ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №1
6
ბუღალტრული აღრიცხვის პრინციპები
6
შესავალი
6
ბუღალტერიის არსი
7
ბუღალტრული აღრიცხვის პრინციპები
9
აქტივები
10
ვალდებულებები
12
საკუთარი კაპიტალი
12
ბალანსი
13
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
14
გადასახადის სახეები
15
ეკონომიკური საქმიანობა
15
საქართველოს კანონი ,,მეწარმეთა შესახებ“ გამოყენების სფერო
16
შრომის კოდექსის განმარტებები
18
სატესტო კითხვები
19
ლექცია№2 ბუღალტრული ანგარიშების არსი
20 20
სალაროს ოპერაციების აღრიცხვა
23
ოპერაციების ასახვა საბანკო ანგარიშებზე
24
წინასწარ გაწეული ხარჯების აღრიცხვა
26
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
27
საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა
28
საქონლის/მომსახურების ფასის განსაზღვრის პრინციპები
28
ცალკეულ შემთხვევებში გადასახადით დაბეგვრა
29
საქართველოს კანონის ,,მეწარმეთა შესახებ“ მიხედვით
30
საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით შრომითი ურთიერთობების წარმოშობა
31
სატესტო კითხვები
33
ლექცია №3 სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების აღრიცხვა
34 34
სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების ინვენტარიზაცია
37
სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების მოძრაობის დოკუმენტაცია
38
მზა პროდუქციის თვითღირებულების განსაზღვრა
39
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
42
საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული შემოსავალი
45
შრომითი ხელშეკრულების დადება და დამსაქმებლის უფლებები
47
სატესტო კითხვები და ამოცანები
49
Page 1
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
50
ლექცია№4 დამატებული ღირებულების გადასახადის (დღგ) აღრიცხვა
50
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
54
საქონლის მიწოდებისა და მომსახურების გაწევის ადგილი
57
საქართველოს კანონით ,,მეწარმეთა შესახებ“ საწარმოს რედომიცლება
59
საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით შრომის პირობების დაცვა
60
სატესტო კითხვები და ამოცანები
61
ლექცია №5
62
მოკლევადიანი მოთხოვნების აღრიცხვა
62
გაყიდვა განვადებით
63
უიმედო და საეჭვო მოთხოვნები
64
მოთხოვნები მეკავშირე საწარმოს მიმართ
65
მოთხოვნები საწარმოს დაქირავებულ მუშაკთა, ხელძღვანელობისა და პარტნიორების მიმართ 65 კაპიტალის შევსებაზე პარტნიორის გრძელვადიანი მოთხოვნის მიმდინარე ნაწილი
66
მომწოდებლისათვის გადახდილი ავანსები
66
დარიცხული მოთხოვნები
67
სათამასუქო მოთხოვნები
68
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
70
პირველადი საგადასახადო დოკუმენტი
71
მიკრო ბიზნესისა და მცირე ბიზნესის სტატუსის მინიჭება
72
გენერალური
სავაჭრო
მინდობილობა
და
იურიდიულ
მოქმედებათა
განხორციელების
უფლებამოსილება ,,მეწარმეთა კანონის“ მიხედვით
73
ბუღალტრული აღრიცხვა და აუდიტი
74
შვებულება შრომის კოდექსის მიხედვით
74
სატესტო კითხვები და ამოცანები
76
ლექცია №6 ვალდებულებების აღრიცხვა
77 77
სავაჭრო კრედიტორული დავალიანება უცხოურ ვალუტაში
79
მიღებული ავანსების აღრიცხვა
81
როიალტი და საკომისიო გადასახადი
82
სასესხო ვალდებულებების აღრიცხვა
83
გადასახდელი თამასუქები
85
გადასახდელი დივიდენდები
86
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
87
საშემოსავლო გადასახადი
87
დაბეგვრის ობიექტი
87
გადასახადისაგან განთავისუფლება
88
ვალდებულებითი სამართლის არსი
91
Page 2
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013 შრომის ანაზღაურება და უქმე დღეები შრომის კოდექსის მიხედვით
92
სატესტო კითხვები და ამოცანები
93
ლექცია №7
94
გრძელვადიანი ვალდებულებები
94
ობლიგაციების აღრიცხვა
94
გასანაღდებელი თამასუქები
95
საგარანტიო ანარიცხების აღრიცხვა
97
ვალდებულება ფინანსურ იჯარაზე
98
ჩვეულებრივი იჯარის აღრიცხვა
101
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
102
ერთობლივ შემოსავალთან დაკავშირებული გამოქვითვები და ზარალი
102
ხელშეკრულების დადება, შეცვლა და ხელშეკრულებიდან გასვლა
105
შრომის უსაფრთხო და ჯანსაღი გარემოს უფლება
106
სატესტო კითხვები და ამოცანები
108
ლექცია N8
109
ძირითადი საშუალებების აღრიცხვა
109
საკუთარი ძალებით მშენებლობა
112
ძირითადი საშუალებების ცვეთა
113
ძირითადი საშუალების აღიარების შეწყვეტა
116
უსასყიდლოდ გადაცემა
117
ძირითადი საშუალებების გადაფასება
118
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
120
უფლებაუნარიანობა
122
იურიდიულ პირის უფლებაუნარიანობა
123
შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის საფუძვლები
123
შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის წესი
124
სატესტო კითხვები და ამოცანები
125
ლექცია №9 არამატერიალური აქტივების აღრიცხვა
126 126
საწარმოში წარმოქმნილი არამატერიალური აქტივი
128
არამატერიალური აქტივების ამორტიზაცია
130
არამატერიალურ აქტივებთან დაკავშირებული ოპერაციების აღრიცხვა
131
არამატერიალური აქტივების გადაფასება
132
გუდვილი
134
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
135
არამატერიალურ აქტივებზე საამორტიზაციო ანარიცხების გამოქვითვა
135
ძირითად საშუალებათა რემონტის ხარჯების გამოქვითვა
137
Page 3
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013 პრეტენზიების ხანდაზმულობა ,,მეწარმეთა შესახებ“ კანონის მიხედვით
137
სატესტო კითხვები და ამოცანები
139
ლექცია №10 შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა
140 140
მომსახურებიდან მიღებული შემოსავალი
141
გაყიდული საქონლის უკან დაბრუნება და ფასდათმობა
143
სასაქონლო მატერიალური მარაგის კორექტირება
144
ხარჯების ცნება და კლასიფიკაცია
146
საგადასახადო აღრიცხვის წესები
149
შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვის პრინციპები
149
შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა საკასო მეთოდით
151
შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა დარიცხვის მეთოდით
151
დარიცხვის მეთოდით ხარჯების გაწევის მომენტი
152
სანივთო სამართალი
153
დაზღვევა
154
სატესტო კითხვები და ამოცანები
155
ლექცია №11 საგადასახადო ვალდებულებები
156 156
მოგების გადასახადი
156
ქონების გადასახადი
161
აქციზის აღრიცხვა
163
საშემოსავლო გადასახადი
164
გადასახდელი ხელფასები
164
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
166
მოგების გადასახადი
166
ქონების გადასახადის წლიური განაკვეთი
167
ქონების გადასახადის გამოანგარიშება და გადახდა
170
დეკლარაციის წარდგენა
171
აქციზი
171
საწარმოს რეორგანიზაცია ,,მეწარმეთა შესახებ“ კანონის მიხედვით
173
სანივთო სამართალი
174
მივლინება
175
სატესტო კითხვები და ამოცანები
176
ლექცია №12 საკუთარი კაპიტალის აღრიცხვა
177 177
საწესდებო კაპიტალის აღრიცხვა შპს-ში
180
რეზერვების აღრიცხვა
182
Page 4
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013 კაპიტალის ცვლილების ანგარიშგება
183
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
184
თანამფლობელობა
184
შემოსავლები და გამოქვითვები გრძელვადიანი კონტრაქტების მიხედვით
184
გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავების წესი
185
სააქციო საზოგადოება (სს კოდექსის მიხედვით)
186
პასუხისმგებლობა
187
სატესტო კითხვები და ამოცანები
188
ლექცია №13 ინვესტიციების აღრიცხვა
189 189
გრძელვადიანი ინვესტიციების მიმდინარე ნაწილი
192
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
193
საქართველოს რეზიდენტი და არარეზიდენტი ფიზიკური პირები
193
უხარისხო პროდუქტის მწარმოებლის პასუხისმგებლობა
194
სატესტო კითხვები და ამოცანები
195
ლექცია №14 ბუღალტრული ბალანსი
196 196
ბუღალტრული ბალანსის არსი და მნიშვნელობა
196
იმპორტის გადასახადი
207
საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფა
209
საწარმოს ლიკვიდაცია
210
შრომითი დავა
211
სატესტო კითხვები და ამოცანები
212
ამოცანა ბუღალტრულ აღრიცხვაში
213
ლექცია №15 ანგარიშგება ფულადი ნაკადების შესახებ
214 214
ფულადი ნაკადების შესახებ ანგარიშგების არსი და მნიშვნელობა
214
ფულადი ნაკადების ანგარიშგების კომპონენტები
215
სატესტო კითხვები
224
ამოცანა
225
Page 5
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №1 ბუღალტრული აღრიცხვის პრინციპები შესავალი
ბუღალტერის პროფესიას ღრმა ისტორიული ფესვები აქვს. მისი მრავალსაუკუნოვანი ისტორია მეტყველებს იმაზე, რომ ზუსტი აღრიცხვის გარეშე წარმოუდგენელია საწარმოს სრულყოფილი მართვა, შეუძლებელია თავისებურებას
დადებითი
ფინანსური
წარმოადგენს
აღრიცხვის
საბუღალტრო
უზრუნველყოფა.
აღრიცხვის
ევოლუცია,
მისი
ისტორიის
თეორიისა
და
ერთ-ერთ პრაქტიკის
მიზანმიმართული სრულყოფა. ცივილიზაციის ადრეულ სტადიებზე ადამიანები მხოლოდ გონებაში ასახავდნენ და ანგარიშობდნენ სამეურნეო მოვლენებისა და პროცესების შედეგებსა და ფაქტებს. დამწერლობისა
და
მათემატიკის
წარმოშობამ
და
გავრცელებამ
შექმნა
აღრიცხვის
პრაქტიკის
გაფართოების ობიექტური წანამძღვრები. შრომის საზოგადოებრივი დანაწილების შედეგად გაჩნდა ახალი სპეციალური პროფესია - ,,მოანგარიშე მუშაკები”. ეგვიპტესა და მესოპოტამიაში შეიქმნა სპეციალური სკოლები, რომლებიც ამზადებდნენ მოანგარიშე მუშაკებს. ,,მათ შეეძლოთ კითხვა, წერა და ჯადოქრობა” (თ. მანი). ისინი აღრიცხვადნენ ინვენტარს, ქონებას, მუშა-ხელს, გასამრჯელოს, ვალებს, ანგარიშობდნენ
შედეგებს,
ითვლიდნენ
ფულს
და
ა.შ.
მარტივი
მეთოდებითა
და
ხერხებით
უზრუნველყოფდნენ ნატურალურ და უბრალო ანგარიშწარმოების პროცესს. რაც შეეხება თანამედროვე ბუღალტერიას, მისი ჩანასახები პირველად გამოიკვეთა XIII საუკუნის იტალიაში, როცა გაჩნდა ორმაგი ბუღალტერია ანუ აღრიცხვის მონაცემების ორმაგი ჩაწერის სისტემა. ეს სისტემა თავიდან ბოლომდე ორიენტირებული იყო ისეთი სიდიდეების მიზანმიმართულ აღრიცხვაზე, როგორიცაა კაპიტალი, მოგება, ფული, ვალები, საქონელი, ქონება და სხვა მატერიალური ფასეულობები. ეს იყო აღრიცხვის, კონტროლისა და მართვის ერთიანი მწყობრი სისტემა. ამ სისტემის მთავარ მონაპოვარს წარმოადგენდა ანგარიშთა გეგმა და ეკონომიკური და იურიდიული შინაარსის მიხედვით სამეურნეო ფაქტებისა და შედეგების სარკისებური გააზრება და ადექვატური ასახვა. ბუღალტერიის პირველი თეორეტიკოსია იტალიელი
მეცნიერი
და
მათემატიკოსი ლუკა
პაჩიოლი /Luca
Pacioli; Tractatus de computis et
scripturis 1445–1514 წ., რომელიც ბუღალტერიას განიხილავდა როგორც უნივერსალურ მეთოდოლოგიურ მეცნიერებას. მან დაამკვიდრა ბუღალტერიის ორმაგი ჩანაწერის ძირითადი პრინციპი და ასევე დებეტის, კრედიტის და ბალანსის ცნება. იგი ასევე არის „ღვთაებრივი პროპორციის“ შესახებ ტრაქტატის ავტორი. მისი განვითარების ამა თუ იმ ეტაპზე სხვადასხვა დროისა და ეპოქის თეორეტიკოსები და პრაქტიკის მკვლევარები სხვადასხვანაირად ხსნიდნენ ამ მეცნიერების საგანს, მეთოდოლოგიას, მიზნებს, ამოცანებსა და ფუნქციებს.
Page 6
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ბუღალტერიის არსი
ადამიანთა
საზოგადოების
არსებობის
საფუძველს
მატერიალური
დოვლათის
წარმოება
წარმოადგენს. ადამიანის მიზანმიმართულ საქმიანობას მატერიალური დოვლათის წარმოების, განაწილებისა და მოხმარების მიზნით სამეურნეო საქმიანობა ეწოდება. ბუღალტრული აღრიცხვა წარმოადგენს საწარმოს ეკონომიკური რესურსებისა და მათი ფორმირების წყაროების, სამეურნეო ფაქტების ცვლილებების შესახებ ინფორმაციას, გამოხატულს ფულად ერთეულში. ბუღალტრული აღრიცხვა საშუალებას იძლევა განისაზღვროს სამეურნეო სუბიექტის ქონება, მთლიანი კაპიტალი, შემოსავლები, ხარჯები და საბოლოო ფინანსური შედეგი. ბუღალტრული აღრიცხვისათვის დამახასიათებელია საწარმოს დაარსებიდან მიმდინარე პერიოდამდე მასში მომხდარი ოპერაციების განუწყვეტელი
აღრიცხვა,
ქრონოლოგიური
თანმიმდევრობით,
სათანადოდ
გაფორმებული
დოკუმენტების საფუძველზე. ბუღალტრული აღრიცხვის ინფორმაციული სისტემა მოიცავს: ა) ფინანსურ აღრიცხვას ბ) მმართველობით აღრიცხვას ფინანსური აღრიცხვა ასახავს საწარმოში მიმდინარე სამეურნეო ოპერაციებს. მასში თავს იყრის ინფორმაცია საწარმოს მიმდინარე ხარჯებისა და შემოსავლების, დებიტორული და კრედიტორული დავალიანებების, ფინანსური ინვესტიციებისა და სხვა მნიშვნელოვანი მაჩვენებლების შესახებ. ფინანსური ინფორმაცია ქვეყნდება და გამიზნულია როგორც საწარმოს შიდა მომხმარებლებისათვის (ადმინისტრაცია), ასევე გარე მომხმარებლისათვის.
ხელმძღვანელებს აინტერესებთ დეტალური ინფორმაცია საწარმოს გასაკონტროლებლად და გეგმების შესამუშავებლად;
ინვესტორებს აინტერესებთ მათ მიერ ჩადებული კაპიტალის უსაფრთხოება ანუ რამდენად მომგებიანი იქნება მათ მიერ განხორციელებული ინვესტიცია ამათუ იმ საწარმოში;
მომწოდებლები და ბანკები დაინტერესებულნი არიან კომპანიის გადახდისუნარიანობით;
თანამშრომლების ინტერესთა სფეროს წარმოადგენს შესძლებს თუ არა მომავალში საწარმო არსებობას;
მყიდველებს აინტერესებს შეძლებს თუ არა საწარმო მომავალში მათ მომარაგებას;
სამთავრობო უწყებებს ფინანსური ინფორმაცია სჭირდებათ ეკონომიკაზე მონიტორინგისა და გადასახადების აკრეფის მიზნით.
მმართველობითი
აღრიცხვის
ინფორმაცია
განკუთვნილია
მხოლოდ
საწარმოს
შიდა
მომხმარებლებისათვის და გამოქვეყნებას არ ექვემდებარება. მმართველობითი აღრიცხვა მოიცავს
ინფორმაციას პირდაპირი და არაპირდაპირი ხარჯების
შესახებ, რომელიც იყენებს ნებისმიერ საზომ ერთეულს (მაგ: კაცსაათები, მანქანასაათები და ა.შ.). იგი მოიცავს შიდა ოპერაციების კონტროლს და დაგეგვმას, მის მიზანს წარმოადგენს იმ ინფორმაციის წარდგენა და დამუშავება, რომელიც გამოიყენება სტრატეგიული, ტაქტიკური და ოპერატიული გადაწყვეტილებების მისაღებად. ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდი წარმოადგენს იმ წესებისა და ხერხების ერთობლიობას, რომელთა გამოყენებითაც მოიპოვება, მუშავდება და გადაეცემა ინფორმაცია საწარმოს აქტივების,
Page 7
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013 საკუთარი კაპიტალისა და ვალდებულებების, შემოსავლებისა და ხარჯების შესახებ. ეს მეთოდებია: დოკუმენტაცია, ინვენტარიზაცია, შეფასება, კალკულაცია, ორადი ჩაწერა, ბალანსი და ანგარიშგება. ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდის ელემენტები შეიძლება წარმოვადგინოთ შემდეგი სქემით:
ინფორმაციის შეგროვება ინფორმაციის ღირებულებითი გაზომვა ინფორმაციის დაჯგუფება ინფორმაციის განზოგადება და გადაცემა
დოკუმენტაცია ინვენტარიზაცია შეფასება კალკულაცია ანგარიშთა სისტემა ორადი ჩაწერა ფინანსური ანგარიშგება
დოკუმენტი არის სამეურნეო ფაქტების მოხდენის წერილობითი დადასტურება. დოკუმენტაცია ბუღალტრული აღრიცხვის საფუძველს წარმოადგენს. სამეურნეო საქმიანობა შედგება სხვადასხვა, ერთმანეთისაგან განსხვავებული ოპერაციებისაგან, რომელთა ასახვისათვის გამოიყენება განსხვავებული დოკუმენტები: საქონლის შესყიდვის, გაყიდვის, ხარჯების, ფულის მოძრაობის, სესხის აღების და სხვა. საწარმოს ეკონომიკური რესურსების ოდენობა ზოგჯერ არ შეესაბამება დოკუმენტებში ასახულ ციფრებს. ამის მიზეზი შიძლება იყოს რესურსების გაფლანგვა, გარემო პირობებით გამოწვეული დანაკარგი, შესაძლოა საწარმოში დაფიქსირდეს ფასეულობათა ზედმეტობაც. ინვენტარიზაცია არის საწარმოს ფასეულობათა შესახებ დოკუმენტებში ასახული სააღრიცხვო მონაცემების მათ ფაქტიურ მდგომარეობასთან შედარება. ინვენტარიზაციას ექვემდებარება საწარმოს მთელი ქონება, დგინდება დანაკლისი ან ზედმეტობა. ბუღალტრული აღრიცხვის ობიექტები მრავალფეროვნებით ხასიათდება. ქონება წარმოდგენილია ძირითადი საშუალებების, ფულადი საშუალებების, ფინანსური დაბანდებების სახით. შესაბამისად ვალდებულებებიც
სხვადასხვა
კომპონენტებისაგან
შედგება.
ერთიანი
საინფორმაციო
მოდელის
შესაქმნელად საჭიროა მათი გამოსახვა ერთიან ფულად საზომში. შეფასება ბუღალტრული აღიცხვის ობიექტების განზოგადებული ფულადი საზომით გამოსახვის ხეხრია. შეფასება უდევს საფუძვლად წარმოებული პროდუქციის ერთეულის, შეძენილი მარაგების, ფასეულობების, შესრულებული სამუშაოს თვითღირებულების განსაზღვრას. პროდუქციის, შესრულებული სამუშაოს ერთეულის თვითღირებულების განსაზღვრას კალკულაცია ეწოდება. კალკულაცია ლათინური სიტყვაა და გამოთვლას ნიშნავს. ბუღალტრული აღრიცხვის ობიექტების სიმრავლემ წარმოშვა მათი დაჯგუფების აუცილებლობა. ამ მიზნით
ჩამოყალიბდა
ანგარიშთა
სისტემა,
რომელშიც
თითოეულ
საბუღალტრო
ოპერაციას
მიკუთვნებული აქვს ანგარიში, ანუ შიფრი. ანგარიში არის ბუღალტრული აღრიცხვის ობიექტების ფულად საზომ ერთეულში მიმდინარე ასახვის, კონტროლის და დაჯგუფების ხერხი. სამეურნეო ფაქტის ერთდროულ ასახვას ეკონომიკურ რესურსებზე (აქტივებზე) და მათი ფორმირების წყაროებზე (საკუთარი კაპიტალი და ვალდბულებები), ფულადი სახით, ორადი ჩაწერის ხერხი ეწოდება, რომელიც განიმარტება, როგორც ნებისმიერი სამეურნეო მოვლენის ორი ასპექტი. ფინანსური ანგარიშგება არის საწარმოს საინფორმაციო სისტემა, რომელიც თავს უყრის საწარმოს სააღრიცხვო სისტემის მიერ დამუშავებულ დოკუმენტაციას და იძლევა იმის სურათს, თუ რას ფლობს საწარმო და რა ვალდებულებები აქვს მას, რომელიმე გარკვეული თარიღისათვის. მასში ასახულია საწარმოს აქტივები, ვალდებულებები და საკუთარი კაპიტალი დროის მოცემული მომენტისათვის (საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსათვის).
Page 8
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ბუღალტრული აღრიცხვის პრინციპები
ბუღალტრული აღრიცხვის პრინციპები წარმოადგენს ბუღალტრული აღრიცხვის ხერხების ნაკრებს, რომლის საშუალებითაც ხდება აქტივების, ვალდებულებების, შემოსავლების, ხარჯების აღიარება და შეფასება. ეს პრინციპებია: ორმხრივობა - ორმხრივობის პრინციპი შეიძლება წარმოვიდგინოთ ტოლობის სახით, რომლის ორივე მხარეს ტოლფასი სიდიდეები თავსდება. კერძოდ,
აქტივები = ვალდებულებებს + საკუთარი კაპიტალი ამ პრინციპით ქონების ერთი ნაწილი იზრდება მისი სხვა ნაწილის შემცირების ხარჯზე. ამიტომ მომხდარ სამეურნეო ოპერაციებს ორი მხარე აქვს და იწვევს ორად გავლენას საწარმოს აქტივებსა და ვალდებულებებზე. ფულადი შეფასება - ამ პრინციპის თანახმად ფინანსურ ანგარიშგებაში ასახვას ექვემდებარება ის ობიექტები, რომელთა ფულადი საზომით გამოსახვა არის შესაძლებელი. არსებითობა - ინფორმაცია ითვლება არსებითად, თუ მისი გამოტოვება ან არასრული ასახვა გამოიწვევს ფინანსური აღრიცხვის ინფორმაციის დამახინჯებას. უწყვეტობა - ნიშნავს, რომ საწარმო მომავალშიც აგრძელებს აქტიურ საქმიანობას, უწყვეტობის პრინციპი დაკავშირებულია ბასს-ის ერთერთ ძირითად დაშვებასთან „ფუნქციონირებადი საწარმო“, რომელიც ასევე ნიშნავს საწარმოს საქმიანობის უსასრულოდ გაგრძელებას და რომ მისი შეწყვეტა უახლოეს საპროგნოზო მომავალში (მინიმუმ ერთი წლის განმავლობაში) მოსალოდნელი არ არის. პირვანდელი ღირებულების პრინციპით - აქტივები აღირიცხება მათი შეძენისას გადახდილი ფულის ოდენობით, ხოლო ვალდებულებები იმ აქტივის თანხის ოდენობით, რაც ვალდებულების სანაცვლოდაა მიღებული. საწარმოს ავტონომიურობის პრინციპის - თანახმად ფინანსური ინფორმაცია ასახავს მხოლოდ საწარმოს მიერ გაწეულ საქმიანობას და არა მისი მესაკუთრისას. საწარმო დამოუკიდებელია მისი მესაკუთრეებისგან. გამიჯნულია საწარმოსა და მისი მესაკუთრის ქონება. მყარი ფულადი ერთეულის პრინციპის - თანახმად ფინანსური ანგარიშგება ემყარება მყარ ვალუტას. ინფლაციის პირობებში ფინანსური ანგარიშგება კორექტირებას მოითხოვს. სიფრთხილის ანუ წინდახედულების პრინციპი - გულისხმობს გადაწყვეტილების მიღებისადმი ფრთხილ, წინდახედულ დამოკიდებულებას. რეალიზაციის პრინციპი - გულისხმობს, რომ საწარმოს შემოსავლების აღიარება ხდება მყიდველზე აქტივის გადაცემისას ან მომსახურების გაწევისას. შესაბამისობის პრინციპი - ნიშნავს შემოსავლებისა და ხარჯების ურთიერთდაკავშირებას. ხარჯების ასახვა უნდა მოხდეს იმ საანგარიშგებო პერიოდში, როცა წარმოიქმნა შემოსავლები ამ ხარჯების გაწევის შედეგად.
Page 9
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
აქტივები
სამეურნეო სუბიექტის სამეურნეო-ფინანსური საქმიანობის უზრუნველსაყოფად აუცილებელია ქონება, ეკონომიკური რესურსები, რაც წარმოადგენს საწარმოს აქტივს. აქტივები არის საწარმოს განკარგულებაში მყოფი მატერიალური და არამატერიალური რესურსები, რომელიც წარსულში განხორციელებული
სამეურნეო
მოვლენების
შედეგს
წარმოადგენენ
და
რომლისგანაც
საწარმო
მომავალში ეკონომიკური სარგებელის მიღებას მოელის. საწარმოს აქტივები გამოიყენება პროდუქციის საწარმოებლად, სამუშაოების შესასრულებლად და მომსახურების გასაწევად. სამეურნეო ოპერაციებში მონაწილეობის ხანგრძლივობიდან გამომდინარე აქტივები შეიძლება იყოს მოკლევადიანი (მიმდინარე) და გრძელვადიანი. გრძელვადიან აქტივებად ითვლება ძირითადი საშუალებები,
ფინანსური
დაბანდებები,
არამატერიალური
აქტივები,
რომელთაც
ეკონომიკური
სარგებელი მოაქვთ რამდენიმე წლის განმავლობაში (1 წელზე მეტი ხნით). აქტივების კლასიფიკაციის საილუსტრაციოდ განვიხილოთ სქემა:
აქტივები
მოკლევადიანი (მიმდინარე)
გრძელვადიანი
ფულადი საშუალებები
ძირითადი საშუალებები
სასაქონლო მატერიალური ფასეულობები
არამატერიალური აქტივები
მოკლევადიანი ინვესტიციები
გრძელვადიანი ინვესტიციები
მოკლევადიანი მოთხოვნები
გრძელვადიანი მოთხოვნები
ძირითად საშუალებებს - მიეკუთვნება მიწა, შენობა-ნაგებობები, მოწყობილობები, სატრანსპორტო საშუალებები, მანქანა-დანადგარები, ოფისის აღჭურვილობა, ავეჯი და სხვა ინვენტარი. არამატერიალური აქტივები არის - არაფულადი, იდენტიფიცირებადი აქტივი, რომელსაც ფიზიკური ფორმა არ გააჩნია და საიდანაც საწარმო იღებს ეკონომიკურ სარგებელს. მათ მიეკუთვნება: პატენტები, ლიცენზიები, საავტორო უფლებები, სავაჭრო მარკა და სხვა.
Page 10
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013 გრძელვადიანი ინვესტიციების - შემადგენლობაში აღირიცხება საწარმოთა მიერ ფასიან ქაღალდებში ერთ
წელზე
მეტი
ვადით
განხორციელებული
ინვესტიციები,
რომლებიც
უზრუნველყოფენ
საწარმოსათვის ეკონომიკური სარგებლის მოტანას მიმდინარე პერიოდში ან მომავალში. გრძელვადიან მოთხოვნებს - მიეკუთვნება მოთხოვნები, რომლის განაღდების ვადა ერთ წელს აღემატება. მიმდინარე აქტივები - იყოფა ფულად და არაფულად აქტივებად. მიმდინარე ფულად აქტივებს მიეკუთვნება ფულადი საშუალებები სალაროში და საბანკო ანგარიშებზე. მოკლევადიანი ინვესტიციების - შემადგენლობაში აღირიცხება საწარმოთა მიერ ფასიან ქაღალდებში ერთ წლამდე ვადით განხორციელებული ინვესტიციები, რომლებიც უზრუნველყოფენ საწარმოსათვის ეკონომიკური სარგებლის მოტანას. მოთხოვნები - წარმოიშობა, როდესაც მიწოდება ან მომსახურება განხორციელებულია ღირებულების შემდგომი გადახდით. მოკლევადიანი მოთხოვნები - ეს არის მოთხოვნები საქონლის მიწოდებიდან, მომსახურების გაწევიდან, შესრულებული სამუშაოდან და სხვა, რომლის განაღდების ვადა ერთ წელს არ აღემატება. სასაქონლო მატერიალური ფასეულობები - ისეთი აქტივებია, რომლებიც:
შეძენილია და გათვალისწინებულია გასაყიდად;
მონაწილეობს წარმოების პროცესში და გათვალისწინებულია გასაყიდად;
წარმოდგენილია
ნედლეულისა
და
მასალების
სახით
და
განკუთვნილია
საწარმოო
მოხმარებისათვის ან მომსახურების გასაწევად. ასეთ
აქტივებს
მიეკუთვნება:
საქონელი,
ნედლეული
და
მასალები,
მზა
პროდუქცია,
დაუმთავრებელი წარმოება, საწარმოო მარაგები, სათადარიგო ნაწილები და სხვა. საქონელი არის მატერიალური ფასეულობა, რომელიც შეძენილია სხვა სამეურნეო სუბიექტისაგან და განკუთვნილია გასაყიდად ყოველგვარი დამატებითი დამუშავების გარეშე. ნედლეული წარმოადგენს მზა პროდუქციის ნივთიერ საფუძველს. მაგ: ქვანახშირი მეტალურგიული წარმოებისათვის. მასალები იყოფა ძირითად და დამხმარე მასალებად. ძირითადი მასალები პროდუქციის ძირითად შემადგენლობას წარმოადგენს. მაგ: ქსოვილი ტრიკოტაჟის წარმოებაში. დამხმარე მასალები საჭიროა იმისათვის, რომ ნაწარმმა დასრულებული სახე მიიღოს მაგ: შეფუთვა. მზა პროდუქცია ისეთი მატერიალური ფასეულობაა, რომელმაც გაიარა დამუშავების ყველა სტადია, შეესაბამება დადგენილ სტანდარტებს და გამზადებულია სარეალიზაციოდ. დაუმთავრებელი წარმოება წარმოადგენს მატერიალურ ფასეულობას, რომელსაც განვლილი აქვს დამუშავების გარკვეული სტადიები, მაგრამ დასრულებული სახე ჯერ არ მიუღია. მიმდინარე აქტივებს მიეკუთვნება ასევე მომავალი პერიოდის ხარჯები, რომლის გაწევა ხდება წინასწარ, მიმდინარე პერიოდში, ხოლო ეკონომიკური სარგებელი მათგან მიიღება მომავალში. ასეთია: წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა, წინასწარ გადახდილი დაზღვევის თანხა, ახალი პროდუქციის ათვისების ხარჯები და სხვა.
Page 11
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ვალდებულებები ვალდებულება არის საწარმოს მიმდინარე პერიოდის მოვალეობა, რომელიც წარმოიქმნა გასული პერიოდის სამეურნეო ოპერაციების შედეგად და რომლის დასაფარად მოსალოდნელია საწარმოს ეკონომიკურ სარგებელში განივთებული რესურსების გასვლა. ვალდებულებების წარმოშობის საფუძველია საწარმოში მიღებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები, მიღებული მომსახურება ან შესრულებული სამუშაო, თუ მათი მოწოდებისთანავე ან წინასწარ გადახდას არ ჰქონია ადგილი. ვალდებულებები იყოფა მოკლევადიან (მიმდინარე) და გრძელვადიან ვალდებულებებად. მოკლევადიანია (მიმდინარეა) ვალდებულება, თუ მისი დაფარვა მოსალოდნელია მიმდინარე საწარმოო ციკლის თარიღიდან 12 თვის განმავლობაში. მოკლევადიანი ვალდებულებებია: მოკლევადიანი სესხები,
დარიცხული ვალდებულებები,
როგორიცაა
გადასახდელი
პროცენტები,
გადასახდელი
დივიდენდები და სხვა. ქვეყნის საგადასახადო კანონმდებლობიდან გამომდინარე ბიუჯეტის მიმართ წარმოქმნილი ვალდებულებები საგადასახადო ვალდებულებებს წარმოადგენს. მას მიეკუთვნება: გადასახდელი მოგების გადასახადი, საშემოსავლო გადასახადი, ქონების გადასახადი, დღგ, რომლებიც მოკლევადიან ვალდებულებებს მიეკუთვნებიან. გრძელვადიანი ვალდებულებები იფარება 1 წელზე ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში. ასეთებია:
გრძელვადიანი
სასესხო
ვალდებულებები,
ვალდებულებები
ფინანსურ
იჯარაზე,
გასანაღდებელი ობლიგაციები, გადავადებული გადასახადები.
საკუთარი კაპიტალი საკუთარი
კაპიტალი
არის
საწარმოს
ვალდებულებების
განკარგულებაში დარჩენილი აქტივების ნაწილი. იგი შედგება:
სრულად
დაფარვის
შემდეგ
მის
საწესდებო კაპიტალის, სარეზერვო
კაპიტალის, გაუნაწილებელი მოგებისაგან. საწესდებო კაპიტალი არის დამფუძნებელთა მიერ წესდებით განსაზღვრული ინვესტირებული კაპიტალი
საწარმოში.
იგი
წარმოადგენს
საწარმოს
ვალდებულებას
მისი
დამფუძნებლების
(მესაკუთრეების) მიმართ. საწესდებო კაპიტალი შეიძლება გაიზარდოს დამფუძნებელთა მიერ დამატებითი ქონების შეტანის გზით. საწესდებო კაპიტალის გაზრდა საჭიროებს საწარმოს წესდების ხელახალ რეგისტრაციას. სარეზერვო კაპიტალს წარმოადგენს წესდებით განსაზღვრული რეზერვის თანხა, რომლის დანიშნულებაც არის მესაკუთრეთა ზარალისაგან დაცვა. საკუთარი კაპიტალის ზრდა შეიძლება მოხდეს ქონების ღირებულების გადაფასებისას, თუ ადგილი აქვს მის ზრდას. აქტივების პირვანდელი ღირებულების გაზრდისას წარმოიქმნება გადაფასების რეზერვი, რომელიც საკუთარი კაპიტალის ერთ-ერთი შემადგენელი ნაწილია. გაუნაწილებელი მოგება არის მთლიანი წმინდა მოგება, მესაკუთრეთა შორის განაწილებამდე. წმინდა მოგება ეს არის მოგებას დაბეგვრამდე მინუს მოგების გადასახადი. დივიდენდი წარმოადგენს წმინდა მოგების ნაწილს, რომელიც ნაწილდება აქციონერებს შორის ფულის ან სხვა აქტივების სახით აქციების რიცხვის ან წილის პროპორციულად.
