Năm 1852, nhà Studebaker thành lập công ty sản xuất toa xe wagon. Mẫu xe cuối cùng mang tên của họ, Studebaker Cruiser, ra mắt năm 1966. THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

HỒ SƠ • R. J. SCARINGE

là người đàn ông của gia đình, ngay cả khi anh hiếm khi gặp họ dạo gần đây. Những ngày này, anh sống cùng chiếc vali, dành năm ngày một tuần di chuyển giữa bốn văn phòng công ty để chắc chắn mọi thứ diễn ra đúng tiến độ. Vợ anh, Meagan, và ba cậu con trai của họ (đều dưới 5 tuổi) gặp anh từ khuya thứ sáu đến tối chủ nhật trong ngôi nhà ba phòng ngủ khiêm tốn gần Irvine, California. Tối chủ nhật, anh lên máy bay tới Michigan và lặp lại lịch trình của mình nhằm đảm bảo tầm nhìn lớn hơn của anh được hiện thực hóa: suy nghĩ toàn cầu và hành động cục bộ. Chẳng hạn, khi nhà máy của Mitsubishi đóng cửa vào tháng 7.2015, tâm trạng của người dân Normal như đưa đám. “Thật đau đớn,” thị trưởng Chris Koos chia sẻ. “Hơn một ngàn người mất việc, gây hiệu ứng lan truyền trong cả cộng đồng.” Ngay cả sau khi nhà máy được bán cho Rivian với giá 16 triệu đô la Mỹ năm 2017, người dân vẫn còn hoài nghi. Tuy nhiên, thái độ tiêu cực đó đã sớm thay đổi. Thị trưởng Koos nói: “Rivian bày tỏ sự quan tâm đến lối sống của cộng đồng, chất lượng giáo dục, nhà giá rẻ và tiếp cận phương

ĐI NGƯỢC GIÓ Bài Amy Feldman

Dịch vụ giặt ủi

92 ĐI NGƯỢC GIÓ

Ảnh Tim Pannell chụp cho Forbes

Yaakoub Hijazi bỏ học đại học để vực dậy doanh nghiệp giặt ủi đang lao đao của người cha quá cố. Chín năm sau, anh chứng minh được rằng, một doanh nghiệp dịch vụ công nghệ thấp vẫn có thể hái ra tiền.

Y Yaakoub Hijazi, chủ tịch công ty Star Laundry có trụ sở tại Paterson, New Jersey, cho biết: “Lúc đó, tôi không muốn tên tuổi của cha mình bị lu mờ.” Khi cha của anh, Youssef, qua đời năm 2011, bốn tháng sau khi được chẩn đoán mắc bệnh ung thư phổi, Hijazi F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

khi đó 19 tuổi, sinh viên ĐH Montclair State. Anh nhanh chóng nhận ra doanh nghiệp giặt ủi và giặt hấp có doanh số bốn triệu đô la Mỹ của cha đang trên bờ sụp đổ. “Khi bị phá sản, tên tuổi của bạn bị phá hủy,” anh nói. Vì vậy, Hijazi, hiện 27 tuổi, bỏ học để cứu Star Laundry. “Tôi đã ném cuốn sách giáo khoa sang một bên,” anh kể. “Tôi đã nói với mẹ rằng tôi không thể nào tiếp tục việc học.” Kể từ đó, Hijazi, người lọt vào danh sách 30 Under 30 năm nay của Forbes trong mảng Sản xuất & Công nghiệp, không chỉ bảo vệ

Yaakoub Hijazi, chủ tịch Star Laundry.

THÁNG 4.2020

THÁ NG 4.2 02 0

SÁCH LƯỢC theo William Baldwin

Hiện nay có rất nhiều doanh nghiệp có “phương án bảo vệ” - ví dụ, có khả năng chống lại sự cạnh tranh nhờ công nghệ. Nhưng đoán xem loại hình kinh doanh nào cũng đang được săn đón trên phố Wall như công ty Alphabet? Dịch vụ giặt là. Cintas, chuyên cho thuê và làm sạch đồng phục, đã chứng kiến cổ phiếu tăng gấp 14 lần so với đợt suy thoái nhẹ của họ 11 năm trước. Cintas hiện có giá rất tốt, với giá trị doanh nghiệp (nợ cộng với giá trị thị trường chung, không tính tiền mặt) bằng 4,5 lần doanh thu. UniFirst có mức giá dễ chịu hơn, là công ty cùng ngành và có giá trị doanh nghiệp chỉ bằng hai lần doanh thu. Đôi khi các công ty bình thường đem lại nhiều tiền hơn những công ty hàng đầu. William Baldwin là người giữ chuyên mục Chiến lược đầu tư của Forbes.

giờ có ý định làm việc ở đó. “Thậm chí cha tôi còn không muốn tôi ở đó,” Hijazi nói về cha mình, từ Lebanon đến Mỹ lúc 17 tuổi và mở nhiều nhà hàng, trong đó có Star Deli, trước khi chuyển sang kinh doanh giặt là. Sau đó, ông chuyển từ Brooklyn đến New Jersey, nơi có chi phí lao động thấp hơn và luật công đoàn lỏng lẻo hơn. Khi Hijazi tiếp quản công ty, anh gặp rất nhiều khó khăn. “Khi bạn 19 tuổi, mọi người sẽ không lắng nghe bạn,” anh nhớ lại. Công ty phải đối mặt với khủng hoảng tiền mặt, các khoản thế chấp tài sản, thuế và tiền phạt từ cơ quan Quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp (OSHA). Hijazi đã vay 300 ngàn đô la Mỹ để thanh toán mọi thứ, từ bỏ mảng kinh doanh giặt hấp phát triển chưa tốt lắm và thuê tư vấn viên của OSHA để giải quyết các vấn đề về an toàn. Khi tìm đến các khách sạn, Hijazi dùng tuổi trẻ của mình làm lợi thế. Anh đã ký hợp đồng với chuỗi khách sạn DoubleTree ở Lexington vào năm 2012, sau đó dùng lý lẽ của mình thuyết phục các khách sạn khác, bao gồm cả Westin New York ở Time Square: “Các khách sạn nhận ra họ đang cắt giảm chi phí để nhận được dịch vụ không tốt.” Don Fraser, một giám đốc điều hành khách sạn lâu năm lúc đó đang điều hành khách sạn Park Central và WestHouse, đã thuê Star vào năm 2016 để xử lý hơn hai triệu ký hàng giặt ủi của họ mỗi năm. “Cậu ấy là người – tôi không muốn dùng từ kén chọn, nhưng cậu ấy lựa chọn khách hàng của mình rất kỹ lưỡng,” Fraser cho biết. Mặc dù đặt trụ sở ở New Jersey nhưng Hijazi tập trung vào các khách sạn lớn và sang trọng ở Manhattan, nơi có công suất phòng cao và ổn định. Điều đó đã giúp anh thoát khỏi áp lực về giá và tạo ra hiệu quả giao hàng theo tuyến. Hijazi đang đàm phán để bán Star Laundry. Anh từ chối thảo luận chi tiết, nhưng Forbes ước tính công ty này có thể trị giá ít nhất 150 triệu đô la Mỹ. Anh nói: “Nỗi sợ lớn nhất là bán những gì cha tôi đã làm nên. Đó là nỗi sợ về mặt cảm xúc.”

“KHI BẠN 19 TUỔI, KHÔNG AI LẮNG NGHE BẠN CẢ.” —Yaakoub Hijazi F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

93 ĐI NGƯỢC GIÓ

di sản của cha mà còn gây dựng được doanh nghiệp lớn mạnh trong thế giới khốc liệt của những người làm dịch vụ giặt là cho khách sạn ở New York. Hiện nay, Star Laundry cung cấp dịch vụ vệ sinh khăn trải giường và khăn tắm cho khoảng 800 khách sạn tại hơn 100 thành phố, gồm Conrad New York và khách sạn W ở Times Square. Theo ước tính của Forbes, công ty xử lý tới 40% lượng đồ giặt từ các khách sạn của thành phố, mang lại doanh thu khoảng 70 triệu đô la Mỹ mỗi năm. Ngoài ra, Hijazi còn có các mảng kinh doanh khác, gồm bất động sản ở New Jersey và sản xuất vải lanh ở Benin, châu Phi. Doanh thu hằng năm của tập đoàn vào khoảng 120 triệu đô la Mỹ. Giá dịch vụ giặt là ở New York từ 60 – 90 xu/kg. Đây là ngành nhiều cạnh tranh. Nhiều doanh nghiệp giảm giá để giành thị phần. Và thất bại rất nhiều. Prestige Industries, từng là đối thủ lớn nhất của Hijazi, nộp đơn phá sản theo Chương 11 (chương 11 trong luật phá sản của Mỹ, cho phép một doanh nghiệp tuyên bố phá sản để tái cấu trúc) năm 2017 và tài sản của công ty này sau đó được công ty vốn cổ phần tư nhân sở hữu công ty giặt là PureTex Solutions mua lại. “Toàn bộ thị trường đang chiến đấu tranh giành hơn 200 khách sạn,” theo Sang Cho, CEO của Prestige đến năm 2012, sau đó sáng lập Cooperative Laundry vào năm 2018. “Nghe nói một số đối thủ cạnh tranh của chúng tôi đấu thầu với mức giá dưới 54 – 56 xu /kg, đúng là điên." Hijazi, người sở hữu 100% Star, thu hút khách hàng bằng cách trực tiếp gọi điện thoại (bắt đầu từ 3:30 sáng) và đưa ra mức giá từ trung bình đến cao hơn với khách sạn, đồng thời vẫn duy trì lợi nhuận. “Ưu thế của chúng tôi là chất lượng,” anh nói. “Đó là lý do vì sao chúng tôi không có nhân viên bán hàng.” Trong chuyến thăm trụ sở chính ở Paterson, New Jersey vào tháng 11.2019, Hijazi khoe một trong bốn máy giặt đường ống khổng lồ của mình. Khăn trải giường bẩn được đựng trong các thùng nặng 363kg dán nhãn “Star Laundry Baba Joe 1948 – 2011”. Mỗi lần sẽ đưa vào giặt khoảng 61kg. Lượng đồ dơ đó được đi qua các mô-đun làm sạch bụi bẩn bằng nước nóng 180 độ và làm sáng màu bằng hydro peroxide cùng 6 – 11 loại hóa chất khác. Các ngăn riêng biệt trong đường hầm và việc mã hóa bằng máy tính cho phép giặt khăn trải giường của nhiều khách sạn cùng một lúc. Mặc dù Hijazi lớn lên ở Montclair Heights, cách nhà máy 20 phút, nhưng anh chưa bao

XU HƯỚNG

THUỐC TỪ HỆ TIÊU HÓA

T R Ê N T U Y Ế N Đ Ầ U G A N D Ạ N H ẤT T R O N G L Ĩ N H V Ự C SỨC KHỎE CON NGƯỜI, CÁC NHÀ KHOA HỌC ĐANG S Ử D Ụ N G V I S I N H VẬT T R O N G H Ệ T I Ê U H Ó A Đ Ể TẠ O R A C Á C L O Ạ I T H U Ố C M Ớ I C H Ữ A M Ộ T S Ố B Ệ N H N H Ư P A R K I N S O N , U N G T H Ư VÀ T Ự K Ỷ. G AT E S , B E N I O F F VÀ Z U C K E R B E R G L À N H Ữ N G N G Ư Ờ I T H Ự C S Ự C Ó L Ò N G T I N N H Ư VẬY. K Ế T Q U Ả C Ủ A S Ự T I N T Ư Ở N G N ÀY C Ó T H Ể TẠ O R A C Á C L O Ạ I T H U Ố C L À M T H AY Đ Ổ I C U Ộ C S Ố N G VÀ M A N G L Ạ I L Ợ I N H U Ậ N TO LỚN CHO CÁC NHÀ ĐẦU TƯ TỪ GIAI ĐOẠN SỚM.

B À I S U S A N A D A M S & W I L L YA K O W I C Z F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

ẢNH MICHAEL PRINCE CHỤP CHO FORBES THÁNG 4.2020

Mark Smith, đồng sáng lập Finch Therapeutics, tại văn phòng của Finch ở Somerville, Massachusetts. “Mất 15 năm, chúng tôi mới hiểu được sự đa dạng đáng kinh ngạc của quần thể vi sinh vật. Chúng giống như khu rừng nhiệt đới bên trong cơ thể chúng T H Á N Gta. 4 . 2Lượng 0 2 0 gene vi sinh vật nhiều hơn 100 lần so với gene người.”

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Những cơn đau nhói hành hạ dạ dày bệnh nhân, và anh bị tiêu chảy liên tục. Bảy đợt kháng sinh trong hơn 18 tháng chỉ làm anh cảm thấy tệ hơn.

XU HƯỚNG

Đó là trường hợp của thanh niên ẩn danh vốn khỏe mạnh ở độ tuổi 20. Anh bị tái phát bệnh Clostridium difficile, hay còn gọi là nhiễm trùng ruột C. diff, sau khi cắt bỏ túi mật vào năm 2012. Các bệnh nhân từng được điều trị các bệnh nam khoa khác bằng kháng sinh dễ mắc bệnh nhiễm trùng ruột C. diff., làm suy giảm khả năng chống nhiễm trùng của quần thể vi sinh vật đường ruột, tức là hàng nghàn tỉ tế bào di chuyển qua hệ thống tiêu hóa của con người. “Không chỉ có phần ruột bị ảnh hưởng, mà tôi còn thấy kiệt sức suốt quãng thời gian đó. Tôi còn mắc chứng “sương mù não” thực sự nghiêm trọng. Tôi không thể tập trung.” Vì tuyệt vọng, anh đã nghiên cứu mọi liệu pháp có thể và phát hiện ra các bài báo về liệu pháp cấy ghép vi sinh vật trong phân để chống nhiễm trùng. Bác sĩ tiêu hóa của anh từ chối thực hiện liệu pháp này, vì thế, anh chọn cách tự chữa trị. Anh mua một bộ túi súc ruột từ hiệu thuốc CVS, bảo bạn cùng phòng của mình cung cấp mẫu phân, sau đó xay hỗn hợp phân bằng máy xay sinh tố rồi dùng lưới lọc cà phê để lọc hỗn hợp này, bơm vào ruột của mình. Như thể được ban phép mầu, anh hồi phục hoàn toàn sau vài ngày. Chào mừng bạn đến với mảnh đất mới đầy hứa hẹn nhất trong lĩnh vực y học: phân. Tập trung nghiên cứu chất thải từ người bệnh, một cơ quan nghiên cứu khoa học đang phát triển trong 15 năm qua đã nêu bật vai trò quan trọng của hệ vi sinh vật đối với sức khỏe con người. Hiểu biết mới này có thể dẫn đến các phương pháp điều trị đột phá cho một loạt bệnh tật, từ những bệnh thường thấy như bệnh tiêu hóa và dị ứng thực phẩm đến những bệnh phức tạp như ung thư và tự kỷ. Một loại thuốc có nguồn gốc từ quần thể vi sinh vật để ngăn ngừa hen suyễn ở trẻ em hiện đang được nghiên cứu. Nói theo cách đơn giản, đây là ý tưởng tận dụng các con vi khuẩn trong ruột để làm thuốc. Hơn 50 ngàn bài báo khoa học trong năm năm qua đã khám phá các hiệu quả của quần thể vi sinh vật. Nhiều loại vi sinh vật đường ruột có thể kích thích hoặc ngăn chặn các phản ứng miễn dịch trong cơ thể, một số khác có khả năng chống lại các vi sinh vật gây bệnh. Ngày càng có nhiều nghiên cứu tiên tiến có khả năng mang đến một loạt liệu pháp mới làm giảm đáng kể sự đau khổ của con người - và đem lại các khoản lợi nhuận khổng lồ cho những người tiên phong trong lĩnh vực này. Khi các nhà khoa học chuyển quần thể vi sinh vật đường ruột của chuột béo phì sang chuột bị bệnh, các chú chuột này đã tăng cân. Một nghiên cứu cho thấy, các bệnh nhân có khối u ác tính mang quần thể vi sinh vật đa dạng nhất F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

là những người có phản ứng tốt nhất với liệu pháp miễn dịch. Những con chuột được tiêm vi sinh vật đường ruột từ vận động viên marathon sẽ chạy được quãng đường dài hơn. Và chỉ riêng loại thuốc mới cho bệnh béo phì cũng có thể trị giá hơn 20 tỉ đô la Mỹ. Cho đến nay, liệu pháp có nguồn gốc từ quần thể vi sinh vật được nhiều người tin tưởng nhất là cấy ghép phân sống để chữa bệnh nhiễm trùng ruột C. diff, loại bệnh tấn công nửa triệu người Mỹ mỗi năm, khiến 15 ngàn người chết. Năm 2013, tạp chí New England Journal of Medicine đã xuất bản bài báo khiến cộng đồng khoa học bất ngờ và kích thích đầu tư phát triển thuốc từ quần thể vi sinh vật. Trong thử nghiệm ngẫu nhiên, 94% bệnh nhân nhiễm trùng ruột C. diff tái phát đã hồi phục sau khi được cấy ghép phân. Cần lưu ý thêm rằng, các loại thuốc ung thư với tỉ lệ hiệu quả thấp, chỉ 10%, cũng đã được FDA phê chuẩn. Hàng tỉ đô la Mỹ đang đổ vào thuốc có nguồn gốc từ quần thể vi sinh vật. Gbola Amusa, bác sĩ y khoa và quản lý tại Chardan, ngân hàng đầu tư chuyên về chăm sóc sức khỏe tại New York, cho biết tổng số tiền đầu tư tính từ năm 2014 là hơn năm tỉ đô la Mỹ. Các tỉ phú công nghệ như Bill Gates, người sáng lập Marc Benioff của Salesforce và nhà đầu tư mạo hiểm Vinod Khosla ở thung lũng Silicon đang tài trợ cho các công ty khởi nghiệp nghiên cứu thuốc từ quần thể vi sinh vật. Gates, Benioff và Mark Zuckerberg đều đã quyên góp để hỗ trợ nghiên cứu thuốc từ quần thể vi sinh vật tại các học viện, trong đó có ĐH Stanford, ĐH Washington ở St. Louis và ĐH California, San Francisco. Cuộc đua giành được sự phê chuẩn của FDA cho loại thuốc đầu tiên có nguồn gốc từ vi sinh vật đường ruột đã được khởi động. Nhưng khoa học trong lĩnh vực này còn non trẻ và chưa được chứng minh. Mark Breidenbach thuộc công ty Oppenheimer ở New York nói rằng sự nhiệt tình của các nhà đầu tư đối với các công ty nghiên cứu thuốc từ quần thể vi sinh vật đang giảm dần vì “không THÁNG 4.2020

có sự đồng thuận về hiệu quả của quần thể vi sinh vật.” Amusa lạc quan hơn. “Khoa học đang chuyển hướng,” ông nói. “Khi có bằng chứng, các công ty công nghệ sinh học này sẽ có giá trị không phải chỉ hàng trăm triệu đô la Mỹ, mà là hàng tỉ đô la Mỹ.”

