COUSAS DE Val Miñor Nº13

Revista de Baiona, Gondomar e Nigrán Distribución gratuita Ano IV / nº13 outono 2016

TURISMO | 16

RUTAS | 18

GALICIA SOLIDARIA | 24

DEPORTES | 30

BAIONA NO TOP 100

TRANVIA VIGO-BAIONA

II VERTIATLÓN SOLIDARIO

TRIPLA COROA ILLAS ATLÁNTICAS

EDITORIAL Área Metropolitana de Vigo Tras anos de debates e intentos errados ao final logrouse a aprobación definitiva e a Área Metropolitana de Vigo, xa é unha realidade.

Actualmente confórmano os municipios de Baiona, Cangas de Morrazo, Fornelos de Montes, Gondomar (pendiente de aprobación no Pleno), Moaña, Mos, Nigrán, Pazos de Borbén, Porriño, Redondela,Salceda de Caselas, Salvatierra de Miño, Sotomayor e Vigo, aínda que é moi probable que en pouco tempo o número de municipios que o conformen increméntese. Nestes momentos xa hai varios Concellos que expresaron o seu desexo de incorporarse á área, o último en facelo foi o Concello de Tomiño.

Creo firmemente que dotarnos desta entidade xurídica vai permitir xestionar dunha maneira máis adecuada os nosos recursos, dando un mellor servizo a un menor custo en eidos como os servizos sociais, captación de fondos europeos, recollida de lixo, promoción turística, transporte público, etc. Por certo, competencias que na súa maioría pertencían anteriormente á Deputación de Pontevedra.

Pola miña banda confío que nesta nova dimensión territorial, os responsables de xestionala, non se esquezan de que o verdadeiro desenvolvemento territorial esixe ter sempre presente os compromisos sociais e ambientais.

Os territorios intelixentes han de contar cun liderado forte e cunha participación pública efectiva na conformación do seu proxecto, que por encima de todo, ten que estar baseado nas persoas que viven nel, persoas que compartimos desde hai moito tempo, algo máis que un espazo común e privilexiado.

Neste número da nosa revista queremos facer unha homenaxe ao recoñecido no seu tempo, como terceiro mellor tranvía do mundo e lembrar a importancia que tivo no desenvolvemento de Vigo e os concellos da súa área.

ÍNDICE 4 RÍAS BAIXAS 6 NOVAS VAL MIÑOR 8 NOVAS NIGRÁN 10 NOVAS GONDOMAR 12 NOVAS BAIONA 14 XOGOS TRADICIONAIS 16 TURISMO 18 RUTAS: TRANVÍA VIGO-BAIONA 22 FACEBOOK 23 SOSTENIBILIDADE 24 GALICIA SOLIDARIA 26 OCIO 28 FORMACIÓN E EMPREGO 30 DEPORTES 32 AXENDA 34 QUEN É QUEN NO RUEIRO Foto portada:Parque da Palma de Baiona Ano IV / Nº 13 outono 2016 Revista de información local.

Tirada 5000 exemplares.

Xestión Publicidade: 626 993 480 Edición, redacción e distribución: EDICIONES BASAN, S.L. C/ López de Neira, nº 3, 3º.

36202 Vigo Deseño e maquetación: CREACIÓN ANIMAL Colaboración na redacción: Concha Gómez Álvaro Peralta www.cousasde.com cousasde@edicionesbasan.com facebook.com/cousasdevalminor Depósito Legal: C 3539-2010 A empresa resérvase todos os dereitos da publicación, sen que poida reproducirse total ou parcialmente o seu contido, sen o consentimento previo dos editores. cousas de val miñor

3

RÍAS BAIXAS

PARQUE BOTÁNICO E CASTELO DE SOUTOMAIOR EN SOUTOMAIOR (PONTEVEDRA), NO VAL DO RÍO VERDUGO, ORIXE DA RÍA DE VIGO, ATÓPASE ESTE CASTELO MEDIEVAL EN PERFECTO ESTADO DE CONSERVACIÓN. O castelo é unha mole desafiante á que se chega a través dunha ponte levadiza.

Conserva grande parte da época antiga e dende as murallas, torre e edificio, contémplase un das paisaxes máis belas das Rías Baixas, o Val do Oitavén.

Pola súa riqueza histórica, a súa bonita situación e a súa beleza arquitectónica, é a fortaleza de Galicia máis importante que se conserva.

Aínda que se descoñece a data exacta da primitiva construcción, a hipótese máis probable é que data do século XII, vencellada a Paio Méndez Sorrende. Foi derrubado durante a Revolta Irmandiña e reconstruído por Pedro Álvarez de Sotomaior, máis coñecido co alcume de Pedro Madruga, quen participou en numerosos episodios da historia de Galicia como na guerra dinástica anterior aos Reis Católicos, as Guerras Irmandiñas e nos enfrontamentos entre a nobreza e o clero.

Pasou por un estadío de deterioro, mais a partir de 1870, os Marqueses de la Vega de Armijo tansfórmano nun pazo neogótico, construíndo a famosa galería de Damas, a capela, e creando os xardíns e o parque botánico que arrodean o castelo. Anos despois, coa Marquesa de Ayerbe, María Vinyals, constrúese un sanatorio e outras dependencias.

En 1982 pasa a ser propiedade da Deputación de Pontevedra que o rehabilita como castelo medieval para dedicalo a fins culturais 4

cousas de val miñor

RÍAS BAIXAS

UN PASEO POLO XARDÍN Cunha extensión de 25 hectáreas considérase o xardín botánico máis importante de Galicia ao reunir máis dun cento de variedades de camelias, castiñeiros milenarios e árbores dos cinco continentes. Neste outeiro existe o clima axeitado para que palmeiras e laranxeiras convivan en harmonía entre eucaliptos e magnolios xigantes.

A auga, estanques e fontes, marcan os principais paseos do recinto arborado. Unha característica do parque foi a elección de árbores perennes que sobresaen pola súa magnificencia e presenza de árbores monumentais: sequoias, cedros variados, cipreses como o de Lawson, abeto do Cáucaso e piñeiros americanos.

Neste lugar podemos ver algúns dos exemplares máis antigos de camelia japonica da comunidade, así como outras numerosas adquisicións e doazóns ata chegar aos 500 exemplares da colección de camelias da Deputación, a metade en Soutomaior.

PLAN DE USOS E VIABILIDADE DO CASTELO DE SOUTOMAIOR A Deputación de Pontevedra investirá esta lexislatura entre 3 e 4 millóns de ¤ nos plans para os castelos e parques da provincia No caso do Castelo de Soutomaior o Plan de Usos e Viabilidade ten como obxectivo definir o seu novo papel, ofertar un novo produto de turismo cultural e de lecer, así como un plan de viabilidade económica a medio prazo para impulsar o seu rendemento.

Para elo, realizouse un análise tanto da posibilidade de reorganizar os recursos humanos e económicos como da situación actual das instalacións, servizos prestados e usos do castelo tendo en conta tanto as achegas do concello de Soutomaior, os modelos europeos e as opinións das persoas vinculadas ó castelo.

A maiores das actuacións que xa se están a acometer no parque e xardíns, este ano 2016 a Deputación de Pontevedra puxo en marcha entre o 23 de setembro e o 23 de outubro visitas teatralizadas, co obxectivo de promover unha forma distinta de coñecer este enclave turístico, achegarnos ó novo tipo de turista que nos visita, máis interesado na oferta cultural e de ocio, e impulsar a desestacionalización do turismo.

NOVAS VAL MIÑOR A OFICINA DE TURISMO DO VAL MIÑOR RECIBIU A MAIS DE MIL PERSOAS NOS MESES DE XULIO E AGOSTO A maioría destes turistas aduciron motivos culturais para a súa visita á zona e practicamente o 20% restante sinalou que estaba de paso facendo o Camiño portugués pola costa, declarado oficial en abril.

A Oficina de Turismo da Mancomunidade do Val Miñor, situada en A Ramallosa (Nigrán), recibiu ao longo dos meses de xullo e agosto un total de 1.255 persoas (695 en xullo e 560 en agosto). A maioría destes turistas aduciron motivos culturais para a súa visita á zona e practicamente o 20% restante sinalou que estaba de paso facendo o Camiño portugués pola costa, declarado oficial en abril.

Curiosamente, estes peregrinos eran case todos estranxeiros (máis do 80% fronte os nacionais), liderando Italia, Alemania, Reino Unido e Portugal o ranking, pero con presencia tamén de xente de Estonia, Canadá, Austria, Francia ou Brasil.

“Os datos veñen a confirmar a importancia que ten divulgar esta ruta, porque non só ten un valor cultural e patrimonial incalculable senón que, ademais, supón un revulsivo máis para o turismo no Val Miñor e en todo o Sur da provincia de Pontevedra, é unha xanela aberta a todo o mundo”, indica Juan González, presidente da Mancomunidade, quen pide á Xunta “máis apoio para difundila e que a sinalice xa debidamente”. De feito, incide en que se lle entregou ao goberno autonómico coa máxima dilixencia tódolos datos necesarios para facer a sinalización oficial de Nigrán e Baiona e, transcurridos todos estes meses, aínda non fixo nada. “Todo o esforzo de divulgación do camiño monacal está sendo realizado dende os concellos, a eles se debe o éxito. En Nigrán o marcamos nos mesmos cos nosos medios”, suliña González.

