Magazyn OZEON - wydanie specjalne (XXX Forum Ekonomiczne)

W KIERUNKU ZIELONEJ ENERGII

8

NFOŚIGW: EKOROZWÓJ W DOBRYM KLIMACIE

12

PASZPORTYZACJA POLSKIEJ ŻYWNOŚCI

24

EKOL OG IA | GO SP O DARKA | B I ZNES

KLASTRY ENERGII

28

GREEN POWER

BY OZEON® electric car chargers

WITH PAYMENT MODULE

WITH LCD DISPLAY WITHOUT LCD DISPLAY

r e g r a h c N O #OZE contact: +48 85 732 22 72

Szanowni Państwo!

Tegoroczny wrzesień wita nas w Karpaczu – nowej lokalizacji Forum Ekonomicznego, którego uczestnikom od lat Magazyn OZEON – ­Ekologia / Gospodarka / Biznes towarzyszy jako patron medialny. Dołożyliśmy wszelkich starań, by wydanie specjalne wpisywało się w klimat i dynamikę tego spotkania. Na kartach magazynu znajdą więc Czytelnicy merytoryczne informacje o transformacji energetycznej (Ministerstwo Klimatu), perspektywach rozwoju zielonego transportu i budowaniu koalicji na rzecz czystego powietrza (NFOŚiGW), paszportyzacji polskiej żywności oraz Systemie Satelitarnego Monitorowania Upraw Rolnych – S2MUR (KOWR). Pióra naszych felietonistów poruszą z kolei kwestie związane z klastrami energii oraz z tym, co dzieje się w przemyśle biogazowym. Będą ciekawe wywiady i wypowiedzi ekspertów, a Zygmunt Berdychowski, Przewodniczący Rady Programowej Forum, zdradzi nam kulisy przenosin z Krynicy do Karpacza.

W urokliwym miasteczku konferencyjnym z pewnością znajdziemy czas i miejsce, by też w rozmowach podejmować te i inne tematy.

Forum Ekonomiczne w tym roku – wraz z niemal czterema tysiącami gości – świętuje jubileusz trzydziestolecia. W tym miejscu składamy więc życzenia kolejnych sukcesów, które zapiszą się w historii tego najważniejszego spotkania elit Europy Środkowo-Wschodniej. Życzę miłej lektury!

Krzysztof Jan Stawnicki Redaktor Naczelny

®

Redaktor naczelny:

Redakcja

Wydawca:

Krzysztof Jan Stawnicki

Reklama:

OZEON Sp. z o.o.

+48 85 732 22 72

biuro@ozeon.com.pl

Zastępca redaktora naczelnego: Diana Saniewska Zespół redakcyjny:

Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa

Małgorzata Bartkowski, Grzegorz Chocian,

15–879 Białystok

Jan Duda, Mariusz Gromko, Katarzyna

ul. Św. Rocha 11/1 lok. 407

Druk :

Drukarnia Biały Kruk

Fundacja Ośrodek Wspierania Ekologii

15–509 Białystok

15–879 Białystok, ul. Św. Rocha 11/1 lok. 407

Sobolewo, ul. Tygrysia 50

Prezes Zarządu:

Skład :

Tomasz Kuczyński

Krzysztof Jan Stawnicki

Kamińska, Paulina Karczewska, Wojciech Koronkiewicz, Jakub Stonawski, Lena

tel. +48 85 732 22 72

tel. +48 531 476 485

Okładka:

Sabina Maria Grzyb

Ścisło, Artur Zawisza

www.ozeon.com.pl

e-mail: krzysztof.stawnicki@ozeon.com.pl

Dryfujące Myśli

Redakcja nie odpowiada za treść reklam i nie zwraca materiałów niezamówionych. Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk i wykorzystanie w jakiejkolwiek innej formie bez pisemnej zgody zabronione.

Enea Ciepło. Sprzyjamy środowisku.

Enea Ciepło Oddział Elektrociepłownia Białystok spala rocznie ponad 350 tysięcy ton biomasy. W 2019 roku prawie połowa ciepła wprowadzonego przez nas do miejskiej sieci ciepłowniczej Białegostoku była ciepłem wytworzonym z biomasy.

enea-cieplo.pl

spis treści

Forum Ekonomiczne w nowym anturażu

4

Zygmunt Berdychowski o drodze Forum Ekonomicznego z Krynicy Zdroju do Karpacza

W kierunku zielonej energii

8

Transformacja energetyczna jako element budowy niskoemisyjnej gospodarki

NFOŚiGW: ekorozwój w dobrym klimacie 12 Prezes NFOŚiGW Prof. Maciej Chorowski o udziale ­Funduszu w „zielonej rewolucji” Michał Kurtyka – Minister Klimatu i Środowiska

Zielony transport szansą na czyste powietrze 15 W 2021 r. realizowane są trzy programy priorytetowe NFOŚiGW, których celem jest uniknięcie emisji zanieczyszczeń powietrza w transporcie: „Mój elektryk”, „Zielony Transport Publiczny” i „Kangur”

Koalicje na rzecz czystego powietrza

17

Fot. Krzysztof Kania/NFOŚiGW

„Czyste Powietrze” to w polskiej historii największy i najważniejszy projekt proekologiczny służący skutecznej walce ze smogiem

Prof. Maciej Chorowski – Prezes NFOŚiGW

Jesteśmy gotowi na wyzwania ­transformacji energetycznej Rozmowa z Arturem Michalskim, wiceprezesem NFOŚiGW

Paszportyzacja polskiej ­żywności

24

Mechanizmy cyfrowego śledzenia i identyfikowania ­żywności w łańcuchach dostaw

System Satelitarnego Monitorowania Upraw Rolnych – S2MUR

26

Platforma synergii danych satelitarnych, meteorologicznych, glebowych i statystycznych dla potrzeb rolników

Klastry energii – energetyczna ­samowystarczalność z OZE

20

28

Senator Mariusz Gromko o sposobie energetycznego uniezależniania lokalnych społeczności

Unia Producentów i Pracodawców 32 ­Przemysłu Biogazowego z nowym zarządem Prezes UPEBI Artur Zawisza przedstawia współpracowników i najbliższe plany

Mariusz Gromko – Senator RP

4

MAGAZYN OZEON

Forum Ekonomiczne w nowym anturażu Pandemia koronawirusa nie przeszkodziła Fundacji Instytut Studiów Wschodnich w organizacji tegorocznego Forum Ekonomicznego w nowej, atrakcyjnej lokalizacji. Ta największa w Europie ŚrodkowoWschodniej konferencja stała się platformą spotkań, w czasie których nie tylko dyskutuje się o bezpieczeństwie, perspektywach rozwoju gospodarczego, współczesnych wyzwaniach i przezwyciężaniu kryzysów, ale także przedstawia konkretne rozwiązania oraz innowacyjne idee.

O drodze, jaką Forum Ekonomiczne odbyło z Krynicy Zdroju do Karpacza, rozmawiamy z Zygmuntem Berdychowskim, Przewodniczącym Rady Programowej.

Fot. arch. Forum Ekonomiczne

GOSPODARKA

Forum Ekonomiczne 2020 – sesja plenarna „W poszukiwaniu siły napędowej europejskiej gospodarki”. Moderatorem był Paweł Borys – Prezes Zarządu Polskiego Funduszu Rozwoju, a panelistami: Wicepremier Jadwiga Emilewicz, Włodzimierz Wlaźlak – prezes Lidl Polska, Mark Boris Andrijanič – Head of Public Policy, Central and Eastern Europe Uber Polska oraz Igor Petraszko – Minister Rozwoju Gospodarczego, Handlu i Rolnictwa Ukrainy

Online, hybrydowo, a czasami wcale – tak było ze spotkaniami branżowymi w ostatnim roku. Jak to wygląda z perspektywy organizacyjnej?

Trzeba powiedzieć otwarcie, że w dobie pandemii przemysł spotkań przestał istnieć, ponieważ przynosił tyle zagrożeń, że stał się niepotrzebny. Jaka jest szansa na to, że w dającej się przewidzieć perspektywie odżyje?

Myślę, że duża. Chociaż pojawiają się w kontekście czwartej i następnych fal pandemii bardzo konkretne pytania: o tempo szczepień u nas i w krajach naszych partnerów, o tak zwany paszport szczepionkowy, o to, jak się będziemy komunikować z krajami spoza kręgu Unii Europejskiej. To, jak sobie z tymi kwestiami poradzimy, będzie budowało, przyspieszało powrót przemysłu spotkań bądź go hamowało.

Tego wszystkiego doświadczyliśmy w ubiegłym roku. Po obluzowaniu obostrzeń kilka wydarzeń się odbyło, ale zaraz przeszliśmy do niemal całkowitego zamknięcia gospodarki. Odbyło się też Forum Ekonomiczne, które jest najstarszą imprezą gospodarczą w tej części Europy. I tu poproszę o przybliżenie okoliczności zmiany lokalizacji z Krynicy Zdroju na Karpacz.

Zdecydowały o tym dwa elementy. Szukaliśmy sposobu, by po trzydziestu latach dać Forum Ekonomicznemu taki impuls rozwoju, który wygeneruje potencjał niezbędny do wykonania kolejnego kroku na drodze rozwoju Forum. W ostatnich latach postęp ten był, ale niewielki. Moment wygasania umów z naszymi dotychczasowymi partnerami skłonił nas więc do podjęcia nowych negocjacji – to był ten oczekiwany impuls, który zdynamizuje nasze poczynania. Podjęliśmy rozmowy z województwami: wielkopolskim, zachodniopomorskim, dolnośląskim, małopolskim, samorządami: Poznania, Szczecina, Wrocławia i Krynicy okazało się, że najkorzystniej prezentuje się współpraca z władzami Dolnego Śląska i miasta Wrocławia.

Ta oferta pokazała też coś nadzwyczajnego w aktualnym klimacie polskiej polityki – to że potrafimy się łączyć w imię dobrych idei, niezależnie od optyki politycznej. Tak zadziałały Sejmik Województwa Dolnośląskiego zdominowany przez Prawo i Sprawiedliwość oraz Rada Miasta Wrocławia pod przywództwem Platformy Obywatelskiej, przygotowując jednogłośną propozycję współpracy przy organizowaniu imprezy w Karpaczu. Idea Forum pokazuje więc, że możemy skonsolidować nie jedno środowisko, a różne, które są na co dzień odległe czy nawet pozostają w fundamentalnym sporze, ale jednak podejmują współpracę.

A drugi z decydujących elementów?

Tu z kolei chodziło o kwestie pragmatyczne, odbijające się w infrastrukturze. Karpacz daje pod tym względem dużo więcej możliwości, ponieważ tutejsza infrastruktura konferencyjna jest po prostu nowocześniejsza. Dzięki temu możemy pełniej realizować swoje cele, do których zaliczamy zróżnicowanie wydarzeń – wykładów, prezentacji, paneli dyskusyjnych – odbywających się w czasie Forum. Do tego potrzebne są po prostu sale dedykowane tym wydarzeniom, by mogły się one odbywać równolegle, dając uczestnikom możliwość wyboru tego, co ich najbardziej interesuje. Karpacka infrastruktura jest do naszej dyspozycji, wymaga jedynie drobnych uzupełnień, podczas gdy w Krynicy musieliśmy się posiłkować obiektami tymczasowymi tworzonymi we własnym zakresie.

Teraz skupiamy się na rozwoju.

A czy są jakieś obawy w związku z tymi przenosinami?

Krynicka lokalizacja jest już rozpoznawalna. Jako organizatorzy nie boicie się państwo, że w Krynicy powstanie konkurencyjne wydarzenie?

Im więcej takich wydarzeń, tym lepiej. Przez trzy dekady swojego istnienia Forum Ekonomiczne było świadkiem innych wielkich imprez, jakimi są: Forum Nowych Idei, Europejski Kongres Gospodarczy, Kongres 590,

5

6

MAGAZYN OZEON Forum ­Rozwoju. Niektóre z nich są większe niż nasze spotkanie, ale Forum Ekonomiczne ma już swoją renomę.

Na tej zmianie możemy tylko zyskać, choć mamy też świadomość tego, że niesie ona szereg wyzwań. Przez ostatnie trzydzieści lat doskonale poznaliśmy Krynicę – ten hotel, ten deptak, tę pijalnię, znamy to miasteczko z jego mocnymi i słabszymi stronami. Świetnie orientowaliśmy się już w odległościach, dzięki czemu wiedzieliśmy, kiedy wyjechać, by przyjechać na czas, ile zajmie przemieszczanie się między obiektami, a nawet ile linii autokarowych trzeba uruchomić, by zapewnić gościom płynny transport ze stu hoteli do centrum kongresowego.

Organizacyjnie ta konferencja nie miała przed nami tajemnic. Teraz natomiast uczymy się nowego miejsca, jego logistyki oraz infrastruktury. Jeśli czegoś się obawiamy, to właśnie tego, że musimy na nowo poznawać okoliczności towarzyszące naszej obecności w Karpaczu.

Te przenosiny wiążą się też z konstatacją, że nie tylko Krynica i województwo małopolskie, ale również Rzeszów i podkarpackie, Sopot i pomorskie, Warszawa i mazowieckie – to są samorządy, które mają aspiracje do tego, by organizować wielkie wydarzenia konferencyjno-kongresowe, które byłyby wizytówką regionu. My, ponieważ jesteśmy najstarszym wydarzeniem konferencyjno-kongresowym w Polsce, byliśmy przy narodzinach wielu inicjatyw. Przy okazji wielu z nich wieszczono nasz koniec. Jestem jednak przekonany, że rynek jest teraz na takim etapie rozwoju, że pojawienie się kolejnego wydarzenia organizowanego przez województwo małopolskie nie wpłynie na jakość naszej oferty. Jest dużo miejsca i tutaj nie widzę żadnych zagrożeń.

To, co jest dla nas olbrzymim wyzwaniem, to powrót do konferencji, którą wszyscy pamiętają z roku 2019 i to wymaga od nas ogromnej pracy, ponieważ dopiero jesteśmy po największym w historii poziomie zachorowań z jednej strony, a z drugiej – wszyscy w tyle głowy mają to, że na ostatniej konferencji przed epidemią było u nas prawie pięć tysięcy gości. To jest rzeczywistym wyzwaniem, nie to, co robi konkurencja.

Krynica była przez wielu określana mianem polskiego Davos. Jaki jest tegoroczny Karpacz?

To kawał solidnej, dobrze wykonanej roboty. Zależało nam na tym, by konferencja ta dała wszystkim, którzy przyjadą, możliwość spotkania się, porozmawiania z partnerami biznesowymi; by była gwarantem informacji, których nie da się znaleźć w żadnym innym miejscu; by została pozytywnie odebrana i oceniona przez tych, którzy przyjmą zaproszenie. Nie chciałbym mówić o wyjątkowości jednorazowych wydarzeń, które mają skupić na sobie uwagę mediów, ale o pracy organicznej, którą trzeba wykonać, by przygotować wydarzenie korespondujące nie z tym, które było w roku 2020, ale z tym z roku 2019. Dziś już wiemy, że jest to – kolejna – wielka międzynarodowa konferencja z niezwykle obszernym programem, który obejmuje szesnaście ścieżek programowych, ponad dwieście wydarzeń merytorycznych, którym towarzyszy bogaty program kulturalny (spotkania autorskie, koncerty i pokazy filmów) oraz rekreacyjny (prezentacja atrakcyjnych turystycznie i historycznie miejsc, atrakcje rekreacyjne regionu, a także wyjątkowe atrakcje kulinarne). Jest to więc doskonała okazja do nieformalnych spotkań na terenie miasteczka kongresowego, jak i w obiekcie hotelowym.

