Magazyn OZEON - wydanie specjalne (XXVI Forum Ekonomiczne)

POLSKA 3.0

À µËº¶Äºû´ºÀ½¶´º²´¹ʁ ¸µÊ Š¶¸½Æ¸² ĶÃĜµ½áµÀȲ ³ÊĔ² ¾²Ã¸º¿²½ºËÀȲ¿²ʁ µËºû¼º ÁÃÀ¸Ã²¾ÀȺ ЅʇЂ ¿²ÄÅûÁÆ»¶ º¿Å¶¿ÄÊÈ¿¶ ÁÃËÊÄÁº¶Ä˶¿º¶

TRIFFID À˾ÀȲ Ë µ²¾¶¾ e²Èº´¼º¾ ʉ ÁÃÀ»¶¼Å²¿Å¶¾ º ÁÃÀµÆ´¶¿Å¶¾ ÄÊÄŶ¾ĜÈ ²ÆÅÀ¿À¾º´Ë¿Ê´¹

UZDROWISKO 6835$ĝ/

µ¶²½¿¶ ¾º¶»Ä´¶ ¿² º¿È¶ÄÅÊ´»û È ËµÃÀȺ¶ʁ ÈÊÁÀ´ËÊ¿¶¼ ÀÃ²Ë Ã¶¼Ã¶²´»û (*=(03/$5= %(=3à$71<

XXVI Forum Ekonomiczne Krynica Zdrój, 6-8 IX 2016

Szanowni Państwo, Forum Ekonomiczne w Krynicy Zdroju jest wydarzeniem wyjątkowym i to właśnie na nim dyskutowanych jest wiele strategicznych decyzji gospodarczych. W sytuacji, gdy biznes podejmuje ambitne plany rozwojowe zaczynają się tzw. schody. Pierwszą barierą, często nie do pokonania, są decyzje środowiskowe. Pozwolenia, uzgodnienia, opinie a następnie protesty, to codzienność menedżerów realizujących projekty inwestycyjne. Jest oczywistym, że do środowiska naturalnego należy podchodzić z szacunkiem, jednakże jak we wszystkim, tak i tu należy zachować umiar.

W poprzednim wydaniu Magazynu OZEON dr Grzegorz Chocian z Fundacji Konstruktywnej Ekologii ECOPROBONO pisząc o ekoterroryźmie pytał: „Czy w dzisiejszych czasach podpułkownik Ignacy Prądzyński miałby jakiekolwiek szanse by zbudować Kanał Augustowski?”. To pytanie wybrzmiewa mi w uszach od kiedy słyszę doniesienia medialne o ambitnych projektach, które Rząd RP chce realizować w najbliższych latach. Między innymi w celu poruszania takich spornych kwestii oraz dla poszukiwania rozwiązań kompromisowych powstał nasz periodyk.

Podczas Forum będziemy rozmawiali o nowych wyzwaniach, które stoją przed Europą. Niniejsze wydawnictwo dedykujemy uczestnikom XXVI Forum Ekonomicznego w Krynicy Zdroju. Żywię wielką nadzieję, że tematy poruszone w wydaniu specjalnym Magazynu OZEON przyczynią się do ożywionych dyskusji na temat kierunków rozwoju całej Unii Europejskiej. Projekty POLSKA 3.0 oraz TRIFFID są doskonałym przykładem, iż w Polsce nie brakuje śmiałej i ambitnej kadry menedżerskiej. Tylko odważne podejście do zagadnień strategicznych wpłynie na realny rozwój naszej Ojczyzny. Życzę miłej lektury i zapraszam do współpracy

Krzysztof Jan Stawnicki Redaktor Naczelny

I N N Y Redaktor naczelny: Krzysztof Jan Stawnicki Redaktor prowadzący: Wojciech Koronkiewicz

W Y M I A R

Magazyn OZEON 15-879 Białystok, ul. Św. Rocha 11/1 lok. 713 tel. +48 85 732 22 72, www.ozeon.com.pl

Projekt graficzny: Tomasz Kuczyński Zespół redakcyjny: Ulf Hakisson, Grzegorz Chocian, Anna Wasilewska, Kamila Sulkowska, Dawid Röben, Angelika Jarosławska

Redakcja nie odpowiada za treść reklam i nie zwraca materiałów niezamówionych. Wszelkie prawa zastrzeżone. Przedruk i wykorzystanie w jakiejkolwiek innej formie bez pisemnej zgody zabronione.

E K O L O G I I

Wydawca:

Fundacja Ośrodek Wspierania Ekologii 15-879 Białystok, ul. Św. Rocha 11/1 lok. 713 www.fowe.pl Prezes Zarządu: Krzysztof Jan Stawnicki tel. 531 476 485, e-mail: prezes@fowe.pl

Reklama: ozeon@fowe.pl tel. 85 732 22 72 Materiały: biuro@fowe.pl Prenumerata: ozeon@fowe.pl Druk: Drukarnia Biały Kruk 15-509 Białystok Sobolewo, ul. Tygrysia 50

Klaster Obróbki Metali (KOM) rozpoczął działalność w 2006 r. z inicjatywy Centrum Promocji Podlasia (obecnie Centrum Promocji Innowacji i Rozwoju) i skupia obecnie blisko 60 podmiotów, jednostek badawczo-rozwojowych i instytucji otoczenia biznesu z obszaru północno-wschodniej Polski (głównie z województwa podlaskiego, warmińsko-mazurskiego oraz lubelskiego), działających w branży obróbki metali, zarówno w sferze usług, handlu, jak i produkcji.

Wśród członków klastra są krajowi i światowi liderzy produkcji maszyn i urządzeń o wysokim innowacyjnym potencjale rozwojowym.

Firmy skupione w KOM ściśle współpracują z Politechniką Białostocką w zakresie tworzenia projektów, organizacji seminariów technologicznych, usług i zleceń z zakresu obróbki metali i badań, prezentacji nowoczesnych technologii. KOM prowadzi współpracę międzynarodową z partnerami m.in. z Litwy, Białorusi, Rosji, Ukrainy, Hiszpanii, Bułgarii, Turcji oraz Włoch. Intensywnie pracuje również nad podnoszeniem kompetencji zasobów ludzkich.

Zalążkiem i inspiracją do utworzenia klastra była realizacja przez Centrum Promocji Innowacji i Rozwoju projektu „Podlaski Klaster Obróbki Metali szansą na innowacyjny rozwój regionu” finansowanego z funduszy Europejskich oraz środków budżetu państwa w ramach działania 2.6 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, który realizowany był w latach 2007 – 2008. Od tego momentu Centrum Promocji Innowacji i Rozwoju pełni funkcję brokera sieciowego klastra.

Celem działania klastra jest zacieśnienie współpracy między przedsiębiorstwami, instytucjami edukacyjnymi i naukowymi, lokalnymi i regionalnymi władzami oraz dostęp do innowacyjnych technologii i wzrost kwalifikacji kadr przedsiębiorstw.

Rolą CPIiR jest m.in. pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania dla realizacji określonych celów.

Po przystąpieniu do klastra przedsiębiorstw z województwa warmińsko-mazurskiego i lubleskiego podjęto decyzję o zmianie nazwy na Klaster Obróbki Metali, skupiający organizacje i przedsiębiorstwa z regionu północno-wschodniej Polski.

Kalster ma formułę otwartą, mogą przystąpić do niego przedsiębiorstwa i organizacje działające w branży metalowej spoza wymienionych województw oraz podmioty zagraniczne.

Zapraszamy do zapoznania się z Porozumieniem o Współpracy w ramach Klastra Obróbki Metali!

dołącz do klastra

www.metalklaster.pl

M AGAZY N OZEON

S P I S

4

POLSKA 3.0 Po dziesięcioleciach, gdy żegluga śródlądowa była marginalizowana, dzięki programowi POLSKA 3.0 następuje intensywne przyspieszenie.

10

POLAND 3.0 Poland 3.0 is an integrated program designed to bring together Polish rivers, highways and railways in one plane of multimodal transport.

14

TRIFFID - robot z Podlasia Rozmowa z Adamem Ławickim - projektantem i producentem systemów autonomicznych.

16

Uzdrowisko Supraśl Idealne miejsce na inwestycję w zdrowie, wypoczynek oraz rekreację.