Page 12
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ბალანსი ფინანსური ანგარიშგება შედგება ხუთი კომპონენტისაგან:
ანგარიშგება ფინანსური მდგომარეობის შესახებ (ბალანსი);
მოგება ზარალის ანგარიშგება;
ფულადი ნაკადების ანგარიშგება;
საკუთარი კაპიტალის ცვლილების ანგარიშგება;
ახსნა-განმარტებითი შენიშვნები.
ა) ბალანსი ტერმინი ,,ბალანსი“ წონასწორობას ნიშნავს. ბალანსი ეს არის საწარმოს ეკონომიკური რესურსებისა და მთლიანი კაპიტალის მდგომარეობა, გამოხატული ფულად ერთეულში. ბალანსი ორი ნაწილისაგან შედგება. ერთი მხარე ასახავს აქტივებს, ხოლო მეორე ვალდებულებებისა და საკუთარი კაპიტალის ჯამს. ბალანსის ორივე მხარეს ერთნაირი მნიშვნელობები გვაქვს. ორმხრივობის პრინციპის თანახმად , საწარმოს ქონება წარმოგვიდგება შემდეგი ტოლობის სახით: აქტივები = ვალდებულებები + საკუთარი კაპიტალი ეს ტოლობა ყოველთვის უნდა იყოს დაცული, თუ ბუღალტრული შეცდომა არ არის დაშვებული. მას საბალანსო განტოლებას უწოდებენ და სხვა ფუნდამენტურ პრინციპებს შორის ერთ-ერთი პირველია. ბ) მოგებისა და ზარალის ანგარიშგება. მოგებისა და ზარალის ანგარიშგება გვიჩვენებს საწარმოს ფინანსური საქმიანობის შედეგს მოცემული დროის მონაკვეთში. მოგებისა და ზარალის ანგარიშგება მზადდება დარიცხვის პრინციპის შესაბამისად, რაც ნიშნავს იმას, რომ შემოსავლები და ხარჯები აღიარდება მოგებისა და ზარალის ანგარიშგებაში წარმოშობისთანავე, მიუხედავად იმისა, იყო თუ არა ფული მიღებული ან გადახდილი. რეალიზაციიდან ამონაგებს უნდა გამოაკლდეს გაყიდული საქონლის თვითღირებულება და საწარმოს საანგარიშგებო პერიოდში არსებული ხარჯები. მოგება ზარალის ანგარიშგებაში მიღებული შედეგი პირდაპირ კავშირშია ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებასთან. გ) ფულადი ნაკადების ანგარიშგება ფულადი ნაკადების ანგარიშგება ეს არის ინფორმაცია, რომელიც ეხება გარკვეულ პერიოდში საწარმოს
ფულადი
სახსრებისა
და
მათი
ეკვივალენტების
ცვლილებებს,
ფულადი
ნაკადები
კლასიფიცირდება საოპერაციო, საინვესტიციო და საფინანსო საქმიანობების მიხედვით, რომელიც აისახება ფულადი ნაკადების ანგარიშგებაში. ეს უკანასკნელი უნდა მომზადდეს ბასს 7 „ფულადი ნაკადების ანგარიშგების“ მოთხოვნათა შესაბამისად და ყოველი საანგარიშგებო პერიოდისთვის წარდგენილ იქნეს, როგორც, ფინანსური ანგარიშგების განუყოფელი ნაწილი. დ) საკუთარი კაპიტალის ცვლილების ანგარიშგება მფობელის მიერ საკუთარი კაპიტალის ცვლილება არ აისახება ბალანსში ან ანგარიშგებაში მოგება ზარალის შესახებ, იგი აისახება ანგარიშგებაში კაპიტალის მოძრაობის შესახებ. ანგარიშგება კაპიტალის მოძრაობის შესახებ ასახავს საკუთარი კაპიტალის ცვლილებას საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში. ე) ახსნა-განმარტებითი შენიშვნები. ფინანსურ ანგარიშგებას თან უნდა ერთვოდეს წერილობითი ახსნა-განმარტება წარმოდგენილ მონაცემებთან დაკავშირებით ისე, როგორც განსაზღვრულია ბასს-ის მიხედვით;
Page 13
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობა შედგება შემდეგი კანონებისგან:
საქართველოს კონსტიტუცია
საერთაშორისო ხელშეკრულებები და შეთანხმებები
საქართველოს
საგადასახადო
კოდექსი
და
შესაბამისი
კანონქვემდებარე
ნორმატიული აქტები საქართველოს მთავრობა კოდექსის აღსრულების მიზნით გამოსცემს კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტებს. ფინანსთა მინისტრი კოდექსის ცალკეული თავებისა და მუხლების გამოყენების მიზნით გამოსცემს ინსტრუქციებს. საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მმართველობის სფეროში შემავალი საჯარო
სამართლის
იურიდიული
პირის-შემოსავლების
სამსახურის
უფროსი,
საქართველოს
საგადასახადო კანონმდებლობის აღსრულების მიზნით, გამოსცემს ბრძანებებს, შიდა ინსტრუქციებსა და მეთოდურ მითითებებს საგადასახადო ორგანოების მიერ საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობის გამოყენების თაობაზე. კოდექსში გამოყენებული ტერმინებისა და ცნებების განმარტება: არაამორტიზირებადი ძირითადი საშუალება - ძირითადი საშუალება, რომელიც ექსპლუატაციის დროს არ კარგავს ღირებულებას. არამატერიალური აქტივი - ფიზიკური ფორმის არმქონე, არაფულადი აქტივი, რომელიც გამოიყენება წარმოების, მიწოდების, მომსახურების გასაწევად ან ადმინისტრაციული მიზნებისათვის. არაპირდაპირი გადასახადი - გადასახადი, რომელიც დგინდება ფასზე დანამატის სახით და რომელსაც იხდის მომხმარებელი შეძენისას. ბიოლოგიური აქტივი - მცენარე ან ცხოველი. დანაკლისი - გადასახადის ბუღალტრულ ჩანაწერებთან შედარებისას გამოვლენილი სასაქონლომატერიალური ფასეულობების ან ძირითადი საშუალებების ნაკლებობა. დანაკლისის დადგენის მიზნით, საგადასახადო ორგანო, როგორც წესი, საწარმოსგან ითხოვს ბუღალტრული ნაშთების მონაცემებს გადამოწმების გარეშე. შესაბამისად, საწარმოებმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაქციონ ნაშთების მართლზომიერ ასახვას. დივიდენდი - შემოსავალი, რომელიც მიიღება მოგების განაწილების შედეგად იურიდიული პირის მიერ აქციონერებზე. დივიდენდის მიზნებისთვის მოგებად უნდა მივიჩნიოთ არა საგადასახადო მოგება, არამედ მოგება ფინანსური აღრიცხვის მიზნებისთვის კომპენსაცია - საქონლის/მომსახურების მიწოდების სანაცვლოდ მიღებული ქონება/სარგებელი. მიღებული ქონება/სარგებელში მოიაზრება: ფასი, გასამრჯელო, საზღაური, ჯილდო, საკომისიო, პროცენტი, ქირა, პრიზი, პრემია, ხელფასი, მიუხედავად ანაზღაურების ფორმისა. პირი - ფიზიკური ან იურიდიული პირი სამოქალაქო კოდექსის შესაბამისად, საწარმო ან ორგანიზაცია საგადასახადო კოდექსის შესაბამისად.
Page 14
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადასახადის სახეები გადასახადი არის კოდექსის მიხედვით სავალდებულო, უპირობო ფულადი შენატანი ბიუჯეტში, რომელსაც იხდის გადასახადის გადამხდელი. გადასახადის სახეებია: საერთო-სახელმწიფოებრივი და ადგილობრივი გადასახადები. საერთოსახელმწიფოებრივი გადასახადებია:
საშემოსავლო გადასახადი
მოგების გადასახადი
დამატებული ღირებულების გადასახადი (დღგ)
აქციზი
იმპორტის გადასახადი
ადგილობრივ გადასახადს მიეკუთვნება: ქონების გადასახადი. საქართველოში გადასახადების დაწესება მხოლოდ პარლამენტის პრეროგატივაა. ბიუჯეტში სავალდებულო შენატანი გადასახადია, თუ ეს შენატანი გათვალისწინებულია საგადასახადო კოდექსით. საგადასახადო კოდექსი განსაზღვრავს გადასახადების ამომწურავ ჩამონათვალს. გადასახადი წარმოადგენს ბიუჯეტში სავალდებულო, უპირობო ფულად შენატანს. საქართველოს კონსტიტუციის 94-ე მუხლის თანახმად, გადასახადის გადახდის ვალდებულება კონსტიტუციური ვალდებულებაა. არასავალდებულო გადასახადი არ არსებობს. გადასახადის
სავალდებულო
ხასიათი
უზრუნველყოფილია
სახელმწიფოს
საგადასახადო,
სამართალდამცავი და სასამართლო ორგანოების მიერ, რაც მეტყველებს იმ გარემოებაზე, რომ გადასახადების გადახდა ატარებს არა ნებაყოფლობით, არამედ იძულებით ხასიათს. ბიუჯეტში თავმოყრილი ფულადი სახსრები, ხმარდება სახელმწიფოებრივი, ადგილობრივი და რეგიონალური მნიშვნელობის ეკონომიკური, სოციალური, საგარეო-ეკონომიკური, კულტურული, ქვეყნის
თავდაცვისა
და
სუვერენული
ქვეყნის
ვალდებულებათა
შესრულებისათვის
საჭირო
ღონისძიებებს.
ეკონომიკური საქმიანობა ეკონომიკურ საქმიანობად ითვლება ნებისმიერი საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის მისაღებად, მიუხედავად ასეთი საქმიანობის შედეგებისა. ეკონომიკურ საქმიანობას კოდექსი უწოდებს ისეთ საქმიანობას, რომლის მოტივიც მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის მიღებაა. შემოსავლის ცნება მოიცავს მოგებასა და კომპენსაციასაც.
ეკონომიკურ საქმიანობას არ მიეკუთვნება: სახელმწიფო ხელისუფლების, დამოუკიდებელი ეროვნული მარეგულირებელი და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საქმიანობა. ზოგიერთი საქმიანობა შეიძლება აკმაყოფილებდეს მისი ეკონომიკურად ჩათვლის კრიტერიუმს, ანუ სუბიექტს ჰქონდეს შემოსავლის მიღების მიზანი, მაგრამ კოდექსი თავიდანვე არ განიხილავდეს მას ასეთად. ასე, მაგალითად, სახელმწიფოს მიერ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის პირის დასჯის ერთ-ერთი მიზანი ჯარიმის თანხით სახელმწიფო ბიუჯეტის შევსებაცაა, მაგრამ ასეთი საქმიანობას კოდექსი არ განიხილავს ეკონომიკურად.
Page 15
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საქველმოქმედო საქმიანობა წინამდებარე მუხლს მნიშვნელობა აქვს იმ პირებისათვის, რომლებსაც სურთ საქველმოქმედო ორგანიზაციის სტატუსის მიღება და შენარჩუნება. ეს არ ეხება ქველმოქმედების იმ სახეს, რომელიც გულისხმობს
საქველმოქმედო
მოგების/საშემოსავლო
ორგანიზაციებისათვის
გადასახადის
მიზნებისათვის
თანხის მეწარმე
გაცემას.
ასეთ
შემთხვევაში
სუბიექტის
მიერ
ერთობლივი
შემოსავლიდან გამოიქვითება საქველმოქმედო ორგანიზაციებზე გაცემული თანხის გარკვეული ნაწილი.
რელიგიური საქმიანობა რელიგიურ ორგანიზაციას კი წარმოადგენს რელიგიური საქმიანობის განმახორციელებელი ორგანიზაცია, რომელიც რეგისტრირებულია ასეთად. რელიგიური გაერთიანებების რეგისტრაციის წესი დადგენილია სამოქალაქო კოდექსით. იმ რელიგიური გაერთიანების საქმიანობა, რომელიც წარმოადგენს არა რეგისტრირებულ კავშირს არ ჩაითვლება რელიგიურად.
დაქირავებით მუშაობა დაქირავებით მუშაობად ითვლება ფიზიკური პირის მიერ ვალდებულების შესრულება იმ ურთიერთობათა ფარგლებში, რომლებიც რეგულირდება საქართველოს ან/და უცხო ქვეყნის შრომის კანონმდებლობით.
საქართველოს კანონი ,,მეწარმეთა შესახებ“ გამოყენების სფერო მეწარმეობის მარეგულირებელი ერთ-ერთი უმთავრესი საკანონმდებლო აქტია საქართველოს კანონი ,,მეწარმეთა შესახებ“. სამეწარმეო საქმიანობად მიიჩნევა მართლზომიერი და არაერთჯერადი საქმიანობა, რომელიც ხორციელდება მოგების მიღების მიზნით, დამოუკიდებლად და ორგანიზებულად. საქართველოს
კანონმდებლობით
ორგანიზაციულ-სამართლებრივი პასუხისმგებლობის
საზოგადოება
განსაზღვრულია
ფორმები: (სპს),
სამეწარმეო
ინდივიდუალური კომანდიტორული
საქმიანობის
საწარმო საზოგადოება
(ის), (კს),
შემდეგი
სოლიდარული შეზღუდული
პასუხისმგებლობის საზოგადოება(შპს), სააქციო საზოგადოება (სს), კოოპერატივი. ინდივიდუალური მეწარმე არის ფიზიკური პირი, რომლის სამეწარმეო საქმიანობისათვის აუცილებელია სამეწარმეო წესით მოწყობილი ორგანიზაცია. იგი სამართლებრივ ურთიერთობაში გამოდის თავისი სახელით და სამეწარმეო საქმიანობიდან წარმოშობილი ვალდებულებებისათვის კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებს პირადად, მთელი თავისი ქონებით. სამეურნეო სუბიექტების დანარჩენი ორგანიზაციულ-სამართლებლივი ფორმები იურიდიულ პირებს წარმოადგენენ. სოლიდარული პასუხისმგებლობის საზოგადოება არის საზოგადოება, რომელშიც რამდენიმე პირი (პარტნიორი) ერთობლივად, ერთიანი საფირმო სახელწოდებით ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას და საზოგადოების ვალდებულებებისათვის კრედიტორების წინაშე პასუხს აგებს, როგორც სოლიდარული მოვალე-მთელი თავისი პირადი ქონებით. სპს-ს შექმნისათვის აუცილებელია მინიმუმ ორი პარტნიორი. კომანდიტორული საზოგადოება არის საზოგადოება, რომელშიც რამდენიმე პირი ერთიანი საფირმო სახელწოდებით ეწევა სამეწარმეო საქმიანობას. საზოგადოების ზოგიერთი წევრის პასუხისმგებლობა კრედიტორების წინაშე წესდებით განსაზღვრული საგარანტიო თანხის გადახდით შემოიფარგლება. ამ
Page 16
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013 პირებს კომანდიტები ეწოდებათ. დანარჩენი პარტნიორების პასუხისმგებლობა კი შეზღუდული არ არის. ისინი პასუხს აგებენ მთელი თავისი ქონებით. მათ კომპლემენტარები ეწოდებათ. კომანდიტორული საზოგადოების პარტნიორი შეიძლება იყოს როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი. საზოგადოების კაპიტალში წილები შეიძლება განაწილდეს მხოლოდ კომანდიტებს შორის. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება არის საზოგადოება, რომლის პასუხისმგგებლობა კრედიტორების წინაშე შემოიფარგლება მთელი მისი ქონებით. ასეთი საზოგადოების დაფუძნება შეუძლია ერთ პირსაც. შპს-ს კაპიტალი შეიძლება განისაზღვროს ნებისმიერი ოდენობით. იგი დაყოფილია
წილებად.
პარტნიორთა
უფლება-მოვალეობები
და
წილების
განაწილების
წესი
განისაზღვრება საწარმოს წესდებით. საწარმოს პარტნიორები უფლებამოსილებას ახორციელებენ პარტნიორთა საერთო კრების მეშვეობით. სააქციო
საზოგადოება
არის
საზოგადოება,
რომლის
კაპიტალი
დაყოფილია
წესდებით
განსაზღვრული კლასისა და რაოდენობის აქციებად. აქცია არის ფასიანი ქაღალდი, რომელიც ადასტურებს სააქციო საზოგადოების ვალდებულებას პარტნიორის (აქციონერის) მიმართ და აქციონერის უფლებებს სააქციო საზოგადოებაში. საზოგადოების წესდებით შეიძლება განისაზღვროს აქციების ნომინალური (პირველადი) ღირებულება. სააქციო საზოგადოების პასუხისმგებლობა კრედიტორების წინაშე განისაზღვრება მთელი მისი ქონებით. სააქციო საზოგადოების აქციონერი პასუხს არ აგებს სააქციო საზოგადოების ვალდებულებებისათვის. სააქციო საზოგადოების დაფუძნების კაპიტალი შეიძლება განისაზღვროს ნებისმიერი ოდენობით. კოოპერატივი არის წევრთა შრომით საქმიანობაზე დაფუძნებული ან წევრთა მეურნეობის განვითარებისა და შემოსავლის გადიდების მიზნით შექმნილი საზოგადოება, რომლის ამოცანაა წევრთა ინტერესების დაკმაყოფილება და იგი მიმართული არ არის უპირატესად მოგების მიღებაზე. კოოპერატივებს მიეკუთვნება:
ნედლეულის მომპოვებელი კოოპერატივები, რომლებიც ნედლეულს მოიპოვებენ საკუთარი წევრებისათვის,
სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის მწარმოებელი საწარმოო კოოპერატივები,
სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის გასაღების კოოპერატივები და სხვა.
Page 17
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შრომის კოდექსის განმარტებები შრომითი სამართლებლივი ურთიერთობის მარეგულირებელი ერთ-ერთი ძირითადი აქტი არის საქართველოს შრომის კოდექსი. საჯარო მოსამსახურეთა შრომით სამართლებლივ ურთიერთობებს შრომის კოდექსთან ერთად არეგულირებს საქართველოს კანონი ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“. შრომის კოდექსის მოქმედების სფეროა საქართველოს ტერიტორიაზე შრომითი და მისი თანამდევი ურთიერთობები. თუ შრომითი ურთიერთობები განსხვავებულად არ რეგულირდება საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებებით, მას აწესრიგებს საქართველოს შრომითი კოდექსი. შრომით ურთიერთობებთან დაკავშირებულ ისეთ საკითხები, რომლებიც არ რეგულირდება შრომითი კოდექსით, რეგულირდება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით. შრომითი ურთიერთობა არის ორგანიზაციულად მოწესრიგების პირობებში დასაქმებულის მიერ სამუშაოს შესრულება ანაზღაურების სანაცვლოდ. შრომითი ურთიერთობა წარმოიშობა მხარეთა თანასწორუფლებიანობის საფუძველზე მიღწეული შეთანხმებით. შრომით ურთიერთობებში აკრძალულია ნებისმიერი სახის დისკრიმინაცია: რასის, ფერის, ენის, სოციალური კუთვნილების, ეროვნების, საცხოვრებელი ადგილის, ასაკის, სქესის, რელიგიური კუთვნილების, ოჯახური მდგომარეობის, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებების გამო. დისკრიმინაციად ითვლება პირის შევიწროვება, რაც აუარესებს მის მდგომარეობას სხვა პირებთან შედარებით. დისკრიმინაციად არ ითვლება პირთა განსხვავების აუცილებლობა, რაც გამომდინარეობს სამუშაოს არსიდან და სპეციფიკიდან, მისი შესრულების პირობებიდან და ემსახურება კანონიერი მიზნის მიღწევას. შრომით ურთიერთობებში მონაწილე მხარეებმა უნდა დაიცვან საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული ადამიანის უფლებები.
შრომითი ურთიერთობის სუბიექტები შრომითი ურთიერთობის სუბიექტები არიან დამსაქმებელი, დასაქმებული და დასაქმებულთა გაერთიანება. დამსაქმებელი არის ფიზიკური ან იურიდიული პირი, ან პირთა გაერთიანება, რომლისთვისაც შრომითი ხელშეკრულების საფუძველზე სრულდება გარკვეული სამუშაო. დასაქმებული
არის
ფიზიკური
პირი,
რომელიც
შრომითი
ხელშეკრულების
საფუძველზე
დამსაქმებლისათვის ასრულებს გარკვეულ სამუშაოს. კოლექტიური შრომითი ურთიერთობის სუბიექტები არიან ერთი ან მეტი დამსაქმებელი, ან ერთი ან მეტი დამსაქმებელთა გაერთიანება და ერთი ან მეტი პროფესიული კავშირი.
Page 18
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები
01.01
რა არის აქტივი?
01.02
რა არის ბალანსის ძირითადი ელემენტები?
01.03
როგორი სახე აქვს საბალანსო ტოლობას?
01.04
რა არის ვალდებულება?
01.05
რა არის საკუთარი კაპიტალი?
01.06
რა შემთხვევაში წარმოიშობა მოთხოვნა?
01.07
რის მიხედვით კლასიფიცირდება აქტივები?
01.08
როგორია საქონლის განმარტება და არის თუ არა ის გრძელვადიანი აქტივი?
01.09
რას წარმოადგენს არამატერიალური აქტივი?
01.10
ჩამოთვალეთ ძირითადი საშუალებები
01.11
განმარტეთ დაუმთავრებელი წარმოება და მზა პროდუქცია.
01.12 01.13
რა შემთხვევაში წარმოიშობა ვალდებულებები? ჩამოთვალეთ საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული ორგანიზაციულსამართლებლივი ფორმები.
01.14
რა ოდენობით განისაზღვრება შ.პ.ს.-ს კაპიტალი?
01.15
რამდენმა პირმა შეიძლება დააფუძნოს ინდივიდუალური საწარმო?
01.16
რას წარმოადგენს აქცია სააქციო საზოგადოებაში?
01.17
რომელი საკანონმდებლო აქტებისგან შედგება საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობა?
01.18
რას ნიშნავს ინვენტარიზაცია, კალკულაცია და შეფასება?
01.19
ჩამოთვალეთ გადასახადის სახეები
01.20
რომელი საქმიანობა ითვლება და რომელი არ ითვლება ეკონომიკურ საქმიანობად?
01.21
განმარტეთ: აქტივი, ბიოლოგიური აქტივი, დივიდენდი?
01.22
ჩამოთვალეთ ბუღალტრული აღრიცხვის მეთოდები.
01.23
განმართეთ ფინანსური და მმართველობითი აღრიცხვა?
01.24
რა არის შრომითი კოდექსის მოქმედების სფერო?
01.25
რა ითვლება და რა არ ჩაითვლება დისკრიმინაციად?
Page 19
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია№2 ბუღალტრული ანგარიშების არსი ბუღალტრული აღრიცხვის ობიექტების სიმრავლე იწვევს დიდი რაოდენობის ანგარიშების გამოყენების საჭიროებას. ანგარიშები დაჯგუფებულია ერთგვაროვანი ნიშნის მიხედვით და ქმნის ანგარიშთა გეგმას. ფინანსურ ანგარიშგებასთან დამოკიდებულების მიხედვით ანგარიშები ჯგუფდება ნომინალურ და რეალურ ანგარიშებად. ანგარიშები რომლებსაც საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს რჩებათ სალდო, რომლებიც ბალანსში გადაიტანება რეალურ ანუ მუდმივ ანგარიშებად იწოდებიან; ხოლო ანგარიშები, რომლებიც ასახავენ საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში საკუთარი კაპიტალის ცვლილებას ნომინალური (დროებითი) ანგარიშები ეწოდებათ. რეალური ანუ მუდმივი ანგარიშებია აქტივების, ვალდებულებების და კაპიტალის ამსახველი ანგარიშები. ნომინალურ (დროებით) ანგარიშებს კი შემოსავლები, ხარჯებისა და კაპიტალის ამოღების ანგარიშები მიეკუთვნებიან. ბუღალტრული
აღრიცხვის
საერთაშორისო
სტანდარტების
მიხედვით
ნებისმიერ
ოპერაციას აქვს მიკუთვნებული თავისი შიფრი (ნომერი) და ტერმინი. ანგარიშთა გეგმის თითოეულ განაყოფში გაერთიანებულია სინთეზური ანგარიშები. სინთეზური ანგარიშის დაქვემდებარებაში მყოფი ანგარიში ანალიზური ანგარიშის სახელწოდებით წარმოგვიდგება მაგ: სინთეზური ანგარიშია 1100 - ნაღდი ფული სალაროში. ხოლო ანალიზური ანგარიშებია: 1110 - ნაღდი ფული ეროვნული ვალუტით, 1120 - ნაღდი ფული უცხოურ ვალუტით (იხ. ანგარიშთა გეგმა.) შიფრი ოთხციფრიანია. პირველი მიუთითებს ჯგუფის, მეორე ქვეჯგუფის ნომერს, ხოლო ბოლო ორი ციფრი - უშუალოდ სამეურნეო ოპერაციის ნომერს. მაგ: ანგარიში 1110 - ნაღდი ფული ეროვნული ვალუტით. 1 - ნიშნავს რომ იგი მიეკუთვნება აქტივების ჯგუფს, შემდეგი 1 აღნიშნავს ნაღდ ფულს სალაროში. სალაროში ნაღდი ფული შესაძლებელია იყოს ეროვნულ ან უცხოურ ვალუტაში. ბოლო ორი ციფრი 10 - აღნიშნავს ნაღდ ფულს ეროვნული ვალუტით. ანალოგიურად 1120 - ით აღირიცხება ნაღდი ფული უცხოურ ვალუტაში. გარდა ამისა ბუღალტრულ ანგარიშებში გამოიყენება ე.წ. დამხმარე ანგარიშები ანუ ქვეანგარიშები. მაგალითად 1610 ანგარიში აღრიცხავს საქონელს, მაგრამ საწარმო ყიდის არა ერთ, არამედ მრავალი დასახელების საქონელს. ამ შემთხვევაში 1610 ანგარიშზე დაემატება ქვეანგარიში თითოეული დასახელებისათვის: 1610 001; 1610 002; 1610 003 და ა.შ. ყოველი სამეურნეო ოპერაცია ორმხრივად მოქმედებს საბალანსო ტოლობაზე. ამას ფინანსური ოპერაციის ორმაგ ასპექტს უწოდებენ. ბუღალტრულ ბალანსში სამეურნეო ოპერაციებით გამოწვეული ცვლილებები ოთხ ჯგუფად იყოფა: 1.
ცვლილება ბალანსის აქტივში, რომლის შედეგადაც აქტივის ერთი მუხლი იზრდება,
ხოლო მეორე მცირდება ერთი და იგივე თანხით;
საწარმომ შეიძინა ავტომობილი. ამით გაიზარდა საწარმოს აქტივი, და ამავე დროს
შემცირდა ფულის სიდიდე საწარმოში. Page 20
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
2.
ცვლილება ბალანსის კაპიტალისა და ვალდებულებების ნაწილში, რომლის შედეგადაც
იზრდება კაპიტალის ან ვალდებულებების ერთი რომელიმე მუხლი, ხოლო მეორე კი იგივე თანხით მცირდება;
მოგების ხარჯზე გადაფასების რეზერვის შექმნა.
3.
ცვლილება ბალანსის ორივე ნაწილში, რომლის დროსაც იზრდება აქტივის ერთი მუხლი
და შესაბამისად იზრდება კაპიტალის ან ვალდებულებების რომელიმე მუხლი იგივე თანხით, ანუ საბალანსო ტოლობა არ ირღვევა;
ნაღდი ფულის შეტანა საწესდებო კაპიტალში.
4.
ცვლილება ბალანსის ორივე ნაწილში, რომლის დროსაც მცირდება აქტივის ერთი
მუხლი და შესაბამისად მცირდება კაპიტალის ან ვალდებულებების, რომელიმე მუხლი ერთი და იგივე თანხით.
კრედიტორული დავალიანების დაფარვა. ყოველი სამეურნეო ოპერაცია იწვევს ორმაგ ცლილებას. ამიტომ ყოველი სამეურნეო
ოპერაციის ჩაწერა საჭიროებს მინიმუმ ორ ანგარიშს, რომელთაგან ერთი იწერება დებეტში, ხოლო მეორე კრედიტში. ბუღალტრული გატარება ეწოდება სამეურნეო ოპერაციის ჩაწერას ერთი ანგარიშის დებეტში და მეორე ანგარიშის კრედიტში ერთი და იგივე თანხით. ბუღალტრული გატარება შეიძლება იყოს მარტივი და რთული. მარტივში მონაწილეობს ორი ანგარიში, ხოლო რთულში ორზე მეტი. რთულ გატარებაში ერთი ანგარიშის დებეტი შეიძლება დაუკავშირდეს ორი ან მეტი ანგარიშის კრედიტს, ასევე ორი ან მეტი სადებეტო ანგარიში დაუკავშირდეს ერთი ანგარიშის კრედიტს. ნებისმიერი ანგარიში თანასწორუფლებიანია, მაგრამ ყოველთვის ერთი ანგარიში არის ძირითადი აზრის გამომხატველი, ხოლო მეორე თანმხლები. ამ მეორე ანგარიშს მოკორესპონდენტო ანგარიში ეწოდება. ანგარიშთა დაკავშირებას კი ანგარიშთა კორესპონდენცია. პირველი ჩანაწერი ბუღალტრულ ანგარიშზე არის ნაშთი (სალდო), რომელიც არის საწყისი მდგომარეობის
მაჩვენებელი.
შემდეგ
იწერება
სამეურნეო
ოპერაციებით
გამოწვეული
ცვლილებები, მატება ან კლება და თვის ბოლოსათვის გამოითვლება ნაშთი, რომელიც მომდევნო თვეში გადავა, როგორც საწყისი ნაშთი. დებეტში არსებული ციფრების ჯამი წარმოადგენს დებეტურ ბრუნვას, ხოლო კრედიტში ასახული ციფრების ჯამი კრედიტის ბრუნვას. ანგარიშთა გეგმაში განასხვავებენ ორი სახეობის ანგარიშს: აქტიურ და პასიურ ანგარიშებს. აქტიურ ანგარიშებში ზრდა იწერება დებეტის მხარეს, ხოლო შემცირება კრედიტის მხარეს. ნაშთის გასაანგარიშებლად დებეტურ ბრუნვას აკლდება კრედიტული ბრუნვა. ნაშთი აქტიურ ანგარიშებს აქვთ სადებეტო. აქტიური ანგარიშებია: აქტივებისა და ხარჯების ამსახველი ანგარიშები.
პასიური
ანგარიშებია:
ვალდებულებების,
კაპიტალისა
და
შემოსავლების
ანგარიშები. მათი ზრდა იწერება კრედიტის მხარეს, შემცირება დებეტის მხარეს, ნაშთის გამოსათვლელად, კრედიტის ჯამს აკლდება დებეტის ჯამი, ნაშთი იწერება კრედიტის მხარეს, ანუ პასიურ ანგარიშებს ყოველთვის აქვთ საკრედიტო ნაშთი.
Page 21
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
განვიხილოთ მაგალითი: I. დღე - შპს ,,ნიკა“ იწყებს საქმიანობას, მისი საწყისი კაპიტალი შეადგენს 10000 ლარს; II. დღე - ნაღდი ანგარიშსწორებით ყიდულობს ავტომობილს 4000 ლარად; III. დღე - ნაღდი ანგარიშსწორებით ყიდულობს საქონელს 200 ლარად; IV. დღე - ყიდის მესამე დღეს შეძენილ საქონელს 300 ლარად ნაღდი ფულით; V. დღე - კრედიტით ყიდულობს 400 ლარის ღირებულების საქონელს. თუ საწარმომ ფუნქციონირება დაიწყო მიმდინარე პერიოდში, მაშინ ანგარიშებს საწყისი ნაშთი არ ექნება. მოცემული 5 დღის ოპერაციების შედეგად გავიანგარიშოთ ნაშთი სალაროში: 1110 - ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში დებეტი
კრედიტი
კაპიტალი შემოსავალი რეალიზაციიდან
10000 300
ავტომობილის შეძენა საქონლის შეძენა
4000 200
ბრუნვა
10300
ბრუნვა
4200
ნაშთი
6100
განვიხილოთ მაგალითი: სალაროში თვის დასაწყისში ნაღდი ფულის ნაშთი იყო 500 ლარი. გაყიდვებიდან შემოტანილია 3000 ლარი. სალაროდან გაიცა იჯარის თანხა 800 ლარი, მასალების შესაძენად 1000 ლარი, გაიცა ელექტროენერგიის საფასური 100 ლარი. დავიანგარიშოთ სალაროს ნაშთი ამ ოპერაციების შემდეგ. 1110 -ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში დებეტი
ლარი
კრედიტი
ლარი
საწყისი ნაშთი სალაროში შემოსავალი რეალიზაციიდან
500 3000
იჯარის ხარჯი მასალების შეძენა ელექტროენერგიის ხარჯი
800 1000 100
ბრუნვა
3500
ბრუნვა
1900
ნაშთი
1600
1110 ( ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში) არის აქტივების ამსახველი ანგარიში, იგი მიეკუთვნება აქტიურ ანგარიშებს. აქტიურ ანგარიშებს აქვთ სადებეტო ნაშთი, ზრდა იწერება დებეტის მხარეს, ხოლო შემცირება კრედიტის მხარეს. შესაბამისად, საწყისი ნაშთი და შემოსული თანხა (თანხის გაზრდა) აისახა დებეტის მხარეს, ხოლო თანხის გასვლა, შემცირება კრედიტის მხარეს. დებეტურ ბრუნვას აკლდება კრედიტული ბრუნვა და ვღებულობთ საბოლოო ნაშთს, რომელიც გვექნება აუცილებლად სადებეტო.
