Çèìîâ³ ñâÿòà î÷èìà ä³òåé. Ëüâ³â. Øêîëà ¹53
Òåìíèê Ìàðòà, 11 ð.
Ëåùóê Îñòàï, 12 ð.
Ñàê³â Ìàðòà, 11 ð.
Òåìíèê Ìàðòà, 11 ð.
Ëèê Ãîñïîäà ²ñóñà Õðèñòà. Õóä. Âàñèëü ßðåìèí. Äåðåâî. Àêðèë. ßí³â. 2008
ͳê³òåíêî Àíàñòàñ³ÿ, 12 ð.
Òåðëþê Îðèñÿ, 10 ð.
Íà 4-³é ñò. îáêë. õóäîæíÿ ðîáîòà Ðîêñîëÿíè Ïðèéìè-Òàì³îëè. Ëüâ³â, 2008 Ïåäðóêè ³ ïåðåêëàäè äîçâîëåíî ïîäàâàòè ç âêàç³âêîþ íà äæåðåëî. Ðåäàêö³ÿ ìຠïðàâî ñêîðî÷óâàòè òà ðåäàãóâàòè íàä³ñëàí³ ìàòåð³àëè, ðóêîïèñè òà ôîòîìàòåð³àëè íå ïîâåðòàº.
1 2008 Ð Å Ë ² à ² É Í È É ÆÓ Ð Í À Ë Õ Ð È Ñ Ò È ß Í Ñ Ü ÊÎ ¯ ÐÎÄ È Í È Çàñíîâàíèé ó 2000 ðîö³ Çàñíîâíèê: Ðåë³ã³éíå âèäàâíèöòâî “Äîáðà êíèæêà”
Ç̲ÑÒ 1. Äóõîâíà ðàä³ñòü ªï. Ñòàí³ñëàâ Ïàäåâñüêèé ×è áóâ ²ñóñ ïîõìóðèì? ........................... 2
Ïåð³îäè÷í³ñòü: ðàç ó äâà ì³ñÿö³
2. Íîâåëà
Ðåºñòðàö³éíå ñâ³äîöòâî Ê ¹ 5359. ²íäåêñ: 23979
Êàëèíà Âàòàìàíþê Äóøà ................................................................ 5
Ãîëîâíèé ðåäàêòîð Ðîìàí ÁÐÅDzÖÜÊÈÉ Ðåäàêö³éíà êîëåã³ÿ: ºï. Ñîôðîí ÄÌÈÒÅÐÊÎ, ×Ñ ºï. Ñòàí³ñëàâ ÏÀÄÅÂÑÜÊÈÉ ºï. Ìàðê³ÿí ÒÐÎÔÈÌ’ßÊ ºï. Ðîìàí ÄÀÍÈËßÊ Íåîí³ëà ÑÒÅÔÓÐÀÊ Â³äïîâ³äàëüíèé ñåêðåòàð Éîñèô ÂÎÐÎÁÅÖÜ Ë³òåðàòóðíèé ðåäàêòîð Îëüãà ËÎÇÀ Îáêëàäèíêà Áîãäàí ÑÎÉÊÀ Êîðåêòîð Ãàëèíà ÑʲÐÑÜÊÀ
3. Ãð³õ àáîðòó Ñîí, ùî âðÿòóâàâ æèòòÿ ................................................................. 9 4. ×àñ ìèëîñåðäÿ Ìàð³ÿ ß ïðîñòèëà, é Ãîñïîäü ìåíå çö³ëèâ ...................................... 11 5. Îñâÿ÷åí³ â ³ñòèí³ Ðîìàí Êîâòóí Äîáðîìèëüñüêèé Âàñèë³ÿíñüêèé ìîíàñòèð ñâ. Îíóôð³ÿ .. 13 6. Íàïåðåê³ð óñüîìó Ëþáà Òóðåëèê Ìîëèòîâíèê .............................................................. 15 7. Ñâ³äêè åïîõ Âåëèêà òà¿íà Áîãà ........................................................................... 20 8. Õðàì Ñâÿòîãî Äóõà Åì³ë³ÿ Òóðêîâñüêà ˳êóº â³ðà ³ âîäà ................................................. 21
9. Ïóòü ³ñòèíè
Òåõí³÷íèé ðåäàêòîð Àíäð³é ÖÈÌÁÀË
Nuccio Qvuattrochi Æèòòÿ â³÷íå ..................................................... 23
Êîìï’þòåðíèé íàá³ð Îëüãà ÁÅÐÊÈÒÀ
10. Íà äîðîç³ äî Áîãà Éîñèô Âîðîáåöü Ñâ³ä÷åííÿ ïðî Ñòðàä÷ ....................................... 25
© Ðåë³ã³éíå âèäàâíèöòâî “Äîáðà êíèæêà”, 2008
11. Ãîëîñ Ìàð³¿
Àäðåñà ðåäàêö³¿: âóë. Á. Õìåëüíèöüêîãî, 35/3à, ì. Ëüâ³â, 79019 òåë.: (032) 261-55-74, ôàêñ: (032) 261-55-74 e-mail: gbook@mail.lviv.ua gbook@ukrpost.ua web: www.gbook.lviv.ua Ìàãàçèí: âóë. Êóë³øà, 22/3à, ì. Ëüâ³â, 79058 òåë.: (032) 272-69-72 Äðóê: ÏÏ “Äîáðèé äðóê”, ÅÄÐÏÎÓ 35444562, Ñâ³äîöòâî ÑÂÑ ÄÊ ¹3096, òåë. (032) 220-15-76
î. Äàíêî Ïåðóò³íà ²ñóñ Õðèñòîñ – Öàð íàøèõ ñåðäåöü .................... 29
Ìîëèòâà ³ ï³ñò ..................................................... 30 12. Ïîåòè÷íà ñòîð³íêà Áîãäàí ϳñíèé Ìàìèíà ìîëèòâà ..................................................... 32 Ëþäìèëà Ìóëÿð Òàëàíò ................................................................... 33
13. Ïðàâäà Áîæà Àçáóêà ñóñï³ëüíî¿ àêö³¿ ëþáîâ³ ..................................................... 34
ÄÓÕÎÂÍÀ ÐÀIJÑÒÜ
×È ÁÓ ²ÑÓÑ ÏÎÕÌÓÐÈÌ?
Ìîæëèâî çäàºòüñÿ, ùî â çàïèòàíí³ éäåòüñÿ ïðî òå, ÷è ñóìóâàâ Õðèñòîñ. ͳ, áî öå ð³÷ â³äîìà, õî÷ äåÿê³ õðèñòèÿíè ââàæàþòü, ùî ²ñóñ í³êîëè íå ñì³ÿâñÿ, à ñìóòîê áóâ ãîëîâíîþ ðèñîþ Éîãî âäà÷³. Ñàìå òîìó ñì³õ, à íàâ³òü óñì³øêà, íå ëè÷èòü òàêîæ Éîãî ó÷íÿì.
¹1, 2008 2
×è ñïðàâä³ Õðèñòîñ áóâ òàêèì? ×è öå òàê? ×è éìîâ³ðíî, ùîá ³í õîò³â áóòè òàêèì? À ÿêùî òàê, òî ÷îìó? Êîëè çàìèñëþºìîñÿ íàä ïðè÷èíîþ ñìóòêó ²ñóñà, íà äóìêó ñïàäàþòü ñëîâà ç ïðîëîãó ªâàíãå볿 â³ä ñâ. Éîàíà: Ñëîâî “áóëî ó ñâ³ò³, ³ ñâ³ò Íèì âèíèê – ³ ñâ³ò íå âï³çíàâ
Éîãî. Ïðèéøëî äî Ñâî¿õ, – à ñâî¿ Éîãî íå ïðèéíÿëè” (Éî. 1, 10-11). Îñü ïðè÷èíà äðàìè, çàâ’ÿçêà êîíôë³êòó, ÿêèé ñóïðîâîäæóâàâ Éîãî ïðîïîâ³äíèöòâî òà çì³íèâ ³ñòîð³þ ëþäñòâà íà âñ³ ÷àñè. Ïîçàÿê Â³í “ïîñòàâëåíèé äëÿ ïàä³ííÿ é ï³äíÿòòÿ áàãàòüîõ â ²çðà¿ë³; ³í áóäå çíàêîì ïðîòèð³÷÷ÿ” (Ëê. 2, 34) – çíàêîì çàâçÿòî¿ íåïðèÿçí³ òà ãëèáîêî¿ ïîøàíè, ãàðÿ÷î¿ íåíàâèñò³ òà íåïåðåìîæíî¿ ëþáîâ³; ³í ñòàâ òî÷êîþ ç³òêíåííÿ öèõ äâîõ ïðîòèëåæíèõ ñèë. Âîðîæå ñòàâëåííÿ ñâ³òó äî ²ñóñà âæå çàçäàëåã³äü áóëî ïåðåäáà÷åíå: “Ãàäàºòå, ùî ß ïðèéøîâ ìèð äàòè íà çåìë³? ͳ áî, êàæó âàì, – àëå ðîçä³ë” (Ëê. 12, 51). Ïðèêðî óñâ³äîìëþâàòè, ùî â³ä Íüîãî â³äõðåùóâàëèñÿ ëþäè. Òå, ùî âîíè â³äêèäàëè âò³ëåíó Ëþáîâ, íàïåâíî, çàñìó÷óâàëî ²ñóñà. ³í äóæå åìîö³éíî ðåàãóâàâ íà â³äñòóï ñï³ââ³ò÷èçíèê³â â³ä ïðàâäè. Êîëè Õðèñòîñ íàâ÷àâ ó Êàïåðíàóì³ é ÷èñëåíí³ ñëóõà÷³ â³äñòóïèëè â³ä Íüîãî, áåçìåæíèé ñìóòîê çàòà¿âñÿ ó Éîãî ñëîâàõ, àäðåñîâàíèõ ó÷íÿì: “Íåâæå é âè áàæàºòå â³äñòóïèòèñÿ?” (Éî. 6, 67). Çãàäàéìî, ñê³ëüêè ã³ðêîãî ñìóòêó â ïëà÷³ ²ñóñà íàä ªðóñàëèìîì: “ªðóñàëèìå, ªðóñàëèìå, ùî âáèâàºø ïðîðîê³â ³ êàìåíóºø ïîñëàíèõ äî òåáå! Ñê³ëüêè ðàç³â õîò³â ß ç³áðàòè ä³òåé òâî¿õ, ÿê êâî÷êà çáèðຠêóð÷àò ñâî¿õ ï³ä êðèëà, – àëå âè íå áàæàëè! Îñü ä³ì âàø ëèøèòüñÿ âàì ïîðîæí³é” (Ìò. 23, 37-38). Êîëè ²ñóñ óâ³éøîâ ó
ÄÓÕÎÂÍÀ ÐÀIJÑÒÜ õðàìîâèé äâ³ð ³ ïî÷àâ âèãàíÿòè çâ³äòè òîðãîâö³â òà ïîêóïö³â, ³í ïîïåðåâåðòàâ ñòîëè ì³íÿëüíèê³â ³ ïðèëàâêè ïðîäàâö³â ãîëóá³â òà íå äîçâîëèâ ïðîíîñèòè áóäü-ÿêèé òîâàð ÷åðåç äâ³ð õðàìó. Òàê âèÿâèâñÿ êîíôë³êò ì³æ ²ñóñîì ³ öèì ïîêîë³ííÿì. ³í ïðîð³ê, ùî Öàðñòâî Áîæå áóäå çàáðàíå â³ä ºâðåéñüêîãî íàðîäó, à äàíå ³íøèì íàðîäàì. Çà òðè äí³ äî Ñâ ñìåðò³ ²ñóñ ïîïðîùàâñÿ ç õðàìîì, ï³øîâ ç íüîãî ãåòü, ùîá á³ëüøå í³êîëè òóäè íå ïîâåðòàòèñü. Õðàì áóâ ïðèçíà÷åíèé íà çíèùåííÿ. ³äõîäîì ç õðàìó çàâåðøèëîñÿ ïðîïîâ³äóâàííÿ Õðèñòà.  ªâàíãå볿 ÷àñòî ìîâèòüñÿ ïðî ñìóòîê ²ñóñà. Íà ¿¿ ñòîð³íêàõ ìè çíàõîäèìî ï³äòâåðäæåííÿ öüîìó, ÿê, íàïðèêëàä, Éîãî ñëîâà â Ãåòñèìàíñüêîìó ñàäó: “Ñìóòîê ó Ìåíå íà äóø³ – àæ äî ñìåðò³” (Ìò. 26, 38). Ñëîâà “àæ äî ñìåðò³” ìîæíà ðîçóì³òè äâîÿêî: öå – ñìóòîê ñìåðòåëüíèé, â³ä ÿêîãî ìîæíà âìåðòè, ÿê â³ä ñìåðòåëüíî¿ õâîðîáè, àáî ñìóòîê, ÿêèé òðèâàòèìå àæ äî ìîìåíòó ñìåðò³. ßêùî öåé ñìóòîê òðèâຠäî îñòàííüî¿ õâèëèíè æèòòÿ, òî ïîñòຠçàïèòàííÿ: â³äêîëè äóøà ²ñóñà áóëà îãîðíåíà ñìóòêîì? Ëþäèíó çàñìó÷óº íåìèíó÷³ñòü ñìåðò³. Îäíàê õâèëèíà ñìåðò³ º ïðèõîâàíîþ é äàëåêîþ. Ìè íå çíàºìî îáñòàâèí, çà ÿêèõ íàñòàíå ñìåðòü, àí³ äíÿ, àí³ ñòðàæäàíü, ïîâ’ÿçàíèõ ç íåþ, – âñå öå ñïîíóêຠââàæàòè ñìåðòü íåðåàëüí³ñòþ. ² òàê ïîâèííî áóòè, ùîá ëþäèíà ï³ä ÷àñ çåìíîãî æèòòÿ ìîãëà çîñåðåäèòèñÿ íà ³íøèõ ðå÷àõ. Òèì ÷àñîì óñå, ùî ñòîñóºòüñÿ ²ñóñà, Áîãà ³ ëþäèíè âîäíî÷àñ, â³äáóâàºòüñÿ
çîâñ³ì ³íàêøå. Àäæå Õðèñòîñ ïðîíèêຠïîãëÿäîì ó ìàéáóòíº, äëÿ Íüîãî íåìຠí³ÿêèõ çàêðèòèõ ÷è òàºìíè÷èõ ñïðàâ – îòæå,
ñòðàæäàííÿ òà ñìåðòü íà Õðåñò³ áóëè â Éîãî ñâ³äîìîñò³, à íå ò³ëüêè â ò³í³ Ãåòñèìàí³¿. Ñâî¿ ñòðàæäàííÿ ³í ïåðåäáà÷àâ
¹1, 2008 3
ÄÓÕÎÂÍÀ ÐÀIJÑÒÜ çàçäàëåã³äü ³ äîñèòü ÷àñòî; ãîâîðèâ ïðî öå ÷³òêî, êîëè õîò³â ïðèãîòóâàòè äî Õðåñòà Ñâî¿õ ó÷í³â, òà ìåíø ÷³òêî, ÿê ó ðîçìîâ³ ç Íèêîäèìîì, êîëè ãîâîðèâ ïðî òå, ùî ³í ìຠáóòè “ï³äíåñåíèé”. Íàñ, ëþäåé, çàñìó÷óº ñàìà äóìêà ïðî ñìåðòü, à ¿¿ áëèçüê³ñòü ìîæå íàñ íàâ³òü íàæàõàòè. Ìè ñïðèéìàºìî íàøå ³ñíóâàííÿ ïîçà òåïåð³øí³ì ò³ëüêè ó â³ð³. Õðèñòîñ çíàâ óñå. ßêùî çíàâ, ÿê ³ êîëè íàñòóïèòü Éîãî ñìåðòü, òî çíàâ òåæ, ùî Éîãî ñìóòîê ïîâí³ñòþ ïåðåòâîðèòüñÿ â ðàä³ñòü, àëå âñå æ ñóìóâàâ ³ íàâ³òü á³ëüøå – ñòðàæäàâ, îáëèâàþ÷èñü êðèâàâèì ïîòîì ó ïåðåääåíü ñìåðò³. Á³ëÿ ãðîáó Ëàçàðÿ ³í äîáðå çíàâ, ùî çà õâèëèíó ïîìåðëèé âîñêðåñíå, ùî ñìóòîê ³ ïå÷àëü Ìàð³¿, á³ëü ³ æàõ Ìàðòè ïåðåì³íÿòüñÿ â ðàä³ñòü. Òà êîëè ïîáà÷èâ çàïëàêàíó Ìàð³þ ³ çàñìó÷åíèõ þäå¿â, êîòð³ ïðèéøëè ç íåþ, “â³ä÷óâ æàëîù³ â äóñ³ ³, çâîðóøåíèé, çàïèòàâ: “Äå ïîêëàëè âè éîãî?” Êàæóòü Éîìó: “²äè, Ãîñïîäè, ³ ïîãëÿíü”. Çàïëàêàâ ²ñóñ... ² çíîâó æàëîù³ â³ä÷óâ ²ñóñ ó Ñîá³ ³ ïîäàâñÿ äî ãðîáó” (Éî. 11, 34-35, 38). ßê ñèëüíî çâîðóøåíèé Áîã-Ëþäèíà ñìåðòþ ïðèÿòåëÿ òà é Ñâîºþ ñìåðòþ – àæ äî áîÿçí³, âåëèêîãî ñìóòêó ³ êðèâàâîãî ïîòó! ²ñóñ Íàçàðåòÿíèí – Íåáåñíà Ëþäèíà – â³ä÷óâຠñìóòîê, æàëü, òðèâîãó, ïðèñìàê ã³ðêîòè, à íà Õðåñò³ çâåðòàºòüñÿ äî Ãîñïîäà ç³ ñëîâàìè: “Áîæå ̳é, Áîæå ̳é! ×îìó ºñè ïîêèíóâ Ìåíå!” (Ìð. 15, 34). ³í ïðîìîâèâ ö³ ñëîâà ç îãëÿäó íà òèõ, ÿêèì óïðîäîâæ ñòîë³òü çäàâàòèìåòüñÿ, ùî Áîã – â³äñóòí³é, ùî Éîãî íåìຠïîðó÷.
¹1, 2008 4
Òàêî¿ ñìåðò³, áåç ñóìí³âó, ³í ïðàãíóâ, é óÿâèòè íåìîæëèâî, ùî ìîãëî áóòè ³íàêøå. ²ñóñ, íàø Ãîñïîäü, õîò³â âèñëîâèòè ñï³â÷óòòÿ áåçäîìíèì, êîëè ñêàçàâ ç³ ñìóòêîì ó ãîëîñ³: “Ëèñèö³ ìàþòü íîðè é ïòèö³ íåáåñí³ ãí³çäà. Ñèí æå ×îëîâ³÷èé íå ìຠäå ãîëîâè ïðèêëîíèòè” (Ëê. 9, 58). ³í óïîä³áíèâñÿ íàì â óñüîìó, êð³ì ãð³õà, ñòàâ íàøèì áðàòîì ç ëþäñüêîþ ïðèðîäîþ – ³ ³í çàâæäè ïîðó÷ ç íàìè.  àìåðèêàíñüêîìó ô³ëüì³ “Õðèñòîñ – Ñóïåðç³ðêà” çîáðàæåíî ²ñóñà é àïîñòîë³â ÿê ãðîìàäó, êîòðà íå ìຠùî ¿ñòè ³ äå ñïàòè, àëå â ÿê³é áåçóïèííî ñì³þòüñÿ, ïðîñòî ëóñêàþòü â³ä ñì³õó. Òàê ðåæèñåð íàãîëîñèâ íà ðàäîñò³, ÿêó ïîðîäæóº áëèçüê³ñòü äî ²ñóñà: “×è æ ëè÷èòü âåñ³ëüíèì ãîñòÿì ñóìóâàòè, êîëè ìîëîäèé ç íèìè?” (Ìò. 9, 15). Öå – ðàä³ñòü, çóìîâëåíà òèì, ùî ïîðó÷ Áîã. ²ñóñ ðà䳺 òà äèâóºòüñÿ âåëèê³é â³ð³ ñîòíèêà (“ͳ â êîãî â ²çðà¿ë³ ß íå çíàéøîâ òàêî¿ â³ðè” (Ìò. 8,10), æ³íêè-õàíàíåÿíêè (“Î æ³íêî, âåëèêà òâîÿ â³ðà!” (Ìò. 15, 28)). Îá’ÿâëÿþ÷è ñàìàðÿíö³, ùî Â³í – Ìåñ³ÿ, ñêàçàâ: “×àñ íàäõîäèòü, êîëè àí³ íà îö³é ãîð³, àí³ â ªðóñàëèì³ áóäåòå âè ïîêëîíÿòèñü Îòöåâ³... Òà íàä³éäå ÷àñ – ùî ñïðàâæí³ ïîêëîííèêè Îòöåâ³ êëàíÿòèìóòüñÿ: ó äóñ³ é ïðàâä³. À òàêèõ ïîêëîííèê³â ³ øóêຠÑîá³ Îòåöü” (Éî. 4, 21-23). “Ïîâåðíóëèñü ñ³ìäåñÿò äâà ç ðàä³ñòþ, êàæó÷è: “Ãîñïîäè, íàâ³òü ³ á³ñè êîðÿòüñÿ íàì ç-çà Òâîãî ²ìåíè”. ³í æå ñêàçàâ ¿ì: “... Íå ðàä³éòå òîìó, ùî äóõè âàì êîðÿòüñÿ, àëå ðàä³éòå òîìó, ùî âàø³ ³ìåíà çàïèñàí³ íà Íåá³” (Ëê. 10, 17-20). Éäåòüñÿ ïðî ðàä³ñòü, ÿêà íàïîâ-
íþº ñåðöÿ àíãåë³â, êîëè êàºòüñÿ îäèí ³ç ãð³øíèê³â, ðàä³ñòü, ÿêà âèíèêàº, êîëè çíàéäåíî â³âöþ, ùî çàãóáèëàñÿ: “À, çíàéøîâøè, êëàäå ¿¿ ñîá³, ðàä³þ÷è, íà ïëå÷³.., ñêëèêຠäðóç³â òà ñóñ³ä³â ³ äî íèõ êàæå: Ðàä³éòå çî ìíîþ” (Ëê. 15, 5-7). ̳ñöå â³÷íîãî ùàñòÿ, ÿêå ìè íàçèâàºìî Íåáîì, â ªâàíãå볿 çâåòüñÿ ðàä³ñòþ (“Óâ³éäè â ðàä³ñòü òâîãî ïàíà” (Ìò. 25, 23)). ³÷íà ðàä³ñòü òàêîæ çîáðàæåíà ÿê âåñ³ëüíèé áåíêåò. ªâàíãåëüñüêà ðàä³ñòü ñïî÷èâຠâ ãëèáèí³ ñåðöÿ, öå – äîçð³ëèé ïë³ä ñåðöÿ, ùî ïàëຠëþáîâ’þ. Ïåðåä Ñâî¿ìè ñòðàæäàííÿìè ²ñóñ ñêàçàâ ó÷íÿì: “À â ëþáîâ³ Ìî¿é ïåðåáóâàòèìåòå, êîëè çàïîâ³ä³ Ìî¿ áóäåòå çáåð³ãàòè, ÿê ³ ß çáåð³ã çàïîâ³ä³ Ìîãî Îòöÿ ³ â Éîãî ëþáîâ³ ïåðåáóâàþ... Îöå é âè íèí³ â æóðá³. Àëå ß âàñ çíîâó ïîáà÷ó, ³ çðà䳺 âàøå ñåðöå, ³ í³õòî âàøèõ ðàäîù³â â³ä âàñ íå â³äáåðå” (Éî. 15, 10; 16, 22). ßê æå íàøà ðàä³ñòü ìîãëà á áóòè Õðèñòîâà é ñâÿòà, ÿêáè íå áóëî ðàäîñò³ â ͳì, â Òîìó, Õòî ñêàçàâ: “ß – ïóòü, ³ñòèíà ³ æèòòÿ” (Éî. 14, 6). ²ñóñ, îòæå, ðàä³â. À ÷è ñóìóâàâ? Çâ³ñíî. ×åðåç íàñ, ÷åðåç íàø³ â÷èíêè. Çàðàäè íàñ. Àíãë³éñüêèé ïèñüìåííèê Êëàéâ Ëüþ¿ñ ó êíèæö³ “Ñìóòîê” âèêëàâ ë³òåðàòóðíó àíàòîì³þ ñìóòêó, à ôðàíöóçüêèé ô³ëîñîô Àíð³ Áåð´ñîí ðîçðîáèâ ïðîòèëåæíó òåîð³þ â êíèæö³ “Ñì³õ”. Àëå íàéâàæëèâ³øå òå, ùîá ìè, ðàä³þ÷è àáî â³ä÷óâàþ÷è ïðîâèíó, âèÿâëÿëè ¿õ çîâí³, áî âîíè – â³äáëèñê ªâàíãå볿. Áîæå ðàäîñò³, ïðîáà÷ íàì íàø ïîíóðèé ñòàí äóõó, ÿêèé ÷åðåç íåçíàííÿ ìè ïðèïèñóºìî é Òîá³! ªï. Ñòàí³ñëàâ Ïàäåâñüêèé
ÍÎÂÅËÀ
ÄÓØÀ
Ïðî äóøó òåïåð³øíº ïîêîë³ííÿ ìàéæå íå äóìຠÿê ïðî æèâó ñóòí³ñòü. Íåìà íà òàê³ äóðíèö³ ÷àñó. Ìîæå, òîìó íå äóìàº, ùî ¿¿ í³õòî íå áà÷èâ, ÿê íå áà÷èâ îáðàç Áîãà, íå áà÷èâ îáðàç Ñìåðò³. ² õî÷ óñ³ ìè â³ä÷óâàºìî, ùî âîíà º íîñ³ºì íàøîãî ò³ëà, àáî, ÿê êàæóòü ñâÿò³ ñòàðö³, íàøèõ øê³ðÿíèõ îäåæ, òà êîæåí ÷îìóñü ðîçó쳺 ³íàêøå, ïðîñò³øå: òî “ÿ”, à íå äóøà ìîÿ. Ç ïàì’ÿò³ ìîãî äàëåêîãî äèòèíñòâà, ÿê ç âèñîêî¿ çàñí³æåíî¿ ãîðè ñõîäèòü ìîðîçíèé ð³çäâÿíèé äåíü. Ìè, ä³òè, ï’ÿí³ëè â³ä ñîëîäêîñò³ íàéÿñí³øîãî ó æèòò³ ñâÿòà гçäâà Õðèñòîâîãî. Íà ê³ëüêà äí³â ñòàâàëè ìàëåíüêèìè ìàíäð³âíèêàìè, ïðèãîðòàëè äî ãàðÿ÷èõ ñåðäåöü ñâî¿õ ßñíó Çîðþ äîáðî¿ íîâèíè, ÿêó íîñèëè â³ä õàòè äî õàòè. Íà ï³äâ³êîííÿõ ÷è íå êîæíî¿ ãîñïîäè ãîð³ëà ñâ³÷êà ³ ìåðçëà íà ïîëóìèñêó ñâÿòà âå÷åðÿ – öå äëÿ äóø ïîìåðëèõ ð³äíèõ.