Por outra banda, a maior parte dos visitantes a esta oficina foron de procedencia nacional, sendo Madrid a orixe máis destacada pero con presencia de prácticamente tódalas provincias e con periodos medios dunha semana de estancia en hotel ou camping (os de máis tempo optaron por aluguer de apartamentos). No caso dos peregrinos acudiron maioritariamente ao Pazo de Pías da Ramallosa, o único establecemento do Val Miñor no que se pode selar a compostelá oficialmente.

Curiosamente, ata a Oficina de Turismo da Mancomunidade tamén se achegan veciños de Nigrán, a maioría interesados por obter información sobre os diferentes roteiros. Precisamente, en outubro o Concello de Nigrán instalou 14 paneis tecnolóxicos nos sendeiros do río Muíños, Mouros, Medoñas e Camos (nos 19 paneis de aluminio cos que xa contaba o municipio instalouse unha nova etiqueta QR e antena NFC que extende a información en inglés, galego e castelán).

6

cousas de val miñor

OS CONCELLOS DO VAL MIÑOR CREAN SINERXIAS PARA LEVAR A CABO UN NOVEDOSO OBRADOIRO DE EMPREGO DE PROMOCIÓN TURÍSTICA Os alcaldes dos tres concellos do Val Miñor asistiron á inauguración do novo obradoiro de emprego "Valiemprega Xove", adicado á 'Promoción turística local e información ao visitante' e que se desenvolverá en Gondomar durante seis meses.

A acción formativa é froito por vez primeira dunha sinerxia entre os tres municipios (ao marxe da Mancomunidade) para solicitar unha subvención ao respecto. Así, das tres solicitudes plantexadas á Consellería de Economía, Emprego e Industria a inicios de ano se concedeu únicamente 130.784,85 euros (cofinanciado polo Fondo Social Europeo) para este proxecto no que os tres concellos aportan a súa vez 10.578 euros . En total, hai 15 alumnos-traballadores dos tres municipios (un de Oia tamén ao quedar esta praza dispoñible) que cobrarán o salario mínimo interprofesional e que contan cun máximo de 30 anos de idade (un dos requisitos era estar inscrito no Sistema Nacional de Garantía Xuvenil).

Entre os obxectivos deste novo obradoiro está promover e comercializar destinos turísticos locais, xestionando servizos de información turística e participando na creación, comercialización e xestión de produtos e servizos turísticos do entorno local, empregando en caso necesario a lingua inglesa.

NOVAS VAL MIÑOR

ESTE VERÁN O CICLISMO FOI PROTAGONISTA NO VAL MIÑOR A segunda etapa de La Vuelta unió a capital ourensana coa Real Vila de Baiona, e apesar de que os corredores chegaron tarde, a animación deixouse sentir na zona de meta, onde os afeccionados pudiron seguir a evolución da etapa nas pantallas xigantes.

Sete anos despois a Volta Ciclista a Galicia recuperou o seu formato de cinco etapas e tamén sete anos despois un galego volveu impoñerse na xeral da gran rolda autonómica.

Samuel Blanco certificou a súa vitoria na localidade pontevedresa do Porriño despois de resistir de amarelo durante dúas emocionantes xornadas nas que xestionou con solvencia a avalancha de ataques dos seus principais rivais.

Foi o triunfo da xuventude dun corredor que é o actual campión de Galicia Sub23 e dun equipo, o Club Ciclista Rías Baixas, que irrumpiu neste categoría hai catro temporadas.

Os nenos tamén foron protagonistas de 'La Vuelta Ciclista a España' ao seu paso por Baiona.

cousas de val miñor

7

NOVAS NIGRÁN

ALUMNOS DO CURSO DE GRAFFITI DAN COR AO CAMPO DO VILARIÑO O alcalde de Nigrán, Juan González, entregou os diplomas de aproveitamento aos trece alumnos que acudiron ao curso de graffiti impartido dende o Concello de Nigrán en colaboración coa Deputación de Pontevedra no contexto do programa DepoRúarte. Os asistentes puxeron en práctica os coñecementos adquiridos en 30 metros do muro perimetral do campo de San Pedro (Vilariño), ofrecendo agora unha imaxe renovada do mesmo. Durante dúas semanas o alumnado, dirixido por un experto graffitero, recibiu coñecementos sobre a historia deste arte urbán, habilidades e destrezas básicas, ademais de exercitar o lado máis artístico e a creatividade. "Por un lado os asistentes poideron aprender algo máis sobre esta disciplina e, por outra banda, o Concello se beneficiou dos seus coñecementos ao contar agora cun campo municipal con unha imaxe máis alegre e colorista", sinalou o alcalde, Juan González.

OS PROXECTOS DE VIAGALICIA ACAPARAN OS PREMIOS EMPRENDEDOR XXI Lupeon, unha empresa radicada en Porto do Molle e catro empresas que naceron na aceleradora ViaGalicia: Sila Games, Calabizo, Resetea e Converfit; foron a gañadora e as finalistas do premio Emprendedor XXI, organizado por Caixabank. A Delegada da Zona Franca, Teresa Pedrosa expresou a súa satisfacción por poder traballar para que os seus proxectos cheguen a ser empresas de éxito.

O premio, que se fallou nun acto público realizado no Círculo de Empresarios de Vigo, distingue ás empresas innovadoras con alto potencial de crecemento e que presenten un proxecto sólido que xa estea en funcionamento. O responsable do proxecto gañador, Luís Mandayo de Lupeon, unha empresa especializada en modelado, escaneado e impresión 3D, dixo na entrega de premios que "se ViaGalicia non existise, habería que inventala". Houbo agradecementos para todo o persoal de Zona Franca encargado de apoiar aos emprendedores. CaixaBank, coa colaboración de Enisa e IGAPE, premiou tamén a innovación e o talento de catro finalistas: Sila Games, Calabizo, Resetea e Converfit, todos proxectos de ViaGalicia.

Ademais dos 5.000 euros do premio en metálico, Lupeon recibirá unha bolsa e o apoio da entidade financeira en materia de capital risco, para procura de mercados e innovación continua.

8

cousas de val miñor

OS ALUMNOS DO CURSO DE "GUÍA DE NATUREZA: DESEÑO DE ITINERARIOS INTERPRETATIVOS" RECIBIERON OS DIPLOMAS ACREDITATIVOS O alcalde de Nigrán, Juan González, entregou os diplomas acreditativos aos quince alumnos que remataron con éxito o curso de "Guía de natureza: deseño de itinerarios interpretativos", impartido polo recoñecido educador ambiental Antón Lois e que os capacita para divulgar entre os visitantes a gran riqueza ambiental de Nigrán. Este curso encádrase no programa municipal de formación para o emprego da mocidade, que consiste en catro accións formativas diferentes que buscan a adquisición de coñecementos, habilidades, capacidades e actitudes que potencien a posibilidade de inserción de persoas entre 18 e 35 anos. Neste caso concreto, mediante clases teóricas e prácticas, deseñaronse itinerarios interpretativos, dotouse ao alumnado dos coñecementos básicos do medio, técnicas de orientación ou comunicación...

NIGRÁN

VIVE NIGRÁN!

ESPAZO PARA A TÚA PUBLICIDADE

ANÚNCIATE AQUÍ

ANÚNCIATE AQUÍ

Síguenos na rede: www.cousasde.com

NOVAS GONDOMAR

ENTREGA DE PREMIOS DA QUARTA EDICIÓN DO CONCURSO GASTRONÓMICO "AS TAPAS DO CONDE" Na tarde do pasado 5 de outubro, tivo lugar a entrega de premios do concurso Tapas do Conde celebrado en Gondomar o pasado mes na que establecementos do concello participaron nas categorías salgado e doce. O acto de entrega tivo lugar no Pazo do Conde de Gondomar e estivo presidido polo alcalde Francisco Ferreira, a concelleira de Turismo e o Conde de Gondomar, Gonzalo Fernández de Córdoba.

Na categoría de tapa salgada o primeiro premio recibiuno Tapería Ágora o segundo a Taperia Adechape e o terceiro Café Bar Estanco. Na categoría de tapa doce a Cafetería Alameda seguida do restaurante da Tapería Ágora e do Restaurante A Vitrola e A Galiña do Ardora O Conde de Gondomar, Gonzalo Fernández de Córdoba, agradeceu a presenza dos asistentes no seu fogar convidándoos a sentirse como na súa propia casa, “este pazo é parte do pobo”, comentou.

Pola súa banda o alcalde de Gondomar, Francisco Ferreirae agradeceu a axuda e disposición do Conde para a celebración deste acto e anticipou que se está a traballar en la celebración do 400 aniversario do que foi nobre e diplomático español, cabaleiro da orde de Calatrava, e embaixador de España en Inglaterra, Don Diego Sarmiento de Acuña, I conde de Gondomar e señor das Vilas e Casa de Gondomar, que naceu o 1 de novembro de1567.

GONDOMAR QUERE FACER O PARQUE DA COELLEIRA MÁIS ACCESIBLE. Recibirá do Plan de Concellos da Deputación de Pontevedra 140.626,82 que se destinarán ás obras de reforma, nas que está prevista a eliminación de muros e desnivéis e a ampliación da área recreativa con xogos para persoas con movilidade reducida.

10

cousas de val miñor

GONDOMAR

VIVE GONDOMAR!