Zatrzymajmy się przy miasteczku kongresowym. Pamiętam, że jego alejki w Krynicy miały swój urok i zachęcały do podejmowania rozmów, nawiązywania kontaktów. Jak pod tym względem prezentuje się Karpacz?

Takie miejsca zostały zaplanowane i przygotowane.

Przede wszystkim dlatego, że hotel z nie pomieścił wszystkich gości. Wielu z nich zakwaterowaliśmy w sąsiednich obiektach w Karpaczu i opodal. Zatem ważne dla nas było, by po dotarciu do centrum konferencyjno-hotelowego, zostali przywitani przez miejsce, które zachęci ich do tego, by zostali. Przygotowaliśmy prawie trzy tysiące metrów kwadratowych dodatkowej powierzchni konferencyjnej w miasteczku kongresowym położonym obok hotelu Gołębiewski. To gwarantuje gościom pełen komfort spotkań, rozmów.

Ilu gości przybyło na Forum w tym roku?

Mamy ponad 3000 gości z Europy, Azji Centralnej, USA. COVID zdominował przestrzeń publiczną, ale co jeszcze pojawia się w tematyce Forum?

Na pewno – co uwidoczniła sytuacja pandemii, a później jej wygaszania – pojawia się deficyt przywództwa, który spowodowało to, że trudno było przygotować taką agendę dla instytucji wspólnych Unii Europejskiej, która byłaby szeroko akceptowana. W bardzo wielu momentach brak akceptowalnego przez wszystkich w wystarczającym stopniu przywództwa spowodował różnego rodzaju problemy.

Jeżeli rozmawiamy o tym, że mamy przygotować ambitny program zmian, zarówno w gospodarce, jak i polityce, to musimy sobie zdawać sprawę z tego, że musi on być częścią przywództwa, które w tej nowej pocovidowej perspektywie wyłoni się w Europie. Warto podkreślić, że w Niemczech nastąpi zmiana i to już niedługo, bo we wrześniu, że we Francji przywództwo polityczne tak ze względu na pandemię, jak i wcześniejsze protesty, jest mocno ograniczone, że sytuacja rządu i parlamentu we Włoszech jest niestabilna. To pokazuje, że w największych państwach europejskich mamy do czynienia z pewnym okresem przejściowym, z oczekiwaniem na pojawienie się przywództwa, które będzie zdolne narzucić agendę.

W sprawach gospodarczych to jest rozmowa o tym, jak wykorzystać te setki miliardów euro, które mają być podstawą do uruchomienia całego potencjału gospodarki w poszczególnych krajach europejskich. Jeżeli chodzi o kwestie polityczne, to oczywiście pytanie o przyszłość procesu integracji, o zakres procesu federalizacji.

W kwestiach społecznych pojawia się natomiast pytanie o klasyczny model, jakim jest liberalny kapitalizm. Rozmawiamy więc o tym, w jakim zakresie dzielić to, co będzie wytworzone, jak konstruować instrumenty społeczne, które dają szansę na wyrównywanie nierówności oraz na ile możemy nierówności społeczne wyrównywać.

Wydaje się, że bez szerokiej akceptacji dla przywództwa politycznego nie będziemy w stanie udzielić odpowiedzi na te pytania, które zadajemy. Uznaliśmy więc, że Forum Ekonomiczne stanie się tym miejscem, w którym o idei przywództwa dla Europy będzie można rozmawiać. rozmawiał Krzysztof Stawnicki

Zostań mecenasem kalendarza OZEON 2022 m 85 732 22 72

k biuro@ozeon.com.pl

8

MAGAZYN OZEON

Obecnie jesteśmy na początku procesu transformacji energetycznej całej gospodarki, która w ciągu 20 lat ma de facto doprowadzić do zbudowania nowego systemu elektroenergetycznego.

W kierunku zielonej energii

EKOLOGIA Ochrona środowiska i skuteczne przeciwdziałanie zmianom klimatu to jeden z priorytetów polskiego rządu. Nasz kraj od lat opowiada się za polityką klimatyczną, która wspiera realizację celów określonych w Porozumieniu paryskim, co potwierdziliśmy również jako gospodarz COP24 w Katowicach w 2018 r. Jednak budowa niskoemisyjnej gospodarki to ogromne wyzwanie dla każdego kraju. Transformacja energetyczna będzie wymagała od nas głębokich zmian w wielu sektorach, dlatego powinna być ona prowadzona w sposób sprawiedliwy i zrównoważony, z uwzględnieniem lokalnych uwarunkowań i specyfiki poszczególnych państw.

Obecnie jesteśmy na początku procesu transformacji energetycznej całej gospodarki, która w ciągu 20 lat ma de facto doprowadzić do zbudowania nowego systemu elektroenergetycznego. Aktywne uczestnictwo wszystkich grup społecznych i uwzględnienie ich głosu w wyznaczaniu polityki klimatyczno-energetycznej Polski na kolejne lata odgrywa jedną z ważniejszych kwestii w procesie transformacji w kierunku osiągnięcia neutralności klimatycznej. Długa perspektywa czasowa, zmienne i niepewne otoczenie, ogromna skala zmian wymagają jasnego planu działań, który wyeliminuje ryzyko nietrafionych inwestycji oraz nie pogłębi niepewności inwestycyjnej. Taką rolę spełnia „Polityka energetyczna Polski do 2040 r.” (PEP2040), która wyznacza kierunki optymalnego rozwoju polskiej energetyki w perspektywie krótko i długoterminowej.

Celem PEP2040 jest stworzenie systemu energetycznego, który będzie niskoemisyjny, a przez to umożliwi Polsce realizację celów polityki klimatyczno-energetycznej w toku sprawiedliwej transformacji i w warunkach bezpieczeństwa energetycznego, przyczyniając się do poprawy jakości powietrza i stanu środowiska oraz do wyższej jakości życia. Już w 2040 r. ponad połowę mocy zainstalowanych będą stanowiły źródła zeroemisyjne, przy jednoczesnym stopniowym odchodzeniu od węgla. Około 80% nakładów inwestycyjnych w sektorze wytwarzania energii elektrycznej ponoszonych będzie na projekty zeroemisyjne (odnawialne źródła energii i energetyka jądrowa).

TEMPO ZMIAN PODCZAS TRANSFORMACJI BĘDZIE EWOLUCYJNE I NIE WPŁYNIE NEGATYWNIE NA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE KRAJU. PRZYJĘTA STRATEGIA TRANSFORMACJI JEST DOSTOSOWANA DO MOŻLIWOŚCI TECHNICZNYCH KRAJOWEGO SYSTEMU ENERGETYCZNEGO ORAZ MOŻLIWOŚCI FINANSOWYCH POLSKI. Warto zaznaczyć, że w Polsce do 2030 roku inwestycje w transformację energetyczną zostaną wsparte kwotą 260 mld zł. Będą to zarówno środki krajowe, jak i unijne. Obecnie obserwujemy już pierwsze efekty podejmowanych przez nas działań i realizowanych projektów. Od tych związanych z odnawialnymi źródłami energii, poprzez efektywne ciepłownictwo, aż po zeroemisyjne budownictwo mieszkaniowe.

PROGRAM „MÓJ PRĄD” KOŁEM ZAMACHOWYM ROZWOJU SEKTORA FOTOWOLTAIKI Fotowoltaika to najdynamiczniej rozwijającą się technologia OZE w Polsce. Pod względem mocy zainstalowanej jest drugą największą technologią OZE w naszym systemie elektroenergetycznym, która przekroczyła już 5 GW. (dane ARE na koniec czerwca 2021 r.). Chcąc umożliwić jak największej liczbie osób zaangażowanie się w rozwój energetyki prosumenckiej, resort klimatu i środowiska wraz z NFOŚiGW uruchomił trzecią edycję programu „Mój Prąd”.

Zakłada on możliwość uzyskania dotacji do 3 tys. zł na montaż instalacji fotowoltaicznej. Program skierowany jest do osób fizycznych, które wytwarzają energię elektryczną na własne potrzeby i mają zawartą umowę kompleksową, regulującą kwestie związane z wprowadzeniem do sieci energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacji. „Mój Prąd” to jeden z największych programów finansowania mikroinstalacji fotowoltaicznych dla osób fizycznych w Europie. Natomiast w Polsce to pierwszy tak olbrzymi instrument wspierający rozwój energetyki rozproszonej. Wdrożenie programu bez wątpienia jest skutecznym impulsem dla dalszego rozwoju energetyki prosumenckiej w naszym kraju, ale też znacząco przyczyni się do spełnienia międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie rozwoju OZE, poprawy jakości powietrza, zwłaszcza na obszarach słabo zurbanizowanych, oraz zwiększenia lokalnego bezpieczeństwa energetycznego.

Od 1 lipca 2021 r. przyjmowane są wnioski do kolejnej edycji programu. Trzeci nabór w programie „Mój Prąd” to wyjście naprzeciw ogromnemu zainteresowaniu dofinansowaniem z NFOŚiGW. Ubiegający się o wsparcie mogą liczyć m.in. na: ● dofinansowanie instalacji o mocy od 2 do 10 kW, która jest zakończona i podłączona do sieci OSD (Operator Systemu Dystrybucyjnego), ● dofinansowanie do 3 tys. zł, ale nie więcej niż 50% kosztów kwalifikowanych, ● prostsze zasady aplikowania – wnioski składane wyłącznie drogą elektroniczną.

Maksymalny poziom dofinansowania wynika z niższych cen mikroinstalacji na polskim rynku, spowodowanych spadkiem globalnych cen paneli PV. Dla średniej instalacji o mocy 5,6 kW, po uwzględnieniu ulgi termomodernizacyjnej wynoszącej blisko 4 tys. zł oraz obowiązującego systemu opustów, czas zwrotu z inwestycji dla czteroosobowej rodziny wyniesie niecałe 7 lat.

Oprócz korzyści środowiskowych program przyniesie także zyski ekonomiczne, zarówno w skali pojedynczych gospodarstw domowych, jak i całej gospodarki. Dzięki oferowanemu dofinansowaniu coraz więcej osób będzie mogło produkować i wykorzystywać odnawialną energię na własne potrzeby.

9

10

MAGAZYN OZEON „CZYSTE POWIETRZE” NARZĘDZIEM DO WALKI Z NISKĄ EMISJĄ Zarządzanie jakością powietrza na poziomie krajowym leży w kompetencjach ministra właściwego do spraw klimatu, natomiast za realizację działań na poziomie wojewódzkim i lokalnym odpowiada samorząd. Obecnie obserwujemy, jak program „Czyste Powietrze” realnie przekłada się na jakość życia Polaków. Ostatnia ocena jakości powietrza za 2019 r., przeprowadzona przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, stwierdza stopniową poprawę. Zmniejszyła się znacząco liczba stref z przekroczeniami norm, w tym przede wszystkim dla pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5, co wynika z podjętych działań naprawczych na wszystkich szczeblach zarządzania. Również wyniki oceny jakości powietrza za 2020 r. pozwalają stwierdzić, że trend ten się utrzymuje.

Program priorytetowy „Czyste Powietrze” jest największym projektem proekologicznym w polskiej historii i jednocześnie najważniejszym projektem służącym skutecznej walce ze smogiem w naszym kraju. Dzięki niemu przeznaczymy na poprawę jakości powietrza ponad 100 miliardów złotych.

W ramach programu „Czyste Powietrze” – od początku jego funkcjonowania, czyli od 19 września 2018 r. – wpłynęło blisko 300 tys. wniosków o dofinansowanie na ponad 5,1 mld zł (stan na 17.08.2021 r.).

W DRUGIEJ EDYCJI PROGRAMU, KTÓRA ZOSTAŁA OGŁOSZONA JUŻ PONAD ROK TEMU, UPROSZCZONO ZASADY PRZYZNAWANIA DOTACJI, UMOŻLIWIONO SKŁADANIE WNIOSKU ONLINE ORAZ PODWYŻSZONO DOTACJE DLA NAJUBOŻSZYCH. DOKONANO TAKŻE INTEGRACJI Z PROGRAMEM „MÓJ PRĄD”, CO POZWOLI JESZCZE SKUTECZNIEJ PRZYCZYNIĆ SIĘ DO WALKI Z ZANIECZYSZCZENIEM POWIETRZA ORAZ WESPRZEĆ ROZWÓJ ENERGETYKI PROSUMENCKIEJ.

Zmiany te spowodowały wzrost liczby składanych wniosków o dofinansowanie wymiany starych pieców i kotłów – według danych z grudnia 2019 i 2020 r. ich liczba wzrosła co najmniej dwukrotnie. Maksymalne wsparcie, jakie można otrzymać z programu, wynosi 30 000 zł dla podstawowego poziomu dofinansowania i 37 000 zł dla podwyższonego poziomu dofinansowywania.

Należy wskazać że, resort klimatu i środowiska stale i konsekwentnie rozwija ten największy proekologiczny projekt służący walce ze smogiem. Jednym z takich działań jest dołączenie banków do partnerów programu „Czyste Powietrze”, co jest ważnym krokiem dla setek tysięcy gospodarstw domowych.

Dla Polaków to kolejne ułatwienie w sięganiu po rządowe wsparcie na wymianę kopciuchów i termomodernizację domów jednorodzinnych. Dzięki tzw. „ścieżce bankowej” można w jednym okienku złożyć dokumenty o dotację do przedsięwzięcia zgodnego z założeniami programu oraz uzyskać kredyt na jego realizację.

WAŻNE ZMIANY W PROGRAMIE „CZYSTE POWIETRZE“ 1. UPROSZCZENIE ZASAD PRZYZNAWANIA DOTACJI 2. WŁĄCZENIE W PROGRAM JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO 3. SKRÓCENIE CZASU ROZPATRYWANIA WNIOSKÓW 4. UPROSZCZENIE WNIOSKU O DOTACJĘ 5. WPROWADZENIE MOŻLIWOŚCI WNIOSKOWANIA ONLINE W SERWISIE GOV.PL 6. URUCHOMIENIE ŚCIEŻKI BANKOWEJ W PROGRAMIE 7. INTEGRACJA Z PROGRAMEM „MÓJ PRĄD” 8. POWIĄZANIE WYSOKOŚCI DOFINANSOWANIA Z EFEKTEM EKOLOGICZNYM 9. DOTACJE DLA TYCH, KTÓRZY WYMIENILI JUŻ ŹRÓDŁO CIEPŁA 10. MOŻLIWOŚĆ FINANSOWANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ ROZPOCZĘTYCH I ZAKOŃCZONYCH 11. PODWYŻSZENIE PROGÓW DOCHODOWYCH 12. WYCOFANIE DOTACJI NA KOTŁY WĘGLOWE

EKOLOGIA Włączenie do programu kolejnych placówek oznacza także zagęszczenie sieci, w których wnioskodawcy mogą uzyskać informację i pomoc w złożeniu wniosku. Ścieżka bankowa zakłada również bezpośrednią współpracę banków z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które odgrywają kluczową rolę w ocenie wniosków oraz przyznawaniu i rozliczaniu dotacji. Współpraca z sektorem bankowym to też odpowiedź na powszechne oczekiwanie na produkt łączący dostępną w ramach programu „Czyste Powietrze” dotację z finansowaniem inwestycji z kredytu bankowego.