20

Opera w puszczy Wywiad z Aleksandrem Teligą - polskim śpiewakiem zaliczanym do czołówki europejskich solistów.

T R E Ś C I

3

4

M AGA ZY N OZ E ON

POLSKA 3.0

Po dziesięcioleciach, gdy żegluga śródlądowa była marginalizowana, dzięki programowi POLSKA 3.0 następuje intensywne przyspieszenie, które w efekcie da duży impuls do rozwoju Polski i pozwoli nam dostosować sieć transportową dla mniej energochłonnych i bardziej efektywnych ekonomicznie rozwiązań.

W Polsce jest ok. 4000 km dróg wodnych, co daje naszemu krajowi 5 miejsce w Europejskiej Wspólnocie pod względem długości akwenów komunikacyjnych. Należy zaznaczyć, że polskie rzeki mają dogodne położenie dla transportu rzecznego i aż 80% polskiego przemysłu leży nad drogami wodnymi. Mimo to, Polska jest jednym z niewielu krajów europejskich, w których żegluga śródlądowa zamiera. Niechlubnym tego dowodem jest fakt, że w ostatnich latach rzeką przewieziono jedynie 3% tego co w 1935 r. W latach 30-tych XX w. Odrą transportowano 11 mln ton towarów. Jeszcze w latach 70-tych XX wieku na polskim odcinku Odry pływało 1800 statków z 3,5 tys. członków załogi. Marynarze spławiali do Szczecina 17 milionów ton najróżniejszych towarów rocznie. Mimo dobrze rozwiniętej sieci rzecznej, udział przewozów ładunków żeglugą śródlądową w całości transportu lądowego jest od lat niezauważalny, podczas gdy niemieckie barki przewożą rocznie do 240 mln ton towarów. Francuzi i Belgowie także dostrzegają wysoce opłacalną przyszłość żeglugi śródlądowej, realizując kanałowe połączenie Sekwany ze Skaldą, wspierane

www.polska-3-0.pl

w wysokości minimum 80% funduszami unijnymi (niektóre samorządy lokalne uzyskały dodatkowo jeszcze 10%).

Choć wiele środowisk, w tym Rada Kapitanów, zabiegało o przywrócenie pełnej żeglugi śródlądowej, a co za tym idzie – rozsądnego gospodarowania wodą, która z roku na rok staje się cenniejszym surowcem, głos ten zdawał się być zagłuszony wieloma środowiskami ekologicznymi, które wyrażały swój zdecydowany przeciw.

M AGAZY N OZEON

5

Angelika Jarosławska

koordynator programu POLSKA 3.0

Program, poprzez wspólnotę interesów, został wspólnie wypracowany przez kluczowych specjalistów gospodarki wodnej w kraju i przedstawicieli nadodrzańskich portów, szereg firm, które upatrują olbrzymiej szansy biznesowej w żeglownej Odrze, podmioty gospodarcze

zrzeszone w klastrach, społeczność nadodrzańską, dla której ważną rolę odgrywa bezpieczeństwo powodziowe i nowe miejsca pracy, jak również samorządy, szereg gmin, specjalistów ds. ekologii, transportu i logistyki, projektantów oraz Radę Kapitanów, od lat zabiegającą o przywrócenie znaczenia polskich rzek, jako szlaków towarowych. Program na każdym etapie konsultowany jest ze specjalistami i ekspertami ds. funduszy europejskich, dzięki czemu wpisuje się w najważniejsze strategie europejskiego finansowania, a olbrzymi potencjał ludzki, który skupia, wspólnie wypracowuje najlepsze dla polskiej gospodarki rozwiązania.

fot. Andrzej Chrenowski

Polska 3.0 to największy transgraniczny infrastrukturalny projekt w Europie, a zarazem program gospodarki narodowej, mający na celu połączenie polskich rzek, autostrad i kolei w jedną płaszczyznę transportu multimodalnego, budowę Ponadnarodowego Centrum Logistycznego w Gorzyczkach oraz połączenie Jedwabnego Szlaku z planowanym, multimodalnym Centrum Logistycznym.

www.polska-3-0.pl

6

M AGA ZY N OZ E ON

Odrzańska Droga Wodna jako oś „zielonego korytarza transportowego” Gospodarka wodna jest polityką horyzontalną mającą wpływ na wiele aspektów gospodarczych. Transport wodny śródlądowy odgrywa znaczącą rolę w kształtowaniu zrównoważonego systemu transportu, będąc jedną z najtańszych a jednocześnie najbardziej przyjaznych dla środowiska gałęzi.

Różnice w energochłonności, emisji zanieczyszczeń powietrza, terenochłonności, poziomie bezpieczeństwa czy też kosztach zewnętrznych między transportem wodnym śródlądowym a transportem drogowym są kilkakrotne, a w niektórych wypadkach nawet kilkudziesięciokrotne. Śródlądowe drogi wodne odgrywają zasadniczą rolę w transporcie towarów zarówno na europejskim, jak i światowym rynku. Logicznie powiązany system dróg wodnych, wkomponowany w multimodalną sieć transportową, stanowi uzupełnienie dla pozostałych form transportu, stanowiąc nierzadko jedyną możliwość przewozu wielkogabarytowych ładunków.

Jednym z nadrzędnych celów europejskiej polityki transportowej jest harmonijne połączenie dwóch celów: polepszeniu komunikacji krajowej i międzynarodowej oraz ochrony środowiska naturalnego. Intensywny rozwój transportu drogowego prowadzi do wzrostu kongestii i zanieczyszczenia środowiska. Powyższe zachwianie równowagi systemu transportowego zrównoważone może zostać poprzez wspieranie i zwiększenie roli bardziej przyjaznych środowisku gałęzi transportu, takich jak żegluga śródlądowa i kolej. Rozwój infrastruktury transportowej, przy jednoczesnym zachowaniu i ochronie bogactwa przyrodniczego, realizuje założenia zrównoważonego rozwoju i pozwoli budować bardziej konkurencyjną, niskoemisyjną gospodarkę.

Obecnie transport śródlądowy rzekami jest elementem polityk ekologicznych wielu państw i Unii Europejskiej, gdyż jest to transport najtańszy, emitujący najmniej zanieczyszczeń

www.polska-3-0.pl

do powietrza, wywołujący najmniej wypadków. Warto zaznaczyć, że obecnie energochłonność polskiej gospodarki jest dwukrotnie wyższa, a intensywność emisji dwutlenku węgla trzykrotnie wyższa od średniej UE. Jeden śródlądowy statek towarowy może zastąpić setki samochodów ciężarowych, a tym samym pomóc odciążyć drogi, co wiąże się z ograniczeniem zanieczyszczenia i zmniejszeniem liczby wypadków drogowych.

Gospodarcze wykorzystanie śródlądowych dróg wodnych wymaga przede wszystkim zmiany podejścia do żeglugi w Polsce, na innowacyjne, kompleksowe i z uczestnictwem oraz zaangażowaniem wielu zainteresowanych stron.

Włączenie Odry w europejski system dróg wodnych, jakim jest projekt drogi wodnej Dunaj – Odra, a szerzej - połączenia Morza Bałtyckiego i Północnego z Morzem Czarnym i basenem Morza Śródziemnego, jest największym projektem żeglugowym w Europie Środkowej. Połączenie powyższej magistrali żeglugowej z szerokim torem z Dalekiego Wschodu, to projekt o znaczeniu ogólnoeuropejskim, ze względu na fakt, że z połączenia tego korzystać będą wszystkie kraje europejskie i pozaeuropejskie – od Japonii począwszy, poprzez Koreę Północną i Południową, Chiny, Mongolię, Rosję oraz Ukrainę. Czas przewozu towarów koleją w jedną i drugą stronę skróci się o 1/3 w stosunku do dzisiaj wykorzystywanej drogi morskiej (z około 30 dni na 10 dni).

Według wstępnych wyliczeń, rocznie możliwy jest transport koleją w obydwie strony 750 tysięcy kontenerów i innych towarów.

Na realizację projektu czeka wiele inwestorów i istotnych dla polskiej gospodarki inwestycji, np. Kanał Śląski, który wpisuje się w strategię zapewnienia warunków do zrównoważonego rozwoju regionu, kraju i jako uzupełnienie kanału Odra - Łaba Dunaj. Kanał Śląski to unikalne połączenie dwóch największych rzek w Polsce – Odry i Wisły – pomiędzy Kanałem Odra-Dunaj na wysokości Kuźni Raciborskiej i Oświęcimiem.

