Ñâ. Àëüôîíñ ˳´óîð³, ×Ͳ
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
Ïåðåêëàä ç ³òàë³éñüêî¿ î. Ìèõàéëà Ùóäëà, ×Ͳ
Ðåë³ã³éíå âèäàâíèöòâî “Äîáðà êíèæêà” Ëüâ³â – 2010
Äîçâîëÿºòüñÿ äðóêóâàòè
î. Ìèõàéëî Âîëîøèí, ×Ͳ, Ïðîòî³ãóìåí ×èíó Íàéñâÿò³øîãî ²çáàâèòåëÿ 2003 ð.Á.
Âèäàííÿ òðåòº
Íà 4-é ñò. îáêë. ìàëþíîê Þë³àíà Ñàâêà “Õðåñò á³ëÿ Îáðîøèíà”
© î. Ìèõàéëî Ùóäëî, ×Ͳ, ïåðåêëàä ç ³òàë³éñüêî¿, 1961 © Ðåë³ã³éíå âèäàâíèöòâî “Äîáðà êíèæêà”, 2010
Ç̲ÑÒ Ñëîâî àâòîðà ...................................................................................... 9 Êîíå÷í³ çàóâàãè òèì, õòî ïðîïîâ³äóº ñâÿùåíèêàì äóõîâí³ âïðàâè ... 9 ×àñòèíà ïåðøà ÌÀÒÅвÀË ÄËß ÏÐÎÏβÄÅÉ Ãëàâà ² óäí³ñòü ñâÿùåíèêà ........................................................................... 12 Ãëàâà II Ìåòà ñâÿùåíñòâà ............................................................................ 21 Ãëàâà III Ñâÿò³ñòü ñâÿùåíèêà ........................................................................... 27 Ãëàâà IV Âàæê³ñòü ñâÿùåíè÷îãî ãð³õà òà êàðà çà íüîãî ............................... 40 Ãëàâà V Îñïàë³ñòü øê³äëèâà äëÿ ñâÿùåíèê³â .............................................. 51 Íàï³ìíåííÿ ....................................................................................... 59 Ãëàâà VI ÃÐ²Õ ÍÅÏÎÂÇÄÅÐÆÍÎÑÒ² ........................................................... 63 1. Çàñë³ïëåííÿ äóø³ ................................................................ 66 2. Çàêàì’ÿí³ë³ñòü âîë³ ............................................................ 68 3. ³÷íå ïðîêëÿòòÿ ................................................................. 70 Çàñîáè ïîâçäåðæëèâîñò³ ....................................................... 71 Ãëàâà VII ÑÂßÒÎÒÀÒÑÜÊÀ ÑËÓÆÁÀ ÁÎÆÀ ............................................. 73 Ñâÿòîòàòñòâî – ñìåðòåëüíèé ãð³õ ........................................ 74 Ãëàâà VIII Ãð³õ çã³ðøåííÿ ................................................................................. 84 Ãëàâà IX ÑÂßÙÅÍÈ×À ÐÅÂͲÑÒÜ ............................................................... 95 ². Êîæíèé ñâÿùåíèê çîáîâ’ÿçàíèé òðóäèòèñÿ íàä ñïàñ³ííÿì äóø ............................................................. 95
II. ßêå çàäîâîëåííÿ ïðèíîñèòü Áîãîâ³ ñâÿùåíèê, ùî òðóäèòüñÿ äëÿ ñïàñ³ííÿ äóø? ...................................... 104 III. Ñâÿùåíèê, ÿêèé òðóäèòüñÿ íàä ñïàñ³ííÿì ³íøèõ, çäîáóâຠñîá³ ñïàñ³ííÿ òà âåëèêó íàãîðîäó â Íåá³ ... 108 IV. Ìåòà, çàñîáè ³ ä³ëà ðåâíîãî ñâÿùåíèêà ......................... 112 1. Ìåòà ñâÿùåíñòâà ..................................................... 112 2. Çàñîáè äëÿ äîñÿãíåííÿ ìåòè .................................. 113 3. ijÿëüí³ñòü ðåâíîãî ñâÿùåíèêà ............................... 114 Ãëàâà Õ ÑÂßÙÅÍÈ×Å ÏÎÊËÈÊÀÍÍß .................................................... 118 ². Ïîêëèêàííÿ ìóñèòü ïîõîäèòè â³ä Áîãà ............................ 118 II. Îçíàêè Áîæîãî ïîêëèêàííÿ ............................................. 120 1. Äîáðèé íàì³ð ............................................................ 122 2. Çíàííÿ òà çä³áíîñò³ .................................................. 122 3.×åñíå æèòòÿ ................................................................ 123 III. Ïðèéíÿòòÿ ñâÿùåíñòâà áåç ïîêëèêàííÿ – íåáåçïå÷íå ... 126 ×àñòèíà äðóãà ÌÀÒÅвÀËÈ ÄËß ²ÍÑÒÐÓÊÖ²É ². Íàóêà ²ÄÏÐÀÂÀ ÁÎÆÅÑÒÂÅÍÍί ˲ÒÓÐò¯ .................................. 133 ². óäí³ñòü Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿 ........................................ 133 II. Ïðèãîòóâàííÿ äî Ñëóæáè Áîæî¿ ...................................... 136 III. Ïîøàíà òà ïîáîæí³ñòü .................................................. 139 IV. Áëàãîäàðåííÿ ï³ñëÿ ˳òóð㳿 ............................................. 145 II. Íàóêà ÄÎÁÐÈÉ ÏÐÈÊËÀÄ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ .......................................... 149 ²²². Íàóêà ÑÂßÙÅÍÈ×À ×ÈÑÒÎÒÀ ............................................................ 158 ². Ö³íí³ñòü ³ êîíå÷í³ñòü ÷åñíîòè ÷èñòîòè äëÿ ñâÿùåíèêà ... 158 II. ßê òðåáà áåðåãòè ÷èñòîòó? ................................................ 160 1. ßê óíèêàòè íàãîäè äî ãð³õà? ................................... 161 2. Óìåðòâëåííÿ .............................................................. 167 3. Ìîëèòâà ..................................................................... 169
IV. Íàóêà ÏÐÎÏβÄÓÂÀÍÍß ² ÒÀ¯ÍÑÒÂÎ ÏÎÊÀßÍÍß ..................... 172 ². Ïðîïîâ³äóâàííÿ ................................................................... 172 II. Òà¿íñòâî ïîêàÿííÿ .............................................................. 176 1. ³äïîâ³äàëüí³ñòü ñïîâ³äíèê³â ................................. 176 2. Çíàííÿ ñïîâ³äíèêà ................................................... 177 3. Áðàòíÿ ëþáîâ ³ ð³øó÷³ñòü ........................................ 178 V. Íàóêà ÐÎÇÂÀÆÀÍÍß ............................................................................. 189 ². Ñâÿùåíèêè êîí÷å ïîòðåáóþòü ðîçâàæàííÿ ...................... 189 II. Âèì³âêè (óñïðàâåäëèâëåííÿ ñåáå) .................................... 192 III. Ìîëèòâà ÷àñîñëîâà ........................................................ 198 VI. Íàóêà ÏÎÊÎÐÀ ........................................................................................ 201 ². Ïîêîðà êîíå÷íà .................................................................... 201 II. ßê òðåáà âïðàâëÿòèñÿ â ïîêîð³? ....................................... 203 1. Òðåáà áðèäèòèñü ãîðä³ñòþ ...................................... 203 2. Íå õâàë³òüñÿ, ùî çðîáèëè äîáðî ............................. 205 3. Íå äîâ³ðÿéòå ñîá³...................................................... 207 4. Ñë³ä ïðèéìàòè óïîêîðåííÿ ...................................... 210 VII. Íàóêà ËÀòÄͲÑÒÜ ................................................................................. 212 ². Ïðèäóøóâàííÿ ãí³âó ......................................................... 213 II. Ñïîê³éíî ïðèéìàéìî çíåâàãè .......................................... 217 VIII. Íàóêà ÓÌÅÐÒÂËÅÍÍß ........................................................................... 222 ². Óìåðòâëåííÿ íåîáõ³äíå ....................................................... 222 II. Êîíå÷í³ñòü âíóòð³øíüîãî óìåðòâëåííÿ ........................... 224 III. Âïðàâëÿííÿ ó âíóòð³øíüîìó óìåðòâëåíí³ ..................... 227 1. Óáîã³ñòü .................................................................. 227 2. Ïî÷åñò³ ....................................................................... 231 3. гäíÿ ........................................................................... 233 4. Âëàñíà âîëÿ ................................................................ 235 5. Çàñîáè äëÿ ïåðåìîãè âëàñíî¿ âîë³ .......................... 236
IX. Íàóêà ÇÎÂͲØͪ ÓÌÅÐÒÂËÅÍÍß .................................................... 239 ². Êîíå÷í³ñòü óìåðòâëåííÿ ..................................................... 239 II. Ó ÷îìó ïîëÿãຠçîâí³øíº óìåðòâëåííÿ? ......................... 242 1. Óìåðòâëåííÿ î÷åé .................................................... 242 2. Óìåðòâëåííÿ ñìàêó (àïåòèòó) .................................. 246 3. Äîòèê ......................................................................... 249 4. Íåäîáðîâ³ëüí³ óìåðòâëåííÿ .................................... 250 III. Êîðèñòü â³ä óìåðòâëåííÿ ................................................. 251 X. Íàóêà ÁÎÆÀ ËÞÁΠ............................................................................. 254 ². Ñâÿùåíèê ìຠö³ëêîâèòî ³ âïîâí³ â³ääàòèñÿ Áîãîâ³ ....... 254 II. ßê ìîæíà âïîâí³ íàëåæàòè Áîãîâ³? (Çàñîáè) ................. 258 1. Áàæàííÿ äîñêîíàëîñò³ .............................................. 258 2. Íàì³ð â óñüîìó ïîäîáàòèñÿ Áîãîâ³ ......................... 261 3. Òåðïåëèâ³ñòü ñåðåä òåðï³íü ³ âïîêîðåíü ................ 264 4. ϳä÷èíåííÿ Áîæ³é âîë³ ............................................ 266 XI. Íàóêà ÍÀÁÎÆͲÑÒÜ ÄÎ ÏÐÅÑÂßÒί ÁÎÃÎÐÎÄÈÖ² ....................... 271 ². Çàñòóïíèöòâî Ïðåñâ. Áîãîðîäèö³ – ìîðàëüíî êîíå÷íèì ... 271 II. ³ðà ó çàñòóïíèöòâî Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³ .................... 274 III. ßê òðåáà ïëåêàòè íàáîæí³ñòü äî Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³? ...279 ÄÎÄÀÒÎÊ ÏÎÑϲØÍÀ (áåç ïîøàíè) ÁÎÆÅÑÒÂÅÍÍÀ ˲ÒÓÐÃ²ß ² ×ÀÑÎÑËΠ×àñòèíà ïåðøà ÏÎÑϲØÍÀ (ðîçøàðïàíà) ÁÎÆÅÑÒÂÅÍÍÀ ˲ÒÓÐÃ²ß .......... 281 Âàðò³ñòü Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿 ............................................. 282 Íàëåæíà â³äïðàâà Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿 ............................ 284 ². Ïðèãîòóâàííÿ äî Ñëóæáè Áîæî¿ ....................................... 284 II. Ïîøàíà .............................................................................. 287 1. Çîñåðåäæåííÿ ............................................................ 287 2. Ðóáðèêè ................................................................... 288 3. Äæåðåëî íåïîøàíè................................................ 289 4. Ïîñï³øíà Ñëóæáà Áîæà ñïîíóêຠìèðÿí äî ãð³õà ... 290 5. Íåäáàëà Ñëóæáà Áîæà âòðà÷ຠñâîþ âàðò³ñòü ..... 291
ßê òðåáà ñëóæèòè Áîæåñòâåííó ˳òóðã³þ? ................................... 293 Ìàðí³ âèïðàâäàííÿ ........................................................................... 295 III. Áëàãîäàðåííÿ ï³ñëÿ Ñëóæáè Áîæî¿ ................................. 298 ×àñòèíà äðóãà ÏÎÑϲØÍÈÉ (íåäáàëèé) ×ÀÑÎÑËΠ.................................... 303 ². Ïîøàíà Áîæî¿ âåëè÷³ .......................................................... 303 II. ×îìó ïðîêàçóºìî ÷àñîñëîâ? .............................................. 303 III. Âàðò³ñòü ÷àñîñëîâà ............................................................ 304 IV. Óâàæíå ïðîêàçóâàííÿ ÷àñîñëîâà ...................................... 305 V. Ïîãàíå ïðîêàçóâàííÿ ÷àñîñëîâà ....................................... 306 VI. ßê òðåáà ïðîêàçóâàòè ÷àñîñëîâ? .................................... 307 VII. гçíîâèäè óâàãè ............................................................... 308 “Îò÷å íàø”..................................................................................... 314 ÑÏÅÖ²ÀËÜÍÈÉ ÄÎÄÀÒÎÊ ÄËß ªÏÀÐÕ²ÀËÜÍÈÕ ÑÂßÙÅÍÈʲ ². ÏÐÀÂÈËÎ ÆÈÒÒß ÄËß ªÏÀÐÕ²ÀËÜÍÈÕ ÑÂßÙÅÍÈʲ ... 317 à) Äóõîâí³ âïðàâè .................................................................... 317 á) Ïîæèâà ³ â³äïî÷èíîê .......................................................... 319 â) Ïîîá³äí³ äóõîâí³ âïðàâè ................................................... 319 II. ÏÐÀÂÈËÀ ÄËß ÑÂßÙÅÍÈÊÀ, ÙÎ ÏÐÀÃÍÅ ÄÎ ÄÎÑÊÎÍÀËÎÑÒ² ................................ 322 à) Íåíàâèñòü äî ãð³õà ............................................................. 322 á) Áàæàííÿ ðîñòè â äîñêîíàëîñò³ ......................................... 323 â) Íàáîæí³ñòü äî Õðèñòîâèõ Ñòðàñòåé ................................ 323 ã) Äîáðèé íàì³ð ....................................................................324 ´) Ëþáîâ äî çîñåðåäæåííÿ ..................................................... 324 ä) ϳä÷èíåííÿ Áîæ³é âîë³ ...................................................... 325 å) Áàæàííÿ ïåðåáóâàòè ó Íåá³ .............................................. 326 º) Äîâ³ð’ÿ ³ íàáîæí³ñòü äî Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³ .............. 326 æ) Âïðàâëÿííÿ â ïîêîð³ ......................................................... 326 ç) Ëþáîâ äî óìåðòâëåííÿ ................................................... 327 é) Ïîñò³éíà ìîëèòâà ............................................................... 328 II². ÄÓÕÎÂͲ ÇÀÑÀÄÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ ....................................... 329
8
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
9
SELVA, SEU DE PRAESTANTIA ET OFFICIIS SACERDOTIS
Ñëîâî àâòîðà Ñõèëÿþ÷èñü ïåðåä äåêðåòàìè Ïàïè Óðáàíà VIII, çàÿâëÿþ: ÿê ëþäèíà ðåë³ã³éíà ç ïîâàãîþ ñïðèéìàþ ÷óäà, îá’ÿâëåííÿ ÷è ëàñêè, ùî íàâîäæó â ö³é êíèç³. Ãîâîðÿ÷è ïðî ðå÷³ òà îñîáè, çà çâè÷àºì, âèêîðèñòîâóþ òèòóëè Ñâÿòèé àáî Áëàæåííèé, êð³ì òèõ âèïàäê³â, ÿê³ Ñâÿòà àïîñòîëüñüêà ñòîëèöÿ íå îäîáðèëà ³ íå êàíîí³çóâàëà.
Êîíå÷í³ çàóâàãè òèì, õòî ïðîïîâ³äóº ñâÿùåíèêàì äóõîâí³ âïðàâè “Selva”, à íå “Ïðîïîâ³ä³” ÷è “Äóõîâí³ âïðàâè”, íàçâàâ ÿ öþ êíèæêó; ùîïðàâäà, íàìàãàâñÿ ç³áðàòè â³äïîâ³äíèé ìàòåð³àë, àëå âñå æ òàêè íå ñêëàâ ïðîïîâ³ä³. ß íå òëóìà÷ó â÷åíü, íå âïîðÿäêîâóþ ¿õ, ò³ëüêè êîðîòêî çóïèíÿþñÿ íàä íèìè; çóìèñíå òàê ó÷èíèâ, àáè ÷èòà÷ äîáèðàâ ñîá³ ò³ çàóâàãè, ïîâ÷àííÿ òà ãàäêè, ÿê³ éîìó á³ëüøå ïîäîáàþòüñÿ, ùîá ñàì óïîðÿäêîâóâàâ, ðîçøèðþâàâ ¿õ ³ òàê ñêëàäàâ âëàñí³ ïðîïîâ³ä³, áî äîñâ³ä ñâ³ä÷èòü, ùî ïðîïîâ³äíèêîâ³ âàæêî ïàëêî âèãîëîøóâàòè ïîâ÷àííÿ, ÿêùî â³í íå çàñâî¿òü ¿õ ó ïðîöåñ³ ðîáîòè íàä ìàòåð³àëîì äëÿ ïðîïîâ³ä³. Òîìó ïîäàþ òóò öèòàòè ð³çíèõ àâòîð³â (÷àñòî îäíàêîâîãî çì³ñòó), àáè ÷èòà÷ ìàâ çìîãó âèáèðàòè òå, ùî éîìó ïîäîáàºòüñÿ.