Íàø³ ñåðäåíüêà âðîñòàëè ó öå âèñîêå, ïîâíå òàéí, ñâÿòî, ó öþ ñâÿòó â³ðó òàê ãëèáîêî, ùî, çäàâàëîñü, í³ùî íå ìîãëî á âèðâàòè ¿õ çâ³äòè. Ïåâíî, ìè áóëè òîä³ ñâÿòèìè ä³òüìè. Ç òî¿ ñâÿòî¿ ñìóãè äèòèíñòâà ÿñí³þòü ó äóøó ìîþ äâ³ âèñîê³ òîíåíüê³ ïîñòàò³ ìîëîäèõ æ³íîê: ì ìàìè ³ ñóñ³äêè Ïàðàñêè. Ïàðàñêà ïåðåñòóïèëà ïîð³ã íàøî¿ õàòè, íàïóñòèâøè çà ñîáîþ ö³ë³ îòàðè á³ëîãî ñêðèïó÷îãî ìîðîçó, ïðèñ³ëà íà ëàâèöþ ³ ç ÿêèìîñü ïîäèâóâàííÿì ðîçêàçóâàëà: –...Éîé, Êàòåðè, ÿêáè ñàìà íà ñâî¿ î÷³ íå âèä³ëà, íå ïîâ³ðèëà áè í³êîìó. Àíó ïîäèâèñÿ, ÿê³ ìîðîçè òð³ñêàþò – ïòàøêè í³äå íå óâèäèø. À öå ÿê â³äâåçëè íåíþ íà öâèíòàð, ó õàò³ òîò³é, äå âîíà ëåæàëà, çàñâ³òèëè íà í³÷ ñâ³÷êó, íàñ³ÿëè, ÿê íàëåæèòü, íà ãîëèé ñò³ë ìóêè êóêóðóäçÿíî¿ ïîñòàâèëè, íà òîé ïîñ³â ãîðíÿ âîäè – àáè äóøåíüêà íåíü÷èíà ïðèéøëà íàïèòèñÿ. Ñâ³÷êà ãîð³ëà, àáè
¹1, 2008 5
ÍÎÂÅËÀ âèä³ëà, êóäè éòè. Ðàíî ïðèõîäèìî, à ó õàò³ ïòàøêà, ãîëóáêà á³ëà, ë³òàº, ñë³äè íà ïîñ³ÿí³é ìóö³ ëèøèëà: òàêè, âèäíî, ïèëà âîäó. ² â³äêè âîíà âçÿëàñÿ ïðè çà÷èíåíèõ â³êíàõ ³ äâåðÿõ?.. – Éîé, Ïàðàñêî, òà òî â³äàé äóøå÷êà íåíèíà òàêè ïðèõîäèëà: äàëàñè çíàòè, ùî âîíà º, ùî âîíà íå óìèðàº, à ëèø ò³ëî íàøå óìèðàº. Ïðàâäó òàêè êàçàâ Õðèñòîñ... – Òà òî, Êàòåðè, íåíüêà ìîÿ áóëà ïðàâåäíèöÿ, òàêó äîáðó ñîâ³ñòü ìàëà, óñ³õ ëþáèëà, óñ³õ ïðîùºëà, óñ³ì ïîìàãàëà. À ùî òåðïåëèâà áóëà – òî ñâ³ò òàêî¿ æ³íêè íå çíàâ... – Âèäêî, Ïàðàñêî, Áîã ïîçâîëèâ äóøå÷ö³ çà ¿¿ ïðàâåäí³ñòü ïðèéòè ³ ïîêàçàòèñÿ ð³äí³.
íåáà çàì³íèëè áðåõíåþ ³ ãðîøèìà, çà ÿê³ âñå ïðîäàâàëè ³ êóïóâàëè. Òî áóëà êàò³âíÿ äóõó íàðîäíîãî. Çðåøòîþ, â óñ³ ÷àñè Áîã çàëèøàâ çà ëþäèíîþ â³ëüíèé âèá³ð – äèâèòèñÿ íà ñâ³ò âëàñíèìè î÷èìà. ² íàâ³òü ó ò³é òåìðÿâ³ ñâ³òëî ³ñòèíè çáëèñêóâàëî ó ñåðöÿõ òèõ, õòî ïðàãíóâ äî íå¿, äî ïðàâäè, äî íåáà, äî Õðèñòà. Òà º íà çåìë³ êðàé, ùî Ãóöóëüùèíîþ çâåòüñÿ, íå âèâ÷åíèé äî ê³íöÿ. ³í í³êîëè íå â³ääàâàâ ñâ³é Äóõ ÷óæèíöÿì. Öåé øìàòîê Êàðïàòñüêèõ ã³ð òðèìຠó ñâî¿é ñåðöåâèí³ ÷èìàëî òàéí, ³ îäíà ç íèõ – öå òàéíà ïðî Äóøó, ÿêó í³õòî íå áà÷èâ, àëå ÿêó ãóöóëè â³ä÷óâàþòü ó ñîá³ é áåðåæóòü. Ïîö³íóâàííÿ äóø³
Äóøà – öå, êàæóòü, ñóìë³ííÿ. Öå ùîñü òàêå, ùî ïëà÷å ó ãðóäÿõ, ñóìóº, ïåðåä÷óâຠíåäîáðå, àáî ðà䳺, âåñåëèòüñÿ, êîëè ó ñâ³òë³ Áîæîìó êóïàºòüñÿ. ×èì äîâøå ëþäèíà æèâå, òèì äóøà ó í³é ñòຠòèõ³øîþ, ñóìèðí³øîþ. Áî ò³ëî âæå íå òàêå âîãíèñòå, íå òàêå øàëåíå, òî ³ äຠäóø³ òðîõè ñïîêîþ ïåðåä â³äë³òîì. Öå ùîñü òàêå ó íàøèõ ãðóäÿõ, ÿê ñîíöå. – Òà, ïåâíî, Êàòåðè, ùî äóøà íàøà – ïòàõà ÷è ùî?.. – íå òî ïèòàëà ó ì ìàìè, íå òî ñòâåðäæóâàëà Ïàðàñêà. Ìèíàëè ë³òà, ³ çãîäîì ïðî òàê³ ñâÿò³ ðå÷³, ÿê äóøà, ñîâ³ñòü, ñóìë³ííÿ, òåðïåëèâ³ñòü, Áîã, ãð³õ, êîëÿäà, áåçñìåðòÿ äóø³ âñå ìåíøå ³ ìåíøå ãîâîðèëè. Âñå ð³äøå ³ ð³äøå ãîð³ëè ó ð³çäâÿíó í³÷ ñâ³÷³ é ìåðçëà ñâÿòà âå÷åðÿ ó ãëèíÿíèõ ïîëóìèñêàõ íà ï³äâ³êîííèêàõ íàøèõ õàò – ³ äóø³ ð³äíèõ óæå íå ïðèë³òàëè äî ðîäèíè, ³ ï³ñëÿ ñìåðò³ ¿õ í³õòî í³ÿêèõ ïòàøîê íå áà÷èâ, ìóêó íà ñò³ë íå âèñ³âàâ ³ âîäó ñâÿ÷åíó íå êëàâ – êëàëè íà ãð³á ñòàêàí ç ãîð³ëêîþ. Ïîìàëó ÿñíà, ñîíÿ÷íà â³ðà ó áåçñìåðòÿ äóø³ âèñèõàëà ó áàãàòüîõ ñåðöÿõ. ² ÿêùî äåñü õòîñü ãîâîðèâ ³ çãàäóâàâ ïðî ùîñü òàêå, ùî íå ìîæíà î÷èìà ïîáà÷èòè ³ ïàëüöÿìè äîòîðêíóòèñü – òàêèé ñòàâàâ ñì³øíèì êàçêàðåì. Á³ëüø³ñòü òàêè æèëà áåçäóìíî, ëåãêî; âñå ÷àñò³øå ³ ÷àñò³øå, òðèìàþ÷è ãðàí÷àñòèé ñòàêàí ó ðóö³, ñì³ÿëàñÿ: ïèé, äóøå, ³ âåñåëèñÿ – ðàç æèâåø íà çåìë³. À ÿêùî ðàç – âèðóáóâàëèñÿ ë³ñè Êàðïàò, çàñì³÷óâàëèñÿ áåðåãè ð³ê ³ ñàì³ ð³êè, ì³ë³ëî ñóìë³ííÿ ó ëþäåé, çãàñàëà ñîâ³ñòü, çàêîíè
¹1, 2008 6
ó ñîá³, ó ð³äíèõ òóò òðèìàºòüñÿ íà ãëèáîê³é â³ð³, à íå íà íàóêîâèõ òâåðäæåííÿõ. Òîìó ó ñâÿòêóâàííÿ ñâÿòîãî âå÷îðà ³ Âåëèêîäíÿ – íàðîäæåííÿ Õðèñòà ³ Âîñêðåñ³ííÿ Éîãî ç ãðîáó – ãóöóëè âïë³òàþòü íàéÿñêðàâ³øó êâ³òêó ïàì’ÿò³ ïðî äóø³ ïîìåðëèõ. Áî ÿêùî òâîÿ äóøà ó äî÷àñíîìó æèòò³ ïàì’ÿòຠïðî òó, ÿêà óæå íà ïðàâä³, – Òî º Áîæà, ñâ³òëà äóøà, à íå Êà¿íîâà. Äóøà – öå, êàæóòü, ñóìë³ííÿ. Öå ùîñü òàêå, ùî ïëà÷å ó ãðóäÿõ, ñóìóº, ïåðåä÷óâຠíåäîáðå, àáî ðà䳺, âåñåëèòüñÿ, êîëè ó ñâ³òë³ Áîæîìó êóïàºòüñÿ. ×èì äîâøå ëþäèíà æèâå, òèì äóøà ó í³é ñòຠòèõ³øîþ, ñóìèðí³øîþ. Áî ò³ëî âæå íå òàêå âîãíèñòå, íå òàêå øàëåíå, òî ³ äຠäóø³ òðîõè ñïîêîþ ïåðåä â³äë³òîì. Öå ùîñü òàêå ó íàøèõ ãðóäÿõ, ÿê ñîíöå – êîëè ìè ïåðåáóâàºìî ó ìèòòºâîñòÿõ ï³äíåñåííÿ, ùàñòÿ, ðàäîñò³. Àáî òàêå, ÿê ìîãèëüíà ÿìà, ÷è íàéòåìí³øà ³ íàéäîâøà í³÷ ó Ïèëèï³âêó – êîëè òåðïèìî. ³ðà ó áåçñìåðòÿ äóø³ òóò, íà Ãóöóëüùèí³, óí³êàëüíà ³ ãëèáîêà. Ïåâíî, ìàëî ÿêèé íàðîä âèêîðèñòîâóº ñò³ëüêè çàñîá³â äëÿ ¿¿ ñïàñ³ííÿ: ïîêóòè, ïîæåðòâè, ìîëèòâè íà äîìó, ó êîë³ ðîäèíè,
ÍÎÂÅËÀ
êîëÿäè çà ïîìåðëèõ, Ñëóæáè Áîæ³, ñïîâ³äü, ï³ñò... Òà ï³ñò, ìîëèòâà ³ ñâ³÷êà ñóïðîâîäæóþòü ãóöóëüñüê³ ðîäèíè êð³çü óñå æèòòÿ ÷åðåç ïîêîë³ííÿ. Öèìè âàæåëÿìè äóõîâíèìè âîíè âèïðàâëÿþòü äîëþ, ðÿòóþòü ñåáå â³ä á³ä ³ íåùàñòü, óáåçïå÷óþòü ïðàâåäíå ³ ñïîê³éíå ó Áîç³ æèòòÿ äî÷àñíå é â³÷íå. Ó ãîðàõ çíàþòü, ùî ëþäè ïîä³ëåí³ íà àâåë³â ³ êà¿í³â. Êà¿íîâ³ äóø³ ïîñèëàþòüñÿ äëÿ âèïðîáóâàííÿ àâåëåâèì. ²äå â³÷íà áîðîòüáà íà çåìë³ ì³æ äîáðîì ³ çëîì, ³ äóø³-ñâ³òëÿêè âèìóøåí³ çàïàñàòèñÿ ìîãóòí³ì òåðï³ííÿì, àáè ³ â ñîá³ é íàâêîëî ñåáå ïîáîðîòè òåìíó ñèëó. Ãóöóëè â³ðÿòü, ùî æèâèì, ÿê³ ïðîõîäÿòü âàæê³ âèïðîáóâàííÿ íà çåìë³, äîïîìàãàþòü äóø³ ïîìåðëèõ, çà ÿêèõ âîíè ìîëÿòüñÿ âî ñïàñ³ííÿ ¿õ ó â³÷íîñò³: äàþòü ïîìèíàëüí³ îá³äè, çàìîâëÿþòü ïàðàñòàñè, ïàì’ÿòàþòü, ëþáëÿòü... À ëþáîâ – íàéïîòóæí³øà ñèëà, ³ âîãí³ ñâ³÷îê, ëàìïàäîê, ÿê³ ãîðÿòü ó ð³çäâÿíó òà âåëèêîäíþ í³÷ íà ìîãèëàõ öâèíòàð³â Ãóöóëüùèíè – öå çíàêè, ôàêåëè ëþáîâ³ æèâèõ äî òèõ, õòî âæå ïåðåéøîâ Äîëèíó Ñë³ç ³ õòî íåçðèìî ñïîñòåð³ãຠçà íàøèì æèòòÿì ïðàâåäíèìè î÷èìà ç íåáåñ. Òî º âåëèêà, ïîòóæíà гçäâÿíà ̳ñòåð³ÿ, ïåðåïëåòåíà êîëÿäîþ, â³íøóâàííÿì, âåñåë³ñòþ ³ òîðæåñòâîì áåçñìåðòÿ! ͳÿêà çåìíà ñèëà íå çäàòíà çðóéíóâàòè Äóõ íàðîäó. Áî äóøà íå
âìèðàº, âîíà – áåçñìåðòíà, ÿê Áîæèé Äóõ. Âîíà, äóøà, íàâ³òü íå õî÷å öå çíàòè, áî ùî òî çíàííÿ? Ìàðåâî. ² ÷èì á³ëüøå ìè çíàºìî, òèì á³ëüøå ïåðåêîíóºìîñü, ùî í³÷îãî íå çíàºìî. Âîíà, â³÷íà, ÷óº ñâ³ò, â³ä÷óâຠñâîº áåçñìåðòÿ. Ëåò³òè ó íåáî ëåãøå, ßê õîäèòè ïî õàò³…. Ñåðöå çáåðåãëî ïàì’ÿòü ïðî îäíó äóøó, õðåùåíó íà Ãàô³þ. ßêîñü ïåðåñòóïèëà ïîð³ã ¿¿ õàòè, à âîíà ñèäèòü çà ñòîëîì, ï³äïåðëà ñâîþ 90-ð³÷íó ãîë³âîíüêó ìàëåíüêèì êóëà÷êîì ³ äð³ìàº. – Âóéíî Ãàô³éî, ñëàâà ²ñóñó Õðèñòó! –… – Âóéíî Ãàô³éî, âè ñïèòå? – ͳ, – â³äêðèëà ç-ï³ä á³ëåíüêî¿ õóñòî÷êè áëàêèòí³ î÷³, – ÿ ëåò³ëà íà íåáî... À òè ìåíå ïîâåðíóëà íàçàä äî õàòè. – Òà âè ó õàò³, âóéíî÷êî, º. – Òà ó õàò³, – çàáðàëà ç-ï³ä ï³äáîð³ääÿ ñóõåíüê³ ðó÷êè Ãàô³ÿ, ñõðåñòèëà ¿õ íà ãðóäÿõ ³ ÿêîñü äèâíî íà â³êí³ ïîãëÿä çóïèíèëà. – Àäè äºäÿ ó â³êí³ ìåíå ÷åêàº. ×åêàéòå, äºäþ, ÷åêàéòå – ³äó... À òè ñ³äàé, íåáîãî, íà ëàâêó, íå ñò³é íà ïîðîç³. Àëå óâàæíî ñ³äàé, àáè àíãåë³â ìî¿õ íå ïðèñ³ëà. Àíó ïîñóíüòåñÿ òðîõè, – çìàõíóëà õóäåíüêîþ á³ëîþ ðó÷êîþ
¹1, 2008 7
ÍÎÂÅËÀ â ïîâ³òð³ íàä ëàâèöåþ ³ âêàçàëà ì³ñöå, äå ÿ ìàëà ñ³ñòè... Òàêà äèâíà Ãàô³¿íà ðîçìîâà ìåíå ñèëüíî íàëÿêàëà – ðàïòîâèé õîëîä, çâ³äêè â³í ò³ëüêè óçÿâñÿ, îáåðíóâñÿ ï³ä ñåðöåì, ÿê çì³ÿ. ß ïîäóìàëà, ùî Ãàô³ÿ áóäå, ïåâíî, ïîìèðàòè... ² ùî îäíà ó ö³é õàò³ áóäó ðîáèòè: ÿ áîþñÿ ñìåðò³ äî ñìåðò³. Çàòðåìò³ëè ðóêè, àëå, ç³áðàâøè óñ³ ñèëè ó ñîá³, ñ³ëà á³ëÿ Ãàô³¿ íà ëàâêó ³ ìîâ÷ó – ùîñü çàáðàëî ìåí³, ìîâó. – Òà ÿ áóëà áè, íåáîãî, íå âåðíóëàñÿ äî õàòè, áî ëåò³òè äî íåáà ëåãøå, ÿê õîäèòè ïî í³é... À òè ÷èÿ òàêà ïðèéøëà?.. ß òåáå íå çíàþ. – Âóéíî÷êî Ãàô³éî, òà ÿê íå çíàºòå, ÿê ÿ âàøà ñóñ³äà; âè ùå ìåí³ êîëèñü ï³âîí³é äàâàëè – ïðèãàäóºòå? Êàëèíà ÿ. – À, Êàëèíà... Òà äå íå çíàþ – çíàþ òåáå, äèòèíêî. Äîáðå, ùî òè ïðèéøëà. Áî ÿ ñõî÷ó çàðàç çíîâó ïîëåò³òè ó íåáî, äî Áîãà, áî àäè àíãåëè íà ìåíå ÷åêàþòü ³ äºäÿ ó â³êíî ñè äèâèò. À ÿ îöå ëåòþ â íåáî òàé ì³ðêóþ: õòî òî çà ìåíå íà çåìë³ áóäå ìîëèòèñÿ? Áî ä³òè ³ âíóêè ìîëèòèñÿ íå çíàþòü, Áîãà íå çíàþòü. À àíãåëè òàé äºäÿ çäîãàäàëèñÿ íà ìî¿ äóìêè, òàê ÿêáè ÿ ç íèìè ãîâîðèëà, òàé êàæóòü: “Íå ïîâåðòàé, Ãàô³éî, ãîëîâè äî çåìë³, äî õàòè, äèâèñÿ â íåáî – âèäèø, ÿêå íåáî ôàéíå”. Éîé, à òî òàêà êðàñà... “À ìîëèòèñÿ çà òâîþ äóøó, – êàæå àíãåë ì³é, – áóäå ÷åðåøíÿ, ÿêó ïîñàäèëà ï³ä â³êíîì, ïòàøêè íà íþ áóäóòü ïðèë³òàòè ³ ñï³âàòè çà òåáå ï³ñí³-ìîëèòâè; ÿáëóí³, âèøí³ – óñå, ùî òè ëþáèëà”. ß íå ñêàçàëà àíãåëàì ³ äºäåâè, à ëèø ïîäóìàëà: òà äîáðå áè òî-òî áóëî, áî ÿ ëþáèëà ñàä, êîæíó äåðåâèíêó, êîæíó êâ³òî÷êó îáö³ëîâóâàëà, áî âîíè äàâàëè ìåí³ çäîðîâ’ÿ äî æèòòÿ. Âîíè ìåíå òàêîæ ëþáèëè. Àëå, äóìàþ, çàëèøèëà ¿õ íà ñàìèõ ñåáå, ä³òè õàòó ñïðîäàþò, à õòîñü ñòàðó ÷åðåøíþ çðóáàº, ñàä âèðóáàº... Ãîëîâîíüêà ìîÿ á³äíà: ³ ÷åðåøí³, ³ ÿáëóí³ ïëà÷óòü çà ìíîþ, ³ ÿ ïëà÷ó çà íèìè: óæå íàâ³òü âèæó, ùî ¿õ ïèëèòü ÿêèéñü ñòðàøíèé ÷óæèé ÷îëîâ³ê, – ³ íå áóäå òåïåð çà ìåíå êîìó ìîëèòèñÿ. À öå òè ïðèéøëà é âåðíóëà ìåíå ç äîðîãè, äèòèíêî. Òî, ïåâíî, àíãåëè ìî¿ ñêàçàëè àíãåëàì òâî¿ì, àáè òè óâ³éøëà äî õàòè, àáè òîá³ íàêàçàëà, ùî ìàþòü ðîáèòè âíóêè ç ìîéîâ ÷åðåøíåâ, âèøíÿìè òà ñàäîì... Òóò ÿ âäðóãå çìåðçëà: ñëóõàþ÷è Ãàô³þ, ïîäóìàëà, ùî é ñïðàâä³ ÿêàñü íåçðèìà, àëå âëàäíà ñèëà
¹1, 2008 8
ïðèìóñèëà ìåíå âñå êèíóòè ³ ï³òè äî öå¿ âóéíè. ß í³êîëè áåç ïîòðåáè í³ äî êîãî íå éäó. À òóò ç òàêîþ ëåãê³ñòþ, áåç ìåòè, ç òàêèì ñâ³òëèì òðåïåòîì á³ãëà – ³ îñü òàêà äèâíà, æóðíà çóñòð³÷. Òîä³ ó ÷óäà ç àíãåëàìè ÿ ìàëî â³ðèëà ³, ïåâíî, íå ïîâ³ðèëà á, ÿêáè öå íå ñòàëîñÿ ç³ ìíîþ â Ãàô³¿í³é õàò³. Ãàô³ÿ òàêè ñêîðî ïî òîìó äíåâè ïîëåò³ëà ç àíãåëàìè ³ ç äàâíî ïîê³éíèì äºäåì ó íåáî. Õàòà çàëèøèëàñÿ ïîðîæíÿ, ñàìîòíÿ ³ ñóìíà. Ò³ëüêè íàâåñí³, êîëè âèñîêà êðèñëàòà ÷åðåøíÿ ï³ä â³êíîì óáèðàëàñÿ â ðÿñíèé á³ëèé öâ³ò, à çãîäîì óêðèâàëàñÿ, ÿê ïîêðèâàëîì, ÷åðâîíèìè ãðîíàìè ñîêîâèòèõ ïëîä³â, ïðèë³òàëè äî íå¿ çîçóë³ é ñîëîâ’¿. Òîä³ ÿ âñ³ì êàçàëà: ö³ Áîæ³ ïòàõè ìîëÿòüñÿ íà ÷åðåøí³ çà âóéíó Ãàô³þ. Íà ìåíå äèâèëèñÿ, ÿê íà õâîðó. Òî÷í³ñ³íüêî òàê, ÿê ÿ ó òîé äàëåêèé ë³òí³é äåíü íà âóéíó Ãàô³þ, êîëè âîíà â³äñóâàëà ç ëàâêè àíãåë³â, çâ³ëüíÿþ÷è ìåí³ ì³ñöå, àáè ñ³ëà. Òåïåð óæå ìîâ÷ó. Ìîâ÷ó, áî ä³òè íå ïîñëóõàëè áàáó, ÿê òà ¿õ ïåðåä â³äë³òîì ó íåáî ïðîñèëà: õàòó òàêè ïðîäàëè. Íîâ³ ´àçäè çðóáàëè êðèñëàòó ÷åðåøíþ, âèðóáàëè ñàä – ³ â³äêðèëè â³êíà ñîíöþ, à äëÿ ãîñïîäàðêè – ãîðîä. Íå ïðèë³òàþòü ñþäè á³ëüøå çîçóë³ é ñîëîâ’¿, íå ñï³âàþòü õâàëó Áîãó ³ íå ìîëÿòüñÿ á³ëüøå çà Ãàô³¿íó äóøó. Ò³ëüêè êëþ÷³ æóðàâë³â ÷àñ â³ä ÷àñó êðóæëÿþòü ó äèâíîìó ñóìíîìó âàëüñ³ íàä êîëèøí³ì Ãàô³¿íèì îá³éñòÿì. À ìîæå, òî íå æóðàâë³, à àíãåëè ó æóðàâëèíèõ á³ëåíüêèõ ñîðî÷å÷êàõ êóðëè÷óòü õâàëó ò³é äóø³, ÿêà êîëèñü òóò æèëà, ðàä³ëà, ñì³ÿëàñÿ, ñòðàæäàëà, ïëàêàëà ³ ëþáèëà âñå æèâå ï³ä íåáåñàìè. ...Ìèíàëè ë³òà. ² ÿêîñü ó ð³çäâÿíó í³÷ ïðèéøëà äî ìåíå â ñîí òîíåíüêà, ÿê âåðáîâèé ïðóòèê, âóéíà Ãàô³ÿ. ßñíèé áëàêèòíèé ïîãëÿä ¿¿ î÷åé äèâèâñÿ ìåí³ â ñàìå äíî äóø³. Äóøà äóøó ÷óº áåç ñë³â: ÿ ïîêëàëà íà ïîëóìèñîê äåùèö³, ïóøå÷êè êîæíî¿ ç 12 ñòðàâ ñâÿòî¿ âå÷åð³, çàñâ³òèëà ñâ³÷êó ³ âèíåñëà íà ï³äâ³êîííèê ó á³ëó çàìåò³ëü äèâíî¿ òàéíè, ó ìîðîçÿíó ð³çäâÿíó êîëÿäó - äëÿ äóøå÷êè âóéíè Ãàô³¿. ...Òàê âîíî, âèäíî, ³ º: áëèçüê³, íàéð³äí³ø³, íàéëþá³ø³ òîá³ – öå ëþäè ïî äóõó, à íå ïî êðîâ³ é íå ïî ïëîò³. Òà ¿õ ìàéæå íà çåìë³ íåìà. À ÿêùî º, òî îäèíèö³, ³ ÷îìó öå òàê?.. Êàëèíà Âàòàìàíþê Çà ìàòåð³àëàìè ãàçåòè “Ãàëè÷èíà”
ÃÐ²Õ ÀÁÎÐÒÓ
