Kan de Vlaamse regering wel verder zonder CD&V?

Regeringscrisis

De Vlaamse regering hangt aan een zijden draadje. Maar kunnen de N-VA en Open VLD wel verder zonder CD&V? Zowel wettelijk als praktisch lijken de coalitiepartners tot samenwerken veroordeeld. Zes scenario’s.

1Vervroegde verkiezingen

Het klinkt verleidelijk: u de regerings­crisis laten oplossen. Als kiezer dan. Maar over vervroegde verkiezingen kunnen we kort zijn: wettelijk gezien kan dat niet. Het Vlaams Parlement is een legislatuurparlement en moet dus de rit van vijf jaar uit doen. Op federaal niveau zijn vervroegde verkiezingen wel mogelijk.

2

In lopende zaken

De Vlaamse regering kan wel vallen. Als dat gebeurt, gaat ze automatisch­inlopendezaken.Dat kanoptweemanieren.Deregering kan collectief ontslag nemen door eenbrieftesturenaandevoorzitter van het Vlaams Parlement. Ze kan ook een vertrouwensstemming vragen in het Parlement. ‘Als ze die verliest, dan is ze van rechtswege ontslagnemend’, zegt professor grondwettelijk recht Toon Moonen (UGent).

In lopende zaken mag een regering alleen nog maar dringende en routinebeslissingen nemen. Aantrekkelijk is dat niet, op meer dan een jaar van de verkiezingen. Boven­dien is dat ook niet volgens het boekje. Na het ontslag moet er ‘onverwijld’ een nieuwe regering gevormd worden, bepaalt de wet. Dat gebeurt op dezelfde manier als na de verkiezingen. Bij gebrek aan een Vlaamse koning nemen de partij­voorzitters het initiatief.

3CD&V uit de regering zetten De CD&V-ministers zijn niet van plan om zelf op te stappen, lieten­zeverstaan.Kandeministerpresident ze eigenhandig buiten zetten? ‘Nee’, zegt Johan Vande Lanotte­, voormalig vicepremier voorVooruitenprofessoremeritus grondwettelijk recht (UGent). ‘Jan Jambon kan niet zeggen: jij bent geen minister meer. Het is het Parlement dat de ministers aanduidt.’

4CD&V voortaan negeren De Vlaamse regering keurde zondag ‘met een ruime meerderheid’ de conceptnota rond stikstof goed, staat op haar website. Open VLD is het daar evenwel niet mee eens. Zou het kunnen: CD&V in de regering houden, en doen alsof ze er niet is?

Nee, zegt Vande Lanotte stellig.

‘Artikel 22 van het bijzonder decreet­opdeVlaamseinstellingen van7juli2006isduidelijk:erwordt collegiaal beslist volgens de procedurevanconsensusoverallezaken dietotdebevoegdheidvanderegering horen.’

Met andere woorden: de regering moet het onderling eens zijn over alles waarover ze beslist. ‘Een rechter of de Raad van State kan op basis van artikel 22 een regeringsbesluit nietig verklaren als dat niet bij consensus genomen is’, zegt Patricia­Popelier, professor grondwettelijk recht (UAntwerpen).

Maar onder het mom van consensus kan niet alles afgeblokt worden, zegt Popelier. ‘Consensus is niet hetzelfde als unanimiteit. Want in dat laatste geval zou elk regeringslid een vetorecht hebben.’

5Een minderheidsregering Hetiswettelijkmogelijkomals minderheidsregering door te gaan. Maar als de CD&V-ministers niet zelf ontslag nemen, zullen de N-VAenOpenVLDzeopeenandere manier moeten wippen.

Eenmogelijkheidisdatzeinhet parlement een meerderheid vinden die een ‘constructieve motie vanwantrouwen’steunt.Dieparlementaire meerderheid stuurt de regering de laan uit, maar moet meteen ook de namen van de nieu- Jan Jambon kan zijn

Deze dossiers dreigen in de pijplijn te blijven steken

Vlaamse regering

Goed één jaar voor de verkiezingen zou de Vlaamse regering de eindspurt van haar beleid moeten voor­bereiden. Welke dossiers wachten­nog op een beslissing?