Page 22
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სალაროს ოპერაციების აღრიცხვა
საწარმოში ნაღდი ფულის მოძრაობის აღრიცხვისათვის ანგარიშთა გეგმა ითვალისწინებს ანგარიშთა ჯგუფს 1100 ნაღდი ფული სალაროში. აღრიცხვა უნდა მოხდეს ვალუტის სახეობების მიხედვით. 1110 - ნაღდი ფული ეროვნული ვალუტაში; 1120 - ნაღდი ფული უცხოური ვალუტაში. ამ ანგარიშს შეიძლება გაეხსნას იმდენი ქვეანგარიში, რამდენი სახის უცხოური ვალუტაც იქნება გამოყენებული საწარმოში. როგორც უკვე აღინიშნა იგი აქტიური ანგარიშია. მის დებეტში აისახება ფულის მიღება სალაროში, ხოლო კრედიტში - ფულის გასვლა. 1110 - ს შეიძლება ეკორესპონდენტებოდნენ სხვადასხვა ანგარიშები:
∙
1410 - მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან; 1430 - მოთხოვნები საწარმოს პერსონალის მიმართ;
∙
6110 - შემოსავალი რეალიზაციიდან;
∙
3210 - მოკლევადიანი სესხები;
∙
3110 - ვალდებულებები მოწოდებიდან და მომსახურებიდან;
∙
ფულის მიღება სალაროში 1. ანგარიშვალდებული პირის მიერ ბანკიდან სალაროში შეტანილია 1000 ლარი; 2. საცალო
ვაჭრობიდან
რეალიზებული
პროდუქციის
ღირებულება
1500
ლარი
შემოტანილია სალაროში; 3. აღებულია მოკლევადიანი სესხი 2500 ლარი და შეტანილია სალაროში; 4. მყიდველის მიერ დაფარულია მოთხოვნა 700 ლარი. გატარებებს მივცეთ ისეთივე ფორმა, როგორც ეს აისახება ბუღალტრული გატარებების აღრიცხვის ჟურნალში. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.05.2012
1110
1430
1000
2
20.11.2012
1110
6110
1500
3
02.02.2012
1110
3210
2500
ანგარიშვალდებული პირის მიერ თანხის შეტანა სალაროში შემოსულია თანხა რეალიზაციიდან სალაროში აღებულია მოკლევადიანი სესხი
4
30.12.2012
1110
1410
700
დაფარულია დებიტორული დავალიანება
Page 23
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ფულის გაცემა სალაროდან: ანალოგიურად შევასრულოთ სალაროდან თანხის გასვლის ოპერაციები 1. გადახდილია შესყიდული საქონლის საფასური 1800 ლ. 2. დაიფარა მოკლევადიანი სესხი 2500 ლ. 3. გადახდილია საიჯარო ქირა 700 ლ. ავსახოთ ბუღალტრულად ოპერაციები: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.05.2012
3110
1110
1800
დაფარულია სავაჭრო ვალდებულება
2
20.06.2012
3210
1110
2500
დაფარულია სასესხო ვალდებულება
3
30.08.2012
3190
1110
700
დაფარულია საიჯარო ვალდებულება
სალაროს შემოსავლის ორდერში ფიქსირდება ნაღდი ფულის შემოსვლა. თითოეულ ოპერაციაზე ფორმდება ცალკე სალაროს შემოსავლის ორდერი, რომელსაც მიენიჭება ნომერი, მიეთითება ოპერაციის თარიღი, ვისგანაა შემოსული ეს თანხა, თანხის ოდენობა, ოპერაციის მოკლე შინაარსი, თუ რის საფუძველზე შემოვიდა თანხა. ასეთ საბუთს ხელს აწერს მთავარი ბუღალტერი, მოწმდება ბეჭდით, ისე, რომ ბეჭდის ნაწილი გადადიოდეს მოსახევ ქვითარზე. საწარმოს ნაღდი ფულის შემოსვლის გარდა გააჩნია გასავალიც, რასაც აფორმებენ სალაროს გასავლის ორდერით. მასში აუცილებლად მიეთითება ნომერი, შევსების თარიღი, თანხა, ოპერაციის მოკლე შინაარსი, თუ ვისზე გაიცა თანხა. საბუთს ხელს აწერს მთავარი ბუღალტერი, ხელმძღვანელი, თანხის მიმღები, რომელიც პირადად მიუთითებს თუ რა თანხა მიიღო და ადასტურებს ხელმოწერით. ამ დოკუმენტზე ბეჭედი საჭირო არ არის. ოპერაციების ასახვა საბანკო ანგარიშებზე უნაღდო ანგარიშსწორების ოპერაციებისათვის გამოიყენება საბანკო დაწესებულებები, სადაც ნებისმიერ იურიდიულ პირს უფლება აქვს გახსნას ანგარიშსწორების ანგარიშები, როგორც ეროვნული, ასევე უცხოური ვალუტით. საბანკო ოპერაციების განხორციელებისათვის ბანკთან ფორმდება ხელშეკრულება. ბანკში ბარდება
ორგანიზაციის
იმ
პირთა
ხელმოწერის
ნიმუშები,
რომელთაც
გააჩნიათ
უფლებამოსილება. საბანკო დაწესებულება ორგანიზაციებზე დამატებითი განაცხადის გარეშე ნებისმიერ დროს გასცემს ანგარიშის ამონაწერს (ავიზოს), განხორციელებული ოპერაციების შესახებ. მას თან უნდა ახლდეს პირველადი საბუთები, თუ რის საფუძველზე გადაირიცხა ესა თუ ის თანხა. საბანკო ოპერაციების აღრიცხვისათვის ანგარიშთა გეგმით გათვალისწინებულია 1200 სინთეზური ანგარიშების ჯგუფი, რომელიც იყოფა შემდეგ ანალიზურ ანგარიშებად: 1210 - ეროვნული ვალუტა რეზიდენტ ბანკში (ადგილობრივ ბანკში) 1220 - უცხოური ვალუტა რეზიდენტ ბანკში
Page 24
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
1230 - უცხოური ვალუტა არარეზიდენტ ბანკში (საზღვარგარეთის ბანკში) ამ ჯგუფის ნებისმიერი ანგარიშის დებეტში ასახვა გვიჩვენებს ფულადი სახსრების შემოსავალს უნაღდო ანგარიშსწორებით, ხოლო კრედიტში ასახვა გვიჩვენებს ფულადი სახსრების გასავალს.
განვიხილოთ ტრადიციული საბანკო ოპერაციები: 1. ანგარიშვალდებულმა პირმა ბანკში განახორციელა შენატანი 5000 ლ; 2. მყიდველმა დაფარა მოთხოვნა და გადმორიცხა 2000 ლ; 3. ანგარიშზე ჩაირიცხა ბანკის მოკლევადიანი სესხი 6000 ლ; 4. ბიუჯეტში გადარიცხულია მოგების გადასახადი 4000 ლ; 5. გადმორიცხულია სხვა საწარმოდან ავანსი 1500 ლ; 6. ბანკიდან ანგარიშვალდებულმა პირმა გაიტანა 2500 ლ. შევასრულოთ შესაბამისი საბუღალტრო გატარებები:
ბუღალტრული გატარებების აღრიცხვის ჟურნალი №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
30.08.2012
1210
1430
5000
2
30.08.2012
1210
1410
2000
ანგარიშვალდებული პირის მიერ ბანკში თანხის შეტანა დებიტორის მიერ თანხის ჩარიცხვა
3
12.09.2012
1210
3210
6000
აღებულია მოკლევადიანი სესხი
4
16.09.2012
3310
1210
4000
გადარიცხულია მოგების გადასახადი
5
26.09.2012
1210
3120
1500
მიღებულია ავანსი
6
16.10.2012
1430
1210
2500
ანგარიშვალდებულმა პირმა განახორციელა ბანკიდან თანხის გატანა
ამ მონაცემების გამოყენებით გავიანგარიშოთ ნაშთი საბანკო ანგარიშზე: 1210 - ეროვნული ვლუტა რეზიდენტ ბანკში დებეტი
კრედიტი
შემოსულია სალაროდან 5000 გადმორიცხულია დებიტორის მიერ 2000 აღებულია კრედიტი მიღებულია ავანსი 6000
გადარიცხულია მოგების 4000 გადასახადი გატანილია სალაროში 2500
1500
ბრუნვა
14500
ნაშთი
8000
ბრუნვა
6500
Page 25
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
წინასწარ გაწეული ხარჯების აღრიცხვა წინასწარ გაწეული ხარჯები ისეთი ხარჯებია, რომელიც გაიწევა მიმდინარე პერიოდში, ხოლო ეკონომიკური სარგებელი მათგან მიიღება მომავალში. ასეთია: წინასწარ გადახდილი საიჯარო ქირა, წინასწარ გადახდილი დაზღვევის თანხა, ახალი პროდუქციის ათვისების ხარჯები და სხვა. მაგალითი: წინასწარ გადახდილია მომსახურებისათვის 1000 ლარი. დაზღვევის თანხა 3600 ლარი, ხოლო იჯარის ვალდებულების დასაფარად წინასწარ გადაირიცხა 1 წლის საიჯარო ქირა 12000 ლარი. წინასწარ გადახდილი გადასახდელები წარმოადგენს აქტივს, მაგრამ წლის ბოლოს აუცილებლად უნდა მოხდეს გადაანგარიშება თუ აქედან რა ნაწილი მიეკუთვნება მიმდინარე წელს და გადატანილი იქნას მიმდინარე პერიოდის ხარჯების ანგარიშზე, ხოლო დარჩენილი თანხა ბალანსში გადავა აქტივის სახით. მაგ: საწარმომ 1 წლის საიჯარო ქირა გადაიხადა 1 ივლისს 12000 ლ, 1 წლის დაზღვევის თანხა 3600 ლ. 30 სექტემბერს, ხოლო წინასწარ გადახდილი მომსახურების თანხის 1000 ლ-ის მომსახურება საწარმოს გაეწია იმავე წელს. აქედან გამომდინარე, 1000 ლარი მთლიანად მიეკუთვნება მიმდინარე პერიოდის ხარჯებს, საიჯარო ქირიდან მხოლოდ 6 თვის თანხა 6000 ლ (12000/12*6), ხოლო დაზღვევის თანხიდან 900 ლ (3600/12*3).
შევასრულოთ შესაბამისი საბუღალტრო გატარებები: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
20.02.2012 01.07.2012
7490 1720
3190 3191
1000 12000
3
30.09.2012
1790
3192
3600
4
30.12.2012
7420
1720
6000
5
30.12.2012
7435
1790
900
მიმდინარე პერიოდის ხარჯი წინასწარ გადახდილია საიჯარო ქირა წინასწარ გადახდილია დაზღვევა აღიარდა მიმდინარე პერიოდის ხარჯად აღიარდა მიმდინარე პერიოდის ხარჯად
Page 26
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები საქონელი, მომსახურება საქონელი არის მატერიალური ან არამატერიალური ქონება, მათ შორის ელექტრო და თბოენერგია, გაზი და წყალი. საგადასახადო კოდექსი საქონლად განიხილავს სამოქალაქო კოდექსით განსაზღვრულ ყველა სახის ქონებას და მას ავსებს ელექტროენერგიითა და თბოენერგიით. მომსახურებად ითვლება საქმიანობა, რომელიც არაა საქონლის მიწოდება. მომსახურებას მიეკუთვნება შემდეგი საქმიანობა: საამშენებლო - სამონტაჟო, სარემონტო, სარესტავრაციო, საცდელ - საკონსტრუქტორო, გეოლოგიურ - საძიებო, სატრანსპორტო, ქონების იჯარით, ქირით ან ლიზინგით გადაცემა, საშუამავლო, პერსონალის შერჩევა, პატენტების, ლიცენზიების და სხვა არაქონებრივი საყოფაცხოვრებო
უფლების
გამოყენებაზე
მომსახურება,
სარეკლამო
უფლების
გადაცემა,
მომსახურება,
კავშირგაბმულობის,
ფინანსური
მომსახურება,
სადაზღვევო მომსახურება, საკონსულტაციო, იურიდიული, ბუღალტრული, აუდიტორული, მარკეტინგული მომსახურება, საინფორმაციო უზრუნველყოფის მომსახურება, საქონლის ან ქონების შენახვის მომსახურება, დაცვის მომსახურება, დამკვეთის ნედლეულით საქონლის ან სხვა ქონების წარმოება, სატრანსპორტო ტვირთების, საექსპედიტორო, გადატვირთვის , საზღვაო და საჰაერო ხომალდების მომსახურება და სხვა. აქციის დათმობა - გაყიდვა წარმოადგენს არამატერიალური ქონებრივი სიკეთის სხვის საკუთრებაში გადაცემას, მაგრამ, ვინაიდან მიიჩნევენ, რომ ის განეკუთვნება ფინანსურ ოპერაციას და, შესაბამისად, მომსახურების მიწოდებას ამიტომ საქონლის/მომსახურების ჭრილში ამ მიწოდების ობიექტი – აქცია წარმოადგენს საქონელს, მაგრამ მისი სხვისთვის გადაცემის მოქმედება – მომსახურებას. მიუხედავად იმისა, რომ ფულადი სახსრები, როგორც სახელმწიფოს მიმართ მოთხოვნა, საქონელია, მათი მიწოდება განეკუთვნება მომსახურებას. მხოლოდ დღგ-ს მიზნებისათვის, ფულადი სახსრების საკუთრებაში გადაცემა არ ითვლება საქონლის/მომსახურების მიწოდებად.
ქონების იჯარა არის ლიზინგი , თუ არსებობს ერთ-ერთი შემდეგი პირობა: 1. იჯარის ვადის დასრულების შემდეგ გათვალისწინებულია ქონებაზე საკუთრების უფლების გადაცემა; 2. იჯარის ვადა აღემატება ძირითადი საშუალების ეკონომიური მომსახურების ვადის 75 პროცენტს; 3. იჯარით აღებული ქონების მოსალოდნელი ნარჩენი ღირებულება იჯარის ვადის დასრულებისას არ აღემატება ამ ვადის დასაწყისში ქონების საბალანსო ღირებულების 15%-ს.
Page 27
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საქონლის მიწოდება/მომსახურების გაწევა საქონლის მიწოდებად ითვლება პირის მიერ სხვა პირისათვის საქონელზე საკუთრების უფლების გადაცემა სასყიდლით (რეალიზაცია, გაცვლა, ხელფასის ან ნატურალური ფორმით ანაზღაურება) ან უსასყიდლოდ. წინამდებარე მუხლი, შეიძლება ითქვას, წარმოადგენს იმ ფუნდამენტს, რომელზეც მთლიანად აგებულია საქართველოს საგადასახადო კოდექსი. ეს ფუნდამენტი, თავის მხრივ, ეფუძნება საკუთრების უფლებას. საყურადღებოა, რომ კოდექსისთვის მნიშვნელობა არ აქვს, თუ რა სახის გარიგების საფუძველზე გადავა ქონებაზე საკუთრების უფლება სხვა პირზე. არც იმას აქვს მნიშვნელობა, საკუთრების უფლების გადაცემა სასყიდლიანი იყო თუ უსასყიდლო. მთავარია, რომ ადგილი ჰქონდეს საკუთრების უფლების გადაცემას. საკუთრების უფლების სხვა პირზე გადასვლა კი შეიძლება განხორციელდეს სხვადასხვა ტიპის კერძო სამართლებრივი გარიგების ან კანონის საფუძველზე. კერძო სამართლებრივი ხელშეკრულების მთავარ მაგალითად დავასახელებთ ნასყიდობის ხელშეკრულებას, რომლის კერძო შემთხვევებს წარმოადგენენ გაცვლის, გამოსყიდვის, გადახდის განვადებით ნასყიდობისა და უპირატესი შესყიდვის უფლებით ნასყიდობის ხელშეკრულებები. ქონებაზე საკუთრების გადაცემა შეიძლება განხორციელდეს ასევე ჩუქების, ანდერძის, ნარდობის, სესხის, და სხვა საფუძველზე. მომსახურების
გაწევად
ითვლება
პირის
მიერ
სხვა
პირისათვის
მისივე
ნებით,
კომპენსაციის მიზნით ან უსასყიდლოდ ისეთი მოქმედების შესრულება, რომელიც არ არის საქონლის
მიწოდება.
დღგ-ს
მიზნებისათვის
მომსახურებას
არ
მიეკუთვნება
ფულზე
საკუთრების უფლების გადაცემა ან დაქირავებით მუშაობა. მომსახურების გაწევა – ეს არის მოქმედების შესრულება, მაგრამ ისეთის, რომელიც მიმართულია სხვა პირის სურვილების დასაკმაყოფილებლად, ამასთან, ეს სურვილები გამოხატული უნდა იყოს ამ სხვა პირის ნების გამოვლენით. საქონლის მიწოდების მსგავსად, აქაც მნიშვნელობა არ აქვს მოქმედება სასყიდლიანია თუ უსასყიდლო. არ არის საქონლის მიწოდება ნიშნავს, რომ მომსახურებას უნდა გამოეყოს საქონლის მიწოდება. მაგ: ავტომანქანის დეტალის შეკეთებისას ხელოსანმა გამოიყენა საკუთარი მასალა. მომსახურებად უნდა განიხილოს შეკეთება მასალის გარეშე.
საქონლის/მომსახურების ფასის განსაზღვრის პრინციპები გადასახადებით დაბეგვრის მიზნებისათვის გამოიყენება გარიგებაში საქონლის/მომსახურების ფაქტობრივი ფასი, თუ კოდექსით საბაზრო ფასის ან სხვა ღირებულების გამოყენება არ არის გათვალისწინებული. ფასი ფაქტობრივად უნდა ჩაითვალოს, თუ რეალურად ამ ფასით განხორციელდა საქონლის/მომსახურების მიწოდება. ვინაიდან ფაქტობრივი ფასის დადგენა რთულია და რომელიც ხელეწიფება საგადასახადოს ორგანოებს.
Page 28
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საქონლის/მომსახურების
საბაზრო
ფასად
ითვლება
ფასი,
რომელიც
ყალიბდება
საქონლის/მომსახურების ბაზარზე იდენტური (ხოლო მისი არარსებობის შემთხვევაში მსგავსი) საქონლის/მომსახურების მოთხოვნისა და მიწოდების ურთიერთქმედების შედეგად შესაბამის ბაზარზე
იმ
პირებს
შორის
დადებული
გარიგებით,
რომლებიც
არ
არიან
ურთიერთდამოკიდებული პირები. ურთიერთდამოკიდებულ პირებად ითვლებინ პირები, რომლებიც: არიან ერთი საწარმოს დამფუძნებლები, თუ მათი ჯამური წილი არანაკლებ 20 პროცენტია. ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობს მეორე პირ საწარმოში, თუ ასეთი მონაწილეობის წილი არანაკლებ 20 პროცენტია. პირი ახორციელებს საწარმოს კონტროლს, პირებს აკონტროლებს მესამე პირი, ფიზიკური პირი თანამდებობრივად ექვემდებარება სხვა ფიზიკურ პირს. პირები ნათესავები არიან, პირები ამხანაგობის წევრები არიან. საბაზრო ფასი ყალიბდება საქონელზე/მომსახურებაზე მოთხოვნისა და მათი მიწოდების ურთიერთზემოქმედების
შედეგად.
ურთიერთზემოქმედება
წარმოადგენს
პროცეს
და
დამოკიდებულია, როგორც წესი, მრავალ ფაქტორზე. იგულისხმება, რომ ამ ფაქტორებს შორის არ გვხვდება გარიგების მხარეთა ერთმანეთზე იმგვარი დამოკიდებულება, რომელმაც ფასზე მოახდინა გავლენა. ცალკეულ შემთხვევებში გადასახადით დაბეგვრა შემოსავალი გადასახადით იბეგრება იმ შემთხვევაშიც, როცა მისი კანონიერება სადავოა დაბეგვრისთვის მნიშვნელობა არა აქვს, საქმიანობა მართლზომიერად განხორციელდა თუ არა. თუ თევზჭერის ლიცენზიის არმქონე პირი ეწევა ზღვიდან არამართლზომიერად მოპოვებული თევზების რეალიზაციას, იგი დაიბეგრება ჩვეულებრივად. თუ საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ შემთხვევებში სასამართლოს გადაწყვეტილებით შემოსავალი სრულად ექვემდებარება ბიუჯეტის სასარგებლოდ ამოღებას, იგი არ იბეგრება. საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს განუსაზღვროს პირს საგადასახადო ვალდებულებები არსებული მასალის საფუძველზე, შესაბამისი ფაქტებისა და გარემოებების გათვალისწინებით, პირდაპირი და არაპირდაპირი მეთოდების გამოყენებით შემდეგი ერთ-ერთი პირობის არსებობისას: პირი არ ახორციელებს ბუღალტრულ აღრიცხვას; სააღრიცხვო დოკუმენტები დაკარგულია ან განადგურებული; ადგილი აქვს პირის აქტივების დაუსაბუთებელ ზრდას; პირის დასაბეგრი შემოსავალი, ოპერაციის მოცულობა ან ფასნამატის მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად იცვლება საგადასახადო პერიოდების მიხედვით; პირის მიერ ეკონომიკური საქმიანობისათვის გაწეული ხარჯი აჭარბებს დეკლარირებულ შემოსავალს; ურთიერთდამოკიდებულ პირებს შორის გარიგების შემოსავლები ისე უნდა განაწილდეს, როგორც დამოუკიდებელ პირებს შორის გარიგების დროს; საგადასახადო ვალდებულების განსაზღვრის მიზნით საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს:
Page 29
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
არ მიიღოს მხედველობაში ოპერაციები, რომელთაც არა აქვთ არსებითი ეკონომიკური გავლენა; სამეურნეო ოპერაციის ფორმისა და შინაარსის გათვალისწინებით შეცვალოს მისი კვალიფიკაცია, თუ ოპერაციის ფორმა არ შეესაბამება მის შინაარსს; დასაბეგრი
ბაზის
განსაზღვრის
მიზნით
გონივრული
განსჯის
პროცესში
გათვალისწინებულ უნდა იქნეს მხოლოდ დიდი ალბათობის მქონე ცდომილებები, და არა – უმნიშვნელო. თუ კომპიუტერებით მოვაჭრე საწარმომ დაკარგა/გაანადგურა სააღრიცხვო დოკუმენტაცია, მაგრამ ანალიზით გაირკვა, რომ გაყიდულ იქნა სულ მცირე 10 კომპიუტერი საერთო თანხით 10000 ლარი, მაშინ დასაბეგრი მოგების გამოთვლისათვის, შესწავლილ უნდა იქნეს, ასევე, ამ კომპიუტერების სავარაუდო შესასყიდი ფასი იმ სავარაუდო მომწოდებლებისაგან, რომლებთანაც ეს საწარმო ჩვეულებრივ კომერციულ ურთიერთობაში იყო.
თუ
ნაკლებ
სავარაუდოა,
რომ
საწარმო
წარმოდგეს
დასაჩუქრებულად,
მაშინ
რეალიზებული კომპიუტერების შესაძენად გაწეული სავარაუდო ხარჯი უნდა გამოიქვითოს. უცხოური ვალუტით განხორციელებული ოპერაცია, რომელიც ექვემდებარება დაბეგვრას, უცხოური ვალუტა გადაიანგარიშება ლარებში: ა) ოპერაციის დღისათვის/საბაჟო დეკლარაციის რეგისტრაციის დღისათვის არსებული საქართველოს ეროვნული ბანკის ოფიციალური კურსით, ასეთის არსებობის შემთხვევაში ბ) კურსით, რომელიც განისაზღვრება ლარის მიმართ უცხოური ვალუტის გამოქვეყნებული ოფიციალური კურსით (მათ შორის სხვა სახელმწიფოებში გამოქვეყვნებული), თუ არ არსებობს ოპერაციის დღისათვის ეროვნული ბანკის ოფიციალური კურსი. საქართველოს კანონის ,,მეწარმეთა შესახებ“ მიხედვით
მეწარმე სუბიექტის რეგისტრაცია საწარმოს
დაფუძნების
უმთავრესი
ეტაპი
მისი
რეგისტრაციაა,
რადგან
საწარმო
ჩამოყალიბებულად ითვლება მისი რეგისტრაციის მომენტიდან. მათი დამფუძნებლების მიერ მანამდე განხორციელებული ნებისმიერი ქმედება (მაგ: დადებული გარიგება) გამოიწვევს მათ პერსონალურ პასუხისმგებლობას საწარმოს დაფუძნების შემდეგაც. საწარმოს რეგისტრაციისათვის მისმა დამფუძნებლებმა უნდა მოამზადონ ნოტარიუსის მიერ დამოწმებული წესდება. ინდივიდუალურ მეწარმეს წესდება არ მოეთხოვება. მეწარმე სუბიექტის მეწარმეთა და არასამეწარმეო იურიდიული პირების რეესტრში რეგისტრაცია სავალდებულოა. მეწარმე სუბიექტი ახორციელებს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი - საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო. მეწარმე სუბიექტი წარმოშობილად ითვლება მეწარმეთა და არასამეწარმეო იურიდიული პირების რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან. მეწარმე სუბიექტის არსებობა დგინდება ამონაწერით მეწარმეთა და არასამეწარმეო იურიდიული პირების რეესტრიდან.
Page 30
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მეწარმე სუბიექტის რეგისტრაცია მოიცავს როგორც სახელმწიფო, ისე საგადასახადო რეგისტრაციას. მარეგისტრირებელი ორგანოს გადაწყვეტილება რეგისტრაციის შესახებ ძალაში შედის
მხარისათვის
ოფიციალურად
გაცნობისთანავე
ან
გამოქვეყნებისთანავე.
გადაწყვეტილების გამოქვეყნებად ითვლება მისი მარეგისტრირებელი ორგანოს ვებ გვერდზე განთავსება. რეესტრში
დაცული
მონაცემები
ეგზავნება
შემოსავლების
სამსახურს,
რომელიც
წარმოადგენს ფინანსთა სამინისტროს მმართველობის სფეროში შემავალ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს. მეწარმე სუბიექტი რეგისტრირდება მის მიერ გაცხადებული მისამართის მიხედვით. საწარმოსთვის საიდენტიფიკაციო კანონმდებლობით დადგენილი წესით.
ნომრის
მინიჭება
ხდება
საქართველოს
მეწარმეთა და არასამეწარმეო იურიდიული პირების რეესტრის წარმოების პირობები და ამონაწერის ფორმები განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციით.
საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით შრომითი ურთიერთობების წარმოშობა საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული და განმტკიცებულია შრომითი საქმიანობისა და პროფესიის არჩევის თავისუფლება. აკრძალულია იძულებითი შრომა. შრომითი ურთიერთობის სუბიექტად მუშაკის აღიარების დამადასტურებელი ერთ-ერთი ძირითადი დოკუმენტია შრომის ხელშეკრულება. იგი წარმოადგენს მხარეების წერილობით შეთანხმებას, რომლითაც ორგანიზაციის ადმინისტრაცია კისრულობს ვალდებულებას უზრუნველყოს მუშაკი შრომის სათანადო პირობებით, გადაუხადოს ხელფასი, ხოლო მუშაკი კისრულობს
ვალდებულებას
კეთილსინდისიერად
შეასრულოს
მასზე
დაკისრებული
მოვალეობა, დაიცვას შრომის დისციპლინა, გაუფრთხილდეს ორგანიზაციის ქონებას. ფიზიკური პირის შრომითი ქმედუნარიანობა წარმოიშვება 16 წლიდან. 16 წლამდე პირი ითვლება არასრულწლოვანად, რომლის შრომითი ქმედუნარიანობა შეიძლება განხორციელდეს კანონიერი წარმომადგენლის ან მზრუნველობის/მეურვეობის ორგანოს თანხმობით, თუ ურთიერთობა არ ეწინააღმდეგება არასრულწლოვანი პირის ინტერესებს, ზიანს არ აყენებს მის ზნეობრივ, ფიზიკურ განვითარებას და არ ზღუდავს სავალდებულო დაწყებითი განათლების მიღების უფლებასა და შესაძლებლობას. კანონიერი წარმომადგენლის ან მზრუნველობის/მეურვეობის ორგანოს თანხმობა ძალაში რჩება შემდგომი შრომითი ურთიერთობის მიმართაც. 14 წლამდე არასრულწლოვან პირთან შრომითი ხელშეკრულება შეიძლება დაიდოს მხოლოდ სპორტულ, ხელოვნების და კულტურის და სარეკლამო სფეროში საქმიანობაზე. ასევე სარეკლამო სამუშაოს შესასრულებლად.
Page 31
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
აკრძალულია არასრულწლოვან პირთან შრომითი ხელშეკრულების დადება სათამაშო ბიზნესთან, ღამის გასართობ კლუბებთან, ტოქსიკური ნივთიერებების დამზადებასთან, გადაზიდვასთან და რეალიზაციასთან დაკავშირებული სამუშაოების შესრულებაზე. აკრძალულია არასრულწლოვან პირთან, ასევე ორსულ და მეძუძურ ქალთან შრომითი ხელშეკრულების დადება მძიმე, მავნე, საშიში სამუშაოების შესრულებაზე. დამსაქმებელი ვალდებულია კანდიდატს მიაწოდოს სრული ინფორმაცია: ა) შესასრულებელი სამუშაოს შესახებ; ბ) შრომითი ხელშეკრულების ფორმის და ვადის შესახებ; გ) სამუშაო პირობების შესახებ; დ) შრომითი ურთიერთობისას დასაქმებულის უფლებრივი მდგომარეობის შესახებ; ე) შრომის ანაზღაურების შესახებ.
Page 32
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები
02.01
როგორ ჯგუფდება ბუღალტრული აღრიცხვის ანგარიშთა გეგმაში ანგარიშები?
02.02
რისთვის გამოიყენება ქვეანგარიშები?
02.03
რას აღნიშნავს შიფრის თითოეული ელემენტი?
02.04
რატომ გვჭირდება ორი ანგარიშის გამოყენება ბუღალტრულ გატარებებში?
02.05
რატომ გვჭირდება დებეტისა და კრედიტის გამოყენება ბუღალტრულ აღრიცხვაში?
02.06
რას ნიშნავს აქტიური და პასიური ანგარიშები?
02.07
როგორ აღირიცხება ზრდა და კლება აქტიურ და პასიურ ანგარიშებში?
02.08
რას ნიშნავს დებეტური და კრედიტული ბრუნვა?
02.09
როგორ გამოიყვანება ნაშთი?
02.10
რა არის საწყისი ნაშთი?
02.11
რას ნიშნავს ანგარიშთა კორესპონდენცია?
02.12
როგორ აღირიცხება ბუღალტრული გატარებით სალაროში ფულის შესვლა და სალაროდან გასვლა?
02.13
როგორ ივსება სალაროს შემოსავლის და გასავლის ორდერები?
02.14
როგორ აღირიცხება საბანკო ანგარიშზე ფულადი სახსრების შესვლა და ანგარიშიდან გადარიცხვა?
02.15
რა არის საქონელი? მომსახურება?
02.16
ითვლება თუ არა საქონლის/მომსახურების უსასყიდლო მიწოდება მიწოდებად?
02.17
რა არის ლიზინგი?
02.18
რას ნიშნავს საქონლის/ მომსახურების საბაზრო ფასი?
02.19
რომელი ფასი გამოიყენება გადასახადით დაბეგვრის მიზნებისათვის?
02.20
ვინ ითვლებიან ურთიერთდამოკიდებულ პირებად?
02.21
რას ნიშნავს პირველადი საგადასახადო დოკუმენტი?
02.22
როგორ ხდება ცალკეულ შემთხვევებში გადასახადით დაბეგვრა?
02.23
განმართტეთ საქონლის საბაზრო ფასი; საქონლის მიწოდება?
02.24
რამდენ ხანს ინახება პირველადი საგადასახადო დოკუმენტი? ჩამოთვალეთ სამეურნეო ოპერაციებით გამოწვეული 4 სახის ცვლილება ბალანსში და მოიყვანეთ მაგალითები.
02.25
Page 33
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №3 სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების აღრიცხვა საწარმო თავისი საქმიანობის პროცესში იყენებს მატერიალურ აქტივს, რომელიც გამოყენების პროცესში იცვლის სახეს. იმის გამო, რომ იგი ხანმოკლე დროით არის საწარმოს საკუთრება ან ხანმოკლე დროით ინარჩუნებს თავის სახეს, კლასიფიცირდება როგორც მიმდინარე აქტივი. სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები წარმოადგენს აქტივს, რომლებიც: ა) გათვალისწინებული არის გასაყიდად ჩვეულებრივ სამეურნეო პროცესში; ბ) მონაწილეობენ წარმოების პროცესში და გათვალისწინებულია გასაყიდად; გ) წარმოდგენილია ნედლეულისა და მასალების სახით და განკუთვნილია საწარმოო მოხმარებისათვის ან მომსახურების გასაწევად. აქტივი, რომელიც თავისი ძირითადი დანიშნულების მიხედვით გრძელვადიან აქტივს წარმოადგენს (მიწა, შენობა-ნაგებობები, სატრანსპორტო საშუალებები), შესაძლოა შეძენილი იყოს შემდგომი გაყიდვის მიზნით. ამ შემთხვევაში მათ სხვა მიზნობრივი დატვირთვა აქვს და საქონელს (შესაბამისად სასაქონლო-მატერიალურ მარაგს) წარმოადგენს. სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის შემადგენლობაში შედის საქონელი, ნედლეული, მასალები, დაუმთავრებელი წარმოება, მზა პროდუქცია, სხვა მარაგები და ფასეულობები, როგორიცაა: ტარა, ყუთები, შესაფუთი მასალები, სათადარიგო ნაწილები, სათბობი (ნავთობი, მაზუთი) და სხვა. საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს უნდა განისაზღვროს რეალიზებული და ნაშთად დარჩენილი საქონლის თვითღირებულება. განვიხილოთ მაგალითი: აფთიაქს საანგარიშგებო პერიოდის დასაწყისში ჰქონდა 30000 ლარის საქონლის მარაგი. საანგარიშგებო პერიოდში შეიძინა 170000 ლარის საქონელი. ამავე პერიოდში რეალიზაციიდან მიღებული ამონაგები შეადგენს 180000 ლარს, ხოლო ფასნამატი 25%-ს. რეალიზებული
საქონლის
თვითღირებულება
განისაზღვრება
გაანგარიშებით:
180000*100/125=144000; ნაშთად დარჩენილი საქონლის თვითღირებულება იქნება: ( 30000 + 170000 ) – 144000 = 56000 ლარი. ამრიგად, რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება 144000 ლარი შეიტანება მოგებისა და ზარალის ანგარიშგებაში და გაინაგარიშება საანგარიშგებო პერიოდში მიღებული მოგება სხვაობით: 180000 – 144000 =36000 ლარს, ხოლო ბალანსში აისახება 56000 ლარის საქონლის მარაგი. როგორც წესი, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები თავდაპირველად უნდა შეფასდეს თვითღირებულებით,
მაგრამ
წინდახედულების
პრინციპის
შესაბამისად
გარკვეულ
შემთხვევებში შეიძლება მიზანშეწონილი იყოს მარაგის შეფასება თვითღირებულებასა და ნეტო
Page 34
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სარეალიზაციო ღირებულებას შორის უმცირესი თანხით. მაგ: დაზიანების, მოძველების შემთხვევაში, იმის გამო, რომ ნელა იყიდება და საბაზრო ფასის შემცირებაა მოსალოდნელი. ბალანსის
მომზადებისას
გათვალისწინებული
უნდა
იქნეს
შესაძლო
ზარალი.
ნეტო
სარეალიზაციო ღირებულება ეს არის ამონაგები, რომლის მიღებაც მოსალოდნელია მომავალში, საქონლის გაყიდვის შემდეგ, ყველა სარეალიზაციო ხარჯის გამოკლებით. სააღრიცხვო
მიზნით
სასაქონლო-მატერიალური
ფასეულობის
თვითღირებულების
განსაზღვრას საფუძვლად უდევს სტანდარტით დადგენილი წესი, რომლითაც განსაზღვრულია თვითღირებულების ელემენტები, როგორც შეძენილი, ასევე საკუთარი წარმოების სასაქონლომატერიალური ფასეულობებისათვის. სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის თვითღირებულებაში შედის მის შეძენასთან და გადამუშავებასთან დაკავშირებული ყველა ხარჯი, ასევე ყველა დანახარჯი, რაც დაკავშირებულია
ადგილსამყოფელამდე
მის
სათანადო
მდგომარეობაში
მოყვანასთან.
სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის შეძენის დანახარჯები მოიცავს: მათი შეძენისას მომწოდებლისათვის გადახდილ თანხას, იმპორტთან დაკავშირებულ საბაჟო გადასახადს, სხვა არადაბრუნებად გადასახადებს, საექსპედიტორო, ტრანსპორტირების, შენახვის გადაზიდვის ხარჯები და სხვა. მაგალითი: საქონლის შეძენისას საწარმომ უცხოელ მომწოდებელს გადაუხადა: 10000 აშშ დოლარი, ეროვნული ბანკის კურსი დოლართან მიმართებაში შეადგენს 1.65 (10000*1.65=16500), ტრანსპორტირების ხარჯი 1200 ლარი. საქონლის განბაჟებისათვის გადახდილია დღგ 3186 ლარი, საბაჟო გადასახადი 3000 ლარი, საბაჟო დეკლარაციის გაფორმება 60 ლარი საქონლის შენახვისათვის 240 ლარი, რომელიც შეიცავს დღგ-ს 36.61 ლარს (240/1.18=203.39). საქონლის თვითღირებულებაში არ შევა დღგ-ს თანხები (თუ საწარმო რეგისტრირებულია დღგ-ს გადამხდელად), რადგან დღგ წარმოადგენს დაბრუნებად გადასახადს. უცხოურ ვალუტაში მომწოდებლისათვის გადახდილი თანხა გადაიყვანება განბაჟების დღისათვის ეროვნული ბანკის შესაბამისი კურსით ლარში. შესაბამისად საქონლის თვითღირებულება ტოლია: 16500+1200+3000+60+203,39=20963,39 სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების გაყიდვის შემდეგ უნდა მოხდეს მათი ჩამოწერა მარაგის
შემადგენლობიდან.
ამ
მიზნით
აუცილებელია
ჩამოსაწერი
ფასეულობის
თვითღირებულების დადგენა. პრაქტიკაში მარაგის გასვლის თანმიმდევრობის დასადგენად მიმართავენ ,,ფიფო“, საშუალო შეწონილი ღირებულებისა და სპეციფიკური იდენტიფიკაციის გამოყენების მეთოდს. 1. ინდივიდუალურად გაწეული დანახარჯების (იდენტიფიცირებული ფასების) მიხედვით შეფასების მეთოდი. სპეციფიკური იდენტიფიკაციის მეთოდი გამოიყენება სპეციალური დანიშნულების ფასეულობების
საქონლისა
და
მომსახურების,
თვითღირებულების
ასევე
იმ
გასაანგარიშებლად,
სასაქონლო-მატერიალური რომლებიც
არ
არიან
ურთიერთშემცვლელი. მათი თვითღირებულება უნდა განისაზღვროს ინდივიდუალურად გაწეული დანახარჯების მიხედვით. ბრუნვებში და ნაშთებში შგვიძლია დავადგინოთ მათი ისტორიული თვითღირებულება (წლების წინ, თვეების წინ დ.ა. შ.)
Page 35
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ამ მეთოდის გამოყენების დროს მიზანშეწონილია ინდივიდუალურ ბარათების გამოყენება, რაც საშუალებას იძლევა ნებისმიერ მომენტში განისაზღვროს რეალიზებული და ნაშთად დარჩენილი მარაგის თვითღირებულება. იგი იძლევა ყველაზე ზუსტ შედეგს. 2. ,,ფიფო“ (First In, First Out) მეთოდის არსი მდგომარეობს შემდეგში: პირველი გადის ის სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობა, რომელიც პირველი იყო შეძენილი, ან წარმოებული. მარაგის ხარჯვა ფასდება შეძენის თანმიმდევრობით, ვიდრე არ იქნება დახარჯული (რეალიზებული) პირველად შეძენილი ფასეულობები. საანგარიშგებო წლის ბოლოს ნაშთად რჩება ბოლოს შეძენილი ფასეულობები, რაც ახლოა მის რეალურ ღირებულებასთან. ეს მეთოდი გამოიყენება დაბალი ინფლაციის პირობებში. 3. საშუალო შეწონილი ღირებულება ემყარება პერიოდის განმავლობაში შეძენილი, ან წარმოებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების საშუალო შეწონილ თვითღირებულებას. მისი გამოთვლის მიზნით, პერიოდის დასაწყისში არსებული მარაგის მთლიან თვითღირებულებას ემატება პერიოდის განმავლობაში შემოსული სასაქონლომატერიალური
ფასეულობების
თვითღირებულება
და
იყოფა
მთლიან
რაოდენობაზე.
რეალიზაციის დროს ხარჯად აღიარდება საქონლის საშუალო ფასი ერთეულისათვის, დარჩენილ
ნაშთს
დაემატება
მომდევნო
პერიოდის
შესყიდვები
და
საქონლის
თვითღირებულება ახლიდან გაანგარიშდება მომდევნო რეალიზაციამდე. საშუალო
შეწონილი
ღირებულება
გაიანგარიშება
მატერიალური
ფასეულობების
თითოეული ელემენტისათვის ცალ-ცალკე. საანგარიშგებო წლის ბოლოს მარაგის რაოდენობის გამრავლებით საშუალო შეწონილ ღირებულებაზე, მიიღება მარაგის მთლიანი ღირებულება. სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების თვითღირებულების გაანგარიშების სხვადასხვა მეთოდი ფასების ცვლილების პირობებში განსხვავებულ შედეგს იძლევა.
განვიხილოთ მაგალითი: შეძენის თარიღი
რაოდენობა ერთეულის თანხა (ცალი) ღირებულება (ლარი) ნაშთი 01.01 200 5 1000 10 იანვარი 400 5,2 2080 5 თებერვალი 250 5,4 1350 25 მარტი 550 5,6 3080 15 მაისი 600 5,3 3180 22 ივნისი 500 5,5 2750 ჯამი 2500 13440 განვსაზღვროთ ნაშთად დარჩენილი 800 ცალის თვითღირებულება ფიფო და საშუალო შეწონილი მეთოდით: ფიფო მეთოდით როგორც აღინიშნა მარაგი ფასდება ბოლო შესყიდვის ღირებულებით: (500*5,5)+(300*5,3)=2750+1590=4340 საშუალო შეწონილი მეთოდით ერთეულის საშუალო ღირებულება იქნება: 13440/2500=5,38
Page 36
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მარაგის ღირებულება ტოლია: 5,38*800=4304 მარაგის შეფასების მეთოდი გავლენას ახდენს ფინანსურ შედეგზე: მაჩვენებლები
ფიფო მეთოდი 22000 1000
საშუალო მეთოდი 22000 1000
შეწონილი
ამონაგები საანგარიშგებო პერიოდის დასაწყისისათვის არსებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში 12440 12440 შეძენილი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსათვის 4340 4304 არსებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება (9100) (9136) საერთო მოგება 12900 12864 საერთო მოგება = ამონაგებს - რეალიზებული პროდუქტის თვითღირებულება (რპთ) რპთ = საანგარიშგებო პერიოდის დასაწყისისათვის არსებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები + პერიოდის განმავლობაში შეძენილი სასაქონლო მატერიალური ფასეულობები - საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსათვის არსებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები. აღნიშნულ მაგალითში ნათლად ჩანს საქონლის შეფასების დროს გამოწვეული სხვაობა, „ფიფო“ მეთოდით გაანგარიშებული მოგება აღემატება „საშუალო შეწონილი მეთოდის“ მიხედვით გაანგარიშებულ მოგებას. სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების ინვენტარიზაცია ინვენტარიზაცია ბუღალტრული აღრიცხვის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მეთოდია, რომლის საშუალებით ზუსტდება ორგანიზაციის მთელი ქონების, მათ შორის სასაქონლომატერიალური ფასეულობების ფაქტიური მდგომარეობა. ყველა საწარმო ვალდებულია ყოველი სამეურნეო წლის დამთავრებისას ჩაატაროს ინვენტარიზაცია და შეადგინოს საინვენტარიზაციო აღწერილობა დასახელების, რაოდენობის, ერთეულის ფასის, თანხის და სხვა მახასიათებლების მიხედვით. ინვენტარიზაციის საბოლოო შედეგები განისაზღვრება შედარების უყწისით, სადაც გამოვლინდება სხვაობა საბუღალტრო აღრიცხვის მონაცემებსა და ინვენტარიზაციით დადგენილ ფაქტიურ ნაშთებს შორის. სასაქონლო–მატერიალური ფასეულობების ფაქტიური მდგომარეობის ბუღალტრული აღრიცხვის მონაცემებთან შედარებისას ერთმანეთს უნდა დაემთხვეს, მაგრამ პრაქტიკაში შეიძლება გამოვლინდეს სხვაობა, კერძოდ დანაკლისი, დანაკარგი ან ზედმეტობა. დანაკლისი და დანაკარგი ორი სახისაა: ნორმატიული და ზენორმატიული. ნორმატიული დანაკარგი მოსალოდნელი დანაკარგია, რაც გამოწვეულია ფასეულობის ფიზიკურ-ქიმიური თვისებებით, ხოლო ზენორმატიული გაუთვალისწინებელი დანაკარგია. Page 37
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ბასს 2-ის მიხედვით სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების დანაკარგის თანხები უნდა აღიარდეს პერიოდის ხარჯად.
ნორმირებული დანაკარგი ხარჯებში ჩამოიწერება შემდეგი გატარებით თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
30.10.2012
7230
1610
------
დანაკარგი ნორმის ფარგლებში
ხოლო ზენორმატიული დანაკარგი, რაც გამოწვეულია, დატაცებით, გაფუჭებით და სხვა დაეწერება დამნაშავე პირებს: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
30.10.2012
1430
1610
------
ზენორმატიული დანაკარგი
თუ კონკრეტული დამნაშავის დადგენა ვერ მოხერხდა, ხელმძღვანელის განკარგულებით მოხდება დანაკლისის ჩამოწერა გატარებით: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
30.10.2012
8290
1610
------
ზენორმატიული დანაკარგი
ასევე, სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობათა ზედმეტობა აიღება საწარმოს შემოსავალში გატარებით: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
30.10.2012
1610
8130
------
ზენორმატიული ნამეტი
სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების მოძრაობის დოკუმენტაცია განვიხილოთ ის პირველადი დოკუმენტები, რომელთა საფუძველზეც ხდება სასაქონლომატერიალური ფასეულობების შემოსავალში აღება. სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების შეძენას, როგორც წესი საფუძვლად უდევს მომწოდებელსა და მყიდველს შორის დადებული გარიგება, რომელიც ფორმდება კონტრაქტით. მასში აისახება მხარეთა უფლებები და პასუხისმგებლობა. ქვეყნის შიგნით საქონლის მიღების ძირითადი დოკუმენტია ,,სასაქონლო ზედნადები“, რომლის გარეშეც აკრძალულია საქონლის ტრანსპორტირება, შენახვა და რეალიზაცია. მასში ასახულია საქონლის დასახელება, ერთეული, ერეულის ფასი, თანხა, ტრანსპორტირების დაწყებისა და დასრულების ადგილები, მომწოდებლისა და მყიდველის რეკვიზიტები, გაცემასა და მიღებაზე უფლებამოსილი პირები. დღგ-ს გადამხდელი მომწოდებლისაგან შეძენილ სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობებს თან ახლავს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა, რომელიც არის მკაცრი აღრიცხვის დოკუმენტი, რომელშიც აღნიშნულია მომწოდებლისა და
Page 38
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მყიდველის რეკვიზიტები, საქონლის დასახელება, ერთეული, ერთეულის ფასი, თანხა, დღგ-ს თანხა. იმპორტის გზით შეძენილი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობებისათვის პირველად დოკუმენტს
წარმოადგენს
სატვირთო-საბაჟო
დეკლარაცია,
ანგარიშ-ფაქტურა
(Invoice),
გადასახადების გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტები. მაგალითი:
შ.პ.ს.
,,გლუკომეტრმა“
ოქტომბერში
შეიძინა
200
ცალი
გლუკომეტრი
თითოეული 35 ლარად და გადაიხადა მოწოდებული საქონლის ღირებულება უნაღდო ანგარიშსწორებით: თარიღი 15.10.2012 17.10.2012
დებეტი 1610 3110
კრედიტი 3110 1210
თანხა 7000 7000
ოპერაციის შინაარსი შეძენილია საქონელი კრედიტით გადახდილია მომწოდებლისთვის
საქონლის გაყიდვისას კი, როგორც უკვე ავღნიშნეთ, უნდა მოხდეს ჩამოწერა მარაგიდან თვითღირებულებით. ჩამოწერისათვის გამოიყენება ანგარიში 7210 (გაყიდული/შეძენილი საქონელი), რაც ნიშნავს თვითღირებულების ხარჯად აღიარებას, რომელიც აისახება დებეტში, ხოლო კრედიტში გვექნება საქონლის ანგარიში. განვიხილოთ მაგალითი: შეძენილია კრედიტით ,,ა“ საქონელი 1000 ცალი თითოეული 15 ლარად. მომწოდებლისათვის გადახდილია საქონლის ღირებულება 15000 ლარი უნაღდო ანგარიშსწორებით. თარიღი 15.10.2012 15.10.2012
დებეტი 1610 3110
კრედიტი 3110 1210
თანხა 15000 15000
ოპერაციის შინაარსი შეძენილია საქონელი კრედიტით გადახდილია მომწოდებლისთვის
გაყიდულია 20 ერთეული ,,ა“ საქონელი თითოეული 25 ლარად და ჩამოწერილია თვითღირებულებით 300 ლარად (20*15=300) გვექნება ბუღალტრული გატარება: თარიღი 16.10.2012 16.10.2012
დებეტი 1410 7210
კრედიტი 6110 1610
თანხა 500 300
ოპერაციის სინაარსი გაყიდულია საქონელი კრედიტით ჩამოწერილია თვითღირებულებით
ნედლეულისა და მასალების შეძენა შესაბამისად აისახება 1620 - ზე გატარებით: თარიღი 15.10.2012 20.10.2012
დებეტი 1620 3110
კრედიტი 3110 1210
თანხა 15000 15000
ოპერაციის შინაარსი შეძენილია ნედლეული კრედიტით გადახდილია მომწოდებლისთვის
მზა პროდუქციის თვითღირებულების განსაზღვრა
Page 39
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სამრეწველო საწარმოების მიერ წარმოებული მზა პროდუქციისა და დაუმთავრებელი წარმოების თვითღირებულება მოიცავს იმ დანახარჯებს, რომლებიც უშუალოდ არის დაკავშირებული პროდუქციის ერთეულის წარმოებასთან. ეს დანახარჯებია: პირდაპირი დანახარჯები, მუდმივი და ცვლადი საწარმოო ზედნადები დანახარჯები. პირდაპირია დანახარჯი, რომელიც პირდაპირ შეიძლება მიეკუთვნოს დანახარჯის ერთეულს. მაგ: ძირითადი და დამხმარე მასალების ხარჯი, პირდაპირი ხელფასი (წარმოებაზე დასაქმებული მუშების). მუდმივი საწარმოო ზედნადები ხარჯები არ იცვლება წარმოების მოცულობის ცვლილების მიხედვით (მაგ: საიჯარო ქირა), ხოლო ცვლადი ზედნადები ხარჯები იცვლება წარმოების მოცულობის ცვლილების პირდაპირპროპორციულად (მაგ: დამხმარე მასალები, დამხმარე მუშების ხელფასი). თვითღირებულებაში არ უნდა შევიდეს შემდეგი ზედნადები ხარჯები: რეალიზაციის ხარჯები, შენახვის ხარჯები, ნედლეულის დანაკარგის და სხვა ზენორმატიული ხარჯები, ადმინისტრაციული ზედნადები ხარჯები. პროდუქციის
მწარმოებელ
საწარმოში
მზა
პროდუქციის
თვითღირებულების
ფორმირებისათვის განკუთვნილია ანგარიში 1630 -დაუმთავრებელი წარმოება. პროდუქციის წარმოებაზე გაწეული ყველა დანახარჯი, ხარჯების ანგარიშზე ასახვის შემდეგ, გადავა ამ ანგარიშის დებეტში. მაგალითად ,,ა“ სახის პროდუქციის 100 ცალი ერთეულის წარმოებაზე დაიხარჯა 20000 ლარის ძირითადი მასალები და 3000 ლარის დამხმარე მასალები : დებეტი 7110 (ძირითადი მასალის დანახარჯები/შეძენა); კრედიტი 1620 1 (ძირითადი ნედლეული და მასალები). ხოლო დაუმთავრებელი წარმოების ანგარიშზე აისახება გატარებით: დებეტი 1630 (დაუმთავრებელი წარმოება) კრედიტი 7110 (ძირითადი მასალის დანახარჯები/შეძენა).
Page 40
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დარიცხულია პირდაპირი ხელფასი 5000 ლარი, ხოლო მანქანა დანადგარებს დაერიცხა 1500 ლარი ცვეთა, გადახდილია საწარმოო მიზნით მოხმარებული ელექტროენერგიის ღირებულება 800 ლარი. თარიღი 15.10.2012 15.10.2012
დებეტი 7110 1630
კრედიტი 1620 1 7110
თანხა 20000 20000
15.10.2012 15.10.2012
7140 1630
1620 2 7140
3000 3000
15.10.2012 15.10.2012
7120 1630
3130 7120
5000 5000
15.10.2012 15.10.2012
7170 1630
2250 7120
1500 1500
15.10.2012 15.10.2012
7190 1630
3190 7190
800 800
განხილული
მაგალითის
შესაბამისად
ოპერაციის შინაარსი ძირითადი მასალის დანახარჯები დაუმთავრებელი წარმოების ანგარიშზე გადატანა დამხმარე მასალის დანახარჯები დაუმთავრებელი წარმოების ანგარიშზე გადატანა პირდაპირი ხელფასი დაუმთავრებელი წარმოების ანგარიშზე გადატანა დანადგარის ცვეთა დაუმთავრებელი წარმოების ანგარიშზე გადატანა ელექტროენერგიის ხარჯი დაუმთავრებელი წარმოების ანგარიშზე გადატანა ,,ა“
საქონლის
თვითღირებულება
100
ერთეულისათვის შეადგენს 30300 ლარს (20000+3000+5000+1500+800=30300), ხოლო ერთეულის თვითღირებულება კი 303 ლარს (30300/1000). მზა პროდუქციის შემოსავალში ასახვისათვის უნდა შესრულდეს შემდეგი გატარებები: დებეტი 1640 (მზა პროდუქცია) 30300 (100 ერთეული); კრედიტი 1630 (დაუმთავრებელი წარმოება) 30300. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
16.10.2012
1640
1630
30300
მზა პროდუქციის მიღება
გაყიდულია 2 ერთეული ,,ა“ პროდუქცია თითოეული პროდუქციის სარეალიზაციო ფასი შეადგენს 360 ლარს, ხოლო წარმოებული საქონლის თვითღირებულება მოცემული მაგალითის საფუძველზე 303 ლარს. ბუღალტერიაში აღნიშნული ოპერაცია აისახება შემდეგი გატარებებით: თარიღი 16.10.2012
დებეტი 1410
კრედიტი 6110
თანხა 720
16.10.2012
7190
1640
606
ოპერაციის შინაარსი გაყიდულია მზა პროდუქცია კრედიტით ჩამოწერილია თვითღირებულებით
Page 41
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
ერთობლივი შემოსავალი ერთობლივი შემოსავალი და მასთან დაკავშირებული გამოქვითვები უმნიშვნელოვანესი მუხლებია საგადასახადო კოდექსში, ვინაიდან ამის საფუძველზე ხდება მოგებისა და საშემოსავლო გადასახადების გაანგარიშება, რაც ბიუჯეტის შემოსულობის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენს.
ერთობლივი შემოსავალი (მუხლი 100)
რეზიდენტის
ერთობლივი
შემოსავალი
შედგება
საქართველოში
არსებულ
წყაროდან და საქართველოს ფარგლებს გარეთ მიღებული შემოსავლებისაგან
არარეზიდენტის ერთობლივი შემოსავალი შედგება საქართველოში არსებულ წყაროდან მიღებული შემოსავლებისაგან.
ერთობლივ შემოსავალს მიეკუთვნება: ა) ხელფასის სახით მიღებული შემოსავლები; ბ) ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული შემოსავლები; გ) სხვა შემოსავლები, რომლებიც არ არის დაკავშირებული დაქირავებით მუშაობასთან და ეკონომიკურ საქმიანობასთან.
ერთობლივ შემოსავალში ასახვას არ ექვემდებარება: ა)
სახელმწიფოსთვის
ან
ადგილობრივი
თვითმმართველობითი
ორგანოებისათვის
საქონლის უსასყიდლოდ მიწოდება ან უსასყიდლოდ მომსახურების გაწევა. ბ) სახელმწიფოსთვის ან ადგილობრივი თვითმმართველობითი ორგანოებისათვის იმ საწარმოს აქტივებიდან წილის გამოტანა, რომლის წილის/აქციების 50 პროცენტზე მეტი სახელმწიფოს ან ადგილობრივი თვითმმართველობითი ორგანოების საკუთრებაა. გ)
საქართველოს
პარლამენტის
მიერ
რატიფიცირებული
საერთაშორისო
ხელშეკრულებებით განსაზღვრული პროექტების ფარგლებში საქონლის სხვა პირებისათვის გადაცემა (რატიფიცირება-პროცესი, რომლის მეშვეობით სახელმწიფოს საკანონმდებლო ორგანო ადასტურებს მთავრობის მიერ შეთანხმების ხელმოწერას; ოფიციალური პროცედურა, რომლითაც სახელმწიფოს ეკისრება ვალდებულება შეთანხმების შესრულებაზე მასთან მიერთების შემდეგ). დ)
მცირე
ბიზნესის
სტატუსის
მქონე
მეწარმე
ფიზიკური
პირის
მიერ
დაქირავებულისათვის გადახდილი ხელფასი კალენდარული წლის განმავლობაში ერთობლივი შემოსავლის 25%-ის ფარგლებში. ე) ხელშეკრულების ვადის გასვლისას ან ვადაზე ადრე შეწყვეტის შემთხვევაში ძირითადი საშუალების მეიჯარისათვის დაბრუნება. ძირითადი საშუალების მეიჯარისათვის დაბრუნება არ ითვლება მიწოდებად.
Page 42
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ვ) გადასახადის გადამხდელთან გაფორმებული საგადასახადო შეთანხმების საფუძველზე გადასახადების
ან
სანქციების
შემცირებით
ან
გადასახადების ჩამოწერით
მიღებული
სარგებელი.
ხელფასის სახით მიღებული შემოსავლები ხელფასის
სახით
მიღებულ
შემოსავლებს
განეკუთვნება
ფიზიკური
პირის
მიერ
დაქირავებით მუშაობის შედეგად მიღებული ნებისმიერი საზღაური ან სარგებელი. სარგებლის ღირებულებად ითვლება:
დაქირავებულის მიერ ავტომობილის კერძო სარგებლობის ყოველი დღისათვის ავტომობილის საბალანსო ღირებულების 0,1 პროცენტი. დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის სესხის გაცემისას ფინანსთა მინისტრის მიერ განსახზღვრულ საპროცენტო განაკვეთზე დაბალი განაკვეთით, პროცენტის შესაბამისი თანხა.
მაგალითი: 2011 წლის 1 აპრილს დამქირავებელმა დაქირავებულზე 8 თვის ვადით გასცა უპროცენტო სესხი 1500 ლარის ოდენობით. დაქირავებულმა სესხი დაფარა მთლიანად 2011 წლის 30 ნოემბერს. მოცემულ შემთხვევაში, იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი წლიური საპროცენტო განაკვეთი №34 28.01.2011 ბრძანების მიხედვით შეადგენს 20%-ს და ეს განაკვეთი, მუხედავად ამ მუხლის მე-5 ნაწილით დადგენილი ნორმისა, არ შეცვლილა, დაქირავებულის მიერ ხელფასის სახით მიღებული შემოსავლის ოდენობას ყოველი თვისთვის წარმოადგენს 25 ლარს (1500*20%/12). დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის საქონლის/
მომსახურების
კომპენსაციის გარეშე მიწოდებისას, ასეთი საქონლის/ მომსახურების საბაზრო ფასი.
მაგალითი: დამქირავებელმა დაქირავებულს მიაწოდა საქონელი, რომლის საბაზრო ღირებულება დღგის ჩათვლით შეადგენს 118 ლარს. ამ საქონლისთვის დაქირავებული დამქირავებელს უხდის მხოლოდ 50 ლარს. მოცემულ პირობებში დაქირავებულის მიერ ხელფასის სახით მიღებული შემოსავლის ოდენობას წარმოადგენს 68 ლარს.
დამქირავებლის
მიერ
დაქირავებულისათვის
საცხოვრებლის
სარგებლობაში
გადაცემისას, საიჯარო ქირის წლიური საბაზრო ღირებულება შესაბამისი პერიოდის პროპორციულად
დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის განათლების მისაღებად დახმარების გაწევისას, განათლების მისაღბად გაწეული დახმარების ღირებულება.
დამქირავებლის
მიერ
დაქირავებულისათვის
ხარჯების
ანაზრაურებისას
ანაზღაურების თანხა.
დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის დაზღვევის შემთხვევაში, დამქირავებლის მიერ გადახდილი თანხის მოცულობა.
Page 43
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის ვალის ან ვალდებულების პატიებისას – ვალის ან ვალდებულების თანხა;
დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის სიცოცხლისა და ჯანმრთელობის დაზღვევის შემთხვევაში ან საპენსიო დაზღვევის ხელშეკრულების მიხედვით სადაზღვევო პრემიის ან სხვა თანხის გადახდისას – დამქირავებლის მიერ გადახდილი სადაზღვევო პრემიის ან სხვა თანხის მოცულობა;
ხელფასის სახით მიღებულ შემოსავალში არ შედის:
დამქირავებლის მიერ დაქირავებულისათვის სამივლინებო ხარჯებისა და წარმომადგენლობითი ხარჯების ანაზღაურება. არსებობს სამივლინებო თანხის ნორმები. თუ მივლინების ხარჯებისათვის გაცემული თანხა აჭარბებს ნორმებს, გადაჭარბებული თანხა წარმოადგენს ხელფასის სახით მიღებულ შემოსავლებს. წარმომადგენლობითი ხარჯების ანაზღაურება.
ეკონომიური საქმიანობით მიღებულ შემოსავლებს განეკუთვნება:
საქონლის/მომსახურების მიწოდებით მიღებული შემოსავალი აქტივების რეალიზაციით მიღებული ნამეტი შემოსავალი ეკონომიური საქმიანობის შეზღუდვის ან საწარმოს დახურვის შედეგად მიღებული შემოსავალი. კომპენსირებული გამოქვითვები პროცენტის სახით მიღებული შემოსავლები გარდა პროცენტისა ბანკებში განთავსებული დეპოზიტებიდან დივიდენდი როიალტი იჯარით, ქირით, ლიზინგით და სხვა ამგვარი ფორმით გაცემული ქონებიდან შემოსავალი სხვა ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული შემოსავალი
საქონლის / მომსახურების უსასყიდლოდ მიწოდებისას ერთობლივ შემოსავალში აისახება ამ საქონლის / მომსახურების საბაზრო ფასი. ეს არ ეხება იმ სარეკლამო საქონლის უსასყიდლოდ გავრცელებას, რომელსაც დამოუკიდებელი სამომხმარებლო ღირებულება არ გააჩნია.
Page 44
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შემოსავლები, რომლებიც არ არის დაკავშირებული დაქირავებით მუშაობასთან და ეკონომიკურ საქმიანობასთან შემოსავლებს, რომლებიც არ არის დაკავშირებული დაქირავებით მუშაობასთან და ეკონომიკურ საქმიანობასთან მიეკუთვნება ნებისმიერი შემოსავალი ან სარგებელი გარდა: პარტნიორთა შენატანებისა, რომლებიც ზრდიან საწარმოს წმინდა აქტივს, რომელთა პარტნიორებიც არიან შეტანის განმახორციელებელი პირები. სადაზღვევო ხელშეკრულების საფუძველზე სადაზღვევო შემთხვევის დადგომისას ფიზიკური პირისათვის გადახდილი სადაზღვევო ანაზღაურება, რომელიც არ აღემატება დამდგარი ზიანის ოდენობას. საკონტროლო შესყიდვის მიზნით შეძენილი საქონლის/მომსახურების ღირებულება. საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული შემოსავალი თავისთავად შემთხვევებში,
შემოსავალს მისი
არ
მიკუთვნება
გააჩნია
გეოგრაფიული
კონკრეტულ
ადგილმდებარეობა.
ტერიტორიისათვის,
რიგ
პირობითია.
დამკვიდრებული პრაქტიკით შემოსავლის წყაროს ადგილს საზღვრავენ იმ აქტივებისა და საქმიანობების ადგილით, რომლებიც გამოიყენება შემოსავლის შექმნისათვის. როდესაც ყველა ასეთი აქტივი მდებარეობს ერთ ქვეყანაში საქმიანობის ადგილსაც ეს ქვეყანა წარმოადგენს, მაშინ დიდი ალბათობით შეიძლება ითქვას, რომ შემოსავლის წყაროც ეს ქვეყანაა. მაგრამ როდესაც შემოსავლის შექმნისთვის გამოყენებული აქტივები მდებარეობს ერთზე მეტ ქვეყანაში ან შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული საქმიანობები ხორციელდება ერთზე მეტ ქვეყანაში, დამატებითი წესების შემოღების გარეშე პრობლემატურია შემოსავლის წყაროს ადგილის დადგენა. საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული შემოსავალს განეკუთვნება: საქართველოში დაქირავებით მუშაობით მიღებული შემოსავალი; საქართველოს ტერიტორიაზე საქონლის/მომსახურების გაწევით მიღებული შემოსავალი დაქირავებულისთვის გადახდილი თანხები, რომელიც წარმოადგენს საქართველოს ტერიტორიაზე ამ პირის მიერ შესრულებული სამუშაოს ანაზღაურებას, განხილულ უნდა იქნეს საქართველოს წყაროდან მიღებულ შემოსავლად, მიუხედავად დამქირავებლის სტატუსისა (რეზიდენტი, არარეზიდენტი) და პირიქით: გადახდილი თანხები, რომლებიც წარმოადგენენ სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე პირის მიერ შესრულებული სამუშაოს ანაზღაურებას, არ უნდა იქნეს განხილული საქართველოს წყაროდან მიღებულ შემოსავლად.
მომსახურება საქართველოში გაწეულად ითვლება თუ: ა) მომსახურება ფაქტობრივად გაიწევა საქართველოს ტერიტორიაზე; ბ) მომსახურება დაკავშირებულია უძრავ ან მოძრავ ქონებასთან, რომელიც მდებარეობს საქართველოში; გ) მომსახურება დაკავშირებულია საქართველოს რეზიდენტის მიერ გამოშვებულ ფასიან ქაღალდებთან ; ე) მომსახურება დაკავშირებულია ტვირთების გადატანასთან ან მგზავრთა გადაყვანასთან და ტრანსპორტირების დაწყებისა და დასრულების ადგილი არის საქართველო;
Page 45
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ვ) მომსახურების გამწევი და მომსახურების მიმღები სხვადასხვა სახელმწიფოში არიან და მომსახურების გამწევი საქართველოს რეზიდენტია; ე) მომსახურების გამწევი და მომსახურების მიმღები სხვადასხვა სახელმწიფოში არიან და მომსახურების გაწევა ხორციელდება საქართველოში მისი მუდმივი დაწესებულების მეშვეობით ან სხვაგვარად, რაც ადასტურებს, რომ მომსახურებასთან დაკავშირებული ხარჯი გაწეულია საქართველოში, მიუხედავად მისი ფაქტობრივად გადახდის ადგილისა; ვ) საქართველოში არარეზიდენტის მუდმივი დაწესებულების მიერ განხორციელებული ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული შემოსავალი;
მეწარმე იურიდიული პირის რეგისტრაციის პირობები საწარმოს რეგისტრაციის მოთხოვნის შემთხვევაში მარეგისტრირებელ ორგანოს უნდა წარედგინოს საწარმოს ყველა პარტნიორის ხელმოწერილი და სათანადო წესით დამოწმებული სარეგისტრაციო განაცხადი, რომელიც უნდა შეიცავდეს: საწარმოს საფირმო სახელწოდებას (დასახელება), ორგანიზაციულ-სამართლებლივ
ფორმას (შეზღუდილი პასუხისმგებლობის
საზოგადოება, სააქციო საზოგადოება და ა. შ), იურიდიული მისამართს, საქმიანობის საგანს, ასევე პარტნიორების გვარი, სახელი, საცხოვრებელი მისამართი და პირადი ნომერი. შ.პ.ს -სა და კომანდიტორული საზოგადოების შემთხვევაში-მონაცემები პარტნიორთა წილობრივი მონაწილეობის შესახებ. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებისა და კომანდიტორული საზოგადოების პარტნიორთა წილები გამოხატული უნდა იყოს წილადი რიცხვებით/პროცენტებში და მათი ჯამი უნდა შეადგენდეს 1 მთელს. საწარმოს ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირის სახელი გვარი, საცხოვრებელი მისამართი, პირადი ნომერი და უფლებამოსილების ვადა. თუ ფაქტობრივი მისამართი განსხვავდება რეგისტრირებული მისამართისაგან სარეგისტრაციო დოკუმენტაციაში
ფაქტობრივი
საცხოვრებელი
ადგილის
მისამართის
მითითება
სავალდებულოა. საწარმოს რეგისტრირებული მონაცემების შეცვლა ხდება საწარმოს ლიკვიდაციის ან რეორგანიზაციის პროცესის, გადახდისუუნარობის, გაკოტრების ან რეაბილიტაციის საქმის წარმოების დაწყებისა და შეწყვეტის, ასევე სარეგისტრაციო დოკუმენტის ცვლილების შესახებ ინფორმაციის ასახვას მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრში. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებისა და კომანდიტური საზოგადოების პარტნიორის წილზე საკუთრების უფლება და მასთან დაკავშირებული ვალდებულება წარმოშობილად, შეცვლილად ან შეწყვეტილად ითვლება მისი მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრში რეგისტრაციის მომენტიდან. სპს-ს საფირმო სახელწოდება უნდა შეიცავდეს არა ნაკლებ ერთი პარტნიორის გვარსა და სახელს ან ყველა პარტნიორის გვარსა და სახელს. ასევე კომანდიტორული საზოგადოების სახელწოდება უნდა შეიცავდეს არანაკლებ ერთი კომპლემენტარის გვარსა და სახელს. საზოგადოების წესდება უნდა მიუთითებდეს არა მარტო საწარმოს ორგანიზაციულსამართლებლივ ფორმას და დამფუძნებელთა ვინაობას, არამედ თანასწორობის პრინციპზე დაყრდნობით, მათი პასუხისმგებლობისა და საწესდებო კაპიტალის საკითხს. Page 46
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მარეგისტრირებელი ორგანო ამ კანონით განსაზღვრულ, მისი კომპეტენციისათვის მიკუთვნებულ საკითხებზე იღებს „საჯარო რეესტრის შესახებ“
საქართველოს კანონით
რეგისტრაციისა და ინფორმაციის ხელმისაწვდომობისათვის დადგენილ და მეწარმეთა შესახებ კანონით გათვალისწინებულ გადაწყვეტილებებს.