ÑÎÍ, ÙÎ ÂÐßÒÓÂÀ ÆÈÒÒß Êîëè ìåí³ íàñíèâñÿ öåé ñîí, ÿ âæå áóëà ìàò³ð’þ äâîõ äîíå÷îê ³ ÷åêàëà íà òðåòþ äèòèíó. ³ðþ, ùî öå ñàì Ãîñïîäü ó ñêðóòíó õâèëèíó íå äàâ ñòàòè âáèâöåþ òà äîïîì³ã óðÿòóâàòè ñ³ì’þ. Àäæå âñ³ ìî¿ ðîäè÷³ òà ÷îëîâ³ê íàïîëÿãàëè íà òîìó, ùîá ÿ ïîçáóëàñÿ ùå íåíàðîäæåíîãî äèòÿòî÷êà, áî, ùîá âèõîâóâàòè òðüîõ ä³òåé, ó íàñ íå áóëî àí³ ãðîøåé, àí³ ÷àñó, àí³ çäîðîâ’ÿ. Êàçàëè, ùî í³÷îãî àìîðàëüíîãî â öüîìó â÷èíêó íåìà: òåðì³í ³ùå ìàëåíüêèé, ³ äèòèíà, ÿêó ÿ î÷³êóþ, – öå çîâñ³ì ³ íå ëþäèíà, à ëèøå çãóñòîê êðîâ³. Íàñëóõàâøèñü ¿õí³õ ïîðàä, ÿ âæå áóëî íàâàæèëàñÿ íà òàêèé êðîê, íàâ³òü äîìîâèëàñÿ ïðî îïåðàö³þ ç ë³êàðåì. Õî÷à ð³øåííÿ é ïðèéíÿëà, àëå ñïîêîþ íà ñåðö³ íå áóëî. Ìåí³ òàê áðàêóâàëî ìàòåð³, ¿¿ ïîðàäè òà ï³äòðèìêè. Îäíàê ìàìà ïîìåðëà, êîëè ÿ áóëà ùå çîâñ³ì ìàëåíüêîþ, ³íø³ ðîäè÷³ íå íàäòî çâàæàëè íà ìî¿ ïî÷óòòÿ, à äóøà áîë³ëà é äàë³. ßêîñü óíî÷³, ëÿãàþ÷è ñïàòè, ÿ ïîìîëèëàñÿ ³ ïîïðîñèëà Ãîñïîäà äîïîìîãòè, áî íå çíàëà, ùî ðîáèòè. ² ìåí³ ïðèñíèâñÿ äèâíèé, à ìîæëèâî, ³ ïðîðî÷èé ñîí. Óâ³ ñí³ ïðèéøëà ìàòè, õî÷à âïðîäîâæ äâàäöÿòè ðîê³â í³êîëè íå ñíèëàñÿ. Âçÿëà ìåíå çà ðóêó é ïîâåëà ç³ ñîáîþ. Ìè ïðèéøëè íà ãàðíó ñîíÿ÷íó ãàëÿâèíó, ³ ÿ ïîáà÷èëà òàì äâîõ ñâî¿õ äîíå÷îê. Óò³ì ìàòè ïîâåëà ìåíå äàë³, é ïåðåä³ ìíîþ ðîçêèíóëàñÿ âåëèêà òà ñòðàøíà ïð³ðâà, à ùå ñòðàøí³øå áóëî ÷óòè ìîòîðîøí³ çâóêè, ÿê³ ëèíóëè çâ³äòè. Çäàâàëîñÿ, í³áè ãàð÷àòü äåñÿòêè ëåâ³â. Ðàïòîì ÿ ïîáà÷èëà ñåðåä ö³º¿ òåìðÿâè
Ìàòóñþ ³ òàòêó, äÿêóþ âàì çà æèòòÿ! ß âàñ òàê ëþáëþ! Ìåí³ òàê çàòèøíî íà âàøèõ äîëîíÿõ… ³ æàõó ìàëåíüê³ ç³ðî÷êè. Ìàìà ñêàçàëà, ùî òî äóø³ íåíàðîäæåíèõ ä³òåé. ß â³ä÷óëà òàêèé âåëè÷åçíèé ñòðàõ, ùî ïðîêèíóëàñÿ. Äî ðàíêó
áóëî ùå äàëåêî, ïðîòå çàñíóòè âæå íå ìîãëà. Ïîäÿêóâàëà Ãîñïîäó çà öåé ñîí ³ âèð³øèëà: íåçâàæàþ÷è í³ íà ùî, íàðîäæóâàòèìó òðåòþ äèòèíó.
Ñîðîêà Îëåñÿ, 13 ð., ì. Ëüâ³â, øêîëà ¹53
¹1, 2008 9
ÃÐ²Õ ÀÁÎÐÒÓ Çðàíêó ÷îëîâ³ê ïî÷àâ íàïîëÿãàòè, ùîá ÿ âñå-òàêè ï³øëà â ë³êàðíþ ³ çðîáèëà àáîðò. Òà ÿ íàâ³òü ñëóõàòè íå õîò³ëà ïðî öå – òîä³ ïî÷àëèñÿ ùîäåíí³ ñâàðêè, ïåðåêîíàííÿ. ×îëîâ³ê áóâ íàëàøòîâàíèé êàòåãîðè÷íî ³ í³ÿê íå õîò³â ìåíå çðîçóì³òè òà ï³äòðèìàòè. ß ïëàêàëà, ïðîñèëà Âñåâèøíüîãî äîïîìîãòè ìåí³ â ö³é ñèòóàö³¿. ³í âèñëóõàâ ìîþ ìîëèòâó òà ï³äêàçàâ ð³øåííÿ. Öå íå áóëî ÷óäî, îäíàê ñàìå öåé âèïàäîê çì³íèâ íàøå æèòòÿ. ß çãàäàëà, ùî íàøà ñóñ³äêà ìຠìàëåíüêó äèòèíó. Ïðî âñå çàçäàëåã³äü ç íåþ äîìîâèëèñÿ, çàïåâíèëà, ùî í³÷îãî ëèõîãî ç ¿¿ ìàëÿì íå òðàïèòüñÿ. À òîä³ ïðèâåëà äî íå¿ ÷îëîâ³êà í³áè ùîñü äîïîìîãòè â ãîñïîäàðñòâ³. Êîëè ìè ïðèéøëè, ÿ âçÿëà íåìîâëÿ íà ðóêè, ïî÷àëà ç íèì áàâèòèñÿ, ïîò³ì äàëà ïîòðèìàòè éîãî ÷îëîâ³êîâ³. À ñàìà ïîá³ãëà íà êóõíþ, âçÿëà í³æ ³ êàæó äî íüîãî: “Îñü, ìàºø í³æ, áåðè òà â³äð³æ äèòèí³ ãîëîâó”. ³í ïîãëÿíóâ çäèâîâàíî ³ íàâ³òü ç³ ñòðàõîì, ÷è ÿ íå ç³éøëà ç ãëóçäó. – Àãà, – êàæó òîä³, – ÿêùî òè íå ìîæåø óáèòè ÷óæó äèòèíó, òî íàâ³ùî çìóøóºø ìåíå âáèòè ð³äíó? ϳñëÿ öüîãî ì³é ÷îëîâ³ê ³ùå ÿêèéñü ÷àñ áàâèâñÿ ³ç ñóñ³äñüêèì íåìîâëÿì, ïðî ùî äóìàâ – íå çíàþ, àëå ïîò³ì á³ëüøå í³êîëè íå ãîâîðèâ ïðî òå, ùîá ïîçáóòèñÿ äèòÿòè. Çàðàç ó íàñ ñåìåðî ä³òåé. Çâ³ñíî, òðîõè âàæêî ìàòåð³àëüíî, òà ÿ âèõîâóþ ¿õ ó ïðàö³ òà ìîëèòâ³, é Ãîñïîäü áëàãîñëîâëÿº íàñ. Íàéá³ëüøå çà âñå ÿ áîþñÿ âòðàòèòè Áîæó ëþáîâ òà ëàñêó. Áàãàòñòâà âåëèêîãî íå ïðàãíåìî, àäæå áà÷ó, ùî ñóñ³äè òà çíàéîì³ ìàþòü óñüîãî âäîñòàëü, à ¿ì çàâæäè ìàëî
¹1, 2008 10
é ìàëî. Õîäÿòü çíåðâîâàí³, ÷àñòî ñâàðÿòüñÿ, íå çàäîâîëåí³ æèòòÿì. ß ââàæàþ, æîäí³ ãðîø³ íå ìîæóòü çàì³íèòè Ãîñïîäíüî¿ ëþáîâ³, ïîêðîâè Ïðå÷èñòî¿ Ä³âè Ìàð³¿, áî íàñ ñòâîðèâ Ãîñïîäü, ³ íàø ä³ì – íà íåá³. À òóò, íà çåìë³, ìè – ëèøå ïîäîðîæí³, ÿê³ áëóêàþòü ó ïîñò³éíîìó ïîøóêó Áîãà. Áàãàòñòâîì íå â³äêóïèòèñÿ â³ä ãð³õà, à ëèøå
áîãîáîÿçíèì æèòòÿì, äîáðèìè â÷èíêàìè. Îòîæ íå ãëóçóéòå ç ìàòåð³â, ÿê³ ìàþòü áàãàòî ä³òåé. Êðàùå áóäüòå äî íèõ äîáðèìè òà ùèðèìè – ³ òîä³ çäîáóäåòå âèíàãîðîäó çà öå â íåá³. Çðåøòîþ, çíàéòå, ùî, ïîêëàäàþ÷èñü íà Ãîñïîäà, âè çàâæäè â³ä÷óâàòèìåòå Éîãî áåçìåæí³ ëþáîâ òà çàõèñò. À. Ì.
×ÀÑ ÌÈËÎÑÅÐÄß “Òóò ï³ä³éøîâ Ïåòðî ³ êàæå äî Íüîãî: “Ãîñïîäè! Êîëè ì³é áðàò çãð³øèòü ñóïðîòè ìåíå, ñê³ëüêè ðàç³â ìàþ éîìó ïðîùàòè?” ²ñóñ ïðîìîâèâ äî íüîãî: “Íå êàæó òîá³: Äî ñ³ìîõ, àëå – äî ñ³ìäåñÿòè ðàç ïî ñ³ì” (Ìò. 18,21–22).
ß ÏÐÎÑÒÈËÀ, É ÃÎÑÏÎÄÜ ÌÅÍÅ ÇÖ²ËÈ Ïî âîë³ Áîæ³é ³ ïðîâèä³ííþ ìåí³ äîâåëîñÿ ê³ëüêà ðîê³â òîìó ïðèéíÿòè ó÷àñòü ó ñåì³íàð³ “Îíîâëåííÿ ó Ñâÿòîìó Äóõîâ³”. Ïðîòÿãîì ñåìè òèæí³â ùîñóáîòè, íåçâàæàþ÷è íà áàãàòî ïåðåøêîä, ìè ç’¿æäæàëèñü äî ì³ñöÿ çóñòð³÷³. Çàêëþ÷íà ìîëèòâà îñòàííüîãî äíÿ áóëà ïðèñâÿ÷åíà îíîâëåííþ Òà¿íñòâ Õðåùåííÿ ³ Ìèðîïîìàçàííÿ, ùîá ïîñòàâèòèñÿ äî íèõ ñâ³äîìî òà ç á³ëüøîþ â³äïîâ³äàëüí³ñòþ. Äëÿ ìåíå öå áóâ âåëèêèé äåíü ïåðåëîìó, ç ÿêîãî ïî÷àâñÿ ïðîöåñ äóõîâíîãî îíîâëåííÿ, ùî òðèâຠäî öüîãî ÷àñó. Íà ïåðøîìó óðîö³ êàòåõèçìó ï³ä ÷àñ ñåì³íàðó ÿ ïî÷óëà: “…ÿêùî íå ïðîñòèòè óñ³ì, íå â³äáóäåòüñÿ â òîá³ í³ÿêîãî îíîâëåííÿ”. ³äðàçó æ ÿ ïåðåâåëà öå äëÿ ñåáå íà “ïðàêòè÷íó ìîâó”: ÿêùî ÿ íå ïðîùó, òî íå âàðòî “ìîðî÷èòè ãîëîâó” Ãîñïîäåâ³, òîìó ùî âñå áóäå îäíèì âåëèêèì ñàìîîáìàíîì, ïðèìíîæåííÿì áëàãî÷åñòèâèõ ïðàêòèê, ùî óòâåðäæóþòü ôàðèñåéñüêå ëèöåì³ðñòâî. “…Óñå âñ³ì ïðîñòèòè”.., – ïîñò³éíî çâó÷àëî ìåí³ ó ãîëîâ³ òà çáóäæóâàëî òâîð÷èé íåñïîê³é. Ó äóìêàõ ÿ ïîâåðòàëàñÿ äî ëþäåé, ÿêèõ íå ïðîñòèëà, ³ äî ïîä³é, ÿê³ ñïðè÷èíèëè ìåí³ á³ëü ³ çàêðèëè ìîº ñåðöå íà çàñóâ. ¯õ áóëî ÷èìàëî. ß çðîçóì³ëà, ùî ìåí³ äàíî âåëèêèé øàíñ, ïðîòå âñå çàëåæèòü â³ä ìîãî ð³øåííÿ, â³ä âîëüîâîãî àêòó. Ñèëà Áîæî¿ áëàãîäàò³ áóëà ñïðàâä³ ìîãóòíüîþ. Ãîñïîäü Áîã î÷³êóâàâ â³ä ìåíå ñï³âïðàö³: ÿ ïîâèííà áóëà â³äêðèòè ñâîº ñåðöå, ùîáè ³í ì³ã çö³ëèòè éîãî. ϳñëÿ òîãî, ÿê ÿ çâåðíóëàñÿ çà ïîðàäîþ äî ñâÿùåíèêà, â³í çàïðîïîíóâàâ, ùîá, ïåðåäàþ÷è çíàê ìèðó ï³ä ÷àñ ªâõàðèñò³¿, ó ñòîÿ÷èõ ïîðÿä áðàòàõ ³
Õóñåïå äå гáåéðà. Ïîêóòóþ÷à Ìàð³ÿ Ìàãäàëèíà. 1641 ð. Ïðàäî, ²ñïàí³ÿ
ñåñòðàõ ÿ íàìàãàëàñÿ ïîáà÷èòè òèõ ëþäåé, ÿêèõ íå ïðîñòèëà, ùîá, ïðîñòÿãàþ÷è ¿ì ðóêó, ÿ çáóäæóâàëà â ñîá³ àêò âíóòð³øíüîãî ïðîùåííÿ. ß ïî÷àëà öå ÷èíèòè ç áàæàííÿì ³ ç ö³ëîãî ñåðöÿ. Ïðîùåííÿì íàìàãàëàñÿ îõîïèòè âñ³õ, äî êîãî ó ãëèáèí³ ñåðöÿ çàëèøèëèñü îáðàçè, ïðåòåí糿, óïåðåäæåííÿ. Íàáëèæåííÿ äî ïðîùåííÿ ³ çóñèëëÿ âîë³ çðîáèëè òàê, ùî Ãîñïîäü çì³ã óâ³éòè â ìîº æèòòÿ ³ ðîçïî÷àòè ïðîöåñ çö³ëåííÿ. ¹1, 2008
11
×ÀÑ ÌÈËÎÑÅÐÄß Ïîâåðíóâøèñü äî ïîâñÿêäåííèõ îáîâ’ÿçê³â, ç³ çäèâóâàííÿì çàóâàæèëà, ùî ëþäè, íà ÿêèõ ÿ îáðàæàëàñü, ñòàëè çîâñ³ì ³íøèìè. Íåâäîâç³ ÿ çðîçóì³ëà, ùî âèíà áóëà íå ç ¿õíüîãî áîêó, à æèëà â ìåí³, ó ìîºìó õâîðîìó ñåðö³. Çáàãíóëà, ùî ñàìà çâåëà ñò³íó, ùî íàñ ðîçä³ëÿëà. Ñò³íó ì³öíó, ÿêó âàæêî çäîëàòè. Ñò³íó âîðîæíå÷³, óïåðåäæåííÿ, íåäîâ³ðè. ß ïîáà÷èëà, ùî ö³ ëþäè çàãàëîì íàëàøòîâàí³ äî ìåíå íå âîðîæå, à äîáðîçè÷ëèâî ³ â³äêðèò³ äî ëþáîâ³. Äîâãî é óâàæíî ÿ ïðèäèâëÿëàñÿ äî öüîãî “ÿâèùà”: çäèâóâàííÿ áóëî âåëèêèì, ìåíå ñïîâíþâàëè ðàä³ñòü ³ ñïîê³é. Óñå ñòàëî ïðåêðàñíèì. Íàáóëî çì³ñòó òå, ùî äî öüîãî ÷àñó çäàâàëîñÿ ñ³ðèì ³ í³ê÷åìíèì. Ó ìîºìó ñåðö³ ïîñåëèëàñÿ Ëþáîâ, ùî çì³íèëà ñâ³ò: ñâ³ò íàéáëèæ÷îãî îòî÷åííÿ, ó ÿêîìó ÿ æèëà, ïðàöþâàëà, ³ñíóâàëà, à òàêîæ óâåñü ñâ³ò, ñòâîðåíèé Ãîñïîäîì Áîãîì äëÿ äîáðà ³ ùàñòÿ êîæíî¿ ëþäèíè. ß â³äêðèëà äëÿ ñåáå êðàñó ïðèðîäè: ³ç çàõîïëåííÿì äèâèëàñÿ íà ñõ³ä ³ çàõ³ä ñîíöÿ, íà òå, ÿê ðîñòå â ïîë³ êîëîññÿ, ïîâíå çåðåí, ðîçóì³þ÷è, ùî öå ³ º ÷óäåñíå ðîçìíîæåííÿ õë³á³â, ùî â³äáóâàºòüñÿ íà íàøèõ î÷àõ. Ó êâ³òàõ ÿ ïîáà÷èëà Óñì³øêó Áîãà. Ùîäåíü ïåðåä³ ìíîþ â³äêðèâàëàñü ùåäð³ñòü Áîæî¿ áëàãîäàò³. ß çðîçóì³ëà, ùî ëþäèíà, ñêîíöåíòðîâàíà íà ñîá³, çàéíÿòà ñïîãëÿäàííÿì ñâî¿õ îáðàç ³ äóøåâíèõ ðàí, íå çìîæå ïîáà÷èòè öüîãî. Ëþäèíà, çàíóðåíà â ïå÷àëü, ïðèíèæåííÿ, àïàò³þ, áà÷èòü óñå â ÷îðíîìó êîëüîð³ é íà êîæíîìó êðîö³ øóêຠñïàñ³ííÿ ³ çíàõîäèòü öå “ñïàñ³ííÿ” ó âàäàõ (³íêîëè ³ â ñåêòàõ). Áàãàòî õòî êèäàºòüñÿ ó êîëîâîðîò ñâ³òó, ïîðèíàþ÷è â éîãî “íàñîëîäè”. Âîíè ïðèêèäàþòüñÿ ùàñëèâèìè, à íàñïðàâä³ öå – íàéíåùàñí³ø³ ëþäè. Ïðàâäà ïðî íèõ ç’ÿñîâóºòüñÿ ó íàéêðèòè÷í³ø³ ìîìåíòè: õâîðîáà, ñìåðòü áëèçüêî¿ ëþäèíè, âòðàòà ìàòåð³àëüíèõ áëàã… Òîä³ âîíè âïàäàþòü ó â³ä÷àé, á³ëÿ äæåðåëà ÿêîãî çàâæäè ñòî¿òü äèÿâîë – êíÿçü òåìðÿâè. ³í ÷óäîâî çíàº, êèì º Áîã, Ëþáîâ ßêîãî â³í â³äâåðíóâ. Ñïîâíåíèé íåíàâèñò³, â³í ðîáèòü óñå, ùîáè âòÿãíóòè â ñâîþ îðá³òó ÿêíàéá³ëüøå ëþäåé, çàçäðÿ÷è ¿õíüîìó ùàñòþ ñï³ëêóâàííÿ ç Áîãîì. Öå â³í áóäóº íåäîñòóïíó ñò³íó ç íàøîãî íåáàæàííÿ
¹1, 2008 12
ïðîñòèòè, ðîçïàëþº íàøó æàë³ñòü äî ñåáå, ïðåòåí糿, äóøåâí³ òðàâìè, ïåðåá³ëüøóº â³ä÷óòòÿ îáðàç. Öå â³í ïîñò³éíî íàãàäóº ïðî ðàíè, ÿê³ íàì çàâäàíî, ùîá ¿õ ðîçòðàâèòè. Áóäüìî óâàæí³. Íå äàìî ñåáå îáìàíóòè! Áóäåìî ïðîñèòè Ñâÿòîãî Äóõà ïðî òå, ùîá ìè çìîãëè ïîáà÷èòè, ÿêèé äóõ ñóïðîâîäæóº íàñ ³ äຠíàì ïîðàäè, êîãî ñëóõàºìî, êîìó â³ðèìî. ³çüì³òü ó ðóêè Á³áë³þ, ùîá íå ò³ëüêè ÷èòàòè, à é æèòè ñëîâàìè ²ñóñà: çàâæäè ïðîùàòè, ïî÷èíàþ÷è ç òîãî ìîìåíòó, êîëè îáðàçà ò³ëüêèíî òîðêíåòüñÿ íàñ. Ñïðèéìàéìî áåç åìîö³é ñèòóàö³¿, â ÿêèõ ïî÷óâàºìîñÿ îáðàæåíèìè, ³ ìè ïîáà÷èìî, ùî íàñïðàâä³ ñòðàæäຠò³ëüêè íàøà ãîðäèíÿ, ïëà÷å åãî¿çì. Îòîæ íå á³éìîñÿ! À ÿêùî ³íîä³ é òðàïëÿòèìóòüñÿ õâèëèíè ñòðàõó, òî ïîòð³áíî çàâæäè ïàì’ÿòàòè ïðî äîáð³ ë³êè – ïðî ìîëèòâó íà Âåðâèö³. Ìàð³ÿ
“ßêáè ÿ ãîâîðèâ ìîâàìè ëþäñüêèìè é àíãåëüñüêèìè, àëå íå ìàâ ëþáîâè, – òî ÿ áóâ áè íåìîâ ì³äü áðåíÿ÷à àáî êèìâàë çâó÷íèé. ßêáè ÿ ìàâ äàð ïðîðîöòâ ³ â³äàâ óñ³ òàéíè é óñå çíàííÿ, ³ ÿêáè ÿ ìàâ óñþ â³ðó, ùîá ³ ãîðè ïåðåñòàâëÿòè, àëå íå ìàâ ëþáîâè, ÿ áóâ áè – í³ùî. ² ÿêáè ÿ ðîçäàâ á³äíèì óñå, ùî ìàþ, òà ÿêáè â³ääàâ ìîº ò³ëî íà ñïàëåííÿ, àëå íå ìàâ ëþáîâè, òî ÿ íå ìàâ áè æàäíî¿ êîðèñòè. Ëþáîâ – äîâãîòåðïåëèâà, ëþáîâ – ëàã³äíà, âîíà íå çàçäðèòü, ëþáîâ íå ÷âàíèòüñÿ, íå íàäèìàºòüñÿ, íå áåøêåòóº, íå øóêຠñâîãî, íå ïîðèâàºòüñÿ äî ãí³âó, íå çàäóìóº çëà; íå ò³øèòüñÿ, êîëè õòîñü ÷èíèòü êðèâäó, ðà䳺 ïðàâäîþ; âñå çíîñèòü, â óñå â³ðèòü, óñüîãî íà䳺òüñÿ, âñå ïåðåòåðïèòü. Ëþáîâ í³êîëè íå ïåðåìèíàº. Ïðîðîöòâà çíèêíóòü, ìîâè çàìîâêíóòü, çíàííÿ çíèêíå”. 1 Êîð. 13, 1–8
ÎÑÂß×ÅͲ  ²ÑÒÈͲ
ÄÎÁÐÎÌÈËÜÑÜÊÈÉ ÂÀÑÈ˲ßÍÑÜÊÈÉ ÌÎÍÀÑÒÈÐ ÑÂ. ÎÍÓÔÐ²ß Ïðè â’¿çä³ â Äîáðîìèëü ç³ ñòîðîíè Ñòàðîãî Ñàìáîðà, ë³âîðó÷ ï³ä ãîðîþ âèäíî âèñîêó äçâ³íèöþ òà âåðõè öåðêîâíî¿ áàí³. Öå – ìîíàñòèð ñâ. Îíóôð³ÿ. Çà äàâí³ìè ïåðåêàçàìè, äâà ìîíàõè, î. Àíàñòàç³é òà éîãî òîâàðèø Éî¿ë, ðÿòóþ÷èñü â³ä òàòàðñüêî¿ íàâàëè, ïîêèíóëè îäèí ³ç ëüâ³âñüêèõ ìîíàñòèð³â ³ çàáðåëè àæ ó äîáðîìèëüñüê³ ë³ñè.  óùåëèí³ ã³ðñüêèõ õðåáò³â á³ëÿ äæåðåëà çíàéøëè áåçïå÷íå ì³ñöå, îñåëèëèñÿ òóò, à ç ÷àñîì ñïîðóäèëè äëÿ ñåáå òà ³íøèõ ÷åíö³â, ùî ïðèáóâàëè, íåâåëèêèé ìîíàñòèðîê. Òîä³øí³é ãîñïîäàð “Âèñîêîãî çàìêó” íà Ñë³ï³é ãîð³ – ²îàí Ôåë³êñ (Ùåíñíèé) Ãåðáóðò – ñòàðîñòà Ñóäîâî¿ Âèøí³ ³ Ìîñòèñüê òà éîãî äðóæèíà, êíÿãèíÿ ªëèçàâåòà (ç ðîäèíè Çàñëàâñüêèõ) ó ì. Ïåðåìèøë³, 24 ñåðïíÿ 1613 ðîêó íàäàëè ñâÿò³é îáèòåë³ ôóíäàö³éíó ãðàìîòó, â ÿê³é “íà â³÷í³ ÷àñè” çàïèñàíî äëÿ ÷åíö³â ´ðóíò òà äàíî äîçâ³ë íà âñòàíîâëåííÿ öåðêâè ³ ìîíàñòèðÿ. Íà ñõèë³ ×åðíå÷î¿ ãîðè, äå íèí³ ìîæíà çíàéòè ñë³äè äàâíüîãî ÷åðíå÷îãî öâèíòàðÿ, áóëà ñïîðóäæåíà ìîíàõàìè íåâåëèêà öåðêâà ñâ. Ìèêîëàÿ, ÿêà ïðîñòîÿëà á³ëüøå äâîõñîò ë³ò. Òðîõè ïðàâ³øå íà çàõ³ä â³ä òåïåð³øíüîãî ìîíàñòèðÿ ñòîÿëà ³íøà äåðåâ’ÿíà öåðêâà ñâ. ²ëë³ ç ïðèëåãëèì äî íå¿ öâèíòàðåì. Ïðî âåëèê³ â³äïóñòè â ÷åñòü ñâ. ²ëë³ çíàéäåíî çãàäêó â³ä 1740 ðîêó. Çà ³ãóìåíà î. Âàññ³àíà Ëó÷èíñüêîãî 1705 ðîêó ïî÷àëîñÿ ñïîðóäæåííÿ ìóðîâàíî¿ öåðêâè ñâ. Îíóôð³ÿ. Ïîðó÷ ç öåðêâîþ ó 1731 ðîêó áóëî ïîáóäîâàíî äâîïîâåð-
Âèä íà Äîáðîìèëüñüêèé ìîíàñòèð ÎÎ Âàñèë³ÿí. Ñòàðîñàìá³ðñüêèé ð-í, Ëüâ³âñüêà îáë. Ôîòîõóäîæíèê Ðîìàí Êîâòóí, 2006 ð.