Công ty Finch Therapeutics có trụ sở tại

S U Z A N N E K R E I T E R / T H E B O STO N G LO B E /G E T T Y I M AG ES

M THUỐC TỪ VI SINH VẬT Bernat Olle, đồng sáng lập kiêm CEO của Vedanta Biosciences, tại một trong những phòng thí nghiệm của Vedanta ở Cambridge, Massachusetts. “Hiện nay, tôi không nghĩ là có bất kỳ lĩnh vực y học nào khác mang lại nhiều hứa hẹn cho tương lai của ngành y như lĩnh vực nghiên cứu quần thể vi sinh vật.”

THÁNG 4.2020

Một tiến sĩ khác từ MIT, Bernat Olle, 40

tuổi, điều hành Vedanta Biosciences, nhà phát triển thuốc chín năm tuổi ở Cambridge, Massachusetts, chuyên phát triển các loại thuốc có nguồn gốc từ quần thể vi sinh vật. Công ty này có vốn 112 triệu đô la Mỹ, bao gồm 10 triệu đô la Mỹ từ quỹ Bill & Melinda Gates. Khoản đầu tư của Gates hỗ trợ nghiên cứu tiền lâm sàng tại Vedanta nhằm phát triển một loại thuốc có nguồn gốc từ vi sinh vật đường ruột có thể ngăn ngừa suy dinh dưỡng trẻ em ở các nước đang phát triển. Gần 200 triệu trẻ em dưới năm tuổi bị ốm đói thấp còi, dẫn đến ít nhất 1,5 triệu ca tử vong mỗi năm. “Trẻ em đã bị suy dinh dưỡng rất khó tăng cân lại, ngay cả khi được cho ăn đầy đủ,” Olle cho F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

97 QUẦN THỂ VI SINH VẬT

Somerville, Massachusetts là một trong những công ty khởi nghiệp hứa hẹn nhất đang phát triển các loại thuốc có nguồn gốc từ quần thể vi sinh vật. Đồng sáng lập Mark Smith, 33 tuổi, là học viên cao học ngành vi sinh tại MIT vào thời điểm bệnh nhân nhiễm trùng ruột C. diff nói trên cầu xin anh giúp đỡ. “Tôi phải nói với anh ấy, tôi là nhà vi trùng học chứ không phải bác sĩ,” Smith kể lại. Sự khổ sở của bệnh nhân đã thôi thúc Smith thành lập OpenBiome, một dạng ngân hàng công cung cấp phân người, khi Smith vẫn còn học tại MIT vào năm 2013. Đây là tổ chức phi lợi nhuận đầu tiên trên thế giới tại Cambridge, Massachusetts chuyên cung cấp phân cho hơn 53 ngàn ca cấy ghép phân tại 1.200 bệnh viện và phòng khám. Nhận thấy nhu cầu cấy ghép, Smith đồng sáng lập công ty vì lợi nhuận Finch (tên này lấy cảm hứng từ nhóm chim sẻ đa dạng do Charles Darwin phát hiện ra ở quần đảo Galápagos) vào năm 2016, để phát triển một loại thuốc chữa bệnh nhiễm trùng ruột C. diff được FDA phê chuẩn.

Hiện nay, hầu hết các bác sĩ thực hiện cấy ghép phân thông qua nội soi, có thể có giá tới 5.000 đô la Mỹ. Biện pháp này không được FDA phê chuẩn hoặc được chi trả bảo hiểm. Smith và 80 nhân viên của mình thuê hai tầng trong một khu công nghiệp trước đây là văn phòng hành chính và không gian lưu trữ của bảo tàng nghệ thuật Harvard. Cao, mảnh khảnh với đôi mắt xanh sắc sảo, anh ưa thích những trò đùa quen thuộc với công việc kinh doanh phân người. Vào ngày lễ Halloween, anh mặc một bộ trang phục biểu tượng cảm xúc hình đống phân đến văn phòng, nơi có các máy photocopy mang những cái tên như Squatty Potty và Magic Stool Bus. Tuy nhiên, khi huy động vốn, anh rất nghiêm túc. Các quỹ đầu tư mạo hiểm đã đầu tư 130 triệu đô la Mỹ và Finch cũng hợp tác với công ty dược phẩm lớn Takeda có trụ sở tại Tokyo để phát triển các loại thuốc điều trị viêm loét đại tràng và viêm ruột từng vùng (bệnh Crohn) - tổng số bệnh nhân mắc hai loại bệnh này trên toàn thế giới là 10 triệu người. Finch cũng đang nghiên cứu một loại thuốc cho chứng tự kỷ. Bình thường, các nhà khoa học bắt đầu với dữ liệu thu thập được thông qua các thí nghiệm trên chuột. Tuy nhiên, Finch đang tiến hành phương pháp ưu tiên tiếp cận con người, không thí nghiệm trên các loài gặm nhấm và phân tích phân của bệnh nhân đã hồi phục sau khi được cấy ghép phân. “Chúng tôi đang nghiên cứu những điều có hiệu quả đối với bệnh nhân và tìm ra cách sản xuất thuốc từ cấp độ cao,” Smith cho biết. “Cách này được gọi là dịch ngược.” Finch đang trích xuất những gì mà Smith mô tả là “toàn bộ” vi sinh vật trong mẫu phân của một người hiến khỏe mạnh đã qua sàng lọc cẩn thận, sấy lạnh và làm thành viên thuốc có hiệu quả tương đương với liệu pháp cấy ghép phân. Đây là cách sản xuất một trong những loại thuốc nhiễm trùng ruột C. diff của Finch. Họ cũng nghiên cứu các loại thuốc đơn giản hơn, chứa từ 5 - 10 vi sinh vật chính. Finch hi vọng sẽ có kết quả thử nghiệm lần đầu của giai đoạn hai (để chứng minh tính hiệu quả) của viên nang C. diff vào cuối quý 2.2020. “Ngay cả khi chỉ có một vài trong số các liệu pháp đó phát huy tác dụng, thì cũng sẽ có tác động rất lớn đến sức khỏe cộng đồng,” Smith cho biết.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

T I M B OY L E / B LO O M B E R G /G E T T Y I M AG ES

XU HƯỚNG

biết. “Nghiên cứu mới cho thấy, dưỡng có giá trị. Tuy nhiên, các nguyên nhân là do hệ vi sinh vật nhà khoa học vẫn chưa thống đường ruột của trẻ phát triển bất nhất với nhau về việc đưa ra các thường, và các chủng vi sinh vật khuyến nghị hữu ích về chế độ ăn đường ruột có lợi có thể giúp điều uống từ mẫu phân của một người. chỉnh sự mất cân bằng này.” Để tránh sự giám sát khắt khe của Vedanta cũng hợp tác với hai FDA, những người bán bộ dụng công ty dược phẩm lớn, trong đó cụ này không đưa ra tuyên bố cụ có Bristol-Myers Squibb, để phát thể nào về chẩn đoán hoặc điều triển các loại thuốc tăng cường trị các bệnh đặc biệt. hiệu quả miễn dịch trị liệu trong Bốn năm trước, cựu tỉ phú 60 điều trị khối u ác tính và ung thư tuổi Naveen Jain của InfoSpace đại trực tràng, dạ dày. Giống như đã ra mắt Viome, có trụ sở tại Finch, Vedanta đang phát triển Washington, bán “bộ xét nghiệm loại thuốc để điều trị bệnh nhiễm thông minh dành cho ruột” trị trùng ruột C. diff. giá 119 đô la Mỹ. Sau khi phân Bên trong mê cung có các tích mẫu phân có kích thước phòng thí nghiệm và phòng lưu bằng hạt đậu, Viome sẽ gửi cho trữ Vedanta là tủ đông lớn chứa khách hàng báo cáo 60 trang mẫu phân từ 275 người hiến trên theo thực trạng của từng người, bốn lục địa, bao gồm cả một bộ với các khuyến nghị về chế độ lạc bản địa ở Papua New Guinea. ăn uống “nhằm cân bằng quần Vedanta tiến hành phân lập và thể vi sinh vật tổng thể.” Chẳng sau đó kiểm nghiệm vi sinh vật hạn, họ có thể khuyến nghị ăn từ mỗi mẫu với hi vọng xác định MÀN TRÌNH DIỄN Y HỌC Người sáng lập Viome, Naveen nhiều “siêu thực phẩm” như cỏ Jain, tại trụ sở công ty trong không gian làm việc chung của được chủng nào tạo ra loại thuốc WeWork ở Bellevue, Washington. “Mục tiêu của chúng tôi linh lăng và cá cơm hoặc tránh hiệu quả nhất. là dùng khoa học để chứng minh rằng thuốc có nguồn gốc từ ăn đậu ve và kombucha. Jain cho Là người nhập cư thuộc cộng quần thể vi sinh vật không phải là bùa chú hay giả dược.” biết Viome đã bán được hơn 100 đồng tự trị Catalan với mái tóc ngàn bộ dụng cụ và đạt doanh muối tiêu cắt sát, lái xe đạp đi làm, Olle đến Hoa Kỳ vào thu hơn 15 triệu đô la Mỹ vào năm ngoái. năm 2002 để học ngành kỹ thuật hóa học tại MIT, nơi anh “Không có bất kỳ tài liệu khoa học nào chứng thực tập trung vào mảng khoa học mới nổi sử dụng các sinh vật những tuyên bố của Viome,” theo Jonathan Eisen, giáo sư sống, như vi sinh vật, để sản xuất thuốc. Năm 2007, sau vi sinh, người chỉ đạo việc nghiên cứu quần thể vi sinh vật khi lấy bằng tiến sĩ MIT và bằng MBA của trường Sloan, tại cơ sở Davis thuộc ĐH California. “Thật ra, những gì anh gia nhập PureTech Health, một công ty công nghệ họ tuyên bố đều là lừa đảo.” Hơn 10 cựu nhân viên Viome sinh học ở Boston. cho biết họ tin công ty đang bán một sản phẩm có giá trị Năm 2010, PureTech ủng hộ anh ra mắt Vedanta với năm đáng ngờ. Sáu trong số những cựu nhân viên này mô tả đồng sáng lập, tất cả đều là nhà khoa học, trong đó có tên các khuyến nghị về thực phẩm là “giả khoa học.” tuổi lớn như Kenya Honda, giáo sư vi sinh tại trường y thuộc “Bất cứ ai nói điều này đều không hiểu cách hoạt động ĐH Keio ở Tokyo. Honda đã công bố một bài báo đột phá về khoa học của chúng tôi và cách chúng tôi đưa ra khuyến mối liên hệ giữa vi sinh vật đường ruột và tế bào T điều hòa, nghị,” Jain tuyên bố. “Việc của tôi không phải là thuyết vốn được biết là có thể ngăn ngừa các bệnh viêm nhiễm. phục mọi người; việc của tôi là tiếp tục giúp thế giới trở “Hãy hình dung chúng giống như lực lượng hòa bình Liên nên tốt đẹp hơn.” Hợp Quốc ở trong ruột,” Olle nói. “Nghiên cứu của Honda đề Là một người nói chuyện không ngừng nghỉ có xu hướng xuất các tế bào được mã hóa trong ADN của con người chịu tự quảng cáo hết sức nhiệt tình, Jain di cư từ Ấn Độ sang ảnh hưởng từ các vi sinh vật sống trong cơ thể.” Mỹ vào năm 1982. Ông làm việc tại Microsoft từ năm 1989 “Nghiên cứu này đã buộc tôi phải suy nghĩ lại về ý nghĩa đến năm 1996, thời điểm ông thành lập InfoSpace, cũng của con người,” Olle nói. “Chúng ta không chỉ là sản phẩm ở Bellevue, cung cấp nội dung Internet cho điện thoại di từ bộ gen của động vật linh trưởng.” động trong giai đoạn đầu. Giá trị tài sản ròng của ông tăng lên tám tỉ đô la Mỹ, sau đó tụt xuống 220 triệu đô la Mỗi “cơn sốt vàng” đều thu hút những Mỹ khi bong bóng Internet đầu tiên bị vỡ. Một loạt các vụ thành phần gian dối và bất hợp pháp. Hơn kiện cổ đông tiếp nối, và hội đồng quản trị InfoSpace đã một nửa tá công ty khởi nghiệp đang sử sa thải ông khỏi vị trí CEO vào cuối năm 2002. Trước khi dụng “quần thể vi sinh vật” như một cụm từ rời InfoSpace, ông mua một biệt thự trị giá 13 triệu đô la tiếp thị thông dụng để bán các xét nghiệm Mỹ trên bờ hồ Washington, không xa nhà của Jeff Bezos phân tích phân. Các bộ dụng cụ này, yêu cầu người tiêu và Bill Gates. dùng gửi một mẫu nhỏ đến phòng thí nghiệm, có mục đích Mặc dù không có kiến thức nền về khoa học hay y học, cung cấp dữ liệu sức khỏe cá nhân và đưa ra tư vấn dinh nhưng Jain đã huy động được 75 triệu đô la Mỹ từ các nhà

ác tính. Trong phòng bệnh tại UCLA nơi Patterson chờ phẫu thuật vào tháng 5.2014, Mazmanian đã ký các giấy tờ để Patterson được sở hữu cổ phần trong bất kỳ công ty nào sẽ phát triển thuốc từ các thí nghiệm của họ. “Tôi muốn Paul được công nhận cho những đóng góp của anh ấy,” Mazmanian cho biết. Patterson qua đời vào tháng sau đó. Mazmanian đang thực hiện nghiên cứu của họ trong phòng thí nghiệm của ông dưới tầng hầm tại Caltech, nơi có 1.000 con chuột không mang mầm bệnh, được sinh mổ trong điều kiện vô trùng để đảm bảo chúng không có các vi sinh vật, sống trong các bong bóng hình chữ nhật bằng nhựa. Các học viên cao học tẩm các vi sinh vật đường ruột khác nhau vào thức ăn của chuột, để kiểm tra xem vi sinh vật nào gây ra hội chứng run và các vấn đề về vận động ở chuột có liên quan đến các triệu chứng Parkinson ở người. Năm 2016, David Donabedian, tiến sĩ hóa học lúc đó đang là đối tác của Longwood Fund, công ty đầu tư mạo hiểm ở Boston, đã tình nguyện huy động tiền và sức mạnh nghiên cứu để thúc đẩy sự phát triển cho công trình Tại học viện Caltech ở Pasadena, California, nghiên cứu của Mazmanian. Công ty này, mang tên Axial nhà vi trùng học Sarkis Mazmanian, 47 Biotherapeutics, có trụ sở tại Waltham, Massachusetts, tuổi, được xem là một trong những bậc huy động được 55 triệu đô la Mỹ và có 30 nhân viên. Dưới thầy hàng đầu về nghiên cứu quần thể vi sự lãnh đạo của CEO Donabedian, Axial đang trong giai sinh vật. Năm 2012, quỹ MacArthur đã đoạn đầu phát triển các loại thuốc tổng hợp làm từ các trao học bổng trị giá 500 ngàn đô la Mỹ cho nghiên cứu phân tử nhỏ, hi vọng sẽ hấp thu các phụ phẩm của vi sinh của ông về vai trò của quần thể vi sinh vật trong bệnh vật đường ruột đặc biệt (được gọi là “chất chuyển hóa”) tật. Kể từ đó, ông đã khám phá ra một trong những kết các phụ phẩm này có vẻ như sẽ làm tăng các triệu chứng nối hấp dẫn nhất trong sức khỏe tự kỷ. Công ty này cũng đang con người: trục thần kinh ruộtnghiên cứu loại thuốc điều trị não. Nội dung của nghiên cứu là các vấn đề về tiêu hóa cho những những vi sinh vật trong bụng của người mắc bệnh Parkinson. bạn ảnh hưởng trực tiếp đến sức Ở Hoa Kỳ, hơn một triệu người khỏe thần kinh của bạn, đây là mắc chứng tự kỷ và không có điều cực kỳ ý nghĩa đối với bệnh thuốc để điều trị; thêm một triệu tự kỷ, Parkinson và Alzheimer. người khác mắc bệnh Parkinson. Năm 2008, hai năm sau khi Một loại thuốc được FDA phê gia nhập học viện Caltech, chuẩn chữa được cả hai loại bệnh Mazmanian đã xuất bản một trên sẽ có giá trị lớn đến chừng bài báo, là câu chuyện trang nào? “Tôi không thể đưa ra quy bìa trên tạp chí Nature, ghi lại mô thị trường,” Donabedian nói. thành công của ông trong việc “Tuy nhiên, chỉ cần chữa được điều trị bệnh viêm ruột ở chuột một trong hai loại bệnh kể trên bằng vi sinh vật đường ruột ở thì giá trị của thuốc cũng sẽ cực người. Một đồng nghiệp của ông kỳ lớn.” ở Caltech, Paul Patterson, vào Chris Howerton, nhà phân tích thời điểm đó đang nghiên cứu công nghệ sinh học tại Jefferies, bệnh tự kỷ ở chuột, nhờ bài báo ngân hàng đầu tư ở New York, tỏ đó đã nhận thấy được mối liên ra lạc quan hơn. Ông cho biết: hệ tiềm tàng với các vấn đề về “Nếu mỗi nghiên cứu về quần tiêu hóa mà khoảng 60% trẻ em thể vi sinh vật có thể trở thành tự kỷ mắc phải. liệu pháp được chứng thực, việc Họ bắt đầu hợp tác kiểm tra đó có thể tác động đến thị trường xem liệu vi sinh vật đường ruột KẾT NỐI RUỘT - NÃO Giáo sư Sarkis Mazmanian thuộc học thuốc dành cho các loại bệnh viện Caltech tại một trong những phòng thí nghiệm của ông ở của con người có thể làm tăng Pasadena, California. Trong một nghiên cứu ban đầu, ông đã nặng - năm 2018, thị trường này hoặc giảm các triệu chứng giống chuyển vi sinh vật đường ruột từ người mắc bệnh tự kỷ sang trị giá 350 tỉ đô la Mỹ chỉ riêng như tự kỷ ở chuột hay không. những con chuột vô trùng, và sau đó chúng có các hành vi giống ở Hoa Kỳ. Tiềm năng ứng dụng Giữa thời gian đầu làm việc cùng như tự kỷ. Ông cho biết: “Các bác sĩ và nhà đầu tư khắt khe nhất rộng lớn của quần thể vi sinh vật sẽ hiểu được hành trình dài mà chúng tôi đã thực hiện.” nhau, Patterson mắc bệnh u não là cực kỳ hấp dẫn.”

E T H A N P I N ES F O R F O R B ES

THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

99 QUẦN THỂ VI SINH VẬT

đầu tư bao gồm Benioff và Khosla. Cả hai đều từ chối bình luận về các khoản đầu tư của họ. Nhưng Alex Morgan, quản lý của công ty Khosla Ventures, có bằng y khoa và bằng tiến sĩ từ ĐH Stanford, biện hộ rằng quyết định ủng hộ Viome của Khosla không liên quan gì đến lời khuyên dinh dưỡng. Ông nói, công ty đầu tư vì Viome đã thuê một đội ngũ nhà khoa học từ phòng Thí nghiệm quốc gia Los Alamos của bộ Năng lượng Hoa Kỳ. Ngoài ra, Viome đã ký thỏa thuận với phòng thí nghiệm này để cấp phép cho một nền tảng công nghệ có giá trị, có khả năng giải mã trình tự hoạt động sinh hóa ở vi sinh vật. Vì vậy, ngay cả khi Jain đang bán hàng giả thì Viome cũng vẫn có thể có giá trị đáng kể. Công ty dược phẩm khổng lồ GlaxoSmithKline của Anh đã ký hợp đồng bản quyền với Viome vào tháng 11.2019 để sử dụng công nghệ của Viome cho việc phát triển vắc xin có nguồn gốc từ quần thể vi sinh vật. Các nhà đầu tư của Jain có thể thu được nhiều lợi nhuận.