M AGAZY N OZEON

7

W związku z informacjami Rządu na temat zmniejszenia prognozy wzrostu gospodarczego oraz upatrywaniem przyczyn tego zjawiska w wyhamowaniu realizacji inwestycji infrastrukturalnych warto przeanalizować przyczyny tego stanu rzeczy. Zdaniem dr Grzegorza Chociana, eksperta programu POLSKA 3.0, Prezesa Fundacji Konstruktywnej Ekologii ECOPROBONO, jedną z kluczowych przyczyn, której skutki już odczuwamy, a znacznie mocniej odczujemy po 2017 roku, jest absurdalnie złe prawo dotyczące ocen oddziaływania na środowisko.

Skutkuje ono paraliżem inwestycyjnym. Dla przykładu dane z RDOŚ w Białymstoku, dotyczące przedsięwzięć infrastrukturalnych, z lat 2008-2015 wskazują, że od 2009 r. w stosunku do co najmniej 50% wydanych Decyzji o Uwarunkowaniach Środowiskowych dla takich przedsięwzięć złożono odwołania, a w roku 2013 było to nawet 100%. To tylko przykład z jednego województwa, a często jeszcze gorzej jest w gminach, gdzie procent odwołań stale przekracza 50%. Procedury uzyskiwania DUŚ wydłużyły się nawet do 7 lat, a po roku 2017 będzie tylko gorzej. Źródłem pogłębiającego się kryzysu jest brak normatywów w obszarach badania zjawisk przyrodniczych oraz brak cyfrowych map inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej kraju.

Taki stan rzeczy ułatwia blokowanie inwestycji przez ekoterrorystów i, zdaniem Fundacji Konstruktywnej Ekologii ECOPROBONO, w bardzo wymierny sposób opóźnia inwestycje publiczne i prywatne - zwłaszcza te produkcyjne i liniowe. W efekcie, obniżeniu ulega też PKB. Zdaniem dr Grzegorza Chociana, w przypadku odblokowania wielu pożytecznych inwestycji, PKB mógłby mieć zdecydowanie wyższe wartości niż obecnie notowane.

Czy modernizacja rzek jest konieczna, czy to kwestia wyboru?

Modernizacja zabudowy hydrotechnicznej jest konieczna z powodów pozażeglugowych, przede wszystkim dla bezpieczeństwa powodziowego, zatrzymania zasobu jakim jest woda, jak również po to, abyśmy mieli możliwość sterowania przepływami wody. Uprawianie żeglugi śródlądowej pomoże zwrócić nakłady poniesione na modernizację. Optymalizacji gospodarki wodą służy budowa stopni wodnych, kanałów i zbiorników retencyjnych (w których gromadzone są nadmiary wody w czasie opadów i roztopów, wykorzystywane następnie w czasie suszy i niskich stanów wody w rzece). Temu celowi ma też służyć m.in. budowa połączenia żeglugowego Dunaj-Odra-Łaba, gdyż w koncepcji kanału rozważano również okresowe zasilanie Odry wodami Dunaju. Co niezmiernie istotne - regulacja rzek dorzecza pozwoli zmniejszyć negatywne skutki susz i powodzi, a także zwiększy zapasy wody. Zwiększenie zasobności w wodę wpłynie dodatkowo korzystnie także na rozwój rolnictwa i przemysłu. Ponadto, możliwe jest harmonijne wpisanie drogi wodnej w istniejący krajobraz, stymulując rozwój infrastruktury turystycznej i turystyki nadodrzańskiej.

Kraków odetchnąłby świeższym powietrzem Co takie połączenie oznaczałoby dla Krakowa? Przede wszystkim odciążenie przeciążonej sieci połączeń drogowych i kolejowych, zapewnienie wyższego stopnia niezawodności systemu transportowego i ochrony transportowanych ładunków, a także zmniejszenie liczby wypadków związanych z zagrożeniem dla środowiska To również szansa na rozkwit branży turystycznej, bo kategoria wód pozwalałaby na to, by pływały po nich statki pasażerskie, a co za tym idzie - zwiększenie atrakcyjności regionu. Kanał korzystnie wpłynie na wzbogacenie walorów przyrodniczych terenu przez który będzie przebiegał. Może stać się dodatkowym elementem stymulującym rozwój turystyki wodnej, miejscem wypoczynku i aktywnej rekreacji.

Kanał Śląski, biegnący od Koźla, przez Rybnik, Żory do Oświęcimia, miałby ożywić górną Wisłę w rejonie Krakowa. Kraków zyskałby połączenie nie tylko ze Śląskiem, ale i Bałtykiem, Morzem Czarnym i Północnym.

www.polska-3-0.pl

8

M AGA ZY N OZ E ON

POLSKA 3.0 CHRONI ZASÓB JAKIM JEST WODA Polska wbrew pozorom jest uboga w wodę. Średni roczny odpływ wód powierzchniowych, łącznie z dopływami z zagranicy, w latach 1951-2005 wyniósł 63 km3. W przeliczeniu na jednego mieszkańca daje to roczny zasób wód około 1,6 dam3 (1 dam3 = 1000 m3). Od lat nie wykorzystujemy gospodarczo rzek. Potrzeby krajowe na usługi wodne są duże. Roczne zużycie wody w Polsce sięga 12 mld m3. 150 mln t to roczne zapotrzebowanie w kraju na kruszywa. Zasoby hydroenergetyczne Polski szacuje się na 13,7 TWh.

www.polska-3-0.pl

W krajach europejskich przeciętne zasoby wód powierzchniowych szacowane są na 4,6 dam3/rok na jednego mieszkańca. Jest to średnio prawie 3 razy więcej wody rocznie na każdego mieszkańca niż w Polsce. Zasoby wodne w Polsce cechuje duża nierównomierność terytorialna i sezonowa zmienność. Niestety nie umiemy dobrze magazynować wody. W zbiornikach retencyjnych zatrzymywane jest jedynie 6% rocznego dopływu wód.

Można powiedzieć, że w Polsce zatrzymuje się co 20stą kroplę deszczu, średnio w Europie – co trzecią kroplę...

M AGAZY N OZEON

9

Budowa rzecznej infrastruktury nie jest droga, co wynika z porównania kosztów budowy dróg komunikacyjnych tj. dróg wodnych, autostrad i linii kolejowych. Na przykład w Niemczech koszt budowy żeglugowego kanału Ren-MenDunaj (RMD) oraz dróg innych środków transportu wynosi: •

1 km RMD wyniósł 14 mln euro (kanał posiada wysokie i skomplikowane technicznie stopnie wodne. Akwen służy nie tylko żegludze, wybudowane tu hydroelektrownie spłacające budowę kanału, a woda z Dunaju zasila północną Bawarię),

•

1km autostrady to koszt 10 mln euro,

•

1km szybkich linii kolejowych to koszt 18 mln euro (Deutsche Bahn pomiędzy Würzburgiem i Hanowerem)

Centrum Logistyczne Gorzyczki – Wierzniowice w liczbach: Rozwój około min 75 000 nowych miejsc pracy Obsługa około 790 000 kontenerów rocznie, Oddziaływanie – 12,5 miliona ludzi w regionie Zasięg – ze Śląska na cały świat.

Planowane Centrum Logistyczne Gorzyczki – Wierzniowice jest jedynym miejscem, gdzie przecinają się wszystkie zasadnicze korytarze transportowe w ramach tzw. VI. Multimodalnego Korytarza Północ - Południe. Lokalizacja inwestycji znajduje się na skrzyżowaniu głównych transeuropejskich magistral transportowych: Autostrady A1, Drogi wodnej E-30, szerokiego toru z dalekiego wschodu, oraz II transeuropejskiego korytarza kolejowego. W bliskiej odległości znajdują się także lotniska: w Katowicach, w Ostrawie i Krakowie. Teren ten został określony przez ekspertów ONZ jako najbardziej rozwojowy w całej Europie.