10
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
Îñü ìåòà öüîãî òâîðó. Òîé, õòî ïðîïîâ³äóº ñâÿùåíèêàì, ìóñèòü âèêëàñòè ¿ì òàê³ çàóâàæåííÿ: 1. Ïðîïîâ³äóéòå ç ÷èñòèì íàì³ðîì, ñòàðàéòåñÿ ïðîñëàâëÿòè Áîãà, áóòè êîðèñíèì ñëóõà÷àì, à íå ïðàãí³òü ñëàâè â÷åíîãî, çä³áíîãî ÷è âèõ³äíîãî áåñ³äíèêà. 2. Íå ãàíÿéòåñÿ çà íîâèíàìè, çà íîâèìè òà âèñîêèìè äóìêàìè, áî âîíè ò³ëüêè çà÷àðîâóþòü ðîçóì ñëóõà÷³â, çàëèøàþ÷è âîëþ áåçñèëîþ òà áåçïë³äíîþ; ãîâîð³òü ïðî òå, ùî ìîæå çâîðóøèòè ñëóõà÷à òà ñïîíóêàòè éîãî äî ïðàâèëüíèõ ð³øåíü äîáðî¿ ïîñòàíîâè. 3. ϳä ÷àñ ïðîïîâ³ä³ ïðèãàäóéòå â³÷í³ ïðàâäè, áî ðîçäóìè ïðî íèõ ðîáëÿòü âèòðèâàëèìè, ÿê êàæå Ñâÿòèé Äóõ: “Ïàì’ÿòàé ïðî îñòàíí³ ðå÷³, é ïîâ³ê íå çãð³øèø”. Ïðàâäà, äåÿê³ ñâÿùåíèêè í³áè íåõòóþòü ïðîïîâ³äóâàòè ïðî ö³ ðå÷³, îáðàæàþòüñÿ, êîëè áà÷àòü, ùî ç íèìè ïîâîäÿòüñÿ íåìîâ ç³ ñâ³òñüêèìè, í³áè âîíè íå ìàþòü ïîìèðàòè ³ ñòàâàòè íà ñóä. Îòæå, ïðîïîâ³äíèê ïîâèíåí íåîäíîðàçîâî íàãàäóâàòè ïðî ñìåðòü, ñóä, â³÷í³ñòü, áî ö³ ïðàâäè ñïîíóêàþòü çì³íèòè æèòòÿ, ÿêùî õòîñü ïðèçàäóìóºòüñÿ íàä íèìè. 4. ßê ò³ëüêè òðàïèòüñÿ íàãîäà, äàâàéòå ïðàêòè÷í³ âêàç³âêè, ïðî ùî äóìàòè, ÿê â³äáóâàòè áëàãîäàðåííÿ ïî Ñëóæá³ Áîæ³é, ÿê íàñòàíîâëÿòè ãð³øíèê³â, çîêðåìà, ÿê ñëóõàòè ñïîâ³ä³, ïåðåäóñ³ì ðåöèäèâ³ñò³â ÷è òèõ, ÿê³ ñòàëè íà öåé øëÿõ. Áàãàòî ñâÿùåíèê³â íàäòî ñóâîðî àáî, ÷àñò³øå, íàäòî ëåãêî ðîçãð³øóþòü, îòàê ñïðè÷èíÿþòü çàãèáåëü áàãàòüîõ äóø. Çàáóâàþòüñÿ ïî÷óò³ ëàòèíñüê³ öèòàòè; çàëèøàºòüñÿ ò³ëüêè äåùî ïðàêòè÷íå. 5. Ç ïîøàíîþ é ëàñêîþ ñòàâòåñÿ äî ñâÿùåíèê³â, ÿê³ ñëóõàþòü âàñ. Øàíîáëèâî íàçèâàéòå ¿õ ó÷èòåëÿìè òà ñâÿòèìè; âèñòóïàéòå ïðîòè õèá âçàãàë³, íå òîðêàþ÷èñü íåäîë³ê³â ïðèñóòí³õ. Îñòåð³ãàéòåñÿ ãàíèòè ÷èþñü îñîáèñòó õèáó. Ïî-áðàòíüîìó ïðîïîâ³äóéòå, áî òàê íàéëåãøå ïåðåêîíàòè òà çâîðóøèòè. Ëàñêàâî ãîâîð³òü ç íèìè: íå îáóðþéòå, íå âæèâàéòå çíåâàæëèâèõ ñë³â, áî âîíè øâèäøå âèâåäóòü ³ç òåðï³ííÿ äóøó, í³æ ðîçáóäÿòü ïîáîæí³ñòü. 6. Íå ñïîíóêàéòå ñëóõà÷³â äî ðîçïà÷ó ó ñïðàâàõ ñïàñ³ííÿ ÷è âèïðàâëåííÿ, âèãîëîøóþ÷è ñòðàøí³ ïðîïîâ³ä³. Çàâæäè çàëèøàéòå â³äêðèòèìè äâåð³: ùîá ì³ã çì³íèòè æèòòÿ íàâ³òü òîé, õòî íàäì³ðó ï³äóïàâ; çàîõî÷óéòå éîãî äîâ³ðÿòè çàñëóãàì ²ñóñà Õðèñòà ³ çàñòóïíèöòâó Áîæî¿ Ìàòåð³ – çâåðòàòèñÿ äî öèõ äâîõ ìîãóòí³õ ÿêîð³â ñïàñ³ííÿ. Äî óñ³õ ïðîïîâ³äåé ì³öíî äîëó÷àéòå ïîÿñíåííÿ
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
11
ïðî ïîòðåáó ìîëèòâè, áî öå ºäèíèé çàñ³á, àáè îòðèìàòè ëàñêè, êîíå÷í³ äî ñïàñ³ííÿ. ² îáîâ’ÿçêîâî íàãîëîñ³òü ñâî¿ì ó÷íÿì: íåõàé íå ÷åêàþòü âèíàãîðîäè çà ñâî¿ òðóäè. Õòî ïðîïîâ³äóº ñâÿùåíèêàì, ìóñèòü çâåðòàòèñÿ äî Áîæîãî ìèëîñåðäÿ òà ó ñâî¿õ ìîëèòâàõ áëàãàòè Áîãà, ùîá óä³ëèâ ñèëó éîãî ñëîâàì. Öå â³äîìèé ôàêò, ùî ïðîïîâ³ä³ ìàéæå çîâñ³ì áåçêîðèñí³ äëÿ ñâÿùåíèê³â; ³ ÷óäîì º âèïàäêè, êîëè ñâÿùåíèê çì³íþº æèòòÿ, ÿêùî â³í ãð³øíèê, ÷è ïîë³ïøóº éîãî, ÿêùî çàíåïàâ. Îñü ÷îìó ìîëèòâà á³ëüøå, í³æ íàóêà, ìຠíàâåðòàòè ñâÿùåíèêà.
12
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
×àñòèíà ïåðøà ÌÀÒÅвÀË ÄËß ÏÐÎÏβÄÅÉ Ãëàâà ² óäí³ñòü ñâÿùåíèêà 1. ²ãíàò³é, ìó÷åíèê, êàæå, ùî ñâÿùåíñòâî – öå íàéâèùà ç óñ³õ ñîòâîðåíèõ ã³äíîñòåé: “Ñâÿùåíñòâî – âåðøèíà óñ³õ ã³äíîñòåé”1. Ñâ. ªôðåì çâàâ ¿¿ áåçêîíå÷íîþ ã³äí³ñòþ: “Äèâíå ÷óäî, âåëèêà, áåçìåæíà, áåçêîíå÷íà ã³äí³ñòü ñâÿùåíñòâà”2. ²âàí Çîëîòîóñòèé êàæå, ùî ñâÿùåíñòâî ñë³ä çà÷èñëÿòè äî íåáåñíèõ ðå÷åé, õî÷à éîãî âèêîíóþòü íà çåìë³: “Ñâÿùåíñòâî âèêîíóþòü íà çåìë³, ïðîòå ñë³ä ââàæàòè éîãî íåáåñíèì ëàäîì”3. Êàñ³ÿí òâåðäèòü, ùî âëàäà ñâÿùåíèêà âèùà çà âñÿêó çåìíó âëàäó òà íåáåñí³ ÷åñíîòè; ñâÿùåíèê íèæ÷èé ò³ëüêè â³ä Áîãà: “Áîæèé ñâÿùåíèêó, ïîãëÿíü íà âèñîòó íåáà, à òè – âèùèé â³ä íå¿, íà âèñîêå ñòàíîâèùå âîëîäàð³â, à òè – ùå âèùèé; â³ä îäíîãî ñâîãî Òâîðöÿ òè íèæ÷èé”4. ²íîêåíò³é III: “Ñâÿùåíèê – ïîñåðåäíèê ì³æ Áîãîì ³ ëþäèíîþ: ìåíøèé â³ä Áîãà, á³ëüøèé â³ä ÷îëîâ³êà”5. Ñâ. ijîí³ñ³é íàçèâຠñâÿùåíèêà áîæîþ ëþäèíîþ: “Óÿâëÿºìî áîæîãî ìóæà, êîëè çãàäóºìî ñâÿùåíèêà”6. Îñü ÷îìó Ñâÿòèé íàçèâàâ ñâÿùåíñòâî áîæîþ ã³äí³ñòþ: “Àíãåëüñüêà, áà é áîæà ã³äí³ñòü”7. Ñâ. ªôðåì êàæå êîðîòêî: “Äàð ñâÿùåíè÷î¿ ã³äíîñò³ ïåðåõîäèòü óñÿêå ðîçóì³ííÿ”8. Äîñòàòíüî çíàòè, ùî ²ñóñ Õðèñòîñ çâåë³â ÷èíèòè ç³ ñâÿùåíèêàìè, íåìîâ ç³ Ñàìèì Ñîáîþ: “Õòî ñëóõຠâàñ – Ìåíå ñëóõàº; à õòî ãîðäóº âàìè – Ìíîþ ãîðäóº”9. Òîìó Ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé íàãîëîøóº: “Øàíóº Õðèñòà òîé, õòî øàíóº ñâÿùåíèêà, ³ çíåâàæຠÕðèñòà òîé, õòî çíåâàæຠñâÿùåíèêà”10. Ïðåï. Ìàð³ÿ Îíàöüêà ö³ëóâàëà çåìëþ, ïî ÿê³é ³øëè ñâÿùåíèêè. 2. Ïîãëÿíüìî íà ¿õíº âèñîêå ïîêëèêàííÿ, ³ ïîáà÷èìî ¿õíþ ã³äí³ñòü. Áîã âèáðàâ ñâÿùåíèê³â, ùîá íà çåìë³ çàéìàëèñÿ Éîãî ñïðàâàìè òà ³íòåðåñàìè. Ñâ. Êèðèëî Îëåêñàíäð³éñüêèé òâåðäèòü ïðî íèõ: “гä, ïðèçíà÷åíèé äëÿ ñëóæ³ííÿ Áîãîâ³” 11 . Ñâ. Àìâðîñ³é íàçèâຠÁîæèì ïîêëèêàííÿì ñâÿùåíèê³â: “Ïîêëè-
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
13
êàííÿ Áîãà”12. Áîã ïðèçíà÷èâ ñâÿùåíèêà ïîñëîì Öåðêâè, ÿêèé ïîâèíåí øàíóâàòè Éîãî òà ïðîñèòè ó Íüîãî ëàñêè äëÿ âñ³õ â³ðíèõ. Ö³ëà Öåðêâà íå ìîæå òàê ïðîñëàâèòè Áîãà òà âèìîëèòè ó Íüîãî ñò³ëüêè ëàñê, ñê³ëüêè îäèí ñâÿùåíèê, ÿêèé â³äïðàâëÿº Ñëóæáó Áîæó; áåç ñâÿùåíèê³â Öåðêâà íå çìîãëà á á³ëüøå ïðîñëàâèòè Áîãà, íàâ³òü ïîæåðòâóâàâøè éîìó æèòòÿ âñ³õ ëþäåé. ßêà æ âàðò³ñòü æèòòÿ óñ³õ ëþäåé ñóïðîòè æåðòâè ²ñóñà Õðèñòà, ùî º áåçö³ííîþ? Õ³áà íå æìåíüêà ïîðîõó âñ³ ëþäè ïåðåä Áîãîì? “Íåíà÷å ç â³äðà êðàïëÿ.., âîíè íå á³ëüø, í³æ íà âàç³ ïèëèíêà”13, à òî é í³ùî: “Óñ³ íàðîäè ïåðåä Íèì – í³ùî”14. Îòîæ, â³äïðàâëÿþ÷è Ñëóæáó Áîæó, ñâÿùåíèê ÷åðåç ïîæåðòâó ²ñóñà Õðèñòà áåçêîíå÷íî á³ëüøå ïðîñëàâëÿº Áîãà, í³æ óñ³ ëþäè, ùî ïîæåðòâóâàëè Éîìó ñâîº æèòòÿ, óñ³ íåáåñí³ Àíãåëè òà Ñâÿò³ ðàçîì ç Ïðå÷èñòîþ ijâîþ Ìàð³ºþ, áî íå ìîæóòü òàê, ÿê ñâÿùåíèê, Ñëóæáîþ Áîæîþ â³ääàòè Éîìó áåçêîíå÷íîãî ïî÷èòàííÿ. 3. Ñëóæáîþ Áîæîþ ñâÿùåíèê ã³äíî äÿêóº çà âñ³ ëàñêè, íàâ³òü çà ëàñêè, äàí³ Áëàæåííèì, áî âñ³ ðàçîì íå ìîæóòü òàê ïîäÿêóâàòè Éîìó. Òîìó ñâÿùåíè÷à ã³äí³ñòü á³ëüø âàæëèâà, í³æ óñÿê³, íàâ³òü íåáåñí³ ÷åñíîòè. Ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé êàæå, ùî ñâÿùåíèê º ïîñëîì óñüîãî ñâ³òó ïåðåä Áîãîì, ùîá çàñòóïàòèñÿ òà âèïðîøóâàòè ëàñêè âñ³ì ñîòâîð³ííÿì. “Ïîñëàííèê, ÿêèé çàñòóïàºòüñÿ ïåðåä Áîãîì çà âñåñâ³ò”15. “Ñâÿùåíèê ïîñòóïàº, ÿê äîâ³ðåíà îñîáà Áîãà”16. Íåìຠçàìêíåíî¿ áðàìè äëÿ ñâÿùåíèê³â. 4. ²ñóñ ïîìåð, ùîá óñòàíîâèòè ñâÿùåíñòâî. Ñìåðòü Õðèñòà çà ñïàñ³ííÿ ñâ³òó íå áóëà êîíå÷íî íåîáõ³äíîþ: îäíà êðàïëèíà Êðîâ³, îäíà ñëüîçà ÷è ìîëèòâà ìîãëè âðÿòóâàòè âñ³õ, áî, ÿê áåçö³ííà, ìîæå ñïàñòè íå îäèí, à òèñÿ÷ó ñâ³ò³â. Ñìåðòü Ñïàñèòåëÿ áóëà ïîòð³áíà, ùîá óñòàíîâèòè ñâÿùåíñòâî: ³íàêøå äå á óçÿëè æåðòâó, ùî ïðèíîñÿòü íîâîçàâ³òí³ ñâÿùåíèêè? Ñâÿòà, íåïîðî÷íà Æåðòâà, ÿêà ã³äíî ïðîñëàâëÿº Áîãà! Óñ³ ëþäè é Àíãåëè, ÿê óæå çãàäóâàëîñÿ, íå ìîæóòü îäíî÷àñíî â³ääàòè Áîãîâ³ òàêî¿ áåçìåæíî¿ ïîøàíè, ÿêó â³ääຠÉîìó ñâÿùåíèê îäí³ºþ Ñëóæáîþ Áîæîþ. 5. Ñâÿùåíè÷à ã³äí³ñòü çóìîâëåíà òàêîæ ³ âëàäîþ, ùî ñâÿùåíèê ìຠíàä ä³éñíèì ³ ì³ñòè÷íèì Ò³ëîì ²ñóñà Õðèñòà. ³ðà íàâ÷àº: ï³ñëÿ òîãî, ÿê ñâÿùåíèê âèãîëîñèòü ñëîâà îñâÿ÷åííÿ, Âò³ëåíå Ñëîâî ïîâèííî ç³éòè ï³ä ñâÿò³ Âèäè. Äèâóº íàñ, ùî Áîã ïîñëóõàâ ²ñóñà Íàâèíà: “Áîã ñêîðèâñÿ ãîëîñîâ³ ÷îëîâ³êà”, çàòðèìàâ ñîíöå, ÿê ²ñóñ Íàâèí ïðîìîâèâ: “Ñîíöå, íå ðóõàéñÿ
14
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
ïðîòè ¥àâàîíó...” “² çóïèíèëîñÿ ñîíöå”17. Àëå á³ëüø äèâíî, ùî Ñàì Áîã, ñëóõàþ÷è, ñõîäèòü íà ïðåñòîë êóäè-íåáóäü ³ ñò³ëüêè ðàç³â, ñê³ëüêè êëè÷å Éîãî ñâÿùåíèê ñëîâàìè “Öå Ìîº Ò³ëî”, ³ ïåðåáóâຠíà éîãî ðóêàõ, íàâ³òü ÿêùî ñâÿùåíèê º éîìó âîðîãîì. Ïðèéøîâøè, çàëèøàºòüñÿ ï³ä âëàäîþ ñâÿùåíèêà, ÿêèé ìîæå ïåðåíîñèòè Éîãî, êóäè õî÷å, ìîæå, ÿêùî éîìó öå äî âïîäîáè, àáî çàìêíóòè éîãî â Êèâîò³, àáî âèñòàâèòè íà ïðåñòîë³, àáî âèíåñòè éîãî ç õðàìó. ³í ìîæå ñàì Éîãî ñïîæèâàòè àáî äàòè ³íøèì íà ïîæèâó. “Ñâÿùåíè÷à ã³äíîñòå! Çà òâî¿ì áàæàííÿì, Õðèñòîâå Ò³ëî óòâîðþºòüñÿ ç õë³áà. Ñëîâî â ò³ë³ ç³éøëî ç Íåáà ³ ïåðåáóâຠíà ïðåñòîë³! Îòðèìàëè ëàñêó, – ñâÿùåíèêè, – ÿêî¿ íå äàíî Àíãåëàì. Àíãåëè ñëóæàòü Áîãîâ³, ñâÿùåíèêè äîòèêàþòüñÿ äî Íüîãî, ðîçäàþòü ³ ñïîæèâàþòü Éîãî”18. 6. Ñâÿùåíèê ìຠâëàäó êëþ÷³â íàä ì³ñòè÷íèì ò³ëîì, òîáòî íàä â³ðíèìè: ìîæå çâ³ëüíèòè ãð³øíèêà â³ä ïåêëà òà çðîáèòè ã³äíèì Íåáà, ïîâåðòàþ÷è ðàáà äèÿâîëà â Áîæîãî ñèíà. Ñàì Áîã çâàæຠíà îñóä ñâÿùåíèêà: ïðîáà÷ຠàáî ìóñèòü ïðîáà÷àòè, ÿêùî ñâÿùåíèê â³äìîâëÿº ó ðîçãð³øåíí³ ÷è óä³ëÿº éîãî òîìó, õòî êàºòüñÿ, àáè ò³ëüêè áóâ ã³äíèé: “Òàêà âåëèêà ñóääåéñüêà âëàäà ñâÿùåíèêà, ùî íåáåñíèé ñóä êîðèòüñÿ éîãî âîë³”19. Ñâÿùåíèê âèäຠïðèñóä, à Áîã ï³äïèñóº: “Âèðîê Ïåòðà ïîïåðåäæóº âèðîê Ñïàñèòåëÿ”20. “Ïàí ³äå çà ñëóãîþ, îäîáðþþ÷è â Íåá³ òå, ùî ñëóãà çàñóäæóº íà çåìë³”21. 7. Ñâÿùåíèêè – ðîçïîä³ëüíèêè Áîæèõ ëàñê ³ ïðèÿòåë³ Áîãà: “Âáà÷àéòå â ñâÿùåíèêàõ åêîíîì³â Áîæèõ ä³áð ó Áîæîìó äîì³ òà Áîæèõ òîâàðèø³â”22. “Âîíè – ÷åñòü ³ êîëîíè Öåðêâè, äâåð³ òà êëþ÷íèêè Íåáà; âîíè – ïðèêðàñà Öåðêâè, ñèëüí³ êîëîíè, áðàìà â³÷íîãî ì³ñòà, ÷åðåç ÿêó âñ³ ïðèõîäÿòü äî Õðèñòà; âîíè – êëþ÷íèêè, ó ÿêèõ êëþ÷³ Íåáåñíîãî Öàðñòâà; âîíè – ðîçïîä³ëüíèêè öàðñüêî¿ ïàëàòè, áî ç âëàñíî¿ âîë³ ðîçäàþòü ñòóïåí³ ïîîäèíîêèì ëþäÿì”23. 8. ßêùî á Ñïàñèòåëü óñòóïèâ äî ÿêî¿ñü öåðêâè òà ñòàâ ñïîâ³äàòè, òî ³í îòàê ãîâîðèâ áè: “Ðîçãð³øàþ òåáå”. Ñâÿùåíèê òàê ñàìî ïðîìîâëÿº: “Ðîçãð³øàþ òåáå”. Ò³, õòî ïîêàÿâñÿ á ïåðåä Õðèñòîì, ³ ò³, õòî âèñïîâ³äàâñÿ á ñâÿùåíèêîâ³, îòðèìàëè á îäíàêîâå ðîçãð³øåííÿ! ßêà ÷åñòü, ÿêùî á òàê öàð äàâ ÿêîìóñü ï³äëåãëîìó âëàäó âèçâîëÿòè ç â’ÿçíèö³, êîãî çàõî÷å? Ùå æ á³ëüøó âëàäó Ïðåäâ³÷íèé Îòåöü äàâ ²ñóñîâ³ Õðèñòîâ³, à ²ñóñ
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
15
Õðèñòîñ – ñâÿùåíèêàì! Îñü âîíà: ñâÿùåíèêè ìîæóòü âèçâîëÿòè ç ïåêëà íå ò³ëüêè ò³ëà, àëå é äóø³: “Ñèí äîçâîëèâ ñóäèòè çà âñå – Óñ³ áëàæåííèì ïðîçâàëè á òîãî, êîìó Öàð ó çíàê ïîøàíè íàäàâ âëàäó çâ³ëüíÿòè êèíóòèõ ó â’ÿçíèöþ. Áîã äàâ ñâÿùåíèêîâ³ á³ëüøó âëàäó – âëàäó íàä äóøàìè, à íå íàä ò³ëàìè”24. 9. Îòîæ, ñâÿùåíè÷à ã³äí³ñòü – íàéøëÿõåòí³øà ç óñ³õ ñâ³òîâèõ ã³äíîñòåé: “Íåìຠâ ñâ³ò³ í³÷îãî âèçíà÷í³øîãî”25. Ñâÿùåíè÷à ã³äí³ñòü çíà÷í³øà çà âåëè÷ êîðîë³â, ³ìïåðàòîð³â ³ Àíãåë³â: “Ïîñòàâèâ âàñ, ñâÿùåíèê³â, ïîíàä êîðîëÿìè, ³ìïåðàòîðàìè, ïîñòàâèâ íàä Àíãåëàìè”26. Ñâ. Àìâðîñ³é êàæå, ùî ã³äí³ñòü ñâÿùåíèêà òàê ð³çíèòüñÿ â³ä öàðñüêî¿, ÿê çîëîòî â³ä îëîâà: “Çíà÷íî íèæ÷à, ÿê îëîâî ó ïîð³âíÿíí³ ç³ çîëîòîì. Çîëîòî íàñò³ëüêè ö³íí³øå çà îëîâî, ÿê ñâÿùåíè÷à ã³äí³ñòü – çà öàðñüêó âëàäó”27. Ñóòü îñü ó ÷îìó: âëàäà öàð³â òîðêàºòüñÿ ëèøå òåïåð³øí³õ íàäáàíü òà ò³ëà, à âëàäà ñâÿùåíèêà – äóõîâíèõ íàäáàíü òà äóø³. “×èì âèùà äóøà çà ò³ëî, òèì øëÿõåòí³øå ñâÿùåíñòâî çà öàðñòâî”28. À ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé êàæå: “Êíÿç³ ìàþòü âëàäó ò³ëüêè íàä ò³ëàìè, à ñâÿùåíèêè – íàä äóøàìè”29. 10. Çåìí³ öàð³ õâàëÿòüñÿ, ùî ïîâàæàþòü ñâÿùåíèê³â: “Äîáðèé êíÿçü øàíóº Áîæèõ ñâÿùåíèê³â”30, – ïèñàâ Ïàïà Ìàðêèë. Âîíè îõî÷å çãèíàþòü êîë³íà ïåðåä ñâÿùåíèêàìè, ö³ëóþòü ¿õíþ ðóêó òà ïðèõèëüíî ïðèéìàþòü áëàãîñëîâåííÿ: “Öàð³ íàâêîë³øêè ïðèïàäàþòü ïåðåä íàìè, ñâÿùåíèêàìè, ö³ëóþòü ðóêó é îñâÿ÷óþòüñÿ, òîðêàþ÷èñü äî íå¿”31. “Âëàäà ñâÿùåíèêà á³ëüøà, í³æ öàðñüêà, òîìó é öàð ïîêëîíÿºòüñÿ éîìó” 32. Áàðîí³é â Àííàëàõ ( 325 ð³ê, ÷. 15) îïîâ³äàº, ùî öàðèöÿ Åâñåâ³ÿ ïîêëèêàëà äî ñåáå Òðèïîë³òàíñüêîãî ºïèñêîïà Ëåîíò³ÿ. ³í ïîâ³äîìèâ, ùî ïðèéäå çà òàêèõ óìîâ: öàðèöÿ ìຠâñòàòè ç ïðåñòîëó ïðè éîãî ïðèõîä³, íàáëèçèòèñÿ òà, îïóñòèâøè ãîëîâó, ïðîñèòè ³ ïðèéíÿòè áëàãîñëîâåííÿ; ï³ñëÿ òîãî, ÿê â³í ñÿäå, âîíà íå ïîâèííà ñ³äàòè áåç éîãî äîçâîëó, áî ³íàêøå â³í íå ïðèéäå äî íå¿. Öàð Ìàêñèì çàïðîñèâ íà îá³ä ñâ. Ìàðòèíà. Ñâÿòèé ïîäàâ ÷àøó ñâîºìó êàïåëàíîâ³, à ïîò³ì – öàðåâ³33. Öàð Êîíñòÿíòèí çàéíÿâ îñòàííº ì³ñöå íà ͳêåéñüêîìó Ñîáîð³ íà íàéíèæ÷îìó êð³ñë³ ï³ñëÿ âñ³õ ñâÿùåíèê³â; àëå é íå õîò³â ñ³äàòè áåç ¿õ äîçâîëó 34. Êîðîëü ñâ. Áîëåñëàâ òàê øàíóâàâ ñâÿùåíèê³â, ùî íàâ³òü íå ñì³â ñèä³òè ó ¿õí³é ïðèñóòíîñò³.
