COUSAS DE Val Miñor Nº14 by Ediciones Basan SL

Revista de Baiona, Gondomar e Nigrรกn Distribuciรณn gratuita Ano IV / nยบ14 inverno 2016

RIAS BAIXAS | 4

RUTAS | 16

GALICIA SOLIDARIA | 24

DEPORTES | 30

DE PONTEVEDRA A Rร O 2016

FORTALEZA DE MONTE REAL

ANEDIA

A.D. VINCIOS

Foto portada: Porta de Felipe IV. Antiga porta principal da fortaleza de Monterreal

ÍNDICE

EDITORIAL Unha sociedade para tod@s Empoderando ás persoas con discapacidade Máis de 1.000 millóns de persoas en todo o mundo viven con algunha forma de discapacidade. Estas persoas adoitan verse marxinadas por mor dos prexuízos sociais acerca das diversas modalidades de discapacidade e a limitada flexibilidade dos axentes sociais para atender ás súas necesidades especiais. O 3 de decembro é unha data adoptada polo movemento asociativo das persoas con discapacidade e dos seus familiares no mundo enteiro para reivindicar dereitos, calidade de vida e condicións de desenvolvemento social acordes coa dignidade das persoas con discapacidade. Esta data ten orixe na Resolución 47/3 da Asemblea Xeral da Organización das Nacións Unidas, adoptada o 14 de outubro de 1992, a cal se proclamou “co propósito expreso de que nesta data celebrásense reunións de diversa índole para chamar a atención acerca da situación das persoas con discapacidade, en relación coa súa calidade de vida, a saúde, a educación, o traballo, a recreación, o deporte, o gozar do tempo libre e o exercicio dos dereitos sociais, económicos, civís, políticos e culturais delas”. Sexa como for, a realidade actual é que, en xeral, as persoas con discapacidade teñen peor calidade de vida que o resto dos cidadáns, xa que o seu acceso á educación é menor e, como consecuencia, a súa inserción laboral tamén é máis baixa, o que á súa vez a condena para ter taxas de pobreza máis altas que as persoas sen discapacidade. Por este motivo, as organizacións que representan a estes cidadáns aproveitan o Día Internacional da Discapacidade para reivindicar os seus dereitos e solicitar medidas que abunden na mellora da calidade de vida deste colectivo, eliminando barreiras para crear unha sociedade inclusiva e accesible para todos. A meta proposta pola ONU, do Programa de Acción Mundial para as Persoas con Discapacidade, foi a de ser "unha sociedade para todos", proposta que debemos facela nosa e traballar para que o mundo abarque a diversidade humana e o desenvolvemento potencial de cada persoa.

RÍAS BAIXAS

NOVAS VAL MIÑOR

NOVAS NIGRÁN

10 NOVAS BAIONA 12 NOVAS GONDOMAR 16 RUTAS 21 ANIVERSARIO 22 ENTREVISTA 26 OCIO 28 GALICIA SOLIDARIA 30 DEPORTES 32 AXENDA 34 QUEN É QUEN NO RUEIRO

Ano IV / Nº 14 inverno 2016 Revista de información local. Tirada 5000 exemplares. Xestión Publicidade: 626 993 480 Edición, redacción e distribución: EDICIONES BASAN, S.L. C/ López de Neira, nº 3, 3º. 36202 Vigo Deseño e maquetación: CREACIÓN ANIMAL Colaboración na redacción: Concha Gómez Álvaro Peralta www.cousasde.com cousasde@edicionesbasan.com facebook.com/cousasdevalminor Depósito Legal: C 3539-2010 A empresa resérvase todos os dereitos da publicación, sen que poida reproducirse total ou parcialmente o seu contido, sen o consentimento previo dos editores. cousas de val miñor

RÍAS BAIXAS

A DEPUTACIÓN DE PONTEVEDRA RENDE HOMENAXE ÁS E ÓS 16 DEPORTISTAS DA PROVINCIA QUE PARTICIPARON EN RÍO´16 O CONCELLO DE NIGRÁN ACOLLE A MOSTRA QUE RECOLLE O PALMARÉS DAS E DOS DEPORTISTAS OLÍMPICOS E PARALÍMPICOS DESDE O DÍA 19 DE DECEMBRO ATA O 1 DE ENERO A MOSTRA ITINERANTE PODERASE VISITAR NOS VINDEIROS MESES NOS 62 CONCELLOS DA PROVINCIA

FERNANDO ALARZA VICENTE 23/3/1991 A. D. Tri-Penta Terras de Lugo

De Pontevedra a Río 2016 é unha exposición itinerante que organizada pola Deputación de Pontevedra, réndelles tributo ás e aos deportistas olímpicos e paralímpicos vinculados á provincia que participaron nos Xogos de Rio 2016. A institución provincial homenaxea a estes homes e mulleres porque, a través do seu esforzo nesta competición, lle trasladan á sociedade o seu exemplo, o seu afán de superación, de loita polo éxito e de procura da excelencia. "De Pontevedra a Río 2016" recolle os principais méritos deportivos deste conxunto de deportistas. A exposición percorrerá concellos da provincia para que os rostros e a traxectoria destas mulleres e homes fagan eco na sociedade. A Deputación recoñece así o traballo de 16 mozas e mozos que levaron o nome da provincia á categoría mais alta do deporte en disciplinas coma baloncesto en cadeira de rodas, ciclismo, tríatlon, vela, lanzamento de disco, atletismo, salto de lonxitude, tiro olímpico, judo, tenis en cadeira de rodas, piragüismo e natación. O organismo provincial agradece deste xeito, a presenza destas e destes deportistas nos Xogos, así como os resultados obtidos, por contribuír ao pulo da provincia a nivel deportivo. Ademais de seren referentes do deporte, a Deputación destaca o seu papel na promoción nacional e internacional da provincia de Pontevedra.

FERNANDO ECHÁVARRI ERASUN 13/8/1972 Real Club Náutico de Sanxenxo

JUAN ANTONIO SAAVEDRA REINALDO 21/11/1973 Club de Tiro Olímpico Lucero (Vigo)

cousas de val miñor

MARÍA BERNABÉU AVOMO 15/2/1988 A.D. Famu de Frutos (Vigo)

RÍAS BAIXAS

MARTÍN DE LA PUENTE RIOBÓ 22/6/1999 Real Club Náutico de Vigo

MARÍA TERESA PORTELA RIVAS 17/2/1984 Club de Mar Ría de Aldán Hermanos Gandón (Cangas)

GUSTAVO NIEVES CAMPELLO 9/3/1982 Athletic’s Fisioterapia San Lázaro (Vigo)

TAMARA ECHEGOYEN DOMÍNGUEZ 17/2/1984 Real Club Náutico de Sanxenxo

CESAR NEIRA PÉREZ 5/12/1979 Grupo Deportivo Supermercados Froiz (Pontevedra)

RODRIGO GERMADE BARREIRO 23/8/1990 Club Ría de Betanzos

SEBASTIÁN RODRÍGUEZ VELOSO 28/2/1957 Club Natación Galaico (Pontevedra)

AGUSTÍN ALEJOS ALONSO 8/11/1987 BSR ACE Gran Canaria (As Palmas) CD Amfiv (Vigo) 16/17

ÓSCAR CARRERA AMANDI 9/5/1991 Club Ría de Betanzos

SUSANA RODRÍGUEZ GACIO 4/3/1988 Club Triatlón Mar de Vigo FRANK CASAÑAS HERNÁNDEZ 18/10/1978 Club Atletismo Playas de Castellón

JEAN MARIE OKUTU KOULETIO 4/8/1988 Fútbol Club Barcelona

NOVAS VAL MIÑOR OS CONCELLOS DO VAL MIÑOR APOIARON O DÍA INTERNACIONAL DAS PERSOAS CON DISCAPACIDADE SUMÁNDOSE ÁS INICIATIVAS DO CENTRO JUAN MARÍA O Centro Juan María levou a todo el Val Miñor a súa iniciativa. Así, co lema “latiendo por ti” e a cor verde como imaxe da plena inclusión, os usuarios repartieron entre a poboación e os comercios os globos. Os edificios municipais tamén se iluminaron con luz de cor verde. A iluminación en verde responde á íntima conexión coa natureza, representando a harmonía e o crecemento que se vería reflectido nunha sociedade máis humanista e inclusiva, na que todos os cidadáns entendamos a importancia da accesibilidade á contorna física, social, económico, cultural, á educación e a saúde, á información e ás comunicacións para que as persoas con discapacidade poidan gozar plenamente dos seus dereitos humanos e liberdades fundamentais. Por outra banda, o Centro Juan María elaborou un novo vídeo de concienciación titulado "Latiendo por ti", dispoñible en youtube no seguinte enlace e que agardan sexa compartida por toda a veciñanza: https://www.youtube.com/watch?v =0PjPtWHcbYw O Día Internacional das Persoas con Discapacidade se observa en todo o mundo cada 3 de decembro de acordo coa resolución da Asamblea Xeral da Unesco do 14 de outubro de 1992. O obxectivo desta organización é contribuir á paz, a seguridade no mundo mediante a educación, a ciencia, a cultura e as comunicacións.

cousas de val miñor

SABORES VAL MIÑOR

cousas de val miñor

NOVAS NIGRÁN RESTAURADO O RELOXO DE SOL POLAR UBICADO FRONTE A FONTE DE PRAIA AMÉRICA Xunto ao traballo de restauración da fonte e o seu entorno recuperouse esta peza labrada en pedra que estaba prácticamente abandonada nesta misma área e que agora preside un espazo recén axardinado. Trátase dun reloxio solar polar “en escocia” (a escocia é o arco sobre o que se proxecta a sombra, que ten marcadas as horas) e que carece de agulla. Denomínase polar porque debe apuntar cara a estrela polar, pero ata agora permanecía mal orientado cara o Este ao estar prácticamente abandonado entre cascotes. Como particularidade, carece de agulla, xa que a hora a marca a sombra do sol sobre o arco.