• CÔNG NGHỆ • Bài Quốc Khánh

Trước khi tung cánh

CÔNG NGHỆ

100

ISTOCKPHOTO / GETT Y IMAGES

Phát triển phần mềm quản lý giúp các nhà xe hoạt động hiệu quả, Phan Bá Mạnh nhắm tới dùng dữ liệu để nâng cao hiệu quả kinh doanh vận tải hành khách.

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

THÁNG 4.2020

Một buổi sáng, ông Nguyễn Thanh Tùng, lãnh đạo công ty Inter Bus Lines mở điện thoại đăng nhập vào ứng dụng quản lý. Trong chốc lát tất cả thông tin điều hành của đội xe chuyên tuyến Hà Nội - Sapa được hiển thị. Nhấp tay chạm vào biểu tượng số xe kèm tên người lái, ông Tùng biết được số khách, hàng hóa đi kèm, cũng như tình trạng liên lạc với hành khách như thế nào, chẳng hạn khách đã được đón chưa hay đang chờ. Triển khai ứng dụng từ tháng 7.2017, sau vài tháng triển khai ứng dụng quản lý vận tải hành khách do công ty An Vui cung cấp, công việc quản lý của Inter Bus Lines trở nên thuận tiện, ít tốn thời gian và công sức. Doanh nghiệp vận tải của ông Tùng là một trong số hơn 100 nhà xe trên cả nước đang sử dụng phần mềm quản lý vận tải hành khách có tên An Vui do công ty cùng tên cung cấp. Trong đó, nhà xe lớn nhất đang vận hành khoảng 2.000 xe, nhỏ nhất là hơn năm đầu xe. Ra mắt thị trường từ giữa năm 2017, An Vui do Phan Bá Mạnh sáng lập, là nền tảng ứng dụng quản lý cung cấp cho các đơn vị vận tải để điều hành và quản lý bán vé, hàng hóa. Thay vì bán bản quyền sử dụng thu phí một lần, CEO sinh năm 1981 lựa chọn triển khai như một giải pháp dịch vụ (SaaS) để nhiều nhà xe có thể tiếp cận, sử dụng. “Thị trường vận tải hành khách đường bộ của Việt Nam quy mô khoảng năm tỉ đô la Mỹ một năm. Chúng tôi mới chỉ khai thác được một phần rất nhỏ,” Phan Bá Mạnh chia sẻ. Theo số liệu của tổng cục Thống kê, năm 2018 Việt Nam có khoảng 4,2 tỉ lượt hành khách đường bộ, phương tiện vận tải đường bộ phổ biến chiếm tới 95% thị phần vận tải hành khách. Tốc độ tăng trưởng bình quân lượt khách vận chuyển trong giai đoạn 2010 – 2018 là 8,3%/năm. Trong 39.400 doanh nghiệp vận tải, kho bãi, theo số liệu do bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố năm 2019, THÁ NG 4.2 02 0

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

CÔNG NGHỆ

101

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Sau Inter Bus Lines, An Vui lần lượt có thêm khách hàng mới ở Bắc Giang, Quảng Ninh. Các nhà xe chạy trên các tuyến khác nhau sẵn sàng chia sẻ về kinh nghiệm, tính hiệu quả khi sử dụng ứng dụng của An Vui. Mạnh cho biết hiện nay có hơn 100 nhà xe từ Bắc tới Nam đang sử dụng ứng dụng An Vui. Mức phí áp dụng cho doanh nghiệp dưới 20 đầu xe là 3,5 triệu đồng/tháng, nhóm tiêu chuẩn là 5,9 triệu đồng/tháng. Các nhà xe có quy mô lớn, hoặc có yêu cầu chức năng riêng, đặc biệt An Vui có cơ

Ba lần khởi nghiệp, trong đó có một lần thất bại gần như tay trắng, Phan Bá Mạnh quan điểm rằng: doanh nghiệp khởi nghiệp phải chứng minh năng lực tự thân, trước khi nhận vốn đầu tư.

T H Á N G 4 .20 2 0

C O U R T ESY O F A N V U I

CÔNG NGHỆ

102

có khoảng 1.000 doanh nghiệp vận tải hành khách theo tuyến cố định, chưa kể hơn 600 hợp tác xã vận tải. Dịch vụ vận tải hành khách theo hợp đồng có hơn 10.500 doanh nghiệp, với khoảng 55.000 xe. Theo Phan Bá Mạnh, cơ cấu doanh thu của công ty 80% doanh thu thuộc nhóm 15% doanh nghiệp vận tải lớn. Có hai hướng tiếp cận doanh nghiệp với các công ty khởi nghiệp công nghệ trong lĩnh vực logistics. Hướng thứ nhất được một số doanh nghiệp mới khai thác là giải quyết bài toán đặt vé, tăng tỉ lệ lấp đầy ghế (giường nằm), tiêu biểu như Vé Xe Rẻ, Pasoto… Hướng thứ hai là cung cấp ứng dụng giải pháp quản lý cho doanh nghiệp vận tải. “Quan sát cá nhân của tôi, có tới 90% lượt vé bán ra theo phương thức truyền thống,” Mạnh giải thích về việc chọn hướng tiếp cận thứ hai của An Vui. Sau một năm thử nghiệm, An Vui ra mắt thị trường, ban đầu với 20 nhà xe sử dụng dịch vụ. Trong đó, khách hàng đầu tiên của An Vui là Inter Bus Lines, nhà xe chuyên tuyến Hà Nội – Sa Pa với 12 đầu xe. Mạnh kể, lúc đó, Inter Bus Line gặp vấn đề như chỗ trống nhiều, thất thoát, công nợ cao, lỗ khoảng 200 triệu đồng/tháng nên chủ doanh nghiệp xem như chẳng mất gì khi thử nghiệm phần mềm quản lý, điều hành. Để tiện việc triển khai, Mạnh trở thành người quản lý trực tiếp của InterBus Line. Vướng mắc ban đầu, theo anh, từ các lái xe có tuổi, nhóm người ngại thay đổi, tiếp cận công nghệ. “Một mặt doanh nghiệp khuyến khích bằng cách thưởng lái xe khi dùng dụng ứng dụng, một mặt sử dụng cánh lái xe trẻ để phổ biến, hướng dẫn cách dùng,” Mạnh nói. Do nhiều công đoạn từ bán vé, đối chiếu doanh thu, chi phí giữa bộ phận quản lý và lái xe thông qua phần mềm, nên thời gian rút ngắn lại, hiệu quả công việc được nâng cao.

THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

103 CÔNG NGHỆ

chế giá linh hoạt, thỏa thuận để đáp ứng. rộng quy mô lên 100 nhân viên. Trong khi các Bốn năm tính từ khi nảy sinh ý tưởng, hình cộng sự điều hành ATO, Phan Bá Mạnh khởi động thành giải pháp và triển khai, An Vui đã nâng dự án nhà máy giặt ủi dân dụng Green Tech. Sau cấp lên phiên bản thứ tư. Ông Lê Hồng Sơn, ba tháng, nhận thấy khả năng thất bại cao do chi giám đốc phụ trách chi nhánh phía Nam của phí mặt bằng, các khoản phát sinh liên quan đền An Vui chia sẻ, để trở thành nền tảng cung cấp bù khi giặt hư đồ của khách, anh chuyển sang giặt cho nhà xe, điều hành và quản lý bán vé, có năm ủi công nghiệp cho các nhà máy ở Bắc Ninh, Hải module để doanh nghiệp lựa chọn, tùy biến theo Dương. Do vị trí đặt nhà máy ban đầu gần cụm yêu cầu quản lý từ xây dựng website, ứng dụng dân cư, khi chuyển hướng sang khách hàng tại di động mang thương hiệu riêng của nhà xe, cho khu công nghiệp chi phí logistics bị đội lên, Mạnh tới phần mềm bán vé, tích hợp tổng đài, ứng quyết định đóng cửa nhà máy, thanh lý tài sản, dụng dành riêng cho lái xe, phụ xe. “Chúng tôi thiệt hại khoảng 12 tỉ đồng. là trung gian đấu nối, kết nối tất cả các kênh Năm 2015, trong một lần đi xe khách, quan phân phối vé cho nhà xe,” ông Sơn nói. Khi sát nhà xe dùng phơi giấy để giao tài xế số triển khai, thông tin từ lượng khách, thông tin phòng vé tới lái xe gần hành khách, điểm đón – như đồng thời. Hệ thống trả, Mạnh ấp ủ ý tưởng THEO SỐ LIỆU CỦA có các tính năng giúp về việc phát triển phần TỔNG CỤC THỐNG KÊ, NĂM doanh nghiệp tăng hiệu mềm quản lý vận tải. quả khai thác như bán Chàng trai từng bỏ thời 2018 VIỆT NAM CÓ KHOẢNG vé chặng thông minh, gian theo học nghiệp vụ cho phép trên một kế toán ở đại học Kinh 4,2 TỈ LƯỢT HÀNH KHÁCH tuyến đường dài có thể tế quốc dân Hà Nội tập ĐƯỜNG BỘ, PHƯƠNG TIỆN nhận khách lên xuống hợp được bảy thành viên theo mô hình bán vé làm về công nghệ, lên VẬN TẢI ĐƯỜNG BỘ PHỔ BIẾN của đường sắt. “Chỉ cần quy trình, mô tả nghiệp CHIẾM TỚI 95% THỊ PHẦN nhìn vào phơi điện tử vụ, hình thành giải pháp. (sơ đồ ghế), người bán Anh thuyết phục một VẬN TẢI HÀNH KHÁCH. có thể biết còn chỗ trống người quen đầu tư một để tiếp tục khai thác,” tỉ đồng. “Với cam kết tôi ông Sơn giải thích. sẽ dùng hết khoản tiền bán căn hộ, rồi mới sử Khi “mọi thao tác quản lý, điều hành của dụng tới tiền huy động,” Mạnh kể. doanh nghiệp được quản lý bằng công nghệ và Hiện tại, An Vui đang phát triển các nghiệp số hóa,” như lời mô tả của ông Sơn, hiệu quả vụ giúp nhà xe quản lý chi phí xăng dầu, chăm sử dụng sẽ được tăng lên. Từ thành công của sóc khách hàng thân thiết, quản lý hàng hóa hãng xe Inter Bus Lines, tuyến vận tải Hà Nội vận chuyển. Trong xu hướng gia tăng sử dụng - Sapa, ông Nguyễn Thanh Tùng, chủ tịch hội công nghệ vào quản lý, Vé Xe Rẻ cũng đưa ra đồng quản trị công ty cho biết, Interbuslines giải pháp quản lý phần mềm cho các nhà xe. ứng dụng triệt để công nghệ thông tin vào công Nỗ lực của các công ty công nghệ nhằm tạo sự tác quản lý điều hành nhà xe và thu được những thay đổi trong quản lý, điều hành vận tải, nếu kết quả rất tích cực, giảm được chi phí và tăng đạt quy mô lớn, sẽ tạo ra dữ liệu đủ lớn để triển doanh thu từ 10% đến 20%. Hiện khách Inter khai các công nghệ như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân Bus Line có thể chủ động vào đặt chỗ, đặt giờ tạo, nhằm giải quyết hiệu quả bài toán logistics khởi hành, số ghế trống, số ghế đã đặt và tích ở Việt Nam. hợp trên mọi hệ điều hành. Tháng 8.2019, An Vui gọi được vốn đầu tư mạo hiểm từ VinaCapital, một trong hai quỹ đầu tư nước ngoài lớn nhất tại thị trường vốn tưởng về giải pháp quản lý Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Không tiết lộ nhà xe nảy sinh trong đầu Phan khoản tiền nhận được, Mạnh chỉ cho biết, Bá Mạnh sau thất bại mở doanh các chỉ tiêu tăng trưởng do quỹ đặt ra doanh nghiệp giặt ủi công nghiệp. Có nghiệp đều đã đạt được. Anh cho biết, An Vui bằng công nghệ thông tin đại học đang chuẩn bị cho vòng gọi vốn sắp tới. “Tôi Bách khoa Hà Nội, năm 26 tuổi, Mạnh cùng hai nghĩ rằng, nếu chưa đứng được trên đôi chân người bạn lập ATO, doanh nghiệp cung ứng phần của mình, sẽ không thể bay bằng đôi cánh của mềm quản trị bán hàng. Sau năm năm, ATO mở người khác,” Mạnh nói.

ĐIỀU TR A CỦA FORBES Bài Christopher Helman

ĐIỀU TRA CỦA FORBES

104

Ảnh Tim Pannell chụp cho Forbes

Bừng nở và suy tàn Công ty Bloom Energy của KR Sridhar hứa hẹn sẽ biến khí đốt tự nhiên thành nguồn điện sạch có “giá rẻ hơn so với nguồn điện từ nhà máy.” Nhưng sau khi tiêu tốn hàng tỉ đô la Mỹ, các pin nhiên liệu của công ty này hóa ra lại cực kỳ tốn kém và không hoàn toàn tốt cho môi trường.

K Khi các vụ cháy rừng hoành hành vào tháng 10.2019, hơn một triệu người dân miền bắc California phải chịu cảnh mất điện. Điện bị cắt để giảm khả năng gió lớn làm bùng lên những đám cháy mới. Trong khói bụi, KR Sridhar ngửi được “mùi của cơ hội.” Công ty Bloom Energy đã niêm yết của ông bán pin nhiên liệu – các hộp thép tạo ra điện bằng khí F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

đốt tự nhiên. Các hộp này, được gọi là máy chủ năng lượng, thải ra một luồng carbon dioxide gần như thuần khiết, loại khí chính trong nhà kính. Tuy nhiên, lượng khí thải được cho là ít hơn nhiều so với lượng khí thải từ nhà máy điện truyền thống và cũng không tạo ra nhiều thành phần khói như oxit nitơ và oxit lưu huỳnh. Thậm chí còn có điều tốt đẹp hơn: Các hộp của Bloom lấy nhiên liệu thông qua các đường ống ngầm không bị ảnh hưởng bởi các cơn gió Diablo – từng đe dọa dây điện cao thế của California, và dẫn đến sự cố mất điện mà Sridhar cho là không thể chịu đựng được trong bất kỳ xã hội hiện đại

“Mỗi khi có thảm họa, giá điện sẽ tăng lên, bởi vì phải có ai đó trả tiền cho thiệt hại.” —KR Sridhar

T H Á N G 4.2 0 2 0

THÁ NG 4.202 0

liệu, ví dụ, bằng “khí sinh học” đắt đỏ sử dụng nước được tách ra từ hố phân hoặc bãi rác.

Một thập niên trước, Sridhar đã

hình dung đến thời điểm này, công nghệ pin nhiên liệu của ông sẽ có mặt ở mọi nhà, với giá 3.000 đô la Mỹ một hộp. Thực tế, không một ngôi nhà nào ở Mỹ có hộp Bloom riêng, thậm chí trong ngôi nhà trị giá 7,6 triệu đô la Mỹ của Sridhar ở Woodside, California cũng không có hộp Bloom. Thay vào đó, hộp Bloom chủ yếu được sử dụng cho khách hàng công nghiệp và thương mại, trị giá khoảng 1,2 triệu đô la Mỹ mỗi hộp. Không có trợ cấp, nguồn điện của họ có giá khoảng 13,5 xu /kWh, so với 10 xu/ kWh giá điện lưới quốc gia. Năng lượng tái tạo thực sự hiện giờ rẻ hơn nhiều so với giá của Bloom. Theo công ty quản lý tài sản Lazard, không có trợ cấp, điện mặt trời và điện gió trên bờ đều có giá 4 xu/ kWh. Sridhar, 59 tuổi, không thấy nản lòng, dù chỉ một giây. “Đây là tốc độ tiến triển khá tuyệt,” ông nói, đặc biệt so với thời điểm khi ông bắt đầu. Ông lớn lên ở Ấn Độ, nơi thường xuyên mất điện, và theo học tại học viện Công nghệ quốc gia Trichy ở bang Tamil Nadu, miền nam Ấn Độ, rồi đến Mỹ để lấy bằng tiến sĩ cơ khí. Sau đó, ông làm việc tại phòng thí nghiệm Công nghệ vũ trụ của ĐH Arizona, chế tạo cỗ máy tạo oxy cho các dự án trên sao Hỏa của NASA. Khi Mars Polar Lander gặp sự cố vào năm 1999, dự án bị hủy bỏ. Không nản lòng, ông nỗ lực để đảo ngược công nghệ đó, biến khí mê-tan và oxy thành carbon dioxide và điện. Đến năm 2008, Sridhar đã lắp đặt các hộp Bloom đầu tiên tại Google, nơi Doerr là thành viên hội đồng quản trị lâu năm. Ông gặp rắc rối ngay từ đầu. Sridhar hồi tưởng, những máy móc ban đầu được lắp ráp bằng tay trong một cửa hàng bán đồ theo sở thích tại sân bay liên bang Moffett ở hạt Santa Clara, thay vì trên dây chuyền lắp ráp tự động như ngày nay. Một cựu giám đốc của Bloom kể rằng những hộp đầu tiên đó cần phải được theo dõi 24/7 và các mô-đun được xếp chồng lên nhau ở với hàng trăm tấm pin nhiên liệu 10x10cm cần được hoán đổi vài lần một năm, với giá 225 ngàn đô la Mỹ một hộp. Ngoài ra các hệ thống lọc cũng là vấn đề phức tạp – các hộp kim loại chứa đầy các chất xúc tác rắn dùng để tách các hợp chất lưu huỳnh và các chất gây ô nhiễm khác khỏi khí mêtan. Cũng theo cựu giám đốc điều hành này, khi các kỹ thuật viên đổ các hộp đó lần đầu tiên, họ chỉ làm một động tác đơn giản là hút chất xúc tác đã sử dụng bằng máy hút của Shop-Vac và vì thế làm phát tán mùi trứng thối khắp khu phố. Bloom gọi câu chuyện đó là tin đồn. F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