16
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
11. “Ñâÿùåíè÷à ã³äí³ñòü ïåðåâèùóº íàâ³òü àíãåëüñüêó”35 – ïèøå ñâ. Òîìà. À ñâ. Ãðèãîð³é Íàç³ÿíñüêèé êàçàâ: “Íàâ³òü Àíãåëè øàíóþòü ñâÿùåíñòâî” 36. Óñ³ íåáåñí³ Àíãåëè íå ìîæóòü ïðîáà÷èòè ãð³õà. Àíãåëè-õîðîíèòåë³ áåðåæóòü ïîâ³ðåí³ ¿ì äóø³ ³ íàìàãàþòüñÿ, ÿêùî âîíè çãð³øèëè, ïðèâåñòè ¿õ äî ñâÿùåíèê³â äëÿ ðîçãð³øåííÿ: “Õî÷à áóâàþòü ïðèñóòí³ìè, î÷³êóþ÷è íà ñâÿùåíè÷å âèñâÿ÷åííÿ, àëå æîäåí ç íèõ íå ìຠâëàäè â’ÿçàòè ÷è ðîçâ’ÿçóâàòè”37. Îòîæ, ñâ. Ìèõà¿ë ìîæå ç’ÿâèòèñÿ êîíàþ÷îìó, ùî âçèâຠäî íüîãî, ³ ïðîãíàòè äèÿâîë³â, àëå íå çìîæå çâ³ëüíèòè ñâîãî ï³äîï³÷íîãî ç êàéäàí³â ãð³õà, ïîêè ñâÿùåíèê íå ðîçãð³øèòü éîãî. À ñâ. Ôðàíöèñê Ñàëåç³é âèñâÿòèâ ÿêîãîñü äîáðîãî êëåðèêà. Îï³ñëÿ ïîáà÷èâ, ùî â³í, âèõîäÿ÷è ç öåðêâè, çàòðèìàâñÿ, ùîá óøàíóâàòè êîãîñü ³ ïðîïóñòèòè éîãî âïåðåä. Ñâÿòèé çàïèòóâàâ êëåðèêà ïðî ïðè÷èíó òàêî¿ ïîâåä³íêè. Êëåðèê â³äïîâ³â, ùî Ãîñïîäü äîçâîëèâ éîìó áà÷èòè ñâîãî Àíãåëà-õîðîíèòåëÿ. Äî öüîãî ÷àñó Àíãåë-õîðîíèòåëü ñòóïàâ ïðàâîðó÷ ³ ïîïåðåäæàâ éîãî, à ïî ðóêîïîëîæåíí³ ïåðåéøîâ íà ë³âó ñòîðîíó é ïåðåñòàâ ïîïåðåäæàòè – îò ÷îìó â³í çìàãàâñÿ á³ëÿ äâåðåé ç Àíãåëîì. Ñâ. Ôðàíöèñê Àñèçüêèé çàçíà÷àâ: ÿêùî á ÿ ïîáà÷èâ Àíãåëà ç ðàþ òà ñâÿùåíèêà, òî ïåðøå ïîêëîíèâñÿ á ñâÿùåíèêîâ³, à ïîò³ì – Àíãåëó. 12. Âëàäà ñâÿùåíèêà á³ëüøà çà âëàäó Ïðåñâÿòî¿ Ä³âè Ìàð³¿: Áîæà Ìàòè ìîæå ìîëèòèñÿ çà äóøó é îòðèìàòè, ùî çàõî÷å, àëå íå ìîæå ðîçãð³øèòè ¿¿ õî÷à á â³ä íàéìåíøî¿ ïðîâèíè. ²íîêåíò³é III êàæå: “Õî÷ Ïðåáëàãîñëîâåííà ijâà áóëà âèùà çà Àïîñòîë³â, óñå-òàêè íå ¯é, à Àïîñòîëàì Ãîñïîäü äîâ³ðèâ êëþ÷³ Íåáåñíîãî Öàðñòâà”38. Ñâ. Áåðíàðä ѳºíñüêèé ïèñàâ: “Ïðåáëàãîñëîâåííà ijâî, ïðîáà÷, íå âèñòóïàþ ïðîòè Òåáå: ³í ï³äí³ñ ñâÿùåíñòâî âèùå çà Òåáå”39. ² ïîäຠì³ðêóâàííÿ: Ìàð³ÿ îäèí ðàç çà÷àëà ²ñóñà Õðèñòà, à ñâÿùåíèê îñâÿ÷åííÿì, òàê áè ìîâèòè, çðîäæóº Éîãî ñò³ëüêè ðàç³â, ñê³ëüêè õî÷å; âèãîëîøóþ÷è ñëîâà îñâÿ÷åííÿ, ñâÿùåíèê óâ³â áè ó ñâ³ò Áîãî÷îëîâ³êà, ÿêùî á Éîãî íå áóëî ùå íà ñâ³ò³. “Âåëèêî¿ øàíè âàðòóº ã³äí³ñòü ñâÿùåíèê³â! Ó ¿õí³õ ðóêàõ, í³áè â ëîí³ Ä³âè, âò³ëþºòüñÿ Áîæèé Ñèí!”40 – ïèñàâ ñâ. Àâ´óñòèí. 13. Ñâÿùåíèêè – áàòüêè ²ñóñà Õðèñòà. Òàê çâàâ ¿õ ñâ. Áåðíàðä: “Áàòüêè Õðèñòà” 41. Ñâÿùåíèêè çóìîâëþþòü Õðèñòîâó ïðèñóòí³ñòü â îñâÿ÷åí³é ÷àñòèö³. Îòîæ, ñâÿùåíèêà ìîæíà ïåâíîþ ì³ðîþ íàçâàòè “òâîðöåì” ñâîãî Òâîðöÿ, áî
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
17
îñâÿ÷åííÿì â³í òâîðèòü Óòàºíîãî ²ñóñà, äຠÉîìó ³ñíóâàííÿ â Òàéíàõ ³ òâîðèòü Éîãî ÿê æåðòâó, ùîá ïðèíåñòè Ïðåäâ³÷íîìó Îòöåâ³. Àáè ñòâîðèòè ñâ³ò, Áîã ëèøå âèìîâèâ Ñâîº áàæàííÿ: “³í ñêàçàâ, ³ ñòàëîñü”42. Òàê ñàìî äîñòàòíüî é ñâÿùåíèêîâ³ ïðîìîâèòè íàä õë³áîì: “Öå Ìîº Ò³ëî”, ³ õë³á ïåðåñòຠáóòè õë³áîì, áî ïåðåòâîðþºòüñÿ â Ò³ëî ²ñóñà Õðèñòà. “Âëàäà ñâÿùåíèêà ïðèð³âíþºòüñÿ âëàä³ Áîæèõ Îñ³á, áî äëÿ ïåðå³ñòî÷åííÿ õë³áà ïîòð³áíî ñò³ëüêè ñèëè, ñê³ëüêè äëÿ òâîðåííÿ ñâ³òó” 43. À ñâ. Àâ´óñòèí ïèñàâ: “Ïîøàíè ã³äíà, ñâÿòîñòå ðóê! Ùàñëèâå ïîêëèêàííÿ! Äàâ ìåí³ òâîðèòè Ñåáå Òîé, ùî ìåíå ñîòâîðèâ, ÿêùî ìîæíà òàê âèñëîâèòèñÿ; ñîòâîðèâ Ñåáå ìíîþ, Õòî áåç ìåíå ñîòâîðèâ ìåíå”44. ßê Áîæå Ñëîâî ñîòâîðèëî Íåáî òà çåìëþ, òàê ñëîâà ñâÿùåíèêà òâîðÿòü ²ñóñà Õðèñòà. Ñâ. ªðîí³ì êàæå: “Âèñîêå Íåáî òà ðîçëîãà çåìëÿ ïîâñòàëè ç Áîæèì çíàêîì; ñèëà Òà¿íñòâà íàäຠïîä³áíî¿ ìîãóòíîñò³ ñâÿùåíèêàì”45. Òàêà âåëèêà ã³äí³ñòü ñâÿùåíèêà, ùî é íà ïðåñòîë³ áëàãîñëîâëÿº ²ñóñà Õðèñòà, ìîâ æåðòâó, ÿêó òðåáà ïðèíîñèòè Ïðåäâ³÷íîìó Îòöåâ³. Îòåöü Ìàíñ³ êàæå46, ùî ²ñóñ æåðòâóº òà º æåðòâîþ íà Ñëóæá³ Áîæ³é; æåðòâóþ÷è, áëàãîñëîâëÿº ñâÿùåíèêà, à ñâÿùåíèê áëàãîñëîâëÿº Éîãî ÿê æåðòâó. 14. Êð³ì öüîãî, âåëè÷ ñâÿùåíè÷î¿ ã³äíîñò³ âèçíà÷àºòüñÿ âèñîêèì ñòàíîâèùåì, ÿêå â³í çàéìàº. Ñâÿùåíñòâî çâåòüñÿ ñòîëèöåþ Ñâÿòèõ: “̳ñöå Ñâÿòèõ” 47. Ñâÿùåíèêè çâóòüñÿ Õðèñòîâèìè â³êàð³ÿìè, áî çàñòóïàþòü Éîãî íà çåìë³: “Âè – Õðèñòîâ³ â³êàð³¿, áî çàñòóïàºòå Éîãî”48. Òå ñàìå ñêàçàâ ñâ. Êàðëî Áàðîìåé íà Ìåä³îëÿíñüêîìó Ñèíîä³: “Áîæ³ íàì³ñíèêè íà çåìë³”. À ïåðåä òèì Àïîñòîë ãîâîðèâ: “Ìè æ ïîñëè çàì³ñòü Õðèñòà, íåìîâáè Ñàì Áîã íàïîóìëþâàâ ÷åðåç íàñ”49. Âñòóïàþ÷è äî Íåáà, Ñïàñèòåëü çàëèøèâ íà çåìë³ ñâÿùåíèê³â, ùîá áóëè ïîñåðåäíèêàìè ì³æ Áîãîì ³ ëþäüìè, ³ , ïåðø çà âñå, ùîá áóëè á³ëÿ ïðåñòîëó: “Ñâÿùåíèê, ìîâ Õðèñòîñ, ïðèñòóïຠäî ïðåñòîëó”50. “Ñâÿùåíèê çàñòóïຠÕðèñòà á³ëÿ ïðåñòîëó”51. “Óÿâè ïðîñòÿãíåíó Õðèñòîâó ðóêó, ÿê ïîáà÷èø, ùî ñâÿùåíèê ïðèíîñèòü æåðòâó”52. 15. Ñâÿùåíèê çàéìຠòåæ ì³ñöå Ñïàñèòåëÿ, êîëè â³äïóñêຠãð³õè, ïðîãîëîøóþ÷è: “Ðîçãð³øóþ òåáå”. ²ñóñ óä³ëèâ ñâÿùåíèêàì âëàäó, ÿêó ïðåäâ³÷íèé Îòåöü äàâ Éîìó: “²ñóñ Ñâ³é îäÿã â³ääຠñâÿùåíèêàì”, – ïèñàâ Òåðòóë³ÿí. Ïîòð³áíà Áîæà âñåìîãóòí³ñòü,
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
21
Ãëàâà II Ìåòà ñâÿùåíñòâà 1. Ñâ. Êèðèëî Îëåêñàíäð³éñüêèé êàçàâ, ùî âàæêî ïðèéìàòè ñâÿùåíñòâî òèì, õòî ìຠñòðàõ ïåðåä Áîãîì, ÿê³ áîÿòüñÿ áðàòè íà ïëå÷³ âåëèêèé òÿãàð, ùî ìîæå ¿õ ðîç÷àâèòè: “Áà÷ó, ùî âñ³ Ñâÿò³, í³áè áåçìåæíîãî òÿãàðó, áîÿòüñÿ ö³º¿ Áîæî¿ ñëóæáè”1. Ñâ. Åï³ôàí³é çãàäóº, ùî íå ì³ã çíàéòè îõî÷îãî áóòè ñâÿùåíèêîì2. Êàðòàã³íñüêèé Ñîáîð âèð³øèâ, ùî ìîæíà ïðèìóøóâàòè äî ðóêîïîëîæåííÿ òîãî, õòî éîãî ã³äíèé, à íå õî÷å ïðèéíÿòè. Ñâ. Ãðèãîð³é Íàç³ÿíñüêèé ïèøå: “ͳõòî íå ñòຠîõî÷å ñâÿùåíèêîì”. Äèÿêîí Ïàâëî â “Æèòò³ ñâ. Êèïð³ÿíà” çãàäóº, ÿê Ñâÿòèé íå õîò³â ïîêîðèòèñÿ, êîëè ïî÷óâ, ùî ìàþòü íàì³ð çìóñèòè éîãî ïðèéíÿòè ðóêîïîëîæåííÿ – â³äìîâèâñÿ â³ä ïîêîðè. Ïîä³áíî é ñâ. Ôóëüãåíò³é, ÿê ïîäàíî ó éîãî æèòòºïèñ³, óò³ê ³ ñõîâàâñÿ: “Õîâàºòüñÿ â íåâ³äîìèõ ïå÷åðàõ, ïîïåðåäæóþ÷è âòå÷åþ áàæàííÿ íàðîäó”. ßê çãàäóº Ñîçîìåí, ñâ. Àòàíàñ³é òåæ óò³ê, àáè íå áóòè âèñâÿ÷åíèì. Àìâðîñ³é ñâ³ä÷èòü, ùî ñèëüíî îïèðàâñÿ ñâîºìó ðóêîïîëîæåííþ: “ß îïèðàâñÿ âèñâÿ÷åííþ”3; ñâ. Ãðèãîð³é ïåðåáðàâñÿ êóïöåì, ùîá óíèêíóòè ðóêîïîëîæåííÿ, õî÷à Áîã ÷óäàìè ïîêàçàâ éîìó, ùî áàæàº, àáè â³í áóâ ñâÿùåíèêîì. 2. Ñâ. ªôðåì óäàâàâ áîæåâ³ëüíîãî, ùîá íå áóòè âèñâÿ÷åíèì; ñâ. Ìàðêî â³äòÿâ ñîá³ âêàç³âíîãî ïàëüöÿ; ñâ. Àìîí³é – âóõà ³ í³ñ, àëå íàðîä äàë³ íàïîëÿãàâ íà ñâîºìó. Ñâÿòèé ïðèãðîçèâ, ùî â³äð³æå ñîá³ ùå é ÿçèêà. ϳñëÿ öüîãî éîìó ïåðåñòàëè äîêó÷àòè. Ñâ. Ôðàíöèñê, – ÿê óñ³ çíàþòü, – çàëèøèâñÿ íàçàâæäè äèÿêîíîì: íå õîò³â ïðèéíÿòè ñâÿùåíñòâà, áî îá’ÿâëåíî éîìó, ùî äóøà ñâÿùåíèêà ìóñèòü áóòè ÷èñòîþ, íåìîâ âîäà ó êðèøòàëåâîìó êåëèõó. Àáàò Òåîäîð áóâ äèÿêîíîì. Íå ïîêèäàâ í³êîëè ñâîãî ÷èíó, áî ï³ä ÷àñ ðîçäóì³â ïîáà÷èâ âîãíÿíèé ñòîâï òà ïî÷óâ ñëîâà: “Íå ïîêèäàéòå ñâîþ ñëóæáó íàâ³òü òîä³, êîëè ãîðèòü òâîº ñåðöå, ìîâ öåé ñòîâï”. Àáàò Ìîòóåñ áóâ ñâÿùåíèêîì. Éîãî çìóñèëè ïðèéíÿòè ðóêîïîëîæåííÿ. ³í îãîëîñèâ, ùî íå ìîæå â³äïðàâëÿòè Ñëóæáè Áîæî¿, áî íåã³äíèé öüîãî. Ó äàâí³ ÷àñè ì³æ ìîíàõàìè, ÿê³ âåëè ñòðîãå æèòòÿ, áóëî ìàëî ñâÿùåíèê³â; ââàæàëè ãîðäèì òîãî, õòî áàæàâ ñâÿùåíñòâà. Îòîæ,
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
27
Ãëàâà III Ñâÿò³ñòü ñâÿùåíèêà 1. óäí³ñòü ñâÿùåíèê³â âåëèêà, àëå æ ³ âàæê³ îáîâ’ÿçêè ñóïðîâîäæóþòü ¿¿. Âîíè âèñîêî ï³äí³ìàþòüñÿ, àëå é, îäíî÷àñíî, ìóñÿòü ìàòè çíà÷í³ ÷åñíîòè, ³íàêøå çàì³ñòü íàãîðîäè ¿õ ÷åêàòèìå íàäçâè÷àéíî âàæêà êàðà: “Âåëèêà ã³äí³ñòü, àëå é âåëèêèé òÿãàð. Âèñîêî ïîñòàâëåí³, àëå ìóñÿòü äîñÿãàòè âåðøèíè ÷åñíîò, áî, ó ïðîòèëåæíîìó âèïàäêó, ãîòóþòü ñîá³ ñóä, à íå íàãîðîäó”1. À ñâ. Ïåòðî Õðèçîëîã êàæå: “Óøàíîâàíî ñâÿùåíèê³â, òîáòî îáòÿæåíî”. Ñâÿùåíñòâî – âåëèêà ïî÷åñòü, àëå é – âåëèêèé òÿãàð, áî ïîâ’ÿçàíå ç âåëèêîþ â³äïîâ³äàëüí³ñòþ. Ñâ. ªðîí³ì ïèñàâ: “Íå ñïàñàé ã³äí³ñòü, àëå ïðàöÿ âèïëèâàþ÷à ç ã³äíîñò³”2. Ñâÿùåíèê íå âðÿòóºòüñÿ ñâîºþ ã³äí³ñòþ, à â÷èíêàìè, ùî â³äïîâ³äàþòü ¿é. 2. Êîæåí õðèñòèÿíèí ìຠáóòè äîñêîíàëèé ³ ñâÿòèé, áî ñëóæèòü Ñâÿòîìó Áîãîâ³. Ñâ. Ëåâ êàæå: “Ïîçáóâàºìîñÿ çåìíîãî âèãëÿäó, îäÿãàºìîñÿ ÿê íåáåñíà ëþäèíà”3. Òîìó ²ñóñ Õðèñòîñ ïðîìîâèâ: “Òîæ áóäüòå äîñêîíàë³, ÿê Îòåöü âàø Íåáåñíèé äîñêîíàëèé” 4. Ñâÿùåíè÷à ñâÿò³ñòü ìóñèòü ð³çíèòèñÿ â³ä ñâ³òñüêî¿. Ñâ. Àìâðîñ³é êàæå: “Ñâÿùåíèê íå ñ쳺 ìàòè í³÷îãî ñï³ëüíîãî ç ìð³ÿìè òà ïîâåä³íêîþ ìèðÿí”5. Ñâÿùåíèêàì äàíî á³ëüøó ëàñêó, é ¿õíº æèòòÿ ìóñèòü ïåðåâèùóâàòè æèòòÿ ñâ³òñüêèõ ëþäåé ñâîºþ ñâÿò³ñòþ. Ñâÿòèé äîäàº: “Æèòòÿ ìóñèòü áóòè á³ëüø ñâÿòå, áî íàä³ëåíå á³ëüøîþ ëàñêîþ”6. Ñâ. ²çèäîð Ïåëþçüêèé êàæå, ùî ñâÿùåíè÷à ñâÿò³ñòü ìຠòàê â³äð³çíÿòèñÿ â³ä ñâÿòîñò³ áóäü-ÿêîãî äîáðîãî ìèðÿíèíà, ÿê íåáî ð³çíèòüñÿ â³ä çåìë³: “̳æ ñâÿùåíèêîì ³ áóäü-ÿêîþ ÷åñíîþ ëþäèíîþ ïîâèííà áóòè òàêà âåëèêà ð³çíèöÿ, ÿêà áóâຠì³æ íåáîì ³ çåìëåþ”7. Ñâ. Òîìà íàâ÷àº, ùî êîæåí çîáîâ’ÿçàíèé âèêîíóâàòè âñå, ùî âèìàãຠâèáðàíå ñòàíîâèùå: “Õòî âèáèðຠÿêåñü ñòàíîâèùå, òîé çîáîâ’ÿçàíèé äîòðèìóâàòèñÿ éîãî âèìîã. Äóõîâíà îñîáà çîáîâ’ÿçóºòüñÿ áóòè ñâÿòîþ. Ñâ. Àâ´óñòèí çàçíà÷àº: “Äóõîâíà îñîáà ïðèñÿãຠäîòðèìóâàòèñÿ äâîõ ðå÷åé: ñâÿòîñò³ é êëåðèêàòó”8. À Êàñ³îäîð ïèøå: “Äóõîâíèé ñòàí – öå íåáåñíå æèòòÿ”. Ñâÿùåíèê ìóñèòü áóòè ñâÿò³øèé â³ä óñ³õ ³íøèõ ëþäåé, ÿê òâåðäèòü Òîìà Êåìï³éñüêèé: “Ñâÿùåíèê çîáîâ’ÿçàíèé áóòè