õîâèé ìîíàñòèðñüêèé êîðïóñ òà òðüîõÿðóñíó äçâ³íèöþ. ϳä ï³äëîãîþ öåðêâè çíàõîäèòüñÿ äâà ñêëåïè: ïåðøèé – ï³ä âåëèêèì â³âòàðåì, â ÿêîìó õîðîíèëè ôóíäàòîð³â ìîíàñòèðÿ, äðóãèé – ï³ä êàïëèöåþ ²ñóñà Õðèñòà, â ÿêîìó õîðîíèëè ìîíàñòèðñüêèõ “áëàãîä³òåëåé”. Çà ìîíàñòèðñüêèì ë³òîïèñîì î. ªðîí³ì Êóçüìè÷ òà éîãî ìàòè Àííà äàëè öåðêâ³ äâ³ òèñÿ÷³ çëîòèõ. Áà÷à÷è âåëèêèé áðàê êàìåíþ äëÿ áóä³âíèöòâà öåðêâè ³ ìîíàñòèðÿ, î. Êóçüìè÷ çâåë³â ðîç³áðàòè ñâ³é ðîäèííèé ä³ì ó Ïåðåìèøë³ òà ïåðåâåçòè íà áóäîâó äî Äîáðîìèëÿ. Îçäîáëåííÿ òà îáëàøòóâàííÿ íîâî¿ öåðêâè òðèâàëî ðîêàìè, áóäîâó ìîíàñòèðñüêî¿ äçâ³íèö³ çàâåðøåíî 1751 ðîêó. ϳñëÿ ñêàñóâàííÿ äåÿêèõ ìîíàñòèð³â ç îáèòåë³ ñ. Êîëîäåíö³ (á³ëÿ Æîâêâè) ÷óäîòâîðíèé îáðàç ñâ. Îíóôð³ÿ ïåðåíåñåíî äî Äîáðîìèëüñüêîãî ìîíàñòèðÿ. “Õóäîæ-
íèê âàÿòåëü îðàç ïîçîëîòíèê Ìèõà¿ë Ôåäîð÷àê” ç Ïðÿøåâà ï³ñëÿ çàâåðøåííÿ ðîá³ò ó Æîâêâ³ ïðèñòóïèâ òóò äî âèãîòîâëåííÿ íîâîãî ³êîíîñòàñó, ïðåñòîëó ³ äâîõ â³âòàð³â. ³äîìèé êðàºçíàâåöü î. Âàñèëü ×åðíåöüêèé 1893 ðîêó ïèñàâ: “Âíóòð³ öåðêâè ì³ñòèòüñÿ êðàñíèé ïîçîëî÷åíèé ³êîíîñòàñ ...”. Ó 1886 ðîö³ Ïàïà Ëåâ XIII ïðèñëàâ ñþäè ìîù³ ñâ. ìó÷åíèêà Ïàñèâà ðàçîì ç êðîâ’þ, ÿêó ïîáîæí³ õðèñòèÿíè ç³áðàëè â ñêëÿíó ïîñóäèíó ï³ñëÿ éîãî ñìåðò³. Ó ñò³íàõ Äîáðîìèëüñüêî¿ îáèòåë³ ó òðàâí³ 1888 ðîêó ïî÷àâñÿ ñïîâíåíèé äóõîâíèõ ïîäâèã³â øëÿõ ãðàôà Ðîìàíà Øåïòèöüêîãî. Ïàì’ÿòíà òàáëè÷êà íà ñò³í³ äçâ³íèö³ ñïîâ³ùàº: “Òóò, íà ×åðíå÷³é ãîð³ Äîáðîìèëüñüêîãî ìîíàñòèðÿ, 28 òðàâíÿ 1888 ðîêó ãðàô Ðîìàí Øåïòèöüêèé (çãîäîì Ìèòðîïîëèò Àíäðåé) ñòàâ íà òåðíèñòèé øëÿõ ñëóæ³ííÿ Áîãó é Óêðà¿í³”.
¹1, 2008 13
ÎÑÂß×ÅͲ  ²ÑÒÈͲ ϳñëÿ òîãî, ÿê 1905 ðîêó íîâ³ö³ÿò áóëî ïåðåíåñåíî äî Êðåõîâà, Âàñèë³ÿíè ïîêèíóëè Äîáðîìèëü. Ìîù³ Ïàñèâà, ³ñòîðè÷í³ ïîðòðåòè ³ ÷àñòèíó á³áë³îòåêè òåæ áóëî ïåðåíåñåíî äî Êðåõîâà. Ìîíàñòèðñüê³ áóä³âë³ òà öåðêâè ïî÷àëè çàíåïàäàòè. Îñîáëèâî¿ øêîäè çàçíàâ ìîíàñòèð ï³ä ÷àñ Ïåðøî¿ ñâ³òîâî¿ â³éíè. Òà âæå 1928 ðîêó â³äíîâëþâàëüí³ ðîáîòè ó ìîíàñòèð³ çì³íèëè ñòàí áóä³âåëü, îæèâèëè äóõîâíå æèòòÿ â íüîìó. Òóò ïî÷àëè ïðàöþâàòè ô³ëîñîô³÷í³, çãîäîì âèù³ ã³ìíàç³éí³ ñòó䳿 ×èíó.  1931 ðîêó â Äîáðîìèëüñüêîìó ìîíàñòèð³ â³äáóëàñÿ çàãàëüíà êàï³òóëà. Áóëî ïðåäñòàâëåíå Âàñèë³ÿíñüêå ÷åðíåöòâî Ãàëè÷èíè, Êàðïàòñüêî¿ Óêðà¿íè, Óãîðùèíè, Ðóìóí³¿, Àìåðèêè. Ïåðøèì íàéâèùèì íàñòîÿòåëåì â³äíîâëåíîãî ×èíó ñòàâ Àðõ³ìàíäðèò î. ijîíèñ³é Òêà÷óê. Îñòàííüîãî äîáðîìèëüñüêîãî ³ãóìåíà î. Ìàêàð³ÿ Ðîçóì³éêà áóëî çààðåøòîâàíî âë³òêó 1945 ðîêó ³ çàñëàíî íà 10 ðîê³â ó òàáîðè Âîðêóòè òà Õàáàð³âñüêîãî êðàþ. Çàêðèòî ìîíàñòèð 1946 ðîêó. Ìîíàõè ðîç³éøëèñü õòî êóäè. Ó 1950 ðîö³ â ìîíàñòèð³ ðîçì³ñòèëè ïñèõîíåâðîëîã³÷íèé ³íòåðíàò äëÿ æ³íîê. Ó öåðêâ³ çðîáèëè âíóòð³øíº ïåðåêðèòòÿ, íà ïåðøîìó ïîâåðñ³ – ñêëàä, íà äðóãîìó – êëóá. Öåðêîâíó áàíþ çíåñëè, ³êîíîñòàñ, â³âòàð³ ïîíèùèëè, íàñò³íí³ ðîçïèñè çàá³ëèëè. Ïîðó÷ ç ìîíàñòèðåì – öâèíòàð, íà ÿêîìó áàãàòî ï³ðàì³äîê ç ï’ÿòèêóòíèìè ç³ðêàìè. ϳä íèìè çàõîðîíåí³ æ³íêè ç ³íòåðíàòó. Ó âåðåñí³ 1992 ðîêó ìîíàñòèð ïîâåðíóòî éîãî ãîñïîäàðÿì. Ïåðøèìè ³ãóìåíàìè íîâîâ³äêðèòîãî ìîíàñòèðÿ áóëè Îòö³-Âàñèë³ÿíè
¹1, 2008 14
Àíäð³é Øêðåìåòêî, Äìèòðî Áàáèíåöü, ³òàë³é Ëîòîöüêèé, Ìèõàéëî Ëó÷ê³â. Êîëè 2000 ðîêó íàñòîÿòåëåì îáèòåë³ ñòàâ òåïåð³øí³é ³ãóìåí î. Ìàêàð³é Ôëÿ÷îê, âîñüìåðèê ³ öåðêîâíó áàíþ â³äáóäóâàëè. Ðàçîì ç íèì íà äóõîâí³é íèâ³ òðóäÿòüñÿ ùå äâà ìîíàõè Âàñèë³ÿíè: îòåöü ³ áðàò. ³äíîâëþâàëüí³ ðîáîòè ìîíàñòèðÿ ïðîäîâæóþòüñÿ, àëå
íàäòî ïîâ³ëüíèìè òåìïàìè. Îäí³ºþ ç îñíîâíèõ ïðè÷èí òàêîãî ñòàíó º áðàê êîøò³â íà ðåñòàâðàö³éí³ ðîáîòè. Íåîö³íåííó äîïîìîãó ìîãëà á íàäàòè ì³ñöåâà ãðîìàäà òà ì³ñüêà ³ ðàéîííà âëàäè, ìåöåíàòè, ùî äîçâîëèëî á â³äðîäèòè äóõîâíó ïåðëèíó áîéê³âñüêîãî êðàþ. Ðîìàí Êîâòóí
Ìîíàñòèðñüêà öåðêâà ó Äîáðîìèë³. Ôîòîõóäîæíèê Ðîìàí Êîâòóí, 2006 ð.
ÍÀÏÅÐÅʲРÓÑÜÎÌÓ
ÌÎËÈÒÎÂÍÈÊ Áîãäàí ìîëèòüñÿ ùîäíÿ. Ñêëàñòè ðóêè äî ìîëèòâè òà ïðîìîâèòè ¿¿ çà áóäü-ÿêî¿ íàãîäè, çâåðíóòèñÿ äî Ãîñïîäà Áîãà ó õâèëèíè ðàäîñò³ é ïå÷àë³ – ïðèðîäíèé ñòàí 13-ð³÷íîãî ï³äë³òêà: éîãî áàòüêî – ñâÿùåíèê. Óäîìà â÷èëè ìîëèòèñÿ òàê ñàìî, ÿê ³ ïðàâèëüíî ãîâîðèòè òà ïîâîäèòèñÿ. Öüîãî ðîêó Áîãäàíêîâ³ âèïàëî ùàñòÿ â³äïî÷èâàòè â îçäîðîâ÷îìó òàáîð³ “Ìîëîäà ãâàðä³ÿ” â Îäåñ³. Õâèëþâàâñÿ, ìåòóøèâñÿ, ïåðåïèòóâàâ äîìàøí³õ ïðî ð³çí³ äð³áíè÷êè. Îñòàííüîãî âå÷îðà ïåðåä ïî¿çäêîþ áàòüêî, çà òðàäèö³ºþ, ÿêó âîíè çàïðîâàäèëè óäîìà, ñ³â óâå÷åð³ ïîãîâîðèòè ç ñèíîì. Ò³ëüêè öüîãî ðàçó ãîâîðèâ ëèøå áàòüêî. – Ñèíî÷êó, òè âïåðøå ¿äåø äàëåêî â³ä äîìó. Óïåðøå ùîâå÷îðà ³ ùîðàíêó, ó ÷àñ íàøî¿ ñï³ëüíî¿ ìîëèòâè, òè áóäåø ñàì, áåç íàñ. Òîìó, Áîãäàíêó, ó ìåíå äî òåáå ïåðøå ïðîõàííÿ ÿê äî äîðîñëîãî, ñâ³äîìîãî – îñîáëèâî æ ÿê äî ìîãî ñèíà: íå çðàäü ïîñåðåä ÷óæèõ ëþäåé ïðèðîäíî¿ ïîòðåáè ëþäèíè ìîëèòèñÿ, çâåðòàòèñÿ äî Ãîñïîäà Áîãà ç ïðîõàííÿì òà ïîäÿêîþ. ³ä çàâòðà òè áóäåø ïîñåðåä ÷óæèõ ëþäåé, êîòð³ ïðîêèäàòèìóòüñÿ â³ä ñíó áåç ïîäÿêè Ãîñïîäåâ³, êîòð³ ñïîæèâàòèìóòü Ãîñïîäíþ ¿æó áåç Éîãî áëàãîñëîâåííÿ, êîòð³ âêëàäàòèìóòüñÿ äî ñïàííÿ áåç çàõèñòó Áîãà. Êîëè æ òè ñòàíåø äî ìîëèòâè, òè áóäåø íå òàêèì, ÿê âîíè. Ïðîòå, ÿê òè ïîãëÿíåø íà íèõ ³ çàñîðîìèøñÿ ñâîãî â÷èíêó, òè çðàäèø ñâîãî íàéñèëüí³øîãî ïîêðîâèòåëÿ – Îòöÿ Íåáåñíîãî. ßê òè ïîò³ì, íàîäèíö³, çâåðíåøñÿ äî Òîãî, êîãî ñîðîìèøñÿ ñåðåä ëþäåé? ×è ïîñëóõຠ³í òåáå? ×è Éîìó òåæ áóäå ñîðîìíî çà òåáå? ßêùî ìàòèìåø ìóæí³ñòü – ìîëèñÿ. Ìîëèñÿ, íåçâàæàþ÷è í³ íà ùî. ß õî÷ó òåáå çàñòåðåãòè: êîëè áóäåø ìîëèòèñÿ, ðåàêö³ÿ ëþäåé ìîæå áóòè íåïåðåäáà÷óâàíîþ. Öå – ÿê íà óðîö³: òè â³äïîâ³äàºø, à õòîñü òåáå ïåðåáèâàº, ïåðåêðèâëþº, áàæàº, ùîá òâî¿ ñëîâà â÷èòåëü íå ïî÷óâ ³ íå ïîñòàâèâ òîá³ íàéâèùî¿ îö³íêè. ßê ç³á’ºøñÿ, ðîçãóáèøñÿ – â÷èòåëþ áóäå ïðèêðî âòðàòèòè òåáå ÿê íàéêðàùîãî ó÷íÿ. Òîæ íåõàé ìîëèòâà äî Áîãà ñòàíå òâî¿ì ùîäåííèì çàâäàííÿì ³ íå çâàæàé í³
íà ùî. Îñü òîá³ íàø äîìàøí³é ìîëèòîâíèê – ï³äãëÿäàé ó íüîãî. Ïàì’ÿòàé íå ëèøå ïðî â³äïî÷èíîê, à é ïðî ìîº ïðîõàííÿ. Óò³ì, íå çàãóáè ìîëèòîâíèê – â³í íàìîëåíèé... – Òà ùî âè, áàòüêó, ÿê ìîæå õòîñü ìåíå çáèòè ç ìîëèòâè? Êîëè õî÷åø ùîñü ñêàçàòè ÷è ïðîñï³âàòè ï³ñíþ – í³õòî íå çàâàæàº. Öå ÿê ðàä³î – ÿ íà îäí³é õâèë³, ³íø³ – íà ³íøèõ. ² ÿ òåæ õî÷ó ùîñü Âàñ ïîïðîñèòè: áëàãîñëîâ³òü ìåíå... Îñü ³ ïåðøèé äåíü â³äïî÷èíêó â òàáîð³. Ïîêè ïîñåëÿëèñÿ, ïîêè çíàéîìèëèñÿ, ïîêè á³ãàëè äî ìîðÿ, ïîêè êóïàëèñÿ – äåíü äîá³ã äî âå÷îðà. Áîãäàí îïóñòèâ ðóêó â ñóìêó, ùîá ïåðåîäÿãíóòèñÿ äî ñïàííÿ, é âèòÿãíóâ... ìîëèòîâíèê. Àæ ìîðîç ïðîéøîâ ïî ïëå÷àõ. Çëÿêàâñÿ: à ÿêáè íå âèòÿãíóâ, òî íåâæå çàáóâ áè ïîìîëèòèñÿ? Íå ðîçäóìóþ÷è, øâèäêî îïóñòèâñÿ á³ëÿ òóìáî÷êè íà êîë³íà ³ â³äêðèâ ìîëèòîâíèê. Çäàëîñÿ, ùî â³í
¹1, 2008 15
ÍÀÏÅÐÅʲРÓÑÜÎÌÓ – òåïëèé: ÷è íàãð³âñÿ òóò, ÷è ùå çáåð³ãàâ òåïëî áàòüêîâî¿ ðóêè, ÿêà áëàãîñëîâèëà ñèíà. “Ãîñïîäè, ùî ºñè”, – ïðîìîâèâ îäíèìè ãóáàìè, ïîñåðåä ãàëàñó ³ á³ãàíèíè ä³òåé. Çäàâàëîñÿ á, êîìó ÿêå ä³ëî äî òîãî, ÷îìó â³í âêëÿêíóâ – ìîæëèâî, âïàëî ùîñü ï³ä ë³æêî ÷è çàêîòèëîñÿ ï³ä òóìáî÷êó. Òà í³! Íà Áîãäàíêîâ³ çóïèíèëèñÿ ïîãëÿäè âñ³õ. Çàïàëà òèøà: éìîâ³ðíî, î÷³êóâàëè, ùî â³í ãëÿíå íà íèõ, ïîÿñíèòü ñâî¿ ä³¿, òîáòî îïðàâäàºòüñÿ! Çà ùî? Áîãäàíêî ìîëèâñÿ. ijòÿì çäàâàëîñÿ, ùî â³í ³´íîðóº... ²´íîðóº á³ëüø³ñòü. Àõ òàê? Ïîëåò³ëè ïîäóøêè, õëîï÷àêè áèëè éîãî ïî ãîëîâ³, ïëå÷àõ. Öå íå áóëî áîëÿ÷å, ÿêáè öå áóëà ãðà – áóëî á íàâ³òü âåñåëî! ijòè ï³äá³ãàëè, ëþëþêàëè, ï³äí³ìàëè ñâî¿ ïîäóøêè, â³äá³ãàëè ³ çíîâó êèäàëè. Áîãäàíêî æ ìîëèâñÿ... Íàñòóïíîãî äíÿ ìîëèâñÿ âðàíö³, ïîêè ùå âñ³ ñïàëè. Äåíü ìèíóâ âåñåëî, â ³ãðàõ òà êóïàíí³. Öå áóëî ñï³ëüíèì ó íüîãî ç îòî÷åííÿì. À ââå÷åð³ ïåðåä ñíîì Áîãäàíêî çâè÷íî ñòàâ íà êîë³íà,
¹1, 2008 16
â³äêðèâ ìîëèòîâíèê. Ïàëàòà çíîâó çàòèõëà, ïîò³ì íà¿æèëàñÿ. Õâèëèíó êîëåêòèâíèé ðîçóì ä³òåé øóêàâ ÷îãîñü íîâîãî: â÷îðà øóì íå ïîä³ÿâ íà Áîãäàíà, ùî æ ïðèäóìàòè ñüîãîäí³? Òèøà ¿õ íå âëàøòîâóâàëà. Õòîñü ñïåðåñåðäÿ ïëþíóâ íà íüîãî. Ïîò³ì ïî÷àëè ïëþâàòè âñ³. Áîãäàíêî ìîëèâñÿ... Îï³ñëÿ ìîâ÷êè ï³øîâ ïîìèâñÿ é ë³ã ñïàòè. Äóìàâ, ùî öå âñå éîìó íàãàäóº? Áèëè, ïëþâàëè, ðîçïèíàëè... Áîãäàíêî çàñèíàâ ñïîê³éíèé: òàòî áëàãîñëîâèâ... Òðåòüîãî âå÷îðà Áîãäàí î÷³êóâàâ ñïîê³éíî: â³í óæå íå ñóìí³âàâñÿ, ùî íå â³äñòóïèòü â³ä ïðèëþäíî¿ ìîëèòâè, ÿê³ áè êàïîñò³ ä³òè íå ïðèäóìàëè. ijòè æ ïîâîäèëèñÿ ñïîê³éíî: ñïîñòåð³ãàëè á³ëüøå ç ö³êàâ³ñòþ. Áîãäàí, òàêèé âåñåëèé, ïîñòóïëèâèé óâåñü äåíü, ââå÷åð³ ðîáèâ òå, ÷îãî íå ðîáèëè âîíè. Íå ðîáèëè, áî íå âì³ëè. Óò³ì êîëè Áîãäàíêî çâè÷íî ïîòÿãíóâñÿ çà ìîëèòîâíèêîì, éîãî íå çíàéøîâ í³äå. Ìîëèòîâíèê óêðàëè. Áîãäàíêî ìîëèâñÿ... Íàñòóïíîãî âå÷îðà â ïàëàò³ áóëî íåçâè÷íî òèõî. Áîãäàíêî, íå øóêàþ÷è ìîëèòîâíèêà, çâè÷íî êëÿêíóâ á³ëÿ òóìáî÷êè, ïåðåõðåñòèâñÿ ³ ïî÷àâ ìîëèòèñÿ. Öüîãî ðàçó òð³øêè ãîëîñí³øå, í³æ çàâæäè. Ìîëèòâà äîçâîëÿº íå â³ä÷óâàòè ÷àñó, à êîëè íàâêîëî òèõî – òàê ëåãêî é â³ëüíî âîíà ëèíå. À âæå ï³ñëÿ çâåðíåííÿ äî Áîãà ïðîìàéíóëî â ãîëîâ³: íåâæå ïðèäóìàëè ùîñü íàäçâè÷àéíî ï³äëå, ùî íàâêîëî çàëÿãëà òàêà ï³äîçð³ëà òèøà? Öþ äóìêó â³äêèíóâ ìîìåíòàëüíî: “Îòîæ, ñàì ìîëþñÿ äî Áîãà ³ íå â³ðþ ó Éîãî çàõèñò? Ó ê³ìíàò³ ïàíóâàëà ìîâ÷àíêà. ×è ä³òè âæå çâèêëè äî “äèâàöòâà” Áîãäàíêà, ÷è â³í ñòàâ ¿ì íåö³êàâèì? Òà í³, ï’ÿòèé äåíü ïðèí³ñ Áîãäàíêîâ³ ñþðïðèç. Ìîðå ðîçõâèëþâàëîñÿ, êóïàòèñÿ íå äîçâîëÿëè, õëîïö³ áðîäèëè áåðåãîì, âèëîâëþâàëè ï³äâîäí³ äàðóíêè ìîðÿ. Áîãäàíêî ìèëóâàâñÿ ìàëþíêîì, ùî êîæíî¿ õâèë³ ïî-íîâîìó òâîðèëà âîäà íà áåðåç³, íàêî÷óþ÷èñü íà ï³ñîê. Äî íüîãî ï³ä³éøëè òðîº õëîï÷àê³â. Àæ çäðèãíóâñÿ – ïðèêèíóâ, ùî çàäàëåêî â³ä³éøîâ â³ä ãóðòó, à êîëè øòîâõíóòü ó âîäó, òî ç õâèëÿìè íå âïîðàºòüñÿ. Õëîïö³ çâîë³êàëè ç ðîçìîâîþ, õî÷à Áîãäàíêî çíàâ ¿õ ÿê áàëàêóí³â ³ âåñåëü÷àê³â. – À òè ÷ºãî íå òàêîé, êàê ìè? Ìàìêà âîñï³òèâàºò ³ë³ ó âàñ òàì âñº òà곺? – ðîçïî÷àâ ïåðøèé.