ESPAZO PARA A TÚA PUBLICIDADE

ANÚNCIATE AQUÍ

ANÚNCIATE AQUÍ

cousas de val miñor

11

NOVAS BAIONA

OS 20 ALUMNOS DO CURSO DE CÓCTELES E BATIDOS SEN ALCOL ‘DEPORÚARTE’ RECIBEN OS SEUS DIPLOMAS O deputado provincial, Javier Deus, o alcalde de Baiona, Ángel Rodal, e a concelleira de Mocidade, Beatriz González Pérez, clausuraron o curso de cocteles e batidos sen alcol dentrodo programa ‘Depo Rúarte’, no que os alumnos aprenderon a elaborar diferentes bebidas.

Para preparar unha boa bebida é necesario coidar todos os detalles e variables, tendo en conta que sabores se poden combinar e cales non, así como tamén como decorar a copa para obter un resultado satisfactorio. Por iso os alumnos recibiron 25 horas de formación durante as cales os participantes aprenderon de forma dinámica todo este tipo de trucos.

Na clausura, os alumnos elaboraron diferentes cócteles para degustar e demostrar os coñecementos adquiridos.

UN BAIONÉS CAMPIÓN DO MUNDO Iñaki López Rey, é todo exemplo de superación persoal en Baiona. De pequeno amaba navegar en canoa. Pero deixouno durante case dúas décadas nos que non colleu nin unha soa pa. En 2009, animado polo seu cuñado e unha amiga, volveu practicar piragüismo, e xa se subiu unha infinidade de veces ao pódium. A súa decisión proporcionoulle moitas satisfaccións.

O canoista do Club de mar Ría de Aldán impúxose campión do mundo de maratón en C- 2 (dobre) no Mundial celebrando o paso mes de setembro na localidade alemá de Brandeburgo. O alcalde, Ángel Rodal e a concelleira de Deportes Mª Jesús Martins, quixéronlle facer unha pequena homenaxe na Casa Consistorial para seguir animando a este deportista para cumprir as súas aspiracións. Na recepción tamén estivo presente o Secretario Xeral para o Deporte, José Ramón Lete, e xefe territorial para o deporte en Pontevedra, Daniel Benavides. No acto fíxoselle entrega dun trofeo pola súa imparable traxectoria.

SILVIA MARCOTE, CAMPIOA MUNDIAL DE TIRO CON ARCO Silvia Marcote Carneiro natural de Baiona proclamouse campioa de España de tiro con arco, na modalidade 3D. A deportista conseguiu subir ao máis alto do pódium no II Campionato de Estaña 3D, celebrado en Madrid, na categoría Sub14 Arco Recurvo Instintivo Feminino (Cadetes e Junior).

A modalidade de tiro con arco 3D, consiste en ir camiñando polo bosque co arco preparado para lanzar a frecha sobre figuras de animais a tamaño real e normalmente cun aspecto bastante realista, explica Silvia que "para ela é unha diversión xa que vai tirando a figuras de animais que van desde cervos a cachorros da pradería”. As distancias ás que debían precisar o tiro roldaba ao redor dunha máxima de 30 metros e unha mínima de cinco.

A nova promesa foi recibida polo alcalde, Ángel Rodal e Concelleira de Deportes, Mª Jesús Martíns na Casa Consistorial, para homenaxeala e facerlle entrega dun trofeo pola súa traxectoria deportiva.

12

cousas de val miñor

BAIONA

VIVE BAIONA!

cousas de val miñor

13

XOGOS TRADICIONAIS

'BOLOS CELTAS' UNHA MODALIDADE DE BIRLOS CO SELO DO VAL Por Alvaro Peralta RESTRINXIDOS OU PERSEGUIDOS POLO ESTADO E A IGREXA DENDE O SÉCULO XIII, OS BOLOS OU BIRLOS EXERCERON TAL ENCANTO NA POBOACIÓN, QUE NIN CON AMEAZAS DE EXCOMUÑÓN PUIDERON AFOGAR A AFECCIÓN. DICÍAN DELES QUE ESTIMULABAN A BEBIDA, AS APOSTAS E AS LIORTAS. A LENDA CONTA QUE NO VAL MIÑOR ATÉ OS PÁRROCOS OS XOGABAN. A CANTIDADE DE LOUSAS DE BOLOS ATOPADAS NA MAIORÍA DOS CAMIÑOS, IGREXAS E ESPAZOS PÚBLICOS DAS PARROQUIAS DA BISBARRA CONFIRMAN A PAIXÓN HISTÓRICA DOS MIÑORÁNS, E EXPLICAN O PESO ACTUAL DA COMARCA NO DEPORTE CUN 70% DAS LICENCIAS DA FEDERACIÓN GALEGA DE BOLOS E DÚAS INSTITUCIÓNS DE EMIGRANTES QUE OS PRACTICAN ALÉN DO ATLÁNTICO. “Galicia ten unha gran riqueza, é unha potencia dos bolos”, salienta Isidro Costas, un apaixonado xogador e estudoso deste xogo, veciño de Valadares e presidente da Federación Galega de Bolos. Explica que aquí coexisten as dúas grandes modalidades, o bolo de derribo e a pasabolos. O bowling é o representante máis popular de derribo. Un xogo histórico de destreza da burguesía e onde a forza é secundaria. Por outra banda está a modalidade pasabolos, con máis tradición galega, “de máis forza e potencia para xogar”, sinala. Agrega que é propia do rural, tanto das zonas costeiras como de montaña, e que durante séculos foi xogado e transmitido por pastores, monteiros, canteiros e mesmo por cregos. Por iso, salienta, el sente que xogándoo se produce algún tipo de vencello cos devanceiros.

A tradición asegura que as modalidades de derribo estiveron nun principio ligadas aos ámbitos místicos ou relixiosos, onde se utilizaban como símbolos do “derribo do mal”. No pasabolo hai máis similitudes co tiro de pedras da caza, e sempre estivo asociado a esta ou á guerra. Crese que as dúas modalidades entraron xuntas e foron adaptándose nas aldeas. Rexéitase a teoría da chegada a través dos Celtas e tenden a pensar que a vía camiño xacobeo é a máis probable, como a de tantos outros intercambios culturais producidos en Galicia.

¿Bolos ou Birlos?

A Real Academia Galega recomenda utilizar a palabra birlos, mais non existe ningún club galego federado que a utilice. Os xogadores por unanimidade falan de bolos e Isidro Costas chega a soster que birlos provén do castelán antigo igual que bolos. © Federación Galega de Bolos

14

cousas de val miñor

XOGOS TRADICIONAIS OS BOLOS CELTAS OU BOLOS DO VAL MIÑOR Os nomes “Celta” ou “Val Miñor” sinalan a mesma modalidade dentro dos pasabolos. Nas parroquias de Baiona, Gondomar ou Nigrán poden atoparse lousas de 5 até 18 furacos en camiños e outros espazos comunitarios. Os máis antigos sostiñan os birlos con bosta ou lama. Esta variedade de pedras sinala a evolución e riqueza deste xogo que distingue ao Val Miñor en opinión de Costas. Un legado que, lembra, cruzou o Atlántico cos emigrantes miñoráns que unha vez no Río da Prata levantaron pistas de birlos en Montevideo e Bos Aires.

As súas regras son as utilizadas habitualmente nas competencias galegas e internacionais, como os recentes campionatos Intercontinental e do Mundo celebrados o pasado xuño en pistas da bisbarra. Nel xógase con 18 birlos colocados en liña ou resta “como fila de chourizos”. Os xogadores dende unha mesma distancia deben derribalos na menor cantidade de tiradas.

Presentación en Nigrán dos torneos Intercontinental e Mundial xogados en xuño no Val Miñor no que participaron 140 xogadores de 35 equipos de Galicia, Bos Aires, Montevideo, Portugal e Asturias.

UNHA SITUACIÓN CONTRADITORIA: VITALIDADE E PERIGO DE EXTINCIÓN. En opinión do presidente Costas, a Federación hoxe ten unha vitalidade “como nunca”, cunha política de recuperación do xogo en todo o país. Sen embargo nesta zona común do Val Miñor e o Baixo Miño que é a Serra da Groba, existen 5 modalidades históricas das que dúas están desaparecidas e as outras en perigo. Sinala que en Santa María de Oia inda queda unha pedra diante da porta do mosteiro e outra máis sobre a montaña de 13 bolos, pero xa non hai quen xogue. O mesmo ocorre no Rosal onde hai lousas de 9 bolos sen xogadores.

Entre as que se traballa na Federación para recuperar están as de Burgueira, de 7 bolos, “xógase aos 7”, onde os birlos se plantan separados, non en liña ou resta. Logo os de Torroña e Vilachán do Monte. Alí “xógase aos 5” , colocados separados.

́n do Unha lousa da parroquia de Donas, situada a caro Torreiro de festas

O LUME DOS BIRLOS MANTENSE VIVO NO VAL MIÑOR Das aproximadamente 500 licencias outorgadas pola Federación Galega de Bolos na actualidade, 350 pertencen a miñoráns, segundo Isidro Costas. E son principalmente as dúas institucións de emigrantes do Val Miñor en Arxentina e Uruguai as que manteñen presente esta modalidade de xogo alén do Atlántico.