Realizacja programu przewidziana jest na długą perspektywę, w trakcie których oddziaływać będzie na najważniejsze gałęzie polskiej gospodarki, pobudzając wzrost gospodarczy i tworząc dziesiątki tysięcy nowych miejsc pracy. Modernizacja śródlądowych dróg wodnych pozwoli wykorzystać atuty żeglugi śródlądowej, da Polsce możliwość rozszerzenia palety usług transportowych i rozwoju transportu wielomodalnego, ale też pobudzi biznes wzdłuż wspomnianych szlaków. Odra odgrywa kluczową rolę w transkontynentalnym śródlądowym połączeniu Bałtyku z Morzem Czarnym drogą wodną E30. Budowa Europejskiej Drogi Wodnej Dunaj – Odra – Łaba przekształci Odrę w arterię komunikacyjną, która przyniesie szereg korzyści dla lokalnej przedsiębiorczości i jej rozwoju w regionach. Przy realizacji Polski 3.0, nasz kraj otwiera się na europejskie i azjatyckie szlaki przepływu towarów, a tym samym w pełni skorzystamy na swoim tranzytowym, centralnym w Europie położeniu, które jest bardzo korzystną z logistycznego punktu widzenia lokalizacją. Podniesienie jakości krajowego systemu transportowego, poprzez nową infrastrukturę oraz efektywnie funkcjonujący system transportowy, pozwolą nie tylko na swobodny przepływ osób i towarów, ale także wzmocnią ekonomiczną spójność regionów. Turystyka wodna na Odrze także nie ma przyszłości bez inwestycji w gospodarcze wykorzystanie Odry.

Angelika Jarosławska

Na straży ekonomii, ekologii i bezpieczeństwa – program POLSKA 3.0 spójnym programem rozwoju dla Polski „Kołem zamachowym” dla polskiej gospodarki jest realizacja czołowych inwestycji programu Polska 3.0, takich jak: 1. Droga wodna E-30 (Odra) 2. Droga wodna E-40 (Dniepr – Wisła) PL – BY - UA 3. Kanał Śląski (Oświęcim – Kużnia Raciborska) odcinek 96km 4. Jedwabny Szlak ( Szeroki Tor na trasie Sławków – Gorzyczki ) odcinek 63 km 5. Centrum Logistyczne Vernovice – Gorzyczki

www.polska-3-0.pl

10

M AGA ZY N OZ E ON

POLAND 3.0

Poland 3.0 is an integrated program designed to bring together Polish rivers, highways and railways in one plane of multimodal transport. The project involves the construction of Europe's largest logistic center, a combination of wide track of the Odra waterway and restore the navigability of the river itself, which for centuries was a huge transport route for Polish goods.

The economic use of inland waterways requires first of all change in the approach to navigation in Poland, innovative, and comprehensive participation and involvement of many stakeholders. Undoubtedly, last year brought a change in approach. After years, when the inland waterways had been marginalized, in early 2015 we again began toopenly talk about it.

The dialogue opened a program POLAND 3.0 Poland 3.0, which assumes, among others, system solutions for the Polish sustainable river transport, is an ambitious project that can safely be called the creation of the new district logistics industry. This is to provide a new intermodal logistics center for ecological river transport and rail with the option of road and air transport.

www.polska-3-0.pl

M AGAZY N OZEON

11

Angelika Jarosławska

POLAND 3.0 program coordinator

The main objective of the project is to restore the navigability of the Polish rivers, from the river Oder construction of the connection Danube - Oder - Elbe, forming part of the Central European Transport Corridor CETC-ROUTE 65, the construction of the Transnational Logistics Centre Gorzyczki - Věřňovice (the only location in Europe, where they will connect the A1 motorway, turn wide track from the Far East, the way a river (river port) and convenient connections through the highway of the largest airport Cargo Pyrzowice-Katowice with almost close to 500 ha investment area in the SEZ.), and the restructuring of mining in Silesia.

Inland waterway transport plays very significant role in shaping a sustainable transport system, being one of the cheapest and the most environmentally friendly industry. The differences in energy intensity, emissions of air pollutants, the level of security or external costs between inland waterway and road transport are significant. Inland waterways are also important in the transport of goods on both the European and global market. Logically associated system of waterways, integrated into the multimodal transport network is complementary to other forms of transport, acting often the only possibility to transport bulky loads. Inland waterway transport is an important element of Europe's transport system. According to the latest EU plans, the current European mosaic of roads, railways, airports and canals will ahev been transformed into a single European transport network TEN-T by 2030. The European Union subsidizes the development of transport corridors non-refundable loans up to 85% of construction costs. Why is knowing all of this, we have neglected inland waterways in Poland for so many years?

Transport is crucial for the effectiveness not only in the European economy, but also through the prism of the country.

Improving the quality of the national transport system, through new infrastructure and effectively functioning transport system will allow not only the free movement of people and goods, but also strengthen the economic cohesion of the regions.

Recognition of inter-sector transport as a priority by the European Commission, reflected in several documents, including in the White Paper. In accordance with the recommendations of the Commission, by 2030, 30% of road transport needs to be transferred among others on the waterways.

This will entail the need for infrastructure development in this area. Before the Polish so difficult to pass the exam, however, that the successful outcome will be the ticket to the huge scale of economic benefits.

POLAND 3.0 is grassroots, cluster initiative in which local authorities, county authorities, voivodeship authorities, local enterprises, society as well as scientific research institutions are able to influence the development of the Oder river.

This programme based on cooperation receives a support from a lot of different places. It is not only supported by the people living near the river, for whom flood safety and new jobs are at utmost importance, or by companies seeking for profit in the Oder river’s navigability, but also by local authorities, The Captain Council, key experts of water management in the country and representatives of the Oder river ports.

Oder Waterway – an axis of "green transport corridor" Measles is the second largest river in Poland. The surface of its river basin is in Polish 118 thousand. km2, which represents about 38% of the country. So we can say that a large part of the area of ​​our economy and the environment is under its direct influence. Measles with complete infrastructure, shaped by centuries just for the river is our national treasure. Cases of the Oder were undoubtedly neglected, due to the selectivity of action. Due to lack of funds, they carried out some activities at the expense of others. This applies to such issues as raising the flood safety, dilemmas between retention and water management, or, for example, the development of industry that uses water from the Odra River and its purity, as well as the development of river transport and tourism and the requirements of Natura 2000.

The inclusion of the Oder River in the European system of waterways, which is without a doubt the design of the waterway Danube - Odra, and more broadly - connect Baltic and North Sea with the Black Sea and the Mediterranean basin, is the largest marine project in Central Europe. Bus connection shipping with wide track from the Far East is a project of European interest due to the fact that this connection will be used by all European countries and outside Europe - from Japan, starting by North Korea and South America, China, Mongolia, Russia and Ukraine. Movement of goods in one and the other side of the railway will be reduced by 1/3 compared to today's maritime transport (about 30 days to 10 days). According to preliminary calculations, the annual road can move in both directions 500,000 containers and other goods.

www.polska-3-0.pl

12

M AGA ZY N OZ E ON

Waterways of European importance identified in the area of Poland are necessary for the further development of a competitive transport, economy and trade all over Europe and especially the countries of the Visegrad Group. Adjustment of Polish waterways to the parameters of the trans-European networks, which combine or should combine the Member

www.polska-3-0.pl

States of the European Union is essential for the continued support of economic development equal opportunities for employment, competitiveness, improve flood safety, better use of the potential energy of water while maintaining the sustainability and durability.

M AGAZY N OZEON

13

Guarding economics, ecology and safety POLAND 3.0 - a coherent economic plan.

Implementation of POLAND 3.0’s key investments is the driving force for Polish economy.

•

Waterway E-30 (Oder)

•

Waterway E-40 (Dnepr - Vistula) PL - BY - UA

•

The channel region of Silesia (Oswiecim - Kuznia Raciborska) stretch of 96km

•

The Silk Road ( Wide Track on the Sławków- Gorzyczki route) 63 km long road section

•

Logistics Center Vernovice – Gorzyczki

Implementation of these investments is a key to conducting reindustrialization.

Gorzyczki - Věřňovice Logistics Centeris is planned to be built for Ostrava-Katowice agglomeration. It is the only place where all the essential transport corridors intersect within the framework of the so-called VI. Multimodal North - South corridor . The project is located at the crossroads of major trans-European transport bus: A1 highway, waterway E-30, a wide path from the Far East, and the second trans-European rail corridor. In close proximity are also airports in Katowice, Ostrava and Krakow. The area has been defined by the UN experts as the most development in Europe.

