Bir Başka Gaziantep by Gazi Kültür A.Ş

BİR BAŞKA GAZİANTEP

İncilipinar Mh. Nişantaşı Sk. F&H İş Merkezi Kat: 3 D : 6 Şehitkamil / GAZİANTEP Tel : 0342 241 44 00 - 0342 241 44 04 - 0342 241 41 14 - 0342 241 44 15 Web : www.gazikulturas.com.tr - E- mail : info@gazikulturas.com

Bir Başka Gaziantep

BİR BAŞKA GAZİANTEP

1. - 2. - 3. Bölüm Yazar : Arkeolog Dr. Rifat ERGEÇ Fotoğraflar : Hasan YELKEN 4. - 5. - 6. - 7. - 8. - 9. Bölüm Yazar : Hasan YELKEN Fotoğraflar : Hasan YELKEN

Bir Başka Gaziantep

Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Adına Sahibi: Fatma ŞAHİN Editör : Doç. Dr. Halil İbrahim YAKAR Yazarlar : Dr. Rifat ERGEÇ Hasan YELKEN Fotoğraflar : Hasan YELKEN Hazırlayan / Yapımcı : Gazikültür A.Ş. Dizgi / Grafik : SERTAÇ Bil. Eğt. İlt. Org. San. ve Tic. Ltd. Şti. sertac@sertac.com.tr / www.sertac.com.tr Baskı: Epa – Mat Basım Yayın Promosyon San. Tic. Ltd. Şti. İvedik Org. San. Böl. Merkez Sanayi Sitesi 538. Sk. No:35 Ostim / Yenimahalle / Ankara

ISBN : 978 - 605 - 83460 - 0 - 0

TAKDİM Gaziantep tarih boyunca değişik medeniyetleri bünyesinde barındırmış, farklı kültür zenginliklerinin ve inançların birleşme noktası olmuş bir şehirdir. Bir kültür ve ticaret merkez olma vasfını her daim muhafaza eden Gaziantep, bugün de ülkemize her alanda katma değer üreten şehirlerin başında gelmektedir. Gerek Osmanlı döneminde gerek Cumhuriyet döneminde her zaman farklı olmayı ve farkındalık yaratmayı başaran Gaziantep, Milli Mücadele döneminde de eşsiz direnişiyle ulusal Kurtuluş savaşımızda ayrı bir öneme sahip olmuştur. Ticari ve kültürel başarılarıyla, geleneksel el sanatlarıyla, turizmiyle, mutfak kültürü ile, Suriyeli kardeşlerimize ev sahipliği yapmasıyla değerini her geçen gün artıran ve bu haliyle dünyaca tanınan bir şehir durumuna gelmiştir. Gaziantep’in yerel değerlerini evrensel külüre taşıma özelliği UNESCO tarafından da onaylanmış ve Unesco Yaratıcı Şehirler Ağı’na katılarak Gastronomi alanıında önemli bir başarı yakalamıştır. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi olarak kültürel değerlerimizi hatırlamak ve gelecek nesillere bırakmak adına pek çok projeyi hayata geçiriyo-

ruz. Gaziantep’in geçmişte sahip olduğu değerleri canlı tutmak amacıyla sosyal ve kültürel anlamda çalışmalar yürütmekte, geçmiş dönem Gaziantep değerlerini gün yüzüne çıkarmaktayız. Halkımızın hizmetine sunduğumuz aktiviteler ile, Gazianteple ilgili sosyal ve kültürel içerikli obje ve unsurları bir araya getirerek yaşatmaya gayret ediyoruz. Gazanteple ilgili tarihi, kültürel ve sosyal olayları daha aktif hale getirmek amacıyla Gazikültür A.Ş.’yi kurmuş bulunuyoruz. Bu sayede Gaziantep’in geçmişte ve günümüzde var olan bütün değerlerini gün ışığına çıkarmayı ve gelecek nesillere aktarmayı hedefliyoruz. Ortaya konulan bu kitap Gaziantep’in farklı yönlerini gözler önüne sermektedir. Arkeolog Dr. Rifat Ergeç ve Fotoğraf Sanatçısı Dt. Hasan Yelken’in hazırlamış olduğu bu çalışma Gaziantep’in geçmişten beri ne kadar farklı zenginlikleri bünyesinde barındırdığını gözler önüne sermektedir. Dr. Rıfat Ergeç’i ve Dt. Hasan Yelken’i kutluyor, başarılarının devamını diliyorum. Gaziantep’in günümüz ve gelecek nesillerce daha iyi tanınması ve korunması temennisiyle...

