4 minute read
Monika Schmeichel-Zarzeczna
Projekt „Żywa Biblioteka” to metoda edukacji o prawach człowieka stosowana od 2000 r. w kilkudziesięciu krajach świata, od kilkunastu lat w Polsce, a od 2011 r. w Koszalinie. Jest sposobem na oswajanie z innością i zapobieganie dyskryminacji oraz wykluczeniu społecznemu. Przedsięwzięcie polega na zorganizowaniu otwartego spotkania z przedstawicielami grup dyskryminowanych lub zagrożonych dyskryminacją. Jego celem jest dotarcie do jak największej liczby osób z informacją, że „inny” nie znaczy gorszy czy mniej wartościowy. Celem projektu jest również tworzenie przestrzeni dialogu i porozumienia.
Zauważyliśmy w naszym środowisku lokalnym potrzebę propagowania tolerancji i wrażliwości na tak zwaną inność. Dzięki projektowi włączyliśmy się w wymianę poglądów na temat stereotypów i dyskryminacji. Takie zetknięcie z innością, która tylko niepoznana budzi lęk, a więc także niechęć czy agresję, jest rewelacyjną metodą ułatwiająca funkcjonowanie społeczeństwa różnorodnego i przez to wewnętrznie bogatego.
Wydarzenie jest realizowane w formie biblioteki, czyli występują w niej Książki – osoby reprezentujące grupy dyskryminowane lub narażone na stereotypizację czy wykluczenie, zapraszani są Czytelnicy – wszyscy, którzy zechcą w tym dniu odwiedzić naszą bibliotekę i porozmawiać z wybraną Żywą Książką. Nad całością czuwają Bibliotekarze – osoby obsługujące „Żywą Bibliotekę”, udostępniające ten wyjątkowy żywy księgozbiór. To szczególne spotkanie twarzą w twarz Czytelnika i Książki ma przede wszystkim rozwiać stereotypy i uprzedzenia wobec konkretnej grupy – mniejszości, którą dana Książka reprezentuje.
Wydaje się, że biblioteka publiczna (dostępna dla wszystkich) jest doskonałym miejscem na edukację o wzajemnym szacunku, równości i przysługujących nam prawach. Zgodnie ze standardami wypracowanymi przez sieć Żywych Bibliotek w Polsce podczas seminarium „Budowanie sieci Żywych Bibliotek w Polsce” w 2014 r. (zorganizowanego przez Stowarzyszenie Diversja – organizatora Żywej Biblioteki Wrocław – we współpracy z Human Library Organization), Żywa Biblioteka nie służy osiąganiu celów politycznych, religijnych, ideologicznych, reklamowych, komercyjnych czy niezgodnych z prawem.
Cieszy nas, że takie wyjątkowe wydarzenie jest realizowane w Koszalinie, w naszej placówce. Projekt „Żywa Biblioteka” to dla nas, organizatorów, ważne doświadczenie i pełen różnorodności czas spędzony w przyjemnej atmosferze. Koszalińska Biblioteka Publiczna spotkanie z Żywymi Książkami zorganizowała w tym roku w Koszalinie po raz szósty.
MAGDALENA MŁYNARCZYK Koordynatorka projektu „Żywa Biblioteka” w Koszalinie, pracuje w Koszalińskiej Bibliotece Publicznej
1. Rodzaj prezentacji multimedialnej składającej się z dwudziestu slajdów pokazywanych po dwadzieścia sekund każdy (łączny czas trwania: sześć minut i czterdzieści sekund). Pierwotnie Pecha Kucha była przeznaczona do prezentowania projektów z dziedzin kreatywnych, na przykład sztuki, mody, architektury (źródło: Wikipedia).
Tegorocznej edycji towarzyszyły – jak zawsze – wykłady propagujące ideę poszanowania praw człowieka i tym samym wprowadzające w świat Żywej Biblioteki. Pierwszy wygłosiła Sylwia Chutnik, opowiadając o bańkach mentalnych, w których żyjemy (Wyjść z bańki mydlanej). Drugi referat – Mowa nienawiści – realny i wirtualny problem społeczny – przedstawił dr Marek Górka z Wydziału Humanistycznego Politechniki Koszalińskiej.
Wszyscy chętni między godziną 11.00 a 18.00 mogli porozmawiać z Żywymi Książkami. Książka w Żywej Bibliotece ma wyjątkowe znaczenie. Jej rola polega na szczerej rozmowie z czytelnikiem, który zdecydował się ją „wypożyczyć”. Celem Książki nie jest jednak promocja własnego stylu życia czy światopoglądu – rozmowa z Czytelnikiem jest dialogiem, próbą zrozumienia, poznania się, oswojenia z innością.