40
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
Ãëàâà ²V Âàæê³ñòü ñâÿùåíè÷îãî ãð³õà òà êàðà çà íüîãî 1. Ïðåòÿæêèé ãð³õ ñâÿùåíèêà, áî æ ãð³øèòü ó ñâ³òë³. Äîáðå çíàº, ùî ðîáèòü, êîëè ãð³øèòü. Òîìó Ñâ. Òîìà êàæå, ùî ãð³õè õðèñòèÿí âàæ÷³, í³æ ãð³õè ïîãàí, áî ï³çíàëè ïðàâäó1. Ñâ³òëî æ ìèðÿíèíà çîâñ³ì â³äì³ííå â³ä ñâ³òëà ñâÿùåíèêà. Ñâÿùåíèê äîáðå îçíàéîìëåíèé ç Áîæèì çàêîíîì, áî é ³íøèõ íàâ÷àº: “Óñòà ñâÿùåíèêà ìàþòü áåðåãòè íàóêó, ³ ç óñò éîãî ëþäè î÷³êóþòü ïîâ÷àííÿ”2. Îòîæ ñâ. Àìâðîñ³é êàæå, ùî âåëèêèé ãð³õ ÷èíèòü òîé, õòî çíຠçàêîí, áî éîãî íå ðÿòóº íåçíàííÿ: “Âåëèêèé ãð³õ ìຠòîé, õòî çíຠçàêîí, à íå âèêîíóº éîãî”3. Á³äí³ ìèðÿíè ãð³øàòü, àëå ãð³øàòü âîíè ñåðåä ñâ³òîâî¿ ï³òüìè; äàëåê³ âîíè â³ä òà¿íñòâà, ñëàáî îçíàéîìëåí³ ç äóõîâíèìè ðå÷àìè, çàéíÿò³ ñâ³òñüêèìè ñïðàâàìè, îòæå ìàëî çíàþòü Áîãà, òîìó é íå áà÷àòü, ùî ðîáëÿòü; “Îñü-áî áåçáîæíèêè íàïíóëè ëóêà, ùîá ó òåìíîò³ ñòð³ëÿòè ïðàâèõ ñåðöåì”4, – êàæå Äàâèä. À ñâÿùåíèêè âîëîä³þòü ñâ³òëîì, òîìó ìîæóòü áóòè ñâ³òèëüíèêàìè, ÿê³ íåñóòü çíàííÿ íàðîäàì: “Âè – ñâ³òëî ñâ³òó” 5. Ñâÿùåíèêè-â÷åí³: âîíè ïðî÷èòàëè áàãàòî êíèæîê, âèñëóõàëè íåìàëî ïðîïîâ³äåé, áàãàòî äóìàëè, íàñòîÿòåë³ ïåðåñòåð³ãàëè ¿õ; ³íøèìè ñëîâàìè: ñâÿùåíèêàì äàíî ïîâíå ï³çíàííÿ Áîæèõ Òà¿í: “Âàì äàíî çíàòè òàéíè Áîæîãî Öàðñòâà”6. Ñâÿùåíèêè ÿê ñë³ä ðîçóì³þòü, ùî Áîã çàñëóãîâóº, àáè ñëóæèëè Éîìó òà ëþáèëè Éîãî; âîíè çíàþòü ñóòü ñìåðòåëüíîãî ãð³õà, ÿêèé º Áîæèì âîðîãîì. Ñâ. Áåðíàðä êàæå, ùî ºäèíèé ñìåðòåëüíèé ãð³õ çíèùèâ áè Áîãà, ÿêùî á Áîã ì³ã ïîìåðòè: “Ãð³õ íèùèòü Áîæó äîáðîòó”. “Ñàì ñîáîþ ãð³õ íèùèòü Áîãà”7. “Ãð³øíèê áàæຠâáèòè Áîãà”8 – êàæå ñâÿòèé ²âàí Çîëîòîóñòèé. Îòåöü Ìåäèíà çàçíà÷àº, ùî ñìåðòåëüíèé ãð³õ òàê çàñìó÷óº Áîãà ³ ðîáèòü Éîìó òàêó âåëèêó íåïîøàíó òà ïðèêð³ñòü, òàê ùî Áîã ïîìåð áè â³ä æàëþ, ÿêùî á ì³ã ñóìóâàòè: “ßêùî áóëî á ìîæëèâî, ñìåðòåëüíèé ãð³õ çíèùèâ áè Áîãà, áî ñïðè÷èíèâ áè Éîìó áåçêîíå÷íèé ñìóòîê”9. Öå â³äîìî ñâÿùåíèêîâ³: â³í ðîçó쳺, ùî éîãî îáîâ’ÿçîê – ñëóæèòè Áîãîâ³ òà ëþáèòè Éîãî, áî â³í – Áîæèé ñâÿùåíèê. Ñâ. Ãðèãîð³é êàæå, ùî ãð³øíèé ñâÿùåíèê ùî êðàùå ðîçó쳺 òÿæê³ñòü Áîæî¿ çíåâàãè, òî ñèëüí³øå ãð³øèòü: “Òÿæ÷å ãð³øèòü, ÷èì êðàùå áà÷èòü”.
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
51
Ãëàâà V Îñïàë³ñòü øê³äëèâà äëÿ ñâÿùåíèê³â 1. Ãîñïîäü çâåë³â ñâ. ²âàíîâ³ íàïèñàòè åôåñüêîìó ºïèñêîïîâ³: “ß çíàþ òâî¿ ä³ëà, òâîþ ïðàöþ ³ òâîþ òåðïåëèâ³ñòü”1. Äîáðå çíàþ, ùî ðîáèø. Òâî¿ òðóäè çàäëÿ Ì ñëàâè â³äîì³ Ìåí³. ³äîì³ Ìåí³ òåæ òâî¿ ñòðàæäàííÿ, ïîâ’ÿçàí³ ç òâî¿ì óðÿäîì. Àëå ß íå çàäîâîëåíèé òèì, ùî òè ïîêèíóâ ñâîþ ïåðâ³ñíó ëþáîâ, òîáòî ìóøó çãàíèòè òåáå çà òå, ùî îñòèãëà òâîÿ ïåðâ³ñíà ðåâí³ñòü. Ùî æ òóò ëèõîãî? Ùî ëèõîãî? Ïîñëóõàéòå, ùî êàæå äàë³ Ãîñïîäü: “Çãàäàé, çâ³äê³ëÿ òè âïàâ. Êàéñÿ òà ÷èíè òàê, ÿê ïåðåä òèì, áî ïðèéäó äî òåáå òà ïîðóøó òâ³é ñâ³÷íèê!” Îòîæ, çãàäàé, çâ³äê³ëÿ òè âïàâ. Ïîêàéñÿ òà âåðíèñÿ äî ïîïåðåäíüî¿ ðåâíîñò³, áî Òè – ̳é ñëóãà, òîìó ïîâèíåí ðåâíî ñëóæèòè. ²íàêøå ÿ çàñóäæó òåáå ÿê íåã³äíîãî ñëóæáè, ÿêó äîâ³ðèâ òîá³. Íåâæå íàñë³äêîì îñïàëîñò³ º òàêà âåëèêà ðó¿íà? Òàê. Ëèõî æ ó òîìó, ùî âîíà çäåá³ëüøîãî íåâ³äîìà, òîìó îñïàë³ õðèñòèÿíè, îñîáëèâî ñâÿùåíèêè, íå óíèêàþòü ³ íå ëÿêàþòüñÿ ¿¿. Á³ëüø³ñòü ³ç íèõ âäàðÿþòüñÿ îá öþ ï³äâîäíó ñêåëþ, òîìó áàãàòî õòî ³ ãèíå. ϳäâîäíà ñêåëÿ, – îñü íåáåçïåêà, ÿêà ãðîçèòü îñïàëèì çàãèáåëëþ. Ëþäè íå áà÷àòü, ÿêó âåëèêó øêîäó îñïàë³ñòü çàâäຠäóø³. ͳõòî íå õî÷å ïîâí³ñòþ ïîðèâàòè ç ²ñóñîì Õðèñòîì, õî÷å éòè ñë³ä çà Íèì, àëå çäàëåêà, ÿê öå â÷èíèâ ñâ. Ïåòðî. Êîëè â Îëèâíîìó ñàä³ çààðåøòóâàëè Õðèñòà, òî “Ïåòðî æ ³øîâ ñë³äîì çà íèì îïîäàë³ê”2 , – êàæå ñâ. Ìàòâ³é. Âîíè ëåãêî ó÷èíÿòü òñ, ùî â÷èíèâ Ïåòðî – íà äîê³ð ïðîñòî¿ ñëóæíèö³ ñâ. Ïåòðî â³äð³êñÿ ²ñóñà Õðèñòà, ÿê ò³ëüêè âñòóïèâ íà ïîäâ³ð’ÿ ïåðâîñâÿùåíèêà. 2. “Õòî íåõòóº ìàëèì, òîé ïîâîë³ çàíåïàäດ3. Âèêëàäà÷ Ñâÿòîãî Ïèñüìà çàñòîñîâóº ö³ ñëîâà äî îñïàëîãî òà êàæå, ùî òàêà ëþäèíà çðàçó âòðàòèòü ïîáîæí³ñòü. “³ä³éäå â³ä ïîáîæíîñò³”, à ïîò³ì âòðàòèòü ëàñêó òà â÷èíèòü ãð³õ, ïåðåõîäÿ÷è â³ä ëåãêîâàæíèõ ïðîñòèìèõ ïðîãð³õ³â äî òÿæêèõ ñìåðòåëüíèõ ãð³õ³â. ªâñåâ³é Åì³ñåíñüêèé êàæå, ùî âàæêî âáåðåãòèñÿ â³ä ñìåðòåëüíèõ ãð³õ³â òîìó, õòî íå áî¿òüñÿ çíåâàæàòè Áîãà ëåãêèìè. “Âàæêî íå âïàñòè â òÿæê³ ãð³õè òîìó, õòî íå ëÿêàºòüñÿ ëåãêèõ”4. Ãîñïîäü äîçâîëÿº ïîïàñòè ó òÿæê³ çëî÷èíè òèì, õòî íå çâåðòຠóâàãè íà
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
63
Ãëàâà VI Ãð³õ íåïîâçäåðæíîñò³ 1. Ñâ. Âàñèë³é Ñåëåâê³éñüêèé íàçèâຠíåïîâçäåðæí³ñòü æèâîþ ïîøåñòþ 1 , à ñâ. Áåðíàðäèí ѳºíñüêèé íàçèâຠ¿¿ íàéøê³äëèâ³øèì ³ç óñ³õ ãð³õ³â: “Öå ÷åðâ’ÿê, ÿêîìó íåìà ð³âíîãî”2 . Çà ñëîâàìè ñâ. Áîíàâåíòóðè, ðîçïóñòà íèùèòü çàðîäêè âñ³õ ÷åñíîò. Òîìó é ñâ. Àìâðîñ³é íàçèâຠ¿¿ çàðîäêîì óñ³õ áëóä³â. “Ðîçïóñòà – öå çàðàäîê ³ ïî÷àòîê óñ³õ áëóä³â”3, áî âîíà òÿãíå çà ñîáîþ áàãàòî ³íøèõ ãð³õ³â, îò õî÷à á íåíàâèñòü, êðàä³æêè, ñâÿòîòàòñòâî òîùî. Ñëóøíî òâåðäèòü ñâ. Ðåì³ã³é: “Çà âèíÿòêîì íåìîâëÿò, öåé ãð³õ ãóáèòü á³ëüø³ñòü ëþäåé”. Îòåöü Ïàâëî Ñåíºð³ ãîâîðèâ: “ßê ãîðä³ñòü íàïîâíèëà ïåêëî àíãåëàìè, òàê ðîñïóñòà íàïîâíþº éîãî ëþäüìè. Âóäêîþ äèÿâîë ëîâèòü ëþäåé â ³íøèõ ãð³õàõ, àëå çàòî ñ³òêîþ – â íå÷èñòîò³, áî öèì áëóäîì çäîáóâຠäëÿ ïåêëà á³ëüøå äóø, àí³æ âñ³ìà ³íøèìè ãð³õàìè”4. 2. Ñâÿòèé Àòàíàñ³é ââàæàº, ùî ÷èñòîòà – äóæå ãàðíà ïåðëèíà, àëå ìàëî õòî çíàõîäèòü ¿¿ íà çåìë³. “Ïðåäîðîãà ïåðëèíà, ÿêó ìàëî õòî çíàõîäèòü”5. Öÿ ïåðëèíà ïîòð³áíà ³ ñâ³òñüêèì äóøàì, àëå äëÿ ñâÿùåíèê³â âîíà, áåçóìîâíî, êîíå÷íà. Ãîâîðÿ÷è ïðî ÷åñíîòè, àïîñòîë Ïàâëî çâåðíóâ îñîáëèâó óâàãó Òèìîòåÿ íà ÷èñòîòó: “Çáåð³ãàé ñåáå ÷èñòèì!”6. Îð³ãåí êàæå, ùî ÷èñòîòà – öå ïåðøà ÷åñíîòà, ÿêîþ ñâÿùåíèê ïîâèíåí ïðèêðàñèòè ñåáå, êîëè íàáëèæàºòüñÿ äî ïðåñòîëó: “Ñâÿùåíèê, ùî ïðèñòóïຠäî Áîæèõ ïðåñòîë³â, ìàº, ïåðø çà âñå, ï³äïåðåçàòèñÿ ÷èñòîòîþ”7. À Êëèìåíò Îëåêñàíäð³éñüêèé ïèøå, ùî ò³ëüêè òèõ ñâÿùåíèê³â, ÿê³ ïðîæèâàþòü ó ÷èñòîò³, ìîæóòü çâàòè ïðàâäèâèìè ñâÿùåíèêàìè: “Áîæèìè ñâÿùåíèêàìè º ò³ëüêè ò³, ÿê³ ïðîæèâàþòü ó ÷èñòîò³”8. ßê ÷èñòîòà òâîðèòü ñâÿùåíèê³â, òàê íå÷èñòîòà íåìîâ ïîçáàâëÿº ¿õ ã³äíîñò³: “ßêùî ÷èñòîòà çâåëè÷óº ñâÿùåíèê³â, òî ðîçïóñòà â³äáèðຠó íèõ ¿õíþ ã³äí³ñòü”9. Îñü ÷îìó Öåðêâà íà Ñîáîðàõ, ó ñâî¿õ çàêîíàõ ³ íàñòàíîâàõ íàìàãàëàñÿ çàõèùàòè ÷èñòîòó ñâÿùåíèê³â. ²íîêåíò³é III çàÿâèâ: “Íå â³ëüíî äîïóñêàòè í³êîãî äî ñâÿùåíñòâà, õ³áà ùî â³í ä³âñòâåííèê àáî éîãî ÷èñòîòà âèïðîáóâàíà”10. ³í
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
73
Ãëàâà VII Ñâÿòîòàòñüêà Ñëóæáà Áîæà Íàñê³ëüêè ÷èñòèì ïîâèíåí áóòè ñâÿùåíèê, ùîá â³äïðàâëÿòè Áîæåñòâåííó ˳òóðã³þ? 1. Íà Òðèäåíòñüêîìó Ñîáîð³ âèçíàíî, ùî ó÷í³ Õðèñòà íå ìîæóòü ó÷èíèòè í³÷îãî ñâÿò³øîãî, í³æ öþ ã³äíó ïîøàíè òàéíó Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿1. Áîã íå â ñèë³ äîâ³ðèòè ëþäÿì ùîñü á³ëüøå òà ñâÿò³øå, í³æ Ñëóæáà Áîæà. Áîæåñòâåííà ˳òóðã³ÿ âàðòóº á³ëüøå, àí³æ óñ³ ³íø³ ñòàðîçàâ³òí³ æåðòâè, áî òóò æåðòâóºìî Ñàìîãî Áîæîãî Ñèíà, à íå âîëà ÷è â³âöþ. Ñâ. Ïåòðî Êëþíñüêèé ïèñàâ: “Þäåé ìàâ âîëà, à õðèñòèÿíèí ìຠÕðèñòà. Æåðòâà õðèñòèÿíèíà ìຠíàñò³ëüêè á³ëüøó âàðò³ñòü, íàñê³ëüêè Õðèñòîñ ïåðåâèùóº âîëà”. Ñâÿòèé äîäàº, ùî ðàáàì ãîäèëàñÿ ðàáñüêà æåðòâà, à äëÿ ïðèÿòåë³â ³ ñèí³â çáåðåæåíî ²ñóñà Õðèñòà ÿê æåðòâó, ÿêà çâ³ëüíÿº íàñ â³ä ãð³õà òà â³ä â³÷íî¿ ñìåðò³: “Ðàáñüêà æåðòâà ãîäèëàñÿ ðàáàì, à âèçâîëüíó æåðòâó çáåðåæåíî äëÿ ñèí³â ³ äðóç³â”2. Ñâ. Ëàâðåíò³é Þñòèí³ÿí³ ñëóøíî òâåðäèâ, ùî íåìà äëÿ íàñ êîðèñí³øîãî, àí³ Áîãó ìèë³øîãî ïðèíîñó, í³æ æåðòâà Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿. “Íåìà á³ëüøîãî, êîðèñí³øîãî, ìèë³øîãî Áîãîâ³ ïðèíîñó, àí³æ æåðòâà Ñëóæáè Áîæî¿” 3. Ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé òâåðäèâ, ùî Àíãåëè îòî÷óþòü ïðåñòîë ï³ä ÷àñ Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿, ùîá â³ääàòè ïîêë³í ²ñóñîâ³ Õðèñòîâ³, ßêèé ïðèíîñèòü Ñåáå â æåðòâó: “Ïðåñòîë îòî÷óþòü àíãåëüñüê³ õîðè, ÿê³ â³ääàþòü ÷åñòü Òîìó, õòî ïðèíîñèòü Ñåáå â æåðòâó”4. À ñâ. Ãðèãîð³é äîäàº: “Õòî ç â³ðíèõ ì³ã ñóìí³âàòèñÿ, ùî íà ãîëîñ ñâÿùåíèêà â ÷àñ³ Ñëóæáè Áîæî¿ â³ä÷èíÿºòüñÿ Íåáî, ³ ùî àíãåëüñüê³ õîðè ïðèñóòí³ â öüîìó Òà¿íñòâ³ ²ñóñà Õðèñòà”5. Ñâ. Àâ´óñòèí êàæå, ùî Àíãåëè, íåìîâ ñëóãè, ïðèñëóãîâóþòü ñâÿùåíèêîâ³, ÿêèé ïðèíîñèòü æåðòâó: “Ñâÿùåíèê âèêîíóº öå íåâèìîâíå Òà¿íñòâî, à Àíãåëè, íåìîâ ñëóãè, ñëóæàòü éîìó”6. 2. Òðèäåíòñüêèé Ñîáîð íàâ÷àº, ùî ²ñóñ – ïåðøèé æåðòâîïðèíîñåöü, àëå ³í æåðòâóº Ñåáå ðóêàìè ñâÿùåíèêà, áî âèáðàâ éîãî Ñâî¿ì çàñòóïíèêîì á³ëÿ ïðåñòîëó. “Ñàì Æåðòâîïðèíîñåöü, ùî êîëèñü æåðòâóâàâ Ñåáå íà õðåñò³, æåðòâóº Ñåáå ÷åðåç
