2.6 Aktywizacja zawodowa

32

warto podkreślić, z ankiet wynika, że dziecko, które stale korzysta z jednej formy wsparcia (np. w ramach świetlicy szkolnej czy środowiskowe) chętniej też uczestniczy w innych wydarzeniach i aktywnościach (np. podejmowanych w ramach KCA). Podjęcie takiego wyzwania jest tym bardziej istotne, że rodzice rzadko mają kompetencje edukacyjne, którymi mogli wesprzeć edukację dzieci. Należy pamiętać, że język polski jest dla uczniów i uczennic romskich językiem drugim. Badani deklarują, że w większości domów rozmawia się w języku romskim, w nielicznych tylko po polsku (na 52 ankiety jedynie w jednej zaznaczono, że rodzina rozmawia w domu po polsku). Sytuację dobrze charakteryzują wypowiedzi AER: “Dorośli posługują się w języku romskim. W języku polskim w słabym stopniu w mowie. W piśmie w ogóle. Potrzebują wsparcia w każdej sytuacji administracyjnej oraz medycznej.”

“W domu rodzina rozmawia tylko w języku romskim. Dorośli język polski opanowali w mowie potocznej, ze słabym poziomem czytania.”

“W domu, rodzina rozmawia jedynie w języku romskim. Z powodu braku wykształcenie, mimo młodego wieku, matka nie czyta i nie pisze po polsku. Nie potrafi obsługiwać komputera, a więc i dziennika elektronicznego dzieci.”

System edukacji nie obejmuje jednak uczniów i uczennic wsparciem podobnych, jak innych uczniów obcojęzycznych. Zdaniem autorek niniejszego Raportu jest to wynik błędnego systemowego założenia, że posiadane polskie obywatelstwo jest tożsame z płynnym posługiwaniem się językiem polskim. Pomija się fakt, że dla społeczności język romski/romani jest naturalnym i pierwszym językiem, używanym powszechnie w większości domów. Ponadto społeczność migruje, głównie w celach zarobkowych. W ankietowanych

rodzinach przeważają dwa kraje -Niemcy oraz Wielka Brytania. Nierzadko dzieci migrujących rodzin spędzają za granicą większość swojego życia W konsekwencji język polski staje się dla nich kolejnym, zreguły trzecim językiem. “Rodzina po kilku latach pobytu w Niemczech wróciła do Polski. Dzieci bardzo słabo znają język polski, który jest dla niech trzecim językiem po romskim i niemieckim.”

“Rodzina wróciła do Polski z Niemiec, gdzie przebywała blisko dziesięć lat. Przeprowadzkę do Polski i adaptację do nowych warunków bardzo źle zniósł chłopiec, który z powodu braku znajomości języka polskiego miał duże trudności w szkole.”

Przedmiotowe zagadnienie jest ważnym wątkiem, który zdaniem autorek Raportu, nie powinien jedynie funkcjonować na jego kartach. Wskazana byłaby dalsza diagnoza oraz zbudowanie systemu wsparcia dzieci adekwatnego do potrzeb.

Uwaga dodatkowa

Do Raportu w formie załącznika zostaje dołączony Model edukacji dzieci romskich, którego powstanie częściowo pokrywa się z czasem powstawania niniejszego dokumentu. Z uwagi na zbieżność tematyki, zwłaszcza wzakresie dostrzeżonych potrzeb i rekomendacji, zostaje on włączony wcałości.

Aktywizacja zawodowa

W zakresie kwestii aktywizacji zawodowej poniższe dane i analizy zostały opracowane na bazie ankiet ze społecznością. Wynika z nich, że: - zdecydowana większość osób nie posiada stałego źródła zarobku (praca na etatach zadeklarowało jedynie 3 osoby z 52 ankietowanych, pracę na umowę zlecenie również 3 osoby);

"Diagnoza funkcjonowaniaspołecznego społeczności Romów polskich we Wrocławiu" dofinansowanego w ramach Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce 2021-2030

33

34

- zdecydowana większość osób utrzymuje się z prac dorywczych izasiłków socjalnych; - niemalże 30% ankietowanych ma przyznane świadczenie rentowe.