NIGRÁN LANZA UNHA CAMPAÑA ENTRE OS MÁIS NOVOS PARA PREVIR A VIOLENCIA DE XÉNERO O lema, "Elixe que te traten ben", xurdiu duns grupos de debate organizados polo Concello entre o alumnado de IES Proval, Val Miñor e CPI de Panxón. O Concello de Nigrán conmemorou o 25 de novembro o Día Internacional da Eliminación da Violencia contra a Muller, nesta ocasión cunha campaña preventiva entre a mocidade O novidoso desta campaña é que o lema seleccionado, "Elixe que te traten ben", xurdiu da man da propia xuventude de Nigrán a través de foros de debate organizados os últimos dous meses polo o Concello no IES Val Miñor, IES Probal, e no CPI de Panxón (en total, preto de un cento de alumnos de 4º ESO). Con este lema e o deseño gráfico da nigranesa Olalla Fernández elaboráronse bolsas, chapas, mochilas, rotuladores e material informativo para ser distribuído entre a mocidade ademáis de estar dispoñible o material para os interesados no CIM e OMIX (Oficina Municipal de Información Xuvenil).

A PRAIA DE PANXÓN SERÁ CANDIDATA A BANDEIRA AZUL TRAS OBTER AS SÚAS AGUAS UNHA CALIFICACIÓN ANUAL EXCELENTE De acadar o distintivo podería unirse en 2017 a Praia América e Patos tras seis veráns consecutivos sen ondear. Os análises dan un resultado histórico de cinco “Excelentes” nos areais. O Concello de Nigrán proporá a praia de Panxón como candidata á bandeira azul xunto con Praia América e Patos tras obter unha calificación anual excelente na calidade das súas augas, requisito indispensable da ADEAC para optar a ela. O areal non luce esta enseña dende o ano 2010 precisamente por este motivo, xa que aínda que os resultados acadados nese tempo a certificaban como “Boa” non tiñan o nivel de “Excelente” esixido e que en 2016 si obtivo. A bandeira azul ondea en Praia América dende hai 25 anos de maneira consecutiva. 8

cousas de val miñor

NIGRÁN

VIVE NIGRÁN!

cousas de val miñor

NOVAS BAIONA

BAIONA ÚNICO DESTINO TURÍSTICO ADHERIDO AO SICTED, QUE TEN TODAS AS SÚAS PRAIAS DISTINGUIDAS As Praias de Baiona locen xa o distintivo SICTED (Sistema Integral de Calidade Turística en Destino), que revalidaron por segundo ano consecutivo, e que emite TUR España, do Ministerio de Industria, Enerxía e Turismo. Trátase, segundo ha detallou a concelleira de Turismo, Beatriz González, dun sistema de control de calidade para empresas e organismos que operan no sector turístico, e que implanta unha serie de procedementos que melloran substancialmente a xestión interna dos servizos, e en consecuencia a imaxe que se traslada aos usuarios dos mesmos. Para a responsable de Medio Ambiente, María Iglesias, "a concesión, ás praias de Baiona deste distintivo, por segundo ano consecutivo, avala o traballo que estamos a realizar desde o Concello e da man do sector, por mellorar a calidade do destino". O SICTED (Sistema Integral de Calidade Turística en Destino), é un proxecto de mellora da calidade dos destinos turísticos, promovido pola Secretaría Xeral de Turismo e a Federación Española de Municipios e Provincias. Baséase, entre outras ferramentas, na aplicación dun Manual de Boas Prácticas, en base ao cal se desenvolven melloras e avaliacións que contrastan a adecuación dos servizos aos estándares de calidade.

cousas de val miñor

A CASA DA NAVEGACIÓN REABRE AS SÚAS PORTAS CON NUMEROSAS NOVIDADES A Casa dá Navegación, unha das apostas culturáis máis importantes para o Concello de Baiona, estivo pechada durante un mes con motivo dous traballos de mellora e ampliación de fondos museolóxicos e equipamento museográfico que tanto ou departamento de Cultura de Baiona como a dirección do centro considerou oportunos, co obxectivo fundamental de facer un museo vivo e en constante cambio, renovándose periodicamente e incorporando novos contidos. A Casa Museo dá Navegación foi visitada por miles de persoas durante un ano e medio, obtendo un alto nivel de satisfacción que en moitas ocasións quedou recollido non libro de visitas. As melloras que se acometeron están relacionadas coa accesibilidade, redución dá altura dás vitrinas expositivas, inclinación de paneis gráficos para a mellor comprensión lectora, a retirada de elementos que non permitían un circuíto fluído para persoas con mobilidade reducida, ampliación dá gráfica existente e incorporación de pezas novas cedidas por institucións museolóxicas como ou Museo do Mar de Galicia e ou Museo Massó, que requiriu unha redistribución do discurso expositivo , adaptándoo a cronoloxía histórica local e que estarán a partir de hoxe, expostas na colección permanente dá Casa dá Navegación de Baiona. Xunto a historia, ampliouse ou espazo para as xentes do mar de Baiona na medida do posible. A Casa dá Navegación é ante todo un espazo de recoñecemento de todos vos que contribuíron ou crecemento desta vila, queren trasmitir desde o Concello.

BAIONA

VIVE BAIONA!

cousas de val miñor

NOVAS GONDOMAR UN BELÉN CON MÁIS DE 100 PEZAS EN MOVEMENTO EN GONDOMAR O alcalde de Gondomar, Paco Ferreira e a concelleira de Cultura, Nuria Lameiro inauguraron o día 3 de decembro o belén en movemento instalado no vestíbulo do Auditorio Lois Tobio. O artesán que o fabricou é un veciño de Borreiros, Fernando Fernández Penedo, coñecido coma Nando; todas as figuras os materias que compoñen o belén foron reformadas por el mesmo, son reciclados e moitos de eles pertencen o punto limpo do municipio. Grazas os motores reutilizados de microondas a creado o mecanismo de movemento co que conséguese que as persoaxes cobren vida. Fai un ano e por casualidade, Paco Ferreira, alcalde de Gondomar viu no Facebook unha das súas obras e quedou moi impresionado, ata o punto de que se puxo en contacto con el para ofrecerlle expoñer no auditorio municipal. Entre as máis de 200 pezas hai algunhas relaccionadas coa comarca como unha figura da ponte románico de Ramallosa sobre a que camiñan varios peregrinos. O acceso é libre e gratuito en horario de mañá entre as once e a unha e media e en horario de tarde, entre as catro e as oito, de luns a domingo, ata o día 6 que se clausurará. O belén só permanecerá pechado os días 24, 25 e 31 de dicembro e os días 1 e 6 de xaneiro. A inauguración do evento estivo precedida por un concerto da Banda de Música da Agrupación Musical de Vincios, as portas do auditorio. Nunha pantalla xigante o aire libre proxectaronse imáxes que acompañaron o repertorio da Banda Musical, composto por bandas sonoras de cine infantil e panxoliñas.

cousas de val miñor

GONDOMAR

VIVE GONDOMAR!

cousas de val miñor

NOVAS GONDOMAR O CENTRO CULTURAL DE MAÑUFE ACOLLEU A PRESENTACIÓN DO PROXECTO DOCUMENTAL ‘EU TAMÉN NECESITO AMAR’ O pasado 10 de decembro, no auditorio do Centro Cultural de Mañufe (Gondomar). realizouse o acto de presentación do proxecto documental EU TAMÉN NECESITO AMAR Presentado por OLLOMOL AUDIOVISUAL de Gondomar e a asociación cultural O FAIADO DA MEMORIA de Vilagarcía de Arousa e conta co patrocinio da DEPUTACIÓN DE PONTEVEDRA dentro do seu “ano Castelao”. O acto contou coa presentación en vivo do “porqué” da realización deste documental e do espazo no que se desenvolve. EU TAMÉN NECESITO AMAR trata de mostrar a vida íntima das mulleres nunha España, Galicia neste caso mais concretamente, trala guerra civil, e o díficil xurdir, nese contexto, dos sentimentos sexuais que comenzan a aflorar nos seus corpos e que teñen que ser reprimidos, en boa parte, pola sociedade política e relixiosa que as rodean e que tamén van a nacer naquel momento: a dictadura. A presentación correu a cargo da persona que o está levando a cabo, Antonio Caeiro que é natural de Gondomar, ainda que vive en Vilagarcía e contou tamén coa presencia dos membros da productora gondomareña e parte das testemuñas desta zona do Val Miñor. Podedes ter información de como se vai realizando o proxecto no blog https://eutamennecesitoamar.wordpress.com/