Fatma ŞAHİN Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı

Bir Başka Gaziantep

ISBN : 978 - 605 - 83460 - 0 - 0

Fatma ŞAHİN Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı

Bir Başka Gaziantep

ÖZGEÇMİŞLER Hasan YELKEN Ortaokulda gördüğü fotoğraf dersiyle başlayan merak zaman içinde amatörce fotoğraf çekmeye, sonra da belge oluşturma hobisine dönüştü. 1994 yılında başladığı fotoğraf merakı hiç eksilmeden artarak devam etmektedir. Diş Hekimliği olan asıl mesleğinden artan boş zamanlarında, özellikle de hafta sonlarında çevre keşiflerine çıktı. Bu geziler onu Gaziantep’in bilinmeyenlerine götürdüğünde, bilinenin dışında Bir Başka Gaziantep’in var olduğunu gördü. Gaziantep’te doğal güzelliklerinin ve tarihi alanlarının çoğunun bilinmediğini fark edince, amatör fotoğrafçı ruhunun dürtüsüyle ve yaşadığı bölgeyi fotoğraflayıp belgelemenin birinci görevi olduğu bilinciyle, sanat disiplininden sapmadan adetâ çılgınca fotoğraflar çekmeye başladı. Zaman süreci içinde sadece keşif gezileri ve fotoğrafçılık değil, gidip gördüğü yerleri tanıtmak için gezi yazıları da yazdı. Gaziantepliler tarafından hemen hiç bilinmiyen Fırat havzası gizli bir hazine gibiydi. Oysa uygarlığın çıkış bölgeleri Fırat üzerinde bulunuyordu. Bu süreçte, arkeolojik kazılar sonucunda Zeugma ve mozaikleri meşhur olmuştu. O sırada âniden gündeme gelen, plânsız şekilde ve rant mantığıyla başlanan Birecik barajı projesi tamamlandığında, Fırat kıyılarındaki doğa güzellikleri ve tarihî kalıntılar toptan yok olacaktı. Öncelik bu bölgelerde olmak kaydıyla, neredeyse yılın tüm hafta sonlarını çekimler için Fırat kenarlarında geçirdi. Doğal ve arkeolojik alanların çoğunun incelenmeden, belgelenmeden su altında kalacak olması fikri, tüm korkunçluğuyla ortadaydı. Anadolu’ya yerleşen ilk insanlardan beri yerleşim görmüş olan Fırat Havzası’nın pek çok kesimi, kendi ellerimizle suda boğulmadan önce Hasan Yelken’in objektifi sayesinde geleceğe bir iz bırakabildi, bir mesaj gönderebildi. Ayrıca, Gâvur Dağları’nın tüm doğal güzellikleri, Gaziantep Platosu’nun jeolojik özellikleri kanyonlar, dereler, tepeler ve mağaralar yine aynı objektiften hayat buldu, kendisini pek de tanımayan hemşehrilerine merhaba dedi. Gaziantep coğrafyasında yetişen 70 civarındaki endemik bitki başta olmak üzere, Gaziantep’in ve üniversite kampüs alanındaki çiçeklerin tomurcuk, gonca, çiçek, tohum, yaprak gibi evrelerini fotoğraflamak için gece, gündüz, yaz, kış, bahar, soğuk, sıcak, yağmur, kar demeden sırf büyüme sürecini geçirmemek uğruna büyük fedakârlıklarla gayret sarfetti. Bunları daha iyi belgeleyebilmek üzere ayrıca video çekimleri de yaptı, belgeseller hazırladı. Arkeoloji Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Rifat ERGEÇ’in daveti üzerine bölümde Arkeoloji Fotoğrafçılığı dersleri verdi. Üniversitede Fotoğrafçılık Öğrenci Topluluğu’nun danışmanlığını yaptı. Halen GAFSAD (Gaziantep Fotoğraf Sanatı Derneği) başkanlığını yürütmekte, hafta içi Diş Hekimliği olan mesleğini icra etmekte ve hafta sonları ise, doğa ve fotoğraf tutkusuna gem vuramadan Gaziantep’i fotoğraflamaya devam etmektedir. www.hasanyelken.com