შრომითი ხელშეკრულების დადება და დამსაქმებლის უფლებები შრომითი ხელშეკრულება იდება წერილობითი ან ზეპირი ფორმით, განსაზღვრული, განუსაზღვრელი და სამუშაოს შესრულების ვადით. წერილობითი შრომის ხელშეკრულება იდება მხარეთათვის გასაგებ ენაზე. წერილობითი ხელშეკრულება შეიძლება დაიდოს რამოდენიმე ენაზე. ამ შემთხვევაში იგი უნდა შეიცავდეს დათქმას იმის თაობაზე, თუ რომელ ენას ენიჭება უპირატესობა. შრომითი ხელშეკრულების არსებითი პირობებია: ა) მუშაობის დაწყების თარიღი და ხელშეკრულების ხანგრძლივობა; ბ) სამუშაო დრო და დასვენების დრო; გ) სამუშაო ადგილი; დ) თანამდებობა და შესასრულებელი სამუშაოს სახეობა; ე) შრომის ანაზღაურების ოდენობა და მისი გადახდის წესი დამსაქმებელს უფლება აქვს დასაქმებულისათვის შეტყობინებით დააზუსტოს შრომითი ხელშეკრულებით გათვალისწინებული
სამუშაოს შესრულების ცალკეული გარემოება, რაც
არსებითად არ ცვლის ხელშეკრულების პირობებს. დაზუსტება შესაძლებელია მხოლოდ დასაქმებულის თანხმობით. შრომითი ხელშეკრულების არსებითი პირობების შეცვლად არ მიიჩნევა: ა) სამუშაოს შესრულების ადგილის შეცვლა, თუ ახალ ადგილამდე მისვლა და დაბრუნება არ მოითხოვს 3 საათზე მეტს დღეში; ამასთანავე არ იწვევს არათანაბარზომიერ ხარჯებს. ბ) სამუშაოს დაწყებისა და დამთავრების დროის ცვლილება არა უმეტეს 90 წუთი; გ) ისეთი ცვლილება, რომელიც განპირობებულია კანონმდებლობის შეცვლით, რაც შეუძლებელს ხდის ხელშეკრულების ზუსტ შესრულებას, ამასთანავე არ ცვლის მის ძირითად არსს. ამ სამი პუნქტიდან ერთდროულად ორის შეცვლა ითვლება შრომითი ხელშეკრულების პირობების შეცვლად. დასაქმებულის მივლინებაში გაგზავნა არა უმეტეს 45 დღისა წელიწადში არ ითვლება შრომითი ხელშეკრულების პირობების შეცვლად. დამსაქმებელს უფლება აქვს დაადგინოს შრომის შინაგანაწესი:
სამუშაო კვირის ხანგრძლივობა, დასვენების ხანგრძლივობა;
შრომის ანაზღაურების გაცემის დრო და ადგილი;
ანაზღაურებადი შვებულების ხანგრძლივობა და მიცემის წესი;
ანაზღაურების გარეშე შვებულების ხანგრძლივობა და მიცემის წესი;
შრომის პირობების დაცვის წესები.
Page 47
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დამსაქმებელი ვალდებულია სრულად აუნაზღაუროს დასაქმებულს მივლინებასთან დაკავშირებული ხარჯები შესასრულებელ სამუშაოსთან პირის შესაბამისობის დადგენის მიზნით, მხარეთა შეთანხმებით, კანდიდატთან შეიძლება დაიდოს მხოლოდ ერთხელ შრომითი ხელშეკრულება გამოსაცდელი ვადით არა უმეტეს 6 თვისა (მხოლოდ წერილობითი ფორმით). კანონი დამსაქმებელს უფლებას ანიჭებს გამოსაცდელი ვადის განმავლობაში ნებისმიერ დროს დადოს შრომითი ხელშეკრულება კანდიდატთან ან შეწყვიტოს გამოსაცდელი ვადით დადებული შრომითი ხელშეკრულება. გამოსაცდელი ვადით დადებული შრომითი ხელშეკრულების მოშლის შემთხვევაში დასაქმებულის შრომა ანაზღაურდება ნამუშვარი დროის შესაბამისად.
Page 48
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
03.04
საწარმომ შეიძინა 500 ცალი ტელეფონის აპარატი, თითოეული 80 ლარად. გაყიდულია 10 ტელეფონის აპარატი თითო 100 ლარად და ჩამოწერილია თვითღირებულებით. შეასრულეთ ბუღალტრული გატარებები. შეძენილია იმპორტით საქონელი 5000 დოლარად (კურსი1,62), გადახდილია იმპორტის გადასახადი 1500 ლარი, საბაჟო დღგ 1200 ლარი, საბაჟო მოსაკრებელი 300 ლარი, ტრანსპორტირების 1600 ლარი, საწყობში შენახვის 118 ლარი, რომელშიც შედის 18 ლ დღგ-ს თანხა. გამოთვალეთ საქონლის თვითღირებულება. საწარმო ამზადებს მზა პროდუქციას, რისთვისაც შეიძინა კრედიტით ძირითადი ნედლეული 5000 ლარის, დამხმარე მასალები 800 ლარის. გადუხადა მომწოდებელს ნედლეულის 5000 ლარი და მასალების 800 ლარი. გაიცა ძირითადი ხელფასი პროდუქციის მწარმოებელი თანამშრომლებზე 1500 ლარი, ხოლო ადმინისტრაციის თანამშრომლებზე 2000 ლარი, საწარმოს რემონტზე დაიხარჯა 1200 ლარი, მანქანა დანადგარებს დაერიცხა ცვეთა 300 ლარი. გამოიანგარიშეთ და განახორციელეთ მზა პროდუქციის რეალიზაცია 20%-იანი ფასნამატით. შეასრულეთ შესაბამისი გატარებები. საწარმო ყიდულობს და ყიდის „ა“ სახის პროდუქციას, პერიოდის დასაწყისში 15/03/2013 წლისათვის საქონლის ნაშთი იყო 500 ერთეული, რომლის ჯამური ღირებულებაც შეადგენდა 2250 ლარს; 17/03/2013 შეძენილია „ა“ სახის საქონელი 1200 ერთეული, ერთეულის ფასი შეადგენს 5 ლარს; 18/03/2013 რეალიზებულია 1400 ერთეული, ერთეულის სარეალიზაციო ფასი შეადგენს 7.5 ლარს; 19/03/2013 შეძენილია „ა“ სახის საქონელი 1800 ერთეული 7560 ლარად; 25/03/2013 რეალიზებულია 650 ერთეული (სარეალიზაციო ფასი უცვლელია). მოგეთხოვებათ: განსაზღვროთ 31/03/2013 წლის მდგომარეობით „ა“ საქონლის ნაშთი, როგორც FIFO, ასევე საშუალო შეწონილი მეთოდის გამოყენებით.
03.05
რა უფლებები აქვს დამსაქმებელს?
03.06
რა დოკუმენტაციია საჭირო საწარმოს რეგისტრაციისათვის?
03.07 03.08
რა ითვლება ხელფასის სახით მიღებულ შემოსავლად და სარგებლად? სასაქონლო-მატ. ფასეულობების გასვლილას თვითღირებულების განსაზღვრის რომელი მეთოდები გამოიყენება და რას გულისხმოს თითოეული?
03.09
როგორ აღირიცხება ინვენტარიზაციით გამოვლენილი დანაკლისი ან ზედმეტობა?
03.10
რა დოკუმენტების საჭირო საქონლის ადგილობრივი და იმპორტით შეძენისას?
03.11
რისგან შედგება რეზიდენტისა და არარეზიდენტის ერთობლივი შემოსავალი?
03.12
რა მიეკუთვნება ერთობლივ შემოსავალს?
03.13
რა მიეკუთვნება ხელფასის სახით მიღებული შემოსავლებს?
03.14
რა მიეკუთვნება ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული შემოსავლებს?
03.15
რა მიეკუთვნება სხვა შემოსავლებს
03.16
საქონლის/მომსახურების უსასყიდლოდ მიწოდებისას რა თანხა აისახება ერთობლივ შემოსავალში?
03.01
03.02
03.03
Page 49
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია№4 დამატებული ღირებულების გადასახადის (დღგ) აღრიცხვა დამატებული
ღირებულების
გადასახადი
(დღგ)
საწარმოსათვის
არაპირდაპირი
გადასახადია და წარმოადგენს ყველა დასაბეგრი საქონლის ან მომსახურების ღირებულების ნაწილის სავალდებულო შენატანს ბიუჯეტში. დღგ-ით დაბეგვრის ობიექტია დასაბეგრი ოპერაცია და დასაბეგრი იმპორტი. დღგ-ს
გადამხდელები
არიან
ფიზიკური
და
იურიდიული
პირები,
რომლებიც
სავალდებულო წესით ან ნებაყოფლობით რეგისტრირებულები არიან დღგ-ს გადამხდელებად.
დღგ არაპირდაპირი დაბეგვრის ფორმაა;
საწარმო
რომლის
ბრუნვა
ნებისმიერი
უწყვეტი
12
თვის
განმავლობაში
გადააჭარბებს 100000 -ს, ვალდებულია დარეგისტრირდეს დღგ-ს გადამხდელად.
დასაშვებია ნებაყოფლობითი რეგისტრაცია.
როდესაც დღგ-ს გადასახდელი თანხა აჭარბებს გადახდილს, სხვაობას საწარმო უხდის ბიუჯეტს;
თუ გადახდილი თანხა აჭარბებს მიღებულს, საწარმოს ბიუჯეტი უბრუნებს სხვაობას;
დღგ -ს თანხები არ შედის შესყიდვებისა და გაყიდვების ციფრებში;
დღგ-ს
გაანგარიშება
წარმოებს
საგადასახადო
კოდექსის
საფუძველზე.
იგი
დგინდება ფასზე დანამატის სახით, რომელსაც იხდის საბოლოო მომხმარებელი ამ ფასეულობების შეძენისას;
დღგ-ს განაკვეთი 18%-ია. მისი გადახდა ხდება ყოველთვიურად, დადგენილ ვადაში.
ერთმანეთს უნდა გაემიჯნოს გადასახდელი (3330) და ჩასათვლელი (3340-გადახდილი) დღგ. პერიოდის განმავლობაში გაყიდვებთან დაკავშირებული დღგ მოიხსენიება, როგორც გადასახდელი დღგ, ხოლო შესყიდვებთან დაკავშირებული როგორც გადახდილი ანუ ჩასათვლელი დღგ. სხვაობა გადასახდელ და ჩასათვლელ დღგ-ს თანხებს შორის არის ბიუჯეტში გადასახდელი დღგ. საქართველოს საგადასახადო კოდექსით ჩასათვლელი დღგ-ს თანხა არის ის თანხა, რომელიც გადახდილია ან გადასახდელია დღგ-ს ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით. მაშასადამე, დღგ-ს ჩათვლა შესაძლებელია იმის მიუხედავად, მომწოდებლის დავალიანება დაფარულია თუ არა, თუმცა დღგ-ს ჩათვლა შეუძლებელია ისეთ სასაქონლო ოპერაციაზე, ან მომსახურებაზე, რომელზეც საწარმოს ანგარიშ-ფაქტურა არ მიუღია. საწარმოს თუ მიმდინარე თვეში არ აქვს ჩასათვლელი დღგ, მაშინ იგი სრულად გადაიხდის ბიუჯეტის მიმართ წარმოქმნილ ვალდებულებას (გადასახდელ დღგს).
Page 50
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ფასეულობების გაყიდვიდან მიღებული ამონაგები შეიცავს ბიუჯეტისათვის გადასახდელ დღგ-ს თნხას. ე.ი. ერთდროულად წარმოიქმნება შემოსავალი რეალიზაციიდან და დავალიანება ბიუჯეტის წინაშე. ბასს სტანდარტით, დარიცხვის მეთოდის მიხედვით, სამეურნეო მოვლენების აღიარება ხდება მათი მოხდენისთანავე, მაშასადამე საქონელი გაყიდულად ითვლება მიწოდებისთანავე. შესაბამისად, საგადასახადო კოდექსით დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების დროდ ითვლება საქონლის/მომსახურების მიწოდების მომენტი, რაც ნიშნავს, რომ დღგ-ს გადახდის ვალდებულება დგება საქონლის ან მომსახურების მიწოდებისთანავე იმისდა მიუხედავად კომპენსაციის თანხის მიღებას აქვს თუა არა ადგილი. მაგალითად: საწარმომ მიმდინარე თვეში გაყიდა 2000 ლარის დღგ-თი დასაბეგრი საქონელი. მყიდველმა საწარმოს გადაუხადა 2360 ლარი (2000+2000*18%=2360). 360 ლარი (2000*18%) საწარმოსათვის იქნება გადასახდელი დღგ. ამავე პერიოდში საწარმომ შეიძინა 1500 ლარის ფასეულობა, რისთვისაც მომწოდებელს გადაუხადა 1770 (1500+1500*18%) ლარი. 270 ლარი (1500*18%=270) საწარმოსათვის არის გადახდილი ანუ ჩასათვლელი დღგ. ბიუჯეტის მიმართ წარმოქმნილი ვალდებულება აღნიშნული ოპერაციების შემდეგ იქნება 90 ლარი (360270=90). განვიხილოთ მაგალითი: საწარმომ კრედიტით შეიძინა 23600 ლარის ნედლეული (20000 ლარი საქონლის ღირებულებაა, ხოლო 3600 დღგ-ს თანხა). თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.05.2012
1620
3110
20000
შეძენილია ნედლეული
10.05.2012
3340
3110
3600
ჩასათვლელი დღგ
როგორც ვხედავთ, შეძენისას გადახდილი დღგ აისახება დებეტში, ხოლო გადასახდელი დღგ, როგორც ვალდებულება - კრედიტში. გაყიდულია მზა პროდუქცია და დაფარულია დებიტორული დავალიანება უნაღდო ანგარიშსწორებით, მთლიანი თანხა ტოლია 29500-ის, მათ შორის დღგ 4500-ლარია, ხოლო რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება შეადგენს 18000 ლარს. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.05.2012
1410
6110
25000
გაყიდულია ნედლეული
10.05.2012
1410
3330
4500
გადასახდელი დღგ
10.05.2012
7210
1640
18000
ჩამოწერილია თვითღირებულებით
10.05.2012
1210
1410
29500
მიღებულია მყიდველისაგან
Page 51
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შეძენილია 2000 ლარის საქონელი, დღგ-ს ჩათვლით გადახდილია 2360 ლარი. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.05.2012
1610
3110
2000
შეძენილია საქონელი
10.05.2012
3340
3110
360
ჩასათვლელი დღგ
სხვაობა გადასახდელ და გადახდილ დღგ-ს შორის ტოლია 540-ის (4500-3600-360=540), რაც წარმოადგენს ბიუჯეტში გადასახდელ დღგ-ს. ურთიერთჩათვლა გადასახდელ დღგ–სა და გადახდილ დღგ–ს შორის უმცირესი თანხით ხდება, საპირისპირო (უკუგატარებით) გატარებით. განხილული მაგალითის მიხედვით გვექნება შემდეგი გატარება : თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.05.2012
3330
3340
3960
დღგ-ს ჩათვლა
ხოლო დღგ-ს ვალდებულების დაფარვისას გვექნება ბუღალტრული გატარება თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.05.2012
3330
1210
540
დღგ-ს გადახდა
იმისათვის რომ მთლიანი თანხიდან გამოვყოთ დღგ, რიცხვს ვყოფთ 1,18-ზე. მაგ: შეძენილია საქონელი 5900 ლარად, რომელშიც შედის დღგ. 5900/1,18=5000 ე.ი. 5000 ლარი არის საქონლის ღირებულება, ხოლო 5000*18%= 900 ლარი არის დღგ-ს თანხა. მაგალითი: საწარმო რეგისტრირებულია, როგორც დღგ-ს გადამხდელი. მოცემული გვაქვს იანვრის თვის საქონლის რეალიზაციის და შესყიდვის მომწოდებლებისგან მიღებულია ანგარიშ-ფაქტურები.
ოპერაციები,
რომლებზეც
გაყიდვები: 03/01/2013 10/01/2013 12/01/2013 17/01/2013
10000 8850 6700 23600
არ შეიცავს დღგ-ს შეიცავს დღგ-ს არ შეიცავს დღგ-ს შეიცავს დღგ-ს
5000 14160 2950 11250
არ შეიცავს დღგ-ს შეიცავს დღგ-ს შეიცავს დღგ-ს არ შეიცავს დღგ-ს
შესყიდვები: 05/01/2013 08/01/2013 15/01/2013 20/01/2013
Page 52
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გამოვთალოთ იანვრის თვის გადასახდელი და ჩასათვლელი დღგ-ს თანხა. გადასახდელი დღგ-ს თანხა ტოლია: 10000*18% 8850-8850/1.18 6700*18% 23600-23600/1.18 ჯამი:
1800 1350 1206 3600 7956
(10000*18%)+(8850-8850/1.18)+(6700*18%)+(23600-23600/1.18)=1800+1350+1206+3600=7956 ჩასათვლელი დღგ -ს თანხა ტოლია: 5000*18% 14160-14160/1.18 2950-2950/1.18 12500*18% ჯამი:
900 2160 450 2250 5760
(5000*18%)+(14160-14160/1.18)+(2950-2950/1.18)+(12500*18%)=900+2160+450+2250=5760 ბიუჯეტში გადასახდელი დღგ-ს თანხა ტოლია 7956-5760=2196 შევასრულოთ დღგ-ს ჩათვლისა და გადახდის ოპერაციები : დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
3330
3340
5760
დღგ-ს ჩათვლა
სხვაობა 2196 ლარი გადაირიცხება ბიუჯეტში: დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
3330
1210
2196
დღგ-ს გადახდა
Page 53
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
დამატებითი ღირებულების გადასახადი დამატებითი ღირებულების გადასახადი (დღგ) თანამედროვე საგადასახადო სისტემაში ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი გადასახადია. მისი აკრეფის სქემა თავდაპირველად ფრანგმა ეკონომისტმა მორის ლორემ შეიმუშავა 1954 წელს. დღეისათვის დღგ 50 -მდე ქვეყანაში გამოიყენება. რიგ მოწინავე ქვეყნებში იგი არ იკრიბება, მაგალითად: აშშ-ში, იაპონიაში. საგულისხმოა, რომ დღგ ევროკავშირში სახელმწიფოს შესვლის სავალდებულო პირობად არის მიჩნეული. დღგ არაპირდაპირი გადასახადია და გააჩნია შემდეგი ორი თვისება:
დგინდება ფასზე დანამატით;
იხდის საბოლოო მომხმარებელი. რაც ნიშნავს იმას, რომ მისი გადახდის სიმძიმის საბოლოო მატარებელია არა გამყიდველი, არამედ საქონლისა თუ მომსახურების საბოლოო მომხმარებელი. საქონლის მოძრაობის ციკლის განმავლობაში შესყიდვებისას მყიდველი ითვლის იმ დღგ‑ ს, რომელიც მან გადაიხადა საქონლის შესყიდვისას. გაყიდვებისას წარმოიშვება გადასახდელი დღგ. ამ ორ დღგ-ს შორის სხვაობას გამყიდველი უხდის სახელმწიფოს. ამ სისტემის აზრი იმაში მდგომარეობს, რომ დაბეგვრის ტვირთი ნაბიჯ‑ნაბიჯ გადაეცეს საბოლოო მომხმარებელს, რომელსაც უკვე აღარ აქვს შესაძლებლობა, მიიღოს კომპენსაცია სახელმწიფოსაგან. გამომდინარე აქედან, დღგ წარმოადგენს უფრო მოხმარების გადასახადს. ბრუნვიდან, სხვა მსგავსი გადასახადებისაგან განსხვავებით, საქართველოში შემოღებული დღგ საშუალებას აძლევს სახელმწიფოს შემოსავლის ნაწილი მიიღოს საქონლის (მომსახურების) წარმოებისა და განაწილების ყოველ სტადიაზე. გადასახადის გადამხდელია:
პირი, რომელიც რეგისტრირებულია დღგ-ს გადამხდელად;
პირი რომელიც ვალდებულია დარეგისტრირდეს დღგ-ს გადამხდელად;
პირი რომელიც ახორციელებს საქონლის იმპორტს ან დროებით შემოტანას;
არარეზიდენტი, რომელიც ეწევა მომსახურებას საქართველოში დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაციისა და მუდმივი დაწესებულების გარეშე;
პირი, რომლიც ვალდებულების შესრულების მიზნით ახორციელებს საქონლის კრედიტორისათვის გადაცემას.
Page 54
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სავალდებულო რეგისტრაცია პირი რომელიც ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას და რომლის მიერ ნებისმიერი უწყვეტი კალენდარული 12 თვის განმავლობაში დღგ-თი დასაბეგრი ოპერაციების საერთო თანხა აღემატება 100000-ს, ვალდებულია მიმართოს საგადასახადო ორგანოს დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაციისათვის დასაბეგრი ოპერაციების საერთო თანხის 100000 ლარზე გადაჭარბების დღიდან არა უგვიანეს 2 სამუშაო დღისა
პირი რომელიც აწარმოებს აქციზურ საქონელს საქართველოში;
პირი, რომელიც ახორციელებს აქციზური საქონლის იმპორტს საქართველოში;
თუ მოსალოდნელი ერთჯერადი ოპერაციის შედეგად ერთ დღეში დასაბეგრი
ოპერაციის თანხა აღემატება 100000 -ს; რეორგანიზაციის შედეგად წარმოქმნილი პირი, თუ რეორგანიზაციის ერთ-ერთი მხარე დღგ-ს გადამხდელია;
დღგ-ს გადამხდელი პარტნიორისაგან შენატანის სახით საქონლის /მომსახურების მიღების შემთხვევაში;
პირი დღგ‑ის გადამხდელად ითვლება საგადასახადო ორგანოსათვის მიმართვის დღიდან და, შესაბამისად, ამ დღიდან დაწყებული, პირი ვალდებულია დღგ‑ით დაბეგროს მის მიერ განხორციელებული დასაბეგრი ოპერაციები. დაბეგვრის ობიექტი
იმპორტი წარმოადგენს სასაქონლო ოპერაციას. სასაქონლო ოპერაციაში საქონლის მოქცევა ხორციელდება დეკლარირების საფუძველზე, რაც წარმოშობს კუთვნილი გადასახადების (იმპორტის გადასახადის, დღგ‑ის, აქციზის) გადახდის ვალდებულებას. იმპორტის დროს იმპორტის
თანხა
არის
ჯამი:
საბაჟო
ღირებულებისა,
იმპორტისას
გადასახდელი
გადასახადებისა დღგ-ს ჩაუთვლელად.
დასაბეგრი ოპერაცია, ოპერაციის თანხა და დრო
დღგ-თი დასაბეგრი ოპერაციებია
საქართველოს ტერიტორიაზე მომსახურების
გაწევა,
განხორციელებული საქონლის მიწოდება ან
რომლის
დროსაც
დასაბეგრი
ოპერაციის
თანხა
განისაზღვრება დღგ-ს გადამხდელის მიერ მიღებული ან მისაღები კომპენსაციის თანხით დღგ-ს ან პირგასამტეხლოს გარეშე. ე.ი.
მხოლოდ
საქართველოში
განხორციელებული
დასაბეგრი
ოპერაციაა
დღგ‑ით
დაბეგვრის ობიექტი. დღგ‑ის დასაბეგრი ბაზის ფორმირებისას მონაწილეობას იღებს კომპენსაციის სრული თანხა დღგ‑ის გარეშე. დასაბეგრ თანხაში ჩართულია აქციზის თანხაც.
დასაბეგრი ოპერაციის დროდ ითვლება საქონლის მიწოდების ან მომსახურების გაწევის
მომენტი,
ანაზღაურების
მაგრამ
მოთხოვნის
არაუგვიანეს
მიწოდების
ან
მომსახურებისათვის
(ინვოისის)
წარდგენის
ან
თანხის
გადახდის
Page 55
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ვალდებულების მომენტისა და არაუგვიანეს ყოველი საანგარიშო პერიოდის ბოლო დღისა. დასაბეგრი ოპერაციის სახისა და დასაბეგრი ბაზის განსაზღვრის შემდეგ უაღრესად მნიშვნელოვანია ოპერაციის განხორციელების დროის მომენტის დადგენა, რათა მისი შესაბამისი
დღგ
მართლზომიერად
იქნეს
მიკუთვნებული
რომელიმე
საგადასახადო
პერიოდისათვის. როგორც წესი, ოპერაციის განხორციელების დროდ ითვლება საქონლის (მომსახურების) გაწევის მომენტი. საქონლის (გარდა ელ.ენერგიის, გარანტირებული სიმძლავრის, თბოენერგიის, წყლის და გაზის) მიწოდებისას ეს მომენტია მასზე საკუთრების უფლების გადაცემის მომენტი, ხოლო მომსახურებისას კი – პირველივე მომენტი, როდესაც მიმღებ პირს შესაძლებლობა მიეცემა თავისი რისკით გამოიყენოს მომსახურების შედეგი.
დღგ-თი
შეძენილი
საქონლის/მომსახურების
გამოყენება
არაეკონომიური
საქმიანობისათვის, თუ ამ საქონლიზე/მომსახურებაზე გადამხდელმა მიიღო ჩათვლა. დასაბეგრი ოპერაციის თანხა განისაზღვრება საქონლის/მომსახურების საბაზრო
ფასით
,
ხოლო
ოპერაციის
განხორციელების
დროდ
ითვლება
საქონლის/მომსახურების გამოყენების დაწყების მომენტი.
დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის გაუქმების შემთხვევაში საქონლის ნაშთი, რომელზედაც გადამხდელს მიღებული აქვს ჩათვლა. საკუთარი წარმოების შენობა-ნაგებობების ძირითად საშუალებებად გამოყენება, რომლის დროსაც დასაბეგრი ოპერაციის თანხა განისაზღვრება აქტივის ღირებულებით, დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების დროდ კი ძირითადი საშუალების ექსპლუატაციაში მიღების მომენტი. საწარმოდან ან ამხანაგობიდან წილის სანაცვლოდ მომსახურების ან საქონლის ინდივიდუალურ საკუთრებაში მიღება. იჯარის ხელშეკრულების ვადის გასვლის ან ვადაზე ადრე შეწყვეტის შემთხვევაში ძირითადი საშუალების მეიჯარისათვის დაბრუნება.
გრძელვადიანი კონტრაქტების შემთხვევაში დასაბეგრი ოპერაციის თანხა კალენდარული წლის ბოლოსათვის განისაზღვრება ფაქტობრივი შესრულების მოცულობის მიხედვით, რომელიც გაიანგარიშება გაწეული ხარჯების კონტრაქტით გათვალისწინებულ ხარჯებთან შეპირისპირებით. დასაბეგრი ოპერაციის მომენტად ითვლება არა უგვიანეს ყოველი წლის დეკემბერი. ე.ი. დღგ‑ით დასაბეგრი ოპერაციის სახეებია: ა) საქონლის (მომსახურების) მიწოდება; ბ) საქონლის (მომსახურების) გამოყენება არაეკონომიკური საქმიანობისათვის; გ) რეგისტრაციის გაუქმებისას არსებული საქონლის ნაშთი; დ) საკუთარი წარმოების შენობა‑ნაგებობების გამოყენება ძირითად საშუალებად; ე) პარტნიორსა (წევრსა) და იურიდიულ პირს (გაერთიანებას) შორის ამ იურიდიულ პირში (გაერთიანებაში) წილის გაცვლა საქონელზე (მომსახურებაზე);
Page 56
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ვ) საიჯარო ურთიერთობის შეწყვეტისას იმ ძირითადი საშუალების დაბრუნება, რომელსაც ჩაუტარდა რემონტი. საქონლის მიწოდებისა და მომსახურების გაწევის ადგილი დასაბეგრი ოპერაციის სახე – საქონლის (მომსახურების) მიწოდებისას კანონი, როგორც წესი, ოპერაციის განხორციელების დროდ თვლის საქონლის (მომსახურების) გაწევის მომენტს. საქონლის (გარდა ელ.ენერგიის, გარანტირებული სიმძლავრის, თბოენერგიის, წყლის და გაზის) მიწოდებისას ეს მომენტია მასზე საკუთრების უფლების გადაცემის მომენტი, ხოლო მომსახურებისას კი პირველივე მომენტი, როდესაც მიმღებ პირს შესაძლებლობა მიეცემა თავისი რისკით გამოიყენოს მომსახურების შედეგი. კანონმდებელი მიწოდების სახეებს ჰყოფს შემდეგ სამ ნაწილად: ა) უწყვეტი (რეგულარული) მომსახურება; ბ) გარანტირებული სიმძლავრის, ელექტროენერგიის, თბოენერგიის, გაზის ან წყლის მიწოდება; გ) დანარჩენი მიწოდებები. თუ საქონლის მიწოდება ითვალისწინებს ტრანსპორტირებას, საქონლის მიწოდების ადგილად ითვლება ტარნსპორტირების დაწყებისას საქონლის ადგილსამყოფელი. სხვა შემთხვევაში საქონლის გადაცემის ადგილი. მომსახურების გაწევის ადგილად ითვლება: ა) ადგილი სადაც მდებარეობს უძრავი ქონება, თუ მომსახურება უკავშირდება უძრავ ქონებას მაგალითი: საქართველოს საწარმომ, რომელიც ფლობს შენობას აბაშაში, დაგეგმილი კაპიტალური რემონტის არქიტექტურული დასაბუთებულობის მოსამზადებლად დაიქირავა თურქეთის საწარმო. ეს მომსახურება დაკავშირებულია საქართველოში მდებარე უძრავ ქონებასთან. შესაბამისად, იგი გაწეულად ითვლება საქართველოში. ბ) მომსახურების ფაქტიურად გაწევის ადგილი, თუ მომსახურება უკავშირდება მოძრავ ქონებას მაგალითი: არარეზიდენტმა უფლება მისცა რეზიდენტს საქართველოში (ან უცხოეთში) გამოეყენებინა სასაქონლო ნიშანი. შესაბამისად, სასაქონლო ნიშნით სარგებლობაზე გაფორმდა განსაკუთრებული სალიცენზიო ხელშეკრულება. მომსახურების გაწევის ადგილი არის საქართველო. თუ რეზიდენტი არარეზიდენტს გაუწევდა მსგავს მომსახურებას, მაშინ გაწევის ადგილი იქნებოდა არარეზიდენტის სახელმწიფო. გ) ტვირთების გადატანისა და მგზავრთა გადაყვანის ადგილსამყოფელი ტრანსპორტირების დაწყებისას, თუ მომსახურება დაკავშირებულია ამ გადაზიდვებთან. გადასახადისაგან განთავისუფლება დღგ-სგან განთავისუფლება არსებობს ჩათვლის უფლებით და ჩათვლის უფლების გარეშე. ჩათვლის უფლებით ოპერაციის განთავისუფლება გულისხმობს, რომ ოპერაცია არ იბეგრება და გამოიყენება ჩათვლის უფლება. ჩათვლის უფლების გარეშე ოპერაციის განთავისუფლება გულისხმობს, რომ ოპერაცია არ იბეგრება და არ გამოიყენება ჩათვლის უფლება. გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს არ გამოიყენოს ჩათვლის უფლების გარეშე დღგსგან განთავისუფლება. ჩათვლის უფლების გარეშე დღგ-საგან განთავისუფლებულია შემდეგი
Page 57
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საქონლის მიწოდება, იმპორტი ან დროებითი შემოტანა: ფასიანი ქაღალდების მიწოდება/იმპორტი, სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული უძრავი ქონების მიწოდება, საქართველოს საპატრიარქოს მიერ სანთლის, ჯვრის და სხვა ღვთისმსახურებო საგნის მიწოდება, რვეულების მიწოდება, დადგენილი ნუსხის სამედიცინო, ვეტერინალური, სამკურნალო (ფარმაცევტული) ნედლეულის მიწოდება/იმპორტი, მსუბუქი ავტომობილის მიწოდება/იმპორტი, წიგნების, ჟურნალ-გაზეთების, ნოტების, დისკების, სალექციო კურსის მიწოდება, ელექტროენერგიის წარმოებისათვის ბუნებრივი აირის იმპორტი, მიწის ნაკვეთის მიწოდება, ფინანსური ოპერაციის/მომსახურების განხორციელება, დაკრძალვასთან დაკავშირებული სარიტუალო მომსახურება, სამედიცინო მომსახურება, ბავშვთა, ავადმოფთა მოვლა-პატრონობის მომსახურება, განათლების მომსახურება, ლატარიებით, კაზინოებით მომსახურება. ჩათვლის უფლებით დღგ-საგან განთავისუფლებულია: საქონლის ექსპორტი, ექსპორტში ან ტრანზიტში მოქცეული საქონლის გადაზიდვა, გადაზიდვასთან დაკავშირებული მომსახურება, აეროპორტების, ნავსადგურების სარკინიგზო ვაგზლების მომსახურება, მგზავრთა გადაყვანისა და ბარგის გადაზიდვის მომსახურება, მგზავრთა საერთაშორისო გადაყვანა, სამგზავრო ბილეთების რეალიზაცია და სხვა. დღგ-ს განაკვეთები დღგ-ს განაკვეთი შეადგენს დასაბეგრი ბრუნვის ან საქონლის იმპორტის თანხის 18%-ს; საქონლის დროებითი შემოტანისას საქონლის თანხის 0,54 %-ს ამ საქონლის საქართველოს საბაჟო ტერიტორიაზე ყოფნის ყოველ სრულ და არასრულ თვეზე (ეს თანხა არ უნდა აღემატებოდეს საქონლის ღირებულების 18%-ს). უკუდაბეგვრის წესით დასაბეგრი ოპერაციის განაკვეთი შეადგენს 18%-ს. დეკლრაციის წარდგენა დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრირებული პირი ვალდებულია საგადასახადო ორგანოს წარუდგინოს დეკლარაცია ყოველ საანგარიშო პერიოდზე არა უგვიანეს ამ პერიოდის მომდევნო თვის 15 რიცხვისა და ამავე ვადაში გადაიხადოს კუთვნილი დღგ-ს გადასახადი. დღგ-ს საანგარიშო პერიოდია კალენდარული თვე. უკუდაბეგვრა დღგ-თი უკუდაბეგვრას ექვემდებარება : ა) არარეზიდენტი ფიზიკური პირის ან არარეზიდენტი საწარმოს მიერ საქართველოს ტერიტორიაზე გაწეული მომსახურება. ბ) პირის მიერ სახელშეკრულებო უზრუნველყოფის ფარგლებში საქონლის კრედიტორისათვის საკუთრებაში გადაცემა. გ) საქართველოს ტერიტორიის გარეთ გაწეული მომსახურების ან საქონლის პროდუქტის (საპროექტო, ტექნიკური დოკუმენტაცია, პროგრამა) ინტერნეტით ან სხვა ელექტრონული ფორმით მიწოდება.