XORNADAS DE DEPORTE E SOLIDARIDADE EN GONDOMAR Estas Xornadas de deporte e solidaridade están organizadas pola Concellería de Deporte que dirixe Nuria Lameiro e este ano o evento está programado para os días 26, 27, 28, 29 e 30 de decembro no Pavillón de Deportes do municipio. As actividades levaranse a cabo en horario de mañá, de 10 a 14h e están dirixidas a nenos e nenas de entre 6 e 12 anos. Para poder efectuar a inscricións os participantes deberán achegarse o Pavillón de deportes en horario de 17:30 a 20:00 antes do día 21 de este mes e aportar 2kg de alimentos no perecedoiros o primeiro día das xornadas. As prazas son limitadas e as actividades que se incluen ademáis de deportes como baloncesto, fútbol, hockey, tenis de mesa, atletismo, pilates infantil ou zumba, son talleres de educación viaria e de primeiros auxilios e saidas de todo tipo. O derradeiro día, para o peche de estas xornadas deportivas e solidarias organizaranse xogos o estilo das cucañas populares. Todas as actividades están orientadas os nenos e nenas, que en todo momento estarán acompañados de monitores. Para levar a cabo as actividades os participantes dividiránse en grupos por rangos de idade, de maneira que todos poidan desfrutar de todas as actividades programadas. Para información e consultas deportes@concellodegondomar.com ou a través do teléfono 608 74 83 93. 14

cousas de val miñor

NOVAS GONDOMAR VICTORIANO TAIBO, FILLO ADOPTIVO DE GONDOMAR O escritor, membro fundador das Irmandades da Fala e integrante da Real Academia Galega, Victoriano Taibo xa é fillo adoptivo de Gondomar. A Corporación municipal aprobou no pleno de onte outorgarlle o título por unanimidade, a petición do Instituto de estudos Miñoráns (IEM). Todos os grupos votaron a prol deste recoñecemento dunha figura da literatura galega tan vinculada ao municipio, dado que foi mestre na parroquia de Morgadáns ao longo de vinte anos, entre 1930 e 1950, a súa etapa máis prolífica. O alcalde, Francisco Ferreira, suliñou a débeda de Gondomar con Taibo, ao que calificou de "embaixador da cultura local", o tenente de alcalde, Antonio Araúxo, amosouse satisfeito polo acordo e reivindicou un Día das Letras Galegas na súa honra "con Gondomar como centro da cultura galega ao longo dun ano enteiro"

ENTREGA DO IX PREMIO DE POESÍA VICTORIANO TAIBO Este ano o galardón recaeu no poeta fisterrán de Cee Xosé Iglesias Lamela polo poemario titulado 'A relixión do mar', un libro no que o autor demostra o seu coñecemento sobre o mundo mariñeiro dende a mesma construción da embarcación, sen abandonar a linguaxe poética. O premio está dotado con 3000 euros e unha peza escultórica obra do artista miñorán Fino Lorenzo. O acto de entrega tivo lugar no auditorio municipal Lois Tobío de Gondomar o 10 de decembro e estivo amenizado pola banda de gaitas Balcón do Miñor, de Morgadáns, e contou tamén coa intervención de alumnos do CEP Neira Vilas, de Peitieiros. Estivo conducido por Marta Dacosta quen púxolle o marco adecuado ao momento no que Xosé Iglesias, recolleu o galardón da man de Francisco Ferreira, alcalde de Gondomar, e recitou algúns poemas do seu libro. O presidente da Real Academia Galega, Xesús Alonso Montero, clausurou o acto, dando paso a un pequeno albaroque no vestíbulo do auditorio onde asistentes e participantes poideron intercambiar opinións e o autor asinou libros.

RUTAS

23 SÉCULOS DE LENDAS E HISTORIA ATESORADOS NOS MUROS DA FORTALEZA DE MONTE REAL Por Concha Gómez

A FORTALEZA DE MONTE REAL, ENCÓNTRASE UBICADA NA PENÍNSULA DE MONTE BOI, NA VILA MARIÑEIRA DE BAIONA, A ANTIGA ERIZANA E QUE HOXE ALBERGA O PARADOR DE TURISMO CONDE DE GONDOMAR

Torre da Tenaza

cousas de val miñor

A historia deste baluarte militar que abrangue unha superficie de 18 hectáreas, mestúrase coas lendas que agochan os seus tres kilómetros de muralla maciza, levantada entre os séculos XI e XVII con enormes bloques de granito e grosos sillares rectangulares, perfectamente labrados en tódalas súas caras. E certamente, entre os seus muros que xa estaban en pe no século II a.C., sucedéronse ao longo do tempo acontecementos históricos de enorme relevancia. Así, esta maxestuosa fortificación foi testemuña no ano 60 a.C., da chegada de Julio César; pero, tamén visigodos e musulmáns deixaron a súa pegada nela. En 1331 o lexendario fortín foi atacado polos navíos do almirante Peñaza, fixando Fernando I de Portugal a súa residencia no castelo. Monte Real soportou tamén os ataques do pirata Francis Drake. En 1474, Pedro Madruga, logo de atacar Baiona, levantou no Monte Boi unha torre, da que aínda hoxe quedan vestixios e o1 de marzo de 1493 foi testemuña da arribada da carabela “La Pinta” coa boa nova do Descubrimento de América.

RUTAS Anos despois, o recinto converteuse en residencia dos diferentes gobernadores militares, entre eles Don Diego Sarmiento de Acuña, o primeiro Conde de Gondomar, que reconstruiu a fortificación no século XVI e bautizouna como Castelo de Monte Real, en homenaxe aos Reis Católicos. Posteriormente pasou a máns privadas, ata que, en 1963 foi adquirida polo Ministerio de Información e Turismo para instalar no seu interior o Parador de Turismo "Conde de Gondomar". Actualmente a muralla mantén as tres torres dende as que se vixiaba a fortaleza. Na entrada está a Torre do Reloxo, que agochaba unha campá que alertaba en caso de ataque inimigo; ó leste, érguese a Torre da Tenaza, cuxo cometido era defender o porto usando as baterías de tiro alí instaladas e, na parte máis oriental da fortaleza, sobre a baía, érguese a fermosa Torre do Príncipe, se cadra a máis antiga, que actuaba como faro alertando aos navíos da proximidade da costa. Conservánse nela os escudos dos Austrias, dos Sotomayor e o da vila e debe o seu nome a que nela estivo preso o príncipe portugués Afonso Enriques no ano 1137. Asemade, a Porta Real, do s. XVI a última das catro que da acceso ao recinto conserva sendos escudos: o da Casa de Austria e o da Casa de Sarmiento, a familia do conde de Gondomar Torre do Reloxo

cousas de val miñor

RUTAS OS ROMANOS EXPULSADOS POR VIRIATO VOLTARON CON JULIO CESAR Séculos antes do nacemento de Cristo, habitaron Monte do Boi diferentes pobos, entre eles Celtas, Fenicios e Romanos, sendo estes últimos expulsados polo mesmísimo Viriato. Corría o ano 141 a.C. cando Flavio Serviliano ameazou con pasar polo coitelo quen opuxese resitencia ao asedio. Os baioneses contestaronlle “ouro e prata non temos para comprar a liberdade; pero ferro sóbranos para defendela” e chamaron a Viriato, quen acudiu ao recinto fortificado da Erizana, burlou a vixilancia romana e acurralou aos romanos contra ás montañas. No ano 60 d.C Julio Cesar, achegouse tamén a Baiona perseguindo aos Herminios, que fuxían cara as Cíes e decidiu agardar pola chegada da flota para completar a campaña que rematou coa conquista de Baiona.