Het meest dringende dossier is dat over de hoogspanningslijn Ventilus, die de elektriciteit van de tweede groep windparken op zee naar het binnenland moet brengen. De trajectkeuze voor die lijn had eind februari moeten gebeuren, maar toen was de Vlaamse ­regering al in de ban van de stikstofcrisis.

Veel uitstel duldt Ventilus nochtans niet meer, of de windmolens dreigen niet tijdig klaar te zijn om in te staan voor onze energie­bevoorrading. In 2027 zou het eerste­ bijkomende windpark gebouwd­moeten worden.

Er zijn nog een pak andere ­dossiers uit de portefeuille van minister­ van Omgeving Zuhal Demir­(N-VA) die op een beslissing wachten. De bouwshift, bijvoorbeeld, wacht nog op goed­keuring –inclusief de decreten die de ­schadevergoedingen verhogen als blijkt dat er op een grond niet ­gebouwd kan worden. Hetzelfde geldt voor de afbakening van ­watergevoelige gebieden.

Tegen midden dit jaar moet de Vlaamse regering haar energie- en klimaatplan updaten en ­aanpassenaandehogereEuropese ­eisen. Daarvoor moet ze ­onderhandelen met de andere overheden van het land. Minister Zuhal Demir­wou ook een decreet laten goedkeuren dat de ondersteuning van grote zonneparken beperkt.

De hervorming van de kinderopvang is een ander belangrijk dossier. Na de schandalen die aan het licht kwamen in de sector, beloofde­de Vlaamse regering een plan dat moet leiden tot een be­tere kwaliteit en gelijkere arbeidsvoorwaarden. Wat zal daarvan in huis komen­als de Vlaamse regering in coma gaat?

In de welzijnssector vormen de personeelstekorten een grote uitdaging. Volledige privé-woonzorgcentra sluiten de deuren Dat probleem heeft permanente aandacht nodig, die een regering in crisis niet kan schenken.

Ook op het vlak van onderwijs moeten nog veel stappen worden gezet. De belangrijkste zijn de uitrol van de Vlaamse toetsen, de goedkeuring van de nieuwe eindtermen en nieuwe maatregelen ­tegen het leraren­tekort. Het decreet leersteun, dat het M-decreet moet vervangen, dreigt ook te sneuvelen.

Minister van Mobiliteit Lydia

Peeters (Open VLD) zet in op een actieplan om het transport te vergroenen,metelektrischetrucksen laadpalen voor vrachtwagens. Deze­ week zou er een gedachte­wisseling over zijn in het Vlaams Parlement. Zal die doorgaan?

Dewoningsectorkamptaljaren metaanhoudendeproblemen,van de sociale huisvesting die de budgetten niet op krijgt, over de opvangvanOekraïensevluchtelingen totdestijgenderente.Eenregering in crisis heeft niet de slagkracht om in te grijpen.

De Vlaamse regering­moet ook een begroting voor volgend jaar opstellen. De regering heeft wel de we regeringsleden vastleggen.

Als de N-VA en Open VLD gedoog­steun genieten, is het in theorie mogelijk dat bij zo’n motie alleen maar ministers van de N-VA ofOpenVLDnaarvorengeschoven worden. Een andere piste met hetzelfde resultaat is ontslag nemen, en met die meerderheid een nieuwe regering installeren, zoals ook na de verkiezingen gebeurt.

‘Jan Jambon kan niet zeggen: jij bent geen minister meer.