Page 58
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დღგ-ს ჩათვლის დოკუმენტებია:
საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა,; სასაქონლო დეკლარაცია; უკუდაბეგვრისას და დროებითი შემოტანისას ბიუჯეტში დღგ-ს გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტი; საჯარო სამართლის იურიდიული პირების მიერ გაწეული მომსახურების საფასურის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტი.
დასაბეგრი ოპერაციის თანხის კორექტირება დასაბეგრი ოპერაციის თანხა კორექტირდება შემდეგ შემთხვევებში: გაუქმებულია დასაბეგრი ოპერაცია; შეცვლილია დასაბეგრი ოპერაციის სახე; შეცვლილია ოპერაციაზე კომპენსაციის თანხა; საქონელი/მომსახურება სრულად ან ნაწილობრივ უბრუნდება დღგ-ს გადამხდელს. კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა არის ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი დოკუმენტი, რომლითაც დასტურდება დასაბეგრი ოპერაციის თანხის კორექტირებას.
საქართველოს კანონით ,,მეწარმეთა შესახებ“ საწარმოს რედომიცლება
რედომიცილება - ეს არის უცხო ქვეყნის საწარმოს რეგისტრაციის საქართველოში გადმოტანა საწარმოს უწყვეტობის დაურღვევლად. რედომიცილებული საწარმო შეიძლება დარეგისტრირდეს მხოლოდ საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული სამართლებლივი ფორმით. რაც შეეხება საქართველოში რეგისტრირებულ საწარმოს უფლება აქვს გადაიტანოს რეგისტრაცია უცხო ქვეყანაში შემდეგი პირობების არსებობისას: ა) ამ ქვეყანასთან დადებული საერთაშორისო ხელშეკრულებით არ არის აკრძალული საწარმოს რედომიცილება; ბ) საწარმოს საგადასახადო ორგანოების მიმართ არ გააჩნია საგადასახადო დავალიანება. გ) საწარმოს რედომიცილება უტოლდება რეორგანიზაციას და მასზე ვრცელდება საწარმოს რეორგანიზაციის მარეგულირებელი ნორმები. ხელმძღვანელობა და წარმომადგენლობა ხელმძღვანელობის უფლებამოსილება გულისხმობს საწარმოს სახელით გადაწყვეტილებების მიღებას, ხოლო წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება გულისხმობს საწარმოს სახელით გამოსვლას მესამე პირებთან ურთიერთობაში. ხელმძღვანელობის უფლებამოსილება გულისხმობს წარმომადგენლობით უფლებამოსილებასაც თუ წესდებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული. ხელმძღვანელობის უფლება აქვს დირექტორებს შ.პ.ს-ში, სააქციო საზოგადოებასა და კოოპერატივში.
Page 59
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
რაც შეეხება სპს-ს ხელმძღვანელობის უფლება აქვს ყველა პარტნიორს, კომანდიტორულ საზოგადოებაში სრულ პარტნიორებს (კომპლემენტარებს). ხელმძღვანელებს უფლება არა აქვთ პარტნიორთა თანხმობის გარეშე განახორციელონ იგივე საქმიანობა, რომელსაც ეწევა საზოგადოება. ამ თანხმობის გაცემა შეუძლია პარტნიორთა კრებას. ხელმძღვანელები და სამეთვალყურეო საბჭოს წევრები საზოგადოების საქმეებს უნდა გაუძღვნენ კეთილსინდისიერად. თუ ისინი არ შეასრულებენ ამ მოვალეობას, საზოგადოების წინაშე წარმოშობილი ზიანისათვის პასუხს აგებენ სოლიდარულად, მთელი თავისი ქონებით. ხელმძღვანელობაზე/წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირის რეგისტრაცია წყდება, თუ მარეგისტრირებელ ორგანოს წარედგინა უფლებამოსილი პირის განცხადება რეგისტრაციის შეწყვეტის თაობაზე. სასამართლოს მიერ აღიარებულია გარდაცვლილად ან უგზო-უკვლოდ დაკარგულად. საქართველოს შრომის კოდექსის მიხედვით შრომის პირობების დაცვა სამუშაო დროის ხანგრძლივობა, რომლის განმავლობაშიც დასაქმებული ასრულებს სამუშაოს, არ უნდა აღემატებოდეს კვირაში 41 საათს. სამუშაო დროში არ ითვლება შესვენების და დასვენების დრო. იმ შემთხვევაში, თუ შეუძლებელია ყოველდღიური ან ყოველკვირეული სამუშაო დროის ხარგრძლივობის დაცვა, კანონი უშვებს სამუშაო დროის შეჯამებული აღრიცხვის წესის შემოღებას. სამუშაო ცვლებს შორის დასვენების ხანგრძლივობა არ უნდა იყოს 12 საათზე ნაკლები. ცვლიანობის განრიგს ამტკიცებს დამსაქმებელი სამუშაოს სპეციფიკის გათვალისწინებით. ცვლიანობის განრიგის ცვლილების შესახებ დასაქმებულს უნდა ეცნობოს 10 დღით ადრე, თუ ეს შეუძლებელი არ არის საწარმოო აუცილებლობის გამო. დასაქმებულის მიერ სამუშაოს შესრულება დროის იმ შუალედში, რომელიც აღემატება შრომითი ხელშეკრულებით განსაზღვრულ დროს მიიჩნევა ზეგანაკვეთურ სამუშაოდ. დასაქმებული ვალდებულია შეასრულოს ზეგანაკვეთური სამუშაო, თუ თავიდან ასაცილებელია ავარია ან საჭიროა მისი შედეგების ლიკვიდაცია. ეს უნდა მოხდეს სათანადო ანაზღაურებით. თუ შრომითი ხელშკრულებით სამუშაო დროის ხანგრძლივობა განსაზღვრული არ არის, მაშინ ზეგანაკვეთურ სამუშაოდ ითვლება სამუშოს შესრულება დროის იმ მონაკვეთში, რომელიც აღემატება 41 საათს. აკრძალულია ღამის სამუშაოზე (22 სთ-დან 6 საათამდე) არასრულწლოვანის, ორსულის, ახალნამშობიარევი ქალის დასაქმება, ხოლო 3 წლამდე ასაკის ბავშვის მომვლელის ან შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის დასაქმება - მისი თანხმობის გარეშე. 16 წლიდნ 18 წლამდე ასაკის არასრულწლოვანისა და შრომის მძიმე, მავნე ან საშიშპირობებიან სამუშაოზე დასაქმებულის სამუშაო დროის ხანგრძლივობა არ უნდა აღემატებოდეს 36 საათს კვირაში.
Page 60
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
04.01
რას წარმოადგენს დღგ-ს გადასახადი?
04.02
როდის ხდება დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაცია?
04.03
ვინ არის დღგ-ს გადამხდელი?
04.04
ჩამოთვალეთ დღგ-თი დასაბეგრი ოპერაციები.
04.05 04.06
რა არის ოპერაციის თანხა და დრო? მოხდა ორი საწარმოს რეორგანიზაცია (შეერთება), რომელთაგან მხოლოდ ერთი იყო დღგ-ს გადამხდელი. წარმოიშვა ახალი საწარმო. ევალება თუ არა მას დღგ-ს გადამხდელად რეგისტრაცია?
04.07
რა ოპერაციებია განთავისუფლებული დღგ-საგან?
04.08
რას ნიშნავს ჩათვლის უფლებით და მის გარეშე განთავისუფლება?
04.09
რას ნიშნავს გადასახდელი და ჩასათვლელი დღგ?
04.10 04.11
როგორ გამოვყოფთ მთლიანად გადახდილი თნხიდან დღგ-ს? საწარმო ასრულებს საბუღალტრო მომსახურების ოპერაციებს, რომლის შემოსავალმა 12 თვეში გადააჭარბა 100 000-ს. ვალდებულია თუა არა იგი დარეგისტრირდეს დღგ-ს გადამხდელად?
04.12
ჩამოთვალეთ დღგ-ს ჩათვლის დოკუმენტები.
04.13
როდის ხდება დეკლარაციის წარდგენა და დღგ-ს გადახდა?
04.14
რა სახის ოპერაციები ექვემდებარება უკუდაბეგვრას?
04.15
04.17
რა შემთხვევაში ხდება დღგ-ს კორექტირების ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა? შვედურმა კომპანიამ საქართველოს საწარმოს კუთვნილი ავტომობილის ნაწილი გაარემონტა თავის სათავო ოფისში. ჩაითვლება თუ არა მომსახურება საქართველოში გაწეულად და დაიბეგრება თუ არა დღგთი? შ.პ.ს. ,,ალფამ“ განახორციელა 80000 ლარის მის მიერ წარმოებული აქციზური საქონლის - არყის მიწოდება. არის თუ არა ვალდებული იგი დარეგისტრირდეს დღგ-ს გადამხდელად და როდიდან? უცხოურმა კომპანიამ, რომელსაც საქართველოში არ გააჩნია მუდმივი დაწესებულება, საქართველოს საწარმოს შეუსრულა საპროექტო სამუშაო, საქართველოში შენობის ასაშენებლად.ჩაითვლება თუ არა მომსახურება საქართველოში გაწეულად და დაიბეგრება თუ არა დღგ-თი? ასახეთ შემდეგი ოპერაციები ანგარიშებზე, დღგ-ს გადახდა და განაშთვა. ა) შეძენილია 10000 ლარის საქონელი კრედიტით დღგ-ს გარეშე ბ) გაყიდულია საქონელი კრედიტით 5000 ლარად. მყიდველმა დღგ-ს ჩათვლით გადაიხადა 5900 გ) გაწეულია საიჯარო ქირის ხარჯი 726 ლარი საიდანაც ჩასათვლელია დღგ. დ) შემოტანილია 3000 ლარის საქონელი იმპორტით, რაზედაც გადახდილია საბაჟო დღგ 360 ლ.
04.18
რას ნიშნავს საწარმოს რედომიცილება?
04.19
ვის აქვს ხელმძღვანელობის უფლება და რა უფლებები აქვთ ხელმძღვანელებს?
04.20
როგორ ხდება შრომის კოდექსის მიხედვით შრომის პირობების დაცვა?
04.21
რას ნიშნავს ზეგანაკვეთური სამუშაო?
04.22
როგორია ღამის სამუშაოს შესრულების პირობები?
04.16
Page 61
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №5 მოკლევადიანი მოთხოვნების აღრიცხვა საწარმოს მოთხოვნები წარმოეშობა მრავალი გარემოების გამო: პროდუქციის მიწოდების, მომსახურების
გაწევის,
შესრულებულ
სამუშაოსთან
დაკავშირებით.
ასევე
მოთხოვნის
წარმოშობის საფუძველია მომწოდებლისათვის გადახდილი ავანსები, გაცემული სესხები, მოთხოვნები საწარმოს პერსონალისა და ხელმძღვანელების მიმართ და სხვა. მოთხოვნები გადახდის ვადებთან დაკავშირებით შეიძლება იყოს
მოკლევადიანი
(მიმდინარე) და გრძელვადიანი. საქონლის მიწოდება და მომსახურება შეიძლება განხორციელდეს როგორც იმავდროული გადახდით, ასევე შემდგომი გადახდის პირობით, რომელსაც კრედიტით რელიზაცია ეწოდება. ამის საფუძველზე მიმწოდებლისათვის წარმოიქმნება დებიტორული დავალიანება, ანუ მოთხოვნა, ხოლო მყიდველს ეწოდება დებიტორი. მოკლევადიანი მოთხოვნები (ისევე როგორც გრძელვადიანი მოთხოვნები) აქტიური ანგარიშებია. მათ დებეტში აღირიცხება მოთხოვნის ზრდა , ხოლო კრედიტში შემცირება. მოკლევადიან
მოთხოვნებს
განეკუთვნება:
მოთხოვნები
მიწოდებიდან
და
მომსახურებიდან, მოთხოვნები მეკავშირე საწარმოს მიმართ, სათამასუქო მოთხოვნები, დარიცხული მოთხოვნები. დარიცხვის პრინციპის თანახმად შემოსავალი რეალიზაციიდან აღიარებული უნდა იქნას ოპერაციის მოხდენისთანავე, მიუხედავად იმისა როდის მოხდება თანხის გადახდა. თუ საქონლის მიწოდება, ან მომსახურების გაწევა წარმოებს კრედიტით, წარმოიქმნება სავაჭრო მოთხოვნა. საქონლის კრედიტით რელიზაცია ან მომსახურების გაწევა შეიძლება განხორციელდეს
სხვადასხვა
პირობებით:
ჩვეულებრივი,
ფასდათმობით,
განვადებით,
თამასუქით. ჩვეულებრივ სავაჭრო მოთხოვნას პროცენტი არ ერიცხება. მისი გადახდის ვადები და პირობები გათვალისწინებულია ხელშეკრულებით. მაგალითად: მიწოდებულია 3500 ლარის თვითღირებულების საქონელი 5000 ლარად (დღგს გარეშე) , 20 დღეში გადახდის პირობით. მყიდველმა საქონლის ღირებულება გადაიხადა კრედიტის ვადის ამოწურვისას უნაღდო ანგარიშსწორებით: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.09.2012
1410
6110
5000
დებიტორული დავალიანება
10.09.2012
1410
3330
900
გადასახდელი დღგ
10.09.2012
7210
1610
3500
ჩამოწერილია თვითღირებულებით
30.09.2012
1210
1410
5900
დებიტორის მიერ თანხის ჩარიცხვა
Page 62
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გაყიდვა განვადებით საცალო ვაჭრობის ერთ-ერთ ფორმას წარმოადგენს საქონლის განვადებით გაყიდვა. მისი არსი მდგომარეობს შემდეგში: მყიდველი თავდაპირველად იხდის პირველად შენატანს, მთლიანი
თანხის
განსაზღვრულ
ნაწილს
(უმეტესად
ეს
თანხა
შადგენს
საქონლის
სარეალიზაციო ფასის 20-25%-ს), ხოლო დარჩენილ თანხაზე ხდება გადავადება, რომელიც დაფარული უნდა იქნას განსაზღვრულ ვადაში. ბასს 18 ,,ამონაგების“ მიხედვით ამონაგების აღიარება ხდება მაშინ, როდესაც მოსალოდნელია ოპერაციიდან ეკონომიკური სარგებლის მიღება. მაგრამ ზოგჯერ ამონაგების აღიარება არ არის მართებული მანამ, სანამ არ აღმოიფხვრება ოპერაციის შესრულებასთან დაკავშირებული საეჭვო პირობები. საცალო
ვაჭრობაში
საქონლის
განვადებით
გაყიდვას
თან
ახლავს
ბანკის
მიერ
დამტკიცებული განვადების ხელშეკრულება, შესაბამისად ბანკი იღებს აღნიშნული თანხის დაფარვის ვალდებულებას. მაგ: განვადებით გაყიდულია 800 ლარის თვითღირებულების მქონე ტელევიზორი 1180 ლარად
(დღგ-ს
ჩათვით).
მყიდველმა
გადაიხადა
პირველადი
შენატანი
236
ლარი
(1180*20%=236), ხოლო დარჩენილი თანხა არსებული ხელშეკრულების საფუძველზე დაიფარება ბანკის მიერ, ხელშეკრულების გაფორმებიდან სამი სამუშაო დღის განმავლობაში. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.09.2012
1410
6110
1000
შემოსავალი რეალიზაციიდან
10.09.2012
1410
3330
180
გადასახდელი დღგ
10.09.2012
7210
1610
800
ჩამოწერილია თვითღირებულებით
10.09.2012
1110
1410
236
დებიტორის მიერ თანხის დაფარვა
10.09.2012
1490
1410
944
13.09.2012
1210
1490
944
მოთხოვნა განვადების ხელშეკრულების საფუძველზე განვადების ხელშეკრულების საფუძველზე მოთხოვნის დაფარვა
Page 63
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
უიმედო და საეჭვო მოთხოვნები პრაქტიკა ცხადყოფს, რომ სავსებით შესაძლებელია, რომელიმე მყიდველი გახდეს გადახდისუუნარო და ვერ უზრუნველყოს მოთხოვნის დაფარვა მთლიანად, ან ნაწილობრივ. აღნიშნული გარემოება განაპირობებს მოთხოვნის უიმედოობას, რაც ექვემდებარება ჩამოწერას. თუ საწარმოს საკმარისი მტკიცებულება გააჩნია, რომ დებიტორი ვერ შეძლებს დავალიანების გადახდას, მან ასეთი მოთხოვნა უნდა გააუქმოს და ფინანსურ ანგარიშგებებში არ ასახოს ის მოთხოვნები, რომელთა მიღება ყოველგვარ საფუძველს მოკლებულია. მოთხოვნის უიმედოდ აღიარების საკმარის მტკიცებულებას წარმოადგენს:
განცხადება მყიდველის გაკოტრების შესახებ;
თუ შეუძლებელია მისი ადგილსამყოფელის დადგენა;
სასარჩელო ვადა გასულია და სასამართლოს წესით თანხების ამოღების შანსი დაკარგულია;
სასამართლო გადაწყვეტილებით მყიდველი მთლიანად, ან განთავისუფლებულია თავისი ვალდებულების შესრულებისაგან.
ნაწილობრივ
1415 ანგარიში თავისი შინაარსით პასიური ანგარიშია, ამიტომ მას აქვს კრედიტული ნაშთი, მისი ზრდა იწერება კრედიტში, ხოლო შემცირება დებეტში. კორექტირების თანხის განსაზღვრა ხდება საწყისი ნაშთის გათვალისწინებით. საეჭვო მოთხოვნის აღიარება ხდება გატარებით: დებეტი 7460-საეჭვო მოთხოვნებთან დაკავშირებული ხარჯები; კრედიტი 1415-საეჭვო მოთხოვნების კორექტირება. საეჭვო მოთხოვნის ორი სახე არსებობს: კონკრეტული და საერთო. კონკრეტულია ისეთი საეჭვო მოთხოვნა, რომელიც დადგენილია ინდივიდუალურად, თითოეული მყიდველის გადახდისუნარიანობიდან გამომდინარე. ასეთი საეჭვო მოთხოვნის კორექტირების თანხას კონკრეტული ანარიცხი ეწოდება. მაგალითი:
მყიდველის
გაკოტრებულად
გამოცხადების
გამო
ჩამოიწერა
მისი
დებიტორული დავალიანება 800 ლარი: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.09.2012
7460
1415
800
ანარიცხის ხარჯებში გადატანა
30.12.2012
1415
1410
800
30.12.2012
5330
7460
800
უიმედო ვალის ჩამოწერა რეზერვის ანგარიშზე ხარჯის გადახურვა მოგება/ზარალის ანგარიშზე
Page 64
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მოთხოვნები მეკავშირე საწარმოს მიმართ მეკავშირე საწარმო არის საწარმო, რომელზეც ინვესტორს გააჩნია მნიშვნელოვანი ზეგავლენის მოხდენის უფლება და ამავე დროს არ მონაწილეობს ერთობლივ საქმიანობაში. მოთხოვნა მეკავშირე საწარმოს მიმართ აღირიცხება 1420 ანგარიშის დებეტში, ხოლო მოთხოვნის დაფარვა მეკავშირე საწარმოს მიერ 1420 -ის კრედიტში. მაგ: მეკავშირე საწარმოს კრედიტით მიეყიდა 3000 ლარის საქონელი, დღგ-540. მეკავშირე საწარმომ დათქმულ ვადაში საბანკო ანგარიშზე გადმორიცხვით გადაიხადა მიწოდებული საქონლის ღირებულება 3540 ლარი. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.09.2012
1420
6110
3000
10.09.2012
1420
3330
540
საქონლის რეალიზაცია მეკავშირე სწარმოზე გადასახდელი დღგ
20.09.2012
1210
1420
3540
მიღებულია მეკავშირე საწარმოსაგან
მოთხოვნები საწარმოს დაქირავებულ მუშაკთა, ხელძღვანელობისა და პარტნიორების მიმართ
საწარმოს თავისი პარტნიორებისა და მომუშავეების მიმართ მოთხოვნები შეიძლება წარმოეშვას სესხის გაცემასთან, სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულებასთან, საქონლის კრედიტით მიყიდვასთან, საწესდებო კაპიტალის შევსებასთან დაკავშირებით. მაგალითი: მომუშავეზე გაყიდულია 300 ლარის საქონელი კრედიტით. მომუშავის მიერ დაფარულია დავალიანება ნაღდი ანგარიშსწორებით. ამ შემთხვევაში რეალიზაციის ოპერაციას 1430 ანგარიშზე მოთხოვნის აღრიცხვით.
ვასრულებთ
საწარმოს თანამშრომელი, რომელიც ასრულებს გარკვეულ დავალებას და ამ მიზნით საწარმოსაგან იღებს თანხას, ხდება ანგარიშვალდებული პირი. თუ მან დახარჯა მიღებულ თანხაზე ნაკლები, დარჩენილ თანხას დააბრუნებს სალაროში. მაგალითი: ანგარიშვალდებულ პირზე გაცემულია 336 ლარი სალაროდან. 236 ლარით მან შეიძინა საჭირო ნედლეული, ხოლო დარჩენილი 100 ლარი დააბრუნა სალაროში. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.10.2012
1430
1110
336
ა/პ თანხის გაცემა
10.10.2012
1620
3110
200
ნედლეულის შეძენა
10.10.2012
3340
3110
36
გადახდილი დღგ
10.10.2012
3110
1430
236
ა/პ მოთხოვნის შემცირება
10.10.2012
1110
1430
100
ა/პ მოთხოვნის შემცირება
Page 65
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მაგალითი: საწარმოს მენეჯერზე სალაროდან გაცემულია სამივლინებო ავანსი 500 ლარი. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.09.2012
1440
1110
500
სამივლინებო ავანსის გაცემა
მაგალითი: სალაროდან გაცემულია საწარმოს პარტნიორზე სესხი 1 წლის ვადით 2000 ლარი. საწარმოს პარტნიორმა დათქმულ დროს დააბრუნა სესხი 2000 ლარი სალაროში. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.09.2012
1450
1110
2000
გაცემულია სესხი
10.09.2013
1110
1450
2000
დაბრუნებულია პარტნიორისგან
კაპიტალის შევსებაზე პარტნიორის გრძელვადიანი მოთხოვნის მიმდინარე ნაწილი 1460 ანგარიში - კაპიტალის შევსებაზე პარტნიორების გრძელვადიანი მოთხოვნების მიმდინარე
ნაწილი
განკუთვნილია
კაპიტალის
შევსებაზე
პარტნიორის
ნაკისრი
ვალდებულების იმ ნაწილის აღსარიცხავად, რომელიც უნდა დაიფაროს 1 წლის განმავლობაში. დებეტში გაიზრდება მოთხოვნა 1460, ხოლო კრედიტში შემცირდება შესაბამისი გრძელვადიანი მოთხოვნა 2330 -მოთხოვნა კაპიტალის შევსებაზე. მაგალითი: პარტნიორმა 5 წლის განმავლობაში 10000 ლარით უნდა შეავსოს საწესდებო კაპიტალი (5150-საწესდებო კაპიტალი). აქედან თანხის ნაწილი 2000 ლარი უნდა შეიტანოს მიმდინარე წელს. გვექნება გატარება: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.01.2012
2330
5150
10000
10.01.2012
1460
2330
2000
გრძელვადიანი კაპიტალის შევსებაზე კაპიტალის გრძელვადიანი მიმდინარე ნაწილი
ანგარიში 1470 გრძელვადიანი მოთხოვნის მიმდინარე ნაწილი გრძელვადიანი მოთხოვნების მიმდინარე ნაწილის აღრიცხვისათვის.
მოთხოვნა შევსებაზე მოთხოვნის
გამოიყენება
სხვა
მომწოდებლისათვის გადახდილი ავანსები ეკონომიკური შინაარსით მოთხოვნებს მიეკუთვნება წინასწარ გადახდილი თანხები. ასეთი თანხები მოთხოვნად რჩება მანამ, სანამ არ იქნება მოწოდებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები, გაწეული მომსახურება, ან შესრულებული სამუშაო.
Page 66
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
თუ საქონლის ან მომსახურების მოსაწოდებლად მომწოდებელზე მოხდა წინასწარ თანხის გადახდა, საწარმოს წარმოექმნება მოთხოვნა მომწოდებლის მიმართ გადახდილ ავანსზე. მაგალითი: A საწარმომ B საწარმოს საქონლის მოსაწოდებლად ავანსად გადაურიცხა 1500 ლარი, 10 დღეში საქონლის მიღების პირობით. 10 დღის შემდეგ საწარმომ მიიღო ავანსად გადახდილი 1500 ლარის საქონელი. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.10.2012
1480
1210
1500
მომწოდებელზე გადახდილი ავანსი
20.10.2012
1610
3110
1500
ნედლეულის შეძენა
20.10.2012
3110
1480
1500
ავანსის გადახურვა
დარიცხული მოთხოვნები მოკლევადიან მოთხოვნებს მიეკუთვნება დარიცხული მოთხოვნები. დარიცხული ნიშნავს გამომუშავებულ, მაგრამ მიუღებელ შემოსავალს. ხშირ შემთხვევაში დარიცხული მოთხოვნები წარმოიქმნება არასასაქონლო ოპერაციების განხორციელების შედეგად. როდესაც საწარმოს აქტივს იყენებენ სხვა სუბიექტები, მათგან მიიღება შემოსავალი პროცენტის, როიალტის დივიდენდის სახით. მაგალითად:
საწარმოს
შეძენილი
აქვს
სააქციო
საზოგადოების
აქციები.
სააქციო
საზოგადოების მიერ დივიდენდის გამოცხადების შემდეგ საწარმო კუთვნილი დივიდენდის დარიცხვას ასახავს ერთის მხრივ დარიცხული მოთხოვნისა (დებეტი 1810) და მეორეს მხრივ არასაოპერაციო შემოსავლების ანგარიშზე (კრედიტი 8120), ხოლო მიღებას ასახავს შემდეგი გატარებებით: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.10.2012
1810
8120
10000
მისაღები დივიდენდი
10.10.2012
1210
1810
10000
დივიდენდის მიღება
მისაღებ პროცენტებზე მოთხოვნა კი საწარმოს წარმოექმნება გაცემული სესხებიდან, მიღებული თამასუქებიდან და სხვა. საპროცენტო შემოსავლების დარიცხვა და მიღება აისახება გატარებით: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.10.2012
1820
8110
1000
მისაღები პროცენტის დარიცხვა
10.10.2012
1210
1820
1000
პროცენტის მიღება
Page 67
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სათამასუქო მოთხოვნები
მოთხოვნის განსაკუთრებული სახეა სათამასუქო მოთხოვნა. სათამასუქო მოთხოვნა სხვა მოთხოვნებისაგან განსხვავდება იმით, რომ გადამხდელი წერილობით დებს ვალდებულებას გადახდაზე მოთხოვნისთანავე, ან წინასწარ განსაზღვრულ ვადაში. თამასუქი არსებობს მარტივი და გადასაპირებელი (ტრატა). მარტივ თამასუქში მონაწილეობს ორი პიროვნება თამასუქის გამცემი და მიმღები, ხოლო გადასაპირებელ თამასუქს ადგენს კრედიტორი. ტრატა წარმოადგენს საგადასახადო დავალებას. იგი გულისხმობს კრედიტორის წერილობით ბრძანებას გადამხდელისადმი გადაუხადოს განსაზღვრული თანხა მესამე პირს. ორივე სახის თამასუქს გააჩნია შემდეგი რეკვიზიტები: დასახელება, ნომინალი, გაცემის თარიღი, დაფარვის თარიღი, საპროცენტო განაკვეთი. თამასუქი, დაფარვამდე დარჩენილი პერიოდის მიხედვით, შეიძლება იყოს მოკლევადიანი, ან გრძელვადიანი. თამასუქს გააჩნია შემდეგი აუცილებელი რეკვიზიტები: თამასუქის დასახელება, გაცემის თარიღი, მიღების თარიღი, მიმღების დასახელება, თამასუქის ნომინალი, საპროცენტო განაკვეთი, თამასუქის გამცემი და მისი ხელმოწერა. თამასუქის ვადა განისაზღვრება იმ დღეთა რაოდენობით, რომელშიც იგი მოქმედებს. თამასუქის ვადა გადასახდელი პროცენტის გაანგარიშების აუცილებელი ელემენტია. მაგ: 10 სექტემბერს გაცემულია მარტივი თამასუქი 20 ნოემბერს დაფარვის პირობით. თამასუქის ვადა ტოლია : სექტემბერში დარჩენილი დღეები 30-10=20 ოქტომბრის დღეები
31
ნოემბრის დღეები სულ
20 71 დღე
მოკლევადიანი თამასუქის მიღება გატარდება: დებეტი - 1510 - მიღებული მოკლევადიანი თამასუქი; კრედიტი - 1210 - ეროვნული ვალუტა რეზიდენტ ბანკში; მაგალითი: მიღებულია 90 დღიანი თამასუქი 20 000 ლარის გაცემულ სესხზე. წლიური საპროცენტო განაკვეთი 12%-ია. პროცენტის თანხის გამოთვლა: ((20000*12/100)/365)*90=591,78 თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.01.2012
1520
1210
20000
10.04.2012
1820
8110
591,78
მიღებული მოკლევადიანი თამასუქი საპროცენტო შემოსავალი
გრძელვადიანი თამასუქის მიღების შემთხვევაში გვექნება: დებეტი - 2310 - მიღებული გრძელვადიანი თამასუქი; კრედიტი - 1210 - ეროვნული ვალუტა რეზიდენტ ბანკში;
Page 68
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
თუ გრძელვადიანი თამასუქის განაღდების ვადა იწურება და არ აღემატება ერთ საანგარიშგებო პერიოდს (1 წელი), უნდა განხორციელდეს მისი მიმდინარე ნაწილზე გადმოტანა. დებეტი - 1520 - გრძელვადიანი თამასუქის მიმდინარე ნაწილი; კრედიტი - 2310 - მიღებული გრძელვადიანი თამასუქი; მაგალითი: A საწარმომ B საწარმოს კრედიტით მიყიდა საქონელი 15000 ლარად 50 დღეში გადახდის პირობით. საწარმომ ვერ შეძლო 50 დღეში აღნიშნული თანხის დაფარვა, რის შემდეგაც მოხდა დამატებითი შეთანხმება 2 წლის განმავლობაში 15000 ლარის გასტუმრებაზე 8%-იანი წლიური განაკვეთით. გადახდა უნდა მოხდეს 2 ეტაპად, წელიწადში 7500 ლარი. 1 წლის საპროცენტო თანხა იქნება 15000*8%=1200ლ თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
10.10.2012
1410
6110
12711.9
რეალიზაცია
10.10.2012
1410
3330
2288,1
დღგ-ს ვალდებულება
01.12.2012
2310
1410
15000
გრძელვადიანი თამასუქის მიღება
01.12.2012
1520
2310
7500
01.12.2012
1820
8110
1200
გრძელვადიანი თამასუქიდან მიმდინარე ნაწილის გამოყოფა პროცენტის დარიცხვა
Page 69
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები
საგადასახადო დეკლარაცია საგადასახადო დეკლარაცია არის პირის ანგარიშგება კოდექსით დადგენილი გადასახადის გამოანგარიშების შესახებ. საგადასახადო დეკლარაციაში ჯამური საგადასახადო თანხის გაანგარიშება ხდება სრულ ლარებში. ამ მიზნით ერთ ლარამდე საგადასახადო ვალდებულება ნულდება. თუ პირი არ წარადგენს საგადასახადო დეკლარაციას, ითვლება, რომ მან წარადგინა დეკლარაცია, რომლის საფუძველზეც გადასახდელად დასარიცხი გადასახადის თანხა ნულის ტოლია. საგადასახადო
დეკლარაციების
ფორმები,
მათი
შევსებისა
და
ელექტრონული
დეკლარირების წესი განისაზღვრება დამტკიცებული ინსტრუქციებით.
საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის ვადის გაგრძელება დეკლარაციის წარდგენის ვადის გაგრძელება ნიშნავს იმას, რომ გაგრძელებული ვადის მიმართ არ გამოიყენება მ. 274-ით (საგადასახადო დეკლარაციის/გაანგარიშების წარდგენის ვადის დარღვევა) გათვალისწინებული ჯარიმა. თუ პირისათვის მოგების გადასახადის დეკლარაციის წარდგენის ვადა გაგრძელდა 3 თვით – 1 ივლისამდე, მაშინ ამ ვადისათვის არ გამოიყენება აღნიშნული ჯარიმა. დეკლარაციის წარდგენის გადავადება არ აბრკოლებს საურავების დარიცხვას. თუ პირს 1 ივლისამდე გაუგრძელდა მოგების გადასახადის დეკლარაციის წარდგენის ვადა, რომელშიც დაფიქსირებული უნდა ყოფილიყო 100 ლარის გადასახადი, ამ თანხას საურავები დაერიცხდება 1 აპრილიდან. გადავადება ეხება მხოლოდ მოგების, ქონებისა და წლიური საშემოსავლო გადასახადების დეკლარაციებს. მთავარი პირობა, არის დასადეკლარირებელი პერიოდის მიმდინარე გადასახდელების სრულად გადახდა. მეორე პირობას კი წარმოადგენს საგადასახადო ორგანოსათვის წერილობითი მიმართვა ვადის გაგრძელების თაობაზე. წლიური საშემოსავლო, მოგების ან ქონების გადასახადის საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის ვადა გაგრძელდება 3 თვით, თუ პირს გადახდილი აქვს დასადეკლარირებელი პერიოდის მიმდინარე გადასახდელები (ან არა აქვს მიმდინარე გადასახადების გადახდის ვალდებულება) და საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის ვადის გასვლამდე წერილობით მიმართავს საგადასახადო ორგანოს ვადის გაგრძელების თაობაზე. საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის ვადის გაგრძელებით არ იცვლება გადასახადის გადახდის ვადა.
Page 70
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო დეკლარაციაში ცვლილების ან დამატების შეტანა თუ პირი წარდგენილ საგადასახადო დეკლარაციაში აღმოაჩენს შეცდომას, რომელიც იწვევს
საგადასახადო
ვალდებულების
ცვლილებას,
იგი
ვალდებულია
საგადასახადო
დეკლარაციში შეიტანოს შესაბამისი ცვლილება, ან დამატება. შესწორებული საგადასახადო დეკლარაცია ჩაითვლება თავდაპირველად წარდგენილად, თუ იგი საგადასახადო ორგანოში წარდგენილია ამ დეკლარაციის წარდგენის ვადის გასვლამდე. იმ
საგადასახადო
პერიოდზე,
რომელზეც
საგადასახადომ
უკვე
განახორციელა
საგადასახადო შემოწმება ან დარიცხვა, პირის მიერ საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის შემთხვევაში, საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს, აღრიცხვა განახორციელოს შესწორებული დეკლარაციის მიხედვით. ხშირად ხდება, როდესაც დაუდევრობით, არასაკმარისი ინფორმაციის გამო, თუ სხვა მიზეზით
გადამხდელის
მიერ
საგადასახადო
ორგანოში
წარდგენილია,
გადამხდელის
თვალსაზრისით, არასწორი დეკლარაცია, რომლის შეცვლის სურვილიც მას შემდგომ გაუჩნდა. შეცვლის მთავარი მიზანი შეიძლება იყოს ჯარიმის (მ.275) თავიდან აცილება, ან სულაც კეთილსინდისიერების პრინციპების დაცვა. თუ წარდგენილ დეკლარაციაში პირი, თავისი აზრით, აღმოაჩენს შეცდომას, ის ვალდებულია, დეკლარაციაში შეიტანოს შესაბამისი ცვლილება და ახალი სახით წარუდგინოს იგი საგადასახადო ორგანოს. 1-ლი ნაწილის კონტექსტიდან იკვეთება, რომ საგადასახადო ორგანოც
ვალდებულია,
მიიღოს
ის,
როგორც
შესაბამისი
საგადასახადო
პერიოდის
დეკლარაცია. პრაქტიკულად გამოდის ისე, რომ საგადასახადო ორგანო ღებულობს მრავალჯერ შეცვლილ დეკლარაციას.