IJÒÈ ÓÊÐÀ¯ÍÈ
Ìàëåíüêà ˳äà ç ïðàáàáîþ òà áàáîþ
Ìàëåíüêà ˳äà ç áàáîþ Áîãäàííîþ
18
ÎÑÂß×ÅͲ  ²ÑÒÈͲ
Ìàð³éêà, 4 ðîêè
Ñîô³éêà Êð³ñìàí
Äîáðîìèëüñüêèé Âàñèë³ÿíñüêèé ìîíàñòèð. Ôîòîðîáîòè Ðîìàíà Êîâòóíà, 2006 ð.
17
Îáðàç ²ñóñà Õðèñòà ç Íàéñâÿò³øèì Ñåðöåì
Îáðàç ijâè Ìà𳿠ç Íåïîðî÷íèì Ñåðöåì
Îáðàç ²ñóñà Õðèñòà ç Íàéñâÿò³øèì Ñåðöåì
Îáðàç ijâè Ìà𳿠ç Íåïîðî÷íèì Ñåðöåì
IJÒÈ ÓÊÐÀ¯ÍÈ
Ìàëåíüêà ˳äà ç ïðàáàáîþ òà áàáîþ
Ìàëåíüêà ˳äà ç áàáîþ Áîãäàííîþ
18
ÎÑÂß×ÅͲ  ²ÑÒÈͲ
Ìàð³éêà, 4 ðîêè
Ñîô³éêà Êð³ñìàí
Äîáðîìèëüñüêèé Âàñèë³ÿíñüêèé ìîíàñòèð. Ôîòîðîáîòè Ðîìàíà Êîâòóíà, 2006 ð.
17
ÍÀÏÅÐÅʲРÓÑÜÎÌÓ – Òà ÷îìó, º áàòüêî, º ³ ìàòè, áðàòè. – Âñå ï’þò? – ͳõòî íå ï’º. – ׺ãî íå ï’þò? Òâîé ïàïêà êòî? – Ïî-âàøîìó – áàòþøêà. À êîëè ìîëèøñÿ çà ëþäåé – ïèòè íå ìîæíà, áî ìîëèòâó Áîã íå ïî÷óº. – À òâîþ ñë³ø³ò? – Íå çíàþ. ß ñòàðàþñÿ íå ãð³øèòè, ïðîñèòè ëèøå òå, ùî ñàì íå â çìîç³ çðîáèòè. Áàãàòî íå ïðîñèòè. Öå òàê, ÿê òóò, íà çåìë³, òè æ ó ñâîãî áàòüêà íåìîæëèâîãî íå ïîïðîñèø, à ïîïðîñèø ò³ëüêè òå, ùî â³í ìîæå äàòè, çðîáèòè. – À ÷òî ïðîñ³òü? Õëºáà íå äàñò – âñüî ïðîïéîò, ìàìêà ñ í³ì, ³íîãäà íàñ íå óçíàþò... Äîìîé íå ïóñêàþò: îøèáë³ñü, äºòê³, âè – íº íàøè... – ² â ìºíÿ òîæå. À êîãäà ñêàæó, ùî äî øêîëè ùîñü íàäà êóï³òü, òàê ìºíÿ îäðàçó æ á’þò, êðè÷àò, ÷òî â øêîëó íå ïóñòÿò. Ëÿêàþòü, ùî âèãîíÿòü íà óëèöþ ïîáèðàòüñÿ, ùî ÿ ³ òàê ¿ì çàäîëæàë çà ãîäè æèçí³. ß âæå íå ïîìíþ, êîëè ùî ïðîñèâ, – ñîá³ äîðîæå, – äîêèíóâ äðóãèé õóäåíüêèé õëîï÷èíà, ³ çäðèãíóâñÿ âñ³ì ò³ëîì – ÷è â³ä ïîðèâó â³òðó, ÷è â³ä ñïîãàä³â. – À ºñë³ á îöå êàê òè ðóê³ ñëîæ³òü – åòî îäðàçó ïîìàãàåò ³ë³ êàê? – çàêèíóâ ïðîáíèé êàì³íåöü òðåò³é. – ²ë³ íàäî ó öåðêâó õîä³òü, ìºíÿ áàáóøêà ðàç âîä³ëà, íî óìºðëà. Òè åòî, íàñ ìîæåø íàó÷³òü? ß ÷³òàë òâîþ êí³æå÷êó, íî íº ïîíÿë... Êàê åòî, ÷ºâî íàäî ´àâàð³òü... Áîãäàíêî ðîçãóáèâñÿ. ³í áóâ ãîòîâèé äî îáîðîíè, àëå íå äî ïîìî÷³ ¿ì. Àëå ëèøå íà ìèòü. Íàñòóïíî¿ ìèò³ – â³í ïðîÿñí³â îáëè÷÷ÿì. – Õëîïö³, à âè ñàì³ ïåðåêîíàéòåñÿ, ÿê ìîëèòâà äîïîìàãàº. ß çàðàç ïîêàæó, ÿê òðåáà ìîëèòèñÿ, ïîò³ì ïîìîëèìîñÿ âñ³ ðàçîì. Âè ïðè¿äåòå äîäîìó – à áàòüêè âæå íå ï’þòü. Ò³ëüêè òðåáà â³ðèòè! À ÿêùî âîíè â³äðàçó íå çìîæóòü êèíóòè ïèòè, òî ìè âñ³ ðàçîì áóäåìî çà íèõ ìîëèòèñÿ. ² äîòè, ïîêè âîíè íå êèíóòü. À âäîìà âè ¿õ íàâ÷èòå ìîëèòèñÿ. ̳é òàòî çàâæäè ìîëèòüñÿ çà ìåíå, çà áðàò³â, òà é çà âñ³õ! ³í çíàºòå, ÿê ìåíå ïåðåêîíàâ, ùî òðåáà ìîëèòèñÿ? Êàæå, ùî ëþäèíà áåç ìîëèòâè âëàñíî¿ òà ð³äíèõ õîäèòü ïî öüîìó ñâ³ò³ í³áè ãîëà! Ìåíå êîëè âäîìà çàïèòóþòü, ÷è äîáðå ÿ îäÿãíóâñÿ, êîëè íà âóëèö³ õîëîäíî, òî ÿ ïåðøå äóìàþ, ÷è ã³äíî ïîìîëèâñÿ, à âæå ïîò³ì ïðî îäÿã...
Ñòàðîäàâí³ êàïëè÷êè – ñâÿò³ ì³ñöÿ ìîë³íü
Îñü Áîãäàí ïîâåðíóâñÿ äîäîìó, íà Ïðèêàðïàòòÿ. ϳñëÿ ñï³ëüíî¿ âå÷åð³, êîëè áóëî ïåðåãîâîðåíî ïðî âñ³ âðàæåííÿ â³ä ïî¿çäêè òà â³äïî÷èíêó, ïðî âñ³ äîìàøí³ íîâèíè, õëîï÷èê êðóòèâñÿ êîëî áàòüêà, àæ ï³äòàíöüîâóâàâ â³ä íåòåðïëÿ÷îñò³. – Àíó õîäè, ñèíêó, íà ÷îëîâ³÷ó ðîçìîâó. Ùîñü ìåí³ ï³äêàçóº, ùî òè íå âñå ðîçïîâ³â íàì... – óçÿâ ñèíà çà ïëå÷³ áàòüêî. – Òàòó, ÿ ìîëèòîâíèêà íå ïðèâ³ç... ß íå çàãóáèâ, ÿ â³ääàâ éîãî áåç Âàøî¿ çãîäè. Öå Âàñ çàñìóòèòü, áî Âè ìåíå ïîïåðåäæóâàëè, ùî â³í – äîðîãèé äëÿ íàñ óñ³õ. Àëå ÿ ïîäóìàâ, ùî â³í íàñò³ëüêè íàìîëåíèé íàìè, ùî ìຠîáîâ’ÿçêîâî äîïîìîãòè òèì, õòî áóäå ìîëèòèñÿ ç íèì. ² ùå ìåí³ êîí÷å ïîòð³áíà Âàøà äîïîìîãà. Òðåáà ìîëèòèñÿ çà ìî¿õ íîâèõ äðóç³â – ¿õí³ áàòüêè ï’þòü. Ó íàñ ñàìèõ íå âèéøëî – òðåáà âñ³ì ìèðîì... Ïðî öåé äîñòîâ³ðíèé âèïàäîê ðîçïîâ³ëà ³ðà ÏÅÐÅòÍßÊ, çàïèñàëà Ëþáà ÒÓÐÅËÈÊ. Çà ìàòåð³àëàìè ãàçåòè “Ñîáîð”
¹1, 2008 19
ѲÄÊÈ ÅÏÎÕ
ÂÅËÈÊÀ ÒÀ¯ÍÀ ÁÎÃÀ Ò³ëî ëþäèíè – öå íå ëèøå “ãëèíÿíà ïîñóäèíà” äëÿ Äóõà, öå é âåëèêà òà¿íà Áîãà. ²ñòîð³ÿ äîíåñëà äî íàñ íåçáàãíåíí³ äëÿ íàóêè ôàêòè íåòë³ííîñò³, íåñïàëþâàíîñò³ ò³ë, îæèâàííÿ ÷è êèï³ííÿ êðîâ³, àðîìàòó ò³ë ñâÿòèõ. Öèì Áîã äåìîíñòðóº ñâîþ âñåìîãóòí³ñòü. Ó÷èòóþ÷èñü ó ñêóï³ ðÿäêè ÷óäåñ, ìè ëèøå ï³äñèëþºìî ñâîþ â³ðó, ðîçäóìóºìî, ÿêèìè ïîâèíí³ áóëè áóòè ö³ ëþäè, ò³ëà ÿêèõ ñòîë³òòÿìè Áîã çáåð³ã íåòë³ííèìè, äåìîíñòðóþ÷è íàì, ùî íàâ³òü ñìåðòü íå ìຠñèëè íàä ò³ëîì, â ÿêîìó æèëà äóøà, óïîäîáàíà Áîãîì. 20 æîâòíÿ 1599 ðîêó êàðäèíàë Ñôîíä³í³ â³äêðèâ ñàðêîôàã ³ç á³ëîãî ìàðìóðó, äå ïîêî¿ëîñÿ ò³ëî ä³â÷èíè. Âîíà áóëà îäÿãíåíà ó á³ëó òóí³êó, ãàïòîâàíó çîëîòîì, ç³ ñë³äàìè êðîâ³. Ðóêè ä³â÷èíè ïðèòèñíóò³ äî ïðàâîãî áîêó ãðóäåé, à íà øè¿ – ðàíà â³ä óäàðó ñîêèðîþ. Ò³ëî ä³â÷èíè áóëî ñâ³æèì, ãíó÷êèì, ùî äîçâîëÿëî âîðóøèòè ãîëîâîþ, ðóêàìè, çãèíàòè ïàëüö³. Äåòàëüíà ïåðåâ³ðêà âèçíà÷èëà, ùî öå – ò³ëî ñâÿòî¿ Êåêè볿 – ä³âèìó÷åíèö³. Òàêèì áóëî ¿¿ ò³ëî ÷åðåç òðèíàäöÿòü ñòîð³÷ ï³ñëÿ ñìåðò³. 800 ðîê³â ï³ñëÿ ñìåðò³ ò³ëî ñâÿòîãî Êëàâä³ÿ âèãëÿäàëî ÿê ò³ëî ñïëÿ÷î¿ ëþäèíè. Éîãî îãëÿäàëè äóõîâåíñòâî òà â÷åí³ òðè÷³: â 1199, 1447 òà 1742 ðîêàõ. ˳êàð³ âèçíàëè: “Íåòë³íí³ñòü öüîãî ò³ëà âïðîäîâæ á³ëüøå í³æ äâàíàäöÿòü ñòîð³÷ ïåðåõîäèòü ìåæ³ íàøîãî ðîçóì³ííÿ òà íàóêè, ³ ìè ëèøå ³ç çà÷óäóâàííÿì ìîæåìî äèâèòèñÿ íà öå, ÿê íà íàäïðèðîäíå ³ ÷óäåñíå”. Áîã çáåð³ãຠòå, ùî Éîãî ïðîñëàâëÿëî. Ïðèì³ðîì, ï’ÿòü ðîê³â ï³ñëÿ ñìåðò³ ñâÿòî¿ Ðîçà볿-êàð-
¹1, 2008 20
Êàïëè÷êà ñâ. ßíà Íåïîìóêà ó Òåðíîïîë³, 1904 ð. (³ç ñå𳿠“Ñâÿò³ ì³ñöÿ Ãàëè÷èíè”)
òóç³àíêè êîì³ñ³þ, êîòðà ï³äòâåðäæóâàëà ö³ëêîâèòó íåòë³íí³ñòü ¿¿ ò³ëà, îñîáëèâî âðàçèëè î÷³. Öå áóëè î÷³ æèâî¿ ëþäèíè, òèì ïà÷å, ùî íà òîé ÷àñ – 1334 ð³ê – ë³êàð³ ââàæàëè ïåðøîþ îçíàêîþ ñìåðò³ “ìàòîâ³ î÷³”. Æèâó÷³ñòü ¿¿ î÷åé 1661 ðîêó ùå ðàç îñîáèñòî ïåðåâ³ðÿâ ïðèäâîðíèé ë³êàð Ëþäîâ³êà XIV. Ó ñâÿòîãî ²âàíà Íåïîìóêè çäèâóâàííÿ âèêëèêຠíåòë³íí³ñòü ÿçèêà. Éîãî çìóøóâàëè òîðòóðàìè çðàäèòè Òà¿íñòâî ñïîâ³ä³, àäæå éøëîñÿ ïðî ñïîâ³äü êîðîëåâè. Êîëè ²âàí íå âèäàâ òàºìíèö³, éîãî âáèëè. 1719 ðîêó â³äêðèëè äîìîâèíó ñâÿ-
òîãî é ïîáà÷èëè ö³ëêîì âèñîõëèé ñêåëåò, à â ÷åðåï³ çíàéøëè ÿçèê – “òàê ãàðíî çáåðåæåíèé ³ òàêèé ñâ³æèé, íåìîâ ó äåíü ñìåðò³”. ˳êàð³ âèçíàëè, ùî öå – “ñïðàâä³ ÿçèê æèâî¿ ëþäèíè”. Ò³ëà çáåð³ãàþòüñÿ íåòë³ííèìè çà áóäü-ÿêèõ ïðèðîäíèõ óìîâ. Ïðèì³ðîì, ò³ëî áëàæåííî¿ Êàòåðèíè Ëÿáóðå, çíàéäåíå â äîìîâèí³, äåðåâ’ÿíà ÷àñòèíà ÿêî¿ çíèùåíà, à îäåæà ïðîñÿêíóòà âîëîã³ñòþ, º íà âèãëÿä ³ äîòèê ò³ëîì ñïëÿ÷î¿ ëþäèíè. Ë.Ò. Çà ìàòåð³àëàìè ãàçåòè “Ñîáîð”
ÕÐÀÌ ÑÂßÒÎÃÎ ÄÓÕÀ
˲ÊÓª ²ÐÀ ² ÂÎÄÀ ÷àñ ñï³ëêóâàííÿ ç òàêèì õâîðèì ë³êàð ëåãøå âèçíà÷ຠä³àãíîç. À êîëè ùå ë³êàð ñïîâíåíèé äàðó Äóõà Ñâÿòîãî, òîä³ â³äñòóïàþòü íàâ³òü íåâèë³êîâí³ õâîðîáè – òàê³ ÿê ðàê.
Á³ëÿ äæåðåëà Ìà𳿠íà Âèñîêîìó çàìêó ó Ëüâîâ³
ßêîñü ìè áóëè ñâ³äêàìè òàêèõ çìàãàíü. Ìîðæ³ âèð³øèëè âñòàíîâèòè íåçâè÷íèé ðåêîðä: õòî áóäå ñèä³òè ó õîëîäí³é âîä³ íàéäîâøå? Âèãðàâ òîä³ òîé, õòî ïðîñèä³â ó êðèæàíèö³ á³ëüøå ãîäèíè. Éîãî, íà æàëü, óæå íåìà â æèâèõ, ïîìåð ó ðîçêâ³ò³ ñèë. Îäí³ íàçèâàþòü ïðè÷èíîþ õâîðîáó, ³íø³ òå, ùî ñïîðò ³ ñïèðò áóëè â éîãî æèòò³ íåðîçëó÷íèìè. Âîäà çäàòíà ë³êóâàòè, êîëè ëþäèíà â쳺 ñëóõàòè ñâîº ñåðöå. À ùî òàêå “êåðóâàòèñÿ ñåðöåì”? Öå âñþ éîãî ëþáîâ ñïðÿìóâàòè äî Òâîðöÿ, ³ òîä³ íà ïîñëàíèé ëþäèíîþ ïðîì³íü ëþáîâ³ ïðèõîäèòü ïðîì³íü ëþáîâ³-â³äïîâ³ä³. Äåõòî íàçèâຠöå ³íòó¿ö³ºþ, äåõòî ïðîçîðëèâ³ñòþ. Êîëè ëþäèíà ñïðÿìîâóº âñ³ ñâî¿ ïîìèñëè äî íåáåñ, í³áè íàñòðîþº ñåáå íà íåáåñí³ “õâèë³” ³ “÷àñòîòè”. Òàêà îñîáà ïîñòóïîâî â³äêðèâຠäëÿ ñåáå ðàä³ñòü ñï³ëêóâàííÿ ç Áîãîì. Âîíà ñòຠ÷óòëèâîþ, ÿê êàìåðòîí. Òîä³, ïåðåáóâàþ÷è ó òåðï³íí³ ÷è õâîðîá³, íå îçëîáëþºøñÿ, à î÷èùóºøñÿ. À î÷èùåííÿ äóø³ – ïåðøèé êðîê äî îçäîðîâëåííÿ. ϳä
˳êàðþ, íå íàøêîäü ßê³ ïðàâèëà ïîâåä³íêè ñïðàâæíüîãî ë³êàðÿ? Âèçíàòè, ùî òè – ëèøå âèêîíàâåöü âîë³ Áîæî¿, Éîãî ³íñòðóìåíò. Ïîñò³éíî ïðèìíîæóâàòè ñâ³é Áîãîì äàíèé òàëàíò, áî çà íüîãî òîá³ êîëèñü äîâåäåòüñÿ â³äïîâ³äàòè ïåðåä Òâîðöåì. Íå íàìàãàòèñÿ áóäüÿêèì ÷èíîì “øâèäêî é îïåðàòèâíî” âèãíàòè õâîðîáó ïàö³ºíòà, îñê³ëüêè õâîðîáà – öå ñâîºð³äíà “â³äïóñòêà” â³ä ïîãîí³ çà çåìíèìè áëàãàìè, ÷àñ, êîëè ó ëþäèíè ç’ÿâëÿºòüñÿ, íàðåøò³, ÷àñ, ùîá ïîäóìàòè ïðî äóõîâí³ ö³ííîñò³. Ñòàðîäàâí³ ë³êàð³, ÿê ïðàâèëî, áóëè äóõîâíèìè. ×àñòî íàéäèâîâèæí³øèìè çö³ëåííÿìè ñëàâèëèñÿ ìîíàñòèð³. Ëþäè âèë³êîâóâàëèñÿ íàâ³òü â³ä îäíîãî ñï³ëêóâàííÿ ç³ ñâÿòèì. ×îìó? Áî ó ñâÿòèõ – âåëèêà ºìê³ñòü ñåðöÿ. Âîíà – í³áè ïðîçîðà ÷àøà, íàïîâíåíà æèâîþ âîäîþ. Ìåðòâîþ æ âîäîþ, òîáòî îòðóòîþ, íàïîâíåí³ ìàëåíüê³ êàì’ÿí³ ºìêîñò³ ñåðäåöü ëþäåé íåäîáðèõ, ïîðî÷íèõ. Áëàãîñëîâåí ë³êàð, ÿêèé, ë³êóþ÷è ëþäèíó, äóìàº, ÿê äîïîìîãòè íàñàìïåðåä ¿¿ äóø³, ÿêèé íå äáຠïåðåäóñ³ì ïðî ìàòåð³àëüíó âèãîäó. Çàïîâ³äü äîáðîãî ë³êàðÿ – íå íàøêîäèòè ë³êóâàííÿì. Áëàãîñëîâåí ë³êàð, ÿêèé ïîñò³éíî î÷èùຠñâîþ “ºìê³ñòü” êàÿòòÿì, ñïîâ³ääþ, ëþáîâ’þ äî áëèæíüîãî, ìîëèòâîþ íå ò³ëüêè çà ñåáå, àëå é çà ñâî¿õ ïàö³ºíò³â. Ïðàâèëà ïîðÿòóíêó äëÿ õâîðîãî Íàéïåðøå ïðàâèëî – ñïðîáóâàòè çáàãíóòè, ÷îìó òè çàõâîð³â, ùî áóëî ïðè÷èíîþ öüîãî (â äóõîâíîìó ïëàí³): âîðîæíå÷à ç áëèçüêîþ ëþäèíîþ, íåíàâèñòü äî ñóñ³äà, òâ³é íå÷åñíèé ó÷èíîê òîùî). Íàïðèêëàä, ³ñíóº äóìêà, ùî äî îíêîëî㳿 ïðèçâîäèòü áàãàòîð³÷íå íàêîïè÷åííÿ îáðàç ³ íåâì³ííÿ ¿õ ïðîùàòè. Õâîðîìó òðåáà ïîñòàðàòèñÿ ìåíøå äèâèòèñÿ òåëåâ³çîð, çîêðåìà ô³ëüìè ïðî íàñèëüñòâî, à ïðèäáàòè äóõîâíó ë³òåðàòóðó. Ñïîâ³äü, Ïðè÷àñòÿ, ïåðåáóâàííÿ ó ìîëèòîâíîìó ìèð³ äîïîìîæóòü ëþäèí³ â³äíîâèòè ð³âíîâàãó, à â³äòàê ³ ïîâåðíóòè çäîðîâ’ÿ.