ALMANZOR E A TORRE DO PRINCIPE Erizana foi tomada no ano 587 d.C. polo rei visigodo Recaredo e no 730 polos sarracenos. Os musulmans estiveron pouco na fortaleza. No ano 750 xa co nome de Monte do Boi, a población foi por restablecida polo Rei Afonso I de Galicia. No ano 997, o caudillo musulmán Almanzor, arrasou a fortaleza, na que xa figuraba a Torre do Príncipe. Dous anos despois, o rei Alfonso V de León iniciou a reconstrución desta torre, que serviu de prisión en 1130 para Alfonso Enríquez, o primeiro rei de Portugal. Nembargantes, a lenda que deu nome a esta torre sitúanos no ano 1568 cando se presume que estivo encerrado nela o Príncipe de Asturias, don Carlos de Austria e Portugal, fillo do rei Filipe II., a quen o seu pai mandou encerrar porque estaba farto dos abusos do seu herdeiro. Circula tamén a lenda de que con él foi tamen confinada unha moza. Hai outra lenda que asegura que nos muros da Torre do Principe estivo tamen confinada unha parella de nobles que tiña amores contra do parecer das súas respectivas familias. Segundo a tradición, para separalos o mozo foi obrigado a partir en campaña militar e a éla dixéronlle que morrera e casárona co Gobernador de Monte Real. Cando o mozo voltou, concertaron a fuga coa rapaza, pero os amantes foron descubertos polo Gobernador que como castigo confinounos na Torre do Príncipe onde se dí que incluso tiveron un fillo e onde morreron os tres sin saíren nunca deste lugar. 18

cousas de val miñor

RUTAS

Horta dos Frades onde esta ́ enterrado o primeiro indio

UNHA DATA IMPORTANTE E UN CONDE REBELDE En 1425 o rei Juan II de Castela concedeu á Coruña e a Baiona o privilexio de seren os únicos portos de Galicia autorizados para comerciar co estranxeiro. Don Pedro Alvarez de Soutomaior, popularmente coñecido como Pedro Madruga, asalta en 1474 a vila e o castelo. O máis sanguinario de todos os nobres de Galicia apoderouse dá fortaleza Madruga pasou a coitelo a moitos dos veciños de Baiona, destruíndo e incendiando as súas casas. Os que puideron refuxiáronse no castelo do Monte do Boi. Despois continuó espallando o seu despotismo por todo o Val Miñor. O Rei Fernando o Católico enterado dos seus abusos ordeoulle entregar a fortaleza, mais Pedro Madruga negouse e tivo que ser expulsado polas tropas de Castela. En 1485 mandou deter ao seu inimigo o Bispo de Tui, Diego de Muros, a quen confinou na Torre da Tenaza. O PRIMEIRO INDIO AMERICANO SOTERRADO EN BAIONA O 1 de marzo de 1493 a Torre do Príncipe avistou a chegada da carabela “La Pinta”, capitaneada por Martín Alonso Pinzón e Baiona convertese na primera poboación do Vello Continente que recibiu a noticia do Descubrimento. “La Pinta” bordeou o castelo de Monterreal, desembarcando Pinzón na Praia da Ribeira, situada no lado oriental do istmo que une a península de Monterreal coa vila. Ainda hoxe circula a lenda de que nos muros da fortaleza foi enterrado o primeiro indio americano morto nesta beira do océano, traido dende América abordo da Carabela de Cristobal Colón. Crése que recibiu sepultura na Horta dos Frades, na muralla occidental do Castelo, próxima á Praia dos Frades.

Recreación do desembarco da Pinta na Praia da Ribeira

cousas de val miñor

RUTAS OS REIS CATÓLICOS DERONLLE O NOME DE MONTE REAL Foron os Reis Católicos Isabel e Fernando os que transformaron a fortaleza en Vila ao seren conscientes da sua importancia como base de operación nas loitas fronteirizas con Portugal. En 1497 outorgaronlle a Baiona a Carta Puebla, que autorizaba o asentamento de 200 familias dentro das murallas. A fortaleza resistiu o envite de piratas e corsarios, entre eles Sir Francis Drake, que tratou de conquistar esta plaza en 1585 pero as baterías do Monte Real prantáronlle cara e fixerono desistir do seu empeño. Foi a valentía e a estratexia de Diego Sarmiento de Acuña, conde de Gondomar, a que logrou conter o ataque.

O CONVENTO E O POZO En 1541 fundárase extramuros, na fachada occidental xunto á Porta do Pozo, o Convento de San Francisco, pero en 1583, o rei Filipe II ordenou o seu traslado ao interior das murallas. No século XVI o castelo serviu tamén de prisión para o Santo Oficio. O pozo de auga doce que ainda se conserva foi construido no ano 1580. Pola porta do Pozo, os relixiosos de convento baixaban ata a Horta dos Frades, para cultivar a terra. Xunto ao pozo construíuse en 1642 unha cisterna subterránea de grandes dimensións, con sillares de canteiría realizada polo mestre coruñés Antonio Martínez. 20

cousas de val miñor

RUTAS A FIN DA FORTALEZA MILITAR O Estado declarou inútil o castelo en 1834, pero aínda houbo en 1843 un último episodio cando o xeneral Iriarte tentou sen éxito apoderarse da fortaleza como etapa da súa loita por manter o Movemento Liberal e foi repelido a cañonazos. Foron os derradeiros disparos dos canons de Monte Real. En 1859 unha Real Orde marcou a fin desta fortaleza militar, vendida en poxa pública en 1872. En 1877 o enxeñeiro e político conservador José Elduayen Gorriti, marqués do Pazo da Mercé, adquiriu o Castelo e instalouse nun fermoso pazo construído en 1880 sobre o antigo convento franciscano e a súa igrexa A principios do século XX foi adquirido por Angel Bedriñan, pero Almacén de Madruga no 1963 vendeulle a maior parte da parcela ao Ministerio de Información e Turismo para que convertese os restos do Castelo en Parador Nacional. A operación custoulle ao Estado 19 millóns de pesetas. O palacio construído por Elduayen foi derrubado para levantar o actual Parador Nacional Conde de Gondomar, inaugurado en 1966. As vellas murallas foron tamén restauradas, incorporando almenas acordes ao estilo medieval.

Na actualidade non quedan restos do Convento e das antigas vivendas só queda en pé a casa medieval que Pedro Madruga converteu na súa residencia. Hoxe é coñecido como “Almacén de Madruga”, pois tempo despois de abandonar o seu uso señorial, serviu para almacenar granadas, pólvora e balas de canón para a defensa da fortaleza. O 20 de xaneiro de 1995 inaugurouse o Paseo de Monte do Boi que bordea a muralla dende a Praia da Concheira ata a Torre do Reloxo.

cousas de val miñor

ANIVERSARIO

MEDIO SÉCULO DE VIDA DO PARADOR DE TURISMO CONDE DE GONDOMAR

O Parador de Turismo Conde de Gondomar de Baiona ven de conmemorar este ano o seu 50 aniversario, cun solemne acto celebrado o 11 de outubro ao que asistiron a presidenta de Paradores de Turismo, Ángeles Alarcón, e unha chea de personalidades da vida política e social da contorna. Durante a celebración resaltouse a visión de mediados dos 60 cando o goberno de Francisco Franco, con Manuel Fraga como Ministro de Información e Turismo, impulsou a reconstrución de inmobles coma este, para destinalos a hoteis. Houbo tamén emotivos momentos para lembrar os clientes máis fieis, entre eles Carmen Valls Piqué y Camilo Yáñez Pons una parella que non faltou ningún verán nestes 50 anos de vida do Parador de Baiona. Considerado como unha das xoias da Coroa da Rede Nacional de Paradores, foi naugurado en agosto de 1966, e as crónicas xornalistas da época recollen a instantánea do entón Xefe do Estado acompañado polo ministro percorrendo a Fortaleza de Monte Real. Durante a celebración, tanto a presidenta Angeles Alarcón como o seu director, Francisco Plaza, tiveron unha especial e agarimosa lembranza para tódolos traballadores que pasaron por estas instalacións. De todos eles, o máis antigo todavía en plantilla é Enrique Carneiro, o conserxe do Parador, que ben podería ser o seu “cronista oficial” porque coñece tódolos recunchos deste emblemático espazo ao que adicou prácticamente toda a vida.

cousas de val miñor

ENTREVISTA

ENRIQUE CARNEIRO, CONSERXE DO PARADOR “HAI 50 ANOS HABÍA 66 HABITACIÓNS E 100 TRABALLADORES. O SERVICIO QUE DABAMOS ERA UN AUTÉNTICO ESPECTÁCULO” A ESTANCIA MÁXIMA ERA DE DEZ DÍAS” Enrique Carneiro está a piques de xubilarse. Leva 50 anos traballando neste parador. E o único membro da plantilla actual que asistiu á inauguración do establecemento. Nacido en Baiona, o seu pai foi o encargado das obras de construción e Enrique, que entonces era un cativo, creceu vinculado a este espazo onde, con once anos, vixiaba a piscina. Logo empezou a facer recados e servizos de todo tipo para os clientes. Eran outros tempos e había que aprender o oficio. O 20 de febreiro de 1969 contratárono como “botones” e mais tarde chegou a conserxe. Pronto cambiará de vida e terá tempo para escribir as súas memorias e para ordenar os milleiros de anécdotas e lembranzas que atesoura, algunhas das cales comparte nestas páxinas cos lectores da nosa revista. Cómo foron os inicios? Eu era o mozo e facía o que me ordenaban, equipaxes, recados. Os recordos son tremendos, era outra época na que estabamos nunha Ditadura, pero teño certa morriña polo respeto que había e pola elegancia das persoas. Como era aquela xente? Antes era raro ver un neno no comedor gritando ou correndo pola sala. Os pais estaban moi pendentes. Lembro ao director do Banco de Galicia, Don Claudio Ferro con pantalón camel e levita branca e Dona Pilar, a súa esposa, cun vestido branco de lunares negros pamela. Impresionante. Volveu ver algún daqueles primeiros clientes? Algúns levan medio século vindo cada ano, como Don Camilo e a súa dona. Casaron o mesmo ano que abrimos e este ano celebraron aquí as vodas de ouro. Temos outra parella que ven desde hai 40 anos e outros que casaron hai 15 e volveron casar. Tamen pasaron artistas de cinema e televisión de todos os tempos. Miguel Bosé, Julio Iglesias, Anthony Quin e Sara Montiel que rodou aquí o filme “Esa Muller”. Cómo era Anthony Quin? Era un home con moito carácter e bastante arisco pero díxome que era o sitio máis bonito do mundo. Qué lembranzas ten daqueles tempos? Franco frecuentaba o Parador en agosto, acompañado por varios ministros. Algunha vez ata oito viñeron con él. Todos os coches que estaban no recinto eran oficiais. Tiñamos 66 habitacións, das cales dez eran para uso exlcusivo dos choferes e de clientes especiais que botaban connosco soamente dez días. Non se podía estar máis tempo. Era o prazo que daba Paradores. Había tal demanda de ocupación nos meses de xullo e agosto que cando chegaba un novo cliente, o que estaba tiña que irse para deixarlle o sitio, daba igual que fosen ministros. cousas de val miñor