შესაბამისად,
დეკლარაციის
ბოლო
ვერსია
გაითვალისწინება
მ.275-ით
(საგადასახადო დეკლარაციაში/გაანგარიშებაში გადასახადის შემცირება) დასარიცხი ჯარიმის გამოანგარიშებისათვის. ამ ჯარიმის სახისათვის ამოსავალი თანხაა გადასახადის დარიცხული თანხა, მათ შორის, დეკლარაციით ნაჩვენები. პირველადი საგადასახადო დოკუმენტი
პირველადი
საგადასახადო
დოკუმენტი
რომლითაც
შესაძლებელია
სამეურნეო
არის
წერილობითი
ოპერაციის
დოკუმენტი,
მონაწილე
მხარეთა
იდენტიფიცირება, აქვს თარიღი, მოიცავს მიწოდებული საქონლის, ან გაწეული მომსახურების ჩამონათვალს და ღირებულებას. ბარტერულ ოპერაციებში საქონლის ჩამონათვალში მისი ღირებულების მითითება სავალდებულო არ არის.
პირველადი
საგადასახადო
დოკუმენტი
დგება
არანაკლებ
ორ
იდენტურ
ეგზემპლარად, რომელიც ინახება სამეურნეო ოპერაციის მონაწილე მხარეებთან. პირი ვალდებულია პირველადი საგადასახადო დოკუმენტი შეინახოს არანაკლებ 6 წლის განმავლობაში იმ საოპერაციო პერიოდის დასრულებიდან, რომელსაც ის მიეკუთვნება.
Page 71
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
პირველადი საგადასახადო დოკუმენტის (პსდ) ქონას არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება მ.286.4-ით
გათვალისწინებული
ჯარიმის
თავიდან
აცილებისათვის,
რომელიც
ეხება
სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების „ზედმეტობის” გამოვლენას. სხვა შემთხვევებში აუცილებელი არ არის, რომ პირველადი დოკუმენტი წარმოადგენდეს პირველად საგადასახადო დოკუმენტს, მათ შორის, ხარჯის გამოსაქვითად განხილვისათვის. პირველადი საგადასახადო დოკუმენტის სახეს განეკუთვნება, მაგალითად, სასაქონლო ზედნადები, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა,
საქონლის/მომსახურების
მიღება-ჩაბარების
აქტი.
პსდ
უნდა
იყოს
წერილობითი სახის, მატერიალური ფორმის, ან ელექტრონული. ამ დოკუმენტით უნდა ირკვეოდეს, თუ რისი მიწოდება განხორციელდა. ისეთი ზოგადი ჩანაწერები, როგორიცაა „მიწოდებულ იქნა 5 ტომარა საქონელი”, ხელს უშლის დოკუმენტის პსდ-ად განხილვას. გარდა ჩამონათვალისა, მითითებული უნდა იყოს ყოველი მათგანის ის ღირებულება, რა ღირებულებაც გათვალისწინებულია მხარეთა ნასყიდობის, თუ სხვა სახის ხელშეკრულებით (ნასყიდობის ფასი, საიჯარო ქირა და ა.შ.). საქონლის თვითღირებულების მითითება არ მოითხოვება. მხოლოდ ჯამური ფასის მითითებამ შეიძლება შექმნას პრობლემები ჯარიმის დაკისრების კუთხით. საქონლის შემთხვევაში, მითითებული უნდა იყოს ერთეულის ფასიც. მიკრო ბიზნესისა და მცირე ბიზნესის სტატუსის მინიჭება მიკრო ბიზნესის სტატუსი შეიძლება მიენიჭოს ფიზიკურ პირს, რომელიც არ იყენებს დაქირავებულ პირთა შრომას და დამოუკიდებლად ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას, რომლიდანაც მის მიერ მისაღები ჯამური ერთობლივი შემოსავალი კალენდარული წლის განმავლობაში არ აღემატება 30000 ლარს. მისი სასაქონლო-მატერიალური მარაგების ნაშთი არ უნა აღემატებოდეს 45000 ლარს. საქართველოს მთავრობას უფლება აქვს აკრძალოს ცალკეული საქმიანობის განხორციელება, რომლის ფარგლებშიც მიკრო ბიზნესის სტატუსი არ შეიძლება მიენიჭოს პირს. ამგვარი საქმიანობის სახეებს განეკუთვნება, მაგალითად: საკონსულტაციო, სამედიცინო,
სააუდიტო
და
საადვოკატო
საქმიანობები.
თუ
საქმიანობა
საჭიროებს
ლიცენზიას/ნებართვას, ან გამოიხატება ნივთების ყიდვა-გაყიდვაში (ვაჭრობაში), საგადასახადო ორგანო მაძიებელს უარს ეტყვის სტატუსის მინიჭებაზე. მიკრო ბიზნესის სტატუსის მქონე ფიზიკური პირი არ იხდის საშემოსავლო გადასახადს. ეს ფიზიკური პირი შეიძლება იყოს მეწარმედ რეგისტრირებული, „მეწარმეთა შესახებ” კანონის მიხედვით, ან არ იყოს. ზოგიერთ საქმიანობაზე არ მოქმედებს 30 000 ლარიანი შეზღუდვა. ასეთი საქმიანობის მაგალითებია
მრავალი
სახის
საყოფაცხოვრებო
პროდუქციის
წარმოება
და
რემონტი
(ტანსაცმლისა და ფეხსაცმლის რემონტი და გადაკეთება, ჯაგრისების წარმოება, თეთრეულის რეცხვა და ა.შ.). მიკრო ბიზნესის სტატუსის მქონე პირის კონტრაგენტი მიღებულ სასაქონლო ზედნადებს ვერ გამოიყენებს ერთობლივი შემოსავლიდან ხარჯების გამოსაქვითად, საშემოსავლო/მოგების გადასახადის მიზნებისათვის.
Page 72
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მცირე ბიზნესის სტატუსი შეიძლება მიენიჭოს მეწარმე ფიზიკურ პირს, რომლის მიერ ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული ერთობლივი შემოსავალი კალენდარული წლის განმავლობაში არ აღემატება 100 000 ლარს. ეს პირი უნდა იმყოფებოდეს საგადასახადო აღრიცხვაზე. მისი სასაქონლო-მატერიალური მარაგების ნაშთი არ უნა აღემატებოდეს 150 000 ლარს. მცირე ბიზნესის დასაბეგრი შემოსავალი იბეგრება 5 პროცენტით. მცირე ბიზნესის დასაბეგრი შემოსავალი იბეგრება 3 პროცენტით, თუ პირს
აქვს
ერთობლივი
შემოსავლის
60
პროცენტის
ოდენობით
ხარჯების
(გარდა
დაქირავებულზე დარიცხული ხელფასის ხარჯისა) დამადასტურებელი დოკუმენტები. თუ ფიზიკური პირი ეწევა სახელოვნებო, სამეცნიერო, სასოფლო-სამეურნეო ან სატყეოსამეურნეო საქმიანობას, ის ჩაითვლება მეწარმედ და შეუძლია მიმართოს საგადასახადო ორგანოს მცირე ბიზნესის სტატუსის მინიჭებისათვის. მცირე
ბიზნესის
სტატუსით
გათვალისწინებული
დაბეგვრის
რეჟიმი
მოქმედებს
საქართველოში არსებულ წყაროდან მიღებულ შემოსავლებზე, და არა მის ფარგლებს გარედან მიღებულზე. მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირს არ მოეთხოვება შემოსავლების რაიმე წესით ან ფორმით აღრიცხვა. მისი შემოსავლები, მაგალითად, დასტურდება პირველადი საგადასახადო დოკუმენტებით, საბანკო ანგარიშიდან ამონაწერებითა და საკონტროლო-სალარო აპარატების ჩეკებით. ამასთან, შემოსავლებს ის ასახავს დეკლარაციაში. რაც შეეხება ხარჯების აღრიცხვას, სტატუსის მქონემ უნდა აწარმოოს ინსტრუქციით დამტკიცებული ხარჯების აღრიცხვის სპეციალური ჟურნალი. ამ ჟურნალის შევსებისას არ მოითხოვება პირველადი დოკუმენტაცია, მაგრამ ხარჯების ნაწილზე დოკუმენტაციის ქონა, თუნდაც ჟურნალში აღურიცხველის, აუცილებელია, თუ ის აპირებს 3%-იანი დაბეგვრის რეჟიმის გამოყენებას. გენერალური სავაჭრო მინდობილობა და იურიდიულ მოქმედებათა განხორციელების უფლებამოსილება ,,მეწარმეთა კანონის“ მიხედვით
ხელმძღვანელებსა და ინდივიდუალურ მეწარმეს უფლება აქვთ წერილობით მისცენ მინდობილობა (ნებართვა) ამა თუ იმ პირს ან რამდენიმე პირს ერთდროულად (საერთო მინდობილობა). წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება უნდა შეესაბამებოდეს მინდობილობის შინაარსს. მინდობილობის შეწყვეტისათვის აუცილებელია მისი გაუქმება. გენერალური სავაჭრო მინდობილობას პროკურა ეწოდება. გენერალური სავაჭრო მინდობილობის მფლობელი პირი (პროკურისტი) რეგისტრირდება მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრში. პროკურა იძლევა უფლებამოსილებას სასამართლოში და სხვა ურთიერთობებში განხორციელდეს ყველა საქმიანობა
და
სამართლებლივი
ფუნქციონირებასთან.
მიწის
ნაკვეთის
მოქმედება გასხვისების
რაც
დაკავშირებულია
უფლებამოსილება
ეძლევა
საწარმოს ცალკე,
Page 73
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სპეციალურად. პროკურა გამოიყენება მხოლოდ განსაზღვრული გარიგებების, განსაზღვრული დროისათვის და ცალკეულ ადგილებში, რაც მითითებულია მინდობილობაში. ბუღალტრული აღრიცხვა და აუდიტი ბუღალტრული აღრიცხვა და აუდიტი ხორციელდება ამ სფეროს მარეგულირებელი შესაბამისი კანონით. აუდიტის ჩატარება სავალდებულოა საწარმოში, რომლის პარტნიორთა რაოდენობა აღემატება 100-ს, საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ ლიცენზირებულ საწარმოში, ან საწარმოში რომლის აქციები სავაჭროდ არის დაშვებული ფასიანი ქაღალდების ბირჟაზე. სამეთვალყურეო საბჭო ყოველწლიურად იწვევს აუდიტორს, რომელიც სამართლებლივად და
ეკონომიურად
დამოუკიდებელი
უნდა
იყოს
საზოგადოების
დირექტორებისა
და
პარტნიორებისაგან. შვებულება შრომის კოდექსის მიხედვით დასაქმებულს შვებულების მოთხოვნის უფლება წარმოეშობა მუშაობის 11 თვის შემდეგ. დასაქმებულს უფლება აქვს ისარგებლოს ანაზღაურებადი შვებულებით - წელიწადში სულ მცირე 24 სამუშაო დღით. დასაქმებულს უფლება აქვს ისარგებლოს ანაზღაურების გარეშე შვებულებით წელიწადში სულ მცირე 15 კალენდარული დღით. შრომითი
ხელშეკრულებით
შეიძლება
განისაზღვროს
განსხვავებული
ვადები
და
პირობები, რომლებიც არ უნდა აუარესებდეს დასაქმებულის მდგომარეობას. მუშაობის მეორე წლიდან დასაქმებულს მხარეთა შეთანხმებით შვებულება შეიძლება მიეცეს სამუშაო წლის ნებისმიერ დროს. მხარეთა შეთანხმებით შეიძლება შვებულების ნაწილ-ნაწილ გამოყენება. შვებულებაში
არ
ითვლება
დროებითი
შრომისუუნარობის
პერიოდი,
შვებულება
ორსულობის, მშობიარობის, ბავშვის მოვლის გამო. დამსაქმებელს უფლება აქვს არ დააკმაყოფილოს მუშაკი შვებულებით, თუ მისი შვებულებაში გასვლა საწარმოს სამეურნეო საქმიანობისათვის უარყოფითი შედეგის მომტანი იქნება. დაუშვებელია მუშაკისათვის ყოველწლიური შვებულების მიუცემლობა ზედიზედ 2 წლის განმავლობაში. ანაზღაურებადი შვებულების მიცემის რიგითობას ადგენს დამსაქმებელი. ანაზღაურების გარეშე შვებულების აღებისას დასაქმებული ვალდებულია 2 კვირით ადრე გააფრთხილოს დამსაქმებელი შვებულების აღების შესახებ. დასაქმებულის საშვებულებო ანაზღაურება განისაზღვრება შვებულების წინა სამი თვის საშუალო ანაზღაურებიდან, ხოლო ყოველთვიური ფიქსირებული ანაზღაურების შემთხვევაში ბოლო თვის ანაზღაურების მიხედვით.
Page 74
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დასაქმებულს შვებულება ეძლევა ორსულობის, მშობიარობის და ბავშვის მოვლის გამო 477 კალენდარული დღის ოდენობით. აქედან ანაზღაურებადია 126 კალენდარული დღე, ხოლო ტყუპების შემთხვევაში 140 კალენდარული დღე. დასაქმებულს, რომელმაც იშვილა ბავშვი, მოთხოვნის საფუძველზე შვებულება ეძლევა ბავშვის დაბადებიდან
365 კალენდარული დღის ოდენობით. აქედან ანაზღაურებადია 70
კალენდარული დღე. დასაქმებულს, მისივე თხოვნით, ბავშვის მოვლის გამო ეძლევა ანაზღაურების გარეშე შვებულება 12 კვირის ოდენობით, სანამ ბავშვს შეუსრულდება 5 წელი. ორსულობის, მშობიარობის და ბავშვის შვილად აყვანის გამო შვებულებები ანაზღაურდება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან. ბავშვის მოვლის გამო დამატებითი შვებულება შეიძლება მიეცეს ნებისმიერ პირს, რომელიც ფაქტობრივად უვლის ბავშვს.
Page 75
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
05.01
რა შემთხვევაში წარმოიშვება დებიტორული დავალიანება?
05.02
როგორ აღირიცხება მოთხოვნის წარმოშობა? მოთხოვნის დაფარვა?
05.03
რას ნიშნავს საეჭვო მოთხოვნები?
05.04
როგორ აღირიცხება საეჭვო მოთხოვნა?
05.05
რა პირობებია საჭირო საეჭვო მოთხოვნის ხარჯად აღიარებისათვის?
05.06
როგორ აღირიცხება მოთხოვნები საწარმოს პერსონალისა და ხელმძღვანელების მიმართ?
05.07 05.08
როგორ აღირიცხება მოთხოვნა პარტნიორზე გაცემული სესხიდან? როგორ აღირიცხება კაპიტალის შევსებაზე პარტნიორების გრძელვადიანი მოთხოვნების მიმდინარე ნაწილი?
05.09
როგორ აღირიცხება მომწოდებლისათვის გადახდილი ავანსები?
05.10
როგორ ხდება განვადების აღრიცხვა?
05.11
როგორ აღირიცხება დარიცხული მოთხოვნები? გაყიდულია კრედიტით 2000 ლარის საქონელი 10 დღეში გადახდის პირობით. დებიტორმა 10 დღეში გადაიხადა აღნიშნული თანხა უნაღდო ანგარიშსწორებით. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები. საწარმო ,,კომპლაინმა“ 20 ოქტომბერს სკოლა ,,იმედს“ კრედიტით მიყიდა 5 კომპიუტერი 3000 ლარად. ხელშეკრულების თანახმად, დებიტორი თანხის ნაწილს დაფარავს 30 ოქტომბერს, ხოლო დანარჩენს 20 ნოემბერს. 30 ოქტომბერს ,,იმედმა“ უნაღდო ანგარიშსწორებით გადაიხადა 1800 ლარი, ხოლო 20 ნოემბერს 1200 ლარი. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები ანგარიშვალდებულ პირზე სალაროდან გაცემულია 2000 ლარი საქონლის შესაძენად. ანგარიშვალდებულმა პირმა შეიძინა 2000 ლარის საქონელი. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები.ს მიღებულია 2 წლიანი თამასუქი 40000 ლარი გაცემულ სესხზე წლიური 10%-იანი განაკვეთით. მიმდინარე წელს საწარმომ უნდა მიიღოს 20000 ლარი და საპროცენტო თანხა. საწარმომ მიიღო გრძელვადიანი თამასუქის მიმდინარე ნაწილი და საპროცენტო თანხა. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები. მყიდველის გაკოტრების გამო მოთხოვნა 800 ლარი აღიარდა საეჭვო მოთხოვნად და წლის ბოლოს მოხდა მისი ჩამოწერა ხარჯებიდან. შევასრულოთ გატარებები. ანგარიშვალდებულ პირზე სალაროდან გაცემულია 900 ლარი კომპიუტერის შესაძენად (2160-ოფისის აღჭურვილობა). ანგარიშვალდებულმა პირმა შეიძინა კომპიუტერი 850 ლარად, ხოლო დარჩენილი 50 ლარი დააბრუნა სალაროში. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები. პარტნიორზე სალაროდან გაცემულია სესხი 1000 ლარი. 1 თვის შემდეგ პარტნიორმა დააბრუნა სესხი 1000 ლარი. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები. პარტნიორის მიმართ წაყენებულია მოთხოვნა 4000 ლარით კაპიტალის შევსებაზე 4 წლის განმავლობაში. მიმდინარე წელს პარტნიორს საწარმოს კაპიტალში შესატანი აქვს 1000 ლარი. პარტნიორმა საწარმოს ანგარიშსწორების ანგარიშზე შეიტანა 1000 ლარი. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები. მომწოდებლისათვის ავანსად გადარიცხულია 3500 ლარი 1 თვის შემდეგ საქონლის მოსაწოდებლად. 1 თვის შემდეგ საწარმომ მიიღო მომწოდებლისაგან კუთვნილი 3500 ლარის საქონელი. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები.
05.12
05.13 05.14
05.15 05.16
05.17 05.18
05.19
05.20
05.22
რა არის საგადასახადო დეკლარაცია? პირველადი დოკუმენტი? რა შემთხვევაში შეიძლება საგადასახადო დეკლარაციის ვადის გაგრძელება ცვლილებებისა და დამატებების შეტანა?
05.23
ვის შეიძლება მიენიჭოს მიკრო ბიზნესის სტატუსი? მცირე ბიზნესის სტატუსი?
05.24
ვის ეძლევა გენერალური სავაჭრო მინდობილობა და რა პირობებით?
05.25
რა სახის საწარმოებშია სავალდებულო აუდიტის ჩატარება?
05.26
როგორია ანაზღაურებადი შვებულების აღების პირობები?
05.21
და დეკლარაციაში
Page 76
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №6 ვალდებულებების აღრიცხვა საწარმოს ფინანსური მდგომარეობის შეფასების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ელემენტია ვალდებულება. ვალდებულება არის საწარმოს მიმდინარე პერიოდის მოვალეობა, რომელიც წარმოიქმნა გასული პერიოდის სამეურნეო მოვლენების შედეგად და რომლის შესრულება გულისხმობს საწარმოს ეკონომიკურ სარგებელში განივთებული რესურსების გასვლას საწარმოდან. მაგალითად საქონლის შეძენა ან მომსახურების მიღება კრედიტით წარმოშობს სავაჭრო ვალდებულებას, ბანკიდან სესხის მიღება წარმოშობს ვალდებულებას სესხზე. ვალდებულება ბალანსში აისახება მხოლოდ მაშინ, თუ მისი დაფარვა იწვევს საწარმოს ეკონომიკურ
სარგებელში
განივთებული
რესურსების
გასვლას
საწარმოდან
და
თუ
შესაძლებელია მისი საიმედოდ შეფასება. ვალდებულების დაფარვა გულისხმობს ეკონომიკური რესურსების გადინებას მევალის ინტერესების დასაკმაყოფილებლად. ვალდებულების დაფარვა ხდება სხვადასხვა გზით: ა) ფულადი სახსრების გადახდით; ბ) სხვა აქტივების გადაცემით; გ) მომსახურების გაწევით. ვალდებულება ჩაითვლება მოკლევადიან ვალდებულებად, თუ ის აკმაყოფილებს შემდეგ პირობებს: ა) მისი დაფარვა მოსალოდნელია ჩვეულებრივი საწარმოო ციკლის განმავლობაში; ბ) ძირითადად გამოიყენება სავაჭრო დანიშნულებით; გ) უნდა დაიფაროს ბალანსის შედგენის თარიღიდან 12 თვის განმავლობაში; ყველა სხვა ვალდებულება მიიჩნევა გრძელვადიან ვალდებულებად. სამეწარმეო საქმიანობის განხორციელებისას საწარმო გარეშე პირებისაგან იძენს საწარმოო მარაგს ან მომსახურებას, რაც შეიძლება მოხდეს წინასწარი გადახდით, იმავდროული გადახდით ან შემდგომი გადახდის პირობით. შემდგომი გადახდით შეძენას კრედიტით შეძენას უწოდებენ. იგი გულისხმობს გადახდის გადავადებას ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირობებითა და ვადით.
Page 77
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საბალანსო
ანგარიში
3100
-
ანგარიშთა
გეგმაში
წარმოდგენილი
არის,
როგორც
მოკლევადიანი ვალდებულებები, შესაბამისად მის დაქვემდებარებაში არსებული ანგარიშები ჯგუფდება ამავე შინაარსის მიხედვით: 3110 - მოწოდებიდან და მომსახურებიდან წარმოქმნილი ვალდებულებები; 3120 - მიღებული ავანსები; 3130 - გადასახდელი ხელფასები; 3140 - როიალტი; 3150 - საკომისიო გადასახადები; 3160 - ვალდებულებები საწარმოს პერსონალის წინაშე; 3170 - ვალდებულებები მეკავშირე საწარმოს წინაშე; 3190 - სხვა მოკლევადიანი ვალდებულებები. საწარმოს ეკონომიკური საქმიანობის განხორციელების პროცესში ესაჭიროება გარკვეული რაოდენობის სასქონლო-მატერიალური ფასეულობები. შეძენა შეიძლება განხორციელდეს წინასწარი, იმავდროული ან შემდგომი გადახდის პირობით, ამ უკანასკნელ შემთხვევაში წარმოიშვება სავაჭრო ვალდებულება. სავაჭრო
კრედიტორული
ხელშეკრულებით.
დავალიანების
მომწოდებლისათვის
გადახდის
გადასახდელი
ვადები
თანხა
განსაზღვრულია
მოიცავს
სასქონლო-
მატერიალური ფასეულობების თვითღირებულებასა და არაპირდაპირ გადასახადებს (დღგ, აქციზი). ვალდებულებების აღრიცხვის საილუსტრაციოდ განვიხილოთ შემდეგი ოპერაციები: მომწოდებლისაგან მიღებულია ნედლეული და მასალები 20 დღის ვადაში გადახდის პირობით. მარაგის ღირებულება 2000 ლარია. დღგ - 360 ლარი სულ გადასახდელია 2360 ლარი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
05.02.2012 05.02.2012
1620 3340
3110 3110
2000 360
შეძენილია ნედლეული გადახდილი დღგ
გადახდილია მომწოდებლისათვის 2360 ლარი საბანკო ანგარიშიდან №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
25.03.2012
3110
1210
2360
დაფარულია ვალდებულება
იმპორტის
შემთხვევაში
საქონლის
თვითღირებულებაში
შევა
მომწოდებლისაგან
შესყიდვის ფასი, ტრანსპორტირების ხარჯი, საბაჟო გადასახადი, იმპორტის გადასახადი, ხოლო გადახდილი საბაჟო დღგ ექვემდებარება ჩათვლას. იმ საწარმოსათვის, რომელიც არ არის დღგ-ს გადამხდელი დღგ-ს თანხაც ჩაირთვება საქონლის თვითღირებულებაში. მაგ: შეძენილია უცხოელი მომწოდებლისაგან 5000 $-ის საქონელი, კურსი 1$=1.6, ტრანსპორტირების ხარჯმა შეადგინა 1000 $, საბაჟო გადასახადი 300 ლარია, ხოლო იმპორტის
Page 78
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადასახადი 600 ლ. თანხები ვალუტაში გადაიყვანება ეროვნული ბანკის კურსით ლარში განბაჟების დღისათვის. (5000*1.6)+(1000*1.6)+300+600=10500, ხოლო დღგ იქნება 10500*18%=1890 განხილული მაგალითის საფუძველზე, ბუღალტერიაში შესრულდება შემდეგი გატარებები: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
05.02.2012 05.02.2012 05.02.2012 05.02.2012 05.02.2012
1610 1610 1610 1610 3340
3110 3111 3390 3391 3392
8000 1600 300 600 1890
ვალდებულება უცხოელი მომწოდებლის მიმართ ვალდებულება სატრანსპორტო კომპანიის მიმართ საბაჟო გადასახადის ვალდებულება იმპორტის გადასახადის ვალდებულება საბაჟო დღგ
საბაჟო გადასახადის თანხიდან შესაძლებელია დღგ-ს ჩათვლა საჯარო სამართლის იურიდიული პირების მიერ გაწეული მომსახურების საფასურის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტის საფუძველზე. ამ შემთხვევაში 300/1.18 = 254.24 ლარი მიეკუთვნება საქონლის თვითღირებულებას, ხოლო 300-254.24 =45.76 ლ დაემატება ჩასათვლელი დღგ-ს თანხას. თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
05.02.2012 05.02.2012 05.02.2012 05.02.2012 05.02.2012 05.02.2012
1610 1610 1610 3340 1610 3340
3110 3111 3390 3390 3391 3392
8000 1600 254.24 45.76 600 1890
ვალდებულება უცხოელი მომწოდებლის მიმართ ვალდებულება სატრანსპორტო კომპანიის მიმართ საბაჟო გადასახადის ვალდებულება საბაჟო გადასახადის ვალდებულება იმპორტის გადასახადის ვალდებულება საბაჟო დღგ
სავაჭრო კრედიტორული დავალიანება უცხოურ ვალუტაში განვიხილოთ მაგალითი, რომელიც დაკავშირებულია ვალუტის კურსის ცვლილებასთან მოწოდებისა და გადახდის თარიღებისათვის: იმპორტირებულია არარეზიდენტი მომწოდებლისაგან შეძენილი 10000 აშშ დოლარის ღირებულების საქონელი. ღირებულება გადახდილი იქნება 1 თვის ვადში. კურსი შეძენის დღისათვის დოლართან მიმართებაში ტოლია 1$=1.65 №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.02.2012
1620
3110
16500
შეძენილია საქონელი
1 თვის შემდეგ გადახდილია ბანკიდან მომწოდებლისათვის 10000 დოლარი კურსი ამ დღისათვის 1$=1.69. მოცემული ოპერაციის გატარებისას მხედველობაში უნდა მივიღოთ ის გარემოება, რომ ვალუტის კურსი შეძენისას და ვალდებულების დაფარვისას სხვადასხვაა.
Page 79
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მოცემულ შემთხვევაში უნდა ვისარგებლოთ ბასს-ის დებულებით, რომლის მიხედვითაც საკურსო სხვაობები მოგების ან ზარალის ანგარიშებში აისახება. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
05.03.2012 05.03.2012
3110 8240
1210 3110
16900 400
ვალდებულების დაფარვა ზარალი კურსთა შორის სხვაობიდან
მაგალითი: 2012 წლის 22 ნოემბერს შეძენილია 12000 ევროს ღირებულების სუნამოები 60 დღეში განაღდების პირობით. ვალუტის გაცვლითი კურსი შეადგენდა: 2012 წლის 22 ნოემბერს 1ევრო=2ლ 2012 წლის 31 დეკემბერს 1 ევრო=2,08ლ 2012 წლის 18 იანვარს 1 ევრო=2,05ლ დავალიანების დაფარვა მოხდა 18 იანვარს ვალდებულების წარმოქმნა: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
22.11.2012
1610
3110
24000
ვალდებულების წარმოქმნა
2012 წლის 31 დეკემბერს ვალდებულება განაღდებული არ იყო. ამიტომ ბალანსის შედგენის თარიღისათვის საჭირო გახდა ვალდებულების გადაფასება ანუ კორექტირება. 31 დეკემბრისათვის ევროს კურსმა ლართან მიმართებაში შეადგინა 2,08 ლარი, რაც გამოიწვევს ვალდებულების გაზრდას 960 ლარით: 12000*2.08 = 24960 სხვაობა 24960-24000=960 №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.12.2012
8240
3110
960
ვალდებულების გადაფასება
მაშასადამე,
31
დეკემბრის
მდგომარეობით
მოწოდებიდან
და
მომსახურებიდან
წარმოქმნილი ვალდებულებები ბალანსში აისახება 24960 ლარის ოდენობით, ხოლო 960 ლარი ზარალი შეიტანება მოგებისა და ზარალის ანგარიშგებაში. 2013 წლის 18 იანვარს განაღდებულია მომწოდბლის ვალი უცხოური ვალუტით. კურსი 2.05-ის მიხედვით იგი აისახება 24600 ლარით, რაც 31 დეკემბერს დაფიქსირებულთან შედარებით 360-ით ნაკლებია 24960-24600 = 360 , რომელიც აისახება, როგორც მოგება კურსთა შორის სხვაობიდან მომწოდებლის დავალიანების დაფარვა 18 იანვარს აისახება გატარებით:
Page 80
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
№
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
18.01.2012
3110
8140
360
2
18.01.2012
3110
1210
24600
მოგება კურსთა შორის სხვაობიდან ვალდებულების დაფარვა
მიღებული ავანსების აღრიცხვა მყიდველსა და მომწოდებელს შორის სავაჭრო ურთიერთობაში ხშირად გამოიყენება წინასწარი გადახდა. მყიდველის მიერ წინასწარ გადახდილი თანხები მიმწოდებელ საწარმოში აისახება როგორც მიღებული ავანსები, რომელიც მოკლევადიან ვალდებულებას წარმოადგენს, რადგან საწარმოს ევალება მიღებული ავანსის სანაცვლოდ აქტივის მიწოდება ან მომსახურების გაწევა. მიღებული ავანსი წარმოადგენს გამოუმუშავებელ შემოსავალს. ავანსი შეიძლება მიღებული იქნეს სრულად ან ნაწილობრივ. მაგალითი: ხელშეკრულების პირობების თანახმად მყიდველი ვალდებულია ავანსის სახით 2950 ლარი ჩარიცხოს საბანკო ანგარიშზე, ხოლო საქონლის მიწოდება უნდა განხორციელდეს თანხის ჩარიცხვიდან 10 დღის განმავლობაში. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.02.2012
1210
3120
2950
მიღებულია ავანსი
საქონლის მიწოდებისას წარმოიქნება დებიტორული დავალიანება და შემოსავლის აღიარება, რომელიც გადაიხურება მიღებული ავანსის ანგარიშზე. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2 3
15.02.2012 15.02.2012 15.02.2012
1410 1410 3120
6110 3330 1410
2500 450 2950
შემოსავლის აღიარება გადასახდელი დღგ ავანსის გადახურვა
ავანსის ნაწილის მიღების აღრიცხვისათვის განვიხილოთ მაგალითი: შესასრულებელია 11800 ლარის სამუშაო, რისთვისაც 15 მარტს წინასწარ გადმორიცხულია 20% ანუ 2360 ლარი, ხოლო დანარჩენი 9440 ლარის გადმორიცხვა მოხდება სამუშაოს ჩაბარების შემდეგ, რაც განხორციელდა 1 თვის შემდეგ. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.03.2012
1210
3120
2360
მიღებულია ავანსი
Page 81
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
2 3 4 5
15.04.2012 15.04.2012 15.04.2012 15.04.2012
1410 1410 3120 1210
6110 3330 1410 1410
10000 1800 2360 9440
შემოსავლის აღიარება გადასახდელი დღგ-ს გამოყოფა მოთხოვნის შემცირება ავანსით დარჩენილი თანხის მიღება
როიალტი და საკომისიო გადასახადი ანგარიში 3140 - როიალტი ეს არის გადასახადი, რომელსაც პირი იხდის კონკრეტული ფასეულობის დროებით გამოყენებისათვის (მაგ.: სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვების სარგებლობის უფლების საფასური, პატენტის გამოყენების საფასური, ნოუჰაუთი მიღებული შემოსავალი და სხვა). მაგალითად: საწარმომ მიმდინარე თვეში მოიპვა ქვანახშირი, რომელზეც გადასახდელია როიალტი 800 ლარი: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
05.03.2012 05.03.2012
1620 3140
3140 1210
800 800
ვალდებულება როიალტზე ვალდებულების დაფარვა
საკომისიო გადასახდელები - 3150 გამოიყენება იმ მოკლევადიანი ვალდებულების აღსარიცხავად, რომელიც უნდა გადაიხდილი იქნას შუამავლზე გაწეული მომსახურებისათვის. მაგალითად: შეძენილია ინვესტიციები 5000 ლარად და ბროკერის მიერ გაწეული მომსახურებისათვის გადასახდელია საკომისიო 300 ლარი. გადახდილია ბროკერისათვის საკომისიო 300 ლ. გვექნება გატარება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
05.03.2012 05.03.2012
1310 1310
3190 3150
5000 300
3
05.03.2012
3150
1210
300
ინვესტიციების შეძენა ვალდებულება საკომისიო გადასახადზე ვალდებულების დაფარვა
Page 82
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სასესხო ვალდებულებების აღრიცხვა საბრუნავი სახსრების შევსების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წყაროა სესხები. დაფარვის ვადების მიხედვით განასხვავებენ მოკლევადიან (1წლამდე ვადით) და გრძელვადიან (1 წელზე მეტი ხანგრძლივობის) სესხებს. სესხებთან დაკავშირებული ყველა საკითხი რეგულირდება სასესხო ხელშეკრულების საფუძველზე. არსებობს
უზრუნველყოფილი
და
არაუზრუნველყოფილი
სესხები.