Warto zaznaczyć, że sukces każdego programu zależy od zaangażowania jego użytkowników. Dlatego Ministerstwo Klimatu i Środowiska edukuje Polaków w zakresie przeciwdziałania zanieczyszczaniu powietrza. W marcu br. ruszyła kampania „Czyste Powietrze – zdrowy wybór. Twój wybór”, która jest elementem prowadzonych działań edukacyjnych. Należy pamiętać, że wszyscy oddychamy tym samym powietrzem i każdy z nas powinien dbać o to, by było jak najlepszej jakości.

Zwiększenie progów dochodowych od 1 lipca 2021 r. dotyczy drugiej części programu, czyli podwyższonego poziomu dofinansowania (dotacje do 37 tys. zł). W przypadku gospodarstw wieloosobowych ten próg wynosi do 1564 zł przeciętnego miesięcznego dochodu na osobę, a dla gospodarstw jednoosobowych do 2189 zł.

Ponadto, poza już wprowadzonymi zmianami, trwają prace nad uruchomieniem w ramach drugiej części programu „­Czyste Powietrze” modułu pożyczek dla gmin jako uzupełnienia finansowania dla beneficjentów.

Innym działaniem wspierającym walkę z zanieczyszczeniami powietrza są antysmogowe pilotaże Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Od 16 sierpnia br. obowiązują ułatwienia w dwóch pilotażach NFOŚiGW służących poprawie jakości powietrza. Zmiany mają zachęcić mieszkańców budynków wielorodzinnych w woj. zachodniopomorskim i w Pszczynie (woj. śląskie) do wymiany tzw. kopciuchów i termomodernizacji domów.

PODOBNIE JAK W PROGRAMIE „CZYSTE POWIETRZE”, TAK I W ANTYSMOGOWYCH PILOTAŻACH, ZWIĘKSZONO PROGI DOCHODOWE UPRAWNIAJĄCE DO SKORZYSTANIA Z PODWYŻSZONEGO DOFINANSOWANIA NA WYMIANĘ ŹRÓDEŁ CIEPŁA I POPRAWĘ EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ WIELORODZINNYCH BUDYNKÓW MIESZKALNYCH (OD 3 DO 20 LOKALI). OD 16 SIERPNIA 2021, DLA GOSPODARSTW JEDNOOSOBOWYCH PRÓG DOCHODOWY WYNOSI 2189 ZŁ (WCZEŚNIEJ 1960 ZŁ), A DLA WIELOOSOBOWYCH – 1564 ZŁ NA OSOBĘ (WCZEŚNIEJ 1400 ZŁ).

Ponadto w części dotyczącej wspólnot mieszkaniowych zrezygnowano z wymogu wykonania ekspertyzy ornitologicznej i chiropterologicznej przed złożeniem wniosku o dofinansowanie. Ten wymóg ograniczał wiele wspólnot mieszkaniowych, co uniemożliwiało złożenie wniosku o dofinansowanie. W przypadku tej grupy beneficjentów wspomniane ekspertyzy będą konieczne, ale dopiero na etapie złożenia wniosku o płatność.

Dodatkowo od 1 lipca 2021 r. weszła w życie nowa wersja programu „Czyste Powietrze”, uwzględniająca wycofanie dotacji na kotły węglowe (od 1 stycznia 2022 r.), zwiększenie progów dochodowych w drugiej części programu (podwyższony poziom dofinansowania) oraz wzrost dofinansowania dla kotłów na pellet o podwyższonych standardach.

Zakup i montaż kotła na węgiel w ramach programu „Czyste Powietrze” jest możliwy tylko do końca bieżącego roku.

Oznacza to, że koszt będzie kwalifikowany pod warunkiem złożenia wniosku o dofinansowanie obejmującego swoim zakresem zakup i montaż kotła na węgiel do 31 grudnia 2021 r. (konieczne jest wystawienie faktury lub równoważnego dokumentu księgowego z datą do 31 grudnia 2021 r.). Od 1 stycznia 2022 r. nie będzie już można składać wniosków o dotacje na kotły węglowe.

Antysmogowe pilotaże wystartowały w tym roku – 14 kwietnia w woj. zachodniopomorskim i 16 kwietnia w Pszczynie.

Prowadzone są przez właściwe terytorialnie wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dotychczas (stan na 13.08.2021 r.) w ramach pilotaży złożono 435 wniosków o dofinansowanie – 422 w woj. zachodniopomorskim i 13 w Pszczynie. Kolejne tego typu działanie zaplanowano dla woj. dolnośląskiego.

Biorąc pod uwagę powyższe, budowanie niskoemisyjnej gospodarki poprzez wykorzystywanie takich narzędzi, jakimi są programy „Mój Prąd” i „Czyste Powietrze”, jest szansą na wyjście z kryzysu, jakiemu stawiamy czoła w związku z pandemią COVID-19. Zwiększa także bezpieczeństwo energetyczne wynikające z dywersyfikacji źródeł i ograniczenia konieczności importu surowców. To również realizacja międzynarodowych i europejskich zobowiązań klimatycznych, poprzez dalszą redukcję emisji i ograniczenie zanieczyszczenia powietrza. Wejście na nową, zieloną ścieżkę rozwoju nie jest więc opcją, a koniecznością. Jest też jedynym sposobem na poprawę jakości życia i zapewnienia bezpieczeństwa przyszłym pokoleniom.

Ministerstwo Klimatu i Srodowiska

11

12

MAGAZYN OZEON

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wejdzie niedługo w kolejny, 33. już rok swojej działalności. Na naszych oczach dzieje się „zielona rewolucja”, a NFOŚiGW jako największe w Polsce źródło finansowania projektów proekologicznych jest i będzie jej ważnym uczestnikiem.

NFOŚiGW: ekorozwój w dobrym klimacie

Nadchodzi epoka zmian, w której Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej staje się w istocie funduszem klimatycznym. Zrównoważony rozwój, adaptacja do zmian klimatu, transformacja energetyczna, przejście na odnawialne źródła energii, ekomobilność, zielono-niebieska infrastruktura, niskoemisyjna gospodarka obiegu zamkniętego, racjonalne wykorzystywanie wody – to hasła, które dzisiaj wyznaczają kierunki rozwoju Polski i świata.

NFOŚiGW, dysponując największym w kraju potencjałem finansowym w sferze ochrony klimatu i środowiska, ma w tej mierze do odegrania niebagatelną rolę.

POLSKA I NFOŚiGW W EUROPIE Zgodnie z założeniami Europejskiego Zielonego Ładu, do 2050 r. Europa ma stać się pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu. Plan Unii Europejskiej pod hasłem „Fit for 55” przewiduje do 2030 r. redukcję emisji dwutlenku węgla co najmniej o 55 proc. w stosunku do roku 1990. Polska, podobnie jak cała UE, zgodnie z koncepcją Europejskiego Zielonego Ładu, będzie musiała przejść transformację energetyczną w kierunku źródeł odnawialnych, co jest o tyle trudne, że obecnie ponad 70 proc. naszej energetyki opiera się na węglu. Z tradycyjnego miksu energetycznego trzeba będzie w sposób kontrolowany usuwać węgiel, ale na samych OZE nie da się zbudować bezpieczeństwa energetycznego kraju. Tym bardziej, że jest to źródło niestabilne, zależne od natężenia słońca czy siły wiatru. Przyjęta przez rząd „­Polityka Energetyczna Polski do 2040 r.” wskazuje na potrzebę rozwoju w Polsce energetyki jądrowej, jako optymalnego zabezpieczenia stabilności bazy energetycznej, choć wybór technologii i partnerów w tym zakresie pozostaje sprawą otwartą. Dopełnieniem będzie energia z gazu ziemnego, ale zapewne „zazieleniona”, z domieszką metanu ze źródeł odnawialnych, na przykład z biogazowni. NFOŚiGW jest gotowy do wszechstronnych działań na rzecz stworzenia w Polsce nowego, ekologicznego miksu energetycznego.

„ZIELONA REWOLUCJA” DLA KAŻDEGO Wielka, klimatyczna reforma, nazywana często „zieloną rewolucją”, w praktyce obejmie niemal wszystkie branże: nie tylko wspomnianą energetykę, ale także przemysł, sektor wydobywczy, budownictwo, transport i mobilność, gospodarkę odpadową, rolnictwo, zarządzanie wodą itp. Aby osiągnąć niezwykle ambitne cele ekologiczne, przez wielu uznawane nawet za zbyt daleko idące i nierealistyczne, w państwach członkowskich UE, nie wyłączając oczywiście Polski, konieczne będą bardzo intensywne i wielokierunkowe działania w sferze ochrony klimatu i środowiska. Skutki „zielonej rewolucji” może odczuć każde gospodarstwo domowe, a na pewno musi być do niej przygotowane i sprostać jej wymogom państwo polskie, ze swoimi strukturami i instytucjami.

Dzisiaj, kiedy polityka ochrony środowiska zmienia się w politykę klimatyczną i transformacji energetyki (obie o charakterze dynamicznym), rola Narodowego Funduszu będzie rosła.

ROLA I POTENCJAŁ NFOŚiGW Nasza instytucja od ponad trzech dekad pełni ważną rolę w realizacji ekologicznej polityki państwa, będąc głównym ogniwem polskiego systemu finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej. A tworzy go – dodajmy – wraz z 16 wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW) oraz Bankiem Ochrony Środowiska (BOŚ SA). Fundusze wojewódzkie finansują przedsięwzięcia proekologiczne w regionach, a BOŚ SA wspiera działania NFOŚiGW i współpracuje z WFOŚiGW, co umożliwia szeroką i efektywną dystrybucję środków na różnorodne projekty i inwestycje w sektorze ochrony klimatu i środowiska.

13

Prof. Maciej Chorowski

Prezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

ODWAGA I ROZWAGA W DZIAŁANIU

WDRAŻANIE FUNDUSZY ­Z AGRANICZNYCH

Wdrażanie radykalnej, europejskiej reformy klimatycznej wymagać będzie działań odważnych, ale i rozważnych, z uwzględnieniem polskiej specyfiki oraz kwestii zasadniczej – realności, wykonalności i efektywności projektowanych zmian. Nie jest bowiem tak, że przedstawiony przez Komisję Europejską pakiet „Fit for 55” to plan gotowy do wprowadzenia, bezdyskusyjny i bezalternatywny. Przeciwnie, wymaga szerokiej i poważnej debaty, a polscy eksperci wskazują na szereg zagrożeń związanych z jego realizacją, takich jak: gwałtowny wzrost cen energii elektrycznej i cieplnej, komunikacji i transportu, mieszkań oraz wielu innych usług i produktów. Reforma może doprowadzić do drastycznego ograniczenia mobilności, kryzysu w branży transportowej, przemyśle motoryzacyjnym, budownictwie, nie wspominając o sektorze wydobywczym i paliwowym. Problemem jest plan rozciągnięcia systemu handlu emisjami CO2 na nowe branże bez oceny skutków tych rozwiązań, a także skreślenie gazu jako paliwa przejściowego w transformacji energetycznej oraz niedocenianie leśnictwa i rolnictwa w pochłanianiu dwutlenku węgla.

Realizując zadania na rzecz cywilizacyjnego i gospodarczego rozwoju Polski oraz poprawy jakości życia obywateli, Narodowy Fundusz wykorzystuje pozycję największego polskiego partnera międzynarodowych instytucji finansowych i zarazem lidera wdrażania funduszy europejskich oraz innych, zagranicznych mechanizmów finansowania ochrony klimatu i środowiska. W sektorze finansów publicznych NFOŚiGW pełni funkcję Instytucji Wdrażającej dla I i II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 (POIiŚ 2014–2020), którego zasadniczym celem jest wspieranie gospodarki racjonalnie wykorzystującej zasoby środowiska, a także Instytucji Wdrażającej dla mających podobne założenia Funduszy Norweskich i Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014–2021. Ponadto nasza instytucja jest Krajowym Punktem Kontaktowym Programu LIFE w Polsce.

GŁÓWNE OBSZARY DZIAŁANIA Do głównych obszarów wspieranych finansowo przez naszą instytucję należą: ochrona powietrza, adaptacja do zmian klimatu i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska, ochrona wód i gospodarka wodna, ochrona ziemi i gospodarka odpadami, innowacyjne technologie energetyczne, ochrona przyrody i krajobrazu, edukacja ekologiczna oraz ekspertyzy i prace naukowo-badawcze. Wypełniając swoją misję, Narodowy Fundusz stosuje różne formy finansowania proekologicznych projektów: dotacje, preferencyjne pożyczki, umorzenia, częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych, dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych oraz inwestycje kapitałowe. Głównymi beneficjentami NFOŚiGW są: jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, państwowe jednostki budżetowe, uczelnie, organizacje pozarządowe, administracja państwowa oraz osoby prywatne.

DOKONANIA W LICZBACH Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powstał w okresie transformacji ustrojowej w 1989 r. i od tego czasu nieprzerwanie wspiera największe, strategiczne i innowacyjne przedsięwzięcia proekologiczne w Polsce. W latach 1989–2021 liczba umów podpisanych z beneficjentami przekroczyła 152 000 (*z wyłączeniem programów masowych jak „Mój Prąd” czy „Moja Woda”), przy czym około 148 500 z nich dotyczyło środków krajowych, a ponad 3 500 – środków zagranicznych. Równie imponująco przedstawiał się w tym samym czasie łączny koszt projektów wspartych przez NFOŚiGW, który przekroczył 270 mld zł, z czego 176,7 mld zł, a więc niemal dwie trzecie, stanowiły środki krajowe, a 93,3 mld zł – środki zagraniczne, w szczególności unijne, przede wszystkim z POIiŚ. Obecny poziom finansowania ochrony klimatu i środowiska przez Narodowy Fundusz to ponad 6 mld zł rocznie, przy czym 59 proc. tej ogromnej kwoty pochodzi ze środków krajowych i 41 proc. ze środków zagranicznych.

Fot. Krzysztof Kania/NFOŚiGW

EKOLOGIA

14

MAGAZYN OZEON

GŁÓWNE OBSZARY WSPARCIA UDZIELANEGO PRZEZ NFOŚiGW: ; OCHRONA WÓD

inwestycje wodno-kanalizacyjne, oczyszczalnie ścieków

; ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU I LIKWIDACJA NADZWYCZAJNYCH ZAGROŻEŃ zielono-niebieska infrastruktura, inwestycje przeciwpowodziowe, likwidacja skutków powodzi, osuwiska

; GOSPODARKA O OBIEGU ZAMKNIĘTYM I OCHRONA ZIEMI gospodarka odpadami, likwidacja szczególnych zagrożeń środowiska, rekultywacja terenów zdegradowanych, poszukiwania źródeł energii geotermalnej

; OCHRONA KLIMATU I SPRAWIEDLIWA TRANSFORMACJA

poprawa efektywności energetycznej, odnawialne źródła energii, inteligentne sieci energetyczne, innowacyjne technologie ekologiczne

; ZEROEMISYJNY TRANSPORT

samochody elektryczne, niskoemisyjny transport zbiorowy, infrastruktura ładowania pojazdów

; OCHRONA PRZYRODY

współfinansowanie projektów POIiŚ, LIFE+, wsparcie parków narodowych

; EDUKACJA EKOLOGICZNA

głównie projekty nieinwestycyjne realizowane przez organizacje pozarządowe, państwowe jednostki budżetowe, jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorców, media

Wszystkie obszary działania wymienione są szczegółowo w art. 400a ustawy Prawo ochrony środowiska.