Dr. Rifat ERGEÇ 1949 yılında Osmaniye' de doğdu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prehistorya ve Arkeoloji Bölümünden 1973 yılında mezun oldu. 1974-1976 yıllarında Adana Müzesinde asistan, 1976 - 1978 Antalya / Side, 1978 - 1980 Çanakkale / Troya Müzelerinde Müdürlük ve 1980 - 1984 yıllarında Adana Müzesinde Md. Yrd. olarak görev yaptı. Yumurtalık/Aegaie mozaik kazısı ile Anazarbus Apostel Kilisesi kurtarma kazılarını gerçekleştirdi. 1982 yılında Kültür Bakanlığı tarafından, CDG bursu ile 11 ay süreyle Almanya' ya gönderilerek Müzeoloji eğitimi aldı. 1984 -1989 yıllarında Adana KTVK Koruma Kurulunda Raportör olarak görev yaptı. 1986 yılında S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsünde "Anazarbus Lahitleri" teziyle Yüksek Lisans, 1995 yılında da "Güney Kommagene Bölgesindeki Antik Dönem Nekropol ve Mezarları" konulu tezi ile de Doktorasını tamamladı. 1989-1999 döneminde Gaziantep Müze Müdürlüğü görevini yürüttü. Gaziantep Müzesinde çağdaş müzecilik denemeleri ve uygulamalarında bulundu. 1989-1991 Yesemek, 1992-1993 Dülük ve Nizip/Yarımtepe Höyük kazılarını yaptı. 1992 yılından itibaren Zeugma'da Roma Villaları ve mozaik kazılarını gerçekleştirdi. Tunç Çağı mezarlığı kazılarını müze uzmanları ile sonuçlandırdı. Ayrıca, Paris CNRS İnstitue’ nin katılımı ile Tilbaşar Höyük kazılarını, Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsünün katılımı ile Horum Höyük kazılarını, Lozan ve Zürih Üniversitelerinin katılımı ile Zeugma Skytica Lejyon Kampı araştırma ve kazılarını, Almanya’dan Asia Minor Studien İnstitüt’ ün katılımı ile Doliche Mithräum’unun kazı ve araştırmasını sürdürdü. 1998 yılında, aynı enstitünün düzenlediği “Fırat Kültürleri ve Yeni Buluntular Konulu” uluslararası Kollekyuma iki bildiri ile katıldı ve doktara tezi, bu Enstitü’nün kendi yayınları arasında 47. band olarak Almanca yayınlandı. Her yıl yapılan Müze Kazıları Seminerlerine ve Uluslararası Kazı-Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu’na bildirileriyle katıldı. Birecik ve Karkamış Barajları suları altında kalacak olan arkeolojik yerleşimlerde Gaziantep Müzesi adına yapılan yerli ve yabancı-katılımlı kazılara 1999 Eylül ayına kadar başkanlık, 2000 yılı sonuna kadar Koordinatörlük yaptı. Eylûl 1999 tarihinden itibaren GAÜN Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünde Eskiçağ Tarihi Anabilim Dalında Yardımcı Doçent ünvanıyla öğretim üyesi ve Eskiçağ Tarihi Anabilimdalı Başkanı olarak görev yaptı. Aynı fakültede 2004 yılında kurucu başkan olarak Arkeoloji Bölümünü faaliyete geçirdi. 2004 yılında Gaziantep’te düzenlenen “Uluslararası Geçmişten Geleceğe Zeugma Sempozyumu”nu düzenledi. Gaziantep Üniversitesi Gaziantep Kültür Tarihi Müzesini kurup açılışını yaparak Türkiye Üniversite Müzeleri Platformu’na üyeliğini sağladı. Bu Müzenin Kataloğunu hazırlayarak yayınladı. 130 civarında Türkçe ve çeşitli dillerde yayınları vardır. Gaziantep Müze Dostları Derneği, Toplumsal ve Ekonomik Tarih Vakfı ile Çekül Vakfı üyesi olup, 08.Nisan 2016 yılında yaş haddinden emekli oldu. ergecq@gmail.com