105 ĐIỀU TRA CỦA FORBES

nào, chứ đừng nói đến thung lũng Silicon. “Mỗi khi có thảm họa, giá điện sẽ tăng lên, bởi vì phải có ai đó trả tiền cho thiệt hại,” Sridhar nói. “Đây là chất xúc tác cho sự thay đổi.” Bloom đang tận dụng điều này để thu hút các khách hàng tiềm năng trong các khu vực có nguy cơ hỏa hoạn, với ý tưởng dùng các lưới điện nhỏ (microgrid) của Bloom để tạm thời tự cấp điện cho mình khi xảy ra sự cố với lưới điện của nhà nước. Tính đến nay họ đã lắp đặt 26 lưới điện nhỏ tại California, giúp khách hàng đối phó với đợt mất điện năm ngoái tại California. Trong hơn 19 năm hoạt động, Bloom đã lắp đặt hàng ngÀn hộp pin nhiên liệu 15 tấn (gọi chung là hộp Bloom) trên toàn thế giới cho các công ty công nghệ lớn như Apple, AT & T và Paypal. Những công ty này sẵn sàng trả tiền để đảm bảo năng lượng 24/7 cho các trung tâm dữ liệu, vì ở những nơi đó, chi phí ngừng hoạt động là gần 9.000 đô la Mỹ mỗi phút. Rất nhiều khách hàng ở các bang có giá điện cao nhất và các khoản trợ cấp lớn cho năng lượng sạch, như New York, nơi Home Depot đã lắp đặt các hộp Bloom làm máy phát điện dự phòng “ở bất cứ nơi nào có ý nghĩa kinh tế,” theo Craig D 'Arcy, giám đốc năng lượng của chuỗi bán lẻ này. Các hộp Bloom đã hoạt động không ngừng nghỉ tại ĐH Caltech trong hơn một thập niên, cung cấp gần 30% năng lượng cho khuôn viên Pasadena của trường. Jim Cowell, quản lý cơ sở vật chất của Caltech cho biết: “Có nguồn năng lượng ổn định là điều rất quan trọng đối với các nhà khoa học.” Đây sẽ là thời cơ để Bloom tỏa sáng. “Khí đốt tự nhiên hiện đã có sẵn, nhờ vào công nghệ nứt vỡ thủy lực,” Sridhar nói. Tuy nhiên, bất chấp những lời hứa hẹn lớn lao, các hộp pin nhiên liệu của Sridhar rất khó có khả năng thay đổi lưới điện ở California, hoặc bất cứ nơi nào khác. Lý do rất đa dạng, nhưng chủ yếu vẫn là: Công nghệ của Bloom quá bẩn và quá tốn kém. Bloom chưa bao giờ tạo ra lợi nhuận, mặc dù có ít nhất 1,7 tỉ đô la Mỹ vốn đầu tư, một số trong đó đã được huy động dựa trên những báo cáo sai. Công ty có thể nhanh chóng gặp khó khăn khi các khoản tín dụng thuế giúp sinh lợi bị cắt và nguồn vốn cạn kiệt. Sridhar đã nhờ đến ngân hàng đầu tư Jefferies để cơ cấu lại hơn 300 triệu đô la Mỹ tiền nợ đến hạn vào cuối năm nay. Cổ phiếu đã giảm gần 50% kể từ khi Bloom huy động được 282 triệu đô la Mỹ trong đợt IPO năm 2018. Và bây giờ các nhà quản lý, thậm chí là các chính trị gia ở địa phương, đang có xung đột với công ty. Các thành phố như Berkeley đã phản đối khí đốt tự nhiên vì không đủ “xanh.” Mới đây, một phán quyết của tòa án đã cấm hạt Santa Clara, ở trung tâm thung lũng Silicon, lắp đặt các hộp Bloom mới trừ khi chúng được cấp nhiên

trên doanh thu 668 triệu đô la Mỹ. Bloom đã được hỗ trợ bù lỗ nhờ các cư dân ở Delaware, công ty năng lượng Delmarva Power ở bang này đã hợp tác với Bloom được tám năm trong một dự án kéo dài 21 năm. Vào năm 2011, đại hội đồng Delaware đã bỏ phiếu cho phép Bloom tham gia chương trình tái tạo của mình, mặc dù các đơn vị của họ không dùng nhiên liệu tái tạo. Để nhận được lợi ích xanh về mặt nhận thức này, 300 ngàn khách hàng Delaware của Delmarva đang trả mức thuế hằng tháng tương đương khoảng 16 xu/ kWh cho lượng điện phát sinh từ 123 hộp Bloom. Delaware cũng tài trợ 12 triệu đô la Mỹ cho Bloom. Hồ sơ của tiểu bang cho thấy, trong 12 tháng kết thúc vào tháng 5.2019, công ty Delmarva phải trả cho công ty điều hành của Bloom hơn 34 triệu đô la Mỹ cho

Ảnh từ trên xuống: Nhà đầu tư mạo hiểm lừng danh John Doerr đã luôn ủng hộ KR Sridhar, thậm chí cấp ủy quyền bỏ phiếu cho Sridhar đối với 14% cổ phần thuộc công ty Kleiner Perkins của mình; Việc lắp đặt hộp Bloom tại La Jolla Commons ở San Diego tạo ra điện năng khoảng năm triệu kWh mỗi năm.

C O U R T ESY O F B LO O M E N E R GY; K I M K U L I S H / C O R B I S / G E T T Y I M AG E

ĐIỀU TRA CỦA FORBES

106

Nhưng, cũng giống như các công nghệ giả mạo khác, Doerr và Sridhar đã cư xử như thể Bloom đã giải quyết được mọi thứ. Trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình với Leslie Stahl trong chương trình 60 Minutes vào năm 2010, họ quảng cáo các hộp Bloom là tương lai của thế hệ năng lượng xanh, sạch. Doerr nói với Stahl: “Hộp Bloom sẽ có thể thay thế lưới điện quốc gia – rẻ hơn, sạch hơn.” Trong cuộc họp báo ngay sau đó, Sridhar nói với các phóng viên rằng chiếc hộp có thể cung cấp điện với giá 9 – 10 xu/ kWh. Tuy nhiên điều đó không hoàn toàn đúng. Bloom khẳng định họ đã thật sự bán một lượng điện với giá rẻ như vậy, nhưng chỉ sau khi sử dụng các khoản trợ cấp hào phóng và chịu thua lỗ. (Người phát ngôn của Kleiner Perkins nói rằng việc bán với giá lỗ để tạo dựng thị phần là điều hết sức bình thường.) Công ty xác nhận giá không có trợ cấp trong năm 2010 là 19 xu/ kWh. Hiện giờ, sau mười năm nghiên cứu phát triển và giảm giá khí đốt tự nhiên, chi phí vào khoảng 13,5 xu/ kWh để xây dựng, lắp đặt, bảo dưỡng và cung cấp nhiên liệu cho các hộp này. Các khoản trợ cấp như tín dụng thuế đầu tư liên bang giúp sinh lợi, khi được áp dụng, sẽ giúp giảm thêm 1,5 xu/ kWh tại California. Điều này có thể thu hút các khách hàng đang phải trả nhiều tiền hơn ở một số bang có giá điện cao. Nhưng theo Ed Hirs, nghiên cứu sinh tại ĐH Houston và cố vấn năng lượng cho công ty tư vấn thuế BDO, giá bán điện trung bình trên toàn nước Mỹ là 10 xu và đang giảm. “Đây là công nghệ cực kỳ khó thành công ở hầu hết các bang, vì Bloom đang phải cạnh tranh với các năng lượng tái tạo thực sự như năng lượng mặt trời và điện gió có chi phí giảm xuống rất nhanh,” Hirs cho biết. “Dùng kèm với pin là bạn đã có thể đảm bảo được nguồn điện năng tương tự với chi phí thấp hơn nhiều, không có khí thải carbon.” Los Angeles đã ký một thỏa thuận 25 năm để mua năng lượng mặt trời kèm pin với mức giá 2 xu/ kWh.

Bloom còn lâu mới có thể đưa ra

mức giá như vậy, mặc dù công nghệ đang trở nên tốt hơn. Những chiếc hộp ban đầu của họ chỉ có giá trị sử dụng trong chưa đầy hai năm, nhưng hiện nay Bloom tuyên bố chúng có tuổi thọ lên đến gần năm năm. Đáng nói hơn cả là các hộp này lại “tích tiền.” Cho đến nay, công ty đã “tích được” hơn 2,7 tỉ đô la Mỹ trong các khoản lỗ lũy kế (và con số này chưa phải số cuối cùng). Trong chín tháng tính đến tháng 9.2019, Bloom đã lỗ ròng 195 triệu đô la Mỹ FO RBESV I E T N AM .CO M .VN

T H Á N G 4 .20 2 0

THÁ NG 4.2 02 0

sai lệch và sơ suất trong công tác thẩm định, để giúp Bloom huy động 150 triệu đô la Mỹ. Những sai sót này bao gồm việc Bloom đã có ba tỉ đô la Mỹ đơn đặt hàng từ CIA và một chuỗi cửa hàng tạp hóa, đồng thời nhận được khoản vay lên tới 300 triệu đô la Mỹ từ bộ Năng lượng vào thời điểm đó. Trong các email viết cho SEC, Badger tuyên bố sở hữu các bản sao của các bài thuyết trình trước hội đồng quản trị của Bloom (bao gồm cả Doerr và cựu ngoại trưởng Colin Powell), chứng minh rằng Bloom đã nói dối các nhà đầu tư. Vào năm 2014, hai nhà môi giới này đã đồng ý nhận 16,7 triệu đô la Mỹ, phần lớn trong đó là chứng quyền (quyền mua cổ phiếu) khi Bloom niêm yết. Tuy nhiên, sau khi IPO, giá cổ phiếu của Bloom chưa bao giờ đủ cao để Badger và Daubenspeck có thể lấy lại đủ tiền. Năm 2019, họ kiện Sridhar vì đã lừa họ chấp thuận dàn xếp. Bloom cho rằng vụ kiện này không có giá trị.

Vào ngày 25.7.2018, ngày IPO của Bloom,

Sridhar đưa ra thông tin sai cho các phóng viên của MarketWatch rằng công ty đã có lãi kể từ quý hai và sẽ có lợi nhuận theo chuẩn GAAP trong năm đó, trong khi thực tế họ vẫn còn lỗ. Bloom đã đưa ra thông báo điều chỉnh vào ngày hôm sau và đảm bảo rằng Sridhar “chỉ đơn giản là phạm sai lầm.” Các nhà đầu tư khác cũng mua cổ phiếu của Bloom đã kiện Sridhar và Bloom vì nhiều lý do, trong đó có việc che giấu hơn hai tỉ đô la Mỹ trong các khoản nợ tương lai gắn liền với việc bảo dưỡng và thay thế các hộp Bloom cũ, theo ước tính của nhà đầu tư chuyên bán khống Nate Anderson của Hindenburg Research. Bloom đã phủ nhận báo cáo của Hindenburg; các vụ kiện đang hoãn lại. Như một cựu giám đốc của Bloom giải thích, Bloom dựa vào số tiền thu được từ các hộp mới để giúp bù đắp chi phí bảo dưỡng tăng lên của những hộp cũ: “Họ phải tiếp tục bán nhiều hộp mới hơn để bù đắp cho hộp cũ.” Trong những tháng gần đây, Bloom đã huy động được hơn 250 triệu đô la Mỹ từ những khách hàng như Southern Co. để bù đắp chi phí cho những chiếc hộp cũ ở Delaware. Bloom sẽ phải làm như vậy liên tục trước khi khoản tín dụng thuế đầu tư liên bang giúp sinh lợi trị giá tới 30% vốn đầu tư bị cắt vào năm 2023. Khi khoản tín dụng đó kết thúc, sự bảo đảm tài chính cũng kết thúc. Sự ra đi của một số giám đốc điều hành và việc CFO đang chờ nghỉ hưu nhấn mạnh sự thật rằng Bloom có thể đang tồn tại nhờ vay mượn. Cựu thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Kelly Ayotte cũng rời khỏi hội đồng quản trị của Bloom và người thay thế là cựu CEO của General Electric, Jeff Immelt. Nếu có điểm sáng cho câu chuyện này, sẽ là: Có rất nhiều nơi trên thế giới có không khí bẩn hơn California, nơi mọi người có thể quan tâm đến những gì Bloom đang bán. Tại Nhật Bản, Bloom đã hợp tác với SoftBank. Ở Hàn Quốc, gần đây họ đã xây dựng “Tháp năng lượng” đầu tiên của mình – một cấu trúc mở bốn tầng có các hộp Bloom xếp chồng lên nhau. Và hiện tại, Bloom hợp tác với Samsung để tìm cách sử dụng các hộp này cung cấp năng lượng cho tàu biển. Sridhar khẳng định giá của Bloom sẽ tiếp tục giảm, khả năng phục hồi sẽ tăng lên. Ông lấy cảm hứng từ những bức ảnh vệ tinh về thế giới vào ban đêm, được treo trên tường các văn phòng của Bloom. Ánh sáng rực rỡ giữa bóng tối đại diện cho phần lớn dân số thế giới. “Hai tỉ dân số về cơ bản nằm ngoài mạng lưới và không có may mắn,” ông nói. “Điều đã thúc đẩy tôi thành lập công ty vẫn hề không thay đổi, vẫn là cảm hứng hiện giờ: cảm giác 'như mình đã tạo nên tác động.'” F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

107 ĐIỀU TRA CỦA FORBES

lượng điện năng mà sau đó họ bán lại cho lưới điện quốc gia với giá chín triệu đô la Mỹ. Sridhar cũng đã hứa hẹn tuyển dụng 900 vị trí tại nhà máy ở Delaware vào năm 2012, nhưng cho đến nay chỉ mới có 340 vị trí. Theo Bloom, dự án đó nhằm đáp ứng một loạt các mục tiêu phát triển kinh tế, chính sách năng lượng và dự kiến sẽ có giá cao hơn so với bán sỉ. Ít nhất công nghệ của Bloom sạch hơn nhà máy điện trung bình, có đúng vậy không? Không hẳn. Khi các hộp còn mới, chúng mang lại hiệu quả tối ưu, chuyển đổi gần 65% nhiên liệu mêtan thành điện và thải ra 0,33 tấn carbon dioxide/ MWh, so với tổng phát thải của ngành điện Hoa Kỳ là 0,45 tấn/ MWh vào giữa năm 2019 (theo viện Scott của ĐH Carnegie Mellon.) Con số này cũng tốt hơn so với các nhà máy điện chạy bằng khí đốt tự nhiên, phát ra 0,42 tấn, và tốt hơn nhiều so với than, phát thải hơn 0,7 tấn. Tuy nhiên, khi các pin nhiên liệu cũ dần, hiệu quả của quá trình điện hóa bị giảm. Theo tính toán của Forbes, một số hộp cũ nhất ở Delaware phát thải 0,48 tấn CO2/ MWh. Tại California, nơi có công ty PG & E tạo ra điện năng và phát thải 0,1 tấn/ MWh, Bloom có lẽ đang mất dần sức hấp dẫn. Tiếp đến là vấn đề về chất thải nguy hại. Khi Bloom nộp đơn xin giấy phép hoạt động ở Delaware, và được hỏi liệu hệ thống của họ có tạo ra chất thải nguy hại nào không, họ đã trả lời không. Vào năm 2014, khi các cơ quan quản lý bắt đầu đặt nhiều câu hỏi hơn, Bloom tiết lộ rằng các hệ thống lọc của họ đã lọc được một loạt các chất độc hại như asen, benzen, lưu huỳnh và chì. Khi được hỏi lý do tại sao họ lại đưa các chất độc hại này ra khỏi Delaware, chuyển đến cho các nhà chế biến và lò đốt rác trên toàn quốc, mà không tuân thủ các quy tắc, Bloom đã trả lời họ nghĩ là việc này được cho qua, vì họ không mở các hộp. Không phải vậy, cơ quan Bảo vệ môi trường Hoa Kỳ (EPA) cho biết, vào năm 2015, họ đã nhắc nhở Delaware thực thi các quy tắc xử lý chất thải nguy hại “không kém nghiêm ngặt” so với các quy định của liên bang, với trách nhiệm quản lý chất thải từ đầu đến cuối. Bloom khẳng định rằng họ không “sản xuất” chất thải nguy hại, họ chỉ bắt đầu xử lý các đơn vị khử lưu huỳnh khác nhau sau khi có hướng dẫn của EPA và hiện tại họ đã tuân thủ quy định của EPA. Cơ quan này vẫn đang tìm cách thu khoản tiền phạt một triệu đô la Mỹ từ Bloom. Một số nhà đầu tư đã bị lừa. Vào năm 2012, ủy ban Chứng khoán (SEC) đã cấm hoạt động tạm thời đối với Dwight Badger và Keith Daubenspeck, hai đồng sáng lập của công ty Advanced Equity, sau khi họ sử dụng thông tin

LỐI S ỐNG • RƯỢU VANG Bài Chloe Sorvino

Ảnh Tim Pannell chụp cho Forbes

James Bond vùng Burgundy LỐI SỐNG

108

Cùng lúc, doanh nhân rượu vang Jean-Charles Boisset (JCB) âm thầm gây dựng đế chế rượu vang trị giá 450 triệu đô la Mỹ tại Pháp và vực dậy vườn nho đang gặp khó khăn tại California - và cũng trình làng một nhân vật bí ẩn đầy mê hoặc.

J Jean-Charles Boisset gây sững sờ cho hơn 50 thực khách ở khu Meatpacking District của New York khi những chai rượu sâm banh được đặt trên bàn. Bữa ăn này của nhà sản xuất rượu vang gốc Pháp lấy cảm hứng từ “Bữa tiệc ly”, và là một phần trong chuyến công du qua nhiều thành phố của ông, nhằm quảng bá cuốn sách 395 đô la Mỹ mang tên The Alchemy of the F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Senses. Khi món cá hồi áp chảo kèm nước xốt được phục vụ cùng chai rượu vang nho pinot noir đầy quyến rũ, Boisset bắt đầu giải thích về bộ sưu tập của mình, sự pha trộn kỳ lạ giữa nho từ vùng Burgundy và California, được gọi là JCB số 3. Sau khi hít một hơi sâu từ chiếc ly pha lê miệng rộng đặc biệt, sản phẩm hợp tác mới của ông với hãng Baccarat, Boisset thừa nhận rằng bữa tối này đã khiến ông bỏ lỡ kỷ niệm mười năm kết hôn với Gina Gallo, thế hệ thứ ba của gia tộc sở hữu hãng sản xuất rượu vang lớn nhất thế giới tính theo sản lượng, E. & J. Gallo. Trong thời gian đính hôn, họ cùng nhau tạo ra một loại rượu

Jean-Charles Boisset trong Căn phòng đỏ tại vườn nho Raymond. Ông sở hữu một cửa hàng bán đồ trang sức - và một bức tượng đầu lắc được đặt làm giống ông.