GŁÓWNE PROGRAMY W REALIZACJI Rocznie NFOŚiGW realizuje kilkadziesiąt programów priorytetowych oraz działań i poddziałań w ramach środków zagranicznych, których zasadniczym celem jest ekorozwój Polski i poprawa jakości życia Polaków. Nie sposób omówić tutaj wszystkie z nich, ale warto zwrócić uwagę zwłaszcza na programy o charakterze cywilizacyjnym, zwiększające komfort życia poszczególnych rodzin i osób.

Systematycznie przyspiesza program „Czyste Powietrze” mający na celu ograniczenie niskiej emisji poprzez masową likwidację w domach pieców węglowych (tzw. kopciuchów) i gruntowną termomodernizację budynków mieszkalnych. To największy tego typu program w Europie.

Dzięki ścieżce bankowej i współpracy z samorządami jest on już powszechnie dostępny. W 2022 r. do WFOŚiGW w ramach tego programu będzie wpływać tygodniowo około 6 tys. wniosków od osób fizycznych. Jednocześnie Narodowy Fundusz finansuje i koordynuje wiele innych przedsięwzięć niskoemisyjnych, w tym program dla gmin i ich mieszkańców „Stop Smog“.

Już dzisiaj gigawaty energii z OZE zapewnia program priorytetowy „Mój Prąd”, ukierunkowany na szerokie stosowanie fotowoltaiki prosumenckiej. Celem NFOŚiGW jest maksymalizowanie zużycia energii pochodzącej z przydomowych instalacji fotowoltaicznych w miejscu jej wytworzenia. By tak się działo, tworzone będą z jednej strony odpowiednie zachęty finansowe – temu będzie służyć czwarta edycja programu „Mój Prąd” – a z drugiej systemy zarządzania energią na poziomie pojedynczego prosumenta oraz systemy akumulacji energii w postaci ciepła i chłodu.

Jednocześnie Narodowy Fundusz intensywnie zmienia ciepłownictwo powiatowe, docelowo wspierając poprzez program o tej nazwie remonty i poważną przebudowę około 300 lokalnych ciepłowni.

Ważnym i stale wzmacnianym kierunkiem działania Narodowego Funduszu jest rozwój i upowszechnianie transportu zeroemisyjnego. Transformacja w tej dziedzinie dokonuje się przy pomocy programu „Mój elektryk”, dzięki któremu osoby fizyczne otrzymają z NFOŚiGW dotacje do zakupu samochodów elektrycznych i wodorowych, a firmy i ­instytucje za pośrednictwem banków skorzystają z dopłat do leasingu pojazdów zeroemisyjnych. Poprawie jakości powietrza służy także kolejna odsłona programu „Zielony Transport Publiczny” skierowanego do organizatorów komunikacji miejskiej.

STRATEGIA DO ROKU 2024 „Strategia działania Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2021–2024” kładzie nacisk na adaptację do zmian klimatu i walkę z zanieczyszczeniem atmosfery. W dążeniu do poprawy jakości powietrza i tworzeniu gospodarki neutralnej klimatycznie wyzwaniem dla NFOŚiGW będzie pozyskiwanie nowych źródeł przychodów, które umożliwią realizację ambitnych celów ujętych w tzw. Planie Zielonych Inwestycji – przy pomocy takich nowych instrumentów, jak: Fundusz Modernizacyjny, Fundusz Transformacji Energetycznej czy Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. Zamierzone efekty NFOŚiGW w 2022 r. i kolejnych latach będzie osiągał również poprzez działania w ramach Polskiego Ładu, z wykorzystaniem środków z Krajowego Planu Odbudowy wpisanego w plan odbudowy UE. Te ogromne fundusze staną się wielkim impulsem rozwojowym Polski i szansą na szybkie uruchomienie inwestycji kluczowych dla transformacji energetyki, transportu oraz innych dziedzin życia.

Prof. Maciej Chorowski

EKOLOGIA

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest główną instytucją finansującą ochronę klimatu i środowiska w Polsce, a w szczególności przedsięwzięcia ponadregionalne, o kluczowym znaczeniu dla poziomu życia Polaków, takie jak poprawa jakości powietrza i rozwój elektromobilności.

Zielony transport szansą na czyste powietrze W Polsce sektor transportu odpowiada za ok. 15 proc. emisji gazów cieplarnianych, a największy udział w emisji ma transport drogowy. Realizowane przez NFOŚiGW programy priorytetowe mają na celu zwiększenie udziału pojazdów zeroemisyjnych w transporcie indywidualnym oraz publicznym, co realnie poprawia jakość powietrza. Elektromobilność to technologia, która odpowiada na największe wyzwania komunikacyjne współczesnych społeczeństw: znacznie ogranicza hałas o pochodzeniu komunikacyjnym, rozwiązuje problem smogu i rosnącej koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze.

W 2021 r. realizowane są trzy programy priorytetowe NFOŚiGW, których celem jest uniknięcie emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez dofinansowanie przedsięwzięć polegających na obniżeniu zużycia paliw w transporcie: „Mój elektryk”, „Zielony Transport Publiczny” i „Kangur”.

KAŻDY MOŻE DOSTAĆ DOTACJĘ DO ZAKUPU AUTA ELEKTRYCZNEGO Od 12 lipca br. osoby fizyczne w ramach programu „Mój elektryk” mogą składać wnioski o dofinansowanie do zakupionych nowych pojazdów zeroemisyjnych, czyli elektrycznych i wodorowych.​Kwota dotacji wynosi 18 750 zł, a w przypadku rodzin wielodzietnych – nawet 27 000 zł. — Dofinansowanie dla nabywców indywidualnych jest przyznawane na zasadzie refundacji części poniesionych kosztów zakupu auta. Aby ją uzyskać, wystarczy przedstawić fakturę zakupu i przejść kilka prostych kroków w formularzu online – podkreśla wiceprezes NFOŚiGW Artur Lorkowski.

Procedura ubiegania się o dotację na „elektryka” przez osoby fizyczne jest prosta, szybka i odbywa się online przy minimum formalności. Zainteresowana osoba powinna jedynie przygotować wniosek o dofinansowanie i złożyć go w NFOŚiGW w wersji elektronicznej przez generator wniosków o dofinansowanie (GWD).

Całkowity budżet programu, którego wdrażanie zaplanowano na lata 2021–2026, wynosi obecnie 500 mln zł, w tym 400 mln zł z przeznaczeniem na dopłaty do leasingu.

DOPŁATY DO LEASINGU AUT ELEKTRYCZNYCH ZA POŚREDNICTWEM BANKÓW Program „Mój elektryk” przewiduje, że z bezzwrotnego dofinansowania do zakupu/leasingu samochodów napędzanych energią elektryczną lub wodorem będą mogły korzystać – obok osób fizycznych – także przedsiębiorstwa, samorządy i instytucje. Nabór banków, które będą dystrybuowały dopłaty do leasingu rozpoczął się 26 lipca 2021 roku. Po finalizacji tego procesu wnioskodawcy niebędący osobami fizycznymi zyskają możliwość ubiegania się o dofinansowanie więcej niż jednego pojazdu, a wysokość dotacji uzależniona zostanie od rodzaju auta i przewidywanego przebiegu. Dofinansowanie zakupu pojazdów dostawczych kategorii N1 wyniesie nawet do 70 tys. zł. Warunkiem będzie zadeklarowanie średniorocznego przebiegu powyżej 20 tys. km. — Uruchomienie dopłat do leasingu jest kluczowe dla sukcesu programu „Mój elektryk”, a elektryfikacja transportu w Polsce ma zasadnicze znaczenie dla realizacji celów klimatycznych. Wsparcie kierowane przez NFOŚiGW do przedsiębiorców i samorządów upowszechni stosowanie pojazdów zeroemisyjnych. Dzięki temu zostanie potrojona liczba samochodów elektrycznych w Polsce, co pozwoli na dalszy rozwój infrastruktury ładowania oraz produkcji na potrzeby rynku samochodów zeroemisyjnych – podkreśla minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka.

We wrześniu 2021 roku NFOŚiGW udostępni bankom uczestniczącym w realizacji programu „Mój elektryk” środki finansowe, które będą przekazywane korzystającym z leasingu, przede wszystkim firmom, na dopłaty do opłat ustalonych w umowach leasingowych. Banki będą zobowiązane do podjęcia współpracy z każdą firmą leasingową, która zgłosi takie zainteresowanie na każdym etapie wdrażania programu „Mój elektryk”.

System dystrybucji dopłat zaplanowany został jako przyjazny dla przedsiębiorców, w pełni zintegrowany z biznesowym modelem finansowania aut przez leasing.

Wnioski o dopłaty do leasingu aut zeroemisyjnych składać się będzie u ­pracownika

15

16

MAGAZYN OZEON firmy leasingowej, który ma odpowiadać również za umowę leasingową. Firma leasingowa przekaże wniosek do banku, a bank w ciągu 20 dni podejmie – w imieniu NFOŚiGW – decyzję o przyznaniu dotacji. Realizacja programu potrwa do 2026 r., przy czym zawieranie umów do 31 grudnia 2025 r., a okres wydatkowania środków – do 30 czerwca 2026 r.

W październiku 2021 roku pojawi się dodatkowo możliwość składania wniosków bezpośrednio do NFOŚiGW przez wszystkie wymienione w programie podmioty (poza osobami fizycznymi, dla których nabór już trwa) celem uzyskania dopłaty do już zakupionego pojazdu zeroemisyjnego kategorii M1, N1 lub L1e-L7e, a także wniosków o wsparcie zakupu busów (kategorie M2 oraz M3) na warunkach zgodnych z zasadami udzielania pomocy publicznej. Warunki wsparcia dla korzystających z pojazdów na podstawie umowy leasingowej, jak i podmiotów, które zdecydowały się na zakup (gotówkowy lub w kredycie), są tożsame.

ZEROEMISYJNE AUTOBUSY TO LEPSZA JAKOŚĆ ŻYCIA POLAKÓW Program priorytetowy „Zielony Transport Publiczny” to program wieloletni, który odpowiada na wyzwania i potrzeby w zakresie transformacji transportu publicznego w Polsce.

Jego celem jest dofinansowanie przedsięwzięć polegających na obniżeniu wykorzystania energii i paliw emisyjnych w transporcie. Założenia programu stanowią, że dzięki finansowaniu w ramach ZTP transport publiczny w Polsce zostanie wzbogacony o ok. 760 nowych zeroemisyjnych autobusów. Pozwoli to na: zmniejszenie emisji CO2 co najmniej o 18 416 ton/rok, ograniczenie emisji pyłów o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów (PM10) o 0,052 Mg/rok oraz ograniczenie emisji tlenków azotu o 13,611 ton/rok.

— Możliwość korzystania z publicznego, a do tego ekologicznego transportu powinni mieć wszyscy – również mieszkańcy średnich i małych miast, w tym tracących funkcje społeczno-gospodarcze, jak również w regionach górniczych. Dlatego program w nowej odsłonie – zgodnie z KPO – przewiduje duże preferencje dla samorządów, które chcą rozwijać miejski oraz lokalny transport samorządowy – zauważa minister Michał Kurtyka. W ostatnich latach modernizacja zbiorowego transportu publicznego w Polsce nabiera rozpędu, głównie dzięki finansowaniu ze środków publicznych. Krajowy Plan Odbudowy (KPO) przyjęty przez Radę Ministrów przewiduje wsparcie dla samorządów na zakup autobusów zero- i niskoemisyjnych w sumie​kwotą 1 131 mln euro. Dofinansowanie z programu priorytetowego „Zielony Transport Publiczny“ na zakup autobusów zeroemisyjnych zostanie skierowane szczególnie do miast mniejszych i tracących funkcje społeczno-gospodarcze, które borykają się z problemem smogu, jak również do samorządów, które eliminują zjawisko wykluczenia transportowego przez rozwój samorządowego transportu lokalnego. — Zgodnie z „Polską Polityką Energetyczną do 2040 r.“, od 2025 r. każdy przetarg na autobus w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców dotyczyć będzie pojazdów zeroemisyjnych tj. elektrycznych lub na wodór. Program „Zielony Transport Publiczny”, finansowany z KPO, będzie wspierał ten cel. To oznacza, że – mając na uwadze cykl życia autobusów miejskich – do 2030 roku w największych miastach nie powinny jeździć autobusy inne niż zeroemisyjne – mówi szef resortu klimatu i środowiska.

ELEKTRYFIKACJA TABORU AUTOBUSÓW W tym roku po raz pierwszy w historii udział ekologicznych autobusów sięgnął prawie 75 proc. nowo zakupionych przez samorządy autobusów (odnotowujemy wzrost z 146 do 203 zakupionych pojazdów). Dynamicznie postępuje również elektryfikacja taboru – prawie połowa (92) z zakupionych autobusów to „elektryki”. Zakupione pojazdy będą sukcesywnie zasilały floty poszczególnych przewoźników, dołączając do ponad 530 autobusów elektrycznych już transportujących pasażerów. Od początku 2021 roku zarejestrowano w Polsce 100 zeroemisyjnych autobusów, co w porównaniu z pierwszym półroczem 2020 roku oznacza wzrost o 49% w porównaniu do ubiegłego roku.

Modernizacja taboru ma na celu ograniczenie zanieczyszczenia powietrza – wprowadzane do floty ekologiczne autobusy będą zastępować stare pojazdy, które są szkodliwe dla ludzi i środowiska. Jednocześnie, dzięki skierowaniu środków do średnich i małych miast, pieniądze z KPO pozwolą zmierzyć się z problemem wykluczenia transportowego, które według różnych szacunków może dotykać od 11 do nawet 15 mln Polaków.

BEZPIECZNA I EKOLOGICZNA DROGA DO SZKOŁY Z PROGRAMEM „KANGUR” Z programu priorytetowego „System zielonych inwestycji (GIS – Green Investment Scheme) – KANGUR – Bezpieczna i ekologiczna droga do szkoły” NFOŚiGW dofinansuje przedsięwzięcia zmniejszające zużycie paliw w transporcie w gminach. Wsparcie udzielone w ramach programu „Kangur” można uzyskać na: zakup nowych, elektrycznych autobusów szkolnych oraz przeszkolenie kierowców z obsługi nowych elektrycznych autobusów szkolnych; a także wsparcie modernizacji lub budowy stacji ładowania umożliwiających ładowanie elektrycznych autobusów szkolnych u beneficjentów programu. W ramach przeprowadzonych dwóch naborów wniosków udzielono dofinansowania ze środków NFOŚiGW dla w sumie 20 gmin w wysokości łącznie ponad 64 mln (dotacja i pożyczka). Atrakcyjne dofinansowanie sprawia, że samorządy z obszarów wiejskich mogą zakupić ekologiczne autobusy, znacząco poprawiając komfort podróży dzieci do szkoły oraz poprawiając jakość życia mieszkańców.