Inda que de momento deixouse de xogar nas parroquias de Donas e Morgadáns, Isidro Costas salienta que se recuperou en Peitieiros e goza de boa saúde en Mañufe, Borreiros e San Cibrán. O mesmo rexurdir ocorre en diversos lugares de Baredo (A Rega, Burgal, Medialdea e Baredo) e Baiona. En Nigrán son centros habituais de torneos e xogos Ceán, Camos e a Carrasca. Con este pulmón no Val Miñor, a Federación está traballando na recuperación de modalidades e xogadores en toda Galicia e tendendo pontes con outras comunidades. cousas de val miñor

15

TURISMO

BAIONA E O PARQUE NACIONAL DAS ILLAS ATLÁNTICAS ENTRE O TOP 100 DE DESTINOS TURÍSTICOS SUSTENTABLES DO MUNDO

UN GRUPO DE EXPERTOS RELACIONADOS CO TURISMO E O MEDIO AMBIENTE CONCEDERON ESTE RECOÑECEMENTO ESTA SEMANA NO MARCO DO GLOBAL GREEN DESTINATIONS DAY, CELEBRADO EN LIUBLIANA (ESLOVENIA) Os destinos participantes foron avaliados por un grupo de expertos internacionais en turismo, sustentabilidade e medio ambiente, en base a un conxunto de 15 criterios, entre os que se atopan a protección da natureza, a política turística do destino, a protección da paisaxe e a conservación do patrimonio cultural.

Esta comunidade, da que forman parte varios organismos relacionados co turismo e o medio ambiente, celebrou o evento Global Green Destinations Day en Liubliana (Eslovenia), onde se anunciou este recoñecemento para Baiona e para o Parque Nacional das Illas Atlánticas de Galicia, por primeira vez.

No caso do Parque Nacional Marítimo Terrestre das Illas Atlánticas, este recoñecemento é unha mostra dos esforzos por facer do Parque un referente do turismo responsable. Entre as iniciativas postas en marcha destaca o produto turístico “Starlight en espazos protexidos: o que a noite esconde”, un recoñecemento que se outorga a aqueles enclaves que gozan de excelentes calidades para a observación de estrelas, que están protexidos da contaminación luminosa e que contan coas instalacións axeitadas.

Á hora de conceder esta distinción, os expertos valoraron criterios como a protección da natureza, a política turística do destino, a protección da paisaxe e a conservación do patrimonio cultural 16

cousas de val miñor

TURISMO

No caso de Baiona, o galardón recoñece ao municipio como un dos destinos "mais sustentables, verdes e hospitalarios", para o que se tomou en consideración, por exemplo, as bandeiras azuis nas praias, a iniciativa 'praias sen fume', a patrulla de medio ambiental que se encargou das seguridade de paseos e areais.

Accesibilidade: existencia dunha concellería de accesibilidade, Escola de Vela Adaptada do Monte Real Club de Yates, praias dotadas de ramplas de acceso, cadeiras anfibias, muletas, paseos adaptados, remodelación e adaptación de varios edificios, instalación de paneis turísticos en braille...

E non hai que esquecer que un gran número de comerciantes e hostaleiros fixeron unha aposta decidida por dar un maior servizo e de calidade, adheríndose ao SICTED (Sistema Integral de Calidade Turística en Destinos.

O municipio que conta con destacados recursos naturais como, o paseo litoral, o espazo natural A Foz do río Miñor ou a praia de Ladeira. xa formo parte deste Top 100 en 2014, cando o conseguiu tras obter a categoría de Ouro no programa Quality Coast dese ano.

Só outros tres destinos españois.

Ademais de Baiona, o Parque Nacional das Illas Atlánticas, Noja (Cantabria) e Terras do Ebro (Cataluña), foron incluídos no ránking de 2016.

RUTAS

UN TRANVÍA METROPOLITANO ENLAZOU VIGO BAIONA E GONDOMAR NO SÉCULO VINTE

Por Concha Gómez

FOI NO VERÁN DE 1926 CANDO SE INAUGUROU A CONEXIÓN POR TREN, OU TRANVÍA SEGUNDO O CASO, ENTRE VIGO E BAIONA. TERMINABA DESA FORMA UN LONGO PROCESO DE CONSTRUCIÓN, CON PROXECTOS QUE SE REALIZARON MOITOS ANOS ANTES E EN MOITOS CASOS NIN SEQUERA CHEGARON A COMEZAR. UN GRAN INVESTIMENTO QUE SE CONSIDERA RENDIBLE POR MOITOS MOTIVOS. A POSTA EN MARCHA DE TODO O TRAXECTO TIVO CONSECUENCIAS MOI POSITIVAS PARA A COMARCA. NAQUELA ÉPOCA AS COMUNICACIÓNS POR ESTRADA ERAN MOI DEFICIENTES CO VAL MIÑOR. MELLOROUSE A ACTIVIDADE ECONÓMICA E ABRIUSE UNHA NOVA ETAPA.

18

cousas de val miñor

RUTAS O 31 de decembro de 1968 foi o día mas aciago da historia do tranvía de Vigo porque foi o día que deixou de existir. O tranvía foi un medio de comunicación moi importante e aínda está moi presente na memoria histórica dos nosos maiores; xentes que hai medio século coñeceron e usaron un transporte que poderiamos considerar hoxe o xerme do transportes metropolitano, xa que unía a cidade cos municipios de Nigrán, Baiona e Gondomar, pertencentes á comarca miñorana. 1968 marca o final dunha época, o final da apasionante historia deste medio de comunicación metropolitano que acompañou a toda uha xeneración de vigueses e miñoráns que gardan no recordo moitas vivencias daquel desprazamento cotiá.

O 31 de decembro de 1968, hai casi medio século, foi a derradeira vez que un tranvía entraba nas cocheiras da Compañía Tranvias Electricos de Vigo.

Medio século despois, na segunda década do século XXI, cando se acaba de dar luz verde á nova Area Metropolitana que vertebrará un novo sistema de transporte que enlazará os 14 concellos que integran esa grande área supramunicipal, antóxase interesante votar unha ollada ao pasado para reparar a breve pero intensa historia daquel tranvía que durante de 54 anos comunicou Vigo co Val Miñor.

Inauguracion da linea a Baiona e Gondomar, septiembre de 1926

A historia do tranvía de Vigo arrancou o 2 de xuño de 1914, data na que o primeiro tranvía comezara a funcionar en periodo de probas dende a Praza de América, Paseo de Alfonso XII, Elduayen, Porta do Sol, Policarpo Sanz ata Colón. O 9 de agosto de 1914 quedará como a data en que quedou oficialmente inaugurado o servizo.

Na segunda década do século XX dous ramais chegaron ata o Val Miñor.

cousas de val miñor

19

RUTAS

DE TRANVÍA DE VAPOR A FERROCARRIL ELECTRICO POLA COSTA Xa no seculo XIX se buscaba a maneira de enlazar Vigo coa comarca miñorana e pensárase un tranvía de vapor.

De feito, en 1883 Manuel Fernández Soler, realizou un traballo de campo para redactar un proxecto pola costa entre Vigo e Baiona. Aquel proxecto que rematou en 1887 recibiu en 1888 a concesión para instalar e explotar o tranvía á vapor de Vigo á Baiona. Pero, máis adiante, foise abandonando a idea do tranvía. O Banco de Vigo presentara outro proxecto en setembro de 1901, que incorporaba a tracción eléctrica e contaba co apoio dos Concellos de Baiona e Vigo.

UNHA IDEA XESTADA POR UN MIÑORANO A comarca miñorana tivo que agardar ata 1926 para que o tranvía vertebrase o seu territorio. A primitiva idea xestárase anos antes nunha comida celebrada na Illa de Toralla auspiciada polo seu propietario, Martín Echegaray. Ese día Manuel Losada ofreceu 200.000 pesetas para formar unha sociedad que impulsase a instalación do tranvía, pero o que realmente perseguía era lévalo ata Gondomar, a súa vila natal. En 1917 comezaron os estudos sobre o terreo para desenvolver o trazado do ferrocarril con Baiona. Daquela, fixéronse traballos de campo ata Panxón, seguindo o trazado da estrada existente e dende Panxón ata A Ramallosa, aproximándose ao cruce das carreteras Vigo-Baiona e Panxón-Vincios, punto no que se ubicaría a estación. En 1917 a prensa local anunciaba que estaban en proxecto as líñas de ferrocarril eléctrico Vigo-Baiona. Pero houbo que agardar ata 1922, para que se asinase a Real Orde que outorgaba a empresa do “tranvía urbano” de Vigo a concesión do ferrocarril eléctrico Vigo-A Ramallosa.

20

cousas de val miñor

RUTAS

Tranvía Baiona Biblioteca Pu ́blica Municipal de Baiona.

Archivo fotogra ́fico.

Fondos familiares.

Familia Carrasco Gil

Tranvía Baiona Biblioteca Pu ́blica Municipal de Baiona.

Archivo fotogra ́fico.

Fondos familiares.

Jose ́ Sua ́rez Este ́vez

VEHÍCULOS APUNTADOS NOS EXTREMOS O primitivo parque móbil constaba de seis coches automotores de pasaxeiros de catro eixos, con catro motores de 48 cabalos que foron númerados, primeiro do un ao seis, e despois do 101 ao 106. Os vagóns acadaban unha lonxitude total de caixa de 13,10 metros, con plataforma central, que dividía o coche en dous departamentos que ían provistos de 18 asentos cada un A forma apuntada foi estudada a propósito para que puideran cruzarse entre si nas curvas mais cerradas nos tramos de doble vía.

COSTOSA INVERSIÓN Adxudicado en pública poxa, ese mesmo año, a compañía pagou 190.000 pesetas por 1.085 parcelas, adquiridas en para executar o propiedade primeiro tramo do tranvía; en total 8km entre A Florida e San Miguel de Oia. A construcción dos 16,852 Km ata A Ramallosa e dos ramais de 3,544 Kms a Baiona e de 4,353 Kms ata Gondomar, supuxo un enorme esforzó para a compañía.