THÁNG 4.2020

KỲ VỌNG VỀ NHO Napa chiếm 4% sản lượng rượu vang của California, nhưng nho của nơi này có giá cao nhất. Trong vài thập niên qua, giá trung bình của nho Napa đã vượt qua mức tăng ổn định của giá nho tại các khu vực khác ở California. John Aguirre, chủ tịch hiệp hội Những người trồng Nho ở California cho biết: “Ở Napa, người ta sẵn sàng trả rất nhiều tiền cho nho Cabernet.” Khi nhu cầu bùng nổ, nguồn cung nho cũng vậy. Thực tế thì lượng nho đang dư thừa, vì thế, cứ thoải mái đi. $6.000 $5.000 $4.000 $3.000 $2.000

GIÁ TRUNG BÌNH TRÊN 1 TẤN NHO

B U B B L E LO U N G E BY S C OT T C H E B E G I A

Gần một thập niên sau, cha mẹ của Boisset đã mua được nhiều xưởng rượu vang nằm rải rác những nơi có giá trị nhất của vùng Burgundy, bằng các khoản vay từ ngân hàng địa phương kết hợp với sự may mắn. Bởi vì rất khó để tập hợp các xưởng này lại với nhau, nên rất hiếm người làm như vậy. Ông đã mang triết lý khác thường đó đến Mỹ. Năm 1991, Boisset bắt đầu quản lý doanh nghiệp nhập khẩu của gia đình ở San Francisco và tìm mua những xưởng rượu vang thuộc sở hữu gia đình và có tiếng tăm. Buena Vista, sau khi rút lui khỏi hệ thống phân phối toàn quốc, có vẻ đầy hứa hẹn, nhưng các chủ sở hữu đã từ chối lời đề nghị của Boisset. “Nhìn từ quan điểm chiến lược thì lúc đó, thương hiệu này rất sáng tạo, đầy tính biểu tượng. Không ai xem xét California như cách chúng tôi nghĩ,” ông kể lại. Thay vào đó, năm 2003, ông chuyển hướng sang vườn nho DeLoach ở Sonoma. Sau đó Boisset bắt đầu dành nhiều thời gian hơn ở California khi DeLoach chuyển sang canh tác kiểu sinh học năng động. Năm 2009, ông mua lại khu đất rộng 121,4 héc ta của vườn nho Raymond ở St. Helena. Cuối cùng, Boisset đã mua được Buena Vista vào năm 2011, sau ít nhất bốn lần cố gắng. Sau khi mua lại, Boisset có ba chiến lược chính: Đầu tiên, mọi vườn nho chuyển sang canh tác hữu cơ. Tiếp theo, ông tăng giá các loại rượu vang, khoảng 30 – 40%. (Trong trường hợp của

Napa Sonoma Mendocino

$1.000

1992

1996

2000

2006

2012

2016

NGUỒN: USDA NASS GRAPE CRUSH REPORT

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

109 LỐI SỐNG

giống vậy – họ pha trộn, vô chai và đóng nút bằng tay – và sau đó phục vụ rượu này trong đám cưới của mình như biểu tượng hòa quyện giữa danh tiếng California lâu đời của gia đình bà với di sản Burgundy của gia đình ông. “Một nửa số chai rượu được sản xuất tại Burgundy, chiếm 49%,” Boisset nói bằng chất giọng Pháp đặc sệt rồi tạm dừng khá lâu. “Tôi cần phải thừa nhận một điều nghe có vẻ riêng tư. Tôi ưu tiên cho tình yêu của mình. Vì vậy, 51% được sản xuất từ California.” Rõ ràng, tình dục là chủ đề của bữa tiệc này, nơi những câu chuyện đùa đầy ẩn ý tuôn trào tự do như rượu. Khăn lụa họa tiết da báo đặt trên chiếc khăn trải bàn bằng nhung đỏ, và một chiếc gương thay thế cho trần nhà (Các quý bà, hãy cẩn thận, vì tôi có thể nhìn thấy mọi thứ!) Những cặp đang hẹn hò không được xếp chỗ gần nhau, và Boisset khuyến khích sự đụng chạm (“Bạn vẫn có thể vuốt ve người bên cạnh. Tôi đã nhiều lần chứng kiến những gì đang diễn ra, và rất vui khi được chứng kiến!”) Boisset, 50 tuổi, hoàn toàn lãng quên thời đại #MeToo và những vị khách của ông dường như đánh giá cao những người độc thân trong căn phòng. Vài tháng trước đó, Rob McMillan, người sáng lập bộ phận rượu vang của ngân hàng Silicon Valley, đã mô tả Boisset là “nhà sản xuất rượu vang có tính cách tương tự như Ringling Brothers – một nghệ sĩ giải trí với sự tinh tế và tỏa sáng. Ông cũng là một doanh nhân tuyệt vời‚ có khả năng làm cho một đồng xu bị xỉn màu trở nên sáng bóng.” Cùng với chị gái của mình, Nathalie, Boisset quản lý gần 30 xưởng rượu vang trên toàn thế giới, gồm cả bộ sưu tập vườn nho có giá trị tại vùng nho Burgundy. Doanh thu hằng năm khoảng 200 triệu đô la Mỹ; theo ước tính sơ bộ của Forbes, công ty trị giá khoảng 450 triệu đô la Mỹ. Nếu bộ sưu tập vườn nho được chia ra đấu giá, từng vườn có thể sẽ được bán với giá cao hơn khi mua trọn bộ. “Người mua đang tìm kiếm một thương vụ danh tiếng,” theo Michael Baynes, đối tác điều hành tại phòng tư vấn Vineyard-Bordeaux thuộc văn phòng bất động sản quốc tế của Christie's. “Nguồn cung hiện đang thiếu. Bộ sưu tập vườn nho của Boisset sẽ có giá rất cao.” Ở “Bữa tiệc ly” của mình, Boisset giới thiệu JCB số 81, loại rượu vang được lấy cảm hứng từ lần đầu tiên ông tiếp xúc với rượu vang California vào năm 1981, trong chuyến đi đến Sonoma cùng với ông bà khi ông 11 tuổi. Sau khi đến thăm nhà máy rượu Buena Vista, được thành lập vào năm 1857, Boisset đã quay sang chị gái mình và tiên đoán: “Sẽ có ngày chúng ta cùng nhau sản xuất rượu nho ở California.”

LỐI SỐNG

110

Raymond, giá bán lẻ của một số chai tăng hơn gấp đôi, lên 45 đô la Mỹ/ chai.) Cuối cùng, ông bán kèm các loại rượu vang này với các sản phẩm từ các vườn nho thuộc bộ sưu tập của ông cho hơn 600 đối tác trên toàn thế giới. Chẳng hạn, Buena Vista, DeLoach và Raymond, mỗi thương hiệu hiện được bán tại hơn 20 quốc gia. Vì rượu vang của Boisset có giá dao động từ 15 – 2.600 đô la Mỹ, nên hệ thống này sẽ hợp lý hóa quy trình mua hàng của các nhà phân phối để họ có thể kết hợp nhiều đơn hàng khác nhau. “Ở châu Âu, nếu bạn đến từ vùng Burgundy nghĩa là bạn ở tầng lớp cao hơn,” Boisset nói. “Tuy nhiên, sự phân tầng trong xã hội, giá trị cảm nhận và danh tiếng quan trọng hơn việc bạn là ai. Ở Hoa Kỳ, bạn có thể đến từ bất cứ đâu, là bất cứ ai, bất cứ điều gì. Người ta chỉ quan tâm đến chính bạn. Đó là điều tôi thực sự coi trọng. Điều đó cho phép tôi được là chính mình.” Boiset còn có một danh tính công khai, đặc vụ 69, James Bond “hàng nhái”, người vung gươm và giải cứu phụ nữ – và rượu vang – tại các bữa tiệc xa hoa và trong những thước phim đầy tính giải trí. Đôi khi rất khó để tách bạch giữa hình ảnh nhà sản xuất rượu nghiêm túc và cái tôi mập mờ của ông. Tại phòng nếm rượu của vườn nho Raymond, khách tham quan được dẫn qua các bể chứa lớn và các ma nơ canh treo ngược trên những chiếc xích đu màu đỏ mờ, mặc áo lót xuyên thấu và quần ôm họa tiết da báo. Boisset cũng đã thương mại hóa bản năng tính dục thái quá của mình. Ông hợp tác với Swarovski để sản xuất trang sức, trong số đó có còng tay Confession. Ông cũng sản xuất loại rượu vang đỏ mang tên Restrained. Chai rượu này được cột chặt bằng một dây nịt da và vòng chữ O. Các đối tác kinh doanh của Boisset nói họ

không từ chối sản phẩm. Dina Opici, chủ tịch công ty phân phối rượu vang và rượu mạnh của gia đình bà, có trụ sở tại New Jersey, người đã quen biết Boisset được 15 năm, cho biết: “Đây là một sản phẩm tốt. Ông ấy rất có thiện chí.” Sở hữu 10 xưởng rượu vang ở Hoa Kỳ và một doanh nghiệp kinh doanh nhãn hàng riêng đang phát triển, Boisset hiện phải cạnh tranh trong thị trường rượu vang vô cùng đông đúc, đầy những nhãn hàng thức uống có ga và thức uống chứa chất kích thích hợp pháp. Theo tập đoàn IWSR, năm ngoái, lượng tiêu thụ rượu vang của người Mỹ đã giảm, lần đầu tiên sau 25 năm. Nhưng cơ hội bên ngoài rất nhiều. Năm 2019 là một năm đặc biệt bận rộn: Boisset mua lại chuỗi Oakville Grocery gần 140 năm tuổi và thành lập bảo tàng lịch sử rượu vang đầu tiên của Napa. Ông cũng mở một trung tâm thương mại mang tên JCB Village ở Yountville, có phòng nếm rượu, spa thư giãn trong thời gian ngắn, cửa hàng nhỏ bán nến mang thương hiệu JCB, tất lửng có họa tiết cùng với bình rượu thủy tinh của Baccarat lấy cảm hứng từ bộ sưu tập của Boisset – bộ sưu tập lớn nhất thế giới. Trong bối cảnh du lịch Napa đang suy giảm, ông mở các phòng chờ tại khách sạn Ritz-Carlton ở San Francisco, Wattle Creek ở khu Ghirardelli Square và khách sạn Rosewood ở Palo Alto. Boisset khẳng định ông sẽ vẫn cần thêm nhiều năm để gây dựng đế chế xa xỉ của mình – và sẽ đứng vững trước các mối đe dọa, có thể là thuế, biến đổi khí hậu hoặc các đối thủ cạnh tranh. Ông nói: “Không thể gây dựng doanh nghiệp xa xỉ trong năm phút. Ngoài LVMH và Pernod Ricard, hai đế chế khổng lồ, không có ai trải qua hành trình như chúng tôi. Phong cách Mỹ đã đưa tôi đến đây.”

Các phòng nếm rượu thanh lịch tại hai vườn nho của Boisset: Buena Vista (ảnh trên) và Yountville. FO RBESV I E T N AM .CO M .VN

T H Á N G 4 .2 0 20

CÁCH CHƠI theo Charlie Munger

Chọn loại nho và xây dựng thương hiệu thật tốt là cốt lõi kinh doanh của doanh nhân rượu vang JeanCharles Boisset và chai rượu vang The Surrealist trị giá 350 đô la Mỹ của ông. Với mức giá đó, bạn có thể mua được khoảng 38 chai rượu vang Kirkland Signature, được bán tại Costco, chuỗi bán sỉ mang lại doanh thu rượu vang lên tới hai tỉ đô la Mỹ mỗi năm. Mặc dù rượu của Costco rẻ, nhưng cổ phiếu của họ có giá trị lâu đời ngang với nhà máy rượu Lafite Rothschild, lợi nhuận hằng năm 17% kể từ sau khi IPO năm 1985, so với con số 10,7% của S&P 500. Nhờ thành viên hội đồng quản trị lâu năm của Costco, Charlie Munger, tập đoàn Berkshire Hathaway sở hữu một lượng cổ phiếu khá lớn tại chuỗi bán sỉ này. Trong những năm gần đây, những người mua rượu có hiểu biết đã giúp Costco duy trì mức tăng trưởng 5%, ngay cả khi đối thủ cạnh tranh Amazon đã bủa vây nhiều nhà bán lẻ truyền thống.

LỐI S ỐNG • KHÁCH SẠN Bài Pamela Ambler

Nâng tầm sang trọng

E R I C P I E R M O N T/A F P/ G E T T Y I M A G E S

Sébastien Bazin, CEO tập đoàn khách sạn khổng lồ Accor của Pháp, đứng ở sảnh khách sạn biểu tượng Raffles tại Singapore, tuyên bố: “Đây là khách sạn tốt nhất trên hành tinh,” giữa những tràng pháo tay và tiếng reo hò của những vị khách mời. Đó là buổi khai trương trở lại của một trong những khách sạn lớn nhất THÁ NG 4.202 0

CEO Sébastien Bazin, 58 tuổi, quyết tâm đầu tư sâu hơn vào các thương hiệu xa xỉ, nơi đem lại nguồn lợi nhuận ngày càng cao hơn.

châu Á vào tháng 10.2019, sau lần khai trương đầu tiên vào năm 1887, do Accor quản lý. Khách sạn đã trải qua đợt đại tu kéo dài hai năm, với chi phí được đồn đại ít nhất 100 triệu đô la Mỹ (khách sạn không công bố con số chính xác). Việc Raffles tái xuất trong giới kinh doanh khách sạn châu Á là một phần quan trọng trong chiến lược toàn cầu của Bazin áp dụng cho chuỗi khách sạn lớn thứ năm thế giới. Từ lâu, Accor vẫn xem các thương hiệu bình dân của mình như một nguồn thu khổng lồ. Tuy nhiên, vị CEO 58 tuổi này quyết tâm đầu tư sâu hơn vào các thương hiệu xa xỉ, nơi đem lại nguồn lợi nhuận ngày càng cao hơn. “Khi tôi bắt đầu kế hoạch này sáu năm trước, thương hiệu xa xỉ chiếm chưa đến 20% doanh thu. Con số đó sẽ là 50% doanh thu vào năm 2020,” Bazin tuyên bố trong cuộc phỏng vấn độc quyền được thực hiện chỉ vài giờ trước khi Raffles khai trương trở lại. (Cuộc phỏng vấn diễn ra trước khi dịch COVID-19 bùng phát, vì vậy chủ đề dịch bệnh tác động tới kinh doanh đã không được thảo luận.) Bazin cho biết châu Á đang là trọng tâm của Accor. Là nhà vận hành khách sạn lớn nhất ở châu Âu và phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Hilton và Marriott tại Hoa Kỳ, Bazin nhận thấy đến thời điểm chín muồi để mở rộng ở châu Á. Chỉ riêng Trung Quốc đã có 150 triệu khách du lịch ra nước ngoài mỗi năm, theo dữ liệu của chính phủ, và ít nhất 2/3 số đó chọn điểm đến ở châu Á. Sau khi dừng chân tại Singapore, Bazin tới Bangkok để kiểm tra tiến độ của khách sạn Orient Express mới, được đặt tên theo con tàu huyền thoại, sẽ khai trương vào mùa hè này. Nhờ có sự lèo lái của Bazin – ông cho biết mình di chuyển và nghỉ trên đường 260 đêm một năm – đến cuối năm nay, Accor sẽ quản lý hơn 5.000 khách sạn, tăng từ con số 4.900 hiện nay. Ở châu Á, cứ ba ngày sẽ có một bất động sản thuộc sở hữu của Accor được khai trương. Yi Zhong, nhà phân tích tại công ty AlphaValue có trụ sở ở Paris cho biết: “Chúng tôi tin rằng chuỗi khách sạn Accor sẽ tiếp tục có được lợi F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

LỐI SỐNG

CEO Sébastien Bazin đang lãnh đạo quá trình chuyển đổi của tập đoàn khách sạn khổng lồ Accor của Pháp.

111

thế từ việc hiện diện ở khắp mọi nơi.” Ngành khách sạn đang đứng trước những đợt sáp nhập lớn. Vì thế, Bazin phải đảm bảo Accor vẫn đủ lớn để trở thành kẻ săn mồi chứ không phải là con mồi. Việc đưa Raffles trở lại thị trường mang lại lợi thế cho Accor trước các đối thủ đáng gờm – Marriott và Hilton – bằng cách xây dựng nơi lưu trú tuyệt vời khiến những khách hàng trung thành liên tục quay trở lại và chủ sở hữu thấy hài lòng. “Mỗi thương hiệu được thêm vào đều mang đến cho chúng tôi cơ hội để thu hút chủ sở hữu,” Bazin cho biết. Bazin cần các chủ sở hữu và thương hiệu, vì Accor tuân theo mô hình quản lý khách sạn kiểu “asset light” (sở hữu ít tài sản). Hơn 90% khách sạn của Accor được vận hành theo thỏa thuận quản lý và nhượng quyền (tăng từ 59% vào thời điểm Bazin tiếp quản). Sau khi bán 58% cổ phần bất động sản vào năm 2018 cho một nhóm các nhà đầu tư gồm GIC của Singapore và quỹ Public Investment Fund của Saudi Arabia với giá 4,6 tỉ euro (năm tỉ đô la Mỹ), Bazin mua lại nhiều thương hiệu khách sạn để củng cố sự ổn định của Accor – vẫn đang được mở rộng từ năm 2013, từ 14 thương hiệu quen thuộc của Accor như Mercure và Pullman thành một nhóm gồm hơn 30 thương hiệu, trong đó có Fairmont, Swissôtel và Raffles. FO RBESV I E T N AM .CO M .VN

Khách sạn Raffles mang tính biểu tượng tại Singapore, được khai trương lần đầu năm 1887.