Katarzyna Kamińska

EKOLOGIA

„Czyste Powietrze” jest największym projektem proekologicznym w polskiej historii i jednocześnie najważniejszym projektem służącym skutecznej walce ze zjawiskiem smogu w naszym kraju.

Jak budować koalicje na rzecz czystego powietrza – Program „Czyste Powietrze”, łączący poprawę jakości powietrza w Polsce z redukcją emisji gazów cieplarnianych oraz oszczędność energii przez gospodarstwa domowe, znakomicie wpisuje się w Europejski Zielony Ład – sztandarową inicjatywę Komisji Europejskiej pod przywództwem Ursuli von der Leyen. Polska inicjatywa z budżetem w wysokości 103 mld zł na lata 2018–2029 jest jednym z najbardziej ambitnych programów poprawy efektywności energetycznej w Unii Europejskiej. Jestem przekonany, że również inwestycje wynikające z tego programu będą impulsem dla wzrostu polskiej gospodarki po pandemii koronawirusa – zaznacza minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka.

Program „Czyste Powietrze” został zainicjowany 7 czerwca 2018 r. Premier Mateusz Morawiecki podkreślił wówczas, że staranie o czyste powietrze w Polsce należy do priorytetów jego rządu. Podstawowym celem programu „Czyste Powietrze” – który w praktyce funkcjonuje od 19 września 2018 r.

– jest poprawa efektywności energetycznej istniejących zasobów mieszkalnych budownictwa jednorodzinnego poprzez gruntowną termomodernizację i wymianę palenisk. Podstawowym warunkiem udzielenia dofinansowania jest wymiana starych nieefektywnych źródeł ciepła – pieców i kotłów na paliwa stałe oraz zakup i montaż nowych niskoemisyjnych źródeł ciepła, które spełniają wymagania programu priorytetowego. Ponadto dofinansowanie można otrzymać również na zakup i montaż instalacji co lub cwu (w tym kolektorów słonecznych), mikroinstalacji fotowoltaicznej oraz prace, dzięki którym następuje zmniejszenie energochłonności budynku (ocieplenie ścian, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej oraz zakup i montaż wentylacyjnej z odzyskiem ciepła). Program będzie realizowany przez dziesięć lat, a jego łączny budżet to ogromna kwota – ponad 100 mld zł.

DYNAMICZNE AKTUALIZACJE PROGRAMU Program „Czyste Powietrze” cały czas podlega aktualizacjom, by dynamicznie odpowiadać na potrzeby beneficjentów. W lipcu 2019 r. wprowadzono modyfikacje mające na celu usprawnienie realizacji i ułatwienie dostępu potencjalnym wnioskodawcom. Kolejne zmiany wprowadzono w maju 2020 r. W związku z dużym zainteresowaniem programem, rząd wychodzi naprzeciw obywatelom i upraszcza dostęp do dotacji na wymianę przestarzałych pieców i ocieplenie domów. Premier Mateusz Morawiecki zapowiedział: Dla nas czyste powietrze nie ma ceny. Na program „Czyste Powietrze” będziemy kładli coraz większy nacisk, dlatego już inwestujemy w niego pieniądze z budżetu państwa, a w przyszłości także środki unijne. W ciągu pierwszych 15 miesięcy jego obowiązywania złożono ponad 120 tys. wniosków o dofinansowanie.

Kwota dotacji przyznanych polskim gospodarstwom domowym na podstawie ­podpisanych już umów przekroczyła 1,2 mld zł natomiast do 24 kwietnia 2020 r. złożono 131 623 wnioski o dofinansowanie, na łączną kwotę ok. 2,8 mld zł.

Następnie w maju 2020 r. został uruchomiony program „Czyste Powietrze” 2.0. W nowej odsłonie programu dokonano znaczącego uproszczenia procedur. W ramach odbiurokratyzowania programu sporo uwagi poświęcono m.in. zmianie formularza wniosku o dofinansowanie bazującego w głównej mierze na oświadczeniach wnioskodawców, tak aby jego wypełnienie zajmowało możliwie najmniej czasu i wymagało złożenia jedynie niezbędnych załączników.

Wytyczne Komisji Europejskiej, zapisy Krajowego Planu Odbudowy oraz Polskiego Ładu, a także obowiązujące uchwały antysmogowe w poszczególnych województwach, które nakazują wymianę starych kotłów węglowych i ograniczają możliwość stosowania paliwa stałego (węgla) – te czynniki zdeterminowały kolejne zmiany w programie.

Dnia 1 lipca 2021 r. weszła w życie nowa wersja programu „Czyste Powietrze”, uwzględniająca wycofanie dotacji na kotły węglowe (od 1 stycznia 2022 r.), zwiększenie progów dochodowych uprawniających do podwyższonego poziomu dofinansowania (do 37 tys. zł) oraz wzrost dofinansowania dla kotłów na pellet o podwyższonym standardzie.

WSPÓŁPRACA Z SEKTOREM BANKOWYM Celem współpracy z bankami jest umożliwienie sektorowi bankowemu zaangażowanie się na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce. Włączenie sektora bankowego w program „Czyste Powietrze” to realizacja rekomendacji przygotowanych dla rządu przez Bank Światowy na zlecenie Komisji Europejskiej w ramach inicjatywy Catching-up Regions.

Sektor bankowy pozytywnie zareagował na uproszczenie „Czystego Powietrza”, w tym przede wszystkim formularza wniosku o dofinansowanie i sposobu aplikowania o środki – stworzyło to możliwość efektywnego włączenia się tego sektora gospodarki do programu.

Umowy podpisane przez NFOŚiGW oraz WFOŚiGW z siedmioma bankami, które zgłosiły się w przeprowadzonym naborze, pozwalają beneficjentom na występowanie przez banki z wnioskiem o dotację na częściową spłatę kapitału kredytu. – Tzw. ścieżka bankowa zakłada bezpośrednią współpracę banków z wojewódzkimi funduszami, które odgrywają kluczową rolę w ocenie wniosków, przyznawaniu i rozliczaniu dotacji – podkreśla wiceprezes NFOŚiGW Paweł Mirowski. I dodaje, że Polacy będą mogli w jednym „okienku”, za pośrednictwem banku, złożyć dokumenty

17

18

MAGAZYN OZEON o dotację do przedsięwzięcia zgodnego z programem oraz uzyskać kredyt Czyste Powietrze na jego realizację. Przyznana dotacja pozwoli spłacić część kapitału zaciągniętego kredytu. Dodatkowo kredyt Czyste Powietrze zabezpieczony (gwarantowany) jest z Ekologicznego Funduszu Poręczeń i Gwarancji, który został utworzony na potrzeby programu „Czyste Powietrze” w Banku Gospodarstwa Krajowego i zasilany jest środkami Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Zainteresowanie przystąpieniem do programu „Czyste Powietrze” wyraziły następujące banki komercyjne i spółdzielcze: Alior Bank, BNP Paribas Bank Polska, Bank Ochrony Środowiska, Bank Polskiej Spółdzielczości i zrzeszone Banki Spółdzielcze, Credit Agricole Bank Polska, Santander Consumer Bank oraz Banki Spółdzielcze SGB. Łącznie to kilka tysięcy placówek (ok. 3,5 tys.), w których Polacy będą mogli skorzystać z nowego kredytu dedykowanego programowi „Czyste Powietrze”. W latach 2021–2022 banki dysponują łącznym limitem środków 1,5 mld zł, w ramach którego już są przekazywane do wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej wnioski o dotację z przeznaczeniem na częściowe spłaty kapitału kredytów bankowych na przedsięwzięcia realizowane zgodnie z programem „Czyste Powietrze”.

Od lipca 2021 r. Bank Ochrony Środowiska uruchomił Kredyt Czyste Powietrze, natomiast Alior Bank przygotował ofertę dwóch kredytów – Kredytu Gotówkowego Czyste Powietrze i Ratalnego Czyste Powietrze – na nowoczesne źródła ciepła, służące do ogrzewania budynków i podgrzewania wody oraz termomodernizację budynków. Finansowanie zwrotne może wynieść nawet 100 tys. zł, z czego aż 37 tys. zł może być spłacone dotacją z wojewódzkiego funduszu, a bank nie pobierze za to prowizji.

WSPÓŁPRACA Z PGNiG Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w styczniu 2019 r. podpisały porozumienie o współpracy w zakresie wsparcia programu „Czyste Powietrze”. Zgodnie z danymi PGNiG ok. 400.000 polskich domów jednorodzinnych podłączonych do sieci gazowej korzysta z gazu jedynie dla potrzeb przygotowywania posiłków, a nie dla potrzeb ogrzewania. To powoduje, że NFOŚiGW i PGNiG są dla siebie naturalnymi partnerami we wdrażaniu programu „Czyste Powietrze” i będą wspólnie działać na rzecz wymiany przestarzałych kopciuchów zainstalowanych w wielu z tych domów. Celem przedsięwzięcia jest przede wszystkim usprawnienie procesu przyznawania dofinansowania na wymianę ogrzewania na gazowe, co przyczyni się do ograniczenia emisji pyłów i innych zanieczyszczeń z domów jednorodzinnych.

WSPÓŁPRACA Z ARiMR Wspólne działania na rzecz poprawy jakości powietrza w Polsce to także cel porozumienia między Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. – Zawarcie porozumienia między Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej a Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o współpracy na rzecz czystego powietrza jest wyrazem praktycznej realizacji zapowiedzi rządu Mateusza Morawieckiego o zrównoważonym rozwoju Polski. Obszary wiejskie zamieszkuje ponad 40 procent ludności naszego kraju. Wyrównanie szans rozwoju i poprawy jakości życia na obszarach wiejskich to jeden z głównych celów Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi – zaznacza minister rolnictwa i rozwoju wsi Grzegorz Puda. – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa to doskonały kanał dotarcia także z naszą pełną ofertą programową, której beneficjentami mogą być m.in. rolnicy, mieszkańcy wsi, grupy producentów rolnych, przedsiębiorcy i samorządy lokalne.

Wzajemna wymiana informacji, spotkania ekspertów, wspólne konferencje i wydarzenia to tylko niektóre nasze plany na tę współpracę – dodaje prezes NFOŚiGW prof. Maciej Chorowski.

„STOP SMOG” Program ten od 2021 r. realizowany jest w ramach współpracy Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Banku Gospodarstwa Krajowego w zakresie współfinansowania przedsięwzięć niskoemisyjnych ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów. Porozumienie to jest częścią działań podejmowanych w celu poprawy jakości powietrza i przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu.

– Ostatecznym beneficjentem „Stop Smogu” są osoby, których samodzielnie nie stać na wymianę pieca i ocieplenie domu. Program określa, że to ci Polacy, których przeciętny miesięczny dochód, na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 175% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym i 125% tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym – wyjaśnia wiceprezes NFOŚiGW Paweł Mirowski.

Program „Stop Smog” finansuje likwidację lub wymianę źródeł ciepła na niskoemisyjne oraz termomodernizację w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych osób ubogich energetycznie. Wnioskodawcy (gmina, związek międzygminny, powiat, związek metropolitalny w woj. śląskim) mogą uzyskać do 70% dofinansowania kosztów inwestycji. Pozostałe 30% stanowi ich wkład własny. W związku z powyższym osoby ubogie energetycznie mogą uzyskać dofinansowanie do 100% kosztów poniesionych na realizację inwestycji. Średni koszt realizacji niskoemisyjnych inwestycji w jednym budynku, a w przypadku budynku o dwóch lokalach – w jednym lokalu, nie może przekroczyć 53 tys. zł.

Efektem pierwszego naboru w programie „Stop Smog” jest siedem porozumień, które podpisały: Niepołomice, Pszczyna, Rybnik, Skawina, Sosnowiec, Sucha Beskidzka i Tuchów. To w sumie ponad 54 mln zł – w tym 37,4 mln zł z budżetu państwa i ok. 17 mln zł wkładu własnego gmin – na inwestycje w ok. 1,1 tys. budynków.

Druga odsłona programu realizowana jest w gminach, gdzie obowiązują tzw. uchwały antysmogowe. Dzięki programowi mieszkańcy mogą otrzymać w formie bezzwrotnej dotacji do 100% kosztów przedsięwzięcia. W obecnie uruchamianym naborze wniosków, patrząc na dostępną alokację środków finansowych, szacuje się, że z programu może skorzystać około 70 gmin (liczba gmin zależy od wartości składanych wniosków przez poszczególne jednostki).

Program „Stop Smog” jest przewidziany na lata 2019–2024, przy czym do tej pory na jego realizację przeznaczono 180 mln zł. Po wykorzystaniu ponad 37 mln zł, na 2021 r. zostaje do rozdysponowania ok. 142 mln zł. Na pozostały okres realizacji programu „Stop Smog” przewidziana jest kwota 518 mln zł.

Według badań WHO na 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Europie aż 33 znajduje się w Polsce. Odpowiedzią na to wyzwanie, jakim jest konieczność poprawy jakości powietrza, było m.in. uruchomienie programu „Czyste Powietrze”. Dwa lata później o programie tym, jak pokazuje Raport z badania świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski dot. jakości powietrza, słyszało już 88% Polaków. Z tego samego raportu wynika, że 65% mieszkańców Polski jest skłonnych zastąpić własny samochód bardziej ekologicznym (elektrycznym) w celu ograniczenia zanieczyszczenia powietrza w swoim mieście. Liczby te najlepiej pokazują, jak efektywne są działania NFOŚiGW.

Diana Saniewska

20

MAGAZYN OZEON

Rozmowa z Arturem Michalskim, wiceprezesem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Jesteśmy gotowi na wyzwania transformacji energetycznej W Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej odpowiada pan m.in. za obszar energetyki i ciepłownictwa. Jest to u nas to sektor w dużej mierze oparty na węglu. Czy jest szansa na dekarbonizację tego obszaru?

Czy stwarza to realną możliwość pozbycia się węgla z polskiej energetyki i ciepłownictwa? W jakiej perspektywie czasowej? Czy w NFOŚiGW będą podejmowane kolejne działania w tym kierunku?

Rola ciepłownictwa w dobie transformacji energetycznej jest niezwykle istotna. Polskie ciepłownictwo systemowe należy do najlepiej rozwiniętych w Europie – codziennie korzysta z niego ponad 15 mln Polaków. To produkt bezpieczny, zapewniający ogrzewanie i ciepłą wodę, który jest dostarczany do budynków sieciami ciepłowniczymi, a wytwarzany w ciepłowniach i elektrociepłowniach.

Niemniej, branża ta stoi obecnie przed dużymi wyzwaniami. O ile bowiem w dużych miastach transformacja energetyczna jest w toku, to w małych i średnich miejscowościach wciąż stoi pod znakiem zapytania. I właśnie w celu wsparcia systemów ciepłowniczych w tych mniejszych ośrodkach uruchomiono w NFOŚiGW program priorytetowy „Ciepłownictwo powiatowe”.

Dekarbonizacja, restrykcyjne normy emisji zanieczyszczeń do powietrza, zaostrzenie przepisów budowlanych dla nowopowstających budynków – wszystko to powoduje, że sektor energetyczny wymaga dużych inwestycji prośrodowiskowych.

Branżę czekają radykalne i kosztowne zmiany. NFOŚiGW monitoruje sytuację i reaguje na pojawiające się okoliczności.