Het is het Vlaams

Parlement dat de ministers aanduidt’

Johan Vande Lanotte

Hoe de Vlaamse regering in 24 uur in een totale impasse is beland

Na een weekend pendeldiplomatie drukte de N-VA zondagavond het gaspedaal in. Minister­-president Jan Jambon (N-VA) riep zijn regerings­kern rond halfzeven bijeen. Ook de ministers­van Omgeving en Landbouw, Zuhal Demir (N-VA) en Jo Brouns (CD&V), waren aanwezig­. Al snel werd duidelijk dat de bijeenkomst vooral bedoeld was om CD&V onder druk te zetten­. De zelfopgelegde deadline van ­middernacht naderde en de N-VA stuurde al grondwetsartikels rond die moesten aantonen dat CD&V wel moest instemmen als de rest van de regering een akkoord vond

Naarmate de vergadering vorderde, verzuurde de sfeer. Kort na 22 uur was het op. De N-VA legde nog een stel toegevingen op tafel, maar CD&V-minister Brouns had volgens een betrokkene ‘zijn sjaal al omgeslagen en zijn boeken­dichtgedaan’. Langer samen blijven zitten, had geen zin meer. De N-VA en Open VLD legden de schuld volledig bij CD&V. De N-VA zwaaide met haar toegevingen en Open VLD betreurde­dat het er niet meer waren, maar was bereid genoegen te nemen met wat op tafel lag. Tot laat in de nacht rinkelden de telefoons. In naam van zijn partij zei Brouns maandagochtend op Radio 1 dat CD&V nog altijd tot een akkoord wilde komen en de regering niet ver­laten had. Terwijl het partijbureau van de christen­democraten nog aan de gang was, verscheen op de website van de Vlaamse regering het bericht dat een ‘ruime meerderheid’ van de regering de conceptnota rond stikstof zondag had goedgekeurd. CD&V had volgens de lezing van de N-VA geen andere keuze dan daarin mee te gaan. Dat powerplay viel erg slecht bij de christendemocraten. ‘Men wil ons uit de regering duwen’, aldus de partijwoordvoerder. ‘Dat ze dan een vertrouwensstemming houden.’ Enkele uren later ontplofte de zaak in het gezicht van de N-VA. De liberalen lieten weten dat ze inhoudelijk bereid waren de nota te aanvaarden, maar voorzitter Egbert Lachaert paste voor de strategie om CD&V daarna bij ‘meerderheid’ buitenspel te zetten. Ook Gwendolyn Rutten had dat met zoveel woorden gezegd in een mail naar het parlement. ‘Totale chaos binnen Vlaamse regering’, kopte De Standaard (lob)

Dat botst op een praktisch bezwaar­: welke oppositiepartij is daarvoor warm te maken? Ze zou een afgeslankte coalitie moeten steunen waartegen ze jarenlang oppositie voerde.

6Een nieuwe coalitiepartner wind mee. Volgens het meest recenterapportvandeSociaal-Economische Raad van Vlaan­de­ren (Serv) zou de begroting bij ongewijzigd beleid zelfs een jaar vroeger dan ­gepland uit de rode cijfers raken.

KanCD&Vingewisseldworden voor pakweg Vooruit? In principe kan dat, opnieuw via dezelfde opties­: een constructieve motie van wantrouwen of een ontslag gevolgd­door een nieuwe regering.

‘Maar een meerderheid met Vooruit in plaats van CD&V is onwerk­baar’, zegt professor politicologie Nicolas Bouteca (UGent).

‘InhetVlaamsParlementzittenzes Brusselaars, maar die mogen niet meestemmen voor gewest­bevoegdheden zoals stikstof. Dan heeft die coalitie maar 59 van de 118 zetels, en dus geen meerderheid.’DatwilzeggendatookGroen in de regering zou moeten stappen. Eén jaar voor de verkiezingen is dat weinig waarschijnlijk. In theorie­ vergt dat geen nieuw regeer­akkoord, maar het is onwaarschijnlijk dat nieuwe partijen instappen zonder inhoudelijke garanties­.

Ten slotte zijn er de problemen in de landbouw zelf. Stikstof is maar een deel van een bredere uitdaging voor de omschakeling van deintensieve­veeteelt.Ermoetook een nieuw mestactieplan komen. De Europese subsidies van het ­gemeenschappelijke landbouw­beleid zijn nu wel losgekoppeld van het stikstofdossier, maar zonder Vlaamse regering in actie valt het beleid daarrond stil.

Wim Winckelmans

Vorige week betoogden meer dan 3.000 boeren tegen de stikstofplannen van de Vlaamse regering. © AFP

4 vragen Stikstofakkoord