Quá trình vươn lên thành người đứng đầu Accor của người đàn ông Pháp mang tên Bazin là trường hợp khác biệt. Trong khi người đảm đương các vị trí tương tự thường là những chủ khách sạn giàu kinh nghiệm, sự nghiệp trước đây của Bazin lại liên quan đến giao dịch, ông làm quản lý ngân hàng đầu tư có trụ sở tại London, New York, San Francisco và Paris. Năm 1997, Bazin trở thành người đứng đầu chi nhánh châu Âu của công ty đầu tư bất động sản Colony Capital có trụ sở tại Los Angeles. Tại Colony, ông dẫn dắt một số thương vụ mua lại khách sạn, bao gồm khoản đầu tư một tỉ euro (1,1 tỉ đô la Mỹ) vào Accor, sau đó đại diện cho Colony tham gia hội đồng quản trị của Accor vào đầu năm 2006. Vào tháng 8.2013, Bazin được bổ nhiệm làm chủ tịch và CEO của Accor (và rời Colony). Vào năm 2015, ông lãnh đạo Accor trong thương vụ trị giá 2,9 tỉ đô la Mỹ, mua lại tập đoàn FRHI Hotels & Resorts có trụ sở tại Canada (chữ “R” trong từ FRHI ban đầu là viết tắt của Raffles). Tập đoàn này sở hữu những thương hiệu xa xỉ, như chuỗi khách sạn Raffles, Fairmont, khách sạn Savoy ở London và khách sạn Plaza ở New York. Accor đã mua FRHI từ ba chủ sở hữu của nó, Colony, Kingdom Holding của Saudi Arabia và chính phủ Qatar. Trong giao dịch này, Accor trả 840 triệu đô la Mỹ bằng tiền mặt và T H Á N G 4 .20 2 0

AT H A N A S I O S G I O U M PA S I S / G E T T Y I M A G E S

LỐI SỐNG

112

DA N H M Ụ C Đ Ầ U T Ư C Ủ A AC C O R

THÁNG 4.2020

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

113 LỐI SỐNG

46,7 triệu cổ phiếu mới, do đó lượng cổ phần thiết là nguồn thu ngày càng quan trọng đối với tương ứng của Kingdom và Qatar tại Accor là các chuỗi khách sạn lớn – chương trình Bonoy 5,8% và 10,5% (hiện giờ là 6,1% và 10,9%). Raffles, của Marriott tạo ra lợi nhuận đầu tư khoảng được chính phủ Qatar mua lại theo thỏa thuận 6,5% và chiếm 50% lượng đặt phòng khách sạn riêng, vẫn thuộc sở hữu 100% của công ty Katara của chuỗi này. Bazin đặt mục tiêu tăng thu nhập Hospitality của chính phủ Qatar. từ chương trình khách hàng thân thiết lên hơn Để tiếp tục thu hút khách du lịch hạng sang, 100 triệu euro (111 triệu đô la Mỹ). “Con số đó Bazin cần đẩy mạnh chương cũng vẫn chưa đủ lớn, nhưng trình thành viên của Accor, tốt hơn rất nhiều so với sáu tương tự những gì Marriott triệu euro (6,6 triệu đô la Mỹ) “Ở CHÂU Á, CỨ BA NGÀY áp dụng cho chương trình hiện giờ,” ông cho biết. SẼ CÓ MỘT BẤT ĐỘNG SẢN Bonvoy của mình. “Những gì Bất chấp những khó khăn THUỘC SỞ HỮU CỦA ACCOR chúng tôi muốn làm là duy tại các thị trường chủ chốt của trì lượng khách hàng cốt lõi Accor ở châu Á - Thái Bình ĐƯỢC KHAI TRƯƠNG. của mình,” Bazin cho biết. Dương – bao gồm thương chiến, “Cần chi phí rất lớn để thu tình trạng bất ổn của Hong hút khách hàng, vì thế, bất cứ khi nào họ đến Kong, và hiện giờ là sự bùng phát dịch COVIDlưu trú, hãy chắc chắn rằng bạn theo sát họ và 19 – nhìn chung, các nhà nghiên cứu rất lạc quan cung cấp bất cứ điều gì họ muốn mà không có về triển vọng của Accor tại châu Á. “Cuộc thương trong khách sạn.” Bắt đầu từ năm nay, Accor chiến thực sự có thể mang lại lợi ích cho công sẽ giới thiệu chương trình khách hàng thân ty Pháp nếu bạn cho rằng Trung Quốc có thể sẽ thiết đã được điều chỉnh, áp dụng cho tất cả các giới hạn quyền tiếp cận thị trường nội địa đối với khách sạn thuộc hệ thống của Accor, mang tên những công ty Hoa Kỳ như Marriott, Hilton hay ALL, là các chữ viết tắt của Accor Live Limitless. Hyatt,” Thomas Sineau, nhà phân tích tình báo Với sự tinh tế điển hình của người Pháp, ALL cao cấp tại công ty phân tích CB Insights có trụ sẽ cung cấp những gì mà Bazin gọi là trải nghiệm sở ở New York, cho biết. “không thể mua được bằng tiền” – các buổi triển Bazin đã lên kế hoạch cho động thái tiếp theo lãm độc quyền, những bữa tối riêng tư do các của Accor – hợp tác với các công ty kỹ thuật số đầu bếp đạt sao Michelin phục vụ và đặc quyền lớn như Alibaba, Amazon và Google. “Những tiếp cận hậu trường các buổi hòa nhạc. Ở châu Á, công ty đó chú trọng đến quy mô,” ông chia sẻ. chương trình này – áp dụng từ bây giờ – khuyến “Hiện nay, quy mô thậm chí còn được coi trọng mãi giảm giá phòng và thưởng thức rượu vang. hơn so với 20 năm trước.” Để đảm bảo ALL thực hiện đúng các cam kết của mình, Accor đầu tư 400 triệu euro (445 triệu đô la Mỹ) mua lại các công ty vận hành nhà hàng, câu lạc bộ đêm và phòng chờ đặc quyền, giúp Accor có nguồn lực riêng để làm hài lòng khách. Họ cũng hợp tác với công ty quản lý tài năng IMG và công ty giải trí và thể thao AEG. Tuy nhiên, một hợp đồng trị giá 50 triệu euro 25Hours (56 triệu đô la Mỹ) nhằm tài trợ cho đội bóng đá Art Series Adagio Access Fairmont Breakfree Pháp Paris Saint-Germain vào đầu năm 2019 đã Grand Mercure Greet khiến nhiều người ngạc nhiên. Mantis HotelF1 Một số nhà đầu tư và nhà phân tích thắc mắc, BÌNH DÂN MGallery Ibis 297.403 phòng số tiền đầu tư lớn như vậy sẽ mang lại lợi nhuận Movenpick Ibis Styles Peppers Ibis Budget như thế nào. “Mối quan tâm của chúng tôi là Pullman Jo & Joe quyết định tài trợ này có thể không mang lại lợi Raffles CAO CẤP ích cao nhất cho các cổ đông,” Thomas Beevers, Rixos 195.384 người sáng lập và CEO của công ty StockViews SBE phòng có trụ sở tại London, đã viết như vậy trong một So by Sofitel Adagio Sofitel Mama Shelter báo cáo vào tháng 3.2019. Swissôtel Mantra TRUNG CẤP Bazin phản hồi rằng tất cả các khoản đầu tư The Sebel Novotel 246.750 phòng này đều được thiết kế để gây ấn tượng với khách Novotel Suites và biến Accor thành một nhà điều hành phong Mercure NGUỒN: ACCOR, THÁNG 12.2019 Tribe cách sống. Các chương trình khách hàng thân

LỐI SỐNG • 30 UNDER 30

114

F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

LỐI S ỐNG • 30 UND ER 30 Bài Đặng Thư

Ảnh Vincent Nguyen

Đó là ý nghĩa hình xăm thiên thần đang bay trên cánh tay phải của Vũ Đinh Trọng Thắng, một trong bốn thành viên của ban nhạc Ngọt. Bốn chàng trai tuổi dưới 30, không học âm nhạc chính quy, đang trên hành trình “làm nhạc hay, chơi đến cùng”.

Trong fanpage của ban nhạc Ngọt trên Facebook với gần 115 ngàn người, tài khoản Dích Đại Hiệp chia sẻ, “Trong cái vị ngọt, thoảng mùi hương Hà Nội. Trong những ca từ mộc mạc, là những chiêm nghiệm cuộc đời. Trong những giai điệu mê hoặc, là cảm hứng bất tận cho cuộc sống;” còn tài khoản Quang Vũ nhận xét: “vui vẻ và đáng yêu nhất chưa từng có.” Ban nhạc đã chiến thắng hai hạng mục quan trọng trong giải thưởng âm nhạc Cống hiến ngay lần đầu tiên được đề cử năm 2018 cho hạng mục Nghệ sĩ mới của năm và Bài hát của năm cho ca khúc Em dạo này. Cuối năm 2019, ngay trong tuần đầu tiên mở bán, 2.000 bản CD album 3 đã được tiêu thụ. Album cũng đạt vị trí số 1 trên bảng xếp hạng Apple Music Việt Nam, bên cạnh đĩa đơn Lần cuối (đi bên em xót xa người ơi) đứng ở vị trí thứ ba trên bảng xếp hạng của Spotify Việt THÁNG 4 . 2 0 20

Nam. “Đam mê âm nhạc và chỉn chu tới từng chi tiết, Ngọt luôn sẵn sàng thử nghiệm và chấp nhận rủi ro. Điều đó là dấu hiệu của những người tiên phong (leaders). Khi làm việc chung, cái tôi và sự khiêm tốn được kết hợp vừa độ đã khiến cho họ trở nên tuyệt vời hơn,” ông Michael Choi, CEO công ty InQ International tại Việt Nam, công ty giải trí có trụ sở tại TP.HCM chuyên phát triển các nghệ sĩ mới và đưa nghệ sĩ nổi bật của Việt Nam ra thị trường quốc tế, chia sẻ với Forbes Việt Nam qua email. Ban nhạc Ngọt gồm bốn thành viên: Nguyễn Hùng Nam Anh (trống – 25 tuổi), Nguyễn Chí Hùng (lead guitar – 23 tuổi), Phan Việt Hoàng (bass guitar – 29 tuổi) và Vũ Đinh Trọng Thắng (hát, rhythm guitar – 25 tuổi). Khi vừa đỗ đại học năm 2013, Thắng, Nam Anh và Trần Bình Tuấn (lead guitar – thành viên cũ) cùng nhau thành lập ban nhạc sau một thời gian chơi cùng nhau từ hồi cấp 2. "Chỉ cần một cái tên ngắn gọn, dễ gọi để phân biệt với các ban nhạc khác,” Ngọt được các thành viên đặt một cách ngẫu hứng ở thời điểm đó. Ban nhạc tập các sáng tác của mình và đến các quán cà phê xin chơi nhạc. Khi còn là sinh viên năm thứ nhất, Ngọt bắt đầu thu âm bằng điện thoại những sáng tác đầu tiên và đăng tải lên nền tảng âm nhạc SoundCloud. Bản thu âm hoàn chỉnh F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

115

LỐI SỐNG • 30 UNDER 30

Chân trời có người bay

LỐI SỐNG • 30 UNDER 30

116

đầu tiên của Cá hồi đã nhận được phản Michael Choi và Benjamin James in InQ hồi tích cực từ khán giả. Cùng với ca khúc International, album 3 đánh dấu lần đầu này, Khắp xung quanh (phát hành tháng tiên Ngọt hợp tác với studio hàng đầu thế 2.2015) đã xuất hiện trên sóng một số giới – Abbey Road - studio huyền thoại đã kênh radio tại Việt Nam. thu hầu hết những album quan trọng nhất Tháng 9.2015, sau gần hai năm hoạt của Beatles, Pink Floyd. Phần hiệu chỉnh động, Ngọt thu âm album đầu tay cùng lần cuối (master) của album 3 do Christian tên ban nhạc. Để thực hiện album, ban Wright, kỹ sư âm thanh đã hợp tác với nhạc sử dụng hình thức gây quỹ cộng nhiều nghệ sĩ hàng đầu thế giới như đồng (crowdfunding), vốn chưa phổ biến Adele, Radiohead, Blur, thực hiện. Ngay trong giới làm nhạc tại Việt Nam. Chiến trong tuần đầu tiên mở bán, 2.000 bản dịch 60 ngày thu về 50 triệu đồng đủ CD album 3 đã được tiêu thụ. Đây cũng là trang trải chi phí làm album với tiêu chí thời điểm ban nhạc cảm nhận được sự ăn độc lập và tự quyết định, “âm nhạc còn rất ý nhất sau nhiều năm hoạt động với nhau. bản năng và hoang dã” như ban nhạc tự “Tôi luôn nghĩ về album nhiều hơn là về nhận xét. Lập tức 1.000 đĩa "cháy hàng" các buổi biểu diễn. Album là về tư tưởng trong bốn ngày đầu tiên. Tổng cộng sau của mình vào một thời điểm nhất định mà ba tháng phát hành, mình nắm bắt được một 1.500 CD đã được bán cách hoàn hảo,” Thắng “THỜI GIAN VỚI TÔI LÀ MỘT LOẠI hết cùng với 2.000 bản nói. Bên cạnh việc ra kỹ thuật số được tải album 3, Ngọt cũng TIỀN TỆ CẦN PHẢI ĐONG ĐẾM MỘT mắt về qua các kênh trực tiến hành ba liveshow tại tuyến. Ngọt thời điểm Hà Nội và TP.HCM vào CÁCH HỢP LÝ ĐỂ CHUYỂN ĐỔI RA này đã nhận được tháng 10.2019. Toàn bộ NHỮNG THỨ CÓ ÍCH VÀ CÓ Ý NGHĨA 6.000 vé phát hành cho nhiều sự chú ý hơn từ phía công chúng và ba liveshow đều đã được CHO MÌNH. TÔI TIN BÍ QUYẾT X ÂY người hâm mộ tự nhận bán hết trong thời gian mình là "Kẹo". DỰNG PHÁT TRIỂN BẢN THÂN NẰM ngắn. Đây cũng là lần Tháng 1.2017, Ngọt đầu tiên Ngọt tổ chức hai Ở VIỆC QUẢN LÝ THỜI GIAN TỐT.” thu âm album thứ 2, liveshow trong hai ngày mang tên Ng`bthg (đọc liên tiếp tại Hà Nội do —Vũ Đinh Trọng Thắng là Người bình thường). nhu cầu lớn từ khán giả “Ban nhạc làm nhạc thủ đô. “Ngọt hướng đến theo bản năng và tự mày mò, có lẽ điều này đã đối tượng khán giả là tất cả mọi người, ai cũng tạo nên màu sắc âm nhạc cho nhóm. Ngọt chắc nghe nhạc của Ngọt.” chắn không đi theo mô hình Idol,” Ngọt cho biết. Michael Choi cho rằng, chìa khóa cho bất kỳ Tháng 8.2017, Ngọt công bố tour diễn xuyên Việt, thành công nào trong âm nhạc, là sáng tác. "Ở album mới cũng như liveshow đầu tiên Ng`bthg. Ngọt, họ có Thắng - một nhạc sĩ tuyệt vời. Thắng Chỉ hai ngày mở bán, toàn bộ 3.000 vé tại Hà Nội rất thông minh trong sáng tác lời ca, về cảm xúc đã được bán hết. Toàn bộ 650 vé cho sô diễn tại thì trưởng thành, và trong giai điệu âm nhạc, TP.HCM cũng được tiêu thụ trong vài phút đồng anh cực kỳ tinh tế! Ngọt rất may mắn khi Thắng hồ. Tháng 10.2017, Ngọt phát hành video ca nhạc nói tiếng Anh xuất sắc và quan trọng hơn là hiểu đầu tiên Em dạo này. Video này đã đạt vị trí thứ được bản chất thi ca của ngôn ngữ. Hùng là sự tám trên bảng xếp hạng YouTube Trending cùng pha trộn giữa tuổi trẻ và tự tin. Anh ấy tạo ra một gần ba triệu lượt xem trên YouTube sau gần một số giai điệu guitar thú vị mà tôi hiếm khi nghe tháng ra mắt. thấy. Nam Anh là một tay trống cổ điển! Anh ấy Ngày 10.11.2017, Ngọt đại diện cho Việt Nam thích bộ trống của mình và nắm bắt được những biểu diễn tại Lễ hội Âm nhạc Quốc tế Gió Mùa nhịp phách phức tạp. Hoàng là thú vị nhất. Anh (Monsoon) 2017 trước 10 ngàn khán giả ở Hoàng không chỉ là một tay bass được đánh giá cao mà thành Thăng Long. Tháng 11.2018, liveshow Ngọt còn là người quản lý giúp ban nhạc gắn kết lại – In the Spotlight được tổ chức tại cung Văn hóa với nhau.” Hữu nghị Hà Nội do công ty Mỹ Thanh sản xuất. Ngọt chỉ thu âm và phát hành các tác phẩm Bước sang năm 2019, Ngọt cho ra mắt album nếu bản thân ban nhạc cảm thấy hài lòng. Không thứ ba mang tên 3 với 14 ca khúc mới. Với sự giới đi theo thị hiếu đám đông nhưng cũng không đi thiệu, giúp đỡ và tư vấn của hai nhà sản xuất ngược lại, ban nhạc chỉ viết nhạc mình thấy hay, FO RBESV I E T N AM .CO M .VN

T H Á N G 4 .20 2 0

“THOẢI MÁI SÁNG TẠO VÀ BÀY TỎ TÌNH CẢM, ĐƯỢC LÀ CHÍNH MÌNH TRONG TỪNG NỐT NHẠC VÀ CÂU HÁT LÀ ĐIỀU KHIẾN CHÚNG TÔI PHÊ NHẤT.”

Vốn liếng lớn nhất có được đến

thời điểm này là Ngọt làm việc rất kỷ luật. Luyện tập hằng ngày với nhau trong studio tạo nên sự ăn ý giữa các thành viên về mặt âm nhạc, hiểu rõ điểm mạnh và yếu của nhau để cùng tiến bộ. Thắng cho biết: “Mỗi ngày tôi đều đặt ra quy tắc phải viết một bài, hoặc ít nhất là một giai điệu. Sáng tác là công việc, chứ không phải sở thích nên tôi luôn cố gắng mài giũa nó, rèn luyện để tìm ra bản sắc riêng.” Thắng là người thực hành thiền Vipassana. Anh học thiền lúc đọc một vài cuốn sách về các triết lý sống khác nhau và nhận ra mình chưa bao giờ thực sự để ý đến một số khái niệm như cái tôi, tương lai và quá khứ. “Đây đều là những khái niệm trừu tượng để làm công cụ chứ không có thật. Thiền định giúp tôi trở lại học cách sử dụng những công cụ ấy,” Thắng cho biết. Thắng chạy bộ mỗi sáng, Nam Anh tuần

COURTESY OF NGOT

BAN NHẠC ĐỘC LẬP LỚN NHẤT VIỆT NAM “Tại Việt Nam, nghệ sĩ indie (độc lập) có mô hình kinh doanh giống như các nghệ sĩ phương Tây - những người độc lập và bền vững về tài chính, không phụ thuộc vào nguồn tài trợ hay sự kiện của các thương hiệu. Họ xây dựng cộng đồng người hâm mộ, bán nhạc và bán vé cho các chương trình biểu diễn trực tiếp. Cho tới nay, Ngọt là ban nhạc indie lớn nhất ở Việt Nam.” —Michael Choi, CEO công ty InQ International tại Việt Nam. T HÁ NG 4.202 0

tới phòng gym năm lần, Chí Hùng đang tập vật lý trị liệu do đau lưng, và Hoàng cũng đang tập gym. Ngoài ra, Hoàng và Thắng "đang chơi bộ môn 'làm bố'” mà hai anh cho rằng “cũng tốn kha khá thể lực.” “Thoải mái sáng tạo và bày tỏ tình cảm, được là chính mình trong từng nốt nhạc và câu hát là điều khiến chúng tôi phê nhất,” bốn thành viên cho biết. Trong các tác phẩm, Thắng là người phụ trách làm giai điệu và lời, sau đó các thành viên sẽ làm phần nhạc cũng như chỉnh sửa cùng nhau để cho ra đời bản thu hoàn chỉnh. “Các thành viên nghe nhiều thể loại nhạc khác nhau nên khi hòa âm phối khí, ai cũng đưa cá tính của mình vào trong ca khúc. Điều đó mang lại sự đa dạng trong cách chơi của ban nhạc,” Phan Việt Hoàng nói. Bước ra từ các bản thu âm tải lên mạng, Ngọt thấy rằng đây là thời đại của công nghệ số, là truyền thông tương tác thay vì thụ động như trước đây. “Sự phát triển của mạng xã hội là lợi thế cho những nhóm hoạt động độc lập như Ngọt. Sẽ là hoàn hảo nếu có thể kết hợp hài hòa giữa yếu tố nghệ thuật và thương mại,” Ngọt cho biết. Tài chính luôn là vấn đề khó khăn chung của các nhóm nhạc độc lập. Ngọt cũng không ngoại lệ, “luôn trong trạng thái đi trên dây, ngã lúc nào chẳng biết”. Vì ban nhạc phải tự lo tất cả, từ việc làm nhạc hay, tới việc mọi người ủng hộ và đồng cảm với các sản phẩm, hay tài chính cho các buổi biểu diễn. "Mỗi lần làm sản phẩm hay liveshow, Ngọt luôn phải tính đến bài toán đầu tư, sinh lời rồi dùng số tiền ấy để tái đầu tư và tồn tại,” Phan Việt Hoàng, thành viên kiêm quản lý của ban nhạc nói. Nhà sản xuất Michael Choi đã cảnh báo ban nhạc về những hiểm họa ở phía trước, khối lượng công việc đồ sộ và sự hy sinh khổng lồ cần phải có để thành công trên thị trường quốc tế. “Không ai có thể nói chắc chắn nghệ sĩ Việt Nam nào, Ngọt hay ai khác có thể phá rào vào thị trường quốc tế. Đó là giấc mơ… và tôi đánh cược vào Ngọt!”. FORBESVIE TNAM .COM.VN

117

LỐI SỐNG • 30 UNDER 30

và ít nhiều phải phản ánh cái cộng đồng thấy hay. Với các tác phẩm có nhiều chủ đề khác nhau, âm nhạc của Ngọt đi vào đời sống. Nhiều người hâm mộ đã cover (hát, phối lại) các ca khúc của họ. “Ngọt sẽ tồn tại đến khi nào ban nhạc cảm thấy còn muốn làm nhạc. Cũng may là ban nhạc hoàn toàn tự do nên không ai có thể ép chúng tôi phải hoạt động hay tan rã, trừ chính bản thân các thành viên," Phan Việt Hoàng nói. Trân trọng và đón nhận mọi thứ theo cách tự nhiên nhất, đồng thời Ngọt luôn chủ động trong cuộc sống. “Thời gian với tôi là một loại tiền tệ cần phải đong đếm một cách hợp lý để chuyển đổi ra những thứ có ích và có ý nghĩa cho mình. Tôi tin bí quyết xây dựng phát triển bản thân nằm ở việc quản lý thời gian tốt,” Thắng nói. “Nhìn thời gian trôi...mà không tiếc nuối...là người tự do”, như lời ca khúc Mèo hoang.