84
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
Ãëàâà VIII Ãð³õ çã³ðøåííÿ 1. Äèÿâîë äàâíî âèíàéøîâ áîæê³â, ÿê³ â³ääàâàëèñÿ âñÿêèì ïîðîêàì. Îï³ñëÿ ñòàðàâñÿ íàìîâèòè ïîãàí øàíóâàòè ¿õ, ùîá âîíè â³ëüíî ãð³øèëè, ÷èíÿ÷è â³äðàçó ò³ ãð³õè, ÿêèìè áóëè çàðàæåí³ ¿õí³ “áîãè”. Ñàì ïîãàíèí Ñåíåêà ïðèçíàâ öå, êàæó÷è: “Ó ëþäåé ïîâèííà çíèêíóòè â³äðàçà äî âàä, áî ìè ìàºìî òàêèõ áîã³â. Ùî æ áî âîíî çíà÷èòü ïðèïèñóâàòè âàäè áîãàì? ͳùî ³íøå, ÿê ò³ëüêè ðîçïàëþâàòè ïðèñòðàñò³ â ñåðöÿõ ëþäåé ³ âèïðàâäîâóâàòè âñÿê³ ¿õí³ íàäóæèâàííÿ íà ïðèêëàä³ áîã³â”1. Ñåíåêà ïîäàº, ÿê ãîâîðèëè ïðî ãð³õè çàñë³ïëåí³ ïîãàíè: “×îìó ÿ ìàþ ââàæàòè öå ïîãàíèì, êîëè òàê ïîñòóïàþòü áîãè?”. ßê äèÿâîë êîëèñü ïîñòóïàâ ³ç ïîãàíàìè, âèõâàëÿþ÷è ç³ïñóòèõ áîæê³â, òàê ñüîãîäí³ ïîñòóïຠç õðèñòèÿíàìè, âêàçóþ÷è ¿ì íà ëèõèé ïðèêëàä ñâÿùåíèê³â, ÿê³ ñâî¿ìè çã³ðøåííÿìè âèêëèêàþòü ó ìèðÿí ïåðåêîíàííÿ, ùî í³áè äîçâîëåíå ÷è áîäàé íåâåëèêå ëèõî òå, ùî áà÷àòü ó ñâî¿õ äóõîâíèõ ïàñòèðÿõ. Ñâ. Ãðèãîð³é òàê îïèñóº ëèõèé âïëèâ ñâÿùåíèê³â íà ëþäåé: “Ïåðåêîíóþòü ñåáå, ùî äîçâîëåíå òå, ùî ÷èíÿòü ¿õí³ ïàñòèð³, ³ òîìó â³äðàçó íàñë³äóþòü ¿õ”2. Áîã íàñòàíîâèâ ó ñâ³ò³ ñâÿùåíèê³â, ùîá áóëè ïðèêëàäîì äëÿ ³íøèõ, ÿê Ñïàñèòåëü, ïîñëàíèé ³òöåì, àáè âëàñíèì æèòòÿì ïîêàçàâ ëþäÿì, ÿê ïîòð³áíî æèòè. “ßê Ìåíå ïîñëàâ Îòåöü, òàê ß ïîñèëàþ âàñ”3. Òîìó ñâ. ªðîí³ì ïðîõàâ îäíîãî ºïèñêîïà, ùîá óíèêàâ áóäü-ÿêîãî ãð³õà, ÿêùî õòîñü áàæຠíàñë³äóâàòè éîãî: “Óíèêàé ïðîâèí, ÿêùî õòîñü ïðàãíå íàñë³äóâàòè òåáå!”4. 2. Íå ò³ëüêè òîé, õòî ÷èíèòü çëî, äîïóñêຠãð³õ çã³ðøåííÿ, àëå é òîé, õòî ñâîºþ ïîâåä³íêîþ ñïîíóêຠ³íøèõ äî ãð³õà. Ñâ. Òîìà é ³íø³ áîãîñëîâè äàþòü òàêå âèçíà÷åííÿ çã³ðøåííÿ: “Çã³ðøåííÿ – öå áóäü-ÿêå íåã³äíå ñëîâî ÷è ä³ëî, ÿêå ñïîíóêຠäî ãð³õà áëèæí³õ”5. Äîñòàòíüî ïðèãàäàòè ñîá³ ñëîâà ñâ. Ïàâëà, ùîá çðîçóì³òè çëîáó çã³ðøåííÿ. Õòî ñïîíóêຠáëèæíüîãî äî ãð³õà, òîé ìຠïðîâèíó ïåðåä Ñàìèì Õðèñòîì: “Àëå ãëÿä³òü, ùîá îöÿ âàøà ñâîáîäà íå ñòàëà ïðè÷èíîþ ïàä³ííÿ äëÿ ñëàáêèõ”6. Ñâ. Áåðíàðä ïîÿñíþº, ÷îìó öå òàê. Òîé, õòî ñïîíóêຠäî ãð³õà, âèðèâຠó Õðèñòà äóø³, ÿê³ Â³í â³äêóïèâ. Á³ëüøå òîãî, â³í
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
95
Ãëàâà IX Ñâÿùåíè÷à ðåâí³ñòü (Íà ðåêîëåêö³ÿõ äëÿ ñâÿùåíèê³â ïîòð³áíî îáîâ’ÿçêîâî îðãàí³çîâóâàòè ïðîïîâ³ä³ ïðî ðåâí³ñòü. Öÿ ïðîïîâ³äü, íàïåâíî, íàéêîðèñí³øà ç óñ³õ, áî ÿêùî õòîñü ç ïðèñóòí³õ âèð³øèòü — à íà öå ñë³ä íàä³ÿòèñÿ, ç Áîæîþ ëàñêîþ, — â³ääàòèñÿ ïðàö³ íàä ñïàñ³ííÿì äóø, òî çäîáóäåìî íå îäíó, à ñîòí³, íàâ³òü òèñÿ÷³ äóø, ñïðîâàäæåíèõ äî ñïàñ³ííÿ). Ó ö³é ãëàâ³ ìîâà éòèìå ïðî: 1) îáîâ’ÿçîê ñâÿùåíèê³â òðóäèòèñÿ íàä ñïàñ³ííÿì äóø; 2) ïðèºìí³ñòü, ÿêó ïðèíîñèòü Áîãîâ³ òîé ñâÿùåíèê, ùî ïðàöþº íàä ñïàñ³ííÿì äóø; 3) â³÷íå ñïàñ³ííÿ òà íàãîðîäó, ÿê³ ä³ñòàíóòüñÿ ñâÿùåíèêîâ³, ùî çàéìàºòüñÿ ñïàñ³ííÿì áëèæí³õ.
I Êîæíèé ñâÿùåíèê çîáîâ’ÿçàíèé òðóäèòèñÿ íàä ñïàñ³ííÿì äóø Àâòîð “Íåäîñêîíàëîãî Òâîðó” ñòâåðäæóº òàêèé ñóìíèé ôàêò: “Ó ñâ³ò³, âîäíî÷àñ, áàãàòî ³ ìàëî ñâÿùåíèê³â. Áàãàòî ñâÿùåíèê³â çà íàçâîþ, à ìàëî – íà ä³ë³”1.  ñâ³ò³ âåëèêà ê³ëüê³ñòü ñâÿùåíèê³â, àëå, íà æàëü, íåáàãàòî ì³æ íèìè òàêèõ, ùî ñòàðàþòüñÿ áóòè ñâÿùåíèêàìè, òîáòî â³ðí³ ñâîºìó ïîêëèêàííþ ³ âèêîíóþòü ñâî¿ îáîâ’ÿçêè òà ñòàðàþòüñÿ ñïàñàòè äóø³. Ñâÿùåíèêàì íàëåæèòü âåëèêà ã³äí³ñòü, áî âîíè – Áîæ³ ïîì³÷íèêè. Ñâ. Ïàâëî êàæå: “Ìè – ñï³âðîá³òíèêè Áîæ³”2. Àïîñòîë çàïèòóº: ÷è æ º ùîñü á³ëüø ã³äíå, àí³æ ïîìàãàòè ²ñóñîâ³ Õðèñòîâ³ ñïàñàòè â³äêóïëåí³ äóø³? ×åðåç öå Àðñîïàã³ò çâàâ áîæîþ ñâÿùåíè÷ó ã³äí³ñòü, áà é íàéá³ëüø áîæîþ ïîì³æ Áîæèìè ðå÷àìè3. Ñâ. Àâ´óñòèí, íå âàãàþ÷èñü, òâåðäèòü, ùî ïîòð³áíî á³ëüøå ñèëè, àáè îïðàâäàòè ãð³øíèêà, í³æ ùîá ñîòâîðèòè íåáî ³ çåìëþ. 1. Ñâ. ªðîí³ì íàçâàâ ñâÿùåíèê³â ñïàñèòåëÿìè: “Ãîñïîäü áàæàº, ùîá ñâÿùåíèêè áóëè ñïàñèòåëÿìè ñâ³òó”4. Ñâ. Ïðîñïåð ââàæຠ¿õ óïðàâèòåëÿìè öàðñüêîãî, Áîæîãî äîìó: “Óïðàâèòåë³
112
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
IV ÌÅÒÀ, ÇÀÑÎÁÈ ² IJËÀ ÐÅÂÍÎÃÎ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ 1) Ìåòà ñâÿùåíñòâà 25. ßêùî áàæàºìî îòðèìàòè íàãîðîäó çà ïðàöþ íàä ñïàñ³ííÿì äóø, òî ïîâèíí³ ïðàöþâàòè íå ïðî ëþäñüêå îêî, äëÿ âëàñíî¿ ñëàâè ÷è äî÷àñíèõ êîðèñòåé, àëå äëÿ îäíîãî Áîãà òà Éîãî ñëàâè, ³íàêøå íàñ î÷³êóº êàðà çàì³ñòü íàãîðîäè. Áëàæåííèé Éîñèï Êàëàñàíò³é êàçàâ: “Ìè áóëè á íåðîçóìí³, ÿêùî á çà ñâî¿ òðóäè âèìàãàëè ó ëþäåé äî÷àñíî¿ ïëàòè”. Ñâÿùåíè÷à ñëóæáà ñàìà ïî ñîá³ äóæå íåáåçïå÷íà. Ñâ. Áåðíàðä êàæå: “Äóæå íåáåçïå÷íî çâ³òóâàòèñÿ çà ÷óæ³ ñïðàâè”1. Ñâÿòèé Ãðèãîð³é ïèøå: “Ñâÿùåíèê ìóñèòü çäàòè ðàõóíîê çà ñò³ëüêè Äóø, ñê³ëüêè â íüîãî ïàðàô³ÿí”2. Óñå æ òàêè, ïðè Áîæ³é äîïîìîç³, ñâÿùåíèêè ìîæóòü âèêîíàòè ñâîº çàâäàííÿ íå ò³ëüêè áåç ãð³õà, àëå íàâ³òü çäîáóâøè íåìàëî çàñëóã. Ïðîòå Ãîñïîäü íå ïîìàãàòèìå, ÿêùî ñâÿùåíèê ìຠÿêóñü ³íøó ìåòó, àí³æ ñëàâó Áîæó. ßê æå æ ìîæå â³í îáåðåãòèñÿ â³ä ãð³õà? “Ùî çðîáëÿòü, – çàïèòóº ñâ. Áîíàâåíòóðà, – ò³, ùî êåðóþòüñÿ êîðèñòîëþáí³ñòþ, à íå ñïàñ³ííÿì äóø, ÿê ïðèñòóïëÿòü äî ñâÿùåíñòâà?” Àáî, ÿê ïèñàâ ñâ. Ïðîñïåð: “Çàì³ñòü ñòàòè ë³ïøèìè – áàãàòøàþòü, çàì³ñòü ñòàòè ñâÿòèìè – ñòàþòü á³ëüø øàíîâàíèìè ëþäüìè?”3. Ñâ. Ïåòðî Áëîñ³é êàæå: “Õ³áà âîíè äóìàþòü ïðî äóø³, êîëè øóêàþòü áåíåô³ö³é (òîáòî ä³áð äî÷àñíèõ)? ͳ, â íèõ íà äóìö³ ñàì³ ò³ëüêè ïðèáóòêè”. “Ó òåïåð³øí³é ÷àñ ó ïðîìîö³ÿõ çàïèòóþòü, ñê³ëüêè òàì ïðèáóòêó, à íå ñê³ëüêè òàì äóø”4. Ñâ. àïîñòîë Ïàâëî òâåðäèòü: “Óñ³ øóêàþòü ÷îãîñü âëàñíîãî, à íå Õðèñòà ²ñóñà”5. ²âàí Àâ³ëüñüêèé ââàæàº, ùî ï³äïîðÿäêîâóâàòè Íåáî çåìë³ – öå îãèäíå íàäóæèòòÿ. Ñâ. Áåðíàðä çàçíà÷àº, ùî Õðèñòîñ îòàê ïðîìîâèâ äî Ïåòðà, ÿê ïîðó÷àâ éîìó Ñâî¿õ îâåöü: “Ïàñè Ìî¿ â³âö³, íå âèäîþé, íå ñòðèæè ¿õ!”6. Ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé ïèøå: “Ìè – îïëà÷óâàí³ íàéìàíö³. ͳõòî íå áåðå ñëóãó ò³ëüêè äëÿ òîãî, ùîá â³í ¿â. ² Õðèñòîñ íå ïîêëèêàâ íàñ, ùîá ìè òðóäèëèñÿ ò³ëüêè äëÿ ñâ êîðèñò³, àëå äëÿ Áîæî¿ ñëàâè” 7. Òîìó ñâ. Ãðèãîð³é êàæå:
118
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
Ãëàâà X ÑÂßÙÅÍÈ×Å ÏÎÊËÈÊÀÍÍß ² Ïîêëèêàííÿ ìóñèòü ïîõîäèòè â³ä Áîãà 1. Ïîòð³áåí Áîæèé ïîêëèê, ùîá âèáðàòè ÿêèé-íåáóäü æèòòºâèé ñòàí, áî áåç òàêîãî ïîêëèêó áóëî á äóæå âàæêî âèêîíàòè îáîâ’ÿçêè ñâîãî ñòàíó òà ñïàñòèñÿ. ßêùî äëÿ êîæíîãî æèòòºâîãî ñòàíó ïîòð³áíå ïîêëèêàííÿ, òî äëÿ ñâÿùåíñòâà âîíî º êîíå÷íå. Õ³áà Ñàì Ñïàñèòåëü íå êàæå: “Õòî íå äâåðèìà â êîøàðó îâå÷ó âõîäèòü, à äå³íäå âë³çàº, – çëîäþãà òîé, ðîçá³éíèê!”1. Òîé º çëî䳺ì, õòî áåç ïîêëèêàííÿ ïðèéìຠÒàéíó ñâÿùåíñòâà, áî êðàäå ëàñêó, ÿêó Áîã íå ìຠíàì³ðó âä³ëèòè éîìó. Ñâ. Êèðèëî Îëåêñàíäð³éñüêèé êàæå, ùî Õðèñòîñ “íàçèâຠçëîä³ÿìè òà ðîçá³éíèêàìè òèõ, ÿê³ íàñèëüíî ïðèñâîþþòü ñîá³ ã³äí³ñòü, êîòðó Áîã íå áàæàâ ¿ì ïîäàòè”2. Ùå ñâ. Ïàâëî òàê âèñëîâèâñÿ ïðî öå: “×åñò³ æ ö³º¿ í³õòî íå áåðå ñàì ñîá³, à ëèøå òîé, õòî ïîêëèêàíèé Áîãîì, ÿê Àðîí. Òàê ³ Õðèñòîñ íå Ñàì Ñîá³ ïðèñâî¿â ñëàâó ñòàòè Ïåðâîñâÿùåíèêîì, âîíà-áî â³ä òîãî, ÿêèé äî íüîãî ìîâèâ: “Ñèí Ì³é ºñè, ß ñüîãîäí³ ïîðîäèâ Òåáå”3. ßêîþ á íå áóëà ëþäèíà ó÷åíîþ, êì³òëèâîþ ³ ñâÿòîþ, âñåòàêè íå ñ쳺 ïõàòèñÿ äî ñâÿòèí³, ÿêùî Áîã íå ïîêëè÷å òà íå ââåäå ¿¿ òóäè. Íàâ³òü ²ñóñó Õðèñòó, ÿêèé, íàïåâíî, áóâ íàéá³ëüø ó÷åíèé ³ ñâÿòèé ïîì³æ ëþäüìè, áî Â³í “ïîâíèé ëàñêè òà ïðàâäè”4 ³ â “Íüîìó ïðèõîâàí³ âñ³ ñêàðáè ìóäðîñò³ òà çíàííÿ”5, ïîòð³áíèé áóâ Áîæèé ïîêëèê, àáè ïðèéíÿòè íà Ñåáå ã³äí³ñòü ñâÿùåíñòâà. Ñâÿò³ òðåìò³ëè ïåðåä ñâÿùåíñòâîì, õî÷à Áîã êëèêàâ ¿õ. Ñâ. Àâ´óñòèí ó ïîêîð³ òâåðäèâ, ùî öå ÷åðåç éîãî ãð³õè ºïèñêîï çìóñèâ ïðèéíÿòè ðóêîïîëîæåííÿ: “Öå òðàïèëîñÿ ç³ ìíîþ çà ìî¿ ãð³õè”6. Ñâ. ªôðåì Ñèð³éñüêèé óäàâàâ áîæåâ³ëüíîãî, ùîá éîãî íå çìóøóâàëè ñòàòè ñâÿùåíèêîì, à ñâ. Àìâðîñ³é – âäàâàâ ³ç ñåáå ëþäèíó æîðñòîêî¿ âäà÷³. ×åðíåöü ñâ. Àìîí³é â³äòÿâ ñîá³ âóõà òà ïîãðîæóâàâ, ùî âèðâå ñîá³ é ÿçèêà, ÿêùî äàëüøå áóäóòü äîêó÷àòè éîìó, àáè ïðèéíÿâ ðóêîïîëîæåííÿ.