A subministración eléctrica, fíxose mediante a instalación de dúas sub-estacións transformadoras, unha en Coruxo e outra en Panxón. O custo do ferrocarril ascendeu a 6.117.075 pesetas, e o dos ramais da Ramallosa a Baiona e Gondomar a 665.506. En maio de 1926 iniciou os seus servizos desde a rúa do Príncipe en Vigo, (despois faríao dende Uruguai xunto ao Cine Fraga) circulando ata Florida como tranvía urbano. Con posterioridade trasladouse a saída a Florida. A prolongación como tranvía da Ramallosa a Baiona e Gondomar entrou en servizo o 28 de setembro de 1926.

CATRO PARADAS E OITO APEDADEIROS O novo ferrocarril, cunha velocidade media de 25 kilómetros por hora, saía inicialmente da rua do Príncipe e mais tarde trasladouse á rúa Urugai fronte ó cine Fraga e chegaba a Baiona nunha hora e quince minutos logo de percorrer un elevado número de estacións e apeadeiros nos preto de 17 quilómetros de percorrido.

Paraba nas estacións de A Bouza, Coruxo, Panxón e A Ramallosa e contaba con oito apeadeiros: Xuncal, Muíños, Verdial, Hermida, San Miguel de Oia, Prado, Patos e Nigrán.

cousas de val miñor

21

publicado no noso facebook:

Cousas de Val MiĂąor

22

cousas de val miĂąor

SOSTENIBILIDADE O CONSUMO DE COMERCIO XUSTO EN ESPAÑA CRECEU UN 6% EN 2015 ATA ALCANZAR 35 MILLÓNS DE EUROS

UNHA DE CADA TRES PERSOAS EN ESPAÑA PODERÍA PRODUCIR A SÚA PROPIA ELECTRICIDADE DE FORMA INDIVIDUAL OU COLECTIVA CON RENOVABLES EN 2050 Máis da metade da cidadanía da Unión Europea e un terzo da e s p a ñ o l a podería xerar a súa propia electricidade con enerxías renovables para 2050, segundo un novo estudo realizado por CE Delftpara Amigos da Terra, a Federación Europea de Enerxías Renovables, Greenpeace e REScoop.eu.

O informe subliña o elevado potencial que terían os proxectos renovables en mans a cidadanía española, con 16.4 millóns de persoas con capacidade para participar activamente no sector eléctrico grazas ás enerxías renovables. Estas persoas particulares poderían achegar a metade da demanda nacional de electricidade proxectada para o mesmo ano. Trátase dunha contribución extremadamente importante xa que sería o cuarto país europeo en cantidade absoluta de electricidade producida pola cidadanía (146.380 GWh/ano) só detrás de Alemaña, Francia e o Reino Unido (1).

O mesmo estudo prevé que a mediados de século en Europa, 264 millóns de cidadáns enerxéticos poderían xerar un 45% das necesidades de electricidade da Unión Europea no marco dun sistema enerxético democratizado.

Estes datos, segundo apuntan as organizacións que cofinanciaron o primeiro estudo deste tipo na Unión Europea, demostran que a cidadanía ten a capacidade de revolucionar o sistema enerxético europeo e recuperar a xeración de enerxía eléctrica de mans das grandes compañías, así como priorizar o respecto ao planeta. Para que este potencial fágase realidade é necesario plasmar o dereito cidadán a producir enerxía renovable tanto no marco normativo europeo como no nacional.

“O Comercio Xusto en España 2015. Un movemento en auxe” é o informe ditado pola Coordinadora Estatal de Comercio Xusto (CECJ) que da conta de como evolucionou o comercio xusto no estado español nos últimos 30 anos e que demostra que o desde o seu nacemento non fixo máis que crecer.

“Desde o 2000, primeiro ano do que temos datos, o gasto dos consumidores no noso país pasou de algo máis de 9 millóns de euros a 35, a un ritmo de crecemento medio anual dun 9%”, declarou Mercés García de Vinuesa, presidenta da Coordinadora Estatal de Comercio Xusto (CECJ).

Pese aos datos positivos de crecemento, España segue á cola do consumo de Comercio Xusto en relación ao resto de Europa, só superando á República Checa, Letonia, Eslovaquia e Lituania. No noso país o gasto medio por habitante e ano nestes produtos é de 75 céntimos, mentres que a media europea alcanza os 12,4 euros. Os países onde o Comercio Xusto está máis presente son Suiza (48 euros anuais por persoa), Reino Unido (33), Suecia (32) e Finlandia (30).

VENDAS DE COMERCIO XUSTO POR PRODUTOS O motor do sector no estado español continúa sendo a alimentación, que representa o 93% do consumo. Dentro desta, o café é o produto líder xa que xera o 45% das vendas, seguido do azucre e os doces. Pola súa banda, a artesanía perdeu peso no sector e só constitúe o 5,2% do total. Neste grupo, os complementos foron os artigos máis vendidos. Os textiles, cun peso do 1,2% baixan tres décimas desde o ano anterior. A cosmética, con todo, mantense nun 2%.

ESPAZOS DE CONSUMO DE COMERCIO XUSTO En canto aos lugares de venda, consolídase a tendencia iniciada nos últimos anos. A hostelería, restauración e catering (HORECA) gañan cota de mercado, e afiánzanse como o principal espazo de consumo de Comercio Xusto, co 37,5% do total. Séguenlle os supermercados onde se producen o 34,8% das vendas. cousas de val miñor

23

GALICIA SOLIDARIA

O II VERTIATLÓN SOLIDARIO RECADA MÁIS DE 5.000 EUROS PARA IMPULSAR A VELA ADAPTADA EN GALICIA A paraolímpica Susana Rodriguez Gacio deu a saída ao Vertiatlo ́n Solidario Foto Laureano Freire

O subcampeo ́n espan ̃ol Jota co seu guía - Foto Manuel Parada AS INSCRICIÓNS DOS 215 ATLETAS PARTICIPANTES PERMITIRON RECADAR 5.375 EUROS PARA A ESCOLA DE VELA ADAPTADA DO MONTE REAL PARA PERSOAS CON DISCAPACIDADE JACOBO CREGO E AIDA GARCÍA COLOCARON AO CLUB OLÍMPICO DE VEDRA NO MÁIS ALTO DO PODIO AO FACERSE COAS VITORIAS NAS CATEGORÍAS ABSOLUTAS MASCULINA E FEMININA O SUBCAMPIÓN ESPAÑOL DE TRÍATLON JOSÉ LUIS GARCÍA SERRANO 'XOTA' PARTICIPOU NA COMPETICIÓN E A DEPORTISTA PARAOLÍMPICA SUSANA RODRÍGUEZ GACIO FOI A MADRIÑA

24 cousas de val miñor

A vila mariñeira de Baiona acolleu a segunda edición do Vertiatlón Solidario, unha competición organizada polo Concello de Baiona e o Monte Real Club de Yates co patrocinio de Verti Seguros co obxectivo de recadar fondos para impulsar a vela adaptada en Galicia.

Douscentos quince atletas chegados de diferentes puntos do país colocáronse tras a liña de saída para disputarse as tres probas dun tríatlon sprint. Completaron 750 metros a nado na baía de Baiona, pedalearon 20 quilómetros polas rúas de Baiona e correron 5 quilómetros na península de Monte Boi, rodeando o histórico Parador Nacional.

GALICIA SOLIDARIA

O alcalde de Baiona entrega o premio ao ganador da categoría absoluta masculina Jacobo Crego - Foto Manuel Parada

A olímpica Susana Rodriguez Gacio entrega o primer premio da absoluta femenina a Aida García - Foto Manuel Parada

O máis rápido empregou apenas unha hora en realizar todo o percorrido e cruzar a liña de meta. Foi Jacobo Crespo, do Olímpico de Vedra, gañador na categoría absoluta masculina. A súa compañeira de club, Aida García, gañou na categoría feminina, levantando ambos os ao club vedrense todo o máis alto do podio deste II Vertiatlón Solidario de Baiona.

En segunda e terceira posición quedaron, na categoría masculina, Ricardo Rey, do Nosporlimit; e Iago Vara, do Sireno Tríatlon Club; e na categoría feminina, Ángela Chapela, do Olímpico de Vedra, e Nuria Álvarez, con licenza para un día.

Na categoría de veteranos, as vitorias fóronse para a provincia da Coruña. O Nosporlimit da cidade de cristal colocouse no primeiro posto da categoría masculina da man de Ricardo Rey; e Aida García, do Olímpico de Vedra, subiuse ao primeiro banzo da competición feminina. Carlos Coira (Tríatlon Vilagarcía / Atenas Running) e Cristobal Cacheda (Team Corbelo) completaron o podio masculino; e a viguesa María José Velázquez e a baionesa Sandra Santodomingo, o feminino.

Na categoría cadete, o triunfo foi para José Benito Silva, do Beariz Tríatlon, ao que non puideron impoñerse Marcos González (Club Tríatlon Mar de Vigo) e Alejandro Crespo (Beariz Tríatlon), que se tiveron que conformar co segundo e terceiro posto.

Entregáronse premios aos mellores clasificados censados en Baiona, que foron Antonio Liébanas, que no mes de xuño xa se fixo coa vitoria do tríatlon popular de Baiona, e Sandra Santodomingo.