Logistic Center Gorzyczki - Věřňovice in numbers:

The model for the preparation of the plan Logistics Center Gorzyczki - Věřňovice, which is a part of the project POLAND 3.0 is a Logistic Center of intermodal transport in Nuremberg, Germany, where the surface of 337 hectares along the canal Rem -Men - the Danube, the A73 motorway and the railway, operates more than 260 companies. The French and Belgians also did not fall asleep pears in the ashes. Currently pursuing channel connection with the Seine River Scheldt, supported by a minimum of 80% of the EU funds (some local governments received additionally 10%).

•

The development of approximately 75.000 new jobs

•

Service about 790 000 containers per year

•

Impact - 12.5 million people in the region

•

The range - from Silesia to the world

With the implementation of the project Poland 3.0 our country opens up to European and Asian routes the flow of goods, and thus we will use in its transit, the central position in Europe, which is currently the most frequently emphasized is not an economic, but only historical.

Being a giant multimodal transportation project, POLAND 3.0 is meant to be a longstanding programme that is going to influence the most important branches of polish economy by creating thousands of new jobs while it lasts. Modernization of inland waterways will benefit from the strengths of inland navigation, will give Poland the opportunity to extend the range of transport services and the development of multimodal transport, but also stimulate business along these routes.

Building the European Danube-Oder-Elbe Waterway is going to turn the Oder into a large transport arterie, which is definitely going to be of great benefit for local businesses and development in the Oder region. Upgrading country’s transportation system by new infrastructure and effectively working transportation system will not only enable free movement of people and goods, but will also reinforce economic cohesion of the regions.

Angelika Jarosławska

www.polska-3-0.pl

14

M AGA ZY N OZ E ON

TRIFFID - robot z Podlasia

W SZKLARNI TRUDNIEJ NIŻ NA MARSIE Coraz głośniej o tym, że podobno macie wynalazek, który zrewolucjonizuje przyszłość?!

Może nie całą przyszłość, ale pewien jej obszar, a konkretnie uprawę roślin szklarniowych.

A cóż to za wynalazek?

Najprościej rzecz ujmując - fitomonitoring. W tej chwili robi się to ręcznie, czy też raczej naocznie. My pragniemy to zautomatyzować, jednocześnie zwiększając ilość dostarczanych informacji, a co za tym idzie i analiz.

Chcielibyśmy, aby nasz robot działał autonomicznie.

To znaczy, żeby działał sam, bezobsługowo.

O ile dobrze zrozumiałem, to jest jakaś wielka szklarnia pełna roślin i Wasz robot jeździ sobie po tej szklarni i ….?

Sprawdza jak się rośliny czują. Sprawdza kwestie oświetlenia, zaopatrzenia w wodę, czy nie ma szkodników.

Czyli robot zastępuje ogrodnika?

To zbyt proste. Ogrodników jest bowiem wielu. Nasz robot zastępuje specjalistę. Na zachodzie ktoś taki nazywany jest „greenfinger”, a jego wiedza to nie tylko owoc wyższych studiów, ale często obserwacji przekazywanych z dziada pradziada, z ojca na syna. W Holandii są takie gospodarstwa, gdzie od pokoleń uprawia się pomidory. I są pewne „tajemne” sposoby, aby te pomidory owocowały jak najobficiej i miały najlepszy ze smaków.

Szczegóły takich upraw są często najpilniej strzeżoną tajemnicą rodziny.

No dobrze, ale skąd Wasz robot nie mający przecież dziada pradziada weźmie te sekretne informacje?

Bardzo dobre pytanie. Wyobraźmy sobie zatem szklarnię.

60 stopni Celsjusza, niesamowita wilgotność i wyobraźmy sobie starszego już wiekiem ogrodnika, który codziennie musi obejść swoich kilkanaście szklarni. Kilka hektarów. Raz, a czasami trzy razy dziennie. Rano, w południe i wieczorem. I to jest absolutne minimum. Tymczasem ogrodnik może być już starszy wiekiem, może być osłabiony chorobą, a może po prostu ma w tym czasie inne ważne zajęcia.

I nie może wyjść do szklarni. Co wtedy? Wówczas pojawia się Wasz robot, który go zastąpi. Ale to będzie jeżdżący robot czy zwykły czujnik w ścianie?

Jak najbardziej jeżdżący alejkami wśród roślin. Zbierający dane oraz próbki z każdej niemalże rośliny.

A nie odbiera on czasem pracy tym, którzy chcą pracować i chodzić po szklarniach trzy razy dziennie?

Wbrew pozorom nie. Greenfingerzy nie chcą bowiem przekazywać swej wiedzy innym. Tymczasem robot jest bezpieczny. Nikomu nic nie przekaże, nawet jeżeli zostanie skradziony ze szklarni, to jest tylko przekaźnikiem danych.

M AGAZY N OZEON

15

Wywiad z Adamem Ławickim

Prezesem Zarządu White Hill Sp z o.o.

Wszelkie algorytmy i dane ogrodnik ma w swoim komputerze i na podstawie tych informacji podejmuje określone działania.

Przepraszam, ale mam od razu skojarzenia kosmiczno-wojskowe. Bo tego typu roboty wykorzystywane są przecież jako łaziki marsjańskie i zwiadowcy na współczesnym polu walki. Czy tego ogrodnika można przerobić na robocopa?

Byli u nas przedstawiciele rozmaitych dziedzin, ale zobowiązaliśmy się do zachowania tych rozmów w tajemnicy.

Zdradzić jedynie mogę, że trop kosmiczny jest jak najbardziej słuszny. Jak wiadomo studenci Politechniki Białostockiej dwukrotnie wygrywali swoim projektem marsjańskiego łazika. Myśmy skorzystali z ich doświadczeń.

No tak, w szklarni jak wiadomo jest zupełnie jak na Marsie.

Naszym zdaniem nawet trudniej. Wspominaliśmy już o wilgotności i temperaturze. Do tego dochodzi podłoże i waga sprzętu. Tamten robot poruszał się wśród twardych skał, nasz ma być autonomiczny i poruszać się będzie wśród delikatnych roślin.

W ten sposób o tym nie myślałem. Ale skąd u Was ta wiedza? Kontaktowaliście się już z ogrodnikami?

Ależ oczywiście. Na każdym etapie naszej pracy zwracaliśmy się do nich z pytaniami i wątpliwościami. Współpracowaliśmy też z Uniwersytetem w Holandii, który opracował szereg markerów po rozmowach z ogrodnikami.

No dobrze. Robot wymyśliliście w Białymstoku, a produkowany będzie gdzie?

Tutaj. W Białymstoku.

Gdzie? Jak? Normalnie. Należymy do Klastra Obróbki Metali, jest to jeden z krajowych klastrów kluczowych. I nawzajem się uzupełniamy. My zajmujemy się przede wszystkim przekuciem pomysłu na produkt. Oni zaś masową produkcją. W naszym klastrze są firmy, które mogą wykonać takiego robota bez problemu. Ale rzeczywiście budzi to powszechne zdziwienie. Gdziekolwiek nie zajedziemy i z kimkolwiek nie rozmawiamy, zawsze słyszymy takie zdziwione głosy „Robot z Podlasia? Przecież tam się jeździ po grzyby!”.

Kiedy zatem rusza produkcja?

Ha! W tej chwili trwa batalia z rozmaitymi urzędami.

Czasem łatwiej jest bowiem wymyślić robota i go

zbudować, niż otrzymać dofinansowanie. Musimy przebrnąć przez papierologię.

Tymczasem jak słyszę, chętni już pukają do Waszych drzwi.

Zgłosiło się dwóch największych polskich producentów, chętni do przetestowania są również Holendrzy. Zamówili dwadzieścia sześć egzemplarzy. Jeśli się sprawdzą – ruszą prawdziwe zamówienia.

Szklarnie istnieją na całym świecie, nawet w tak ciepłej zdawałoby się Hiszpanii.

I w Maroku. Rozmawialiśmy już z Hiszpanami i Marokańczykami. Też są zainteresowani.