¹1, 2008 21
ÕÐÀÌ ÑÂßÒÎÃÎ ÄÓÕÀ Ó äàâíèíó ö³ëèòåë³ ðàäèëè ùîäíÿ íàòùå ñïîæèâàòè êîâòîê ñâÿ÷åíî¿ âîäè, çàìîâëÿòè àêàô³ñòè çà çäîðîâ’ÿ, ïðàêòèêóâàòè ñï³ëüíó ìîëèòâó. Ïåðåä ïðèéíÿòòÿì ë³ê³â – ïîìîë³ìîñÿ Ñó÷àñíó ôàðìàêîëîã³þ ùîðàç ÷àñò³øå íàçèâàþòü ³íäóñòð³ºþ íàæèâè. Çà âñþ ñâîþ ³ñòîð³þ ëþäñòâî í³êîëè íå âæèâàëî ñò³ëüêè øòó÷íèõ õ³ì³÷íèõ ïðåïàðàò³â, ÿê³ îäèí îðãàí ë³êóþòü, ³íøèé – íèùàòü. Ëþäè êîâòàþòü ï³ãóëêè ê³ëîãðàìàìè, à íå ñòàþòü â³ä öüîãî çäîðîâ³øèìè. Òîìó ïåðåä ë³êóâàííÿì âàðòî ïîïîñòèòè, ïåðåä â³äâ³äèíàìè ë³êóâàëüíîãî çàêëàäó – ñïî÷àòêó â³äâ³äàòè õðàì Áîæèé, ïîìîëèòèñÿ. Íàâ³òü ïðèéìàþ÷è ë³êè, ïîòðèìàéòå ¿õ ó äîëîí³ ç ìîëèòâîþ “Ãîñïîäè, áëàãîñëîâè ö³ ë³êè íà êîðèñòü äóø³ é ò³ëà!”. ª ñâ³ä÷åííÿ, ùî òàê ë³êóâàëüíà ñèëà ï³ãóëêè çðîñòàº, à ¿¿ íåãàòèâíèé âïëèâ íåéòðàë³çóºòüñÿ. Ç ÷àñîì õâîðèé çàóâàæóº, ùî çàì³ñòü ö³ëî¿ òàáëåòêè äîñòàòíüî ¿¿ ÷àñòèíêè – åôåêò òîé æå. Íàðîùóâàòè “ì’ÿçè” â³ðè Ñïîðòñìåíè íàðîùóþòü ìóñêóëè ³ ÷àñòî ââàæàþòü, ùî ô³çè÷íà ôîðìà – íàéãîëîâí³øà ïåðåäóìîâà çäîðîâ’ÿ. Ïðîòå ÿê ÷àñòî ãàðíå ò³ëî áóâຠïîí³âå÷åíå õâîðîáîþ, áî ëþäèíà äáàëà ëèøå ïðî íüîãî, à äóøà áóëà çàíåäáàíà. Íàéîïòèìàëüí³øå,
êîëè º ð³âíîâàãà – çäîðîâ’ÿ äóø³ òà çäîðîâ’ÿ ò³ëà. Òîä³ ò³ëî ñòຠõðàìîì Äóõà Ñâÿòîãî. ² ïðî ë³êóâàííÿ âîäîþ ßêùî ó ëþäèíè ðîçâèíåíå ñåðöå (â äóõîâíîìó ïëàí³), âîíà ñàìà â³ä÷óâàº, ùî ïîòð³áíî ¿¿ îðãàí³çìîâ³ – âîäà õîëîäíà ÷è òåïëà, õîä³ííÿ ïî ñí³ãó ÷è ïî ðîñ³ áîñîí³æ, ÿêà òðàâà, ÿêå êîð³ííÿ. Áî ¿¿ âåäå Äóõ Ñâÿòèé. Òèì, õòî æèâå çà ñóòî çåìíèìè ì³ðêàìè, ðàäèìî ïîêëàäàòèñÿ íà ë³êàð³â, ÿêèì ïðèòàìàííå ñâÿùåíñòâî äóø³. Ïåðåä ïî÷àòêîì ë³êóâàííÿ âîäîþ âàðòî ïðî÷èòàòè êíèæêó, ÿêà ùå ó XVIII ñòîð³÷÷³ ïåðåæèëà äåñÿòêè ïåðåâèäàíü – äîñë³äæåííÿ í³ìåöüêîãî ñâÿùåíèêà Ñåâàñòèàíà Êíåéïïà “Ìîº âîäîë³êóâàííÿ”. Áåçïåðå÷íî, ùî öå – êíèæêà, íàïèñàíà ï³ä âïëèâîì Íåáåñ. Òàì ðîçïèñàíî, ÿê ë³êóâàòè íåðâîâ³, ñåðöåâ³ òà ³íø³ íåäóãè. Äî ðå÷³, ñàìå öþ êíèæêó ÿ ïîáà÷èëà óâ³ ñí³ â í³÷ íà ñâ. Ìèêîëàÿ, êîëè ó ìîëîäîñò³ ïåðåæèâàëà âàæêå âèïðîáîâóâàííÿ. Êíèæêà äîïîìîãëà ìåí³ ïîâ³ðèòè â ñèëó õîëîäíî¿ âîäè. Äÿêóþ Ãîñïîäó çà öþ ëàñêó! ³äòîä³ âîäà ñòàëà äëÿ ìåíå ñâÿòèíåþ. Íå çàáóâàéìî ñëàâèòè Áîãà, êîëè ïðèéìàºìî õîëîäíèé äóø, êóïàºìîñÿ â ð³ö³ ÷è â ìîð³, êîëè ï’ºìî âîäó ç³ ñâÿòîãî äæåðåëà. Åì³ë³ÿ Òóðêîâñüêà Çà ìàòåð³àëàìè ãàçåòè “Ñîáîð”
Ïëåñî á³ëÿ äæåðåëà Ìà𳿠íà Âèñîêîìó çàìêó ó Ëüâîâ³
¹1, 2008 22
ÏÓÒÜ ²ÑÒÈÍÈ
ÆÈÒÒß Â²×ÍÅ Ïîñëàííÿ Áîãîðîäèö³ â³ä 25 æîâòíÿ 2006 ðîêó “Äîðîã³ ä³òè! Ñüîãîäí³ Ãîñïîäü äîçâîëèâ Ìåí³ çíîâó âàì ñêàçàòè, ùî âè æèâåòå â ÷àñ áëàãîäàò³. Âè íå óñâ³äîìëþºòå, Ìî¿ ä³òîíüêè, ùî Áîã äàðóº âàì âåëèêó ìîæëèâ³ñòü íàâåðíóòèñÿ ³ æèòè â ìèð³ òà ëþáîâ³”. Âè íàñò³ëüêè ñë³ï³ òà ïðèâ’ÿçàí³ äî çåìíèõ ñïðàâ, ùî äóìàºòå ëèøå ïðî çåìíå æèòòÿ. ß ïðîâàäèëà âàñ äî æèòòÿ â³÷íîãî. ß, ä³òîíüêè, íåâòîìíà, õî÷à áà÷ó âàø³ ñåðöÿ, ÿê³ îáâàæí³ëè ³ çìîðèëèñÿ â³ä óñüîãî, ùî º Áîæèìè äàðàìè òà áëàãîäàòòþ. Äÿêóþ, ùî â³äïîâ³ëè íà ̳é çàêëèê”. *** Öå – ä³éñíî íåçâè÷àéíå ïîñëàííÿ íå òàê çà çì³ñòîì, ÿê çà íàñòðîºì. Ó íüîìó, ÿê çàâæäè, íàãîëîøåíî íà ïîòðåá³ íàâåðíóòèñÿ, äîâ³ðèòèñÿ Áîãîâ³ òà ñâ³äîìî, ç ïîâíèì ðîçóì³ííÿì íàâàæèòèñÿ âèáðàòè äîðîãó äî æèòòÿ â³÷íîãî. Çà íàñòðîºì öå ïîñëàííÿ âæå íå º çàêëèêîì, à çàóâàæåííÿì. Ìè çâèêëè â ïîñëàííÿõ Áîãîðîäèö³ çàâæäè ÷óòè ñïîíóêàííÿ, ïðîòå â öüîìó ïîñëàíí³ íåñïîä³âàíî îòðèìóºìî â³äîáðàæåííÿ íàøîãî ôàêòè÷íîãî â³ääàëåííÿ â³ä Áîãà ³ ijâè Ìàð³¿. “Äîðîã³ ä³òè! Ñüîãîäí³ Ãîñïîäü äîçâîëèâ Ìåí³ çíîâó ñêàçàòè âàì, ùî âè æèâåòå ó ÷àñ áëàãîäàò³”. Íåáî âñå ùå
×óäîòâîðíà ³êîíà Âîëîäèìèð³âñüêî¿ Ìàòåð³ Áîæî¿
â³äêðèòå íàä ëþäüìè ³ ñâ³òîì, òî æ ÷îìó ìè íå õî÷åìî öüîãî áà÷èòè? “Âè íå óñâ³äîìëþºòå, Ìî¿ ä³òîíüêè, ùî Áîã äàðóº âàì âåëèêó ìîæëèâ³ñòü íàâåðíóòèñÿ ³ æèòè ó ìèð³ òà ëþáîâ³”. Òàê, öå ïðàâäà, öÿ íåäáàë³ñòü ñòîñóºòüñÿ áàãàòüîõ ç íàñ, òàêîæ ³ ìåíå… Î Ìàð³º, Ìàòè íàøà, íå ïîêèäàé íàñ! “ijâî Ìàð³º, ÿêùî áè Òè â³äìîâèëà íàì ó äîïîìîç³, áî ìè – íåâäÿ÷í³ òà íå çàñëóãîâóºìî íà Òâîº çàñòóïíèöòâî, òîä³ ä³éñíî âæå íå çíàòèìåìî, äî êîãî ïðèá³ãàòè çà äîïîìîãîþ”, – ïðîìîâëÿºìî ó ìîëèòâ³ ñâ. Áåðíàðäà äî Öàðèö³ ñâ. Âåðâèö³ Ïîìïåéñüêî¿. Ñüîãîäí³ ìè çíîâó çâåðòàºìîñÿ ç öèì ïðîõàííÿì äî Òåáå, î Ìàòè Âñåâèøíüîãî. ×àñ, â ÿêîìó ìè æèâåìî, – öå ÷àñ áëàãîäàò³. Ó öåé ÷àñ ìè
Ïîñëàííÿ Ìèðÿí³ â³ä 2 ëèñòîïàäà 2006 ðîêó “Äîðîã³ ä³òè! ̳é ïðèõ³ä äî âàñ, ä³òîíüêè Ìî¿, öå – ÿâèùå Áîæî¿ Ëþáîâ³. Áîã ïîñëàâ Ìåíå, ùîáè ß ïðîâàäèëà âàñ ³ ïîêàçàëà âàì ³ñòèííó äîðîãó. Íå çàêðèâàéòå î÷³ ïåðåä ³ñòèíîþ, ä³òè Ìî¿. Âàø ÷àñ – êîðîòêèé. Íå äîçâîëÿéòå îáìàíó ñïîêóñíèêà âîëîäàðþâàòè íàä âàìè. Äîðîãà, ïî êîòð³é ß õî÷ó âàñ ïðîâàäèòè, – öå äîðîãà ìèðó òà ëþáîâ³, ÿêà ïðèâåäå âàñ äî Ñèíà Ìîãî, Áîãà âàøîãî. ³ääàéòå Ìåí³ âàø³ ñåðöÿ, ùîáè ß ìîãëà ïîì³ñòèòè òóäè Ñâîãî Ñèíà ³ çðîáèòè âàñ àïîñòîëàìè ìèðó ³ ëþáîâ³. Äÿêóþ âàì”. Íàïðèê³íö³ ijâà Ìàð³ÿ äîäàëà: “Ó ñâî¿õ ìîëèòâàõ íå çàáóâàéòå ïðî ñâî¿õ ñâÿùåíèê³â”. ùå ìîæåìî íàâåðíóòèñÿ ³ æèòè â ìèð³ òà ëþáîâ³. Îòîæ âèêîðèñòîâóéìî öþ ìîæëèâ³ñòü, ïðèéì³ìî ç Íåáà áëàãîäàòü, ùî ñóïðîâîäæóº öåé ÷àñ, ïîêè íå ï³çíî. ß ïðèãàäóþ, ÿê ïëàêàâ ²ñóñ íàä ªðóñàëèìîì: “ßêáè é òè öüîãî äíÿ çðîçóì³ëî òå, ùî âåäå äî ìèðó! Àëå òåïåð âîíî çàêðèòå ïåðåä òâî¿ìè î÷èìà! Áî ïðèéäóòü äí³ íà òåáå, ³ âîðîãè òâî¿ âàëîì òåáå îòî÷àòü ³ òåáå îáëÿæóòü, ³ ñòèñíóòü òåáå çâ³äóñþäè; âîíè ðîç÷àâëÿòü òåáå ³ òâî¿õ ä³òåé, ÿê³ áóäóòü ó òîá³, ³ íå çîñòàâëÿòü ó òåáå êàìåíÿ íà êàìåí³ – çà òå, ùî òè íå
¹1, 2008 23
ÏÓÒÜ ²ÑÒÈÍÈ
Êàïëè÷êà Ìàòåð³ Áîæî¿ ç àíãåëàìè. (²ç ñå𳿠“Ñâÿò³ ì³ñöÿ Ãàëè÷èíè”)
çðîçóì³ëî ÷àñó òâî¿õ â³äâ³äèí” (Ëê. 19, 42–44). Ïóòü ìèðó òà ëþáîâ³ ùå íå çàêðèòèé. Íåçâàæàþ÷è íà òå, ùî ìè íàñò³ëüêè ñë³ï³ òà ïðèâ’ÿçàí³ äî çåìíèõ ñïðàâ ³ äóìàºìî ëèøå ïðî çåìíå æèòòÿ, íåáåñà íàä íàìè – íå çàêðèò³, ³ áëàãîäàòü óñå ùå ìîæå ðîçáóäèòè íàñ â³ä ñíó, òóïîñò³ òà áåçãëóçäîñò³, ùî ãàñÿòü ïîëóì’ÿ íàøî¿ äóø³. Îäíàê ìè ïîâèíí³ ïîñï³øèòè ³ ç óñ³ºþ
¹1, 2008 24
ñåðéîçí³ñòþ ïðèéíÿòè ð³øåííÿ ïðî ö³ëêîâèòå íàâåðíåííÿ, ÿê ïðî öå ïðîñèòü Áîãîðîäèöÿ ó ïîïåðåäíüîìó ïîñëàíí³. “Áîã ïîñëàâ Ìåíå, ùîáè ß ïðîâàäèëà âàñ äî æèòòÿ â³÷íîãî”, – ãîâîðèòü ijâà Ìàð³ÿ. ßêùî ìè äîâ³ðèìîñÿ ¯¿ ïðîâîäó, òî äîñÿãíåìî ìåòè òà íå ïðîéäåìî ìèìî, ÿêùî ò³ëüêè â³ä ö³ëîãî ñåðöÿ çàáàæàºìî öüîãî. ijâà Ìàð³ÿ, íàøà Íåáåñíà Ìàòè, –
íåâòîìíà. Âîíà äîïîìàãຠíàì, Âîíà ïðîâàäèòü íàñ ³ ëþáèòü íàñ, íàâ³òü òîä³, êîëè áà÷èòü íàø³ ñåðöÿ, ÿê³ îáâàæí³ëè ³ ñòîìèëîñÿ â³ä óñüîãî, ùî º Áîæèìè äàðàìè ³ áëàãîäàòòþ. Íàñ, àëå íå íàøó Ìàò³ð, çäîëàëà âòîìà, íàø³ ñåðöÿ îáòÿæåí³ íåïîòð³áíèìè òÿãàðàìè, íàøà ñâ³äîì³ñòü çàòüìàðåíà óÿâíèì çåìíèì áëàãîïîëó÷÷ÿì, ìè ðîç÷àâëåí³ ïîáóäîâîþ “Âàâ³ëîíñüêî¿ âåæ³”, çâè÷àéíî, â íîâ³é ³ïîñòàñ³, àëå òàê ñàìî áàíàëüíî, ÿê ³ â ìèíóë³ ÷àñè. Ó öüîìó, çâè÷àéíî, íåìà í³÷îãî íîâîãî, öå âñå – ñòàðå, ÿê ³ íàø ñâ³ò. ßêùî ìè äîçâîëÿºìî îáìàíþâàòè ñåáå ³ íå õî÷åìî ïîäîëàòè â³÷íó ñïîêóñó æèòè òàê, í³áè Áîãà çîâñ³ì íåìà, òî îáîâ’ÿçêîâî áóäåìî ñòîìëåíèìè âñ³ì, ùî º áëàãîäàòòþ. Ñàìå òîä³ ìè â³ääàëèìîñÿ â³ä ñïðàâæíüîãî, ïðàâäèâîãî æèòòÿ, æèòòÿ â³÷íîãî, æèòòÿ ç Áîãîì. Ïðîòå âñòàíåìî ³ çâåðíåìîñÿ äî Îòöÿ, ³ ñêàæåìî Éîìó: “Âñòàíó òà é ï³äó äî áàòüêà ìîãî ³ ñêàæó Éîìó: “Îò÷å, Îò÷å, ÿ ïðîãð³øèâñÿ ïðîòè Íåáà ³ ïðîòè Òåáå! ß íå äîñòîéíèé á³ëüøå çâàòèñÿ Òâî¿ì ñèíîì. Ïðèéìè ìåíå ÿê îäíîãî ç Òâî¿õ íàéìèò³â” (Ëê. 15, 18–19). Îòåöü î÷³êóº íàøîãî íàâåðíåííÿ, áî âñå óæå ï³äãîòîâëåíî, ïîòð³áíà ëèøå íàøà ïîñòàíîâà. Òîæ ïîñâÿò³ì ñåáå Ìà𳿠ç óïîâàííÿì ñèí³â ³ äî÷îê, ç óïîâàííÿì ìàëåíüêèõ ä³òåé. Òîä³ Âîíà ïðåîáðàçèòü êîæíîãî ç íàñ ó äàð Íåáåñíîìó Îòöþ òà ïëîäîíîñíå äåðåâî ëþáîâ³ äëÿ áðàò³â íàøèõ. Nuccio Qvuattrocchi Ìàòåð³àë ï³äãîòóâàâ É. Âîðîáåöü
ÍÀ ÄÎÐÎDz ÄÎ ÁÎÃÀ
ѲÄ×ÅÍÍß ÏÐÎ ÑÒÐÀÄ×
Îòåöü Âîëîäìèð âåäå ïðî÷àí íà Õðåñíó Äîðîãó ó Ñòðàä÷³
15 ñåðïíÿ 2006 ïîìåð ì³é 25-ë³òí³é ñèí ²âàí. Òðàïèëîñÿ öå ðàïòîâî. Ó íåä³ëþ â³í ñàì ç ðîáîòè ïî¿õàâ äî ë³êàðí³ é óæå íå ïîâåðíóâñÿ çâ³äòè. Ïåðø³ ñ³ì ì³ñÿö³â ìîãî æèòòÿ ï³ñëÿ ñìåðò³ ñèíà ïðîéøëè íåìîâ ó ÿêîìóñü êîøìàð³, ó íåñïîêî¿, ïëà÷àõ, ðèäàííÿõ, ìóêàõ, ìîëèòâàõ. ß ïîñåðåä íî÷³ õîäèëà íà öâèíòàð, íà ìîãèëó äî ñâîãî ñèíà. Òàì ïëàêàëà, ÷àñòî òàì ìîëèëàñÿ, àëå áóëî ³ òàê, ùî ùîñü ìåí³ çäàâëþâàëî ó ãðóäÿõ, ³ òîä³ ÿ íå ìîëèëàñÿ. ϳñëÿ ñåìè ì³ñÿö³â òàêî¿ ìóêè ìåí³ Áîæå Ïðîâèä³ííÿ ÿêèìîñü ÷èíîì ï³äêàçàëî, ùîáè ÿ ïðîéøëà ªðóñàëèìñüêó Õðåñíó Äîðîãó çà ñâîãî ²âàíêà. Äî òîãî ÷àñó ÿ í³êîëè íå ÷óëà ïðî ªðóñàëèìñüêó Õðåñíó Äîðîãó ³ íàâ³òü íå çíàëà, äå âîíà ìîæå áóòè. ß ïî÷àëà ðîçïèòóâàòè ó ëþäåé, ó ñâÿùåíèê³â, íàøîãî îòöÿ-ïàðîõà, àëå ç íèõ í³õòî í³÷îãî íå ÷óâ ³ íå çíàâ, äå â Óêðà¿í³ ìîæå áóòè ªðóñàëèìñüêà Õðåñíà Äîðîãà? ² òîä³ ÿ çãàäàëà, ùî ìåí³ êîëèñü äîâåëîñü ë³êóâàòèñÿ â ìåä³íñòèòóò³. ßêîñü äî ïàëàòè ïðèéøîâ ñòàðøèé ìîíàõ-Âàñèë³ÿíèí. Ç ñîáîþ â³í ïðèí³ñ ðåë³ã³éí³ êíèæå÷êè. Ñåðåä íèõ ÿ çàïàì’ÿòàëà ëèøå ãîëóáåñåíüêó êíèæå÷êó ç îäíèì ñëîâîì “ïðîùà”.
Ñåðöå ìåí³ ï³äêàçóâàëî, ùî öå ñàìå òà êíèæå÷êà, íà ÿêó ÿ ìîæó îïåðòèñÿ òà îòðèìàòè Áîæó ëàñêó. Ïîøóêè çà ö³ºþ êíèæå÷êîþ ïðèâåëè ìåíå äî öåðêâè ñâ. Àíäð³ÿ ÎÎ Âàñèë³ÿí ó Ëüâîâ³. Òàì ÿ â³äíàéøëà ¿¿ ï³ä íàçâîþ “Ñòðàä÷: Õðåñíà Ïðîùà”, òàì ìåíå äîáð³ ëþäè ïîçíàéîìèëè ç ìîëèòîâíîþ ãðóïîþ, ÿêà ïîñò³éíî õîäèòü íà ö³ ïðîù³ ó Ñòðàä÷. Ñâîþ ïåðøó ïðîùó ÿ ïðîõîäèëà äóæå âàæêî: âæå íà ïåðø³é ñòàö³¿ ÿ çîâñ³ì îáåçñèë³ëà: íå â³ä÷óâàëà ñâî¿õ í³ã; ó ãðóäÿõ íà÷å ùîñü ñòèñíóëî… Êîëè â³äìîâèëè ìîëèòâè íà ïåðø³é ñòàö³¿, ÿ íå â ñèë³ áóëà ï³äâåñòèñÿ íà íîãè. Ìåí³ ñòàëî çðîçóì³ëî, ùî ÿ, íà æàëü, íå çìîæó ïðîéòè öþ Õðåñíó Äîðîãó. Îäíàê æ³íêè âçÿëè ìåíå ïîï³ä ðóêè ³ ÿ òàê ä³éøëà äî Ãðîáó Ãîñïîäíüîãî. ϳä ÷àñ ìîëèòâè ó Ãðîá³ Ãîñïîäíüîìó, âæå íàïðèê³íö³, ÿ íåñïîä³âàíî â³ä÷óëà ÿêåñü äèâíå ïîëåãøåííÿ â äóø³ é ò³ë³. Ñèëà ïîñòóïîâî ïîâåðòàëàñÿ äî ìåíå. Ç òèõ ï³ð ÿ ïî÷àëà ïðè¿æäæàòè ñþäè íà ïðîù³. Õî÷à â Ãàëè÷èí³ º áàãàòî Õðåñíèõ Äîð³ã ó Ìàð³éñüêèõ â³äïóñòîâèõ ì³ñöÿõ – Çàðâàíèö³, Ãîøåâ³, Êðåõîâ³, – àëå ò³ëüêè ó Ñòðàä÷³ º ªðóñàëèìñüêà Õðåñíà Äîðîãà.