Unha vez finalizada a entrega de premios, o Director Xeral de Verti Seguros, Enrique Flores, entregou, ao Monte Real Club de Yates, o talón polo importe recadado coas inscricións do Vertiatlón. Cinco mil trescentos setenta e cinco euros que o club baionés destinará integramente á súa Escola de Vela Adaptada para persoas con discapacidade.

Escola de Vela Adaptada Creada no ano 2012 baixo o lema de 'Vela para todos', a escola ten como principal obxectivo achegar ao mar a persoas con todo tipo de discapacidades, para que poidan navegar en igualdade de condicións, en instalacións sen barreiras e a bordo de barcos adaptados. O traballo realizado desde entón fixérona merecedora, entre outras distincións, dun recoñecemento por parte da ADEAC, a Asociación Española de Educación Ambiental e do Consumidor.

Foto de familia con alguns participantes do II Vertiatlo ́n Solidario de Baiona Foto Manuel Parada cousas de val miñor 25

OCIO - CINE O NOSO CINEMA A CICATRIZ BRANCA

ARRAIANOS

Drama / España, Arxentina / 2012 / 92 min / Maiores 12 anos

Documental - Natureza, Antropoloxía / España / 2012 / 67 min / Todos os públicos

Directora: MARGARITA LEDO ANDIÓN Produtores: MARGARITA LEDO ANDIÓN, VANESSA RAGONE Con: EVA VEIGA, XABIER DEIVE, LINO BRAXE

Na primeira metade do século XX, milleiros de mulleres saíron soas de Galicia cara a América.

Moitas delas eran ilegais, con papeis que falsificaban a súa idade e mesmo a súa identidade. Historias ordinarias como a de Merce, destinada a servir e, despedida repentinamente. Sen lugar onde ir nin a quen acudir, Merce pasa tres días e tres noites encrequenada na Estación Constitución onde a súa vida entrenza coa doutras emigrantes.

Director: ELOY ENCISO Produtores: CARLOS ESBERT, ELOY ENCISO, FELIPE LAGE CORO

Os habitantes dun pequeno pobo perdido nos bosques entre Galicia e Portugal viven e traballan rodeados por un bosque interminable.

Incapaces de atopar unha saída, os Arraianos pregúntanse polas razóns do seu confinamento. Un día, un estraño chega: a posibilidade dun cambio, unha saída, unha vía de purificación...

EN TODAS AS MANS Documental / 100 minutos / 2015 / España / Todos os públicos

A PRAIA DOS AFOGADOS

Directora: Diana Toucedo

Thriller / 100 minutos / 2015 / España / Maiores de doce anos

Produtores: Alberte Román, Tania Martínez, Paulo Jablonski

Director: Gerardo Herrero Produtores: Carlos Rodríguez, Gerardo Herrero Con Carmelo Gómez, Celso Bugallo, Luis Zahera, Tamar Novas, Marta Larralde

Unha mañá, o cadáver dun mariñeiro é arrastrado pola marea ata a beira. Se non tivese as mans atadas, Xusto Castelo sería outro dos fillos do mar que encontrou a súa tumba entre as augas mentres faenaba. Sen testemuñas nin rastro da embarcación do falecido, o inspector Leo Caldas somerxerase no ambiente mariñeiro da vila, tratando de esclarecer o crime.

Dous territorios, Galicia e Portugal, e unha realidade, os montes veciñais ou baldíos.

En todas as mans é unha ollada aos seus habitantes na procura dun horizonte, que os territorios que están nas súas mans sexan creadores de riquezas económicas, ambientais e sociais para os seus pobos. Unha realidade milenaria, única, que debe afrontar, tamén, un futuro.

FUNES O INVENTOR DA LÚA Documental - Biografía, Cultura / Esp. - 2014 / 48 min / Cor / Idioma: Galego / Todos os públicos

A VIAXE DOS CHÉVERE

Director: ENRIQUE OTERO SUAREZ

Documental / 54 minutos / 2014 / España / Maiores de 12 anos

Produtores: ENRIQUE OTERO, ELENA MAREQUE

Director: Alfonso Zarauza

Con: JOSÉ M. GONZÁLEZ LEÓN, ANTONIO VÁZQUEZ TURNES

Con Miguel de Lira, Patricia de Lorenzo, Xesús Ron

Durante varios meses, o cineasta Alfonso Zarauza e un reducido equipo acompañaron ao grupo Chévere no seu traballo diario e mentres elaboraban a Ultranoite no País dos Ananos, un musical estreado no concello de Teo que agora está xirando por Galicia.

Documental biográfico sobre o inventor Eugenio Funes, que tras ser unha das pezas fundamentais na carreira espacial e na conquista da Lúa, rematou os seus días dramaticamente nunha roulotte na súa Galicia natal.

Funes foi un galego da comarca de Quiroga, de principios do século XX, obsesionado coa ciencia e a física, un inventor puro que abandonou todo para cumprir o seu soño, ir aos Estados Unidos a traballar na NASA.

OCIO - LITERATURA LOS DIARIOS DE EMILIO RENZI. LOS AÑOS FELICES Ricardo Piglia Editorial Anagrama O segundo volume dos tres que compoñerán os diarios de Emilio Renzi, álter ego de Ricardo Piglia, percorre o periodo que vai de 1968 a 1975. Si no anterior asistiamos a fórxa do escritor en ciernes, aquí desenvólvese a súa carreira no mundo das letras arxentinas coa dirección dunha revista, os traballos editoriais, os artigos, os cursos e conferencias. Tamén aparecen as viaxes, a vida íntima e amorosa, e a Arxentina duns anos convulsos.

EL UNIVERSO EN TU MANO Christophe Galfard Editorial Blackie Books Christophe Galfard, o mellor discípulo de Stephen Hawking, é un dos divulgadores científicos máis renombrados do planeta. Premio ao mellor libro de ciencia de 2015 en Francia. Guíache nunha odisea alucinante ata os buracos negros, as galaxias máis afastadas e o inicio mesmo do cosmos. Abandonas o teu corpo e desprázasche a velocidades imposibles, introdúcesche nun núcleo atómico, viaxas no tempo, entras no Sol. Non é que che expliquen o universo. É que o tocas. Telo na túa man.

EL IMPRESOR DE VENECIA Javier Azpeitia Editorial Tusquets Un apaixonante percorrido pola Venecia do Renacimiento da man dun impresor lexendariodario. Atopámonos no século XVI, nunha vila italiana onde vive unha comunidade epicúrea á que se dirixe un mozo cargado de libros. Quere reencontrarse coa súa nai para escribir xuntos a vida do seu pai falecido, o impresor renacentista Aldo Manuzio. Será ela quen lle conte as vicisitudes persoais de Manuzio desde a súa chegada a unha Venecia na que se citan Erasmo de Rotterdam, Pico della Mirándola, e outros grandes humanistas.

BOTANICUM Katie Scott Editorial Impedimenta Unha nova entrega da colección Visita nuestro Museo.

Tralo éxito de Animalium e Historium, chega Botanicum , unha guía impresionante da vida das plantas, un apaixonante percorrido pola vida vexetal. Outra beleza ilustrada da artista de Katie Scott. Botanicum é unha marabillosa festa dos coñecementos botánicos.

A BOCA POBRE Flann O´Brien Editorial Rinoceronte Bónapárt Ó Cúnasa é o protagonista dunha divertida historia que nos fala dos habitantes de Corca Dorcha, unha pequena aldea situada nalgún lugar remoto do occidente de Irlanda, onde os seus habitantes padecen con resignación as inclemencias meteorolóxicas e as penurias da fame e da miseria.

A boca pobre é unha dura parodia da literatura do Celtic Revival e a visión popular da época en que se presentaba o occidente de Irlanda, concretamente as zonas de fala gaélica, como o reduto máis enxebre e auténtico do país, pero sufría con máis intensidade.

“CEN ANOS DO NACEMENTO DE ROALD DAHL, CEN ANOS DE MAXIA” Desde que en 1943 publicase a súa primeira obra para un público infantil, Os Gremlins, Dahl embarcaríase nunha produción continua e de gran calidade: James e o melocotón xigante, Charlie e a fábrica de chocolate, O Superzorro, Charlie e o gran ascensor de cristal, Danny o campión do mundo, O enorme cocodrilo, Os Cretinos, A marabillosa medicina de Jorge, O gran xigante bonachón, As Bruxas ou Matilda son algunhas das súas grandes obras.

FORMACIÓN E EMPREGO

APROBADO O PLAN SECTORIAL DA PASAXE, O POLÍGONO INDUSTRIAL DÁ UN PASO MÁIS NA CONSOLIDACIÓN DO SEU FUTURO OS EMPRESARIOS DO POLÍGONO DA PASAXE ENCABEZADOS POLA SÚA ACTUAL DIRECTIVA CONSEGUEN POR FIN E DESPOIS DE ANOS DE TENTATIVAS E DE ESTOS ÚLTIMOS MESES DE MOITO E INTENSO TRABALLO QUE O CONSELLO DA XUNTA APROBE DEFINITIVAMENTE A MODIFICACIÓN DO PROXECTO SECTORIAL DO POLÍGONO, PASO ESENCIAL PARA O SEU FUTURO, SUPERANDO A IRREGULARIDAD JURÍDICA NA QUE SE ENCONTRABA. Ethel Va ́quez, Javier Díaz, Nu ́̃ nez Fejo ́o, Francisco Ferreira y Teresa Pedrosa

O presidente do Goberno galego, Alberto Núñez Feijóo, valorou cos empresarios emprendedores do Polígono Industrial da Pasaxe as novas oportunidades que se abren neste parque empresarial en canto a xeración de riqueza e de emprego.