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
133
×àñòèíà äðóãà ÌÀÒÅвÀËÈ ÄËß ²ÍÑÒÐÓÊÖ²É ². ÍÀÓÊÀ ²ÄÏÐÀÂÀ ÁÎÆÅÑÒÂÅÍÍί ˲ÒÓÐò¯ ² óäí³ñòü Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿 1. “Êîæíèé ïåðâîñâÿùåíèê îáèðàºòüñÿ ç-ïîì³æ ëþäåé, ùîá áóòè ïðåäñòàâíèêîì ¿õí³ì ó ïî÷èòàíí³ Áîãà, áî â³í ìຠïðèíîñèòè äàðè ³ æåðòâè, äëÿ íàäîëóæåííÿ çà ãð³õè”1. Îñü íàùî Áîã óñòàíîâèâ íîâîçàâ³òí³õ ñâÿùåíèê³â! Âîíè ìàþòü ïðèíîñèòè æåðòâó, áî ìàþòü âëàäó æåðòâóâàòè Ò³ëî òà Êðîâ Ñàìîãî Áîæîãî Ñèíà. ªâõàðèñò³éíà Æåðòâà – öå íàéêðàùà ³ íàéäîñêîíàë³øà æåðòâà. Âîíà çîâñ³ì ³íøà, í³æ ñòàðîçàâ³òí³ æåðòâè. Âàðò³ñòü ñòàðîçàâ³òí³õ æåðòîâ áóëà â òîìó, ùî âîíè áóëè ò³ííþ òà ïðîîáðàçîì íàøî¿ æåðòâè. Ñòàðîçàâ³òí³ æåðòâè ñêëàäàëè ç òåëÿò ³ êîçë³â, à íàøà æåðòâà – öå ïðåäâ³÷íå Ñëîâî, ùî ñòàëî ×îëîâ³êîì. Ñòàðîçàâ³òí³ æåðòâè íå ìàëè ñàì³ ñîáîþ í³ÿêî¿ ñèëè, òîìó é Àïîñòîë íàçâàâ ¿õ “íåì³÷íèìè ³ âáîãèìè ñòèõ³ÿìè”2. Íàøà æåðòâà, Íîâîãî Çàâ³òó, ñïðîìîæíà âèºäíàòè ïðîùåííÿ äî÷àñíèõ êàð çà ãð³õè ëþäåé, òà áîäàé ïîñåðåäíüî çá³ëüøóº ëàñêó Áîæó ³ îòðèìóº îáèëüíó äóõîâíó ïîì³÷ òèì, çà êîãî ïðèíîñèòüñÿ ¿¿. Õòî íå ìຠâèñîêîãî ðîçóì³ííÿ, òîé íå ïîòðàïèòü íàëåæíî â³äïðàâëÿòè ¿¿. ²ñóñ íå â÷èíèâ í³÷îãî øëÿõåòí³øîãî íà çåìë³, í³æ öÿ æåðòâà. Áîæåñòâåííà ˳òóðã³ÿ – öå íàéñâÿò³øå òà íàéìèë³øå Áîãîâ³ ä³ëî, ÿêå ëþäèíà ìîæå çðîáèòè, áî ²ñóñ Õðèñòîñ ï³ä ÷àñ Ñâ. ˳òóð㳿 æåðòâóº Ñåáå, òîìó öÿ æåðòâà – áåçö³ííà. Âîäíî÷àñ ²ñóñ º ãîëîâíèì æåðòâîïðèíîñöåì, ÿêèé æåðòâóº Ñåáå ðóêàìè âèäèìèõ ñâÿùåíèê³â. “Òîé, ùî êîëèñü ïîæåðòâóâàâ Ñåáå Ñàìîãî íà Õðåñò³, òåïåð æåðòâóºòüñÿ ÷åðåç ñâÿùåíèê³â”, – êàæå Òðèäåíòñüêèé Ñîáîð3. À ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé äîäàº:
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
149
II. ÍÀÓÊÀ ÄÎÁÐÈÉ ÏÐÈÊËÀÄ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ 1. ²ñóñ Õðèñòîñ óñòàíîâèâ ó Öåðêâ³ äâà ñòàíè â³ðíèõ: ìèðÿíè ³ äóõîâåíñòâî. Ìèðÿíè – öå ó÷í³ òà â³âö³, à ñâÿùåíèêè – â÷èòåë³ ³ ïàñòèð³. Òîìó ñâ. Ïàâëî êàæå ìèðÿíàì: “Ñëóõàéòåñü íàñòàâíèê³â âàøèõ ³ êîð³òüñÿ ¿ì, áî âîíè ïèëüíóþòü âàø³ äóø³, çà ÿê³ ìàþòü çâ³ò äàòè”1. À ñâ. Ïåòðî êàæå äî äóõîâåíñòâà: “Ïàñ³òü äîâ³ðåíå âàì ñòàäî Áîæå”2.  ³íøîìó ì³ñö³ ñâ. Ïàâëî äîäàº: “Çâàæàéòå íà ñàìèõ ñåáå é íà âñå ñòàäî, íàä ÿêèì Äóõ Ñâÿòèé ïîñòàâèâ âàñ ºïèñêîïàìè, ùîá ïàñëè Áîæó Öåðêâó”3. Òîìó ñâ. Àâ´óñòèí ñëóøíî òâåðäèâ: “Íåìຠí³÷îãî á³ëüø òðóäí³øîãî òà íåáåçïå÷í³øîãî, í³æ ñëóæáà ñâÿùåíèêà”4. À öå ÷åðåç òå, ùî ñâÿùåíèê çîáîâ’ÿçàíèé äîáðå âåñòè íå ò³ëüêè âíóòð³øíº, àëå é çîâí³øíº æèòòÿ, ùîá ³íø³ íà éîãî ïðèêëàä³ â÷èëèñÿ, ÿê ìàþòü äîáðå æèòè. Öåé Ñâÿòèé äàë³ ïèøå: “Äîáðèé íàñòàâíèê áóäå äëÿ òåáå áàòüêîì. ßêùî æ â³í ëèõèé, òî çàâåäå òåáå â ñïîêóñó”5. Äîáðèé ïðèêëàä ñâÿùåíèêà áëàãîä³éíî âïëèâຠíà ëþäåé. Ñâÿòå Ïèñüìî êàæå, ùî ìåøêàíö³ ªðóñàëèìó ñâÿòî æèëè ÷åðåç ïîáîæí³ñòü ïåðâîñâÿùåíèêà Îí³¿ 6. Òðèäåíòñüêèé Ñîáîð îòàê òðàêòóº öå ïèòàííÿ: “Ñâÿò³ñòü íàñòàâíèê³â – ñïàñ³ííÿ ï³äâëàäíèõ”7. ² íàâïàêè! ßêó âåëèêó øêîäó çàâäຠ³ ÿê³ ñïîêóñè âèêëèêຠïîãàíèé ïðèêëàä ëèõîãî ñâÿùåíèêà! Ãîñïîäü ñêàðæèòüñÿ íà òàêèõ ñâÿùåíèê³â ÷åðåç ïðîðîêà ªðåì³þ: “̳é íàðîä ñòàâ ïðîïàùîþ îòàðîþ. ¯õí³ ïàñòèð³ çàâåëè ¿õ íà ìàí³âö³”8. Ñâ. Ãðèãîð³é ïèøå: “ͳõòî íå ÷èíèòü Áîãîâ³ á³ëüøî¿ ïðèêðîñò³, í³æ ñâÿùåíèêè, ùî ïîäàþòü ëèõèé ïðèêëàä, áî ³í íàñòàíîâèâ ¿õ, ùîá ñïàñàëè ³íøèõ”9. Ñâ. Áåðíàðä òâåðäèòü, ùî ìèðÿíè íå äóìàþòü íàâåðòàòèñÿ, ÿê áà÷àòü ëèõå æèòòÿ ñâÿùåíèê³â. Âîíè íàâ³òü ëåãêîâàæàòü Ñâÿòèìè Òàéíàìè ³ íåõòóþòü íàãîðîäîþ òà êàðîþ, ùî î÷³êóº ¿õ ó ìàéáóòíüîìó æèòò³. “Áàãàòî ëþäåé íå óíèêàþòü ïîõèáîê, êîëè äèâëÿòüñÿ íà çëî÷èííå æèòòÿ ñâÿùåíèêà. Âîíè ïîãîðäæóþòü Ñâÿòèìè Òàéíàìè, íå áîÿòüñÿ ïåêëà ³ çîâñ³ì íå ïðàãíóòü Íåáà”10. Ñâ. Àâ´óñòèí êàæå, ùî âîíè ïîä³áí³ äî òîãî ÷îëîâ³êà, ÿêèé ãîâîðèâ:
158
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
III. ÍÀÓÊÀ ÑÂßÙÅÍÈ×À ×ÈÑÒÎÒÀ I Ö³íí³ñòü ³ êîíå÷í³ñòü ÷åñíîòè ÷èñòîòè äëÿ ñâÿùåíèêà 1. Íåìà ö³íè íà ëþäèíó ïîâçäåðæëèâó, êàæå ìóäðåöü.1 Âñ³ çåìí³ áàãàòñòâà, áóäü-ÿêà âëàäà ³ ñòàíîâèùå íå ìîæóòü çð³âíÿòèñÿ ç ïîâçäåðæëèâîþ äóøåþ. Ñâ. ªôðåì íàçèâຠ÷èñòîòó – æèòòÿì äóõó, ñâ. Ïåòðî Äàì³ÿí³ – öàðèöåþ ÷åñíîò, ñâ. Êèïð³ÿí – ïðåâåëèêèì òð³óìôîì. Ëåãêî ïåðåìîæå âñ³ ³íø³ õèáè, õòî ïåðåì³ã ó ñîá³ ñõèëüí³ñòü äî íå÷èñòîòè. Âîäíî÷àñ íå âàæêî ï³ääàòèñü ³íøèì áëóäàì, îò õî÷à á íåíàâèñò³, ïðîãð³øèòèñÿ ïðîòè ñïðàâåäëèâîñò³ àáî çàáðóäíèòèñÿ ñâÿòîêðàäñòâàìè òîìó, õòî ï³ääàâñÿ íå÷èñòîò³. Ñâ. ªôðåì òâåðäèòü, ùî ÷èñòîòà ïåðåòâîðþº ëþäèíó â àíãåëà. À ñâ. Àìâðîñ³é äîäàº: “Àíãåë òîé, õòî çáåð³ãຠ÷èñòîòó. Õòî æ óòðàòèâ ¿¿, òîé ïåðåòâîðèâñÿ â äèÿâîëà”2. Ìîæíà ïîð³âíþâàòè ÷èñò³ äóø³ ç Àíãåëàìè, áî âîíè óíèêàþòü ò³ëåñíèõ ðîçêîøåé. Ñàì Ñïàñèòåëü êàæå: “Âîíè áóäóòü íåìîâ Àíãåëè”3. Àíãåëè º ÷èñò³ â³ä ïðèðîäè. Ëþäè ñòàþòü ÷èñòèìè òîìó, ùî âïðàâëÿþòüñÿ â ÷åñíîò³. ×èñò³ ëþäè áóâàþòü ÷èñò³, áî âïðàâëÿþòüñÿ â ÷åñíîò³. Êàñ³ÿí êàæå: “Öÿ ÷åñíîòà ð³âíÿº ëþäåé ç Àíãåëàìè”4. Ñâ. Áåðíàðä òâåðäèòü, ùî ÷èñòà äóøà íå ÷åñíîòîþ, à ùàñòÿì â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä Àíãåë³â. “Ïîâçäåðæëèâà äóøà â³äð³çíÿºòüñÿ ùàñòÿì, à íå ÷åñíîòîþ â³ä Àíãåëà. Àíãåëàì ÷èñòîòà ïðèíîñèòü á³ëüøå ùàñòÿ, à çàòå â ëþäèí³ âîíà ÿâëÿºòüñÿ ñèëüí³øîþ”5. Ñâ. Âàñèë³é äîäàº, ùî ÷èñòîòà óïîä³áíþº ëþäèíó äî Áîãà, ÿêèé º ÷èñòèì äóõîì: “×èñòîòà ñèëüíî óïîä³áíþº ëþäèíó äî Áîãà”6. 2. ×èñòîòà – äóæå ö³ííà ÷åñíîòà. Âîíà, çàãàëîì, º êîíå÷íîþ âñ³ì, õòî õî÷å ñïàñòèñÿ. Àëå ùå á³ëüøå ïîòð³áíà âîíà ñâÿùåíèêàì! Ó Ñòàðîìó Çàâ³ò³ ãîâîðèòüñÿ, ùî Ãîñïîäü ïðèêàçàâ ñâÿùåíèêàì íîñèòè á³ë³ ðèçè ³ ïðèêðàñè òà ðîáèòè ð³çí³ çîâí³øí³ î÷èùåííÿ. Âñå öå ìàëî ñâ³ä÷èòè ïðî ÷èñòîòó ò³ëà. Ñòàðîçàâ³òí³ ñâÿùåíèêè
172
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
IV. ÍÀÓÊÀ ÏÐÎÏβÄÓÂÀÍÍß ² ÒÀ¯ÍÑÒÂÎ ÏÎÊÀßÍÍß 1. Ñâ³ò áóâ áè ñâÿòèé, ÿêùî á óñ³ ïðîïîâ³äíèêè òà ñïîâ³äíèêè íàëåæíî âèêîíóâàëè ñâîþ ñëóæáó. Ëèõ³ ïðîïîâ³äíèêè ³ ñïîâ³äíèêè – ðóéí³âíèêè ñâ³òó. Ëèõèìè æ º ò³, ùî ÿê ñë³ä íå âèêîíóþòü ñâî¿õ îáîâ’ÿçê³â. Ñïåðøó ðîçïîâ³ìî, ÿê ïîòð³áíî âèãîëîøóâàòè Áîæå ñëîâî, à ïîò³ì – ÿê ñë³ä óä³ëÿòè òàéíó ïîêóòè.
² ÏÐÎÏβÄÓÂÀÍÍß 2. ßê â³ðà ïîøèðèëàñÿ ÷åðåç ïðîïîâ³äóâàííÿ, òàê Ãîñïîäü áàæàº, ùîá ïðîïîâ³äóâàííÿ äàëüøå çáåð³ãàëî ¿¿: “Òîæ â³ðà ç³ ñëóõàííÿ, à ñëóõàííÿ ÷åðåç ñëîâî Õðèñòîâå”1. Çàìàëî º äëÿ õðèñòèÿíèíà çíàòè, ùî òðåáà ÷èíèòè. ×àñ â³ä ÷àñó ïîòð³áíî ïðèãàäóâàòè éîìó ïðî âàæëèâ³ñòü ñïàñ³ííÿ òà çàñîáè, ÿê³ äîïîìàãàþòü éîãî îñÿãíóòè. ×åðåç öå àïîñòîë Ïàâëî íàêàçóâàâ ñâ. Òèìîòåºâ³: “Ïðîïîâ³äóé (Áîæå) ñëîâî, íàïîëÿãàé â÷àñíî ³ íåâ÷àñíî êàðòàé, äîêîðÿé, íàïîóìëþé ³ç óñ³ºþ òåðïåëèâ³ñòþ òà íàóêîþ!”2. Âæå ³ ïåðåä òèì Áîã äàâ òàêèé ñàìèé íàêàç ïðîðîêàì ²ñà¿ òà ªðå쳿. Äî ïåðøîãî ñêàçàâ: “Íå ïåðåñòàâàé êëèêàòè, íåìîâ òðóáà, ï³äíåñè ãîëîñ ñâ³é ³ âèÿâëÿé íàðîäîâ³ ñâîºìó éîãî çëî÷èíè..!”3. À äî äðóãîãî òàê ïðîìîâèâ: “Îñü ß ïîêëàâ Ìî¿ ñëîâà òîá³ â óñòà. Îöå íàñòàíîâëÿþ òåáå íàä íàðîäàìè é íàä öàðñòâàìè, ùîá òè âèêîð³íþâàâ ³ ðóéíóâàâ, áóäóâàâ ³ íàñàäæóâàâ”4. Áîã äàâ óñ³ì ñâÿùåíèêàì ïîä³áíèé íàêàç, áî ïðîãîëîøóâàííÿ Áîæîãî ñëîâà – öå îäèí ³ç ¿õí³õ ãîëîâíèõ îáîâ’ÿçê³â: “²ä³òü, îòæå, ³ çðîá³òü ó÷íÿìè âñ³ íàðîäè.., íàâ÷àþ÷è ¿õ áåðåãòè âñå òå, ùî ß âàì çàïîâ³â”5. Áîã çàæàäຠçâ³ò â³ä ñâÿùåíèêà, ÿêùî ÿêèéñü ãð³øíèê ïðîïàäå ³ç-çà âèíè éîãî: “ßêùî ß ñêàæó äî ãð³øíèêà: “Ñìåðòþ ïîìðåø!”, à òè íå çâ³ñòèø éîìó öüîãî, ³ ÷åðåç öå ãð³øíèê çàãèíå â ñâîºìó áåççàêîíí³, òî ß â³ä òåáå çàæàäàþ ðàõóíêó çà êðîâ éîãî”6. 3. Ñàìîãî ïðîïîâ³äóâàííÿ íå äîñòàòíüî, ùîá ñïàñàòè äóø³. Ïîòð³áíî äîáðå ïðîïîâ³äóâàòè.
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
189
V. ÍÀÓÊÀ ². ÐÎÇÂÀÆÀÍÍß ². Ñâÿùåíèêè êîí÷å ïîòðåáóþòü ðîçâàæàííÿ 1. Ó÷åíèé î. Ñóàðåñ òâåðäèòü, ùî ðîçâàæàííÿ – ìîðàëüíî êîíå÷íå âñ³ì õðèñòèÿíàì. Ïðîòå íàéá³ëüøå éîãî ïîòðåáóþòü ñâÿùåíèêè. ¯ì íåîáõ³äíà âåëèêà Áîæà ïîì³÷, áî âîíè çîáîâ’ÿçàí³ çìàãàòè äî äîñêîíàëîñò³, òðóäèòèñÿ íàä âëàñíîþ ñâÿò³ñòþ, äî ÿêî¿ çîáîâ’ÿçóº ¿õí³é ñòàí, òà ïðàöþâàòè äëÿ ñïàñ³ííÿ äóø. Îòîæ, ïîòðåáóþòü ïîäâ³éíî¿ äóõîâíî¿ ïîæèâè, áî ïîä³áí³ äî ìàòåð³â, ÿê³ ìóñÿòü äîáðå õàð÷óâàòèñÿ, áî ìàþòü ãîäóâàòè ä³òåé ³ áåðåãòè âëàñíå çäîðîâ’ÿ. Ñâ. Àìâðîñ³é êàæå, ùî Ñïàñèòåëü â³ääàëÿâñÿ â³ä íàðîäó ³ ïåðåáóâàâ íà ñàìîò³, ùîá íàâ÷èòè ³ íàñ ðîçâàæàííÿ: “² êîëè â³äïóñòèâ íàðîä, ï³øîâ íà ãîðó ïîìîëèòèñÿ íà ñàìîò³”1, – ñâ³ä÷èòü ñâ. Ìàòåé, õî÷à Õðèñòîñ íå ïîòðåáóâàâ óñóâàòèñÿ íà ñàìîòó, ùîá ìîëèòèñÿ. Éîãî äóøà íåâïèííî ïåðåáóâàëà ó áëàæåííîìó âèä³íí³ ³ âñþäè òà ïîâñÿê÷àñ áà÷èëà Áîãà. Ñâ. Ëóêà îïîâ³äàº, ùî Ñïàñèòåëü ïåðåáóâàâ íà ìîëèòâ³ ö³ë³ íî÷³: “Ïðîâ³â óñþ í³÷ íà ìîëèòâ³ äî Áîãà”2. Ñâ. Àìâðîñ³é îòàê âèñëîâëþºòüñÿ ïðî öå: “ßêùî ²ñóñ Õðèñòîñ ö³ë³ íî÷³ ìîëèâñÿ çà òâîº ñïàñ³ííÿ, òî òè ñàì ïîâèíåí ùå á³ëüøå ìîëèòèñÿ, ùîá ñïàñòè ñåáå ñàìîãî!”. “Õ³áà íå ïîâèíåí òè çðîáèòè öå äëÿ ñàìîãî ñåáå, ÿêùî Õðèñòîñ ö³ë³ íî÷³ ìîëèòüñÿ çà òåáå?”3. Îñü ÷îìó öåé Ñâÿòèé ó ³íøîìó ì³ñö³ ïèøå: “Ñâÿùåíèêè ïîâèíí³ çàâæäè ðîçâàæàòè”4. Îòåöü Àâ³ëÿ òâåðäèâ, ùî ñâÿùåíèê ìຠºäèíèé îáîâ’ÿçîê – ïðèíîñèòè Áîãîâ³ æåðòâè ³ êàäèëî: “Âîíè ïðèíîñÿòü âîãíÿí³ æåðòâè”5. ³äîìî, ùî êàäèëî îçíà÷ຠìîëèòâó: “Íåõàé ìîÿ ìîëèòâà ñòàíå ïåðåä Òîáîþ, íåìîâ êàäèëî”6. Ñâ. ²âàí áà÷èâ Àíãåë³â, ùî “òðèìàëè çîëîò³ ÷àø³, ïîâí³ ïàõîù³â, ³ öå áóëè ìîëèòâè Ñâÿòèõ”7. Îõ, ÿê³ çàïàøí³ â î÷àõ Áîæèõ ìîëèòâè äîáðèõ ñâÿùåíèê³â! Ñâ. Êàðëî Áîðîìåé çíàâ, ùî ðîçâàæàííÿ êîíå÷íå äëÿ ñâÿùåíèê³â, òîìó çâåë³â íà Ìåä³îëÿíñüêîìó Ñèíîä³ âèäàòè òàêèé äåêðåò: “Ïîòð³áíî çàïèòóâàòè êîæíîãî êàíäèäàòà íà ñâÿùåíèêà,
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
201
VI. ÍÀÓÊÀ ÏÎÊÎÐÀ “Íàâ÷³òüñÿ â³ä Ìåíå, áî ß òèõèé ³ ïîê³ðíèé ñåðöåì”1. Ïîêîðà ³ ëàã³äí³ñòü – öå óëþáëåí³ ÷åñíîòè ²ñóñà Õðèñòà, òîìó ³í áàæàº, ùîá Éîãî ó÷í³ â öüîìó îñîáëèâ³øå íàñë³äóâàëè Éîãî. Ñïåðøó ãîâîðèòèìó ïðî ïîêîðó, ïîò³ì ïðî ëàã³äí³ñòü.