W tym niezwykłym księgozbiorze znalazły się w tym roku następujące „tytuły”: Ateistka, Były więzień, Feminista, Feministka, Para gejów, Kierowczyni autobusu, Matka osoby z niepełnosprawnością, Niepijący alkoholik, Osoba aseksualna, Osoba biseksualna, Osoba edukująca dziecko samodzielnie w domu, Osoba po kryzysie psychicznym, Osoba uzależniona, Osoba wytatuowana, Osoba z chorobą afektywną dwubiegunową, Osoba z mieszkania treningowego, Osoba zakażona HIV, Rodzic osoby nieheteronormatywnej, Staruszka, Ukrainka.
Projekt „Żywa Biblioteka” cyklicznie przerasta nasze oczekiwania, oczywiście w pozytywnym znaczeniu. Udaje nam się zapraszać ciekawe Żywe Książki – osoby otwarte, interesujące i bardzo sympatyczne. Pozytywnie również reagują Czytelnicy. Najpierw ostrożnie wypożyczają Żywe Książki, później coraz śmielej sięgają po kolejne „tytuły”. Atmosfera jest rewelacyjna – czuć sympatię i szacunek wobec różnorodności. Książki w wolnej chwili chętnie wypożyczają też siebie nawzajem.
Użytkownicy naszej placówki (wśród których przeważają kobiety) w ankietach wyrażają chęć wzięcia udziału w Żywej Bibliotece w przyszłym roku (jako Czytelnicy, a w kilku wypadkach jako Książki) – 99 proc. z nich przyznaje, że akcje tego typu są potrzebne w naszym regionie i mieście. Czytelnikami są głównie ludzie bardzo młodzi (poniżej dwudziestu lat oraz w grupie 22–29 lat). Nie brakuje jednak osób starszych oraz rodzin.
Warto wymienić tytuły Książek, z którymi można było rozmawiać przez sześć lat obecności Żywej Biblioteki w Koszalinie: Aktywistka i freeganka, Alkoholiczka, Ateista, Ateistka, Bezwyznaniowiec, Były więzień, Feminista, Feministka, Gej, Kobieta, która nie chce mieć dzieci, Lesbijka, Matka dziecka ciemnoskórego, Matka lesbijki, Matka po stracie dziecka, Niepijąca alkoholiczka, Osoba 50+, Osoba ciemnoskóra, Osoba niesłysząca, Osoba po kryzysie psychicznym, Osoba po uzależnieniach, Osoba pochodzenia żydowskiego, Osoba starsza, Osoba transpłciowa, Osoba z niepełnosprawnością, Osoba z chorobą afektywną dwubiegunową, Osoba żyjąca z wirusem HIV, Para gejów, Para lesbijek, Pozarządowiec, Rom, Syryjczyk, Ukrainiec, Ukrainka, Weganin, Weganka, Wegetarianka, Żyd.
Początkowo urozmaicaliśmy Żywą Bibliotekę wystawami, projekcjami filmów o prawach człowieka, konkursami, koncertami, warsztatami antydyskryminacyjnymi, spotkaniami autorskimi, wykładami, turniejami czy nawet prezentacjami Pecha Kucha1. Z czasem zorientowaliśmy się, że ludzie chcą po prostu „wypożyczać” Żywe Książki,
że dostarcza to im tyle wrażeń, że pozostaliśmy przy wykładzie, który za każdym razem wprowadza nas w tematykę praw człowieka, dyskryminacji, tolerancji, równości i przy czytaniu „Żywych Tytułów” oczywiście.
Żywa Biblioteka jest organizowana przez trzy bibliotekarki i graficzkę – zespół, który utworzył się przez lata współpracy. Ogromnego wsparcia udzielają nam Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich oraz pozostali współpracownicy Koszalińskiej Biblioteki Publicznej. W tym roku do realizacji projektu, w którym wzięło udział dwadzieścia jeden Żywych Książek, zostało zaangażowanych kilkanaście osób.
Ta akcja pokazuje, że z naszą tolerancją i otwartością nie jest tak źle, chyba że w Żywej Bibliotece uczestniczyli tylko ci, którzy poważnie myślą o prawach człowieka i przestrzegają ich w życiu codziennym. Ważne jest dla nas, aby tytuły Książek z naszego katalogu odpowiadały na bieżące problemy i wpisywały się w lokalne uwarunkowania. Takie spotkanie osoby reprezentującej „obcą” dla nas grupę, czyli inność, może być odpowiedzią na pytania, których nie mielibyśmy szansy zadać w innych okolicznościach.