Durante unha xuntanza cos empresarios do polígono da Pasaxe o presidente da Xunta de Galicia Alberto Núñez Feijóo, acompañado por representantes das distintas institucións públicas, – Ethel Vázquez, conselleira de Infraestructuras, Teresa Pedrosa, Delegada Zona Franca, Francisco Ferreira, alcalde de Gondomar e Javier Díaz, presidente dos empresarios- celebrou a nova situación que se abre neste polígono e o que isto supón para os preto de 3.000 traballadores, ás empresas, confirmando que este esforzo colectivo pagou a pena porque Vincios, Gondomar e a área de Vigo se beneficiarán da plena consolidación dun importante polo de actividade empresarial e de emprego.

O proxecto sectorial quedará dividido en dous polígonos que serán xestionados de xeito independente e mediante sistemas de actuación urbanística diferenciados.

A modificación aprobada divide o proxecto sectorial da Pasaxe en dous polígonos, que se corresponden coa zona de empresas xa consolidada e na cal se atopan instaladas as empresas existentes na Pasaxe (polígono 1) e na zona pendente de urbanizar (polígono 2), foi impulsado e tramitada pola Xunta de Galicia despois de acadar o acordo cos empresarios asentados na zona, o Concello de Gondomar, a Comunidade de Montes e o Consorcio de Zona Franca, interesado no desenvolvemento de novo solo urbanizado correspondente ao polígono 2.

Membros da xunta directiva. De esquerda a dereita. Carlos Abalde (tesoreiro), Eladio Ramonet (vogal), Javier Díaz (presidente), Pablo Ferna ́ndez (vicepresidente).

28

cousas de val miñor

FORMACIÓN E EMPREGO

Así, todas as actuacións que se leven a cabo no Polígono I da Pasaxe desenvolveranse mediante o sistema de xestión urbanística de cooperación. As actuacións que se van realizar (regularización da ordenación, obras de reurbanización, cesión dos terreos destinados a vías, zonas verdes e equipamento, etc.) serán acometidas polo Concello de Gondomar con cargo aos propietarios do solo.

No proxecto sectorial aprobado establécese que o segundo polígono, onde é preciso executar a urbanización correspondente, será xestionado mediante o sistema de expropiación. Esta parte nova (fase 2) executarase íntegra e non en función da demanda, quedando deste xeito todo urbanizado para dispoñer das parcelas.

Ademais, a modificación recolle un lixeiro incremento do ámbito orixinal do proxecto sectorial actualmente en vigor, xa que se incorporan ao ámbito uns terreos que inicialmente estaban excluídos do parque.

Xuntanza dos empresarios do polígono da Pasaxe co presidente da Xunta de Galicia

DEPORTES

HUGO RIBEIRO E REBECA SANTOS IMPÓÑENSE NA SEGUNDA PROBA DA TRIPLA COROA ILLAS ATLÁNTICAS, ENTRE CÍES E BAIONA UN TOTAL DE 119 NADADORES DE ESPAÑA, ARXENTINA E PORTUGAL PARTICIPARON NA PROBA DE 16 QUILÓMETROS, DOS CALES 9 TIVERON QUE ABANDONAR. O NADADOR PORTUGUÉS ARROIOU AOS SEUS RIVAIS CUN TEMPO ESPECTACULAR DE 03:04:29. A PRIMEIRA MULLER FIXO UN REXISTRO DE 03:23:33, O MESMO TEMPO QUE O TERCEIRO CLASIFICADO, O CATALÁN MARC CIURANA O nadador portugués Hugo Ribeiro, cun tempo de 03:04:29, impúxose na segunda proba da Tripla Coroa Illas Atlánticas entre Cíes-Baiona, que se disputou en augas da ría de Vigo, cunha distancia de 16 quilómetros. En segunda posición chegou a madrileña Rebeca Santos (03:23:33) co mesmo tempo que o catalán Marc Ciurana (03:23:33). O cuarto clasificado foi o ourensán Alberto Taboada Vila (03:24:35). Na categoría feminina, a vencedora foi Rebeca Santos. Segunda chegou Patricia Agüera (04:05:56) e completou o podio Ángela Díaz, cun tempo de 04:32:41.

A travesía, organizada pola empresa Atlantic Extrem Sports en colaboración co club deportivo Tumetapersonal, comezou ás 09:15 horas coa saída do primeiro grupo de nadadores desde a praia de Rodas, en Cíes e finalizou na praia de Ribeira, en Baiona ás 16:30 horas.

Un total de 119 nadadores de España, Arxentina e Portugal con idades comprendidas entre os 19 e os 68 anos participaron na travesía, dos cales 9 tiveron que retirarse, o cal pon de relevo o altísimo nivel dos atletas que se inscribiron nesta durísima competición.

30

cousas de val miñor

Rebeca Santos y Marc Ciurana

DEPORTES

Vento, correntes, ondada e a dureza do océano aberto foron algúns dos elementos adversos aos que tiveron que enfrontarse os participantes na travesía que destacaron o bo nivel de organización da proba. Os nadadores resaltaron a dureza do tramo comprendido entre os quilómetros 4 ao 8, e o paso entre a península de Monteferro e as Illas Estelas.

A travesía Illas Cíes-Baiona é a segunda cita da Tripla Coroa Illas Atlánticas (57 km a nado), a proba de natación máis dura de España. Durante a xornada despregouse en augas da ría de Vigo un forte dispositivo de seguridade, integrado por 19 embarcacións, 30 kaiaks, 12 paddle surf e máis de 150 persoas en terra e mar.

A organización contou coa colaboración do Real Club de Yates de Baiona, Club Náutico de Panxón, Protección Civil de Vigo e Val Miñor, Confraría de Pescadores de Baiona, Federación Galega de Motonáutica, Garda Civil de Mar, Wetsports Ladeira, Arrepions, Kailúa, Club de piragüismo do Val Miñor e o Parque Nacional dás Illas Atlánticas.

A Tripla Coroa Illas Atlánticas, 57km a nado, consta de tres probas de natación de 13, 16 e 28 km de distancia -esta última unha das máis duras do continente europeo- que se disputan nas rías de Pontevedra, Vigo e Arousa, entre 2015 e 2017. Cada unha das tres travesías sae dunha illa do Parque Nacional: Ons, Cíes e Sálvora, respectivamente.

A primeira das tres probas, de 13 km, disputouse o pasado ano entre a Illa de Ons e Sanxenxo. A segunda é a que se celebrou entre as Illas Cíes e Baiona, con 16 km de percorrido. A última, a máis longa con 28 km, arrincará da Illa de Sálvora e terminará en Vilagarcía de Arousa, pasando pola Illa de Cortegada en 2017. A duración media desta última proba estará por encima das oito horas, o que pon de relevo a enorme esixencia desta travesía.

AXENDA

PROGRAMACIÓN A DEPUTACIÓN DE PONTEVEDRA CULTURAL PON EN MARCHA AS PRIMEIRAS VISITAS AGENDA CANGAS NO TEATRALIZADAS CASTELO DE SOUTOMAIOR Venres, 19 de novembro 21:00hs.

Mércores, 29 de decembro Musical GREASE Tour´- BRILLANTINA IN THE LOOP. Proxección cinematográfica en V.O.S.E. Butaca: 23€ Anfiteatro: 21€ AS VISITAS TERÁN LUGAR ATA O 23 DE OUTUBRO Entrada.E Organiza: Cine Club Cangas

Xoves, 30 de decembro 19:00hs.

Venres, 26 e Sábado, 27 de novembro DIVERTIDA DE ACHEGARSE Á 21:00hs.

HISTORIA DO CASTELOTEATRO DO MORCEGO. TEATRO DO MORCEGO. Presenta: OS VELLOS Presenta: SALTIMBANQUIS NON DE NAMORARSE ParaDEBEN quen aínda non coñeza o Castelo de Soutomaior e o seu Público infantil e familiar Entrada: 5€ impresionante Xardín Botánico, a Deputación puxo en marcha Entradas.- adultos: 5€ nenas e nenos: 3€ esta iniciativa, nunha primeira etapa ata o próximo 23 de Domingo, de novembro 19:00hs. outubro,28unha oportunidade única de coñecer algo máis e FESTIVAL SOLIDARIO A FAVOR dunha forma divertida da historia ADICAM deste lugar.

CINE As visitas teatralizadas terán lugar de xoves a domingo, duraVenres, 3 de decembro 21:00hs. rán aproximadamente 45 minutos e nelas actores e actrices, CICLO: NUEVO CINE ITALIANO ORQUESTRA SAXOS DO CONSERVATORIO vestidos de DE época, revivirán en clave humorística e coa Do 21 de setembro ao 30 de novembro DE REDONDELA retranca que tanto caracteriza ás e ós galegos, algúns Fundacion Caixa Galicia –Pontevedra Concerto benéfico a favor da Santiago Apostol ea momentos da historia doAsc. castelo.

Durante o percorrido, que Fundación San Vicentetanto de Paul se vai desenvolver dentro como fóra do castelo, os visiI MOSTRA DE CINE DOCUMENTAL Entradas.adultos: ver 5€ nenas tantes poderán desdeeónenos: señor3€ do Castelo, Pedro Madruga, ALTERNATIVO DOCUTOPÍA ata unha grande muller María Vinyals, quen marcou o camiDo 2 de novembro ao 4 de decembro Venres, 10 deque decembro 21:00hs. ño para as demais foran detrás dela defendendo os Espazo cultural Negra Sombra Blues, no Café Uf (Pracer, TULPAN. cinematográfica en V.O.S.E. dereitos Proxección das mulleres, outra gran muller como Emilia Pardo 19) Vigo Organiza: Cine Cangas Bazán ou un Club trobador.