ENTREVISTA Cómo é a vida traballando sempre neste sitio? O servicio de entón era un auténtico espectáculo. Había 66 habitacións e traballabamos aquí cen persoas. Hoxe temos 122 habitacións e somos 70. O que eu fago hoxe antes faciamolo entre catro. Viviamos aquí nos pavillóns do persoal. Empezabamos a traballar ás oito da mañá e non sabiamos a hora de rematar. Faciamolo a gusto, porque o director Eugenio Sos Roig era como o noso pai. A súa dona, Encarna tiña vinte anos e era a gobernanta. Tiñámoslle que pedir permiso para saír e se saía pola noite botábame unhas rifas. De onde vés mocoso! Dicíame. Apuntábannos abaixo na portería cando salias. Eu tiña quince ou dezaseis anos. Apuntaban a hora de chegada e pasábaselle ao director e logo dicíache onte que onde fuches. Botábame moitas rifas. Daquel primeiro persoal só quedamos Cecilia que está prexubilada e eu que tamén me xubilo. O resto son xente que veu mais tarde, algúns levan 30 anos. Lembro o detalle dun ministro que quería prorrogar a súa estancia. Chamouse ao Ministerio de Información e Turismo e non autorizaron a prórroga. Tivo que marcharse. Había un control tremendo. Quedaban realizadas practicamente as reservas dun ano para outro. Ata 1975-1977 practicamente os clientes eran os mesmos. Eu coñecín a fillos que posteriormente foron avós e seguín coñecéndolles. Ben seguro que ten milleiros de anécdotas. ¿Algunha especial? Tiñamos un grupo de clientas, todas viúvas, que se fixeran amigas no hotel en vida dos maridos e continuaron vindo moitos anos. Un día escoiteille dicir a Dona Conchita, unha delas, que non lle importaría morrer aquí mentres nomeaba a moitos dos empregados. Quedei abraiado porque era unha muller cun carácter bastante especial. Había tamén clientes difíciles. Un deles afacía prantar o coche diante da porta principal, cruzábao diante da escaleira, pero ninguen se atrevía a dicirlle nada, nin o director. Un día chameille por teléfono e díxenlle: Perdón, Don Javier, non lle importaría deixarme a chave do coche para aparcarllo.” Alén do fío telefónico fíxose o silencio e respirei aliviado cando escoitei “si, Enrique, suba por elas”. E cando remataba o verán? No inverno tiñamos un único cliente. Era un enxeñeiro alemán, xa xubilado, chamado Harlam. Pasaba horas facendo quebracabezas. Era un octoxenario pero conservábase moi ben. Facía bicicleta todos os días. Durante anos pensamos que era un sacerdote. Despois, descubrimos que era enxeñeiro. Deixaba todo o ano o coche, un escaravello e a bicicleta. Un ano levou o coche e deixou a bicicleta. Non volveu por ela. quedou aí para a historia do parador. Algún outro cliente especial que lembre? Lembro especialmente unha moza xaponesa duns trinta anos, cega. Viña co seu can guía desde París facendo unha ruta turística cara a Lisboa e parou aquí tres veces. Era o ano 1999. Unha noite saíu de madrugada ao xardín e pediume que lle describise o que vía. Pregunteille que era o que percibía ela e díxome que pechase os ollos. Estivemos así en silencio varios minutos. Ensinoume a escoitar a paisaxe. 24

cousas de val miñor

ENTREVISTA

¿Cómo se divertían os clientes? Naquela época os sábados facíase unha cea medieval, que era unha auténtica marabilla. Roberto Carpio foi o autor do guión que se representaba nas ceas medievais. As representacións tiveron un éxito tan grande que terminamos facéndoas tamén o xoves durante moitos anos. Esa mesma cea medieval chegouse mesmo a celebrar nas mazmorras do Castelo para un pequeno grupo de xaponeses. É un antigo cárcere onde confinaban aos presos. Atábanlles e cando subía a marea morrían afogados. Coa morte de Franco chegaron os cambios. ¿Cómo lembra esa evolución? O cambio total foi a partir dos noventa coas autoestradas. Ata entón o inverno era moi difícil. Eran moitas horas en coche desde a Meseta. O Parador era a mellor instalación para veraneantes. Tiñamos unha granxa con doce vacas, porcos, horta e 400 galiñas. Os xardíns eran un auténtico espectáculo. Había cinco xardineiros e a xente quedaba abraiada coa súa beleza. Neste Parador casaron xentes de todalas partes do mundo. Mexicanos de Avión (Ourense) casaron aquí aos seus fillos. Houbo unha época que as vodas eran seguidas. Unha auténtica competición para ver quen metía mais convidados. Que aspectos arranxaría se lle deixaran? Baixo o meu punto de vista o primeiro e fundamental é que os xardíns estivesen mais coidados para que a xente que nos visita poida pasear nunha contorna agradable. Pero cos tempos que corren, creo que morrerei sen ver este soño cumprido. En calquera caso, desde que chegou Don Francisco Plaza á Dirección do Parador, nunca se gastou tanto diñeiro aquí en investimentos e melloras, como agora. É unha persoa moi aberta e gústalle relacionarse coa Vila. Tivemos outros directores que tentaron abrir o Parador a Baiona pero, faltáballes un pouco de man esquerda para conseguir o que ten acadado o actual director. cousas de val miñor

OCIO - CINE O NOSO CINEMA 100 METROS

MIGAS DE PAN

Drama / España / 2016 / 108 min Director Marcel Barrena Guión Marcel Barrena Música Rodrigo Leão Fotografía Xavi Giménez Con Dani Rovira, Karra Elejalde, Alexandra Jiménez, Maria de Medeiros

Uruguay-España / 2016 / 109 min Director Manane Rodríguez Guión Xavier Bermúdez, Manane Rodríguez Con Justina Bustos, Cecilia Roth, Ernesto Chao, Quique Fernández, Ulises Di Roma

Ramón padre de familia treintañero, vive para el trabajo hasta que su cuerpo empieza a fallar. Diagnosticado de esclerosis múltiple. Ramón decide entonces plantarle cara a la vida participando en la prueba deportiva más dura del planeta. Con la ayuda de su mujer y el gruñón de su suegro, inicia un peculiar entrenamiento en el que luchará contra sus limitaciones, demostrándole al mundo que rendirse nunca es una opción... Biopic sobre Ramón Arroyo, un joven diagnosticado de esclerosis al que le dijeron que no sería capaz de caminar ni cien metros.