Ciepłownictwo systemowe w 75% korzysta z węgla, a małe systemy ciepłownicze wykorzystują niemal wyłącznie to paliwo. W 2020 r. po raz pierwszy w historii udział węgla w polskim miksie wytwórczym był jednak niższy niż 70%.

Coraz większą rolę zaczynają odgrywać źródła odnawialne, ale także gazowe. Zmiany w sektorze energii przyspieszają, czemu sprzyja moment historyczny. W nowej perspektywie finansowej Polska będzie mieć do dyspozycji ponad 250 mld zł na inwestycje w energetykę, przy czym środki te nie mogą być skierowane na wsparcie inwestycji wykorzystujących paliwa kopalne. Ponadto ceny uprawnień do emisjami CO2 biją kolejne rekordy wysokości (powyżej 50 euro), co trudno już udźwignąć krajowym producentom energii. Wszystkie te czynniki, ekonomiczne i klimatyczne, wskazują jednoznacznie, iż odstawienie węgla z krajowego miksu energetycznego to jedyna możliwa decyzja. Proces transformacji będzie jednak długotrwały i złożony, więc dzisiaj trudno określić datę jego zakończenia. Pamiętajmy też, że takie dalekosiężne zmiany wymagają potężnych inwestycji, które zwracają się w długiej perspektywie czasowej. Sama tylko implementacja rozwiązań technologicznych to działania w horyzoncie kilkunastu lat.

Przedsięwzięcia związane z dostosowaniem instalacji do obowiązujących norm środowiskowych oraz zastosowaniem nowych, efektywnych i ekologicznych źródeł ciepła są kosztowe, kapitałochłonne. Szansą na dekarbonizację tego obszaru jest zatem możliwość pozyskania dużego wsparcia finansowego na inwestycje dostosowawcze czy też wdrażające nowe technologie. Narodowy Fundusz oferuje dotacje w wysokości do 50% kosztów kwalifikowanych oraz – uzupełniająco – nisko oprocentowane pożyczki do 100% kosztów kwalifikowanych, na okres kredytowania nawet 20 lat.

21

Artur Michalski

Wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Jaką rolę w tym długim i kosztownym procesie może odegrać Fundusz Modernizacyjny?

Dofinansowanie inwestycji ze środków FM będzie odbywało się w ramach programów priorytetowych. Po ich zatwierdzeniu NFOŚiGW uruchomi konkursy na dofinansowanie inwestycji służących transformacji energetycznej, m.in. w formie pożyczek i dotacji. Prace nad tym systemem w polskim wydaniu są obecnie w fazie uzgodnień i implementacji.

Wspomniany przez pana program „Ciepłownictwo powiatowe” ma na celu zmniejszenie negatywnego oddziaływania przedsiębiorstw ciepłowniczych na środowisko, w tym poprawę jakości powietrza poprzez wsparcie przedsięwzięć inwestycyjnych. Jak pan ocenia zainteresowanie tym programem?

Pula finansowa do wykorzystania to obecnie 500 mln złotych. Są to formy wsparcia dotacyjno-pożyczkowe, przy czym – po wprowadzonych zmianach w II naborze, który uruchomiliśmy 1 października 2020 r. – udzielamy maksymalnie do 50% dofinansowania dotacyjnego. Dotychczas wpłynęło ponad 100 wniosków, z których część została uzupełniona, oceniona i już zaczynamy podpisywać umowy.

Kolejne wnioski są w fazie ocen i uzgodnień. Program aktualnie przeznaczony jest dla przedsiębiorstw ciepłowniczych z całkowitą mocą zamówioną systemu ciepłowniczego nie większą niż 50 MW. Obecnie mogą z niego korzystać tylko przedsiębiorstwa, których właścicielem w co najmniej 50% jest samorząd, ale będziemy dostosowywali „Ciepłownictwo powiatowe” do większej grupy beneficjentów.

Jak NFOŚiGW planuje rozwijać obszar dotyczący ciepłownictwa i ograniczenia zanieczyszczeń powietrza w tym sektorze? Czy pojawią się jakieś nowe programy?

Nie zapominajmy, że w NFOŚiGW już od kilku lat są dostępne inne programy wspierające energetykę, na przykład Polska Geotermia Plus i Energia Plus. Ponadto, poza dotychczas udzielanymi dotacjami i pożyczkami, przygotowujemy na większą skalę inną formę pomocy, którą będzie wsparcie kapitałowe. Dokapitalizujemy przedsiębiorstwa ciepłownicze, które nie mają środków na konieczną transformację energetyczną, a bez nich popadają w coraz większe problemy finansowe. Będzie to oferta dla spółek samorządowych, gdyż te z kapitałem prywatnym zwykle radzą sobie inaczej. Wystąpimy także z propozycją wejścia kapitałowego – z zastrzeżeniem jednak, że wprowadzone środki finansowe będą musiały być spożytkowane na transformację w kierunku OZE, na przykład na geotermię, oczywiście tam, gdzie jest to możliwe.

Sporym wyzwaniem jest poprawa jakości powietrza poprzez zmniejszenie zużycia energii w budynkach oraz zwiększenie produkcji energii z odnawialnych źródeł. Czy NFOŚiGW ma konkretne rozwiązania w tym obszarze?

Zmniejszenie zużycia energii w budynkach, zarówno mieszkalnych, jak i użyteczności publicznej, połączone z szerszym wykorzystaniem OZE, to konieczność obecnych czasów. Jeżeli chcemy żyć bardziej ekologicznie, w przyjaznym środowisku i oddychać powietrzem, które nie szkodzi naszemu zdrowiu, modernizacja energetyczna

Fot. Krzysztof Kania/NFOŚiGW

EKOLOGIA

MAGAZYN OZEON

fot. arch. Forum Ekonomiczne

22

budynków na olbrzymią skalę jest niezbędna. Narodowy Fundusz od lat identyfikuje taką potrzebę – przeznaczamy i zamierzamy przeznaczać na ten cel olbrzymie środki – własne i ze źródeł zewnętrznych. Należy jednak pamiętać, że działania na rzecz efektywności energetycznej budynków należy ściśle dopasowywać do potrzeb i możliwości użytkowników oraz typu budynków – i tak właśnie robimy w NFOŚiGW. Od września 2018 r. wdrażamy ogólnopolski program „Czyste Powietrze”, niespotykany na skalę europejską, z budżetem 103 mld zł do 2029 r.

Służy on poprawie jakości powietrza oraz zmniejszeniu emisji gazów cieplarnianych przez wymianę źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej w ponad trzech milionach budynków jednorodzinnych. W ramach programu „Czyste Powietrze” można otrzymać nawet do 37 tys. zł dofinansowania na wymianę nieefektywnego źródła ciepła i termomodernizację domu.

A co z szerokim, systemowym wdrażaniem odnawialnych źródeł energii? Jak NFOŚiGW wspiera upowszechnianie w Polsce OZE? Stale pracujemy w NFOŚiGW nad poszerzaniem oferty finansowej, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rynku, a przede wszystkim biorąc pod uwagę konieczność zintensyfikowania działań związanych z poprawą jakości powietrza. Sukcesywnie wprowadzamy nowe instrumenty finansowe skierowane do coraz szerszego grona odbiorców, które mają na celu poprawę jakości powietrza, a przez to także jakości życia obywateli. Drogą do tego jest m.in. zmniejszenie zużycia energii w budynkach mieszkalnych i właśnie zachęcenie osób fizycznych do wykorzystania OZE. Z zainteresowaniem przerastającym nasze wyobrażenia spotkał się program „Mój Prąd”, uruchomiony w 2019 r. i obecnie kontynuowany już w III edycji. To unikatowy instrument, mający na celu wspieranie na skalę dotychczas w Polsce niespotykaną rozwoju energetyki prosumenckiej, a konkretnie segmentu mikroinstalacji fotowoltaicznych (PV). Wdrożenie tego programu stało się silnym impulsem do dalszego rozwoju energetyki prosumenckiej i znacznie przyczynia się do spełnienia międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej.

Dążymy do upowszechnienia OZE w różnych sektorach. Od 2019 r. wdrażamy jest program „Agroenergia” skierowany do rolników indywidualnych i osób prawnych prowadzących działalność rolniczą lub działalność w zakresie usług ­rolniczych. W naborach ogłoszonych w 2021 r. można uzyskać wsparcie na mikroinstalacje i pompy ciepła do 50 kW, a także na towarzyszące im magazyny energii (w ramach części 1. programu, która wdrażana jest przez WFOŚIGW) oraz na biogazownie rolnicze o mocy nie większej niż 500 kW wraz towarzyszącymi instalacjami wytwarzania biogazu rolniczego, a także na elektrownie wodne o mocy nie większej niż 500 kW (w ramach części 2. programu, która wdrażana jest bezpośrednio przez NFOŚiGW). W części 2. mogą zostać również dofinansowane magazyny energii towarzyszące dofinansowywanym źródłom.

Dodam jeszcze, że niedawno uruchomiliśmy program „Klimatyczne uzdrowiska”, którego jedna część to sparametryzowana pod potrzeby gmin uzdrowiskowych oferta dofinansowania na poprawę efektywności budynków z zastosowaniem OZE. W warunkach europejskiej „rewolucji klimatycznej” niezbędne jest ciągłe poszukiwanie nowatorskich, innowacyjnych rozwiązań dla poprawy efektywności energetycznej.

Co w tej mierze robi NFOŚiGW? Dwa kluczowe zagadnienia, czyli zmniejszenie zużycia energii w budynkach i zarazem zwiększenie produkcji energii z odnawialnych źródeł, są przedmiotem dofinansowania ze środków NFOŚiGW w ramach programu priorytetowego Nowa Energia, który został uruchomiony w marcu br. Jest to program skierowany do przedsiębiorców na wdrażanie innowacyjnych technologii w praktykę rynkową, które w sposób bezpośredni lub pośredni, w zależności od rodzaju zgłoszonego innowacyjnego rozwiązania, pozwalają na oszczędność energii. Jeden z celów tematycznych dotyczy rozwiązań w obszarze plusenergetycznych budynków. Chodzi o promowanie rozwiązań o bardzo wysokich standardach, w których zastosowane technologie oraz wykorzystanie energii pochodzącej z OZE pozwoli na osiągnięcie zerowego zużycia energii pierwotnej, a dodatkowo umożliwi wytworzenie nadmiaru energii. Na wykorzystanie OZE

EKOLOGIA

w projektach można uzyskać dofinansowanie w ramach obszarów dotyczących inteligentnych miast energii i samowystarczalnych klastrów energetycznych, a ponadto – w ramach celu tematycznego pod nazwą „Wielopaliwowe bloki z magazynami ciepła lub chłodu” – na obligatoryjne zastosowanie udziału OZE powyżej 15%. W ramach celu powinny zostać wykorzystane magazyny energii, co zapobiegnie marnotrawieniu wytworzonej energii i pozwoli na jej wykorzystanie w okresach niedoboru. Obecnie trwa nabór fiszek projektowych w wymienionych obszarach.

Porozmawiajmy na koniec o wizjach przyszłości. Zrozumiałe zainteresowanie społeczne budzą projekty „wodorowe”, gdyż wodór to jeden z najczęściej występujących pierwiastków na Ziemi, o dużym, jeszcze nie do końca wykorzystanym potencjale m.in. w motoryzacji i energetyce. Jakie projekty w tym zakresie mogą liczyć na dofinansowanie z NFOŚiGW? Obszar produkcji, transportu, magazynowania i wykorzystania wodoru jest jednym z sześciu obszarów wspomnianego już programu Nowa Energia. Jego budżet to 2,5 mld zł, z czego 600 mln jest przeznaczone właśnie na projekty wodorowe.

Kierujemy tę ofertę do przedsiębiorców i na przedsięwzięcia wdrażania innowacyjnych technologii w praktykę rynkową.

To następny krok po fazie działań badawczo-rozwojowych (B+R), który przy tzw. nowych technologiach w praktyce jest zazwyczaj najtrudniejszy. Warunkiem skorzystania z oferowanego, preferencyjnego finansowania jest m.in. posiadanie praw do wdrażanej technologii, jej ulepszania i modyfikacji.

Finansowanie może objąć maksymalnie 85% kosztów kwalifikowanych, dodatkowo z premią innowacyjną polegająca na umorzeniu do 20% (nie więcej jednak niż 10 mln zł) pożyczki po zrealizowaniu przedsięwzięcia oraz kolejnym umorzeniem do 25% pozostałej kwoty w przypadku kolejnego wdrożenia tej samej technologii, np. wybudowania kolejnej linii produkcyjnej.

Pierwszy nabór w obszarze wodorowym już się zakończył.

Można było aplikować o środki na wdrożenie przedsięwzięć skierowanych na produkcję bezemisyjnego wodoru, dostosowanie infrastruktury do jego transportu i magazynowania oraz na wiele innych celów określonych w programie. Napłynęły bardzo ciekawe fiszki projektowe, z których 6 przeszło wstępną kwalifikację z zaproszeniem do złożenia pełnego wniosku, na co wnioskodawcy mają kolejne cztery miesiące.

Do końca 2021 r. powinniśmy zakończyć ostateczną kwalifikację i wtedy przekażemy informację na temat projektów,

które otrzymają wsparcie. Zgłoszone pomysły dotyczą nie tylko produkcji wodoru, ale także budowy stacji tankowania paliwa wodorowego wraz z jego wytwarzaniem, nowoczesnej fabryki autobusów z napędem wodorowym czy różnych rozwiązań magazynowania sprężonego wodoru.

Będą następne konkursy w obszarze produkcji, transportu, magazynowania i wykorzystania wodoru?

Kolejny nabór w tej części programu Nowa Energia jest zaplanowany na początek przyszłego roku. Dodatkowo warto wspomnieć, że także inna propozycja NFOŚiGW posiada komponent wodorowy – to program „Zielony Transport Publiczny”, z którego będą dofinansowywane zakupy autobusów z napędem wodorowym, a planowane jest również wspieranie budowy stacji tankowania. Obecnie w Narodowym Funduszu trwają prace nad przygotowaniem nowego programu priorytetowego, który – po uruchomieniu w 2022 r. – uzupełni dotychczasową ofertę dla tworzonej w Polsce gospodarki wodorowej. Jest to kolejne potwierdzenie, że NFOŚiGW nie tylko doskonale rozumie wyzwania przyszłości w sferze ochrony klimatu i środowiska, w tym transformacji energetycznej, ale też potrafi na nie odpowiednio i skutecznie reagować. rozmawiał Krzysztof Stawnicki

23

24

MAGAZYN OZEON

Polski sektor rolno-spożywczy wymaga wdrażania skutecznych mechanizmów cyfrowego śledzenia i identyfikowania żywności (food traceability and authenticity), które zapewnią zwiększoną przejrzystość działania łańcuchów dostaw żywności. Odpowiedzią na to jest innowacyjny i pionierski na rynku polskim projekt „Paszportyzacja polskiej żywności“, który wpisuje się w światową tendencję, zmierzającą do zapewnienia wiarygodniej informacji o żywności na kluczowych etapach łańcucha dostaw, ze szczególnym uwzględnieniem jej pochodzenia, jakości oraz zabiegów, jakim została poddana.