As visitas teatralizadas correrán a cargo de Limiar Teatro, XXIV FESTIVAL CINEROUPA Sábado, 11 de decembro 18:00hs. unha compañía galega creada no ano 2009. O seu espectáAmpla programación de máis dde 130 películas: estreas FESTIVAL BENEFICO FAVOR DE “CARITAS culo en Soutomaior tenA por obxectivo poñen en valor o patrirecén saidas dos mellores festivais e de filmes galarCANGAS” monio material e inmaterial do castelo e os seus xardíns por doados en 2010 medio do teatro, a danza, a música, a narración oral, a creaDo 10 de novembro ao 3 de decembro Venres, 17 de decembro 20:00hs. ción audiovisual e a gastronomía para crear unha experiencia Santiago de Compostela CONCERTO DEúnica NADAL CONSERVATORIO multisensorial paraDO coñecer e descubrir a súa historia.

PROFESIONAL E DA ESCOLA DE MÚSICA CONCERTOS MUNICIPAL DE CANGAS Entrada de balde

PRETENDEN PROMOVER UNHA FORMA DIFERENTE E

Sábado, 18 de decembro 19:00hs.

Musical EL LIBRO DE LA SELVA Público infantil e familiar Entrada: 15€ Domingo, 19 de decembro 20:00hs.

CONCERTO DE PANXOLIÑAS DE NADAL Coa participación de agrupacións de música vocal de Cangas e a Banda de Música Bellas Artes Entrada de balde Domingo, 26 de decembro 20:00hs.

CORO YOUSEI (Xapón) Formación coral de voces femininas xaponesas de recoñecido prestixio internacional, de xira por Europa.

Entrada.- Butaca: 20€ Anfiteatro: 17€

32

cousas de val miñor

THE ZOMBIES 11 de novembro 22:00 horas Sala Mondo -Vigo

ISMAEL SERRANO 11 de noviembre 20:30 horas.

Centro Cultural Caixanova- Vigo

THE WAVE PICTURES 12 de novembro Sala Mondo-Vigo

THE STRANGE BOYS 13 de novembro La Iguana Club – Vigo

ABA TAANO 14 de novembro 20:30 horas Centro Cultural Caixanova- Vigo

AXENDA CAMPEONATO DE ESPAÑA DE SUP 2016 PROGRAMACIÓN CULTURAL DESBUNDIXIE 14 de novembro Aala Aturuxo- Bueu

FITO Y FITIPALDIS 19 de novembro 21:30 horas Multiusos Fontes de Sar- Santiago de Compostela

MIGUEL RÍOS GIRA “BYE BYE RIOS ROCK HASTA EL FINAL” 20 de novembro Coliseum- A Coruña FUEL FANDANGO 26 de novembro 22:30 horas Entrada 6 euros Sala Aturuxo- Bueu

REAL FILHARMONÍA DE GALICIA 1 de decembro Auditorio Caixanova -Pontevedra

EXPOSICIÓNS OS MUNDOS DE GONZALO TORRENTE BALLESTER Ata o 14 de novembro Museo de Pontevedra - Pontevedra

Sábado 15 outubro competidores Copa 10:30 Reunión As imágenes captadas falan daKids vida rural, a emigragrafías.

11:00a Finales Kids (9 a 16 años) da electricidade ción, presenciaCopa da morte, a incorporación 13:00 Cierre inscripciones Distancia Y All ou a presencia do teléfono na Larga vida diaria.

Round 15:15 Reunión de Competidores Larga Distancia y NOSOTROS TAMBIÉN FUIMOS EMIGRANTES All Round Ata o 26 de novembro 15:45 Salida carrera Larga Distancia (SUP y Sede Náutica Caixa Paddleboard) y AllGalicia Round- Sanxenxo 18:30 Entrega de premios Campeones de España L. As imaxes que recolle esta exposición, obtidas da fototeca Dist., All Round y Kids reconstruir os movementos migrada Axencia EFE intentan torios que se produciron no noso país ao concluir a guerra Domingo 16 outubro civil.

As emigracións forzadas da fame ou do exilio levarían inscripciones Técnica a10:30 un boCierre número de españois aCarrera refuxiarse en países europeos Reunión de Competidores Carrera Técnica e11:30 americanos.

12:00 Inicio mangas Carrera Técnica (SUP y EXPOSICIÓN Paddleboard) “VIGO, A COR E A PALABRA” Ata o 28 de novembro 13:30 Entrega de premios Campeones de España Centro Cultural Caixanova- Vigo Carrera Técnica

Artistas vigueses obras para conmemorar o BAUTISMOS DEaportarán SUP Bicentenario da Cidade.

A oferta complétsea Durante todo o fin de semana expositiva realizaranse bautiscunha nova edición da Wildlife Photographer of the Year mos e clases de iniciación de Sup por parte de 2010, e amonitores. coprodución, co Museo do Mar, de Fillos do océano, Todo o material será achegado pola d fotógrafo vigués Javier Teniente. organización do evento.

Miradas. Realidades, expresiones, tramas. Arte en Galicia desde 1975 Ata o 16 de xaneiro de 2011 Fundación Caixa Galicia - Pontevedra

O proxecto expositivo e editorial «Miradas», é unha iniciativa que sitúa as obras da colección baixo a perspectiva particular dos comisarios que toman parte nesta serie de catro mostras. Fernando Castro, Alfonso de la Torre, Fernando Huici e Iria Candela presentan unha coidada selección dos fondos da Colección Caixa Galicia, centrándose cada un en núcleos temáticos diversos pero complementarios.

A Sociedade Estatal de Conmemoracións Culturais e a Fundación Gonzalo Torrente Ballester lembran ao autor de “Los gozos y las sombras” no centenario do seu nacemento coa exposición “Os mundos de Gonzalo Torrente Ballester”, que percorre a traxectoria vital e literaria do escritor a través de máis de 150 piezas (moitas delas inéditas) entre manuscritos, libros, artigos de prensa, cartas, fotografías, carteis, dibuxos e diversos documentos e obxectos personais que nos achegan a súa iconografía persoal. A mostra que está comisariada por Carmen Becerra e Miguel Fernández-Cid, complétase co documental GTBxGTB.

Visitas para grupos, concertar no teléfono 982 289 096.

Visitas para público xeral, mércores ás 19.30 h.

PANO DE FONDO Ata o 15 de novembro Centro Social Caixanova - Pontevedra

Horario de apertura ao público: De luns a sábado, 12-14 h e 18-21 h.

Domingos e festivos, 12-14 h.

Exposición que aborda o retrato realizado nos estudos galegos, centrándose dun xeito especial na primeira mitade do século XX, periodo de extraordinaria riqueza neste aspecto.

A base da mostra son os fondos que os fotógrafos colocaban tras os retratados no afán de idealizar que lle era propio á pintura da época. Desde humildes colchas a “panos” máis elaborados con paisaxes ou interiores de pazos, a exposición nos permite advertir a importancia deste elemento nas foto-

cousas de val miñor

33

QUEN É QUEN NO RUEIRO

Rúas de ... Nigrán

Arquitecto Palacios Antonio Palacios Ramilo naceu no Porriño o 8 de xaneiro de 1874 no seo dunha familia relacionada directamente co mundo da construción (o seu pai, madrileño de nacemento pero fillo dun santiagués, traballaba como axudante de obras públicas). Foi o menor de sete fillos, e a súa infancia transcorre na parroquia de Louro, onde vive rodeado dunha contorna que posiblemente marcou o seu futuro estilo monumentalista e expresionista: as canteiras graníticas de pedra gris e rosa de Atios e Budiño, os grandes monumentos do megalítico galego, as catedrais-fortalezas fronteirizas entre Portugal e Galicia, castelos e pazos, as contornas axardinadas e o urbanismo do Barroco...

Estilo arquitectónico O estilo de Antonio Palacios é difícil de clasificar en opinión dalgúns estudiosos da súa obra. Foi criticado por permanecer alleo ás correntes arquitectónicas do momento. Nunha España de comezo de século, necesitada de novas tecnoloxías construtivas, Palacios fundamentou o seu estilo no proceso construtivo artesanal e no apilamiento da pedra en cru, case sen tallar. Buscando texturas rudas nas fachadas, en contraste coas súas formas arquitectónicas. O estilo de Palacios fundaméntase nunha elección moi persoal do material construtivo (atendendo á pedra), así como na súa combinación. Mediante esta elección proporciona expresividade ás fachadas

O Templo Votivo do Mar en Panxón (Nigrán), un collage arquitectónico É unha das improntas arquitectónicas máis destacadas do porriñés no Val Miñor. De carácter rexionalista, o templo Votivo do Mar, ubicado en Panxón “baixo advocación da Virxe do Carme”, eríxese imponente nesta parroquia mariñeira que noutrora ía formar parte do plan comarcal do proxecto de urbanismo de Vigo, deseñado polo propio Palacios nos albores da década de 1930. Foi precisamente este traballo o que deu a coñecer ao arquitecto a obra que ficaba alí dende o século XII, a capela de San Xoán -da que hoxe só resta o arco visigótico sobre o que se construíu- e que debido ao seu grave estado de deterioro, requería a construción dunha nova igrexa.

34

cousas de val miñor