Drama inspirado en el relato de Liliana Pereira, una ex presa política de la última dictadura de Uruguay (19731985). La joven fue encarcelada en el año 1975 por sus ideas, fue torturada y perdió la custodia de su hijo. Años después, en 1982, Liliana decide volver a su país para enfrentarse a su pasado. Se enfrentará al dilema de elegir entre la concordia con su hijo y la denuncia colectiva que prepara un grupo de antiguas compañeras de presidio. OMEGA

A COMUNA Nomeada aos Premios do Cinema Europeo, Belín 2016 107 minutos / 2016 / Dinamarca Dirección: Thomas Vinterberg Guión: Tobias Lindholm, Thomas Vinterberg

En Dinamarca durante os anos 70, un matrimonio moi unido formado por dous mozos académicos decide irse a vivir a unha comuna en Hellerup xunto á súa filla pequena. Alí Erik e Ana descobren as peculiaridades desa vida, que en principio parece idílica, pero que cambia cando a moza amante de Erik se muda tamén con eles. MARÍA (Y LOS DEMÁS) 90 minutos / 2016 / España Dirección: Nely Reguera Guión: Nely Reguera Reparto: Bárbara Lennie, José Ángel Egido, Pablo Derqui, Vito Sanz, Julián Villagrán, María Vázquez, Rocío León Produtora: Frida Films

Desde que morreu a súa nai cando ela tiña 15 anos, María coidou de seu pai e seus irmáns. Responsábel e controladora, sempre foi o piar da familia, e séntese orgullosa diso. Por iso, cando seu pai se namora repentinamente da súa enfermeira e anuncia o seu inminente compromiso, María sente que a súa vida se vén abaixo. 26

cousas de val miñor

Documental / 83 minutos / 2016 / España Dirección: José Sánchez-Montes, Gervasio Iglesias Guión: José Sánchez-Montes Participación: Enrique Morente, Estrella Morente, Antonio Arias, Tomatito, Vicente Amigo, Alberto Manzano, Leonard Cohen

Documental sobre o revolucionario disco de flamenco-rock «Omega», composto polo mestre Enrique Morente e o grupo granadino Lagartija Nick en 1996. Un disco rompedor e de grande impacto no panorama musical español e internacional no que Morente adaptou temas do cantautor canadense Leonard Cohen e puxo música a poemas de Federico García-Lorca. SICIXIA 2016 / 98 min / Idioma: Galego Dirección: Ignacio Vilar Guión: Ignacio Vilar Reparto: Monti Castiñeiras, Marta Lado, Arantza Villar, Melania Cruz, Artur Trillo, Dani Trillo, Tamara Canosa Produtora: Vía Láctea

Xiao é un enxeñeiro de son que percorre as localidades e lugares máis recónditos de Galicia na procura de sons, da xente e da natureza. Nesta viaxe coñecerá a Olalla, quen traballa na colleita de algas e espertará en Xiao a paixón pola vida, a terra e o salvaxe da Costa da Morte.

OCIO - LITERATURA 2666 Roberto Bolaño Editorial Alfaguara Elexida por críticos e escritores de España e Latinoamérica como un dos mellores libros en lingua castelá dos últimos 25 anos. Bolaño crea unha obra maxistral que rompe con todas as tendencias literarias coñecidas e abre o camiño para seguir pola narrativa do século XXI. Violencia e historia mistúranse con temas recorrentes na obra do autor: a literatura, a procura, e a crónica da realidade.

LA INVENCION DE LA NATURALEZA El Nuevo Mundo de Alexander von Humboldt Andrea Wulf Editorial Taurus Esta biografía revela a extraordinaria vida do visionario naturalista alemán Alexander von Humboldt (1769-1859) e como creou unha nova forma de entender a natureza. Humboldt foi un intrépido explorador e o científico máis famoso da súa época. A súa vida estivo repleta de aventuras e escalou os volcáns máis altos do mundo, remou polo Orinoco e percorreu unha Siberia infestada de ántrax.

LAS CHICAS Emma Cline Editorial Anagrama Esta novela é obra dunha debutante que, dada a súa mocidade, deixou abraida á crítica pola inusitada madurez coa que constrúe a complexa psicoloxía dos seus personaxes. Retrato excepcional da fraxilidade adolescente e do tormentoso proceso de facerse adulto. Tamén aborda o tema da culpa e as decisións que nos marcarán toda a vida. E recrea aqueles anos de paz e amor, de idealismo hippie, nos que xerminaba un lado escuro, moi escuro.

155. SIMON RADOWITZKY Agustín Comotto Editorial Nórdica «Comotto narra dunha forma emotiva e fluída a apaixonada vida do anarquista Simón Radowitzky. Grazas a un excelente traballo de documentación chegamos a comprender o seu pensamento e a súa loita idealista, que lle levará a estar preso 21 anos sen que iso quebrante a súa lucidez. 155 é un exercicio formidable de memoria». Unha importante e ambiciosa novela gráfica que rescata a figura dun revolucionario preso, cuxa causa desatou durante anos unha campaña popular internacional pola súa liberación, só equiparable á de Sacco e Vanzetti.

KAFKA Los primeros años. Los años de las decisiones. Los años del conocimiento Reiner Stach Editorial Acantilado «Eu son a literatura», anotou Kafka nos seus diarios. Esta afirmación evidencia a complexa relación entre a vida e a obra dun dos grandes autores do século pasado. Escritor dotado dun desbordante talento, e dividido entre a vontade paterna de convertelo en empresario e cabeza de familia e o seu propio desexo de consagrarse a unhas poucas páxinas que o satisfixesen, cobra vida nesta biografía que nos reafirma na idea de que nel condénsase todo o século XX. Reiner Stach dedicou máis dunha década á escritura desta obra.

A SOCIEDADE LITERARIA E DO PASTEL PEL DE PATACA DE GUERNSEY Shaffer, Mary Ann / Barrows, Annie Editorial Rinoceronte Xaneiro de 1946: A escritora Juliet Ashton recibe unha carta dun descoñecido, membro fundador da Sociedade Literaria e do Pastel de Pel de Pataca de Guernsey. Así comeza unha excepcional historia sobre a illa de Guernsey durante a ocupación alemá, e dun club de lectura tan extraordinario coma o seu nome. Unha novela divertida e orixinal sobre o curioso mundo dos clubes de lectura.

GALICIA SOLIDARIA

CUANDO LOS PADRES SON EL PÁNCREAS DE SUS HIJOS Por Concha Gómez Dende hai catro anos a Asociación de Nenos e Nenas con Diabete (Anedia) traballa para normalizar o día a día de de menores insulinodependentes, para que os cativos con diabete tipo 1 poidan ir á escola, practicar deporte, acudir ao cinema, visitar o museo ou disfrutar dun concerto sen que signifique para eles unha carga a maiores do que xa supón ter unha doenza crónica e ser menor de idade. Galicia Solidaria achegouse ao entorno destes cativos da man da presidenta de Anedia, Ana Pérez que nos recibiu acompañada pola tesoreira, Mar Fontán. “Dende a infancia aprenden a pesar os alimentos, a inxerir cantidades precisas, a medirse o índice glucémico e a inxectarse insulina para autorregular o azucre que o seu páncreas non produce”, relatou Ana Pérez mentres nos explicou a rutina que seguen acotío co glucómetro. En Anedia coñecen nenos e nenas que viven idénticas situación e non se senten raros. A idade na que empezan a administrarse eles mesmos a insulina varía, “pero é mais doado perderle o medo ás agullas en compañía doutros menores no seu caso”. Estímase que hai mais de 150 cativos afectados no área sanitaria de Pontevedra. So ao redor de 60 en Galicia están integrados en Anedia. No Val Miñor “so coñecemos dous caos, e os dous en Gondomar, pero acoden a coles distintos” subliñou Pérez. “SOMOS O PÁNCREAS DOS NOSOS FILLOS” A diabetes infantil é unha doenza crónica que require unha toma de decisións continua no menor. Cando toca comer ou realizar unha actividade física deben pensar como lles afectará aos valores glucémicos, “o que supón unha carga psicolóxica engadida”, asegurou Perez, nai dunha cativa con diabetes. “Mentres son pequenos facémolo os pais e cando crecen seguímolo facendo pero con máis dificultade porque nos deixan menos capacidade de intervención”, relatou. Ser nai dun menor con diabetes non é doado. “Tentamos ser o seu páncreas e isto é esgotador, algo que só fas por un fillo. Non durmimos, porque o azucre sobe e baixa igual de noite que de día”. A diabetes I é unha das 109 doenzas consideradas moi graves. O Estado recoñécelle ao coidador único ou a un deles, cando os dous traballan, á redución de xornada, pero hai xefes e institucións que non “nos tratan coma se fosemos delincuentes obrigándonos a xustificar cada tres ou seis meses a redución de xornada”.. 28 cousas de val miñor

O circulo azul é o simbolo mundial da diabete

Glugómetro

De dereita a esquerda Ana Pérez e Mar Fontán, presidenta e tesoreira de Aneida.

GALICIA SOLIDARIA

PEQUENOS CHANZOS NA VIDA COTIÁ Entre os logros de Anedia está o protocolo de atención escolar, “no que hai que seguir avanzando na formación de profesionais e na sua aplicación cando noi hai voluntarios”. Outros chanzos importantes son o convenio con Arume para normalizar os comedores escolares no curso 20152016. Desde entón “comen o mesmo menú que os demais, pero con racións calculadas en básculas ou vasos medidores. No ámbito social, reclaman normalizar a práctica deportiva xa que o deporte afectalles os valores glucémicos e require adecuación da pauta de insulina e da pauta alimenticios ocasionando reticencias ou temores nalgúns monitores.”. A presidenta de Anedia amosa dibuxos realizados por rapaces integrados na asociación

Daniel entregando el sobre con el dinero recaudado en Reta3

COA MOCHILA A TODAS PARTES En colaboración coa Asociación Sociosanitaria Educativa Inflamatoria Intestinal ASSEII desenvolveron unha campaña para visibilizar a necesidade de acudir coa mochila a todas partes (cinema, museo, teatro, cafeterías, concertos). Un menor con diabetes non se pode separar do seu medidor de glucemia nin das achegas diarias de hidratos que precisa para evitar unha hipoglucemia. A mochila é como un apéndice no que levan o glucómetro, as tiras, a insulina, os suplementos, en xeral todo o que precisan para coidar a súa diabete. Nalgún cinema houbo certa incomprensión inicialmente, pero a día de hoxe poden entrar en todos coa mochila. “A verdade é que non tivemos problema en ningún sitio unha vez que se explica cal é a razón”, explicounos Ana Pérez.