SUNUŞ Gaziantep bulunduğu stratejik konum itibariyle ilk uygarlıklardan itibaren çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış kadim bir kenttir. İbn-i Haldun’un “Çoğrafya kaderdir” ünlü sözüne uyan Gaziantep, tarihi süreç içerisinde çeşitli kavim ve medeniyetlerin izdüşümlerini ve kalıntılarını bünyesinde hala barındırmaktadır. Rumkale, Yesemek, Karkamış, Dülük’te ortaya çıkarılan eserlerden anlaşıldığı gibi, bu bölge dünya medeniyet tarihinde uygarlıkların kesişme noktasını teşkil etmiş, bu haliyle de tarihi ve kültürel zenginliğini her daim muhafaza etmiştir. 21. Yüzyılda ülkelerden ziyade şehirler ön plana çıkmaktadır. 20. Yüzyılın ortasından itibaren Gaziantep sanayi, ticaret ve kültürel anlamda ülke çapında değeri sürekli yükselen bir şehir olmuştur ve olmaya devam etmektedir. Bunun yanında mutfağı ve yemek kültürü ile de unesco tarafında yaratıcı şehirler ağına dahil edilerek haklı olarak dünya çapında bir ün kazanmış ve gastronomi kenti olması tescillenmiştir. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi bünyesinde faaliyet gösteren Gazikültür A.Ş. Gaziantep’in yerel ve evrensel değerlerini gün ışığına çıkarmak, mevcut kültürel potansiyeli günümüze ve gelecek nesillere aktarmak düşüncesiyle çalışmalar yapmaktadır.

Elinizdeki kitap, Gazikültür A.Ş. bünyesinde ortaya çıkan ilk kitap olma özelliğine sahiptir. Bir Başka Gaziantep adlı bu çalışma uzun yılların birikimi olarak meydana getirilmiştir. Dr. Rıfat Ergeç’in Gaziantep hakkındaki yazıları ile Fotoğraf Sanatçısı Dt. Hasan Yelken’in zengin içerikli fotoğrafları, Gaziantep ve çevresi hakkındaki gezi yazılarından oluşmaktadır. Dr. Rıfat Ergeç’in akademik bilgileri, Hasan Yelken’in deneme türü gezi yazıları ve araştırmaları bir araya getirilerek Bir Başka Gaziantep anlatılmaya çalışılmıştır. Gaziantep’in bu zamana kadar pek değinilmeyen konularına giriş yapılmış ve böylece ortaya Gaziantep’in bir çok farklı yönü daha ortaya çıkarılmıştır. Gaziantep’in ilkçağlardaki tarihi, arkeolojik kazılar sonucu ortaya çıkarılan bilgileri, değişik medeniyetlere ait eserleri, Osmanlı dönemi mimari eserleri üzerinde durulmuştur. Bu zamana kadar pek bilinmeyen Gaziantep kanyonları, mağaraları yeraltı yerleşim yerleri zengin fotoğraf görselleriyle desteklenmiştir. Gazikültür A.Ş. olarak Gaziantep’in farklı değerlerini Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Fatma Şahin’büyük destekleriyle ortaya koymaya devam ediyoruz. Gaziantep kültürüne, tarihine ve turizmine katkı sağlıyacağına inandığımız bu çalışmanın faydalı olması temennisiyle...