Paszportyzacja polskiej żywności

25

Fot. MRiRW

ROLNICTWO

Zmiany w zarządzaniu bezpieczeństwem i jakością produktów rolno-spożywczych są nieuniknione, gdyż globalni przetwórcy, dostawcy żywności oraz sieci zajmujące się handlem spożywczym coraz częściej decydują się na testowanie nowych rozwiązań zarówno ze względu na możliwość zwiększenia skuteczności i przejrzystości działania łańcucha dostaw, jak również ze względu na wysokie koszty dotychczasowych metod przechowywania informacji.

Również polscy uczestnicy łańcucha żywnościowego są w coraz większym stopniu przekonani o celowości wprowadzania innowacyjnych rozwiązań zmierzających do poprawy przepływu informacji o produkcie żywnościowym. Sygnalizowali oni, że w otoczeniu rynkowym występuje szereg problemów, które wpływają ograniczająco na rozwój sektora rolno-spożywczego. Można do nich zaliczyć w szczególności: rosnące zapotrzebowanie na szybko i łatwo dostępne informacje o produkcie żywnościowym, rosnącą liczbę pośredników, brak przejrzystości łańcucha dostaw, spadające zaufanie do produktów żywnościowych oraz częste przypadki zanieczyszczeń, fałszowania i skażenia żywności.

Taki stan rzeczy spowodował podjęcie działań, zmierzających do ograniczenia i wyeliminowania negatywnego wpływu tych zjawisk na polski sektor rolny. Dlatego też Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wraz z KOWR oraz GovTech Polska w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w 2020 r. zainicjowali prace nad projektem roboczo nazwanym Paszportyzacja polskiej żywności. Efektem docelowym projektu ma być budowa kompatybilnego cyfrowego systemu umożliwiającego identyfikowanie żywności (food traceability and food authenticity) na poszczególnych etapach łańcucha dostaw – dosłownie „od pola do stołu”.

W budowę cyfrowego systemu zostali zaangażowani przede wszystkim uczestnicy łańcucha dostaw żywności, organizacje i zrzeszenia branżowe działające w sektorze rolnym, w tym na rynku wołowiny, wieprzowiny i ziemniaka, podmioty administracji publicznej odpowiedzialne za proces nadzorowania bezpieczeństwa i jakości żywności, jak również jednostki naukowo-badawcze.

Pierwszym etapem realizacji projektu jest przeprowadzenie pilotażu na rynku wołowiny, wieprzowiny i ziemniaka. Jego celem jest przetestowanie określonych funkcjonalności i rozwiązań na wybranych grupach podmiotów oraz praktyczne sprawdzenie możliwości zbudowania systemu IT oraz zweryfikowanie w działaniu procesu zbierania danych i budowania na ich podstawie paszportów żywności.

Od wyniku fazy pilotażowej będą uzależnione kolejne działania, w tym wdrożenie docelowego systemu IT w Polsce, monitorującego i identyfikującego przebieg produkcji w łańcuchu dostaw, tak aby polska żywność posiadała niepodważalny certyfikat autentyczności danych, honorowany na całym świecie.

OCZEKIWANE KORZYŚCI Z WDROŻENIA SYSTEMU IT W POLSCE: ; większa wiarygodność, przejrzystość i pewność informacji w łańcuchu dostaw żywności, ; wsparcie zrównoważonego rozwoju branży rolno-spożywczej w zakresie możliwości eksportowych poprzez umocnienie wizerunku polskich marek na arenie międzynarodowej, ; spersonalizowana oferta produktowa dla konsumenta 4.0., ; potencjał ograniczenia kosztów transakcyjnych w związku z wyeliminowaniem pośredników, ; zwiększona wartość certyfikatów w związku z ich większą przejrzystością i wiarygodnością, ; ograniczenie kosztów działań inspekcyjnych oraz ograniczenie wycofywania partii towarów z łańcucha dostaw, ; ograniczenia przypadków fałszowania żywności.

Projekt Paszportyzacja polskiej żywności został zgłoszony na Szczyt Systemów Żywnościowych ONZ (Food Systems Summit – FSS), którego celem jest zidentyfikowanie sposobów wzmocnienia systemów żywnościowych oraz osiągnięcie postępu w realizacji celów zrównoważonego rozwoju oraz został wpisany w Polski Ład.

Krajowy Ośrodek

Wsparcia Rolnictwa

26

MAGAZYN OZEON

System Satelitarnego Monitorowania Upraw Rolnych to pionierska oraz innowacyjna inicjatywa, która polega na zaprojektowaniu, budowie i rozwoju platformy informatycznej wykorzystującej synergię danych satelitarnych, meteorologicznych, glebowych i statystycznych do monitorowania upraw rolnych na terenie całego kraju (tj. ok. 16 mln ha powierzchni upraw, 1 425 000 gospodarstw i 35 mln działek).

System Satelitarnego Monitorowania Upraw Rolnych – S2MUR

ROLNICTWO Nadrzędnym celem projektu jest wspomaganie decyzji użytkowników zarówno w czasie typowego okresu wegetacyjnego oraz w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak klęski naturalne powstałe na skutek niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Innowacyjność systemu wychodzi naprzeciw zagrożeniom, które współczesnemu rolnictwu stawiają w ostatnich latach nasilające się zmiany klimatyczne, oraz wykorzystuje możliwości tworzone przez dynamicznie rozwijający się na świecie sektor kosmiczny. Metody zdalnego monitorowania oraz analizy danych przestrzennych umożliwią śledzenie przebiegu procesu wzrostu roślin i prognozowanie plonów najważniejszych roślin uprawnych.

Prace nad System Satelitarnego Monitorowania Upraw Rolnych uwzględniają doświadczenia projektu pilotażowego Wykorzystanie teledetekcji do zarządzania Zasobem Własności Rolnej Skarbu Państwa, który zrealizowany został w 2019 r. Jego celem było wykonanie badań naukowych i prac rozwojowych wykorzystujących możliwości teledetekcji satelitarnej w rolnictwie poprzez monitorowanie suszy rolniczej, detekcję i monitorowanie wymoknięć oraz wymarznięć roślin uprawnych oraz działającego w 2020 roku serwisu Geoserwis Susza2020 za pomocą, którego było monitorowane zjawisko suszy.

Wysokie zaawansowanie techniczne całego projektu sprawia, że prace nad S2MUR będą powierzone wielu specjalistom z różnych branż, począwszy od dynamicznie rozwijającego się rynku szeroko pojętych usług satelitarnych, poprzez specjalistów z zakresu upraw rolniczych, na branży informatycznej kończąc. Z tego też względu prace nad utworzeniem systemu są prowadzone przez 4 lata (grudzień 2020 – grudzień 2024).

KORZYŚCI DLA ROLNIKÓW, JAKIE PRZYNIESIE REALIZACJA SYSTEMU SATELITARNEGO MONITOROWANIA UPRAW ROLNYCH S2MUR, TO PRZEDE WSZYSTKIM: ƈ zapewnianie odpowiednich danych w czasie okresu wegetacyjnego, jak i w sytuacjach nadzwyczajnych, które pozwolą na szybszą reakcje w kontrze do zachodzących zjawisk; ƈ dostarczenie informacji o przewidywanych plonach i produkcji rolnej w całym kraju; ƈ wzmocnienie bezpieczeństwa żywnościowego kraju; ƈ przyspieszenie rozpatrywania wniosków o dopłaty lub odszkodowania i skrócenie okresu oczekiwania na pomoc; ƈ umożliwienie wzrostu konkurencyjności polskich gospodarstw dzięki wartościowej informacji ­dostarczanej przez system, dającej rolnikom w Polsce przewagę nad rolnikami zagranicznymi.

ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA ZA SPRAWĄ SYSTEMU SATELITARNEGO S2MUR RÓWNIEŻ ZYSKA WYMIERNE KORZYŚCI POPRZEZ: ƈ zmniejszenie kosztów bezpośrednich związanych z zaangażowaniem pracowników w działąniach komisji do spraw szacowania suszy rolniczej i innych szkód w rolnictwie oraz kosztów obsługi Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa; ƈ zmniejszenie wysokich kosztów funkcjonowania ­aktualnego systemu szacowania strat typu obszarowego z wykorzystaniem fizycznych badań terenowych.

W niedalekiej przyszłości wykorzystanie teledetekcji satelitarnej prawdopodobnie stanie się ważnym elementem konkurencyjności w Europie. System Satelitarnego Monitorowania Upraw Rolnych S2MUR jest niepowtarzalną szansą na wielki technologiczny krok naprzód dla polskiego rolnictwa.

Dzięki systemowi rolnicy zyskają innowacyjne narzędzie, które zmieni dotychczasowe wyobrażenie o tym, jak punktowo można zarządzać zarówno małymi, jak i dużymi polami uprawnymi.

Krajowy Ośrodek

Wsparcia Rolnictwa

Geoportal KOWR wesprze satelitarne namierzanie suszy

27

28

MAGAZYN OZEON

To narzędzie do rozwoju obywatelskiej energetyki, do uniezależniania energetycznego lokalnych społeczności. To sposób na ochronę środowiska, na poprawę jakości życia, a także… na oszczędności. Porozmawiajmy o klastrach energii, zanim debatę na ten temat podejmiemy w czasie VII Międzynarodowego Kongresu EKOFORUM, który odbędzie się niedługo po karpackim Forum Ekonomicznym – 12 i 13 września 2021 roku w malowniczym Supraślu niedaleko Białegostoku.

Klastry energii

– energetyczna samowystarczalność z OZE

OZE

Mariusz Gromko Senator RP

Klastry energii – brzmi może trochę tajemniczo. Na wstępie wyjaśnijmy więc, o czym mowa. Zacznijmy przede wszystkim od tego, że klastry energii zostały wyszczególnione w znowelizowanej ustawie o OZE. Są tam definiowane jako cywilnoprawne porozumienia zawarte po to, by równoważyć zapotrzebowanie energetyczne poprzez wytwarzanie, dystrybucję i obrót energią wytwarzaną z odnawialnych źródeł lub paliw z zastrzeżeniem jednak, że cały proces musi odbywać się w ramach sieci dystrybucyjnej, której napięcie znamionowe nie przekracza 110 kV i której zasięg jest ograniczony do obszaru wyznaczanego przez granice powiatu lub pięciu – sąsiadujących na ogół – gmin. Najczęściej umiejscowione są one na terenach rolniczych odznaczających się z jednej strony walorami sprzyjającymi rozwojowi OZE, a z drugiej – oddalonych od dużych miast, gdzie funkcjonują tradycyjni producenci energii. Klaster tworzą więc podmioty – wytwórcy i odbiorcy energii, a więc osoby prawne i fizyczne, jednostki samorządu terytorialnego, spółki komunalne, jednostki naukowe czy badawcze lub rozwojowe – które dobrowolnie podejmują współpracę na podstawie porozumienia, co w pewien sposób upodabnia go do spółki cywilnej; oznacza to de facto, że nie ma on osobowości prawnej, choć obecnie może taką przyjąć. Najczęściej jednak są to kooperatywy w postaci spółek z o.o. lub spółdzielni. Ich członkami lub udziałowcami mogą być: mieszkańcy, organizacje społeczne, charytatywne czy firmy.

Zakres działalności podejmowanej przez klaster został w ustawie zakreślony dość szeroko, dzięki czemu w praktyce może on podejmować najrozmaitsze działalności o charakterze gospodarczym związane z energetyką.

Ideą pomysłodawców było to, by klastry ułatwiły przepływ energii między zrzeszonymi w nich członkami. W najprostszym ujęciu: klastry są po to, by lokalnie produkować energię, a następnie lokalnie ją wykorzystywać, czyli tworzyć lokalną samowystarczalność energetyczną w zakresie nie tylko energii elektrycznej, ale też ciepła i chłodu.

Idea klastrów nie jest nowa i można ją znaleźć już w dziewiętnastowiecznych pomysłach skupiania wyspecjalizowanych dostawców i odbiorców na danym terenie.

Pierwsze takie inicjatywy w sferze energetycznej odnotować trzeba w latach siedemdziesiątych w Skandynawii, gdzie obywatele podejmowali działania ukierunkowane na wytwarzanie, dystrybucję i obrót energią oraz równoważenie zapotrzebowania. W latach osiemdziesiątych klastry pojawiły się w Wielkiej Brytanii, gdzie powstała organizacja Energy4All, będąca przykładem dobrych praktyk klastrowych. Energy4All wywodziła się ze Szwecji i przyświecała jej idea zaadoptowania swoich sprawdzonych, funkcjonalnych wzorców energetyki obywatelskiej w innych miejscach globu. Chodziło o skoordynowane wytwarzanie zielonej energii na potrzeby lokalne z wykorzystaniem fachowych ekspertyz oraz elementów biznesowych. Później klastry popularyzowały się na całym świecie, między innymi w Belgii czy Niemczech. Dziś idea klastrów przybiera postać gigantycznych „zielonych projektów”, dla których reprezentatywne są zlokalizowane w Emiratach Arabskich Masdar City czy chińskie ekomiasta. Na energetycznej mapie Polski klastry zaczęły się pojawiać niedawno – to kwestia ostatnich kilku lat, ale mamy ich już sześćdziesiąt sześć.

29

30

MAGAZYN OZEON Nie jest to oczywiście przypadkowe. Klastry są promowane przez trzeci europejski pakiet klimatyczno-energetyczny.

Już obowiązująca od grudnia 2018 roku dyrektywa unijna o odnawialnych źródłach energii RED II upowszechnia idee energetyki rozproszonej i prosumenckiej, w efekcie czego państwa członkowskie przeobrażają swoje podejście do społeczności energetycznych, a także do energetyki obywatelskiej. W tym duchu klastry energii obrazują fundamentalne przeobrażenia w podejściu do kwestii energetycznych, a więc odchodzenie do sztywnego systemu energetyki scentralizowanej do zdecentralizowanego systemu, w którym wytwórca i odbiorca mogą współpracować tak, by dystrybucja energii ograniczała powstawanie śladu węglowego. Klastry mogą, owszem, wykorzystywać tradycyjne paliwa jako źródła energii, ale wydaje się, że wprowadzono je po to, by promować wykorzystywanie źródeł OZE. Przypomnijmy tylko, że wspomniana dyrektywa konkluduje proces intensyfikowania udziału odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym UE tak, by do roku 2030 wynosił on 32%, co będzie oznaczało zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o 40% w stosunku do poziomu z roku 1990.

W związku z wymogami unijnej zielonej polityki i światowymi trendami w odniesieniu do wykorzystywania potencjału klastrów energii, Polska znowelizowała Ustawę z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii już rok po jej wprowadzeniu. W efekcie do naszego systemu prawnego wprowadzona została instytucja klastra, który stał się narzędziem wspierania rozwoju nowoczesnej elektroenergetyki, podążającej w kierunku energetyki rozproszonej. Klastry więc stanowią alternatywę redystrybucyjną dla energii pochodzącej z fotowoltaiki, farm wiatrowych czy innych źródeł OZE i wspierają transformację energetyczną. Jej podstawą jest zastąpienie działających na wielką skalę ciepłowni i elektrowni zasilanych paliwami kopalnymi przez potencjał OZE charakterystyczny dla danego regionu. Nowy ład energetyczny aktywizuje więc lokalne społeczności, by w swoim interesie przestawały być biernymi odbiorcami i dbały o jakość swojej konsumpcji energetycznej, co wiąże się ze wzrostem efektywności energetycznej. Działania te są też – siłą rzeczy – zgodne z wytycznymi dotyczącymi ochrony środowiska. Dla przykładu: dbając o jakość powietrza, dba się o własne zdrowie i jakość życia. Nie są ponadto pozbawione pragmatycznego wymiaru – ograniczenie terytorialne w działaniu klastrów jest swoistym zabezpieczeniem energetycznym w wypadku awarii, którego fundamentem jest dywersyfikacja dostaw energii. Klastry są też swoistym remedium, które pozwala na uniezależnienie się od monopolistycznego rynku energetycznego.