Tumi ra mắt bộ sưu tập mới cho mùa xuân 2020

PHONG CÁCN

118

TUMI vừa đem đến cho bạn sự tự do để theo đuổi những chuyến đi hoàn hảo của mình bằng loạt sản phẩm ưu việt. Những sản phẩm của TUMI có độ bền cao, ứng dụng linh hoạt và được thiết kế vừa vặn. Liên tục thay đổi về thiết kế, những sản phẩm trong bộ sưu tập mùa này được làm từ những vật liệu mới nhẹ và bền vững với các tính năng tuyệt vời. • Với những người ưa xê dịch, sản phẩm 19 DEGREE Polycarbonate cho thị trường châu Á – Thái Bình Dương, với những đường nét góc cạnh và thiết kế phần vỏ nhẹ với 1 ngăn cắm USB và hệ thống khóa kết hợp TSA. Từng phần mở rộng làm bằng vật liệu polycarbonate được bao phủ kỹ lưỡng bởi lớp phim đặc biệt có thể phản chiếu ánh sáng. • TUMI Merge được làm từ vật liệu tái tạo, thiết kế mỏng nhẹ và đa chức năng. Bằng cách sử dụng vải rPET, TUMI đã tạo thành các sản phẩm từ 214 ngàn chai nhựa. • Với dòng sản phẩm dành cho nữ, những nét mới của Devoe bao gồm thiết kế túi đựng nước đầy sáng tạo và túi zip rộng phía ngoài. Voyageur gồm vali kéo, túi và phụ kiện nhẹ nhàng và linh hoạt. • Trong dòng sản phẩm cho nam, Harrison gợi nhớ về tinh thần truyền cảm hứng nguyên bản với phong cách hiện đại. Được thiết kế với da dập nổi mờ, logo mới, dây kéo khóa tăng cường và mẫu chữ dập nổi. Màu chủ đạo bao gồm đen nilon và đen da thuộc và xanh navy, bên cạnh màu theo mùa gồm kim loại bóng và màu tảo biển hoa văn lưới. Tahoe nhấn mạnh tới chuyển động tự do trong công việc, du lịch. Alpha Bravo được lấy cảm hứng từ phong cách quân đội, với ba lô, cặp táp và túi trống trong TUMI’s signature FXT Ballistic® Nylon.

Tuyên ngôn thời trang đến từ nhà Cartier Là một trong những bộ sưu tập biểu tượng của nhà chế tác Cartier, Baignoire không chỉ đại diện cho tinh thần sáng tạo xuất sắc của những nghệ nhân thương hiệu, mà đó còn là tuyên ngôn thời trang dành cho các quý bà. Những nữ chủ nhân sở hữu chiếc đồng hồ Baignoire có thể kể đến như Catherine Deneuve, Romy Schneider, Jeanne Moreau… là hình mẫu đại diện cho vẻ đẹp thanh lịch kiểu Pháp, luôn chọn được cho riêng mình một phong cách độc đáo. Dòng đồng hồ huyền thoại này bắt đầu vào năm 1912 – những năm tháng rực rỡ của ngành chế tác đồng hồ cao cấp. Khi ấy, người sáng lập thương hiệu, Louis Cartier, đã táo bạo khi cho kéo dài thiết kế mặt số đồng hồ hình tròn quen thuộc để tạo nên một dáng hình độc đáo với hai đường thẳng song song được nối với nhau bằng 2 đường cong đầy gợi cảm. Do mẫu thiết kế khá giống với chiếc bồn tắm cổ điển tại Pháp lúc bấy giờ, nên mẫu đồng hồ đã được đặt tên là Baignoire, nghĩa là bồn tắm trong tiếng Pháp. Bộ sưu tập kinh điển đã bước sang trang sử mới với sự tái sinh của tạo phẩm Baignoire Allongée dưới dáng hình mới. Xây dựng trên nền tảng thành công của thiết kế Baignoire Allongée năm 60’, mẫu đồng hồ mới được trình làng này mang hơi thở của sự xa hoa và lộng lẫy với gờ lắp kính được nạm kim cương thanh lịch. Mẫu đồng hồ có hai phiên bản mặt số: mặt số kim cương và mặt số có vạch chỉ giờ. Đặc biệt, phiên bản mặt số nạm kim cương chế tác bằng vàng hồng đi kèm dây da cá sấu xanh đen sẽ được ra mắt giới hạn chỉ 100 mẫu trên thế giới.

Hương sắc trong lòng pha lê từ Lalique Bộ sưu tập Mon Premier Cristal lấy cảm hứng từ tình yêu của ngài Rene Lalique với mối giao cảm hài hòa của tự nhiên và tình yêu thiên nhiên đẹp đẽ. Motif hoa Anh đào Nhật Bản và cánh én chao lượn ngày xuân đã được sử dụng nhiều lần trong các tạo tác pha lê của LALIQUE, nay lại tái hiện trên những chai nước hoa Mon Premier Cristal. Được ra mắt với 3 mùi hương độc đáo, mỗi chai nước hoa đem tới cung bậc cảm xúc hoàn toàn riêng biệt trong mùi hương. Đó là hương gỗ mềm mại với thoáng sắc the của cam chanh, pha trộn cùng va ni và đậu Tonka trong chai Sensuel bởi bàn tay F O R B E S V I E T N A M . C O M .V N

Karine Dubreuil-Sereni; hay hoa hồng và lê tương mọng được phủ lên lớp màn mỏng manh của xạ hương trắng và vani trong mỗi chai Tendre từ Sidonie Lancesseur. Và cuối cùng, đúng như cái tên “Lumiere”, Alexandra Monet mang tới hương sắc của cỏ hoa dưới nắng Hạ rực rỡ bằng mùi hoa huệ, cam thảo và hạnh nhân. Giới sưu tầm chắc chắn sẽ không thể bỏ qua cơ hội sở hữu những chai nước hoa quý hiếm này khi mỗi phiên bản của Mon Premier Cristal được sản xuất tinh xảo với lớp vỏ ngoài pha lê tỉ mỉ, đặc biệt giới hạn chỉ 130 chai và được đánh số. THÁNG 4.2020

Jaguar Land Rover mở cửa không gian trưng bày mới tại Phú Mỹ Hưng 119

Nệm Kluft “mê hoặc” giới thượng lưu Lấy cảm hứng từ vẻ đẹp lộng lẫy của New York xa hoa, chiếc nệm Kluft đắt đỏ có giá lên tới 1 tỉ đồng đang khiến giới thượng lưu từ Á sang Âu mê mẩn săn tìm. Ngay khi vừa xuất hiện tại Việt Nam trong showroom nệm đẳng cấp thế giới World Luxury Mattress Gallery (LMG), nệm Kluft thượng hạng đã nhanh chóng "lọt vào mắt xanh" của nhiều đại gia, doanh nhân thành đạt và các nghệ sĩ như "người đẹp không tuổi" Diễm My, các diễn viên và siêu mẫu nổi tiếng. Chiếc nệm kết tinh có chọn lọc từ nhiều chất liệu quý hiếm. Lông cừu Joma (New Zealand) phối với hệ thống cao su Talalay cấu trúc hạt mở và vải Cashmere thượng hạng vừa kháng khuẩn bề mặt tuyệt đối, vừa giúp nệm Kluft mát mẻ về mùa hè và ấm áp về mùa đông. Lông đuôi ngựa (Đức) và hàng ngàn con lò xo cao cấp đàn hồi cực nhạy, giúp nâng đỡ trọn vẹn từng đường cong cơ thể. Đặc biệt hơn, dưới bàn tay điêu luyện của các nghệ nhân New York, từng búi bông nhỏ, từng đường kim mũi chỉ đều tăm tắp và chính xác tuyệt đối tạo nên các hoa văn sang trọng, quý phái. LMG là đơn vị tiên phong tại Đông Nam Á phân phối dòng nệm Kluft tọa lạc tại Khu đô thị Sala – số 95 Nguyễn Cơ Thạch, Quận 2, TP. HCM.

Gặp gỡ “nàng thơ” trên cổ tay: Vacheron Constantin Égérie Mang đậm cảm hứng từ hai kỹ nghệ thủ công cao cấp là may đo và chế tác đồng hồ, bộ sưu tập Égérie mới năm 2020 dệt nên khuôn hình hết sức nữ tính từ Vacheron Constantin. Chiếc đồng hồ mang dáng dấp cổ điển nay mang thêm nét đương đại: tạo cảm hứng, độc lập và lôi cuốn. Bộ sưu tập Vacheron Constantin mới truyền tải sự tinh tế của thế giới Haute Couture với mặt số hoa văn xếp li, kim cương bao viền như dây bện mảnh mai, làm nổi bật hình dạng nữ tính của vỏ đồng hồ. Ba phiên bản đồng hồ: Self–winding, Moon Phase, Moon Phase Diamond-Pavé, mỗi mẫu đều có các phiên bản bằng vàng hồng 18K, vàng trắng 18K hoặc thép đính kim cương, đặt lên cổ tay quý cô bản nhạc đầy màu sắc. THÁ NG 4.202 0

FO RBESVIE TNAM.COM.VN

PHONG CÁCN

Jaguar Land Rover Việt Nam vừa chính thức giới thiệu không gian trưng bày các dòng xe thể thao và địa hình đẳng cấp mới tại trung tâm thương mại Crescent Mall (TP.HCM). Người hâm mộ xe thỏa sức chiêm ngưỡng những dòng xe thể thao Jaguar và địa hình hạng sang Land Rover mới nhất, đồng thời có thêm nhiều trải nghiệm dịch vụ độc đáo tiêu chuẩn chính hãng. Với Jaguar, XF kết hợp giữa hiệu năng và phong cách thể thao, sở hữu những đường nét thiết kế quyến rũ, năng động đầy tinh tế, nhưng vẫn chứng tỏ được hiệu suất đáng gờm đem lại sự phấn khích tột độ cho người lái trong mọi cung đường thử thách, là mẫu xe thể thao hiệu suất cao thực thụ. F-PACE, mẫu xe thể thao SUV hiệu năng cao, hội tụ đầy đủ khả năng có thể thích nghi trong mọi hoàn cảnh và cho cuộc sống mỗi ngày, lý tưởng cho bạn và gia đình. Discovery Sport được khách hàng yêu thích bởi khả năng vận hành tuyệt vời của thương hiệu Land Rover, di chuyển trên mọi địa hình. Range Rover Velar giành giải thưởng xe có thiết kế đẹp nhất thế giới năm 2018, được thiết kế theo phong cách tối giản hóa và thỏa mãn đam mê về công nghệ số hóa. Không gian trưng bày cũng có mẫu xe Land Rover Defender hoàn toàn mới vốn đã dành được nhiều sự quan tâm và nhiều đơn đặt hàng trước từ phía khách hàng trong thời gian qua. HOTLINE: 0862 015 068 (TP.HCM) và 0981 211 919 (Hà Nội).

FORBES VIETNAM | MARKET PLACE

SHERATON GRAND ĐÀ NẴNG “NƠI GẶP GỠ THÀNH CÔNG”

KHỞI ĐỘNG MÙA HÈ TẠI SHERATON NHA TRANG HOTEL & SPA

Sheraton Grand Đà Nẵng đang chào đón mọi nhà hoạch định hội họp đến tổ chức các sự kiện đầy ấn tượng bên bờ biển Đà Nẵng với ưu đãi lớn: Nơi Gặp Gỡ Thành Công. Ưu đãi phù hợp cho tất cả các loại sự kiện, bao gồm miễn phí 01 phòng cho mỗi 25 phòng được thanh toán, miễn phí nâng hạng một phòng lên Suite, check-out muộn đến 18h00 cho 02 phòng, miễn phí sử dụng The Retreat cho 02 phòng VIP, miễn phí đưa đón sân bay bằng xe limousine đối với đại biểu VIP, giảm 15% cho gói Sheraton Signature Meeting và các dịch vụ tiệc, đồng thời giảm 20% khi sử dụng dịch vụ tại Shine Spa for Sheraton™ trong suốt thời gian lưu trú. Hơn thế nữa, các nhà tổ chức sẽ nhận được gấp đôi số điểm Marriott Bonvoy™ Events đồng thời nhận thêm 5.000 điểm thưởng với điều kiện duy nhất đối với ưu đãi này là đặt từ 30 phòng trở lên! Ưu đãi Nơi Gặp Gỡ Thành Công được áp dụng cho các sự kiện được đặt từ nay đến ngày 30.6.2020 và được tổ chức trước ngày 20.12.2020. Thông tin chi tiết: danang.sales1@sheraton.com hoặc truy cập www.sheratongranddanang.com

Bắt đầu mùa hè sôi động bằng một kỳ nghỉ tuyệt vời tại thiên đường nhiệt đới Nha Trang với cát trắng, nắng vàng, biển xanh và hải sản trù phú được mệnh danh ngon nhất Việt Nam. Tọa lạc ngay trên con đường vàng Trần Phú, Sheraton Nha Trang chỉ cách vài bước chân để đến bãi biển thơ mộng, các địa điểm tham quan du lịch nổi tiếng của thành phố, trung tâm thương mại và chợ đêm sôi động. Chỉ từ VND 2,600,000++ cho 1 phòng 1 đêm lưu trú và nhận ngay ưu đãi: • Phòng hạng sang hướng biển và ăn sáng tự chọn cho 2 người • Miễn phí bữa tối hàng ngày cho 2 người (không bao gồm nước) • Giảm 15% trên các dịch vụ ẩm thực (không bao gồm các dịch vụ ẩm thực tại phòng) • Giảm 15% trên các dịch vụ matxa tại Shine Spa Chỉ áp dụng dành cho phòng thanh toán trước và không hoàn trả, tối thiểu từ 2 đêm lưu trú. Phụ thu VND1,250,000 cho khách thứ 3, VND 500,000/ trẻ em từ 6 đến 12 tuổi cho 1 đêm (bao gồm ăn sáng và ăn tối) Áp dụng cho các đặt phòng từ nay đến 15.04.2020. Thời gian lưu trú trước 30.06.2020 Địa chỉ: Khách sạn Sheraton Nha Trang & Spa – 26 - 28 Trần Phú – Nha Trang – Khánh Hòa

ƯU ĐÃI HẤP DẪN DÀNH RIÊNG CHO KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP TẠI HOTEL ROYAL HOI AN – MGALLERY

CHƯƠNG TRÌNH ƯU ĐÃI LE MÉRIDIEN SAIGON: Ở THOẢI MÁI – LÀM HĂNG SAY

Tọa lạc giữa phố cổ Hội An, khách sạn 5 sao quốc tế Hotel Royal Hoi An – MGallery đưa du khách viễn du về chốn thương cảng vang bóng một thời. Mang trong mình câu chuyện tình giữa chàng thương nhân người Nhật và nàng công chúa Việt, khách sạn nổi bật giữa lòng thành phố. Hội An với phong cách trang nhã và sự kết hợp giữa nét đẹp truyền thống Việt Nam, Nhật Bản và chuẩn mực sang trọng Đông Dương. Đến đây, du khách sẽ được đắm mình vào một không gian sang trọng tinh tế trong từng đường nét kiến trúc, cảm nhận hơi thở Tân Nghệ thuật Art Nouveau thấm đẫm trong từng chi tiết hay tận hưởng những phút giây thư giãn với các phương pháp trị liệu đặc trưng từ Woosah Spa. Khuyến mãi hấp dẫn dành riêng cho khách hàng doanh nghiệp với các đặt phòng và tổ chức sự kiện từ ngày 1.4 đến 22.12.2020. Tận hưởng gói ưu đãi hấp dẫn Meet & Retreat với các ưu đãi đặc biệt bao gồm đưa đón sân bay, nhân đôi điểm thưởng Le Club Meeting Planner, nâng cấp hạng phòng miễn phí… Thông tin chi tiết: hotelroyal-hoian.com, hoặc gọi số (+84)023 53 950 777, reservation@hotelroyalhoian.vn

Với hi vọng làm giảm bớt những gánh nặng tới doanh nghiệp khi lên kế hoạch cho chuyến đi công tác, khách sạn Le Méridien Saigon mang đến ưu đãi đặc biệt dành cho doanh nhân giúp bạn có thể tập trung hoàn thành chuyến đi công tác dài ngày khi đặt phòng.