². ÏÎÊÎÐÀ ÊÎÍÅ×ÍÀ 1. Ñâ. Áåðíàðä êàæå: “×èì õòîñü âèùå ïîñòàâëåíèé, òèì ïîê³ðí³øèé ìóñèòü â³í áóòè”2. ×èì âèùà ã³äí³ñòü íàëåæèòü ñâÿùåíèêîâ³, òèì á³ëüøå â³í ìóñèòü áóòè ïîê³ðíèé, áî ó ïðîòèëåæíîìó âèïàäêó éîãî î÷³êóº ñòðàøíå ïàä³ííÿ, êîëè â÷èíèòü ãð³õ. Ñàìå òîìó ñâ. Àìâðîñ³é çàçíà÷àâ, ùî ïîêîðà ïîâèííà áóòè ðàä³ñòþ ñâÿùåíèêà: “Ïîêîðà – öå ïåðëèíà ñâÿùåíèê³â”3. À ñâ. Àâ´óñòèí äîäàº: “Íåõàé íàéá³ëüøà ïîêîðà ïðîÿâëÿºòüñÿ â íàéá³ëüø³é ïî÷åñò³” 4. À ùå äî òîãî ²ñóñ Õðèñòîñ îòàê âèñëîâèâñÿ ïðî öå: “Á³ëüøèé ì³æ âàìè íåõàé áóäå ÿê ìîëîäøèé”5. Ïîêîðà – öå ïðàâäà. Óïîä³áíèìîñÿ äî Áîæèõ óñò, ùî çàâæäè êàæóòü ïðàâäó, ÿêùî ìîæåìî â³ää³ëèòè ö³ííå â³ä áåçâàðò³ñíîãî, òîáòî Áîæå â³ä âëàñíîãî. “Ñòàíåø Ìî¿ìè óñòàìè”, – ïðîìîâèâ Áîã äî ïðîðîêà ªðå쳿, ÿêùî â³ää³ëåø äîðîãîö³ííå â³ä ìàëîâàðò³ñíîãî 6. Òîìó òðåáà çàâæäè òàê ìîëèòèñÿ, ÿê ìîëèâñÿ ñâ. Àâ´óñòèí: “Ãîñïîäè, íåõàé ï³çíàþ Òåáå ³ ñåáå!”7. Ñâ. Ôðàíöèñê Ñàëåçüêèé òàê ãîâîðèâ äî Áîãà: “Õòî Òè, Ãîñïîäè, à õòî ÿ òàêèé?”, êîëè ïîäèâëÿâ Áîæó âåëè÷ ³ äîáðîòó, òà ïîð³âíþâàâ ñâîþ âëàñíó íåã³äí³ñòü ³ íóæäó. Ñâÿò³ ñõèëÿëèñÿ äî çåìë³ ïåðåä öèì áåçêîíå÷íèì Äîáðîì, áî ÷èì êðàùå ï³çíàâàëè Áîãà, òèì ãëèáøå óñâ³äîìëþâàëè ñâîþ âáîã³ñòü. Ïðîòå ãîðä³ ëþäè íå â³ä÷óâàþòü âëàñíî¿ íóæäåííîñò³, áî ¿ì áðàêóº ñâ³òëà. 2. ³ää³ëÿéìî òå, ùî íàøå, â³ä òîãî, ùî íàëåæèòü Áîãîâ³! Ó íàñ íåìà í³÷îãî, õ³áà íóæäà ³ ãð³õè. Õ³áà ìè íå æìåíüêà ñìåðäþ÷îãî ïîðîõó, çàðàæåíîãî ãð³õàìè? Ñèðàõ ïèòàºòüñÿ: “×èì ïèøàòèñÿ ïîðîõîâ³ ³ ïîïåëîâ³, ÿêùî íóòðî éîãî âæå çà æèòòÿ ðîçêëàäàºòüñÿ”8. Øëÿõåòí³ñòü, áàãàòñòâî, çä³áí³ñòü, çðó÷í³ñòü òà ³íø³
212
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
VII. ÍÀÓÊÀ ËÀòÄͲÑÒÜ 1. Õðèñòîñ êàæå äî âñ³õ Ñâî¿õ ïîñë³äîâíèê³â: “Íàâ÷³òüñÿ â³ä Ìåíå, áî ß – ëàã³äíèé ³ ñóìèðíèé ñåðöåì!”1. Ëàã³äí³ñòü – öå ïðèêìåòà ÿãíÿòêà. ²ñóñ Õðèñòîñ íàçèâàâ Ñåáå ßãíÿì, ÿê ñâ³ä÷èòü ²âàí Õðåñòèòåëü: “Îñü Àãíåöü Áîæèé!”2. À ïðîðîê ²ñàÿ êëè÷å: “Ãîñïîäè, ï³øëè ßãíÿòêî, ùî ðÿäèòèìå çåìëåþ”3. Ñïàñèòåëü ïîñòóïàâ, íåìîâ ÿãíÿòêî ï³ä ÷àñ Ñòðàñòåé: “Íåìîâ ÿãíÿ ïåðåä ñòðèãóíîì, òàê ³ ³í íå â³ä÷èíÿº óñò ñâî¿õ”4. Ïðîðîê ªðåì³ÿ êàæå, ùî ³í ïîâîäèâñÿ “íåìîâ ëàñêàâå ÿãíÿòêî, ùî íà çàð³ç âåäóòü”5. Ëàã³äí³ñòü – öå óëþáëåíà ÷åñíîòà Ñïàñèòåëÿ. Âèÿâèâ ¿¿, ÿê ÷èíèâ äîáðî íåâäÿ÷íèì, ëàñêàâî â³äïîâ³äàâ íà ïèòàííÿ ïðîòèâíèê³â, áåç ñêàðãè òåðï³â òèì, ùî çíåâàæàëè ³ ìó÷èëè Éîãî. Ñâ. Ïåòðî êàæå ïðî Íüîãî: “Õî÷ áóâ çëîñëîâëåíèé, òà Ñàì, íàâïàêè, íå çëîñëîâèâ, ïîñåðåä ñòðàæäàííÿ ³í íå ïîãðîæóâàâ ³íøèìè, àëå ïåðåäàâ Ñåáå òèì, êîòð³ ñóäèëè Éîãî íåñïðàâåäëèâî”6. Éîãî áè÷óâàëè, êîðîíóâàëè òåðíÿì, ïëþâàëè â îáëè÷÷ÿ, ïðèáèëè äî õðåñòà òà é çíóùàëèñÿ ç Íüîãî, à ³í çàáóâ ïðî âñå òå é íàâ³òü ìîëèâñÿ çà òèõ, ùî òàê ëèõî ïîñòóïàëè ç Íèì. Îñü òîìó é óïîìèíàº, ùîá ìè â÷èëèñÿ â³ä Íüîãî ïîêîðè ³ ëàã³äíîñò³: “Íàâ÷³òüñÿ â³ä Ìåíå, áî ß ëàã³äíèé ³ ñìèðåííèé ñåðöåì!”7. Ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé êàæå, ùî ëàã³äí³ñòü íàéá³ëüøå óïîä³áíþº íàñ äî Áîãà: “Ëàã³äí³ñòü á³ëüøå óïîä³áíþº íàñ äî Áîãà, àí³æ êîæíà ³íøà ÷åñíîòà”8. Òàê, áî ò³ëüêè îäèí Áîã â³äïëà÷óº äîáðîì çà çëî. Òîìó Ñïàñèòåëü çàÿâèâ: “Ëþá³òü âîðîã³â âàøèõ ³ ìîë³òüñÿ çà òèõ, ùî ãîíÿòü âàñ; òàêèì ÷èíîì ñòàíåòå ñèíàìè Îòöÿ âàøîãî Íåáåñíîãî”9. Ñâ. ²âàí Çîëîòîóñòèé êàæå, ùî ²ñóñ Õðèñòîñ ò³ëüêè ëàã³äíèõ íàçèâຠïîñë³äîâíèêàìè Áîãà: “Õðèñòîñ íàçèâຠÁîæèìè ïîñë³äîâíèêàìè ò³ëüêè òèõ, ùî âèçíà÷àþòüñÿ ö³ºþ ÷åñíîòîþ”. Ñïàñèòåëü âèðàçíî îãîëîñèâ, ùî ëàã³äíèì îá³öÿíî Íåáî: “Áëàæåíí³ ëàã³äí³, áî âîíè óñïàäêóþòü çåìëþ”10. Ñâ. Ôðàíöèñê Ñàëåç³é òâåðäèòü, ùî ëàã³äí³ñòü – öå öâ³ò ëþáîâ³, à Ñèðàõ äàâíî îãîëîñèâ: “³ðà ³ ëàã³äí³ñòü ïîäîáàþòüñÿ
222
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
VIII. ÍÀÓÊÀ ÓÌÅÐÒÂËÅÍÍß (îñîáëèâî âíóòð³øíº) ² Óìåðòâëåííÿ íåîáõ³äíå 1. Áîã ñîòâîðèâ ëþäèíó äîáðîþ. ¯¿ çìèñëè áåç òðóäíîù³â êîðèëèñÿ äóõîâ³, à äóõ – Áîãîâ³. Ñèðàõ êàæå: “Áîã ñîòâîðèâ ëþäèíó ïðàâîþ” 1. Ïðèéøîâ ãð³õ ³ çðóéíóâàâ öþ äóõîâíó ð³âíîâàãó. ³äòîä³ æèòòÿ ëþäèíè ñòàëî íåâïèííîþ áîðîòüáîþ: “Ò³ëî ïîæàäຠïðîòè äóõà, à äóõ ïîæàäຠïðîòè ò³ëà”2. Àïîñòîë Ïàâëî îòàê ñêàðæèâñÿ íà öå: “Áà÷ó ³íøèé çàêîí ó ìî¿õ ÷ëåíàõ, ÿêèé âîþº ïðîòè çàêîíó ðîçóìó ³ ï³äíåâîëþº ìåíå çàêîíàì ãð³õà, ùî â ìî¿õ ÷ëåíàõ”3. Êîæíà ëþäèíà ìîæå ìàòè äâîÿêå æèòòÿ. Âîíî ìîæå áóòè ïîä³áíå äî æèòòÿ Àíãåë³â, ùî âèêîíóþòü Áîæó âîëþ, àáî äî æèòòÿ çâ³ðÿò, ùî ñèëêóþòüñÿ çàäîâîëüíÿòè çìèñëîâ³ çàáàãàíêè. Ëþäèíà ñòຠàíãåëîì, ÿê âèïîâíþº Áîæó âîëþ, àëå ïåðåòâîðþºòüñÿ â çâ³ðà, êîëè íåðîçóìíî çàäîâîëüíÿº çàáàãàíêè ñâî¿õ ïðèñòðàñòåé. Ìóñèìî ÷èíèòè ç ñîáîþ òå, ùî Ãîñïîäü çâåë³â ïðîðîêîâ³ ªðå쳿: “Íàñòàíîâëÿþ òåáå.., ùîá òè âèêîð³íþâàâ ³ ðóéíóâàâ, âèãóáëþâàâ òà âàëèâ, áóäóâàâ ³ íàñàäæóâàâ”4. Ïåðåä òèì, ÿê íàñàäèòè â äóø³ ÷åñíîòè, ìóñèìî âèïîëîòè áóð’ÿí ïîãàíèõ ñõèëüíîñòåé. Ñàìå òîìó ïîòð³áíî çàâæäè òðèìàòè â ðóêàõ ìîòèêó óìåðòâëåííÿ, ùîá ï³äð³çàòè ëèõ³ ïîæàäàííÿ, ÿê³ çàâæäè â³äðîñòàþòü ³ç çàðàæåíîãî ïîæàäëèâ³ñòþ êîðåíÿ, áî ³íàêøå ö³ëà äóøà ïîêðèºòüñÿ âàäàìè. Îòæå, ñë³ä î÷èùàòè äóøó ç áóð’ÿíó áëóä³â, ÿêùî áàæàºìî ñâ³òëà, àáè ï³çíàòè Áîãà, Íàéâèùå Äîáðî. Ñïàñèòåëü êàæå: “Áëàæåíí³ ÷èñò³ ñåðöåì, áî âîíè ïîáà÷àòü Áîãà”5. À ñâ. Àâ´óñòèí îòàê âèñëîâèâñÿ ïðî öå: “Î÷èñòè ñâîº ñåðöå, ÿêùî áàæàºø ïîáà÷èòè Áîãà”6. Ïðîðîê ²ñàÿ çàïèòóº: “Êîãî ³í íàâ÷èòü çíàííÿ?... Òèõ, ùî ¿õ ïåðåñòàëè ãîäóâàòè ìîëîêîì ç ãðóäåé ³ ìàòè â³äëó÷èëà ¿õ â³ä ãðóäåé ñâî¿õ?”7. Áîã íå âä³ëÿº çíàííÿ Ñâÿòèõ, ÿêå ïîëÿãàº
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
239
IX. ÍÀÓÊÀ ÇÎÂͲØͪ ÓÌÅÐÒÂËÅÍÍß ² Êîíå÷í³ñòü óìåðòâëåííÿ 1. Ñâ. Ãðèãîð³é êàæå, ùî í³õòî íåã³äíèé áóòè Áîæèì ñëóãîþ ³ â³äïðàâëÿòè Áîæåñòâåííó ˳òóðã³þ, ÿêùî ïåðåä òèì ïîâí³ñòþ íå â³ääàñòü ñåáå Áîãîâ³: “ͳõòî íåã³äíèé Áîãà ³ æåðòâè, ÿêùî ñàì íå ñòàíå æèâîþ æåðòâîþ”1. Ñâ. Àìâðîñ³é äîäàº: “Îñü ïåðâ³ñíà æåðòâà: æåðòâóº íàéïåðøå ñåáå, ùîá çãîäîì ïîæåðòâóâàòè ñâ³é äàð”2. À Ñïàñèòåëü îòàê âèñëîâèâñÿ ïðî öþ ñïðàâó: “Ïøåíè÷íå çåðíî, êîëè íå âïàäå íà çåìëþ ³ íå çàâìðå, çàëèøèòüñÿ ñàìå-îäíå”3. Îòîæ, õòî áàæຠçäîáóòè â³÷íå æèòòÿ, ìóñèòü ïîìåðòè äëÿ ñåáå ñàìîãî, òîáòî íå ãàíÿòèñÿ çà ïðèºìíîñòÿìè. Òðåáà ïðèéìàòè âñå, ùî óìåðòâëÿº ò³ëî, ÿê ïèñàâ ñâ. Ãðèãîð³é: “Íå ëþáóéòåñÿ òèì, ùî ïîòóðຠò³ëîâ³, ³ íåõàé äóõ íå æàõàºòüñÿ òîãî, ùî âáèâຠò³ëåñíå æèòòÿ”4. Õòî ïîìåð äëÿ ñåáå ñàìîãî, òîé ìóñèòü òàê æèòè â ñâ³ò³, í³áè í³÷îãî íå áà÷èâ, íå ÷óâ, í³÷èì íå æóðèâñÿ ³ í³äå íå çíàõîäèâ çàäîâîëåííÿ, õ³áà â Áîç³, áî Õðèñòîñ êàæå: “Õòî õî÷å ñïàñòè ñâîº æèòòÿ, òîé éîãî ïîãóáèòü”5. Ñâ. óëÿð³é êàæå, ùî ùàñëèâà òà âòðàòà, ïðè ÿê³é ìè ïîçáóëèñÿ çåìíèõ ä³áð, áà, é íàâ³òü ñàìîãî æèòòÿ, ùîá ³òè çà ²ñóñîì Õðèñòîì, àëå çàòå çäîáóâàºìî æèòòÿ â³÷íå! “Ùàñëèâà âòðàòà! Òðåáà âñ³ì íåõòóâàòè, ùîá ³òè çà Õðèñòîì ³ ãàðàíòóâàòè ñîá³ ùàñëèâó â³÷í³ñòü!”. Ñâ. Áåðíàðä òâåðäèòü, ùî ëþäè ïîâèíí³ á ïîâí³ñòþ â³ääàâàòèñÿ Áîãîâ³, õî÷à á íå áóëî ³íøèõ àðãóìåíò³â, í³æ òîé, ùî Áîã ïîâí³ñòþ â³ääàâñÿ ¿ì: “Ïðèñâÿò³ìñÿ ïîâí³ñòþ Éîìó, áî ³í âèäàâ Ñåáå íà ñìåðòü, ùîá ñïàñòè íàñ”6. Îòîæ, ñë³ä â³äêèäàòè â³ä ñåáå âñÿê³ çåìí³ áàæàííÿ, ùîá ïîâí³ñòþ ïðèñâÿòèòè ñåáå Áîãîâ³: “Çðîñòàííÿ ëþáîâ³ – öå çìåíøåííÿ ïîæàäëèâîñò³, – êàæå ñâ. Áåðíàðä, – à äîñêîíàë³ñòü ïîëÿãຠâ çíèùåíí³ ïîæàäëèâîñò³”7. Õòî ìåíøå áàæຠçåìíèõ ä³áð, òîé á³ëüøå ëþáèòü Áîãà. Äîñêîíàëî æ ëþáèòü Áîãà òîé, õòî çîâñ³ì íå áàæຠä³áð äî÷àñíèõ.