Zamówień Wam zatem nie powinno zabraknąć. I co dalej? Spoczywacie na laurach i patrzycie na rosnące konta, czy już wymyślacie coś nowego?

Ciekawy punkt widzenia. Oto pasibrzuchy patrzą na rosnące konta. Tymczasem my widzimy to w ten sposób, że zarobione pieniądze inwestujemy w dalszy rozwój firmy. W tworzenie nowych miejsc pracy. Od lat mówi się o tym, że z Białegostoku wyjeżdżają młodzi ludzie, gdyż nie mogą znaleźć tu miejsca na realizację swoich pomysłów i wiedzy. My mamy nadzieję takie miejsce stworzyć lub choćby dać przykład – że nie trzeba wcale wyjeżdżać. Że również tu można żyć, pracować i się rozwijać.

Zwracam honor. Macie już nowe pomysły?

Oczywiście. Robot nie jest naszym pierwszym pomysłem. Stworzyliśmy już stystem zarządzający ruchem pacjentów. Poza tym właśnie kończymy przelewać wizje usprawnienia placówek medycznych na papier.

Dodatkowo nie są to nasze jedyne projekty, ale nie o wszystkich możemy mówić.

No w końcu! Też będzie jeździł robot i ustawiał ludzi w kolejkach?

Raczej myśleliśmy o czymś dużo mniejszym, zgrabnym, dla każdego pacjeta. Jesteśmy już umówieni na szereg spotkań i rozmów.

Dziękuję za rozmowę. Mam jeszcze jedno prywatne pytanie. Mój dziesięcioletni syn ciągle siedzi przed komputerem. Gonić Go czy chwalić?

Jeżeli gra cały czas w gierki to gonić. Jeżeli bierze śrubokręt i rozkręca, próbuje coś zmodyfikować, to nawet jeśli spowoduje spięcie czy wybuch należy dziecko pochwalić. rozmawiał Wojciech Koronkiewicz

16

M AGA ZY N OZ E ON

Idealne miejsce na inwestycję w zdrowie, wypoczynek oraz rekreację.

UZDROWISKO SUPRAŚL Jak opisać Supraśl w kilku słowach?

Jako zatopione w sercu lasu pogranicze wielu kultur, narodowości i religii, gdzie głównym walorem, decydującym o rozwoju turystyki uzdrowiskowej jest przyroda i niepowtarzalny klimat. Licznie przybywają tu turyści wabieni doskonałą bazą turystyczną, krajobrazem kulturowym i niezwykle urokliwą doliną rzeki Supraśl. W północno-wschodniej części Polski 10 km od Białegostoku i 200 km od Warszawy, w sercu Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej leży jedno z najmłodszych polskich uzdrowisk – Supraśl. Niezwykle atrakcyjny zakątek ma za sobą ponad 500-letnią tradycję. Założyli go mnisi św.

Bazylego. Legenda spisana przez zakonników w XVIII w. głosi, że bracia puścili na wody Supraśli drewniany krzyż z relikwiami, prosząc Bożą Opatrzność, aby zatrzymał się w miejscu naj-

bardziej dogodnym. Tam mieli wybudować klasztor… Obecnie Supraśl liczy ok. 5 tys. mieszkańców. W Uzdrowisku Supraśl czas wydaje się płynąć wolniej, a sosnowy las, kształtuje mikroklimat. Tu unoszą się zdrowotne sosnowe olejki eteryczne, a przy śpiewie ptaków odpoczywają zaganiani współczesnością ludzie. Miejscowość ta ma swoje „czarne złoto” - złoża borowin posiadających niezwykłe właściwości lecznicze. Dlatego też Supraśl może się poszczycić statusem Uzdrowiska.

Położenie na polanie leśnej otoczonej ze wszystkich stron borami sosnowymi daje niepowtarzalne szanse wypoczynku w komfortowych i klimatycznych hotelach i ośrodkach, które oferują łącznie 800 miejsc noclegowych. Uzupełnieniem oferty są hotelowe baseny, SPA oraz gabinety odnowy. Dzięki swoim zabytkom Supraśl został przez Ministerstwo Kultury wpisany na listę 42 miejsc, które trzeba w Polsce koniecznie zobaczyć. Są tu piękne drewniane domy, pałac, klasztor, kościoły, muzeum ikon. Piękno klimatu drewnianych domów dopełnia Teatr Wierszalin, nadrzeczne bulwary, place zabaw, ścieżka rowerowa Polski Wschodniej i wiele innych atrakcji.

Wyjątkowe walory Supraśla zostały zauważone także przez filmowców. To właśnie tu nakręcono kilka znanych i lubianych filmów. Perypetie bohaterów „U Pana Boga za piecem” czy „Blondynki” rozgrywają się na tle pięknych supraskich plenerów. Dlaczego właśnie tu? Bo ciężko tego jedynego w swoim rodzaju miejsca na ziemi nie polubić.

Inwestycje w Uzdrowisku Supraśl Supraśl jest świetnym miejscem do inwestycji w zdrowie, wypoczynek i rekreację. Właśnie, w północnej części strefy uzdrowiskowej „A” trwa budowa szpitala rehabilitacyjno-uzdrowiskowego dla 300 pacjentów. Szacuje się, że będzie to inwestycja warta kilkanaście milionów złotych. Inwestor, chce przeprowadzać w Supraślu zabiegi oparte o naturalne zasoby regionalne, w pierwszej kolejności borowinę z Podsokołdy ale też to, co można pozyskać z lasów. Szpital to nie jedyna inwestycja w Supraślu. W ciągu ostatniego roku powstała baza terenów należących do prywatnych właścicieli, którzy pozytywnie odpowiedzieli na zapytanie gminy o możliwość przedstawienia ich gruntów potencjalnym inwestorom. Są to duże, puste działki, na których można wybudować większe obiekty. Pośrednictwo gminy zaowocowało przejęciem pod inwestycję działki w strefie „A” o powierzchni 1,8 ha. Zaplanowano tu duży obiekt medyczny na kilkaset miejsc. Dodatkowo w centralnej części miasta KRUS przejmuje 3 hektarową nieruchomość po byłej szkole powiatowej pod ośrodek rehabilitacyjno- szkoleniowy dla rolników. Wszystkie opisane powyżej inwestycje należy traktować jak dobry początek rzeczy, które spotkają Supraśl w przyszłości. Przy tym tempie rozwoju kolejni inwestorzy powinni jak najszybciej pojawić się w Uzdrowisku, by zapoznać się z ofertą proponowanych terenów.

Marek Skrypko Pełnomocnik Burmistrza Supraśla ds. Uzdrowiska

M AGAZY N OZEON

Uzdrowisko Supraśl Województwo Podlaskie

17

UZDROWISKO

W 2016 roku w Supraślu ruszyła budowa Specjalistycznego Szpitala Rehabilitacyjno-Uzdrowiskowego.

HOTEL WELLNESS SPA & CONFERENCE Hotel Borowinowy Zdrój to idealne miejsce na biznesowe spotkania z kontrahentami, organizacje konferencji czy imprezy integracyjnej.

Obsługa hotelu pomoże Państwu w wyborze sali, menu oraz organizacji wolnego czasu.Malownicze otoczenie rzeki Supraśl, połączone ze ścieżkami tematycznymi, bogata oferta rekreacji i wypoczynku na łonie natury sprawi, że spędzą Państwo niezapomniane chwile z dala od zgiełku cywilizacji.

W RAMACH PAKIETÓW KONFERENCYJNYCH PROPONUJEMY: SALĘ SZKOLENIOWĄ, LUNCHE, OBIADY, KOLACJE STANDAROWE I UROCZYSTE, IMPREZY INTEGRACYJNE

Nasza Restauracja Dzika Róża serwuje wyśmienite dania kuchni regionalnej połączone z innowacyjnymi metodami gotowania, tworząc niepowtarzalne smaki. Natomiast profesjonalnie wyposażone sale bankietowe i konferencyjne, mieszczące od 10 do 300 osób, sprawią, że wszystkie Państwa spotkania będą się cieszyć wielkim uznaniem.