W kontekście aktywizacji zawodowej warto podkreślić, że dorosła społeczność ma niskie kompetencje w czytaniu i pisaniu w języku polskim (czynnik koreluje z wiekiem respondentów, im wyższy wiek tym niższe kompetencje). W zdecydowanej większości ankiet trudności wynikające ztego faktu są akcentowane, zwłaszcza w zakresie konieczności załatwienia spraw formalnych i urzędowych. Szeroko pojęty rynek pracy jest mocno sformalizowany -od umów z pracodawcami, sprawy kadrowe po kwestie związane z podatkami oraz sprawami zabezpieczeń emerytalnych. Zatem poruszanie się po nim może być dla wielu osób trudne, a obowiązujące normy i postępowania niezrozumiałe. Być może jest to przyczyną funkcjonowania w tzw. “szarej strefie”. Zdecydowana większość ankietowanych odpowiedziała, że pracuje doraźnie, co pozwala na przyjęcie założenia, że osoby te są aktywne i zarobkują. Czynią to jednak w sposób bezumowny, okresowy. Takie działania są z pewnością efektywne (są źródłem zarobku), łatwiejsze (nie wymagają formalizacji), ale posiadają też negatywne strony, w szczególności brak podstaw do roszczeń (w przypadku sporu z pracodawcą) oraz brak systemowego zabezpieczenia emerytalnego. Wśród trudności rynku pracy warto podnieść okoliczność braku lub wykształcenie na poziomie szkoły podstawowej, które deklaruje zdecydowana większość ankietowanych. W konsekwencji społeczność na rynku pracy plasowana jest na poziomie prac nie wymagających wysokich kwalifikacji zawodowych, z reguły też o niskim uposażeniu. Ten aspekt warto odnieść do problematyki “wypadania” dzieci z systemu edukacji ponadpodstawowej, którą sygnalizowało wiele osób zinstytucji, a także znalazło odzwierciedlenie w ankietach z przedstawicielami społeczności. Dzieci te pomimo, że kompetencje pisania

iczytania w języku polskim mają nieporównywalnie wyższe niż rodzice czy dziadkowie, ale na rynku pracy mogą mieć analogiczne problemy.

Konkludując - wskazane byłyby programy edukacyjne podnoszące świadomość młodzieży co do wartości, kierunków i możliwości budowania swojej ścieżki zawodowej. Warto przy tym wykorzystać fakt, że młodzi ankietowani jeśli kontynuują naukę to w szkole branżowej. Szkolnictwo branżowe łączące formalną edukację z nauką zawodu wydaje się dobrym kierunkiem, zwłaszcza w dobie problemów z pozyskaniem pracowników pionów technicznych czy rzemieślniczych. Umożliwiłoby to młodym ludziom nie tylko uzyskanie formalnego zatrudnienia, ale również zabezpieczenia finansowego. Wprzypadku woli kontynuacji dalszej edukacji osoby te miałyby szeroką paletę możliwości począwszy od różnorodnych kursów doszkalających po kolejne szczeble edukacji formalnej (technika czy studia wyższe).

W ankietach pojawiają się wypowiedzi o czasowych migracjach zarobkowych, np. do Niemiec czy Wielkiej Brytanii.

“Rodzina często migruje do Wielkiej Brytani. Przebywa tam rok i wraca”. “Utrzymuje stałe kontakty z rodziną z Niemiec, gdzie często wyjeżdżają” “Dużym wsparciem i pozytywnym oddziaływaniem jest nowy partner kobiety. Wiele lat spędził za granicą, ciągle jeździe tam do pracy.”

Z wywiadów wynika również, że wśród ankietowanych, w szczególności kobiet, jest duża wola uczestniczenia w zajęciach aktywizacyjnych (kursach, warsztatach).

35

"Diagnoza funkcjonowaniaspołecznego społeczności Romów polskich we Wrocławiu" dofinansowanego w ramach Programu integracji społecznej i obywatelskiej Romów w Polsce 2021-2030

36

“Aktywnie włącza się w proponowane działania, kursy, warsztaty. Kobieta, mimo braku wykształcenia , uczestniczyła w wielu projektach europejskich i rządowych adresowanych do społeczności romskiej”.

“Rodzina uczęszczała na zajęcia integracyjne (warsztaty muzyczne, kulinarne) realizowane w ramach projektów europejskich PO KL, chętnie wraca wspomnieniami i pyta czy jeszcze takie będą”.

Powyższe spostrzeżenie jest spójne z analizą wywiadów przeprowadzonych zarówno z pracownicami MOPS-u jak i kuratorami, zgodnie z którymi pracę zarobkową podejmować chcą coraz częściej młode kobiety. Jest to bardzo pozytywne zjawisko, szczególnie w kontekście emancypacji. Praca zawodowa to nie tylko okazja do zarobkowania, ale i spotkania, relacje z innymi osobami, otwarcie na nowe znajomości, rozwijanie umiejętności i kompetencji.

Istotnym czynnikiem w zakresie aktywizacji zawodowej wydaje się stałość oferty wsparcia oraz jej adekwatność do potrzeb i możliwości społeczności. Działania o charakterze projektowym (zwłaszcza przewidziane na krótkie okresy czasu) w przypadku aktywizacji osób długotrwale pozostających poza rynkiem pracy nie pozwalają na osiągnięcie zamierzonego celu. Aktywizacja jest bowiem procesem długotrwałym, w którym determinanty takie jak wymogi kulturowe powinny być uwzględnione. Powyższe wpisuje się w postulat posiadania przez społeczność dedykowanego miejsca spotkań. W kontekście aktywizacji zawodowej wskazanym byłoby zbudowanie systemu pozwalającego na budowanie ścieżki zawodowej asystentki/-ta edukacji romskiej dzięki, któremu można byłoby “wyłapywać” osoby rokujące i wyrażające gotowość do podjęcia tego rodzaju aktywności, wspierać je i motywować do osiągnięcia celu. Współpraca Wydziału Edukacji UM Wrocławia z dotychczasowymi AER