ĐẾN THĂM MŨI NÉ MÙA ĐẸP NHẤT TRONG NĂM

TẬP ĐOÀN FUSION BỔ NHIỆM ÔNG STUART LYALL LÀM TỔNG QUẢN LÝ KHÁCH SẠN MỚI TẠI THÀNH PHỐ VŨNG TÀU

Tháng 4, biển Mũi Né trở nên yên bình với không khí trong lành mát mẻ và nắng không quá gắt. Đây có lẽ là thời gian tuyệt vời nhất trong năm để tận hưởng không khí của cát vàng, biển xanh và các hoạt động thể thao dưới nước, cũng như khám phá một trong những khu nghỉ dưỡng tốt nhất tại Mũi Né. Với ưu đãi đặc biệt lên tới 50% giá phòng chỉ từ 1,800,000 VNĐ/đêm/2 khách, bạn sẽ được tận hưởng một kỳ nghỉ vô cùng thú vị cùng gia đình và bạn bè với dịch vụ chuẩn 4 sao của The Cliff Resort & Residences. Tạm rời bỏ phố thị ồn ào đông đúc, đây chính là khoảng thời gian để bạn hồi phục lại sức khỏe, giải tỏa căng thẳng sau những giờ làm việc vất vả. Nơi bạn có thể hòa mình vào bãi biển trong vắt, thơ mộng, tận hưởng những thức ăn tuyệt vời của biển. Đây sẽ là cơ hội để có những kỷ niệm tuyệt vời bên gia đình, người thân. Thời gian áp dụng: 23.03 – 29.04.2020 Hotline: 1900 0394 Website: www.thecliffresort.com.vn

Liên hệ: 0258 288 0000 hoặc email: reservations.nhatrang@sheraton.com

• Miễn phí 02 món đồ giặt mỗi ngày khi đặt phòng ở 3 đêm liên tiếp. • Miễn phí 01 bữa buffet tối cho mỗi lần lưu trú và miễn phí 02 món đồ giặt mỗi ngày khi đặt phòng ở 5 đêm liên tiếp. Đăt phòng ngay để ở thoải mái, làm việc năng suất tại khách sạn Le Méridien Saigon! Liên hệ: 02862636688 hoặc email sales.saigon@lemeridien.com Khách sạn Le Méridien Saigon 3C Tôn Đức Thắng, Bến Nghé, Quận 1, TpHCM 028 6263 6688 Website: marriott.com/sgnmd

TP. HCM, tháng 03.2020, Tập đoàn Fusion chính thức bổ nhiệm ông Stuart Lyall làm tổng quản lý khách sạn Fusion Suites Vũng Tàu. Theo đó, ông Stuart sẽ dẫn dắt đội ngũ nhân viên trong quá trình chuẩn bị khai trương và sẵn sàng mở cửa chính thức vào tháng 4.2020. Trước khi làm việc tại Fusion, Stuart trải qua nhiều năm kinh nghiệm và am hiểu thị trường châu Á khi làm tổng quản lý khu nghỉ dưỡng Selong Selo Resort & Residences tại Lombok, Indonesia và Our Jungle Camp ở Khao Sok, Thái Lan. Tại các khu nghỉ này, Stuart phụ trách quản lý từ lúc tiền khai trương, kinh doanh & tiếp thị, dẫn dắt các hoạt động thiện nguyện xã hội. Fusion Suites Vũng Tàu, khách sạn thứ 7 trong tập đoàn Fusion, cao 19 tầng với 171 phòng suites và căn hộ phục vụ du khách. Đến Fusion Suites Vũng Tàu, du khách được trải nghiệm dịch vụ spa và chăm sóc sức đặc trưng của Fusion với 12 phòng trị liệu, phòng yoga, hồ bơi vô cực trên tầng thượng. Du khách có thể chọn ăn uống tại nhà hàng Fresh với thực đơn và nhiều chọn lựa ẩm thực phong phú và bar hướng biển trên tầng thượng. Từ TP.HCM, du khách dễ dàng tìm đến khách sạn với khoảng 2 giờ di chuyển bằng đường bộ hoặc tàu cao tốc. Fusion Suites Vũng Tàu, 2 Trương Công Định, thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa Vũng Tàu. Email: reservations.fsvt@fusion-suites.com Website: https://vungtau.fusion-suites.com

FORBES VIETNAM | MARKET PLACE

ẨM THỰC 5 SAO TẬN NHÀ TỪ PARK HYATT SAIGON

TRÀ TWG HỘI NGỘ THỜI TRANG VỚI BST ĐỘC QUYỀN HAUTE COUTURE

Thưởng thức hương vị trứ danh của Park Hyatt Saigon nay thật tiện lợi qua dịch vụ giao hàng miễn phí. Bữa tiệc tại nhà của bạn càng thêm ấn tượng được phục vụ bởi các chuyên gia ẩm thực của Park Hyatt Saigon. • Bò cuộn Wellington Phục Vụ Tận Nhà: Trải nghiệm ẩm thực thượng hạng đúng chuẩn kèm nhiều loại sốt đặc trưng. Ngoài ra, thực khách có thể đặt khẩu phần theo số lượng khách, chọn món khai vị, tráng miệng theo yêu cầu. Giá chỉ từ 4,100,000 VNĐ cho khẩu phần phù hợp với 6 khách. • Dịch vụ Bartender Chuyên Nghiệp: Tiệc rượu tại nhà thật vui nhưng thiếu vắng bartender chuyên nghiệp? Đừng quên rằng chuyên gia pha chế của chúng tôi có thể mang bộ sưu tập cocktail trứ danh của bar 2 Lam Sơn đến đêm tiệc của bạn! Giá từ 1,000,000 VNĐ/giờ/bartender, lựa chọn thực đơn thức uống độc quyền và món ăn nhẹ! • Thực Đơn Tiệc Tại Nhà Theo Sở Thích: Nâng tầm buổi tiệc thân mật tại nhà với đội ngũ đầu bếp chuyên nghiệp, qua thực đơn 5 sao. Gói tiệc với 1 đầu bếp và 1 phục vụ để chuẩn bị thực đơn 3 món cho 6 khách, tặng kèm 1 chai rượu Terrazas de los Andes Malbec Reserva. Bạn có thể lựa chọn thực đơn phong cách Pháp/ Ý hoặc Việt theo sở thích. Giá chỉ 1,600,000 VNĐ/thực đơn 3 món/khách, kèm rượu. Tối thiểu 6 khách. Giá chưa gồm 10% VAT, kèm điều kiện. Nhận tư vấn và đặt hàng trực tiếp: https://bit.ly/3b7jU53 028 3520 2351 | sales.saiph@hyatt.com

Theo tinh thần sáng tạo không ngừng của các nhà thiết kế Haute Couture, TWG Tea mang đến một BST trà pha trộn độc đáo và duy nhất, phản ánh được sự cốt lõi của thương hiệu TWG Tea trong việc mở rộng và hấp dẫn toàn cầu. Khác biệt với kho tàng văn hóa trà truyền thống, một trong những thương hiệu trà cao cấp nhất thế giới, liên tục hình thành và định hình các xu hướng của thời đại mới với những sáng tạo gợi cảm, không thể thay thế và rất đặc biệt. Trong một lần thử thách và sáng tạo, TWG Tea bất chấp lịch sử trong việc tạo ra vô số bộ sưu tập của mình, mỗi bộ sưu tập đều khiêu khích và lôi cuốn hơn so với trước đây. TWG Tea Haute Couture Tea Collection® được ra mắt lần đầu năm 2008 tại Singapore với dòng trà Silver Moon Tea. Một bó hoa trà xanh đại diện cho sự cực kỳ hiện đại của thành phố quốc tế này, nhanh chóng trở thành một trong những dòng trà phổ biến nhất của thương hiệu. “ Trong bối cảnh sự ảnh hưởng của thời trang chi phối đến phần còn lại của thế giới “ trích lời Taha Bouqdib, Chủ tịch thương hiệu TWG Tea. Chúng tôi cũng lấy cảm hứng từ đó, thường tinh tế, thu thập những cung bậc cảm xúc của một ngày sáng tạo ra những hương vị đầy bất ngờ trong tách trà. Truy cập Facebook TWG: https://www.facebook.com/TWG-Tea-Vietnam-1779611048941008/ gửi code HCFVN10OF để nhận ngay ưu đãi 10% cho đơn hàng bất kỳ.

PAN PACIFIC HÀ NỘI BẬT MÍ THỰC ĐƠN “XANH” GIÚP ĐẸP TỪ TRONG RA NGOÀI

THỊ TRƯỜNG LÀM ĐẸP SỐT SẮNG VỚI MÁY ĐẨY TINH CHẤT HALIO ION

Duy trì chế độ ăn uống cân bằng là chìa khóa vàng để có một sức khỏe và vóc dáng hoàn mỹ. Tuy nhiên, nhịp sống hiện đại khiến “nhanh và tiện” cũng là những tiêu chí hàng đầu trong việc lựa chọn các bữa ăn cân bằng. Healthy Box - thực đơn “xanh” của Pan Pacific Hà Nội đã ra đời với những hộp khẩu phần ăn dinh dưỡng từ các loại nguyên liệu tươi ngon mà thiên nhiên ưu ái cho đất nước nhiệt đới. Từ 9h đến 19h mỗi ngày, Healthy Box sẽ mang đến bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng và đẹp mắt nhờ những hộp salad tổng hợp, hay bát poke đầy màu sắc gồm các lát cắt từ thịt cá tươi ngon, gạo lứt, kèm thêm rau củ nhiều chất xơ, trộn cùng các loại nước sốt đậm đà, đặc trưng, được đầu bếp của Khách sạn kì công chuẩn bị. Đặc biệt, dịch vụ giao hàng tận nhà hay văn phòng sẽ giúp thực khách tận hưởng bữa ăn một cách nhanh chóng. Khách Sạn Pan Pacific Hà Nội Địa chỉ: 1 Thanh Niên, Ba Đình, Hà Nội Để biết thêm thông tin hoặc đặt giao hàng, vui lòng liên hệ: 024 3823 8888 - Số máy lẻ: 5312

Người tiêu dùng ngày nay khá lạc quan và cởi mở về việc áp dụng công nghệ cao trong chăm sóc da mặt hằng ngày. Không chỉ đầu tư nhiều hơn vào các mỹ phẩm cao cấp, phụ nữ Việt Nam còn tích cực cập nhật và săn lùng các công cụ làm đẹp tại nhà, đặc biệt khi lối sống bận rộn cùng dịch Covid 19 diễn biến phức tạp khiến đi spa không còn là lựa chọn hàng đầu. Halio là 1 trong những thương hiệu dẫn đầu xu hướng này. Tiếp nối thành công của các dòng máy rửa mặt Halio, Máy Đẩy Tinh Chất Dưỡng Trắng Halio Ion cháy hàng chóng vánh chỉ sau 2 tuần ra mắt sản phẩm. Halio Ion hút hồn chị em với thiết kế nhỏ gọn, màu trắng thanh lịch cùng hiệu quả trị thâm, dưỡng trắng da rõ nét chỉ sau 2 tuần sử dụng.

(Quầy Bánh tại Sảnh Khách sạn)

Với thành công của Máy Đẩy Tinh Chất Dưỡng Trắng Halio Ion, trang TMĐT LIXIBOX một lần nữa khẳng định tâm huyết của mình trong việc “truy lùng” và mang về cho phụ nữ VN các sản phẩm và thương hiệu chăm sóc sắc đẹp độc đáo - được giới mộ điệu làm đẹp trên thế giới truyền tay, cùng dịch vụ khách hàng tuyệt vời.

CHƯƠNG TRÌNH TRI ÂN KHÁCH HÀNG “CÙNG THẮNG VÀNG, CÙNG LÊN NHƯ RỒNG”

THỰC ĐƠN SIÊU TIẾT KIỆM “2 MÓN 29K” VÀ “2 MÓN 39K” TỪ MCDONALD’S

Năm 2019 đánh dấu sự thành công của Tổng Công ty Cổ phần Bia – Rượu – Nước giải khát Sài Gòn (SABECO) khi sản phẩm Bia Saigon Lager lần đầu tiên được vinh danh trên đấu trường quốc tế khi đã vượt qua nhiều ứng cử viên sáng giá để giành huy chương Vàng tại hạng mục “Giải thưởng quốc tế dành cho dòng Bia Lager dung tích nhỏ”. Để chia sẻ niềm tự hào và tri ân đến hàng triệu khách hàng, SABECO chính thức công bố chương trình “Cùng thắng vàng, Cùng lên như Rồng” áp dụng cho dòng sản phẩm Bia Saigon Lager với cơ cấu giải thưởng vô cùng hấp dẫn. Từ ngày 23.03 đến 22.05.2020, khi mua một thùng Bia Saigon Lager, người mua có cơ hội trúng các giải thưởng giá trị được in trên mỗi thẻ cào trong thùng bia. Bao gồm 999 giải, mỗi giải là 1 chỉ vàng 9999 và 9.999.999 thẻ cào điện thoại, mỗi thẻ cào trị giá 20.000 đồng. Thời gian đổi thưởng đến hết ngày 06.07.2020. Thông qua chương trình, SABECO mong muốn chia sẻ những thành tựu của mình với người yêu bia nước nhà, đồng thời gửi lời cảm ơn tới những khách hàng đã luôn sát cánh cùng thương hiệu trong suốt những năm qua. Chương trình giới hạn áp dụng đối với một số tỉnh thành.

McDonald’s luôn được khách hàng toàn cầu tín nhiệm nhờ những tiêu chuẩn vàng trong quy trình vệ sinh an toàn thực phẩm, sản phẩm có nguồn cung tin cậy, chất lượng cao và sự đồng bộ trong quy trình phụ vụ ở khắp các quốc gia. Tại Việt Nam, sau thành công của Ứng Dụng Săn Ưu Đãi McDonald’s, (http://bit. ly/McDonalds-App) ứng dụng cung cấp mã ưu đãi, coupon miễn phí mỗi ngày, McDonald’s tiếp tục đưa đến khách hàng 02 thực đơn mới siêu ưu đãi đến 41%. Đó là thực đơn ăn sáng “2 món 29k” và thực đơn ăn xế “2 món 39k”. Thực đơn 2 món là sự kết hợp linh động giữa một món chính là bánh burger bò Úc, bánh muffin kiểu Anh kẹp thịt hoặc gà rán giòn da thấm thịt… với một món phụ là café đen hoặc café sữa, trà hoặc khoai tây chiên lừng danh hay kem tươi McDonald’s… Với giá từ chỉ 29.000 đồng cho 2 tùy chọn hấp dẫn, khách hàng McDonald’s nhanh chóng có một bữa ăn dinh dưỡng, chất lượng theo chuẩn toàn cầu với giá thành tiết kiệm đến 41%. Thực đơn 2 món được áp dụng tại các cửa hàng McDonald’s Hồ Chí Minh trước 18h từ thứ 2 đến thứ 6.

Thông tin chi tiết: https://www.sabeco.com.vn/

SUY NGẪM

Về ý chí “Cụm từ “ý chí” chỉ dành cho những người lính hoặc những người ở vị trí tương tự, chẳng hạn như nhân viên của các tập đoàn lớn hoặc những người bị giam giữ. Không ai dùng cụm từ này để mô tả những người đang yêu say đắm.”

—Stephen Hawking, nhà vật lý thiên tài.

—P.J. O’Rourke, nhà văn châm biếm.

“Hãy nỗ lực không ngừng.” —Winston Churchill, cựu thủ tướng Anh.

“Lòng vui mừng là phương thuốc hay, còn tinh thần chán nản làm suy yếu sức khỏe.” —Kinh thánh, châm ngôn 17:22.

“Đối với người thông minh, hạnh phúc là điều hiếm có.” —Ernest Hemingway, nhà văn.

“Các cụm từ như “tinh thần đồng đội” luôn được sử dụng để ngăn chặn chủ nghĩa cá nhân, tình yêu và lòng trung thành cá nhân.” —Muriel Spark, nhà văn.

“Nếu bạn thấy đau khổ vì bất cứ điều gì bên ngoài, thì nguyên nhân nằm ở suy nghĩ của bạn chứ không phải do chính sự việc; và như thế, bạn hoàn toàn có thể thoát khỏi đau khổ đó bất kỳ lúc nào.”

“Ý chí cao; quân đội tự tin; lãnh đạo có năng lực.” —John Abizaid, Đại sứ Hoa Kỳ tại Saudi Arabia.

—Marcus Aurelius, vua hiền triết.

“Sức mạnh quân đội giúp thắng mỗi trận chiến, nhưng chính sức mạnh tinh thần mới đem lại thắng lợi toàn cuộc chiến.” —George C. Marshall, cựu ngoại trưởng Hoa Kỳ.

“Chúng ta có thể dìm mình trong đau khổ, hoặc cũng có thể biến chính mình trở nên mạnh mẽ. Cả hai việc này đều tốn sức như nhau.” —Carlos Castaneda, nhà văn. F O R B E SV I E T N A M . C O M .V N

“Phần lớn hạnh phúc hay bất hạnh được quyết định bởi tính cách của chúng ta chứ không phụ thuộc vào hoàn cảnh.” –Martha Washington, cựu đệ nhất phu nhân Hoa Kỳ.

“Không có người lính nào có thể sống sót qua ngàn cơ hội. Nhưng mọi người lính đều tin có cơ hội và tin vào vận may của chính mình.”

“Ý chí trở nên cao quý nhất là khi không ai nhắc đến nó. Nếu được bàn tán quá nhiều thì nó sẽ trở nên tầm thường.”

—Erich Maria Remarque, nhà văn.

—Dwight Eisenhower, cựu tổng thống Hoa Kỳ. THÁNG 4.2020

N G U Ồ N : G I V E WA R A C H A N C E , B Y P. J . O ’ R O U R K E ; M E D I TAT I O N S , B Y M A R C U S A U R E L I U S ; T H E S C I E N C E O F S E C O N D G U E S S I N G , N E W Y O R K T I M E S M A G A Z I N E , D E C E M B E R 12 , 2 0 0 4; T H E P R I M E O F M I S S J E A N B R O D I E , B Y M U R I E L S PA R K ; A L L Q U I E T O N T H E W E S T E R N F R O N T, B Y E R I C H M A R I A R E M A R Q U E ; T H E G A R D E N O F E D E N , B Y E R N E S T H E M I N G WAY.

SUY NGẪM

122

“Mọi kỳ vọng của tôi đã giảm xuống hết mức khi tôi 21 tuổi. Kể từ đó trở đi, mỗi sự việc xảy ra đều là phần thưởng.”

TH I GIAN D KI N: THĂ NG 8.2020

DI N GI TIĂ&#x160;U BI U Ä?Ă&#x192; THAM D DI N Ä?Ă&#x20AC;N KINH DOANH FORBES VI T NAM

V Ä? c Ä?am

Rich Karlgaard

Vincent Tan

Tony Fernandes

Binod Chaudhary

PhĂł Th t ng ChĂnh ph

Ph trĂĄch xu t b n c a Forbes ToĂ n c u

T phĂş ng i Malaysia, Ch t ch t p Ä&#x2018;oĂ n Berjaya

CEO Air Asia

T phĂş Nepal Ch t ch, CC Corp Globlal

Cao Th Ng c Dung

Don Lam

VĂľ Quang Hu

LĂŞ VÄ&#x192;n Quang

LĂŞ H ng Minh

Ch t ch, PNJ

NhĂ sĂĄng l p, GiĂĄm Ä&#x2018; c Ä&#x2018;i u hĂ nh VinaCapital

PhĂł t ng giĂĄm Ä&#x2018; c Vingroup

Ch t ch t p Ä&#x2018;oĂ n Th y s n Minh PhĂş

Ch t ch, VNG

Nguy n Th Mai Thanh Ä? ng VÄ&#x192;n ThĂ nh Ch t ch kiĂŞm T ng GiĂĄm Ä? c REE Corp

Ch t ch, TTC Group

www.event.forbesvietnam.com

Johnathan H nh Nguy n

Nguy n Ä? c Thu n Ph m PhĂş Ng c Trai Ch t ch, TBS Group

Ch t ch t p Ä&#x2018;oĂ n LiĂŞn ThĂĄi BĂŹnh D ng (IPP)

www.facebook.com/forbesvn/

C v n c p cao ban biĂŞn t p Forbes Vi t Nam

0933 244 600