¹1, 2008 25
ÍÀ ÄÎÐÎDz ÄÎ ÁÎÃÀ Íàâ³òü íå çíàþ, ñê³ëüêè ðàç³â ÿ ïîáóâàëà ó ϳñëÿ öèõ ñë³â ²âàíêî çíèê, ³ ÿ çðîçóì³ëà, ùî â³í Ñòðàä÷³ íà ïðîù³, ÿê ñòàëîñÿ ÷óäî. Äî ìåíå áóâ ó ×èñòèëèù³, àëå çàâäÿêè áëàãîäàò³ Ñòðàïî÷àëè ïðèõîäèòè ð³äí³ é ãîâîðèòè, ùî ì³é äåöüêî¿ ªðóñàëèìñüêî¿ Õðåñíî¿ Äîðîãè, çàñòóï²âàíêî æèâèé. ß â öå ïîâ³ðèòè íå ìîãëà. Äî íèöòâó ²ñóñà, Ìàð³¿, Ñâÿòèõ ìó÷åíèê³â äóøà ìîãî ìåíå ïðèõîäèëà íåâ³ñòêà ³ ñòâåðäæóâàëà, ùî ñèíà ïðîéøëà î÷èùåííÿ øâèäøå ³ ïåðåéøëà â ²âàíêî ïðèõîäèâ äî íå¿ âíî÷³, äàâàâ ¿é ñâîþ ðóêó, Íåáî. ß çðîçóì³ëà, ùî íàñàìïåðåä òðåáà ìàòè äîçâîëÿâ òîðêàòèñÿ äî ñåáå. Âîíà â³ä÷óâàëà â³ðó â Áîãà ³ ùèðîþ ìîëèòâîþ ïðîñèòè ó Íüîãî òåïëîòó éîãî ò³ëà. Ïðèéøîâ ñòàðøèé ñèí ³êòîð äîïîìîãè â ñâî¿õ ïîòðåáàõ. À ²ñóñ ³ Ìàð³ÿ çàâæäè ³ ðîçêàçàâ, ùî â³í òåæ áà÷èâ ²âàíêà. “Ó ñí³ ²âàíêî çàñòóïëÿòüñÿ çà íàñ. ß òåïåð çíàþ, çàðàäè ÷îãî çàïðîñèâ ìåíå â ìàøèíó, ³ ìè ïî¿õàëè. ¯õàëè äóæå õîäæó íà öþ Õðåñíó Äîðîãó, ùî âîíà äດ. äîâãîþ äîðîãîþ, ïîêè íå ïðè¿õàëè äî äóæå Ãàííà Ñàíîöüêà ñâ³òëî¿ âåëèêî¿ ãàðíî¿ áðàìè. Áðàìà ðîçêðèëàñÿ, ñ. Íèçè Ñîêàëüñüêîãî ð-íó ³ ìè óâ³éøëè äî ÿñíî¿ ïðîçîðî¿ âåëèêî¿ ê³ìíàòè. Ëüâ³âñüêî¿ îáë. ²âàíêî ñïèòàâ, ÷è ÿ íå õî÷ó ùå ùîñü ïîáà÷èòè? ³í íàòèñíóâ íà ÿêóñü êíîïêó, ³ ñò³íà ðîçñóíóëàñÿ. “Ó ì ð³äíî¿ ñåñòðè âàæêî õâîð³ëà äîíüêà ß ïîáà÷èâ äóæå âåëèê³ ãàðí³ êâ³òè, ïî÷óâ äèâíèé ˳äà. Ó 2004 ðîö³ âîíà ïîìåðëà. ß â³äðàçó ï³øîâ ñï³â ïòàøîê ³ çðîçóì³â, ùî öå – ðàé. ß çàõîò³â íà ïðîùó â Ñòðàä÷ ³ òàì, íà ªðóñàëèìñüê³é îäí³ºþ íîãîþ ïåðåéòè ÷åðåç öþ ñò³íó, ùîá Õðåñí³é Äîðîç³, ïîìîëèâñÿ çà ñïàñ³ííÿ ¿¿ äóø³. ïîáà÷èòè, ùî òàì äàë³ º, àëå âîíà çàñóíóëàñÿ, ³ ÿ Òîãî æ äíÿ ÿ ïî¿õàâ íà ïîõîðîí äî ²âàíî-Ôðàíïî÷óâ ÷îëîâ³÷èé ãîëîñ: “Òîá³ ùå ñþäè çàðàíî”. ê³âñüêà. Âíî÷³ çíîâó ðàçîì ç áðàòîì â³äìîâèâ á³ëÿ ³êòîð ï³øîâ, à ÿ ñ³ëà ïåðåä ôîòîãðàô³ºþ ²âàíêà ïîê³éíî¿ Ñòðàäåöüêó Õðåñíó Ïðîùó â òîìó æ ³ â ñëüîçàõ ïèòàþ: “Ñèíó, ÷îìó òè ñíèøñÿ âñ³ì, íàì³ð³. ×åðåç äåÿêèé ÷àñ ìî¿é ñåñòð³ ïðèñíèëàñÿ ùî òè æèâèé, ùî ÿ òîá³ ïîãàíîãî çðîáèëà, ùî òè ˳äà. Ñåñòðà ìîÿ çàïèòàëà ó íå¿: “ßê òîá³ òàì, ìåí³ íå ñêàæåø, äå òè º, äå?” ² îò òî¿ íî÷³ íå çíàþ, ˳äî?” Äîíüêà â³äïîâ³ëà, ùî äóæå äîáðå. ÷è òî áóâ ñîí, ÷è òî ä³éñíî òàêå áóëî, â³í ïðèé“Ùî æ òîá³ äîïîìîãëî?” – çíîâó çàïèòóº ìîÿ øîâ, ïåðåñòóïèâøè ïîð³ã. Çà ñòàðîþ çâè÷êîþ â³í ñåñòðà. çàïèòàâ: “Ìàìî, ÿê ÿ âèãëÿäàþ? ” ß â³äïîâ³äàþ: “Òå ë³êàðñòâî, ùî âóéêî ²âàí äàâ”. “Ñèíó, äîáðå, àëå äå æ òè òóò óçÿâñÿ? ß æ òåáå ß ùå ðàç ïåðåêîíàâñÿ â òîìó, ÿêó ëàñêó ç Íåáà ïîõîâàëà. Ìè òåáå ñïàñàëè, ÿê ëèøå ìîãëè”. ìຠªðóñàëèìñüêà Õðåñíà Äîðîãà ó Ñòðàä÷³. ̳é ñèí â³äïîâ³â: “Ìàìî, çàïàì’ÿòàéòå ðàç ³ íàçàâæäè, ùî ÿ – æèâèé. Ìåðòâà ëþäèíà ìîæå ñòàòè æèâîþ”. ß êàæó: “Äèòèíî, ìè òåáå ñïàñàëè ³ í³÷îãî íå ìîãëî äîïîìîãòè”. ²âàíêî â³äïîâ³â: “ª òàêå ë³êàðñòâî, àëå âîíî äóæå äîðîãî êîøòóº ³ íå âñ³ì âîíî äàºòüñÿ”. ³í íàçâàâ ñóìó, àëå ÿ íå ìîãëà äî ê³íöÿ çðîçóì³òè éîãî. Òîä³ â ñëüîçàõ çàïèòóþ â íüîãî: “Äå æ òè âçÿâ öå ë³êàðñòâî, ÿêùî íå â çìîç³ òàêî¿ âåëè÷åçíî¿ ñóìè íàçáèðàòè, ùîá êóïèòè éîãî?” ² ñèí ì³é â³äïîâ³â: “Çàâäÿêè âàì ÿ öå ë³êàðñòâî îòðèìàâ ³ çà íüîãî í³÷îãî íå ïëàòèâ”. Ïðî÷àíè íà VIII ñò. Ñêóëüïòîð Þ. Ñàâêî
¹1, 2008 26
ÍÀ ÄÎÐÎDz ÄÎ ÁÎÃÀ Äóæå õî÷ó, ùîá é ³íø³ ëþäè çíàëè ïðî íå¿ òà âì³ëè êîðèñòàòè ó ñâî¿õ äóõîâíèõ ïîòðåáàõ, à îñîáëèâî òîä³, êîëè ó â³÷í³ñòü, íà æàëü, â³äõîäÿòü íàø³ ð³äí³ òà áëèçüê³”. ²âàí Ãåéòîòà, ßâîð³âñüêèé ð-í Ëüâ³âñüêà îáë. “Õðèñòîñ ðîæäàºòüñÿ! Øàíîâíà ðåäàêö³º! Îäíîãî ðàçó ïîòðàïèâ ìåí³ â ðóêè Âàø æóðíàë “Ä³òè Íåïîðî÷íî¿”. Ïðî÷èòàëà òàì ö³êàâó ñòàòòþ ïðî Ñòðàäåöüêó ãîðó. Ñàìà ïîõîäæó ç³ Ëüâîâà, à çàðàç ïîñò³éíî ìåøêàþ ó Ïåðåìèøë³ (Ïîëüùà). Àëå î ö³ì ì³ñö³ äîâ³äàëàñü ç âàøîãî æóðíàëó. ϳä ÷àñ ðîäèííî¿ ïî¿çäêè äî Ëüâîâà ìè ïî¿õàëè ó Ñòðàä÷. ² òóò ÿ ïåðåæèëà ñâîþ ïåðøó Õðåñíó Äîðîãó íà Ñòðàäåöüê³é ãîð³, äå ðàçîì ç³ ñâÿùåíèêîì ³ ïðî÷àíàìè, äî êîòðèõ ìè ïðèëó÷èëèñÿ ìîëÿ÷èñü, ïåðåéøëè Ñòàö³¿ Ñòðàñòåé Õðèñòîâèõ. Ïîç³ñòàâèëî òî â ìåí³ íåçàáóòí³ âðàæåííÿ ³ ïîñòàíîâó â³äâ³äàòè öå ì³ñöå ùå ðàç. Òóò äîâ³äàëàñÿ, ùî â ïåðø³ ï’ÿòíèö³ ì³ñÿöÿ (öåé äåíü ïðèñâÿ÷åíî îñîáëèâîìó ïî÷èòàííþ Íàéñâÿò³øîãî Ñåðöÿ ²ñóñà Õðèñòà) â³äáóâàþòüñÿ ïðîù³. ³äâ³äàëà ÿ öå ì³ñöå ùå òðè÷³, àëå âæå ç³ ñâî¿ìè ïîäðóæêàìè, ÿê³ òåïåð òàêîæ ïåðåáóâàþòü ï³ä âðàæ³ííÿì â³ä öèõ ïðîù íà Ñòðàäåöüêó ãîðó. Ùîá ïî¿õàòè íà ïðîùó äî Ñòðàä÷à, çàâæäè ÿ áðàëà ç ïðàö³ â³äïóñê. Íà ïðîùó â ì³ñÿö³ ãðóäí³ íåçðó÷íî âæå ìåí³ áóëî ïðîñèòè êåð³âíè÷êó ïðî â³äïóñê, ³ ÿ ïîäóìàëà, ùî ÿê áóäå íà öå Âîëÿ Áîæà, òî ïî¿äó. ² òîä³ ïåðåä ïåðøîþ ï’ÿòíèöåþ ñíèòüñÿ ìåí³ ÷óäåñíèé ñîí: “ß ç³ ñâî¿ìè çíàéîìèìè º ó Ñòðàä÷³, ìîëÿ÷èñü ³äåìî ñòåæêàìè Õðåñíî¿ Äîðîãè. Âíèçó ãîðè áà÷ó öåðêâó ç á³ëî¿ öåãëè, ùå íåçàê³í÷åíó, ç íå÷³òêèìè êîíòóðàìè áàíü. Íàä öåðêâîþ óíîñèòüñÿ ëåæà÷î âåëèêèé Õðåñò, íà ñêðèæàëÿõ éîãî ðàìåí – çîëîòà ×àøà. Áëèæ÷å äî íå¿ – çîëîòà Ãîñò³ÿ, â³ä ÿêî¿ ïàëຠñâ³òëå ïðîì³ííÿ, à ïî áîêàõ Ãîñò³¿ (×àñòè÷êè) êëÿ÷ó÷è, ç³ ñêëàäåíèìè ðóêàìè – àíãåëè. ß, âðàæåíà ïîáà÷åíèì, êëè÷ó: – Ëþäè, äèâ³òüñÿ, òàì – Õðåñò, ñâÿòà Ãîñò³ÿ. Àëå í³õòî òîãî íå áà÷èòü. ² òîä³ ÿ ïðîêèíóëàñü, ïîâíà äóõîâíîãî ï³äíåñåííÿ, à çàðàçîì ³ æàëþ, ùî ÷óäåñíèé ñîí çàê³í÷èâñÿ.
Ðàíî ï³øëà äî ïðàö³, êåð³âíè÷êà äຠìåí³ ãðàô³ê ðîáîòè íà íîâèé ì³ñÿöü. Äèâëþñÿ, à ïåðøà ï’ÿòíèöÿ – â³ëüíà. Ñëàâà Òîá³, Ãîñïîäè! ¯äó â Ñòðàä÷ íà ïðîùó. Íà Õðåñí³é Äîðîç³ ðîçïîâ³äàëà ïðî ñâ³é ñîí î. Áîãäàíó Âîâêó. ³í ñêàçàâ ìåí³, ùî öå –â³ùèé ñîí ³ ïîêàçàâ ì³ñöå, äå ñòî¿òü Õðåñò, à íåâäîâç³ áóäå ïîáóäîâàíà öåðêâà”. ²ðèíà ϳäã³ðíà ì. Ïåðåìèøëü, Ïîëüùà *** Äîðîãèé ÷èòà÷ó, âñ³ ìè äåíü çà äíåì, ð³ê çà ðîêîì íåâáëàãàííî êðîêóºìî ó â³÷í³ñòü. Íà ö³é äîðîç³ äî Áîãà, ñïîâíåí³é âàæêèõ âèïðîáóâàíü, ïîñòàðàéìîñÿ çáåðåãòè ó íàøèõ ñåðöÿõ ñâ³òëó ïàì’ÿòü ïðî òèõ, õòî íàñ âèïåðåäèâ ó öüîìó. Ö³ ñâ³ä÷åííÿ ùå ðàç ï³äòâåðäæóþòü óí³êàëüí³ñòü ªðóñàëèìñüêî¿ Õðåñíî¿ Äîðîãè ó Ñòðàä÷³, áî ùå 1936 ðîêó, ó íîìåð³ çà ì³ñÿöü âåðåñåíü, ðåäàêö³ÿ æóðíàëó “Ëèöàðñòâî Áîãîðîäèö³” ï³ñëÿ ñòàòò³ î. Íèêîëàÿ Âîÿêîâñüêîãî “Ñòðàäåöüêà Áîæà Ìàòè” (ñ. 8-10), ïîì³ñòèëà ïðèì³òêó: “Ó òîìó ÷àñ³, ÿê îòå ÷èñëî “Ëèöàðñòâà” äðóêóºòüñÿ íà ìàøèí³, â³äáóâàºòüñÿ (â íàâå÷åð’ÿ Óñïåííÿ Ïðåñâÿòî¿ Ä³âè) ïîñâÿ÷åííÿ õðåñòíî¿ äîðîãè (“Êàëüâàð³ÿ”), îñíîâàíî¿ íà ïðîõàííÿ ì³ñöåâîãî î. ïàðîõà íà Ñòðàäåöüê³é ãîð³ çà äîçâîëîì Àïîñòîëüñüêî¿ Ñòîëèö³. ³äòåïåð ìîæíà äîñòóïèòè ó Ñòðàä÷ó òàêîãî â³äïóñòó, ÿêîãî á äîñòóïèëè á ïðî÷àíè, â³äáóâàþ÷è õðåñòíó äîðîãó â ªðóñàëèì³. Öå áåç ñóìí³âó âåëèêà ëàñêà äëÿ ïàðîõ³¿ ³ ïðî÷àí. Äóìàºìî, ùî êîæíèé, â êîãî ò³ëüêè áóäå çìîãà, õòî ëþáèòü Ïðå÷èñòó, õòî áàæຠ¯¿ ïîìî÷³, íå çàáóäå â³äâ³äàòè Ñòðàä÷ é Ñòðàäåöüêó Áîæó Ìàò³ð”. Íà ö³é âóçüê³é äîðîç³ äî Áîãà Òè, Ãîñïîäè, íàâ÷è ìåíå ìîëèòèñÿ, áî ìîëèòâà çàâæäè áóëà, º ³ áóäå îñíîâîþ íàøî¿ â³ðè, çóñòð³÷³ ç Îòöåì, æèâèì çâ’ÿçêîì ç Íåáîì. Îòåöü Àãîñò³íî Òðîï³ ó ñâî¿é ìîëèòâ³ äî Áîãà ïðîñèòü: “Ãîñïîäè, íàâ÷è ìåíå ìîëèòèñÿ òàê, ÿê Òè ìîëèâñÿ íà ãîð³, ïðîâ³âøè òàì âñþ í³÷ íà ìîëèòâ³ ç Áîãîì (äèâ. Ëê. 6,12), ÿê ó Ãåòñèìàí³¿, êîëè ïðîñèâ Îòöÿ ïîùàäèòè Òåáå â Òâî¿õ
¹1, 2008 27
ÍÀ ÄÎÐÎDz ÄÎ ÁÎÃÀ Ñòðàñòÿõ (äèâ. Ìò. 26, 39), ³ ÿê íà Õðåñò³, êîëè ñòîãíàâ, îïóùåíèé Îòöåì (äèâ. Ìò. 26,46). Íàâ÷è ìåíå ìîëèòèñÿ ç òàêîþ æ ðàä³ñòþ, ç ÿêîþ Òè äÿêóâàâ Îòöþ çà òå, ùî ³í óòà¿â áàãàòñòâà Ñâ Ìóäðîñò³ â³ä ìóäðèõ ³ ðîçóìíèõ öüîãî ñâ³òó ³ â³äêðèâ ¿õ íåìîâëÿòêàì (Ëê. 10, 21), ³ ç òàêîþ æ ëþáîâ’þ, ç ÿêîþ Òè íà Îñòàíí³é Âå÷åð³ ââ³ðèâ Ñâî¿õ ó÷í³â Îòöþ ³ ìîëèâñÿ çà íèõ ³ çà êîæíîãî, õòî êîëè-íåáóäü óâ³ðóº â Òåáå çà ¿õí³ì ñëîâîì (Éî. 17, 20). Íàâ÷è ìåíå ìîëèòèñÿ òàê, ÿê ó òàéí³ ìîëèòüñÿ Òâîÿ Ìàò³ð ó Ñâî¿é îñåë³ â Íàçàðåò³, â ò³é ñàì³é õàòèíö³, êóäè Àíãåë ïðèí³ñ Áëàãó â³ñòêó, ³ â îñåë³ ªëèçàâåòè, äå Âîíà ñï³âàëà Ñâ³é ã³ìí ëþáîâ³ òà ïðîñëàâè Ãîñïîäà Áîãà çà òå, ùî â³í çãëÿíóâñÿ íà ñìèðåííÿ ðàáè Ñâ; íàâ÷è ìîëèòèñÿ òàê, ÿê àíãåëè ³ ñâÿò³ ìîëÿòüñÿ íà Íåá³, äå âîíè ïîêëîíÿþòüñÿ, ïðîñëàâëÿþòü ³ äÿêóþòü Òîá³ ç ÷èñòîþ íåçãàñèìîþ ëþáîâ’þ. Íàâ÷è ìåíå ìîëèòèñÿ ç â³ðîþ, ïðîñòî ³ íåóñòàííî. Ç â³ðîþ, òîìó ùî Òè, äîáðèé, ³ ïðèéìàºø óñ³õ, õòî äî Òåáå ïðèá³ãàº. Òè íå â³äìîâëÿºø í³êîìó, ëèø áè Òîá³ íå â³äìîâèëè, ïðîñòî, òîìó ùî Òîá³, ÿê ³ Îòöþ Òâîºìó, ïîäîáàºòüñÿ íå íàêàçóâàòè ³ âòðà÷àòè, àëå ïðîùàòè ³ ñïàñàòè; íåóñòàííî, òîìó ùî Òâî¿ ïëàíè, íàâ³òü, ÿêùî âîíè íàì íå çðîçóì³ë³, çàâæäè ìóäð³ òà ìèëîñåðäí³. Ãîñïîäè, íàâ÷è ìåíå ìîëèòèñÿ òàê, ùîáè ÿ ö³ëêîâèòî óñâ³äîìëþâàâ ñâ³é ãð³õ, êîòðèé ò³ëüêè Òè ìîæåø ïðîñòèòè… Íàâ÷è ìåíå ìîëèòèñÿ ñåðöåì, íàâ³òü òîä³, êîëè óñòà ìî¿ í³ì³. Íåõàé ìîº ñåðöå ðèäຠó òèø³ òà ñóìóº çà Òîáîþ, çíàþ÷è, ùî ò³ëüêè Òè ìîæåø çâåðíóòè íà ìåíå óâàãó, â³ä³çâàòèñÿ, çàäîâîëüíèòè…” *** Ñâ³ä÷åííÿ: 28 áåðåçíÿ 2006 ðîêó ë³êàð³ “Ëüâ³âñüêîãî îáëàñíîãî ä³àãíîñòè÷íîãî öåíòðó” íà âóë. Ïåêàðñüê³é, 696 (ë³êàð Ôåðåíö Í.Ì.) âñòàíîâèëè ä³àãíîç: “ô³áðîìà ìàòêè íåâåëèêèõ ðîçì³ð³â” ³ ñêåðóâàëè íà á³ëüø äåòàëüíå îáñòåæåííÿ (êîëüïîñêîï³ÿ). Óò³ì ÿ íå ï³øëà, áî ó ìåíå 2002 ðîêó ïîìåðëà äîíå÷êà ó ì³ñÿ÷íîìó â³ö³.