Aby uprzyjemnić spotkanie biznesowe, szkolenie czy konferencje zapraszamy wszystkich uczestników do skorzystania z usług naszego SPA&Wellness. Goście mogą bezpłatnie korzystać z basenu, saun, jacuzzi oraz groty solnej. Pracownicy hotelowego Spa przygotują zabiegi, masaże, kąpiele itp. dostosowane do potrzeb grupy. Również otoczenie hotelu oraz dodatkowe atrakcje sprawią , że spotkanie przebiegać będzie w miłej, niezapomnianej atmosferze.

Hotel Borowinowy Zdrój Wellness SPA & Conference - 16-030 Supraśl, ul. Zielona 3, tel. 85 718 30 25, 660 509 590, email: marketing@borowinowyzdroj.pl, www.borowinowyzdroj.pl

20

M AGA ZY N OZ E ON

Wywiad z Aleksandrem Teligą - polskim śpiewakiem zaliczanym do czołówki europejskich solistów.

OPERA W PUSZCZY

Panie Aleksandrze, występował Pan na największych i najsławniejszych scenach operowych świata. Co Pan robi w Supraślu pod Białymstokiem?

To ciekawe, bo nie Pan pierwszy mnie o to pyta. Ja zaś zawsze staram się odpowiadać to samo, ale z biegiem lat widzę, że moje odpowiedzi się jednak zmieniają. A to dlatego, że zmienia się i moje podejście do tych miejsc.

Nie chcę wspominać przykrych momentów mego życia.

Wiążą się bowiem z osobistymi sprawami rodziny. Ale muszę wspomnieć, że syn nasz skończył tu seminarium duchowne. Był księdzem w Białymstoku, potem Krynkach, aż zatrzymał się w końcu w Supraślu, gdzie został wikarym. Potem się zdarzył wypadek i syn odszedł do innego świata. Widocznie Bóg tak chciał.

Mój syn był melomanem, kochał sztukę, kiedy występowałem w La Scalii, zapytał czy mógłby przyjechać razem z proboszczem. Ależ oczywiście odpowiedziałem, nic się nie martwcie o bilety, ja to załatwię. Poszedłem do kasy, a tam już wolnych miejsc brak. Zostały tylko najdroższe w królewskiej loży. Wydałem na te bilety majątek, ale czegóż się nie robi dla syna, prawda? Byli zachwyceni. Pół roku później już syna mego nie było. Cieszę się, że mogłem zrealizować choć jedno Jego marzenie.

fot. Juliusz Multarzyński

I kiedy odszedł postanowiliśmy z małżonką, że moglibyśmy upamiętnić jakoś Jego osobę. Bo pamięć ludzka jest zawodna. Dziś jesteś, a jutro już nikt o Tobie nie pamięta. Zrobiliśmy więc festiwal. Dla syna. Ale i dla Supraśla. Bo ja kocham to miasto. Kocham mieszkających

tam ludzi. Nie władze, bo wiadomo jak to z władzami jest, ale zwykłych prostych ludzi, którzy się początkowo dziwili, co ja tutaj wyprawiam. Ale na drugi i trzeci festiwal już przychodzili setkami i tysiącami. Żeby zobaczyć, jak to jest możliwe, ze w ujeżdżalni koni, gdzie latają komary, wystawiać można operetkę?

Powoli, powoli Panie Aleksandrze! Bo pewne rzeczy trzeba nazwać po imieniu. Pan, gwiazda Mediolanu, bywalec europejskich stolic opowiada nam o Supraślu, które jest malutkim miasteczkiem na polanie otoczonej Puszczą Knyszyńską. Tam jest kilka tysięcy ludzi, ani kin, ani teatrów.

Przepraszam, ale jest Teatr Wierszalin!

Ma Pan rację. Ale nie oszukujmy się Panie Aleksandrze, takie miasteczka jak Supraśl określa się niezbyt eleganckim mianem – dziura! Nie brakuje Panu wielkiego świata?

Ja już zjeździłem kawałek świata. I teraz gdy mam 56 lat, to myślę sobie, że powoli trzeba się zbierać. Trzeba pomyśleć, nie o tym gdzie znów jechać, ale co po sobie zostawić.

I chce Pan zostawić po sobie festiwal operowy w środku puszczy?

Tak jest, to był mój cel. Opera brzmi w puszczy.

Kiedy przyjechałem tu po raz pierwszy nie było wówczas jeszcze owego wielkiego gmachu Opery Podlaskiej w Białymstoku. Pamiętam natomiast doskonale, że kiedy wyszedłem w Supraślu na drogę do Cieliczanki, i jak zaśpiewałem, to ja nawet w La Scalii nie miałem takiego dźwięku!!! Tam wszystko niesie. Potem poszedłem nad rzekę, tam to w ogóle nie trzeba żadnych mikrofonów, wzmacniaczy i dźwiękowców. Wszystko brzmi. Tak powstała właśnie idea, żeby zrobić tu operę. Przygotować ludzi do słuchania wielkiej muzyki. Sam Pan wspomniał, Supraśl to jest miasto malutkie. I ludzie nigdy czegoś takiego tam nie widzieli.

No właśnie, a nie stukali się w głowę? Nie nazywali pana wariatem?

Wiele razy mi tak mówili. Żem wariat. Dochodziły też do mnie plotki, że ja wcale nie jestem żadną gwiazdą, że nigdy nigdzie nie śpiewałem. Bo przecież gwiazdy to mieszkają w Warszawie, a nie jakimś Supraślu. Pan też zaczął

M AGAZY N OZEON

21

Aleksander Teliga

polski śpiewak operowy - bas

Pamiętam, ileż satysfakcji sprawiła mi wizyta takich właśnie wiejskich babuszek, babuleniek, które nigdy w życiu nie były na czymś takim. Które się ubrały odświętnie, jak do świątyni i przyszły zobaczyć, posłuchać. Po koncercie zaś podziękowały mi. Zwykłymi prostymi słowami „Ale jakie to było piękne”. Naprawdę niezapomniane chwile.

Pięknie to brzmi. Ale jak zrobić operę w puszczy?

Normalnie. Wziąć wszystko w swoje ręce. Pierwszy festiwal zrobiłem za własne pieniądze.

Panie Aleksandrze, ja w pełni Panu wierzę, że wynajął Pan ujeżdżalnię koni, i że ludzie tam przyszli. Ale jak zareagowali artyści? Skąd Pan wziął artystów, którzy zgodzili się jechać na koniec świata, do małego miasteczka pośrodku puszczy i występować w ujeżdżalni!

Tak się dzieje na całym świecie.

fot. Juliusz Multarzyński

przecież od takiego pytania. Tak jakby gwiazdy mogły żyć tylko w Warszawie, tak, jakby koncerty mogły się odbywać tylko tam, tylko tam można było słuchać muzyki operowej. Tymczasem ja uważam, że opera może być grana i słuchana wszędzie. Zwłaszcza w tak pięknych miejscach jak Podlasie. W Puszczy Białowieskiej, w Puszczy Knyszyńskiej, tu się oddycha. Jestem śpiewakiem, więc wiem co mówię. Tu się oddycha naprawdę lżej!

Nie wspominam nawet o gościnności tutejszych ludzi.

Gościnności niespotykanej już chyba nigdzie indziej. Gdzie drzwi domów zawsze stoją przed przybyszem otworem, a stoły uginają się od jadła. Wy Panowie to wiecie, Wy jesteście stąd, dla Was to normalne, ale ludzie przyjezdni są zaskoczeni. Bo to wszystko wygląda jak bajka. Drewniane domy, drewniane płoty, babcie w chustkach na drewnianych ławeczkach. Na stołach zaś miejscowe rarytasy. Nie kiełbasy ze sklepu, ale własnoręcznie wędzone, mleko od krowy, ciasto z kaflowego pieca. I śpiew, śpiew ludowy, choć macie też łatkę stolicy disco polo. Ja nie mam nic przeciwko disco polo. Jeśli ktoś chce i lubi się przy tym bawić. Ale nie można się tylko na tym zatrzymywać, tylko do tego ograniczać.

Trzeba iść dalej. Pokazać ludziom, że jest jeszcze coś.

M AGA ZY N OZ E ON

Niech Pan nie mówi, że na całym świecie gwiazdy operowe śpiewają po stajniach!

To jest właśnie mój cel. Moja idea. Aby tu w puszczy brzmiała opera. Sztuka wielka i poważna.