Nie można też nie zauważyć, że wypracowanie energetycznej samowystarczalności staje się szansą rozwoju zielonej przedsiębiorczości – powstania miejsc pracy, zainicjowania transferu wiedzy, technologii, podejmowania współpracy z instytucjami naukowymi. Nie bez znaczenia są też kwestie ekonomiczne – wśród niewątpliwych zalet funkcjonowania klastra na danym terenie wymienić trzeba tańszą, niekiedy darmową, energię.

Wyobraźmy sobie teraz, że są na świecie miejsca całkowicie samowystarczalne pod względem energetycznym. Jednym z nich jest gmina Kisielice w warmińsko-mazurskim, która jest w Polsce pionierem niezależności energetycznej.

Działania w tym kierunku podejmowane tu były już od roku 1998 i prowadziły przez przyjęcie w strategii rozwoju gminy maksymalizacji wykorzystania OZE do wybicia się na tle międzynarodowym. W 2014 roku zielona polityka gminy Kisielice została doceniona przez Komisję Europejską, która przyznała jej nagrodę ManagEnergy w konkursie na zarządzanie energią, w którym brały też udział instytucje z Londynu, miasto Sztokholm oraz inicjatywy regionalne z Andaluzji czy Sardynii. Jak oni to zrobili? W gminnie Kisielice działa obecnie farma wiatrowa licząca 27 turbin o łącznej mocy 40,5 MW, rolnicza biogazownia o mocy elektrycznej 0,99 MW oraz mocy cieplnej nieco ponad 1 MW wykorzystująca kiszonkę kukurydzy z około 500 hektarów upraw prowadzonych przez lokalnych rolników. Do wybudowanej własnymi środkami miasta elektrociepłowni na biomasę trafia z kolei około 4,5 tysiąca ton słomy, co daje moc około 6 MW, która pozwala na zaopatrzenie w ciepło całej centralnej części miasta. Mieszkańcy wykorzystują także fotowoltaikę. Gmina uzyskała jednak więcej niż tylko niezależność energetyczną. Nieocenioną korzyścią z efektywnego wykorzystywania OZE jest poprawa jakości powietrza – w Kisielicach emisja dwutlenku węgla do atmosfery wynosi obecnie zero.

Mamy dobre przykłady, znamy dobre praktyki – korzystajmy więc z potencjału klastrów energii wszędzie tam, gdzie sprzyjają temu warunki.

W tym miejscu serdeczne zapraszam uczestników Forum Ekonomicznego w Karpaczu na VII Międzynarodowy Kongres EKOFORUM w Supraślu pod Białymstokiem, gdzie wiodącym tematem będą klastry energii.

Mariusz Gromko Źródła: Klastry energii. Regulacje, teoria i praktyka, red. E. Mataczyńska, A. Kucharska, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Polityki Energetycznej im. I. Łukasiewicza, Rzeszów 2020 oraz online.

OZE

SOKÓŁKA

CZARNA BIAŁOSTOCKA

SZUDZIAŁOWO

KRYNKI

SUPRAŚL Planowany klaster energii obajmujący gminy: Czarna Białostocka, Sokółka, Szudziałowo, Krynki i Supraśl

31

32

MAGAZYN OZEON

W lipcu i sierpniu odbyły się Walne Zgromadzenie Członków UPEBI (skrót od Union of Producers and Employers of Biogas Industry) oraz inauguracyjne posiedzenie nowego zarządu.

Unia Producentów i Pracodawców Przemysłu Biogazowego z nowym zarządem

Nowym prezesem UPEBI został dotychczasowy wiceprezes Artur Zawisza. Nowy prezes był posłem na Sejm w latach 2001–2007, a wtedy m. in. przewodniczącym Komisji Gospodarki oraz członkiem Komisji Finansów Publicznych. Od 2008 roku jest prywatnym przedsiębiorcą i następnie menedżerem w spółkach biogazowych oraz działaczem gospodarczym, a od roku 2010 zaangażowany jest w przedsięwzięcia biogazowe, obecnie jako współwłaściciel instalacji biogazowych w województwach lubelskim (gminy Firlej i Rossosz) oraz podlaskim (gmina Nowe Piekuty). Artur Zawisza był nieprzerwanie od 2012 roku członkiem zarządu UPEBI i z tego ramienia współorganizatorem kolejnych edycji Międzynarodowej Konferencji Producentów Biogazu i Biometanu Green Gas Poland.

Na wniosek nowowybranego prezesa dokonany został wybór 5-osobowego Zarządu (oprócz prezesa: Dariusz Bojsza, Hanna Grochowiecka, Beata Matecka i Tomasz Nowakowski) i 3-osobowej Komisji Rewizyjnej (Tomasz Kajdan, Mirosław Kreczman, Jakub Ufnal). Skład zarządu został uchwałą WZC powiększony z dotychczasowych trzech członków na pięciu członków ze względu na spodziewany dynamiczny rozwój rynku w szczególności biometanowego, czego znakiem jest także członkostwo Orlen Południe SA w strukturach UPEBI.

Na pierwszym posiedzeniu zarządu na wniosek prezesa wybrano dwoje wiceprezesów w osobach Beaty ­Mateckiej i Tomasza Nowakowskiego. Warto przyjrzeć się doświadczeniu zawodowemu i życiowemu poszczególnych ­członków zarządu (wedle kolejności alfabetycznej nazwisk): Członek zarządu Dariusz Bojsza, przewodniczący odbytemu walnemu zgromadzeniu członków, jest wiceprezesem Neo Energy Group sp. z o.o. będącego znaczącym polskim deweloperem projektów i operatorem instalacji z zakresu odnawialnych źródeł energii, posiadającym na etapie pozwoleń na budowę 200 MW farm wiatrowych i 450 MW farm fotowoltaicznych. W jej strukturach działa Neo Bio Energy sp. z o.o. zajmująca się zagospodarowaniem energetycznym biogazu składowiskowego i prowadząca 24 biogazownie składowiskowe. Dariusz Bojsza jest jednocześnie prezesem stowarzyszenia Inicjatywa dla Energii, Środowiska i Ekomobilności, a poza działalnością branżową spadochroniarzem aktywnym w Związku Polskich Spadochroniarzy oraz prezesem Fundacji Teraz Wojsko Polskie koordynującej Sekcję Skoków Spadochronowych Wojskowej Akademii Technicznej.

OZE

Artur Zawisza

Prezes Unii Producentów i Pracodawców Przemysłu Biogazowego

Członkini zarządu Hanna Grochowiecka jest właścicielem i menedżerem instalacji z zakresu odnawialnych źródeł energii: biogazowych (Biogazownia Rypin sp. z o.o.), wiatrowych (Wiatrak sp. z o.o.) oraz fotowoltaicznych na Kujawach, Pomorzu i Podlasiu. Hanna Grochowiecka jest jednocześnie właścicielką gospodarstwa rolnego i koordynatorką współpracy rolników oraz hodowców trzody chlewnej, którzy są współwłaścicelami biogazowni w Starorypinie Prywatnym. Hanna Grochowiecka jest także osobą aktywną obywatelsko i społecznie, dlatego była przewodniczącą Rady Gminy Rypin oraz członkiem Rady Powiatowej Kujawsko-Pomorskiej Izby Rolniczej.

Wiceprezes zarządu Beata Matecka jest z wykształcenia finansistką działającą jako współwłaścicielka firm z zakresu odnawialnych źródeł energii, kierując jednocześnie od blisko dwudziestu lat firmą Grupa Kapitałowa „Business Consulting Group” sp. z o.o. zajmującą się pozyskiwaniem dotacji unijnych.

Z usług tej firmy skorzystało setki ­przedsiębiorców zabiegających o dofinansowanie projektów z wielu dziedzin i branż, w tym także z zakresu odnawialnych źródeł energii. W ramach rozwoju biznesowego Beata Matecka ze swymi wspólnikami pozyskała dofinansowanie dla inwestycji biogazowych w gminach Rossosz i Firlej na Lubelszczyźnie oraz Nowe Piekuty na Podlasiu (obecnie są one w spółkach Polbiogaz 1, Polbiogaz 2 i Polbiogaz 3) oraz dla Zielone Suszarnie sp. z o.o., która zajmuje się produkcją certyfikowanych nawozów organicznych wytwarzanych z pofermentu biogazowego wzbogaconego o mikroelementy obecnych na rynku pod nazwą Planteo.

Wiceprezes zarządu Tomasz Nowakowski reprezentuje w UPEBI dwóch członków wspierających, tj. Orlen Południe SA oraz CHP Energia sp. z o.o. prowadzącą biogazownię w gminie Szepietowo, której to spółki jest prezesem. Tomasz Nowakowski jest też prezesem Bioenergy Project sp. z o.o. prowadzącej biogazownię w Konopnicy pod Rawą Mazowiecką, a także członkiem Rady Nadzorczej Pocztowego Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych. Tomasz Nowakowski studiował informatykę, ekonometrię i analizę biznesową oraz zakończył studia podyplomowe jako Executive Master of Business Administration. Przez blisko dwadzieścia lat

ARTUR ZAWISZA Prezes UPEBI (w latach 2012–2021 wiceprezes), inwestor i menedżer w branży biogazu oraz konsultant doradzający inwestorom w branży OZE; w latach 2001–2007 poseł na Sejm (Prawo i Sprawiedliwość oraz Prawica Rzeczypospolitej), przewodniczący sejmowej Komisji Gospodarki i komisji śledczej ds. sektora bankowego oraz członek Komisji Finansów Publicznych; od 2008 bezpartyjny prywatny przedsiębiorca, działacz gospodarczy i komentator życia społecznego; prezes Stowarzyszenia Patriotyzm i Wolność, Fundacji Patriotyzm i Wolność oraz Klubu Narodowej Myśli Politycznej „Votum”. pracował w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako zastępca kierownika biura powiatowego, zastępca dyrektora oddziału regionalnego i zastępca prezesa agencji, a w latach 2019–2020 z nominacji ministra rolnictwa i rozwoju wsi Jana Krzysztofa Ardanowskiego był p.o. prezesa i prezesem ARiMR. Nowy zarząd UPEBI zorganizuje w tym roku konferencję tematyczną „Biogaz i biometan w Krajowym Planie Odbudowy”, będzie uczestniczył w konsultacjach nad rządową nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz zamierza upowszechniać wśród potencjalnych inwestorów wiedzę o możliwościach dofinansowań ze środków publicznych na inwestycje w zakresie biogazu i biometanu. red.

33

34

MAGAZYN OZEON

Nowoczesne rozwiązania technologiczne zapewniają komfortowe ładowanie samochodów elektrycznych dla biznesu, instytucji publicznych oraz w przydomowych stacjach ładowania. Na polskiej mapie ładowarek do elektryków nie mogło zabraknąć stacji z logo OZEONU – trafiły one do pierwszych użytkowników w drugiej połowie 2020 roku.

Ładowanie elektryków z OZEONEM

ELEKTROMOBILNOŚĆ

NOWA ERA ELEKTROMOBILNOŚCI Samochody elektryczne (ang. Electric Vehicles, EV) zagościły już na stałe w krajobrazie polskich dróg.

Szacuje się, że w latach 2020–2021 na rynku pojawi się niespotykany wcześniej wybór tego typu aut, ponieważ niemal wszystkie znaczące firmy motoryzacyjne finalizują produkcję modeli elektryków o zasięgu sięgającym kilkuset kilometrów. Jeszcze kilka lat temu ta perspektywa nie przedstawiała się realistycznie, ale dziś wymaga już tylko zachowania otwartości na nową jakość przemieszczania się – ekologicznie, bezpiecznie, ale dynamicznie. Idą za tym zmiany w dostępie do „paliwa” do elektryków i ich „tankowania”, dlatego dziś naglącą potrzebą stają się stacje ładowania samochodów elektrycznych. Wyzwanie to podjął OZEON.

NAPRZECIW POTRZEBOM OZEON popularyzuje ekologiczne trendy i wspiera przyjazne środowisku inicjatywy, między innymi elektromobilność, toteż promocja ładowarek elektrycznych i udostępnianie tego typu urządzeń stało się kolejnym naturalnym (sic!) elementem oferty. Logo magazynu znalazło się na ładowarce wyprodukowanej przez Automoc Polska. Firma z Leszna jest znanym polskim producentem stacji ładujących do samochodów elektrycznych. Zaprojektowane zostały one z myślą o codziennej wygodzie użytkowników i z troską o to, by efektywnie służyły przez lata – są trwałe, niezawodne i przyjazne w obsłudze. Zadbano także o atrakcyjny design – malowane proszkowo obudowy odzwierciedlają innowacyjną estetykę, a przejrzyste wyświetlacze zapewniają intuicyjną obsługę. Są też na tyle technologicznie zaawansowane, że dzięki modułowi GPRS mogą być sterowane nie tylko z sieci, ale też zdalnie, zapewniając podgląd bieżącej eksploatacji. Ponadto, można je wyposażyć w dodatkowe czujniki – na przykład monitorujące poziom zanieczyszczenia powietrza pyłami PM 2,5 i PM 10.

EFEKTYWNE ŁADOWANIE EV RÓWNIEŻ W DOMOWYM ZACISZU Owszem, EV można naładować z tradycyjnego gniazdka, ale potrwa to dłużej, stąd tak duża przewaga stacji ładowania i zapotrzebowanie na tego typu urządzenia tak w domach, jak i w ogólnodostępnych miejscach.

W zależności od przeznaczenia, dostępne są modele stojące i wiszące, które sprawdzą się w podziemnych garażach oraz jako stacje przydomowe. – Chcemy wpisać się w infrastrukturę stacji ładowania samochodów elektrycznych, dając możliwość przemieszczania się na dużych dystansach bez obaw o energię – mówi Krzysztof Jan Stawnicki, prezes Fundacji Ośrodek Wspierania Ekologii i redaktor naczelny OZEONU. Demokratyzacja ładowarek do elektryków jest częścią ekoprzyszłości i chcemy być mocnym ogniwem tego procesu.

Już dziś możesz sprawdzić, która z ładowarek z logo OZEONU sprosta wymaganiom Twojego elektryka i którą zechcesz zabrać do domu lub firmy.

Diana Saniewska

35

personalizacja

bateria w tylnej « >ŬV i

silnik w przedniej « >ŬV i

* č " ,/č č WWW.TRYBECO.COM

fot. Marek Skrypko

VII MIĘDZYNARODOWY KONGRES

SUPRAŚL, 12–13 WRZEŚNIA 2021 www.ekoforum.info

PATRONAT HONOROWY

ORGANIZATORZY

PARTNER TECHNOLOGICZNY

PARTNER STRATEGICZNY

PARTNERZY Gmina Supraśl

PATRONAT MEDIALNY

PARTNERZY MERYTORYCZNI

Powiat Sokólski