Doç. Dr. Halil İbrahim Yakar Gazikültür A.Ş. Genel Müdürü

Bir Başka Gaziantep

Doç. Dr. Halil İbrahim Yakar Gazikültür A.Ş. Genel Müdürü

Bir Başka Gaziantep

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ Birçok örnekte olduğu gibi Gaziantep şehrini de en iyi, dışardan gelenlerin tanımladığı bir gerçektir. Doğma büyüme o şehirde yaşayanların pek çoğunun göre göre kanıksadığı, âdeta farkına varamaz hale geldiği birçok husus sonradan gelenlerin meraklı ve araştırıcı bakışlarından kurtulamaz. Farkındalık yaratmış her şey hemen kendini belli eder, öyle ki; bir yerliye bunu sorduğunuz veya hatırlattığınız zaman bile sizi garipseyebildiğini görmeniz mümkündür. Ömrümüzün büyük kısmını geçirdiğimiz, ekmeğini yiyip suyunu içtiğimiz Gaziantep şehrine bir teşekkür, bir vefa, hatta bir borç olmak üzere etkilendiğimiz veya farkına vardığımız unsurları, kültür ve sanat birikimimizi değerlendirmek istedik. Bu eser, aynı zamanda gezi yazılarını da kendi gözlem ve yorumuyla kaleme alan Hasan YELKEN’in gece-gündüz, yaz-kış, sabah-akşam demeden sürekli ve özellikle ayak basılmamış yer kalmamacasına şehir dışında geçirdiği hafta sonlarının ürünü olarak çektiği çok değerli fotoğraflar ve onların bir kısmının tarafımdan yapılan bir nevi izahından ibarettir. 67 yıllık ömrün 32 yılının geçtiği ve 27 yılın da bilfiil kendisine hasredildiği Gaziantep’i, görsellerle anlatmanın en iyi yol olduğu bu fotoğraflar sayesinde ortaya çıktı. Güncel kültürümüz, okumaktan çok görerek ve dinleyerek öğrenmeye meyyal olduğundan Hasan YELKEN’in fotoğrafları üzerine konuşmak da bana kaldı. Gaziantep’te 10 yıl müze müdürlüğü ve 17 yıl da akademisyenlikte geçen birikimin elverdiği ölçüde, doğru ve anlaşılır bilgiler vermenin mesuliyeti ile magazine kaçmadan ama, bilimsellikten de şaşmadan konular kurgulandı. Çalışmanın en güzel tarafı da, bazen anlatmakta zorluk çekilen konuların sıkıntısını tek bir fotoğrafın çözmesiydi. Başlangıçta bu kitabın ortaya çıkma fikri aslında,

bu zamana kadar pek kimsenin bilmediği yerlerin tanıtımından ibaretti. Fakat, tarihî ve coğrafî bütünlüğü korumak, okuyucunun Gaziantep’in tümü hakkındaki algısını kesintisiz sağlamak adına en eskiden en yeniye kadar bulunabilen ne varsa ortaya konmaya çalışıldı. Yeterli bilgi birikiminin olmadığı 60-70 yıl öncesinin imkânlarıyla iyi niyetle yapıldığında şüphe olmayan, meselâ şehrin adı, tarihi ve kalenin hikâyesi gibi şimdiye kadar yapılmış anlatımlar ve açıklamalar, edinilen yeni bilgilerle karşılaştırıldığında çok basit kalmaktaydı. Gaziantep’in tarihi, arkeolojisi, isminin kaynağı gibi konular en son bilgilere göre hazırlanmaya ve en doğru bilgiler verilmeye gayret edildi. Umulur ki bundan sonra, bir kız yüzüğünü satıp kale yaptırdı, Mısır’daki Teb şehrinin aynı, an şurdan gelir-tab da bundan gelir birleşince antap olur gibi zorlama izahlara son verilir. Aslında, bu bilgiler en az 25 yıldan buyana tarafımdan paylaşılmaktadır. Fakat, zahmete üşenen araştırmacılar ve basıldığı halde kitapları dağıtmayan kurumlar yüzünden gerek duyanların da ulaşamadıkları, eski bilgileri tekrarlayıp durdukları da bir gerçektir. Çok geniş çevrelere ulaşacağına inandığımız bu kitabın adının “Bir Başka” olmasının sebebi, Gaziantep coğrafyasının tanınmayan, bilinmeyen, gidilememiş, görülememiş başkalıklarının Hasan Yelken’in objektifinden izleyiciye sunulmasıdır. Bu eserin, kendi çevrelerini daha iyi tanımaları amacıyla öncelikle Gaziantepliler’le tanıştırılmasını sağlayan Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Fatma ŞAHİN'e, organizasyonu yürüten Gazikültür AŞ.ye ve genel müdürü Sayın Doç. Dr. H. İbrahim YAKAR’a, hassasiyetinden ötürü Sertaç Tanıtım’a ve çalışmalarımıza destek veren tüm kültür dostlarımıza teşekkürü borç biliriz. 06.10.2016

Dr. Rifat ERGEÇ Arkeolog / Kültür Tarihçisi

Birinci Bölüm

Geç Hitit Krallıkları Dönemi...........................................................................56