Proszę Pana, ja osobiście śpiewałem z wielkimi gwiazdami właśnie w takich miejscach. Pewien hrabia, z udziałami w firmie Mercedes posiada zamek na granicy Niemiec i Austrii. Jego żona ma wielkie ambicje by zostać dyrygentem.

Kochający mąż zaprasza więc naprawdę znane orkiestry i solistów. Czy sala w zamku jest zbyt mała, czy akustyka w stajni lepsza – nie wiem. Ale takie koncerty widziałem. Śpiewaliśmy Toscę! Ja partię Scarpia. I myśli Pan, że to jednorazowy wyskok bogatego hrabiego? To było 12 przedstawień! Spektakle wyprzedane do ostatniego miejsca! Przed stajnią najdroższe i najbardziej luksusowe samochody świata.

Ludzie nie mają często czasu. Ciężko pracują, wracają do domów zmęczeni i mają tylko tyle siły, aby zjeść kolację i włączyć telewizor. Ale już wspominałem, że mieszkałem przez 26 lat na Śląsku. I widziałem to bardzo dokładnie. Że górnicy, i ten sztygar, i ten co fedruje na przodku, dwa razy do roku zakładali odświętny garnitur i szli do Opery Śląskiej. Bo to był zaszczyt! I mam nadzieję, że tak samo będzie i tu.

Więc ja wiedziałem, że takie rzeczy można zrobić.

Wystarczy tylko pomysł i chęci. Pytał Pan o artystów.

Poprosiłem o przyjazd Otokara Kleina, wspaniały tenor liryczny, cudowna kariera, ale pewnego razu powiedział mi „Aleksander, tenor ma krótkie życie, zwłaszcza taki tenor liryczny jak ja. 45 lat i koniec. Telefony przestaną dzwonić.

Muszę znaleźć coś innego”. I poszedł w politykę. Został burmistrzem miejscowości Nowe Zamki na Słowacji. Tymczasem Otokar występował naprawdę na największych scenach Europy! I przyjechał tutaj. To samo Kałudi Kałudow, który śpiewał z samym Pavarottim. Powiedział „Aleksander, dlaczego mam nie przyjechać do Ciebie? Proszę bardzo!

Nie masz pieniędzy? Ile mi zapłacisz, tyle ja zapłacę Tobie na moim festiwalu w Płowdiw!”. Nie myślmy tylko o pieniądzach. Wiele się buduje na zaufaniu i serdeczności.

Przyjechał i był zachwycony.

Ja też obserwuję to miasto od lat. I Białystok się zmienia niesamowicie. Nowe drogi, powstała wielka Opera.

Ale Opera to nie tylko budynek. To przede wszystkim ludzie. Artyści, którzy występują na scenie i słuchacze na widowni. Tego się nie zbuduje od razu.

Jesteśmy panu bardzo za to wdzięczni. Jakie ma Pan plany na przyszłość? Co nowego nam Pan szykuje?

Festiwal odbywa się już od 10 lat. I chyba nadeszła pora by trochę zmienić jego formułę. Do tej pory zapraszałem wielkie gwiazdy, aby wystąpiły na scenie. Teraz zaś chciałbym, aby zasiadły w jury. Na scenie występowaliby natomiast młodzi. Tu są naprawdę wspaniali artyści, których nikt jeszcze nie zna, których nikt jeszcze nie słyszał.

Pan się uśmiecha z niedowierzaniem, ale na ostatnim naszym festiwalu była cudowna sopranistka primadonna Opery Narodowej, Iza Kłosińska i słuchając studentów białostockiej Akademii Muzycznej mówiła „Zaraz, a dlaczego ja o nich nic nie wiem? Przecież ich trzeba brać teraz zaraz i jak najszybciej pokazać impresariom na całym świecie!”.

Jeśli uda mi się wypromować 5 – 6 wielkich artystów z Białegostoku, to ja będę już szczęśliwy. Poczuję się spełniony. Będę wiedział, że moje życie naprawdę miało sens. To jest teraz mój plan, to jest mój cel.

rozmawiał Ulf Hakisson

fot. Juliusz Multarzyński

22

Światło bez opłat gdzie tylko zechcesz

Lampy ogrodowe LEDDY, zasilane energią słoneczną: bez rachunków za energię elektryczną łatwe w montażu i bezobsługowe w eksploatacji przyjazne dla środowiska naturalnego

PRODUKT POLSKI

Producent: AQUAEL Sp. z o.o.

16-400 Suwałki, Dubowo II 35 tel. +48 87 565 41 01, fax: +48 87 565 38 37

www.aquael.pl www.leddy.aquael.pl

ZAMÓWIENIE PRENUMERATY KLIENT INDYWIDUALNY ZAMAWIAM PRENUMERATĘ MAGAZYNU OZEON POCZĄWSZY OD NUMERU: PAŹDZIERNIK 2016

GRUDZIEŃ 2016

MARZEC 2017

LIPIEC 2017

NA OKRES: 4 NUMERÓW w cenie 40 zł

8 NUMERÓW w cenie 80 zł

SPECJALNA OFERTA ZAMÓWIEŃ GRUPOWYCH DLA BIBLIOTEK I INNYCH INSTYTUCJI PRZY ZAMÓWIENIU NA MINIMUM 7 SZTUK KAŻDEGO NUMERU, WYSŁANYCH NA JEDEN ADRES, MOGĄ PAŃSTWO SKORZYSTAĆ Z PREFERENCYJNYCH WARUNKÓW ZAKUPU MAGAZYNU OZEON W CENIE 8 ZŁ/SZTUKA przykład:

1 ROK 7

ZAMAWIAM:

2 LATA 7

szt. x 4 numery = 28 szt.

1 numer = 8 zł 28 szt. x 8 zł = 224 zł

szt. x (min. 7 sztuk)

4 numery

lub 8 numerów

szt. x 8 numerów = 56 szt.

1 numer = 8 zł 56 szt. x 8 zł = 448 zł

x cena egzemplarza 8 zł = za sumę ............. zł

(niepotrzebne skreślić)

DANE ZAMAWIAJĄCEGO IMIĘ I NAZWISKO /NAZWA ULICA:

NR DOMU:

MIEJSCOWOŚĆ:

KOD POCZTOWY:

NR LOKALU: -

POCZTA:

aby otrzymać fakturę prosimy o wypełnienie poniższego pola:

NIP: Wypełniony formularz prosimy odesłać w wybrany sposób: - pocztą na adres: Fundacja Ośrodek Wspierania Ekologii, ul. Św. Rocha 11/1 lok. 113, 15-879 Białystok - pocztą e-mail: ozeon@fowe.pl

WPŁATY NALEŻY DOKONAĆ NA NR KONTA: mBank 77 1140 2017 0000 4502 1289 3036

telefon kontaktowy

data

podpis

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danycho sobowych do celów niezbędnych dla realizacji prenumeraty. Oświadczam, że jestem poinformowany o przysługującym mi prawie do wglądu w moje dane osobowe, ich zmiany oraz cofnięcia zgody. Niewyrażenie lub cofnięcie zgody skutkuje zaprzestaniem realizacji zamówionej prenumeraty.

;EVYROM Y^]WOERME )/3 'IVX]ƤOEXY *3;) • ^EHFERI SXSG^IRMI ^EO EHY TVEG] • W^OSPIRME TVEGS[RMOɹ[ [ ^EOVIWMI SGLVSR] ˒VSHS[MWOE • QMRMQEPM^EGNE MPS˒GM []X[EV^ER]GL SHTEHɹ[ M MGL TS[XɹVRI []OSV^]WXERMI • VS^[ɹN [ STEVGMY S XIGLRSPSKMI TV^]NE^RI ˒VSHS[MWOY • RMWOM TS^MSQ IQMWNM ^ERMIG^]W^G^Iʿ HS EXQSWJIV] • W]WXIQ WTVE[RIKS H^ME ERME [K G]OPY (IQMRKE 4PER (S 'LIGO %GX • QSH]ƤOEGNE XIGLRSPSKMM [ EWTIOGMI SKVERMG^IRME RMIOSV^]WXRIKS [T ][Y RE ˒VSHS[MWOS • [WTMIVERMI MRMGNEX][ IOSPSKMG^R]GL

-RJSPMRME Ʉ

www.ozeon.com.pl