OS TRES RETOS DE DANIEL Este ano, Anedia contou coa axuda desinteresada do deportista gondomareño Daniel Fernández Cerzón que realizou tres retos deportivos baixo o lema “Reta 3.Móvete pola diabete”. A proposta foi lanzada polo propio Daniel motivado pola morte do seu avó por mor desta enfermidade. Durante a nosa visita a Anedia, Daniel entregoulles os 343,75 euros recadados e que serán destinados a formación de monitores. O primeiro reto foi ruta en bicicleta entre Gondomar-SantiagoGondomar. O segundo, 24 horas pedaleando polas estradas dos tres municipios miñoranos e o ultimo, realizar o Camiño Portugués desde Tui a Santiago. Ana Pérez quen agradeceu a solidariedade das persoas, empresas e institucións que se implicaron con Daniel e Anedia axudando a visibilizar estes tres desafíos. Para nos supuxo “un esforzó enorme acadar recursos que permitisen a Daniel abordalos en condicións de seguridade e confort”, indicou. cousas de val miñor 29

DEPORTES

A.D. VINCIOS: OS CAMPIÓNS DO TENIS MESA QUE MEDRAN BAIXO O MANTO DE SANTA MARIÑA

Por Álvaro Peralta A parroquia de Santa Mariña de Vincios é o berce de moitos dos mellores soños da bisbarra miñorá. A creación da Asociación Deportiva Vincios foi un deles. Naceu en 1996, xusto cando o mítico Forrest Gump (Tom Hanks) toleaba nas pantallas dos cines e facíase millonario xogando a este deporte que os americanos chaman ping-pong. En Vincios xermolou como experiencia extra escolar da ANPA do CEIP Serra Vincios. Aos poucos anos medrou como club insignia da especialidade do Val Miñor en Gondomar. Co inicio do século XXI acadou sona polo desempeño de todas as súas categorías nos torneos galegos. Na actualidade forma parte do cadro máis selecto das institucións que compiten na Real Federación Española de Tenis Mesa, co equipo feminino na División de Honra e o masculino na Superdivisión, a maior categoría de competición en España. AS ORIXES Daquela ANPA “Santa Mariña” naceu o espírito que fixo posible tal gloria deportiva nun concello de menos de 15 mil habitantes e cunha directiva de só cinco persoas. Na primeira tempada 1996-97, o club contaba cun equipo feminino na 2ª División Nacional (Encarna Losada, Beatriz Santos, Jenifer Penedo e Viviana Estevez) e cun equipo masculino na Liga Provincial (Manuel Pereiro, Diego Otero, Julio Soage e José Salgueiro). Liderados por Manuel Pereiro Pérez, quen fora presidente do club até 2014, foi medrando un feixe de xogadores e adestradores até acadar os actuais 80 federados polo club. Nesta historia teñen participado máis de 500 deportistas que pasaron pola A.D. Vincios, segundo cálculos do seu actual presidente, Vicente Pintos Santiago. “Na tempada 2007-08, na División de Honra e co reforzo do catalán Manuel García, non só acadamos a permanencia, senón que acadamos a fase de ascenso á Superdivisión masculina, que tivo lugar en Rincón de la Victoria (Málaga)”, lembra Pintos. “O equipo que conseguiu este feito histórico estaba formado por Andrei Mouzykine, Manuel García e Ramón Becerra”. Engade que para rematar esa tempada histórica, no Campionato Galego Absoluto, que tivo lugar daquela en Gondomar, a A.D. Vincios obtivo o título de campión absoluto masculino e subcampión feminino. 30

cousas de val miñor

Natalia Fernández, xogadora do equipo de División de Honra.

DEPORTES

UNHA CANTEIRA INESGOTABLE. Alternando na alta competencia autonómica e estatal, o club está a levar os nomes de Vincios e Gondomar por toda a xeografía de España grazas a unha canteira inesgotable. “Ao longo deste extenso historial, os nosos xogadores e xogadoras acadaron numerosos podios, sobre todo a nivel galego, dando proba do nivel conseguido pola nosa canteira”, salienta Vicente Pintos. Nas últimas cinco tempadas, a A.D. Vincios obtivo podios nos campionatos de España en individuais e dobres cos xogadores Martín Pintos, Vega Tojal, Lucía Graña, Anxo Iglesias, Andrés Torres, Pedro Fernández, Eduardo Barreiro, entre outros. “E na pasada tempada 2015-16, cos dous equipos en División de Honra, o equipo feminino confirma un ano máis a categoría de División de Honra e o masculino consegue o ascenso á Superdivisión, na fase de ascenso organizada polo noso club en Gondomar, o pasado 14 e 15 de maio, co equipo formado por Diogo Silva, Moisés Álvarez, Martín Pintos, Rafael Otero e Joan Moregó”, sinala o presidente.

A PEGADA DA AD VINCIOS EN GONDOMAR. O tenis mesa ten xerado un calendario de eventos anuais moi intenso, produto das competencias das actuais nove categorías do club. Estas dan á vila de Gondomar a posibilidade de recibir ducias de persoas entre deportistas e acompañantes das delegacións visitantes cada semana. A isto, súmanse o “Torneo Internacional 24 horas” (11 edicións); o Torneo Internacional Aberto de Gondomar (14 edicións), no que participan máis de 200 deportistas, e mais as Xornadas Tenis Mesa na Rúa (2 edicións), cun obxectivo divulgativo deste deporte. Co apoio dos adestradores internacionais que chegan ao club e cos que se forman na propia canteira, están tamén a desenvolver actividades formativas nas escolas deportivas municipais de Vigo e Gondomar. A maiores abranguen con xornadas especiais moitos dos colexios de primaria da comarca. A este calendario súmanse as actividades solidarias con persoas e institucións onde o AD Vincios achega espectáculos deportivos ou monitores. UN SOÑO: CONTAR CUN CENTRO DE ALTO RENDEMENTO DEPORTIVO EN GONDOMAR De momento a A.D. Vincios baixou da Serra do Galiñeiro até o IES Terra de Turonio. Alí conseguiu ter un espazo no pavillón deportivo para os adestramentos. O grao de desenvolvemento do club faino referencia para centos de deportistas, principalmente galegos, que procuran asistir ás xornadas de adestramento organizadas pola AD Vincios. Vicente Pintos revélanos que as infraestruturas inda non son suficientes para soster as demandas que xorden ao competir en categoría estatal. Nese senso, expón un soño do club: contar cun Centro de Alto Rendemento Deportivo en Gondomar. Un obxectivo para o que este club ten os galardóns e a traxectoria necesarios para levar a cabo, afirma. O presidente está convencido que de acadar o club os apoios necesarios para comezar as xestións, a vila de Gondomar obtería con este centro unha dinamización social e deportiva á altura da súa historia.

cousas de val miñor

AXENDA

PROGRAMACIÓN CULTURAL NADAL BAIONA AGENDA CANGAS Venres, 19 de novembro 21:00hs. IN THE LOOP. Proxección cinematográfica en V.O.S.E. Organiza: Cine Club Cangas

DECEMBRO Mércores, 29 de decembro Musical GREASE Tour´- BRILLANTINA Entrada.- Butaca: 23€ Anfiteatro: 21€

Venres, 26 e Sábado, 27 de novembro 21:00hs. TEATRO DO MORCEGO. Presenta: OS VELLOS NON DEBEN DE NAMORARSE OS CONCELLOS DE BAIONA Entrada: 5€

Xoves, 30 de decembro 19:00hs. TEATRO DO MORCEGO. Presenta: SALTIMBANQUIS Público infantil e familiar Entradas.- adultos: 5€ nenas e nenos: 3€

E GONDOMAR XUNTO COA DEPUTACIÓN DE 19:00hs. Domingo, 28 de novembro FESTIVAL SOLIDARIO A FAVOR ADICAM PONTEVEDRA ORGANIZAN CINE O OBRADOIRO Venres, 3 de decembro 21:00hs. INTERXERACIONAL 'RISOS CICLO: NUEVO CINE ITALIANO ORQUESTRA DE SAXOS DO CONSERVATORIO XANEIRO EN FAMILIA' DENTRO DO Do 21 de setembro ao 30 de novembro DE REDONDELA Fundacion Caixa Galicia –Pontevedra PROGRAMA Concerto benéfico a'TECENDO favor da Asc. Santiago Apostol e a Fundación LAZOS'San Vicente de Paul Entradas.- adultos: 5€ nenas e nenos: 3€