254
ÑÂ. ÀËÜÔÎÍÑ Ë²¥ÓÎв, ×Ͳ
X. ÍÀÓÊÀ ÁÎÆÀ ËÞÁΠ² Ñâÿùåíèê ìຠö³ëêîâèòî ³ âïîâí³ â³ääàòèñÿ Áîãîâ³ 1. Ïåòðî Áëîñ³é êàæå, ùî ñâÿùåíèê, ÿêèé íå ëþáèòü Áîãà, ìîæå çâàòè ñåáå ñâÿùåíèêîì, àëå í³êîëè íå áóäå íèì íàñïðàâä³. Ñâÿùåíèê íàëåæèòü äî Áîãà, à íå ñîá³, â³äêîëè ïðèéíÿâ ðóêîïîëîæåííÿ. Îñü ÷îìó ñâ. Àìâðîñ³é òâåðäèòü: “Ïðàâäèâèé ñâÿùåíèê ³ñíóº äëÿ Áîãà, à íå äëÿ ñåáå ñàìîãî”. Ñàì æå Áîã îòàê âèñëîâèâñÿ ïðî öå: “Âîíè áóäóòü ñâÿò³, áî ïàëÿòü êàäèëî íà ÷åñòü Ãîñïîäà ³ æåðòâóþòü Áîãîâ³ ïîñâÿ÷åí³ õë³áè”1. Îð³ãåí êàæå, ùî ñâÿùåíèê – öå ³ñòîòà, ïðèñâÿ÷åíà Áîãîâ³2. Ïðèéìàþ÷è ðóêîïîëîæåííÿ, ñâÿùåíèê çàÿâëÿº, ùî ïîâí³ñòþ íàëåæàòèìå Áîãîâ³: “Áîã – öå ÷àñòêà ì ñïàäùèíè”. Îòæå, çà ñëîâàìè ñâ. Àìâðîñ³ÿ, ñâÿùåíèê ïîâèíåí íàëåæàòè ò³ëüêè Áîãîâ³: “Ïîâèíåí íàëåæàòè Áîãîâ³ òîé, õòî âèáðàâ Éîãî ñâîºþ ñïàäùèíîþ”. Îñü ÷îìó ñâ. Ïàâëî êàæå, ùî õòî ñëóæèòü Áîãîâ³, òîé íå ïîâèíåí áðàòè ó÷àñòü ó ñâ³òñüêèõ ñïðàâàõ, à âñ³ìà ñèëàìè íàìàãàòèñÿ ïîäîáàòèñÿ Áîãó: “ͳõòî, áóâøè âî¿íîì, íå âòðó÷àºòüñÿ ó ñïðàâè æèòòÿ öüîãî, ÿêùî õî÷å äîãîäèòè Òîìó, Õòî éîãî íàéíÿâ íà ñëóæáó”3. ²ñóñ Õðèñòîñ çàáîðîíèâ þíàêîâ³, ùî áàæàâ ñòàòè Éîãî ó÷íåì, âåðòàòèñÿ äîäîìó ïîõîðîíèòè ñâîãî áàòüêà: “Çîñòàâ ìåðòâèì õîâàòè ñâî¿õ ïîìåðëèõ!”4. Ñâ. Àìâðîñ³é ïèøå, ÷îãî òðåáà íàâ÷àòè ñâÿùåíèê³â: âîíè ìóñÿòü çðîçóì³òè, ùî Áîæó ñëàâó òðåáà ö³íóâàòè âèùå, í³æ óñ³ ëþäñüê³ ñïðàâè, ÿêùî âîíè ïåðåøêîäæàþòü ¿ì óïîâí³ ïðèñâÿòèòè ñåáå Áîãîâ³. “Õðèñòîñ çàáîðîíÿº õîâàòè áàòüêà, – êàæå öåé Ñâÿòèé, – ùîá òè íàâ÷èâñÿ ö³íóâàòè Áîãà á³ëüøå, í³æ ëþäåé”. Óæå ñòàðîçàâ³òíèì ñâÿùåíèêàì Áîã çàÿâèâ, ÿê âèáðàâ ¿õ ç-ïîì³æ ³íøèõ ëþäåé, ùîá ïðèñâÿòèëè ñåáå Éîìó: “³äð³çíèâ âàñ â³ä íàðîä³â, ùîá áóëè âè Ìî¿ìè!” 5. Ñàìå òîìó Áîã íå äàâ ñòàðîçàâ³òíèì ñâÿùåíèêàì ìàòåð³àëüíèõ áëàã ³ ÷àñòèíè çåìë³, ÿê öå â÷èíèâ äëÿ ìèðÿí, áî Ñàì áàæàâ áóòè ¿õíüîþ ÷àñòêîþ: “Íå
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
271
XI. ÍÀÓÊÀ ÍÀÁÎÆͲÑÒÜ ÄÎ ÏÐÅÑÂßÒί ÁÎÃÎÐÎÄÈÖ² (Öþ íàóêó ìîæíà âèêîðèñòàòè ÿê ³íñòðóêö³þ àáî ïðîïîâ³äü. Áëàãàºìî íå îïóñòèòè ¿¿ ï³ä ÷àñ ðåêîëåêö³é äëÿ ñâÿùåíèê³â, áî, íàïåâíî, âîíà íàéêîðèñí³øà ç óñ³õ ïðîïîâ³äåé. Ñâÿùåíèê íå ìîæå áóòè äîáðèì ñâÿùåíèêîì, ÿêùî íå ïëåêຠíàáîæíîñò³ äî Ìàòåð³ Áîæî¿).
* * * Ïåðø çà âñå ïîêàæåìî, ùî çàñòóïíèöòâî Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³ º ìîðàëüíî êîíå÷íèì äëÿ ñâÿùåíèê³â. Îï³ñëÿ ðîçãëÿíåìî, ÿêå äîâ³ð’ÿ ïîâèíåí ñâÿùåíèê ìàòè äî ìîëèòîâ Áîæî¿ Ìàòåð³.
² Çàñòóïíèöòâî Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³ – ìîðàëüíî êîíå÷íèì 1. Òðèäåíòñüêèé Ñîáîð îãîëîñèâ, ùî çàñòóïíèöòâî Ñâÿòèõ êîðèñíå äëÿ ëþäåé, àëå âîíî íå º êîíå÷íå. Âñå-òàêè ñâ. Òîìà ñòàâèòü öå ïèòàííÿ: “×è òðåáà áëàãàòè Ñâÿòèõ, ùîá çàñòóïàëèñÿ çà íàñ?” ³ ïîçèòèâíî â³äïîâ³äຠíà íüîãî, áî Áîæå Ïðîâèä³ííÿ âèìàãàº, ùîá ëþäè ñïàñàëèñÿ çà ïîñåðåäíèöòâîì Ñâÿòèõ, áî âîíè äîïîìàãàþòü íàì çàñëóæèòè ñîá³ ëàñêè, ïîòð³áí³ äëÿ ñïàñ³ííÿ. “Áîæèé ëàä ó ñâ³ò³, – êàæå ñâ. ijîíèñ³é Àðåîïàã³ò, – âèìàãàº, ùîá ò³, ùî äàëüøå â³ä Áîãà, âåðòàëèñÿ äî Íüîãî çà ïîñåðåäíèöòâîì òèõ, ùî áëèçüê³ Éîìó. Ñâÿò³ ïåðåáóâàþòü áëèçüêî äî Áîãà, òîìó ëàä Áîæîãî Ïðîâèä³ííÿ âèìàãàº, ùîá ìè íàáëèæàëèñÿ äî Íüîãî ÷åðåç íèõ”. Öåé æå Ñâÿòèé çãîäîì äîäàº: “ßê îòðèìóºìî Áîæ³ äîáðîä³éñòâà ÷åðåç çàñòóïíèöòâî Ñâÿòèõ, òàê ñàìî ÷åðåç Ñâÿòèõ ìàºìî íàáëèæàòèñÿ äî Áîãà”1. Ïîä³áíî âèñëîâëþþòüñÿ ³íø³ ïèñüìåííèêè, îñîáëèâî Ñèëüâ³é: “Ïðèðîäíèé çàêîí âåëèòü çáåð³ãàòè âñòàíîâëåíèé Áîãîì ëàä. Áîã æå âèð³øèâ, ùîá íèæ÷³ ñîòâîð³ííÿ ñïàñàëèñÿ, áëàãàþ÷è ïîìî÷³ ó âèùèõ”2. 2. ßêùî æ ïîòðåáóºìî ìîëèòîâ Ñâÿòèõ, òî òèì á³ëüøå òðåáà çâåðòàòèñÿ äî Ïðåñâÿòî¿ Áîãîðîäèö³; ¯¿ ìîëèòâè ìàþòü ïåðåä
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
281
ÄÎÄÀÒÎÊ ÏÎÑϲØÍÀ (ÁÅÇ ÏÎØÀÍÈ) ÁÎÆÅÑÒÂÅÍÍÀ ˲ÒÓÐÃ²ß ² ×ÀÑÎÑËΠ(Çàóâàãè äëÿ ñâÿùåíèê³â, ùîá íå ñòÿãàëè íà ñåáå Áîæèõ êàð çà ëåãêîâàæåííÿ Ñëóæáè Áîæî¿ òà ÷àñîñëîâà)
×ÀÑÒÈÍÀ ÏÅÐØÀ ÏÎÑϲØÍÀ (ÐÎÇØÀÐÏÀÍÀ) ÁÎÆÅÑÒÂÅÍÍÀ ˲ÒÓÐÃ²ß Ñâÿùåíèê íå ìîæå ïîáîæíî â³äïðàâëÿòè Áîæåñòâåííó ˳òóðã³þ, ÿêùî íå äîðîæèòü ö³ºþ ïðå÷óäåñíîþ Æåðòâîþ Íîâîãî Çàâ³òó. Ëþäèíà, íàïåâíî, íå â ñèë³ äîêîíàòè ùîñü êðàùå ³ ñâÿò³øå, í³æ â³äïðàâèòè Áîæåñòâåííó ˳òóðã³þ. Òðèäåíòñüêèé Ñîáîð òâåðäèòü: “Õðèñòèÿíè íå ìàþòü í³÷îãî ñâÿò³øîãî, í³æ öÿ ïîøàíè ã³äíà òàéíà”1. Íàâ³òü Ñàì Áîã íå ìîæå ó÷èíèòè ùîñü á³ëüøå, í³æ Æåðòâà Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿. Ñòàðîçàâ³òí³ æåðòâè, ÿê³ òàê ñèëüíî çâåëè÷óâàëè Áîãà, íå áóëè í³÷èì ³íøèì, õ³áà ò³ííþ é ïðîîáðàçîì Áîæåñòâåííî¿ Ë³òóð㳿. ͳ Àíãåëè ñâî¿ìè ÷îëîáèòíèìè, í³ ëþäè â÷èíêàìè, ïîêóòàìè ³ ìó÷åíèöòâàìè íå ìîæóòü ïðèíåñòè Áîãîâ³ òàêî¿ âåëèêî¿ ñëàâè, ÿêó ïðèíîñèòü Éîìó îäíà Ñëóæáà Áîæà, áî ñëàâà, ÿêó ñîòâîð³ííÿ ïðèíîñÿòü Éîìó, º ñê³í÷åíà é îáìåæåíà. Çàòå çâåëè÷åííÿ, ÿêîãî Áîã çàçíຠ÷åðåç Ñëóæáó Áîæó, º áåçêîíå÷íå, áî öÿ Æåðòâà ìຠâ ñîá³ íåçì³ðíó âàðò³ñòü. Áîæåñòâåííà ˳òóðã³ÿ ïðèíîñèòü Áîãîâ³ áåçìåæíó ñëàâó, ïðåñèëüíî ãðîìèòü ïåêåëüíèõ äóõ³â, äóæå óñï³øíî äîïîìàãຠäóøàì ó ÷èñòèëèù³, âñïîêîþº çàãí³âàíîãî íà ãð³øíèê³â Áîãà òà âèºäíóº ëþäÿì ïðåâåëèê³ äîáðà. Õðèñòîñ îá³öÿâ, ùî îòðèìàºìî âñå, ÷îãî ò³ëüêè ïîïðîõàºìî â Éîãî ³ì’ÿ: “×îãî á âè ò³ëüêè ïîïðîñèëè â Îòöÿ, ³í äàñòü
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
303
×ÀÑÒÈÍÀ ÄÐÓÃÀ ÏÎÑϲØÍÈÉ (ÍÅÄÁÀËÈÉ) ×ÀÑÎÑËΠÖåðêâà íàêëàëà âåëèêèé ³ âàæëèâèé îáîâ’ÿçîê íà òèõ, êîãî çîáîâ’ÿçàëà ïðîêàçóâàòè ÷àñîñëîâ, áî âîíè îñîáëèâèì ÷èíîì ìàþòü ïðîñëàâëÿòè ³ âåëè÷àòè Áîãà é âèìîëþâàòè Áîæå ìèëîñåðäÿ äëÿ õðèñòèÿíñüêîãî íàðîäó.
². Ïîøàíà Áîæî¿ âåëè÷³ Ïîáîæíèì ïðîêàçóâàííÿì ÷àñîñëîâà âøàíîâóºìî áåçìåæíó Áîæó âåëè÷. Îñü ÿê Ñàì Ãîñïîäü â³ä³çâàâñÿ äî äàâí³õ ³çðà¿ëüòÿí: “×è æ òî ß ¿ñòèìó áèê³â ì’ÿñî, ÷è êðîâ êîçÿ÷ó áóäó ïèòè? Æåðòâóé Áîãîâ³ õâàëó ³ â³ääàé Âñåâèøíüîìó òâî¿ îá³òè!”1. Òîé ïî÷èòຠÌåíå, – êàæå Ãîñïîäü, – ùî Ìåíå ïðîñëàâëÿº. Îòîæ, ïîõâàëà, ïîæåðòâóâàíà Áîãîâ³, – öå øëÿõ äî â³÷íîãî æèòòÿ. Ñâ. Ìàð³ÿ Ìàãäàëèíà ñèëüíî ò³øèëàñÿ, ÿê çàäçâîíèâ äçâ³í, ùîá ÷åðíèö³ éøëè ïðîêàçóâàòè ÷àñîñëîâ. Âîíà íåãàéíî íàïðàâëÿëàñÿ äî êàïëèö³, ðîçäóìóþ÷è ïðî òå, ùî ïðîêàçóâàííÿì ÷àñîñëîâà óïîä³áíþºòüñÿ äî Àíãåë³â, ÿê³ áåçïåðåñòàíêó ñëàâëÿòü Áîãà. Çàêëèêàþ÷è ëþäåé ïðîñëàâëÿòè Áîãà, Öåðêâà áàæàº, ùîá çåìí³ ïàëîìíèêè ëó÷èëèñÿ ç íåáåñíèìè ìåøêàíöÿìè ³ ðàçîì ñëàâèëè ñï³ëüíîãî Òâîðöÿ. “Íåáî çàâæäè ñëàâèòü Áîãà. Ìè æ ëó÷èìîñÿ ç íèì ñï³âîì, áî ìè – ìàéáóòí³ ìåøêàíö³ Íåáåñíîãî ѳîíó!”. Ñâ. Ãðèãîð³é Íàç³ÿíñüêèé òâåðäèòü, ùî ïñàëìè – öå ïðåëþä³ÿ ïîõâàëè, ÿêîþ Ñâÿò³ â Íåá³ ïðîñëàâëÿþòü Áîãà: “Ñï³â ïñàëì³â – öå çåìíèé â³äãîì³í íåáåñíèõ ã³ìí³â”2. Îòæå, ìè í³áè âõîäèìî äî Íåáà, ÿê ïðîêàçóºìî ÷àñîñëîâ, áî íàñë³äóºìî íåáåñíèõ ìåøêàíö³â. Ñâ. Êàòåðèíà â³ä÷óâàëà òàêó âåëèêó âò³õó â³ä ïðîìîâëÿííÿ ÷àñîñëîâà, ùî áàæàëà ïîìåðòè ï³ä ÷àñ ñï³âó ïñàëì³â.
II. ×îìó ïðîêàçóºìî ÷àñîñëîâ? Ïðîêàçóþ÷è ÷àñîñëîâ, äÿêóºìî Áîãîâ³ çà ëàñêè, ùî áåçïåðåñòàíêó ïîäຠëþäÿì, ³ âèìîëþºìî ãð³øíèêàì Áîæå
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ
317
ÑÏÅÖ²ÀËÜÍÈÉ ÄÎÄÀÒÎÊ äëÿ ºïàðõ³àëüíèõ ñâÿùåíèê³â ² ÏÐÀÂÈËÎ ÆÈÒÒß ÄËß ªÏÀÐÕ²ÀËÜÍÈÕ ÑÂßÙÅÍÈʲÂ
à) Äóõîâí³ âïðàâè Êîæåí ñâÿùåíèê ïîâèíåí âðàíö³ çðîáèòè àêò ïîäÿêè, ëþáîâ³ é, âîäíî÷àñ, ïîæåðòâóâàòè Áîãîâ³ âñå, ùî ï³ä ÷àñ äíÿ â÷èíèòü àáî âèòåðïèòü, áëàãàþ÷è Ãîñïîäà òà Ïðå÷èñòó ijâó, àáè äîïîìîãëè éîìó óíèêíóòè ãð³õà. Ïîò³ì â³í ïîâèíåí â³äáóòè ï³âãîäèííå ðîçâàæàííÿ ïðî â³÷í³ ïðàâäè àáî Õðèñòîâ³ Ñòðàñò³. Íàéêðàùå â³äáóòè öå ðîçâàæàííÿ ïåðåä Ñëóæáîþ Áîæîþ, áî ï³ä ÷àñ ö³º¿ Æåðòâè â³äíîâëþþòüñÿ ö³ Ñòðàñò³ íà ïðåñòîë³. ³äïðàâëÿþ÷è Áîæåñòâåííó ˳òóðã³þ, ñâÿùåíèê æåðòâóº Áîãîâ³ òîé ñàì ïðèíîñ, ùî Õðèñòîñ ïîæåðòâóâàâ íà Õðåñò³. Ïðî÷èòàâøè îñíîâí³ äóìêè ðîçâàæàííÿ, ñë³ä çðîáèòè àêò æàëþ ³ ëþáîâ³. ×àñòî òðåáà ìîëèòèñÿ Áîãîâ³, ùîá äîïîì³ã âèòðèâàòè â ëàñö³ òà ïîäàâ äàð Áîæî¿ ëþáîâ³. Íå ñë³ä ïðîïóñêàòè ðîçâàæàííÿ, õî÷à á íå çíàòè, ÿêà íóäüãà òà ìóêà äîêó÷àëà éîìó, áî, îïóñêàþ÷è éîãî, ñâÿùåíèê íàðàçèòüñÿ íà íåáåçïåêó âòðàòè Áîãà ÷åðåç ñìåðòåëüíèé ãð³õ. Ðîçâàæàííÿ áóäå äîáðèì ³ êîðèñíèì, íàâ³òü êîëè ñâÿùåíèê íå ÷èíèòèìå í³÷îãî ³íøîãî ï³ä ÷àñ íüîãî, ò³ëüêè âçèâàòèìå: “̳é Áîæå, äîïîìîæè ìåí³! ²ñóñå, ïîìèëóé ìåíå!”. ϳä ÷àñ ðîçâàæàííÿ ñë³ä çàìêíóòèñÿ â ê³ìíàò³, ñòàðàòèñü áåç ðîçñ³ÿííÿ óâàæíî éîãî ðîáèòè é á³ëüøå ç íüîãî êîðèñòàòè. Îòîæ, ñâÿùåíèê ïîâèíåí ìàòè îêðåìó ê³ìíàòó äëÿ äóõîâíèõ âïðàâ, ÿêùî öå
Ðåë³ã³éíå âèäàííÿ
Ñâ. Àëüôîíñ ˳´óîð³
ÂÅËÈ× ² ÎÁÎÂ’ßÇÊÈ ÑÂßÙÅÍÈÊÀ Âèäàííÿ äðóãå, âèïðàâëåíå ³ äîïîâíåíå
Ïåðåêëàä ç ³òàë³éñüêî¿ î. Ìèõàéëà ÙÓÄËÀ, ×Ͳ Ðåäàêòîð Àíäð³é ÊÎÑÒÈÐÊÀ Òåõí³÷íèé ðåäàêòîð òà âåðñòêà Àíäð³é ÖÈÌÁÀË Êîðåêòîð Ìàðòà ÊÐÀÂÅÖÜ Êîìï’þòåðíèé íàá³ð Îëüãà ÊÎÂÀËÈØÈÍ
ϳäïèñàíî äî äðóêó 07.12.2003. Ôîðìàò 70 õ 100 /16. Ïàï³ð îôñ. Îôñ. äðóê. Ãàðí³òóðà Times New Roman.
Ðåë³ã³éíå âèäàâíèöòâî ÒçΠ“Äîáðà êíèæêà” âóë. Á. Õìåëüíèöüêîãî 35 /3à, ì. Ëüâ³â, 79019 òåë./ôàêñ: (032) 261-55-74 e-mail: gbook@mail.lviv.ua gbook@ukrpost.ua web: www.gbook.lviv.ua Ñâ³äîöòâî ÑÂÑ ÄÊ ¹ 1286 Ìàãàçèí “Äîáðà êíèæêà” âóë. Êóë³øà 22/3à, ì. Ëüâ³â, 79058 òåë.: (032) 272-69-72 Äðóê: ÏÏ “Äîáðèé äðóê” ÅÄÐÏÎÓ 35444562, Ñâ³äîöòâî ÑÂÑ ÄÊ ¹3096 òåë. (032) 243-95-48