Gaziantep’in Jeolojik Ve Coğrafik Durumu.................................................10

Karkamış...........................................................................................................59

İkinci Bölüm

Karkamış’da Yapılan Kazı Ve İncelemeler..................................................61

Gaziantep’in Kültür Tarihi Kronolojisi ........................................................15

Zincirli Höyük/ Sam’al / Ya’dia.......................................................................61

Tarih Öncesi Çağlar .........................................................................................15

Kentin Tarihçesi...............................................................................................62

Tarihi Çağlar......................................................................................................15

Savunma Sistemi............................................................................................63

Gaziantep’in Tarih Öncesi Dönemleri..........................................................18

Kentin Kapıları.................................................................................................63

Dülük Köyü.........................................................................................................18

Mimarî Özellikleri.............................................................................................63

Tarih Öncesi Çakmaktaşı Atölyesi Ve Şarklı Mağara...............................19

Sanat Eserleri..................................................................................................63

Neolitik Çağ......................................................................................................22

Dülük: Hitit Ve Pers Dönemi..........................................................................63

Kalkolitik Çağ...................................................................................................23

Doliche: Helenistik Ve Roma Çağı...............................................................66

Höyüklerin Tanımı...........................................................................................23

Gaziantep’in Roma Dönemi Mezar Anıtları.................................................67

Tunç Çağları...................................................................................................... 27

Hasanoğlu Köyündeki Anıt Mezar...............................................................69

Dolmenler......................................................................................................... 27

Elif Köyündeki (Sugga) Anıt Mezar............................................................... 71

Gedikli / Karahöyük.........................................................................................28

Hisar Köyündeki Anıt Mezar......................................................................... 72

Karkamış Höyüğü.............................................................................................31

Süleyman Obası Mezar Anıtı......................................................................... 73

Tilbaşar Höyüğü..............................................................................................32

Kuzuyatağı Mezar Anıtı...................................................................................74

Tılbaşar’ın Tarihî Çağları...............................................................................33

Arulis.................................................................................................................. 75

Tilmen Höyük....................................................................................................35

Zeugma...............................................................................................................77

Tilmen Höyük’teki Orta Tunç Çağı Yapıları..................................................41

Rumkale............................................................................................................92

Buluntular.........................................................................................................43

Telûkh / Dülük: Bizans Ve Türk - İslâm Dönemi.........................................99

Sakçagözü / Coba Höyüğü............................................................................44

Haçlı Seferleri Ve Urfa Haçlı Kontluğu Dönemi.........................................99

Yazının Kullanılması Ve Gaziantep’in Tarihî Çağları................................45

Memlûk Dönemi............................................................................................. 100

Asur Koloni Çağı .............................................................................................45

Osmanlı Dönemi Ve Sonrası........................................................................ 100

Hitit Dönemi...................................................................................................... 47

Üçüncü Bölüm

Yesemek Heykel Atölyesi Ve Açık Hava Müzesi....................................... 47

Ayn-Teba / Ayntab / Ayıntap / Antep...........................................................101

Sfenksler ..........................................................................................................50

Antep Kalesi.....................................................................................................101

Kapı Aslanları ..................................................................................................52

Kalenin Mimarîsi ............................................................................................103

Anıtsal Kapı Aslanları.....................................................................................52

Kale Hamamı...................................................................................................106

Dar Blok Uzerinde Ayakta Durur Vaziyette İşlenmiş Kapı Aslanları....53

Hamamın Teknik Özellikleri..........................................................................107

Dar Blok Üzerinde Oturur Vaziyette İşlenmiş Kapı Aslanları.................53

Ayntab Şehri Ve “Ayntab” İsmi .....................................................................111

Kanatlı Kapı Aslanları.....................................................................................53

Ayn-Teba / Ayntab Şehri................................................................................112

Dağ Tanrıları.....................................................................................................55

Ayntab İsminin Kökeni...................................................................................112

Çeşitli Mimarî Parçalar..................................................................................55

Ayntab Şehrinin Türk- İslâm Dönemi..........................................................114

İnsan Kabartmaları.........................................................................................55

Osmanlı Dönemi..............................................................................................115

Düzgün Olarak İşlenmiş Büyük Boş Bloklar..............................................56

Antep Savunması............................................................................................117