¹1, 2008 28
Ñïîâ³äü íà Ñòðàäåöüê³é Õðåñí³é Äîðîç³
² òîä³ ÿ çãàäàëà ïðî êíèæå÷êó “Ðàäóéñÿ, Âñåöàðèöå!” ³ ïî÷àëà â³äìîâëÿòè àêàô³ñòè äî Âñåöàðèö³ òà ñâ. Êèïð³ÿíà ³ ñâ. Þñòèíè âïðîäîâæ ë³òà. Ìàéæå ÷åðåç ð³ê, 22 ëþòîãî 2007 ð. ÿ ï³øëà çíîâó â öåé ä³àãíîñòè÷íèé öåíòð íà îáñòåæåííÿ ³ âèÿâèëîñÿ, ùî ÿ – çäîðîâà ³ æîäíèõ ïóõëèí ó ìåíå íåìຠ(ë³êàð Øêðåäîâ Ñ. Ì.). Õî÷ó ÷åðåç æóðíàë “Ä³òè Íåïîðî÷íî¿” ïîäÿêóâàòè Ìàòåð³ Áîæ³é çà îòðèìàíó ëàñêó çö³ëåííÿ ³ çàêëèêàòè âñ³õ äî ìîëèòâè. Õî÷ó, ùîáè ïîâ³ðèëè âñ³, íåçàëåæíî â³ä â³êó, ì³ñöÿ ïðîæèâàííÿ ³ ìàòåð³àëüíîãî ñòàíó, ùî Ìàò³ð Áîæà çàâæäè âèñëóõîâóº ³ äîïîìàãຠâñ³ì, õòî äî Íå¿ çâåðòàºòüñÿ” (14 ãðóäíÿ 2007 ðîêó). Ñòåôàí³ÿ Çàÿöü, 2 âåðåñíÿ 1968 ð., ñ. Íîâèé Ñòàâ, Êàì’ÿíêà-Áóçüêèé ð-í. Ìàòåð³àëè ï³äãîòóâàâ Éîñèô Âîðîáåöü
ÃÎËÎÑ ÌÀв¯
²ÑÓÑ ÕÐÈÑÒÎÑ – ÖÀÐ ÍÀØÈÕ ÑÅÐÄÅÖÜ
“Äîðîã³ ä³òè! ß ç âåëèêîþ ðàä³ñòþ ïðèíîøó âàì Öàðÿ Ìèðó, ùîá ³í áëàãîñëîâèâ âàñ Ñâî¿ì áëàãîñëîâåííÿì. Ïîêëîíÿéòåñü Éîìó ³ ïðèñâÿ÷óéòå ÷àñ Òâîðöåâ³, ÿêîãî ïðàãíóòü âàø³ ñåðöÿ. Ïàì’ÿòàéòå, ùî âè òèì÷àñîâî íà ö³é çåìë³, à çåìí³ ðå÷³ ìîæóòü ïðèíåñòè âàì ëèøå ìàë³ ðàäîñò³, â òîé ÷àñ, ÿê ÷åðåç Ìîãî Ñèíà âàì äàºòüñÿ æèòòÿ â³÷íå. ß ç âàìè, ùîá ïðîâàäèòè âàñ äî òîãî, ÷îãî ïðàãíóòü âàø³ ñåðöÿ. Äÿêóþ âàì çà òå, ùî â³äïîâ³äàºòå íà ̳é çàêëèê” (25 ãðóäíÿ 2007 ð.). Öüîãî äíÿ, íà гçäâî, íàøà ijâà Ìàð³ÿ êàæå íàì ó Ñâîºìó ïîñëàíí³ ïðî òå, ç ÿêîþ ðàä³ñòþ Âîíà ïðèíîñèòü íàì Öàðÿ Ìèðó, ÿêèé äàñòü íàì Ñâîº áëà-
ãîñëîâåííÿ. гçäâî, áåç ñóìí³âó, º íàé÷óäåñí³øèì äíåì ó ðîö³, íàâ³òü äëÿ òèõ ëþäåé, ÿê³ ñïðèéìàþòü éîãî ïî-ñâîºìó, ³íàêøå. Öå – íàé÷óäåñí³øèé äåíü â ³ñòî𳿠ëþäñòâà, òîìó ùî íàðîäèâñÿ Öàð Ìèðó. Æèòòºâå ïðèçíà÷åííÿ ²ñóñà ³ íàøå ïîºäíàëèñÿ ó àíãåëüñüê³é ï³ñí³, ùî çâó÷àëà ï³ä ÷àñ Éîãî íàðîäæåííÿ: “Ñëàâà íà âèñîòàõ Áîãó ³ íà çåìë³ Ìèð ëþäÿì äîáðî¿ âîë³” (Ëê. 2, 14). Ùîðàçó, êîëè ìè ðîçìîâëÿºìî ç Áîãîì ó ìîëèòâ³, Áîã ïðèõîäèòü ³ ñïîâíþº íàø³ ñåðöÿ ìèðîì. Ìè ìîæåìî ïîøèðþâàòè äîâêîëà ñåáå ìèð ëèøå â òîìó ðàç³, ÿêùî ñàì³ ñïîâíåí³ Áîæèì ìèðîì. Ëþäñüêå ñåðöå ñòຠáàéäóæèì, ÿêùî âîíî ïîâíå
ãð³õà, àáî ÿêùî âîíî â³äâåðíóëîñü â³ä Áîãà. Ãð³õ ïñóº ëþäèíó, ñîòâîðåíó çà îáðàçîì Áîæèì, ³ âîíà ðîçïîâñþäæóº íåâäîâîëåííÿ. Äëÿ ëþäèíè ºäèíèì øëÿõîì íàâåðíåííÿ, çì³íè ³ ïîâåðíåííÿ äî ñâîãî ïåðâèííîãî ñèí³âñòâà º Òàéíà Ñïîâ³ä³, ÿêó áàãàòî õòî ïðèéìຠîñòàíí³ì ÷àñîì, ïðèìèðþþ÷èñü ç Áîãîì. Ùîðàçó, êîëè ²ñóñ ïðèõîäèòü äî íàñ, ó ñåðöå, ³í ðîáèòü éîãî ïðåêðàñíèì, áî çàäëÿ öüîãî ³í ïðèõîäèâ íà çåìëþ. Íàøà Áîãîðîäèöÿ çàïðîøóº íàñ ïðèñâÿ÷óâàòè á³ëüøå ÷àñó Òâîðöåâ³, ÿêîãî ïðàãíóòü íàø³ ñåðöÿ. ³ääàâàòè á³ëüøå ÷àñó îçíà÷ຠá³ëüøå ìîëèòèñÿ. ßêùî ùîäíÿ ìè ìîëèìîñÿ íà êðèõòó á³ëüøå, ðîñòèìå é íàøà ïðè-
¹1, 2008 29
ÃÎËÎÑ ÌÀв¯ ÿçíü ç ²ñóñîì. ³í ïðèõîäèòü ó íàøå æèòòÿ, áëàãîñëîâëÿº öåé äåíü ³ âñå, ùî ìè ðîáèìî, ïðîñâ³÷óº íàø ðîçóì ³ ç³ãð³âຠíàøå ñåðöå. Ñâ³é øëÿõ íà ö³é çåìë³ ìè ëèøå ïåðåõîäèìî, áî ìè – ïàëîìíèêè. Õòî øâèäøå ïðèõîäèòü íà çåìëþ, øâèäøå ¿¿ ïîêèäàº. Ìàëåíüê³ ïðèºìíîñò³ öüîãî ñâ³òó ³íêîëè ìîæóòü â³äâåðòàòè íàñ â³ä á³ëüøîãî äîáðà.  ²ñóñ³ äëÿ íàñ â³äêðèâàþòüñÿ äâåð³ äî æèòòÿ â³÷íîãî. Âïðîäîâæ óñ³õ öèõ ðîê³â, êîëè íàøà Öàðèöÿ Ìèðó ç’ÿâëÿëàñÿ, ìè íàâ÷àëèñÿ ó ¯¿ øêîë³ ëþáîâ³ òîãî, ÿê äîñÿãòè æèòòÿ â³÷íîãî ³ ÿê ìîëèòèñÿ. Íàøà ijâà Ìàð³ÿ òàêîæ â³äêðèâຠíàì ³ñòèííå çíà÷åííÿ гçäâà. Ìè ðîçóì³òèìåìî гçäâî êðàùå, êîëè áóäåìî äèâèòèñÿ íà Òó, ÿêà â³ä ñàìîãî ïî÷àòêó áóëà ïðèñóòíüîþ ïðè ì³ñòå𳿠Õðèñòîâîãî ñïàñ³ííÿ, ñïîâíåíà òàêèìè ÷åñíîòàìè ÿê ³ðà, Íàä³ÿ, Ëþáîâ, Ïîêîðà, Ìîâ÷àííÿ ³ Ðàä³ñòü. Ëèøå ö³ëêîâèòî ñïîâíþ-
¹1, 2008 30
þ÷è ïðèçíà÷åííÿ Áîæå, ìè ìîæåìî çíàéòè øëÿõ â³ä ñåðöÿ, ïîâíîãî ôàëüøèâî¿ ãîðäîñò³ ³ ìàðíîòè, äî ñåðöÿ ³ñòèííî¿ ïîêîðè ³ ëþáîâ³. ÌÎËÈÒÂÀ ² ϲÑÒ “Äîðîã³ ä³òè! Ç ÷àñó íàñòàííÿ Âåëèêîãî Ïîñòó âè âõîäèòå ó áëàãîäàòíèé ÷àñ. Âàøå ñåðöå, ÿê çîðàíà íèâà, âîíî ãîòîâå ïðèéíÿòè íàñ³ííÿ, ùî çðîñòå ëèøå â äîáðîìó ´ðóíò³. Âè, ìàëåíüê³ ä³òè, º â³ëüíèìè âèáèðàòè ïîì³æ äîáðîì ³ çëîì. Òîìó çàêëèêàþ âàñ äî ìîëèòâè ³ ïîñòó. Ñàäæàíåöü ðàäîñò³ ³ ïë³ä ðàäîñò³ çðîñòå ó âàøèõ ñåðöÿõ äëÿ âàøîãî äîáðà, òà é ³íø³ áà÷èòèìóòü éîãî ³ êîðèñòàòèìóòü ç íüîãî ÷åðåç âàøå æèòòÿ. ³äêèíüòå ãð³õ, âèáåð³òü æèòòÿ â³÷íå. ß ç âàìè ³ çàñòóïàþñü çà âàñ ïåðåä Ìî¿ì Ñèíîì. Äÿêóþ çà òå, ùî â³äïîâ³ëè íà ̳é çàêëèê” (25 ñ³÷íÿ 2008 ð.).
Ó Ñâîºìó ïîñëàíí³ íàøà Ïàí³ çàîõî÷óº íàñ ïðèãîòóâàòè ñâî¿ ñåðöÿ ï³ä ÷àñ ïîñòó, ùî º ÷àñîì áëàãîäàò³. Âîíà çàêëèêຠíàñ ïîñòèòè, ìîëèòèñÿ ³ ÷èíèòè ä³ëà ïîêóòè, ùî çàâæäè áóëè îñíîâíèìè ñêëàäîâèìè ïîñòó. Ó Ñòàðîìó Çàâ³ò³ ä³ëà ïîêóòè â îñíîâíîìó çâîäèëèñÿ äî çîâí³øí³õ æåñò³â. Ñüîãîäí³ ÷àñòî º òàê ñàìî, àäæå ïðîòÿãîì ïîñòó â³ðí³ îáìåæóþòü ñåáå â ¿æ³, íàïîÿõ, ñîëîäîùàõ ³ ñèãàðåòàõ, ïðîòå íàáàãàòî ìåíøå óíèêàþòü ñâàðîê, ïë³òîê òà ³íøèõ ãð³õ³â. Õðèñòèÿíñüêèé ï³ñò ³ ìîëèòâà º îñíîâàìè ñï³ëüíîòè, ïîçàÿê ö³ëà Öåðêâà çàïðîøóºòüñÿ äî ïîñòó, ïîêóòè ³ ìîëèòâè, îñîáëèâî â ÷àñ³ гçäâÿíîãî ÷è Âåëèêîäíîãî Ïîñòó. ³äêèäàííÿ ìàòåð³àëüíèõ ñïðàâ º ëèøå îäíèì ³ç ñïîñîá³â ïîêóòè çà îñîáèñò³ ãð³õè. Öå – äîêàç òîãî, ùî ìè ãîòîâ³ â³äìîâèòèñÿ â³ä ÷îãîñü ³ ïîä³ëèòèñü ³ç ëþäüìè, ÿê³ æèâóòü ó á³äíîñò³ ³ íóæä³. Ãîòóþ÷èñü, ìè íå ïîâèíí³ îáìåæóâàòèñÿ çîâí³øí³ìè æåñòàìè. Ñòàðîçàâ³òí³ ïðîðîêè äîáðå öå ðîçóì³ëè òà çàñòåð³ãàëè ëþäåé, êàæó÷è, ùî ñïðàâæíÿ çì³íà ëåæèòü ó ïåðåì³í³ ñåðöÿ ëþäèíè. ßêùî ìè ïåðåì³íèìî ñåðöå, òî îáíîâèìî ö³ëó ëþäèíó. Ëèøå òàêîãî ðîäó ïåðåì³íà ìîæå ïðèâåñòè äî ïðèÿçí³ ç Áîãîì ³ ëþäüìè. Ëèøå òàêèì ÷èíîì íàøå ñåðöå ä³ñòàíå íàñ³ííÿ, ùî ïåðåðîñòå ó äîáðîòó. Áîã ñîòâîðèâ íàñ â³ëüíèìè ³ñòîòàìè, òîæ êîæíîãî äíÿ ìè ïðèéìàºìî ÿê³ñü ð³øåííÿ. Ìè ìîæåìî âèáèðàòè ïîì³æ äîáðîì ³ çëîì. Öàðèöÿ Ìèðó çàêëèêຠíàñ â³äêèíóòè ãð³õ ³ âèáðàòè
ÃÎËÎÑ ÌÀв¯
æèòòÿ â³÷íå. Öå – ºäèíèé ïðàâèëüíèé âèá³ð. Ùîðàçó, êîëè ìè âèáèðàºìî äîáðî, ìè ñòàºìî íà ñòîðîíó Áîæèõ ñèí³â ³ äî÷îê ³ íàøå æèòòÿ ñïîâíþºòüñÿ ðàä³ñòþ. Ìè æèâåìî ïîâíèì æèòòÿì. Æèòòÿ â ãð³õó – öå æèâîò³ííÿ ³ ñòðàæäàííÿ, òîä³ ÿê æèòòÿ ó Áîç³ ïðèíîñèòü ðàä³ñòü ³ ìèð. Âæå òóò, íà çåìë³, ìè ìîæåìî â³ä÷óòè ïðàâäèâó ðàä³ñòü, æèâó÷è çã³äíî ³ç Áîæèìè Çàïîâ³äÿìè, ³ ï³çíàòè ïîâíó ðàä³ñòü ó â³÷íîñò³, êîëè Áîã âèòðå ñëüîçè ç êîæíîãî îáëè÷÷ÿ. Òîä³ “…ñìåðò³ íå áóäå á³ëüøå, í³ ñêîðáîòè, í³ ïëà÷ó, í³ áîëþ íå áóäå á³ëüøå, áî âñå ïîïåðåäíº ìèíóëî” (Îä. 21,4). ²ñóñ º íàøèì íàéïðîìîâèñò³øèì ïðèêëàäîì, âç³ðöåì ³
â÷èòåëåì äóõîâíîãî æèòòÿ. Ïåðåä Ñâî¿ì ïóáë³÷íèì âèõîäîì ²ñóñ â³ä³éøîâ ó ïóñòåëþ ³ ïåðåáóâàâ òàì ñîðîê äí³â íà ìîëèòâ³ òà ïîñò³, ãîòóþ÷èñü äî Ñâ ì³ñ³¿ ó íàðîä. Ìîéñåé ïðîâ³â ñò³ëüêè æ äí³â íà ãîð³ Ñèíàé, òàê ñàìî ²ëëÿ – íà ãîð³ Õîðèâ. Ó òèø³ ³ ñàìîò³ ëþäèíà ìîæå êðàùå ÷óòè Áîãà, áî òîä³ ¿¿ íå îáòÿæóþòü æîäí³ êëîïîòè. ²òè â ïóñòåëþ, óñàì³òíþâàòèñü íàâ³òü íà òðèâàëèé ïåð³îä ÷àñó – öå íå îïðàâäàííÿ äëÿ óíèêíåííÿ ëþäüìè ñâî¿õ îáîâ’ÿçê³â ÷è çàâäàíü. Öå – îñîáëèâèé ÷àñ, â ÿêîìó ìè â³äíîâëþºìîñÿ ó áëèçüêîñò³ äî Áîãà; áî ä³ñòàºìî çìîãó æèòè ïîì³æ ëþäüìè ³ ñâ³ä÷èòè ¿ì Ðàä³ñíó íîâèíó. ²ñóñ –Öàð íàøîãî æèòòÿ ³ íàøîãî ñåðöÿ. ³í ìîæå çðîáèòè òå, ÷î-
ãî ìè íå ìîæåìî, äî ÷îãî íàì áðàêóº ñèë. Ìàð³ÿ, Ìàò³ð Öåðêâè ³ íàøà Ìàò³ð, çàõèùຠíàñ ïåðåä Ñâî¿ì Ñèíîì. Ñâîþ çàñòóïíèöüêó ³ ïîñåðåäíèöüêó ðîëü Âîíà ïî÷àëà çä³éñíþâàòè ùå æèâó÷è íà Çåìë³ – íà âåñ³ëë³ ó Êàí³ Ãàëèëåéñüê³é – ³ ïðîäîâæóº ðîáèòè öå äîòåïåð, áóäó÷è â Íåá³. Ïðèéøîâøè ñþäè, ó Ìåäæóãîð’º, íàøà Ïàí³ õî÷å äîïîìîãòè íàì íàáëèçèòèñü äî íàøîãî Ñïàñèòåëÿ ³ ³äêóïèòåëÿ. ßêùî ìè â³äãóêíåìîñÿ íà çàêëèê Öàðèö³ Ìèðó ³ ïðèãîòóºìîñÿ ïîñòîì ³ ìîëèòâîþ äî çóñòð³÷³ ç ²ñóñîì, òî ñïîäîáèìîñÿ ó÷àñò³ ó ñâÿòêóâàíí³ Ïàñõè ç ÷èñòèì ñåðöåì ³ äóøåâíîþ ðàä³ñòþ. î. Äàíêî Ïåðóò³íà
¹1, 2008 31
ÏÎÅÒÈ×ÍÀ ÑÒÎвÍÊÀ
ÌÀÌÈÍÀ ÌÎËÈÒÂÀ Áîãäàí ϳñíèé Ìàìèíà ìîëèòâà ß ÷àñòî áà÷ó ð³äíó ìàìó, Ùî çàâæäè ìîëèòüñÿ çà íàñ. ¯¿ ìîëèòâà íåáåñàìè ²äå äî Áîãà â äîáðèé ÷àñ. Ìîë³òüñÿ, ìàìî, çà íàñ, ãð³øíèõ, Çà êðàùó äîëþ â ìàéáóòò³. Íåõàé ãð³õè ïðîñòèòü Âñåâèøí³é, ßê³ ìè ñêî¿ëè â æèòò³. Ìîë³òüñÿ, ìàìî, çà îíóê³â ² çà ïðàâíóê³â ïîâñÿê÷àñ, Õàé ¿õ Ãîñïîäü â³çüìå íà ðóêè, Ïîëþáèòü òàê, ÿê ëþáèòü Âàñ. Âîíà äàâíî ó ³íø³ì ñâ³ò³, Òî æ äóøó ðàíèòü çàâæäè ùåì, Òà ìè ìîëèòâàìè ç³ãð³ò³, ßê³ ó ñåðö³ ïîíåñåì. *** Ìè çàëèøàºì â öüîìó ñâ³ò³ Ñåáå ÷àñòèíêó â íàøèõ ä³òÿõ, Ùå á³ëüøó äîëþ – â íàøèõ âíóêàõ, ×îìó öå òàê? Íàì íå çáàãíóòè. ×è ìîæå öå Çàêîí Íåáåñíèé? ßêùî ñêàçàòè âñ³ì âàì ÷åñíî, Áàãàòî ùî íå ðîçóì³þ, Òà ïðàâäó âçíàòè çàâæäè ìð³þ. Ùî áóäå ç íàìè ï³ñëÿ òîãî, Êîëè ï³äåì ç æèòòÿ çåìíîãî? Òîìó ïèòàííÿ çàâæäè â³÷íå – Ïðî ³ñíóâàííÿ ïîòîéá³÷íå. Öþ òàéíó ìð³ÿâ çíàòè êîæíèé: ² ðàá ïðîñòèé, ³ öàð âåëüìîæíèé, Òà Áîã íå äàâ íàì ï³çíàííÿ, Õî÷ âñ³ ñïèðàëèñü íà çíàííÿ. Ìè ãîñò³ º íà öüîìó ñâ³ò³ ² ïðàâäè òóò íåìà äå ä³òè, Êîëè ïðèõîäèòü ïåâíèé ÷àñ,
¹1, 2008 32
Òî ñìåðòü óñ³õ ð³âíÿº íàñ. Óñ³ ìè – ð³âí³ ïåðåä Áîãîì, ² â íàñ – ëèøåíü îäíà äîðîãà: Äîáðî ðîáèòè çàâæäè âñ³ì, Ùîáè ââ³éòè ó éîãî ä³ì. Äëÿ òîãî, ùîáè æèòè â Ðàþ, Ãîñïîäü ó âñ³õ íàñ âèìàãຠËþáèòè çàâæäè áðàòà ñâîãî Ùå á³ëüøå, í³æ ñåáå ñàìîãî. Êîëè òè äèâèøñÿ íà áðàòà, Áàæàé éîìó äîáðà áàãàòî, Áî â³í òàêèé ÿê òè – ëþäèíà, Äî òîãî æ º Òâîðöÿ äèòèíà. Öå òðóäíî, íàäçâè÷àéíî, äóæå, Òà ïàì’ÿòàé, ì³é ëþáèé äðóæå, Ùî ³íøèé øëÿõ – öå íåáóòòÿ, ßêèé íåìຠâîðîòòÿ.
ÏÎÅÒÈ×ÍÀ ÑÒÎвÍÊÀ Êîëè òè áóäåø æèòè ç Áîãîì, ³í äàñòü òîá³ òàêó äîðîãó,
Ùî íàçèâàþòü ¿¿ â³÷íèì Æèòòÿì, ïðåêðàñíèì, ïîòîéá³÷íèì.
Ëþäìèëà Ìóëÿð Òàëàíò Òàëàíò íå ìîæíà çàêîïàòè, ×è çíèùèòè, ÷è çíåâàæàòè, Òîìó, ùî öå çåðíî â³ä Áîãà, Äëÿ ñâ³òó – ïðàöÿ é äîïîìîãà,  ëþäñüê³é äóø³ – òàëàíò ìîãóòí³é, Àëå íå çàâæäè â³í ïðèñóòí³é, Êîëè ïðèñóòí³é, òî ëóíàº, Êðàñó Íåáåñíó âåëè÷àº, Ãàðìîí³þ, çíàííÿ ³ ñèëó, Ùî óïîêîðþºòüñÿ äèâó. Öå äæåðåëî – äóìîê, íà䳿,  ÿêîìó ñïî÷èâàþòü ìð³¿,
Çàðîäæóþòüñÿ ïî÷óòòÿ, Òàëàíò – öå ùàñòÿ ³ æèòòÿ. 20.06.2006 ð. *** Ëþäèíî, çóïèíèñü! ² ïîäèâèñü ó íåáîêðàé, Òè áà÷èø ñèíº íåáî, àëå íå áà÷èø Ðàé... Òè ÷óºø ñï³â ïòàøîê, àëå íå ÷óºø ãîëîñ, ßêèé â äóø³ òâî¿é ïðîð³ñ íåìîâ áè êîëîñ. Òîé ãîëîñ – öå ñóìë³ííÿ, ùî òåáå ïîâ÷àº, ³ä ïîìèëîê çåìíèõ òåáå îáåð³ãàº. Òè íå áëóêàé â òåìðÿâ³, à â³ääàé ÷åñòü Áîãó, – Ó ñâ³òë³é ìóäðîñò³ çíàéäåø Éîãî äîðîãó. 10.01.2007 ð.
Êàïëè÷êà Ìà𳿠íà Âèñîêîìó çàìêó ó Ëüâîâ³
¹1, 2008 33
×ÀÑ ÌÈËÎÑÅÐÄß
ÀÇÁÓÊÀ ÑÓÑϲËÜÍί ÀÊÖ²¯ ËÞÁβ 1. Ïîâàæàé êîæíó ëþäèíó, âì³é ïîáà÷èòè â í³é Õðèñòà. Áóäü ÷óòëèâèì äî ³íøî¿ ëþäèíè, àäæå âîíà – òâ³é áðàò. 2. Äóìàé äîáðå ïðî âñ³õ – ïîãàíî æ íå äóìàé í³ ïðî êîãî. Íàìàãàéñÿ íàâ³òü ó ñàìîìó ïîãàíîìó çíàéòè ùîíåáóäü õîðîøå. 3. Ñòàâñÿ äî ³íøèõ äîáðîçè÷ëèâî – íå ãîâîðè ïðî áëèæí³õ ïîãàíî. Ïîïðîñè âèáà÷åííÿ, ÿêùî îáðàçèø ñëîâîì. Íå âíîñü ðîçëàäó ó ñòîñóíêè ì³æ ëþäüìè. 4. Ðîçìîâëÿé ç êîæíèì íà ìîâ³ ëþáîâ³. Íå ï³äâèùóé ãîëîñó. Íå ñêâåðíîñëîâ. Íå îáðàæàé. Íå áóäü ïðè÷èíîþ ñë³ç. Çàñïîêîþé ³ áóäü äîáðèì. 5. Ïðîùàé âñå ³ âñ³ì. Íå òðèìàé â ñåðö³ îáðàçó. Çàâæäè ðîáè ïåðøèé êðîê äî ïðèìèð’ÿ. 6. Çàâæäè ÷èíè íà êîðèñòü áëèæíüîìó. ×èíè äîáðî êîæíîìó – òàê, ÿê õî÷åø, ùîá ÷èíèëè òîá³. Äóìàé íå ïðî òå, ùî õòîñü òîá³ âèíåí, à ùî òè ïåðåä ³íøèì çàáîðãóâàâ. 7. Ñï³â÷óâàé íà ä³ë³. Çàâæäè ïîñï³øàé ç óò³õîþ, ïîðàäîþ, äîïîìîãîþ, ñïðàâæí³ì ñï³â÷óòòÿì. 8. Òðóäèñü äîáðîñîâ³ñíî, àäæå ïëîäàìè òâîãî òðóäà êîðèñòóþòüñÿ ³íø³ òàê, ÿê òè êîðèñòóºøñÿ òðóäîì ³íøèõ. 9. ϳäêëþ÷èñü äî ñóñï³ëüíî¿ äîïîìîãè áëèæí³ì. Áóäü â³äêðèòèì äëÿ ïîòðåá á³äíèõ ³ õâîðèõ. ijëèñü ç áëèæí³ìè. Íàìàãàéñÿ áà÷èòè äîâêîëà ñåáå ïîòðåáóþ÷èõ. 10. Ìîëèñü çà âñ³õ, íàâ³òü çà íåäðóã³â. ¹1, 2008 34
Çèìîâ³ ñâÿòà î÷èìà ä³òåé. Ëüâ³â. Øêîëà ¹53
Òåìíèê Ìàðòà, 11 ð.
Ëåùóê Îñòàï, 12 ð.
Ñàê³â Ìàðòà, 11 ð.
Òåìíèê Ìàðòà, 11 ð.
Ëèê Ãîñïîäà ²ñóñà Õðèñòà. Õóä. Âàñèëü ßðåìèí. Äåðåâî. Àêðèë. ßí³â. 2008
ͳê³òåíêî Àíàñòàñ³ÿ, 12 ð.
Òåðëþê Îðèñÿ, 10 ð.
Íà 4-³é ñò. îáêë. õóäîæíÿ ðîáîòà Ðîêñîëÿíè Ïðèéìè-Òàì³îëè. Ëüâ³â, 2008 Ïåäðóêè ³ ïåðåêëàäè äîçâîëåíî ïîäàâàòè ç âêàç³âêîþ íà äæåðåëî. Ðåäàêö³ÿ ìຠïðàâî ñêîðî÷óâàòè òà ðåäàãóâàòè íàä³ñëàí³ ìàòåð³àëè, ðóêîïèñè òà ôîòîìàòåð³àëè íå ïîâåðòàº.