Tecendo é un21:00hs. programa de Venres, 10 deLazos decembro lecer e tempo libre interxeracional TULPAN. Proxección cinematográfica en V.O.S.E. coa finalidade de reforzar Organiza: Cine Club Cangas os lazos afectivos entre as distintas xeracións.11 de decembro 18:00hs. Sábado, Poderán participar neste obradoiFESTIVAL BENEFICO A FAVOR DE “CARITAS ro membros da mesma familia CANGAS” que queiran compartir experiencias, 17 vivencias, recordos familiaVenres, de decembro 20:00hs. res; pais/nais fillos/as,DO avós/as e CONCERTO DEe NADAL CONSERVATORIO NIGRÁN netos/as, tios/as sobriños/as, PROFESIONAL E DAe ESCOLA DE MÚSICA etc. MUNICIPAL DE CANGAS O CONCELLO Entrada de balde

I MOSTRA DE CINE DOCUMENTAL ALTERNATIVO DOCUTOPÍA Do 2 de novembro ao 4 de decembro Espazo cultural Negra Sombra Blues, no Café Uf (Pracer, 19) Vigo

XXIV FESTIVAL CINEROUPA Ampla programación de máis dde 130 películas: estreas recén saidas dos mellores festivais e de filmes galardoados en 2010 Do 10 de novembro ao 3 de decembro Santiago de Compostela

CONCERTOS DE NIGRÁN ACOLLE En Baiona A MOSTRA QUETHE ZOMBIES Sábado, 18 de decembro 19:00hs. A actividade terá lugar nas vacaRECOLLE O 11 de novembro 22:00 horas Musical EL LIBRO DE LA SELVA Sala Mondo -Vigo cións de nadal en horario de tarde, Público infantil e familiar PALMARÉS DAS E no Centro Multiusos Anxo Entrada: 15€ DOS DEPORTISTAS ISMAEL SERRANO Bedriñana de Baiona. OLÍMPICOS E 11 de noviembre 20:30 horas. Información inscricións na Omix, Domingo, 19 deedecembro 20:00hs. PARALÍMPICOS.Centro Cultural Caixanova- Vigo no 2º piso da Casa Consistorial DE de NADAL CONCERTO DE PANXOLIÑAS Baiona, ou no teléfono: 986385925. Coa participación de agrupacións de música vocal de THE WAVE PICTURES Cangas e a Banda de Música Bellas Artes 12 de novembro DESDE O DÍA Entrada de balde En Gondomar 19 DE DECEMBROSala Mondo-Vigo

ATA O 1 DE ENERO A actividade terá lugar no Centro THE STRANGE BOYS Neural 26 de decembro 20:00hs. Domingo, 13 de novembro La Iguana Club – Vigo A información de inscripción e as CORO YOUSEI (Xapón) datas estarán dispoñibles na oficiABA TAANO Formación coral de voces femininas xaponesas de recoñecina da OMIX, na Casa da Cultura. 14 de novembro 20:30 horas do prestixio internacional, de xira por Europa. Tamén Butaca: no número de teléfono 986 Centro Cultural Caixanova- Vigo Entrada.20€ Anfiteatro: 17€ 369 746 ou no correo omix@concellodegondomar.com

cousas de val miñor

AXENDA

NADAL GONDOMAR DESBUNDIXIE

PROGRAMACIÓN CULTURAL

14 de novembro Aala Aturuxo- Bueu

FITO Y FITIPALDIS 19 de novembro 21:30 horas Multiusos Fontes de Sar- Santiago de Compostela

MIGUEL RÍOS GIRA “BYE BYE RIOS ROCK HASTA EL FINAL” 20 de novembro Coliseum- A Coruña FUEL FANDANGO 26 de novembro 22:30 horas Entrada 6 euros Sala Aturuxo- Bueu

REAL FILHARMONÍA DE GALICIA 1 de decembro Auditorio Caixanova -Pontevedra

EXPOSICIÓNS OS MUNDOS DE GONZALO TORRENTE BALLESTER Ata o 14 de novembro Museo de Pontevedra - Pontevedra

grafías. As imágenes captadas falan da vida rural, a emigración, a presencia da morte, a incorporación da electricidade ou a presencia do teléfono na vida diaria. NOSOTROS TAMBIÉN FUIMOS EMIGRANTES Ata o 26 de novembro Sede Náutica Caixa Galicia - Sanxenxo

As imaxes que recolle esta exposición, obtidas da fototeca da Axencia EFE intentan reconstruir os movementos migratorios que se produciron no noso país ao concluir a guerra civil. As emigracións forzadas da fame ou do exilio levarían a un bo número de españois a refuxiarse en países europeos e americanos. EXPOSICIÓN “VIGO, A COR E A PALABRA” Ata o 28 de novembro Centro Cultural Caixanova- Vigo

Artistas vigueses aportarán obras para conmemorar o Bicentenario da Cidade. A oferta expositiva complétsea cunha nova edición da Wildlife Photographer of the Year 2010, e a coprodución, co Museo do Mar, de Fillos do océano, d fotógrafo vigués Javier Teniente.

Miradas. Realidades, expresiones, tramas. Arte en Galicia desde 1975 Ata o 16 de xaneiro de 2011 Fundación Caixa Galicia - Pontevedra

O proxecto expositivo e editorial «Miradas», é unha iniciativa que sitúa as obras da colección baixo a perspectiva particular dos comisarios que toman parte nesta serie de catro mostras. Fernando Castro, Alfonso de la Torre, Fernando Huici e Iria Candela presentan unha coidada selección dos fondos da Colección Caixa Galicia, centrándose cada un en núcleos temáticos diversos pero complementarios.

A Sociedade Estatal de Conmemoracións Culturais e a Fundación Gonzalo Torrente Ballester lembran ao autor de “Los gozos y las sombras” no centenario do seu nacemento coa exposición “Os mundos de Gonzalo Torrente Ballester”, que percorre a traxectoria vital e literaria do escritor a través de máis de 150 piezas (moitas delas inéditas) entre manuscritos, libros, artigos de prensa, cartas, fotografías, carteis, dibuxos e diversos documentos e obxectos personais que nos achegan a súa iconografía persoal. A mostra que está comisariada por Carmen Becerra e Miguel Fernández-Cid, complétase co documental GTBxGTB.

Visitas para grupos, concertar no teléfono 982 289 096. Visitas para público xeral, mércores ás 19.30 h.

PANO DE FONDO Ata o 15 de novembro Centro Social Caixanova - Pontevedra

Horario de apertura ao público: De luns a sábado, 12-14 h e 18-21 h. Domingos e festivos, 12-14 h.

Exposición que aborda o retrato realizado nos estudos galegos, centrándose dun xeito especial na primeira mitade do século XX, periodo de extraordinaria riqueza neste aspecto. A base da mostra son os fondos que os fotógrafos colocaban tras os retratados no afán de idealizar que lle era propio á pintura da época. Desde humildes colchas a “panos” máis elaborados con paisaxes ou interiores de pazos, a exposición nos permite advertir a importancia deste elemento nas foto-

cousas de val miñor

QUEN É QUEN NO RUEIRO

Rúas de ... Baiona

José Elduayen Gorriti (Madrid, 22 de xuño de 1823-24 de xuño de 1898) foi un importarte enxeñeiro e político español ministro de Facenda durante o reinado de Amadeo I, ministro de Ultramar e ministro de Estado durante o reinado de Alfonso XII e novamente ministro de Estado e ministro de Gobernación durante a regencia de María Cristina de Habsburgo-Lorena. A súa profesión levouno a trasladarse a Vigo, onde compaxiou a súa actividade coa política. Foi elixido por primeira vez deputado por Vigo en 1857, nas filas do Partido Conservador.Nas sucesivas eleccións celebradas ata 1879 volverá obter un escano pola devandita circunscrición con excepción das eleccións de 1867. En 1878 ocupará un cargo de senador vitalicio e presidirá a Cámara Alta entre 1896 e 1898. Casou en primeiras nupcias coa filla do marqués de Valladares e en segundas nupcias con Purificación Fontán e Pérez-Palma e Marcou do Pont, neta do vigués Buenaventura Marcou do Pont e filla de Ventura Fontán e Marcou do Pont, administrador-director do Real Sitio del Buen Retiro e da súa fábrica de porcelana, marquesa do Pazo da Mercé, fundadora do Instituto en Tortóreos e patroa do barco da Armada Purificación Fontán. Foi ministro de Facenda entre o 26 de maio e o 13 de xuño de 1872 nun goberno que presidiría Francisco Serrano Domínguez, ministro de Ultramar en dúas ocasións: entre o 12 de febreiro de 1878 e o 7 de marzo de 1879, e entre o 9 de decembro de 1879 e o 19 de marzo de 1880 en senllos gobernos Cánovas destacando nesta segunda etapa a promulgación da Lei de Abolición da escravitude en España que poñía fin ás prácticas esclavistas aínda vixentes en Cuba. Benefactor de Baiona á que construíu o dique sobre o mar (hoxe rúa Elduayen) e a estrada que vai a Vigo. Da súa propiedade foi o Palacio de Monte Real, curiosa obra neogótica que situábase donde agora está o Parador de Turismo e que utilizaba como residencia de verán.

cousas de val miñor