სესხები
უზრუნველყოფილი შეიძლება იყოს სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობებით, ფასიანი ქაღალდებით, უძრავი ქონებით, თამასუქით. მოკლევადიანი სესხების აღრიცხვისათვის გამოიყენება ანგარიშები: 3210 - მოკლევადიანი სესხები; 3220 - სესხები პარტნიორებისაგან; 3230 - გრძევლადიანი სესხების მიმდინარე ნაწილი. ოვერდრაფტი წარმოადგენს მოკლევადიან სესხს, რომელიც დაიშვება მომხმარებლის მიმდინარე ანგარიშზე და აძლევს საშუალებას გამოიყენოს იმაზე მეტი თანხა, ვიდრე რეალურად აქვს განთავსებული. ოვერდრაფტის მაქსიმალური თანხა განისაზღვრება ინდივიდუალურად, მომხმარებლის საკრედიტო ისტორიისა და მისი შემოსავლის შესაბამისად. ოვერდრაფტი ძალიან გავს საკრედიტო ბარათს. განსხვავება ისაა, რომ ოვერდრაფტი ჩვეულებრივ, მიბმულია მომხმარებლის მიმდინარე ანგარიშზე და ათვისებულ თანხაზე არ მოქმედებს საშეღავათო პერიოდი. სესხს ერიცხება გადასახდელი საპროცენტო თანხა, რომელიც უნდა აღიარდეს საანგარიშო პერიოდის ხარჯად და შესაბამისად დარიცხულ ვალდებულებად. დებეტი - 8210 - საპროცენტო ხარჯი; კრედიტი - 3410 - გადასახდელი პროცენტები. მაგალითი: აღებულია მოკლევადიანი სესხი 5 თვით, 2000 ლარი. სესხს დაერიცხა გადასახდელი საპროცენტო თანხა წლიური 20%-იანი განაკვეთით 2000*15%/12*5=125 125 ლარი იქნება 5 თვის საპროცენტო ხარჯი, შესაბამისად 1 თვის ხარჯი ტოლია 125/5=25. იმისდა მიხედვით, თუ წლის რომელ პერიოდშია აღებული სესხი, საპროცენტო თანხის ხარჯად აღიარება უნდა მოხდეს საანგარიშგებო პერიოდში დარჩენილი თვეების მიხედვით. მაგ: სესხი თუ აღებულია 20 სექტემბერს, საპროცენტო თანხის ყოველი თვის 20 რიცხვში გადახდის პირობით. წლის ბოლომდე გადასახდელი იქნება 3 თვის საპროცენტო თანხა 300/12*3=75, რაც აღიარდება საპროცენტო ხარჯად.
Page 83
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადახდილია მოკლევადიანი სესხის ნაწილი (1 თვის გადასახდელი თანხა) 2000/5=400 ლარი და საპროცენტო თანხა 25 ლ. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2 3 4
20.09.2012 20.10.2012 20.10.2012 20.10.2012
1210 8210 3410 3210
3210 3410 1210 1210
2000 75 25 400
5
20.11.2012
3410
1210
25
სესხის აღება საპროცენტო ხარჯი (სამი თვის) გადახდილია % (ოქტომბერი) დაფარულია სასესხო ვალდებულების ნაწილი (ოქტომბერი) გადახდილია % (ნოემბერი)
6
20.11.2012
3210
1210
400
7
20.12.2012
3410
1210
25
8
20.12.2012
3210
1210
400
დაფარულია სასესხო ვალდებულების ნაწილი (ნოემბერი) გადახდილია % (დეკემბერი) დაფარულია სასესხო ვალდებულების ნაწილი (დეკემბერი)
გრძელვადიანი სესხის აღების შემთხვევაში კი გამოვიყენებთ გრძელვადიანი სესხის ანგარიშს 4140, რომელიც შედის გრძელვადიანი ვალდებულებების ჯგუფში. მაგალითი: აღებულია გრძელვადიანი სესხი 20 000 ლარი 5 წლით. მიმდინარე წელს სესხს დაერიცხა გადასახდელი საპროცენტო თანხა წლიური 15%-იანი განაკვეთით. მიმდინარე წელს ასევე გადასახდელია სესხის ნაწილი 4000 ლარი, რომელიც განიხილება, როგორც გრძელვადიანი სესხის მიმდინარე ნაწილი და აღირიცხება 3230 ანგარიშზე. გადახდილია გრძელვადიანი სესხის მიმდინარე ნაწილი და საპროცენტო თანხა: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
04.01.2012
1210
4140
20000
სესხის აღება
2
04.01.2012
4140
3230
4000
მიმდინარე ნაწილის დარიცხვა
3
04.02 2012
8110
3410
3000
პროცენტის დარიცხვა
4
04.02.2012
3410
1210
250
გადახდილია %
5
04.02.2012
3230
1210
333.33
მიმდინარე ნაწილის დაფარვა
Page 84
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადასახდელი თამასუქები სათამასუქო ვალდებულება კრედიტორული დავალიანების მნიშვნელოვანი ფორმაა. ვალდებულება ფორმდება თამასუქით, რომელიც ფორმდება შეძენილი ფასეულობების, აღებული სესხების ან გაწეული მომსახურების სანაცვლოდ. გასანაღდებელი
თამასუქები
მიღებული
თამასუქის
მსგავსად
შეიძლება
იყოს
მოკლევადიანი, გრძელვადიანი, პროცენტიანი, უპროცენტო, სავაჭრო და სასესხო. მაგ: საწარმოს მიერ აღებულია 8000 ლ სესხი 6 თვით, წლიური 15%-იანი განაკვეთით, რაზედაც გაცემულია თამასუქი. შევასრულოთ გატარებები: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
04.01.2012
1210
3190
8000
სათამასუქო სესხის აღება
3
04.02 2012
8210
3410
100
პროცენტის დარიცხვა
4
04.02.2012
3410
1210
100
გადახდილია %
5
04.07.2012
3190
1210
8000
თამასუქის დაფარვა
განვიხილოთ თამასუქით აქტივის შეძენა. კომპანიამ 1 ივლისს შეიძინა 15000 ლარად შეფასებული საოფისე ავეჯი, რაზედაც გასცა 1 წლიანი თამასუქი. წლიური განაკვეთი 17%. პროცენტის გადახდა ხდება 6 თვეში ერთხელ. (15000*17%)/12=212.5 ერთი თვის გადასახდელი პროცენტი №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
01.07.2012
2170
3190
15000
სათამასუქო ვალდებულება
2
01.08 2012
8210
3410
1062.5
პროცენტის დარიცხვა (2012 წ)
3
31.01.2013
8210
3410
1487.5
პროცენტის დარიცხვა (2013 წ)
4
31.01.2013
3410
1210
1275
გადახდილია პირველი 6 თვის საპროცენტო თანხა.
შემდეგ საანგარიშგებო პერიოდში, (1 წლის შემდეგ) თამასუქის განაღდება და პროცენტის გადახდა აისახება გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
01.07.2013
3190
1210
15000
სათამასუქო ვალდებულება
4
01.07.2013
3410
1210
1275
გადახდილია მომდევნო 6 თვის საპროცენტო თანხა.
Page 85
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადასახდელი დივიდენდები დივიდენდი
მოგების
ნაწილია,
რომელიც
ნაწილდება
საწარმოს
პარტნიორებზე
(აქციონერებზე). საწარმოს მიერ დივიდენდების გამოცხადების დღიდან წარმოიქმნება საწარმოს ვალდებულება პარტნიორების და დამფუძნებლების მიმართ. დივიდენდის გამოცხადება აისახება გატარებით: დებეტი 5310 (გაუნაწილებელი მოგება); კრედიტი 3420 (გადასახდელი დივიდენდი). ე. ი. დივიდენდის გაცემა ხდება გაუნაწილებელი მოგებიდან. კანონმდებლობის შესამაბამისად, საწარმოს მიერ ფიზიკურ პირებზე გასაცემი დივიდენდი იბეგრება გადახდის წყაროსთან, რაც შეადგენს გადასახდელი დივიდენდის თანხის 5%-ს, ამიტომ დივიდენდიდან საშემოსავლო გადასახადის დაკავება გატარდება: დებეტი - 3420 - გადასხდელი დივიდენდები; კრედიტი - 3390 - სხვა საგადასახადო ვალდებულებები; მაგალითად: გამოცხადდა დივიდენდის გაცემა პარტნიორებზე 20000 ლარის ოდენობით. აქედან 5% ანუ 1000 ლარი უნდა გადაირიცხოს ბიუჯეტში, ხოლო გაცემული დივიდენდის თანხა იქნება 20000-1000 =19000 №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
20.01.2012
5310
3420
20000
დივიდენდის დარიცხვა
3
20.01.2012
3420
3390
1000
საშემოსავლოს დაკავება
4
20.01.2012
3390
1210
1000
საშემოსავლოს გადარიცხვა
5
20.01.2012
3420
1210
19000
დივიდენდის გაცმა
Page 86
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები საშემოსავლო გადასახადი საშემოსავლო გადასახადის გადამხდელია: ა)
რეზიდენტი
ფიზიკური
პირი,
ანუ
პირი
რომელიც
ფაქტობრივად
იმყოფება
საქართველოს ტერიტორიაზე 183 დღე ან მეტ ხანს ნებისმიერი უწყვეტი 12 კალენდარული თვის პერიოდში; ბ) არარეზიდენტი ფიზიკური პირი,
ანუ პირი რომელიც ფაქტობრივად იმყოფება
საქართველოს ტერიტორიაზე 183 დღეზე მცირე ხანს ნებისმიერი უწყვეტი 12 კალენდარული თვის პერიოდში და რომელიც შემოსავალს იღებს საქართველოში არსებული წყაროდან. საშემოსავლო გადასახადის გადამხდელს წარმოადგენს მხოლოდ ფიზიკური პირი. გადასახადის მიზნებისთვის ფიზიკური პირები იყოფა ორ კატეგორიად – რეზიდენტ და არარეზიდენტ ფიზიკურ პირებად. არარეზიდენტი ფიზიკური პირი გადასახადის გადამხდელს წარმოადგენს მხოლოდ საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებულ შემოსავლებთან მიმართებით. გადასახადის გადამხდელის ცნება ასევე მოიცავს პირებსაც, რომლებსაც უშუალოდ არ აკისრიათ საშემოსავლო გადასახადის გადახდა, მაგალითად, როდესაც დაქირავებული პირის კუთვნილი საშემოსავლო გადასახადი გადაიხდება დამქირავებლის (საგადასახადო აგენტის) მეშვეობით, გადასახადის გადამხდელს კვლავ დაქირავებული პირი წარმოადგენს. დაბეგვრის ობიექტი რეზიდენტი ფიზიკური პირის დაბეგვრის ობიექტია დასაბეგრი შემოსავალი, რომელიც განისაზღვრება, როგორც სხვაობა კალენდარული წლის განმავლობაში მიღებულ ერთობლივ შემოსავალსა და ამ პერიოდისათვის კოდექსით გათვალისწინებულ გამოქვითვებს შორის. საქართველოში მუდმივი დაწესებულების მეშვეობით საქმიანობის განმახორციელებელი არარეზიდენტი ფიზიკური პირის დაბეგვრის ობიექტია დასაბეგრი შემოსავალი, რომელიც განისაზღვრება,
როგორც
სხვაობა
კალენდარული
წლის
განმავლობაში
მუდმივ
დაწესებულებასთან დაკავშირებულ ერთობლივ შემოსავალსა და ამ პერიოდისათვის კოდექსით გათვალისწინებულ გამოქვითვების თანხებს შორის.
Page 87
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადასახადისაგან განთავისუფლება
საშემოსავლო გადასახადისაგან თავისუფლდება ფიზიკურ პირთა შემოსავლების შემდეგი სახეები:
არარეზიდენტის მიერ საქართველოს ტერიტორიაზე უცხოეთის დიპლომატიურ და მასთან გათანაბრებულ დაწესებულებებში დაქირავებით მიღებული შემოსავლები;
მიღებული გრანტი, სახელმწიფო პენსია, სახელმწიფო კომპენსაცია, სტიპენდია;
სახელმწიფო დახმარების მაგალითია ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულების ანაზღაურება (არაუმეტეს 600 ლ.) გათვალისწინებული საქართველოს 2012 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ კანონითა და ბრძანებით;
ოლიმპიურ თამაშებში მიღებული ჯილდოები;
სპორტსმენებისა
და
მათი
მწვრთნელების
მიერ
მიღებულ
ჯილდოებში
იგულისხმება არა მარტო სახელმწიფო, არამედ – ნებისმიერი პირის მიერ გაცემული ჯილდოც. ჯილდო უნდა იყოს საჯაროდ დაპირებული, და არ უნდა ჰქონდეს ჩუქების ხასიათი. ასე, მაგალითად, თუ ჩემპიონატში გამარჯვების შემდეგ სპორტსმენს გადასცეს ფულადი თანხა ისე, რომ იგი თავიდანვე საჯაროდ შეპირებული არ იყო, ეს განიხილება ჩუქებად და დაიბეგრება ამ ქვეპუნქტის დანაწესების გაუთვალისწინებლად;
ალიმენტი;
განქორწინების საფუძველზე მიღებული ქონების ღირებულება;
ფიზიკური
პირის
მიერ
2
წელზე
მეტი
ვადით
საკუთრებაში
არსებული
საცხოვრებელი ბინის მასზე დამაგრებული მიწით რეალიზაციით მიღებული ნამეტი;
ფიზიკური
პირის
მიერ
6
თვეზემეტი
ვადით
საკუთრებაში
არსებული
ავტოსატრანსპორტო საშუალების რეალიზაციით მიღებული ნამეტი;
ფიზიკური პირის მიერ 2 წელზე მეტი ვადით საკუთრებაში არსებული აქტივების რეალიზაციით მიღებული ნამეტი;
საგადასახადო
წლის
განმავლობაში
I
და
II
რიგის
მემკვიდრეების
მიერ
მემკვიდრეობით ან ჩუქებით მიღებული ქონების ღირებულება;
საგადასახადო წლის განმავლობაში 1000 ლარამდე ჩუქებით მიღებული ქონების ღირებულება;
საგადასახადო წლის განმავლობაში II და III რიგის მემკვიდრეების მიერ მემკვიდრეობით მიღებული 150000 -ლარამდე მემკვიდრეობით ან ჩუქებით მიღებული ქონების ღირებულება;
2014 წლის 1 იანვრამდე სასოფლო სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებული ფიზიკური პირის მიერ საქართველოში წარმოებული სოფლის მეურნეობის პროდუქტის პირველადი მიწოდებით მიღებული შემოსავალი, თუ იგი კალენდარული წლის განმავლობაში არ აღემატება 200000 ლარს;
პრივატიზაციის წესით ან დაზიანებული ბინების სანაცვლოდ მიღებული ბინების ღირებულება; Page 88
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ფიზიკური პირის მიერ მის საკუთრებაში 2 წელზე მეტი ვადით არსებული მატერიალური აქტივების რეალიზაციით მიღებული ნამეტი;
ფასიანი ქაღალდების რეალიზაციით მიღებული ნამეტი შემოსავალი;
რეზიდენტი
ფიზიკური
პირის
შემოსავალი,
რომელიც
არ
მიეკუთვნება
საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებულ შემოსავალს;
სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულებისას დასახიჩრებული ან დაღუპული შინაგან საქმეთა სამინისტროს ან სამხედრო მოსამსახურისათვის დამქირავებლის მიერ გაცემული დახმარება;
ლატარიიდან მიღებული მოგება, რომელიც არ აღემატება 1000 ლარს;
ამხანაგობის შემოსავალი;
არარეზიდენტი ფიზიკური პირის მიერ ხელფასის სახით მიღებული შემოსავალი,
მიერ
თავისი
წევრისათვის
ქონების
გადაცემით
მიღებული
თუ დაქირავებით მუშაობა ხორციელდება საქართველოს ტერიტორიაზე არა უმეტეს 30 კალენდარული დღისა;
საწარმოს
ლიკვიდაციისას
ან
კაპიტალის შემცირებით
საწარმოს
პარტნიორ
ფიზიკურ პირზე წილის სანაცვლოდ უძრავი ქონების გადაცემით მიღებული ნამეტი, თუ ფიზიკური პირის საკუთრების უფლების წარმოშობიდან გასულია 2 წელზე მეტი;
სათამაშო
აპარატების
სალონის
მომწყობი
პირის
შემოსავალი,
აღნიშნული
საქმიანობის ნაწილში;
საშემოსავლო გადასახადით არ იბეგრება ფიზიკურ პირთა კალენდარული წლის განმავლობაში მიღებული შემოსავალი 3000 ლარამდე:
ა) ბავშვობიდან შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის; ბ) მეორე მსოფლიო ომისა და საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის მებრძოლი მოქალაქეების; გ) პირს რომელსაც მინიჭებული აქვს ქართლის დედის საპატიო წოდება; დ) მარტოხელა დედის; ე) პირის რომელმაც იშვილა ბავშვი (1 წლის განმავლობაში); ვ) პირის რომელმაც აღსაზრდელად აიყვანა ბავშვი) მაღალმთიან რეგიონში მცხოვრები მრავალშვილიანი პირის (რომელის კმაყოფაზეა 18 წლამდე ასაკის 3 ან მეტი ბავშვი), ხოლო ერთ ან
ორშვილიან
პირს
კალენდარული
წლის
განმავლობაში
3000
ლარამდე
დასაბეგრ
შემოსავალზე საშემოსავლო გადასახადი უმცირდება 50 %-ით.
Page 89
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ამ მუხლის მიზნებისათვის: ა) აქტივის საკუთრებაში ფლობის 2-წლიანი ვადა აითვლება: მარეგისტრირებელ ორგანოში საკუთრების უფლების რეგისტრაციის მიზნით საკუთრების უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტის შედგენის თარიღის მიხედვით; თუ არ ხდება საკუთრების უფლების მარეგისტრირებელ ორგანოში რეგისტრაცია, საკუთრების უფლების წარმოშობის მომენტიდან; ბ) აქტივის „რეალიზაციით მიღებული ნამეტი” იანგარიშება, როგორც: სხვაობა აქტივის მიწოდების ფასსა და მასზე საკუთრების უფლების წარმოშობისას მისი შეძენის ფასს შორის; სხვაობა აქტივის მიწოდების ფასსა და უსასყიდლოდ მიღების მომენტში მის საბაზრო ფასს შორის, თუ აქტივზე საკუთრების უფლება უსასყიდლოდ იყო მიღებული. გ) ქონების ჩუქებისას ან/და ანდერძით მემკვიდრეობისას I, II, III და IV რიგის მემკვიდრეებად ითვლებიან შემდეგი პირები: გ.ა) I რიგის მემკვიდრეებად − მეუღლე, შვილი, ნაშვილები, შვილიშვილი, შვილიშვილის შვილი და მისი შვილი, მშობელი და მშვილებელი; გ.ბ) II რიგის მემკვიდრეებად − და, ძმა, დისწული, ძმისწული და მათი შვილები; გ.გ) III რიგის მემკვიდრეებად − ბებია და პაპა, ბებიის დედ-მამა და პაპის დედ-მამა, როგორც დედის, ისე მამის მხრიდან; გ.დ) IV რიგის მემკვიდრეებად − ბიძა (დედის ძმა და მამის ძმა), დეიდა და მამიდა. საშემოსავლო გადასახადის გადახდა ხდება დასაბეგრი ოპერაციის შესრულებისთანავე: ხელფასის გაცემისას მიღებისთანავე.
ხელფასის
გაცემისთანავე,
შემოსავლის
მიღებისას
შემოსავლის
საშემოსავლო გადასახადის საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენა ხდება არა უგვიანეს დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების მომდევნო თვის 15 რიცხვამდე. ინდივიდუალური მეწარმე წლიური საშემოსავლო გადასახადის შესახებ დეკლარაციის წარადგენს საანგარიშო წლის მომდევნო წლის 1 აპრილამდე და ამავე ვადაში იხდის გადასახადს.
Page 90
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ვალდებულებითი სამართლის არსი ვალდებულებითი სამართალი სამოქალაქო-სამართლებლივი ნორმების ერთობლიობაა, რომელიც
არეგულირებს
ქონების
გადაცემასთან,
მომსახურების
გაწევასთნ,
სამუშაოს
შესრულებასთან დაკავშირებულ და სხვა მსგავს წარმოშობილ ურთიერთობებს. იგი შედგება ზოგადი და კერძო ნაწილებისაგან. ზოგადი ნაწილის ნორმები გამოიყენება თანაბრად გამოიყენება ყველა ვალდებულების მიმართ, ხოლო კერძო ნაწილის ნორმები ეხება ცალკეულ ვალდებულებებს, როგორიცაა: ნასყიდობა, ლიზინგი, სესხი და ა. შ. ვალდებულების ძალით კრედიტორი უფლებამოსილია მოსთხოვოს მოვალეს რაიმე მოქმედების შესრულება. ვალდებულების წარმოშობის საფუძველი იურიდიული ფაქტებია, რომელთაგან შეიძლება გამოვყოთ: ხელშეკრულება და ცალმხრივი გარიგება (მაგ: ანდერძი). წარმოშობის საფუძვლის მიხედვით ერთმანეთისაგან განასხვავებენ სახელშეკრულებო და არასახელშეკრულებო ვალდებულებას. სახელშეკრულებო ვალდებულების შინაარს განსაზღვრავს არა მარტო კანონი, არამედ მხარეთა შეთანხმებაც, ხოლო არასახელშეკრულებო ვალდებულების შინაარსი მხოლოდ კანონით ან კანონითა და ერთი მხარის ნებით განისაზღვრება. მაგ: ზიანის მიყენების დროს ზიანის
მიმყენებლის
მიერ
მისი
ანაზღაურების
ვალდებულება
არასახელშეკრულებო
ვალდებულებაა, რადგან ის ხელშეკრულების გარეშე მაინც წარმოიშობა. ვალდებულების შეწყვეტის შემთხვევაში კრედიტორს უფლება ჩამოერთმევა წაუყენოს მეორე მხარეს რაიმე მოთხოვნა, ხოლო მოვალე კრედიტორის წინაშე პასუხისმგებელი არ არის. ვალდებულება მთლიანად ან ნაწილობრივ შეწყდება შემდეგ შემთხვევებში: ა) მოვალის მიერ ნაკისრი ვალდებულების ჯეროვანი შესრულება, რომელიც უნდა დადასტურდეს სათანადო დოკუმენტით; ბ) ნოვაციით, რაც ნიშნავს, რომ კრედიტორი გათვალისწინებულის ნაცვლად შესრულებად იღებს სხვა ვალდებულების შესრულებას; გ) დეპონირებით, რომელიც გულისხმობს მოვალის მიერ ვალდებულების საგნის შენახვას სასამართლოში სამ წლამდე ვადით. თუ ამ ვადაში კრედიტორი არ მიიღებს საგანს, ამის შესახებ ეცნობება მოვალეს და მოეთხოვება ჩაბარებული საგნის არა მარტო უკან დაბრუნება, არამედ შენახვის ხარჯების ანაზღაურება. თუ დაბრუნებისათვის საჭირო ვადის განმავლობაში მოვალე არ მიიღებს საგანს იგი ჩაითვლება სახელმწიფო ქონებად; დ) ურთიერთმოთხოვნათა გამოქვითვით; ე) ვალის პატიებით; ვ) თუ მოვალე და კრედიტორი ერთი და იგივე პირი აღმოჩნდა, რაც შეიძლება მოხდეს მაგალითად იურიდიული პირის რეორგანიზაციის შემთხვევაში; ზ) მოვალე ან კრედიტორი ფიზიკური პირის გარდაცვალების გამო; თ) იურიდიული პირის ლიკვიდაციის გამო.
Page 91
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შრომის ანაზღაურება და უქმე დღეები შრომის კოდექსის მიხედვით შრომის ანაზღაურების ფორმა და ოდენობა განსაზღვრულია შრომითი ხელშეკრულებით. შრომის ანაზღაურება გაიცემა თვეში ერთხელ. დამსაქმებელი ვალდებულია ნებისმიერი ანაზღაურების დაყოვნების ყოველი დღისათვის გადაუხადოს დასაქმებულს დაყოვნებული თანხის 0,07% პროცენტი. დამსაქმებლის ბრალით გამოწვეული იძულებითი მოცდენის დროს დასაქმებულს შრომის ანაზღაურება მიეცემა სრული ოდენობით. დასაქმებულის ბრალით გამოწვეული იძულებითი მოცდენა არ ანაზღაურდება. დამსაქმებელს უფლება აქვს დასაქმებულის შრომითი ანაზღაურებიდან დაქვითოს ზედმეტად გაცემული თანხა ან ნებისმიერი სხვა თანხა, რომელიც არის მისთვის გადასახდელი. შრომითი ანაზღაურებიდან ერთჯერადად დაქვითვის საერთო ოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს შრომის ანაზღაურების 50%-ს . შრომითი ურთიერთობების შეწყვეტისას დამსაქმებელი ვალდებულია დასაქმებულთან მოახდინოს საბოლოო ანგარიშსწორება არა უგვიანეს 7 კალენდარული დღისა.
უქმე დღეებია: ა) 1-2 იანვარი - ახალი წლის სადღესასწაულო დღეები; ბ) 7 იანვარი - უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს შობის დღე; გ) 19 იანვარი - უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს გაცხადების დღე; დ) 3 მარტი - დედის დღე; ე) 8 მარტი - ქალთა საერთაშორისო დღე; ვ) 9 აპრილი - საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის, ეროვნული ერთიანობის, სამშობლოსათვის დაღუპულთა მოგონების დღე; ზ) სააღდგომო დღეები: დიდი პარასკევი, დიდი შაბათი, უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს აღდგომის დღე, მიცვალებულთა მოხსენიების დღე. (თარიღები გარდამავალია) თ) 9 მაისი - ფაშიზმზე გამარჯვების დღე ი) 12 მაისი - წმინდა ანდრია მოციქულის ხსენების დღე; კ) 26 მაისი - საქართველოს დამოუკიდებლობის დღე. ლ) 28 აგვისტო - მარიამობა; მ) 14 ოქტომბერი - მცხეთობის (სვეტიცხოვლობის დღე); ნ) 23 ნოემბერი - გიორგობის დღე. უქმე დღეებში დასაქმებულის მიერ შესრულებული სამუშაო მიიჩნევა ზეგანაკვეთურ სამუშაოდ და მისი პირობები განისაზღვრება მე-17 მუხლით, რომელიც ეხება ზეგანაკვეთური სამუშაოს ანაზღაურებას.
Page 92
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
06.01
რას წარმოადგენს დარიცხული ვალდებულება?
06.02
როგორი სახით შეიძლება მოხდეს ვალდებულების დაფარვა? კომპანიამ უცხოელი მომწოდებლისგან შეიძინა 1500 ევროს საქონელი, რომლის ღირებულება უნდა დაფაროს 20 დღეში. შეძენისას კურსი 1€=2,2. გადახდისას ევროს კურსი ლართან მიმართებაში გახდა 1€=2,14. ასახეთ ანგარიშებზე კომპანია ,,ეგრისმა“ მიიღო შეკვეთა 23000 ლარის კონიაკის დამზადებაზე და ავანსის სახით მიიღო 3000 ლარი. ასახეთ ავანსის მიღება. ,,ეგრისმა“ ჩააბარა დამკვეთს მზა პროდუქცია სრულად, რის გამოც წარმოეშვა მოთხოვნა დანარჩენ მისაღებ 20000 ლარზე. აღრიცხეთ მოთხოვნა, ვალდებულების დაფარვა და შემოსავალი. ორგანიზაცია ,,თიესას“ გადასახდელი აქვს ,,ახალი ქსელების „ სატელეფონო მომსახურებისათვის 300 ლარი. ასახეთ დარიცხვა და გადახდა თანამშრომლებზე დარიცხულია ხელფასი 6000 ლარი. შეასრულეთ შემდეგი გატარებები: ა) ხელფასის დარიცხვა ბ) საშემოსავლოს დარიცხვა გ) საშემოსავლოს გადარიცხვა დ) ხელფასის გაცემა საწარმომ იჯარით აიღო უფლება სავაჭრო ნიშნის გამოყენებაზე , რაზედაც გადასახდელი აქვს როიალტი 3000 ლარი. ასახეთ დარიცხვა და პროცენტის დარიცხვა და გადახდა, სესხის დაბრუნება. საწარმო ,,იმედმა“ ერთ-ერთი პარტნიორისაგან აიღო 3 თვიანი სესხი 4000 ლარი წლიური 15%-იანი განაკვეთით. ასახეთ სესხის აღება, პროცენტის დარიცხვა, გადახდა, სესხის დაბრუნება. 1 სექტემბერს საწარმომ გააფორმა ხელშეკრულება 3 წლიან სესხზე და მიიღო 120000 ლარი წლიური 12%-იანი განაკვეთით. ძირითადი თანხიდან თვეში დაარიცხეთ გადასახდელი 3333 ლარი. ასახეთ: სესხის მიღება, მიმდინარე ნაწილის დარიცხვა, პროცენტის დარიცხვა და გადახდა. შ.პ.ს. ,,აიამ“ 15 სექტემბერს მიიღო შეკვეთა 20000 აშშ დოლარის საქონელზე და მიიღო ავანსად ეს თანხა. კურსი ამ დღისათვის იყო: 1$= 1,6 ლარს. საქონლის მიწოდება მოხდა 1 ოქტომბერს. ამ დღისათვის კი ფიქსირებული კურსია 1$= 1,66 ლარი. ასახეთ ანგარიშებზე. საწარმო აწარმოებს საკუთარი წარმოების უალკოჰოლო სასმელებს, რომლის მწარმოებელი პერსონალის დარიცხულმა ხელფასმა შეადგინა 5000 ლარი. შეასრულეთ ხელფასის და საშემოსავლოს დარიცხვისა და გადახდის ოპერაციები კომპანიამ შეიძინა მიწის ნაკვეთი, შუამავლის მომსახურებისათვის გადასახდელი აქვს 1500 ლარი. ასახეთ დარიცხვა და გადახდა.
06.03
06.04 06.05 06.06 06.07 06.08
06.09
06.10
06.11 06.12
06.14
საწარმოს სს ,,თელასის“ მოხმარებული ელექტროენერგიისათვის გადასახდელი აქვს 300 ლარი. საწარმომ მეკავშირე საწარმოს მიყიდა კრედიტით 3000 ლარის საქონელი 10 დღეში გადახდის პირობით. 10 დღის შემდეგ დაიფარა თანხა.
06.15
ვინ არის საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრის ობიექტი?
06.16
როგორია საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთები?
06.17
როდის ხდება საშემოსავლო გადასახადის დეკლარაციის წარდგენა და გადახდა?
06.13
Page 93
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №7 გრძელვადიანი ვალდებულებები გრელვადიან ვალდებულებებს მიეკუთვნება ვალდებულებები, რომლის დაფარვის ვადა 1 წელს აღემატება. მისი დამახასიათებელი თავისებურებაა ძირითად თანხასთან ერთად პროცენტის გადახდა. ასეთი შეიძლება იყოს: გასანაღდებელი ობლიგაციები, გასანაღდებელი თამასუქები, ვალდებულება ფინანსურ იჯარაზე, გრძელვადიანი სესხები და სხვა. გრძელვადიანი ვალდებულების ძირითადი თანხა და მასზე დარიცული პროცენტი თანაბარი სიდიდით აღირიცხება მსესხებლისა და კრედიტორის ანგარიშებზე. ეს თანხები განისაზღვრება სხვადასხვა პირობიდან გამომდინარე:
გრელვადიანი ვალდებულებების თანხა ტოლია ამ ვალდებულების სანაცვლოდ მიღებული აქტივების რეალური, საბაზრო ღირებულებისა;
გრძელვადიან ვალდებულებებზე პროცენტის გადასახდელი თანხა განისაზღვრება ვალდებულების წარმოშობის თარიღისათვის საპროცენტო განაკვეთისა და პერიოდის დასაწყისში დავალიანების ნაშთის საფუძველზე;
გრძელვადიანი დარჩენილი
ვალდებულებების
გადასახდელის
საბალანსო
მიმდინარე
ღირებულება
ღირებულებისა,
ტოლია
რომელიც
ყველა მიიღება
დავალიანების წარმოქმნის დროს მოქმედი საბაზრო საპროცენტო განაკვეთის საფუძველზე გადასახდელი თანხის დისკონტირებით (დისკონტირება-კრედიტის ან ფულის მომავალი ღირებულება, რაიმე პერიოდის გასვლის შემდეგ). ობლიგაციების აღრიცხვა საწარმოს დაფინანსების მნიშვნელოვანი წყაროა გრძელვადიანი სესხები ობლიგაციებისა და თამასუქების სახით. ობლიგაცია ფასიანი ქაღალდია, რომელიც ადასტურებს მისი გამომშვების (ემიტენტის) სასესხო ვალდებულებას, განსაზღვრულ ვადაში გადაუხადოს მის მფლობელს-კრედიტორს ობლიგაციის ნომინალური ღირებულება და ფიქსირებული პროცენტი. ანუ ეს არის ობლიგაციების სახით საწარმოში ინვესტირებული თანხების გადახდის ვალდებულება. ობლიგაციის მფლობელსა და ემიტენტს (გამომშვებს) შორის იდება ხელშეკრულება, რომელიც განსაზღვრავს მხარეების უფლებებს, შეზღუდვებს, პრივილეგიებსა და სხვა პირობებს. პროცენტის გადახდა ხდება წელიწადში ორჯერ. არსებობს ორი სახის საპროცენტო განაკვეთი:
ნომინალური
და
საბაზრო.
ნომინალური
საპროცენტო
განაკვეთი
აიღება
ობლიგაციის ნომინალური ღირებულებიდან და უცვლელია ობლიგაციის მოქმედების მთელი ვადის განმავლობაში. საბაზრო
საპროცენტო
განაკვეთი
დგინდება
ბაზარზე,
ობლიგაციის
საბაზრო
ღირებულებიდან. საბაზრო საპროცენტო განაკვეთი ცვალებადია.
Page 94
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მაგ: საწარმომ 2012 წლის 2 მარტს გაასხვისა 5 წლიანი ობლიგაცია და წარმოექმნა გრძელვადიანი ვალდებულება 100 000 ლარი საპროცენტო განაკვეთი 10 %-ის ტოლია. მისი გადახდა ხდება წელიწადში ორჯერ, ხოლო ძირითადი თანხის დაფარვა მოხდება 5 წლის შემდეგ. #თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
102.03.2012 1210
4140
100 000
გასანაღდებელი ობლიგაციები
202.03.2012 8210
3410
10 000
პროცენტის დარიცხვა
302.09.2012 3410
1210
5 000
პროცენტის გადახდა
402.03.2017 4140
1210
100 000
ობლიგაციის დაფარვა
№ 1 2 3 4 გასანაღდებელი თამასუქები გასანაღდებელი თამასუქები წარმოადგენს საწარმოს წერილობით ვალდებულებას, რომ დათქმულ დროში გადაიხადოს ესა თუ ის ვალდებულება. მაგ: საწარმომ შეიძინა საქონელი სამ თვეში გადახდის პირობით 15000 ლარად დღგ-ს გარეშე. #თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
103.06.2013 1610
3110
15000
საქონლის შეძენა
203.06.2013 3340
3110
2700
გადახდილი დღგ
№ 1 2 სამი თვის შემდეგ საწარმომ ვერ შეძლო დავალიანების გადახდა და მომწოდებელს წარუდგინა 3 წლიანი თამასუქი 17700 ლარზე წელიწადში 5900 ლარის გადახდის პირობით. #თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
103.09.2013 3110
4120
17700
გასანაღდებელი თამასუქი
203.09.2013 4120
3190
5900
მიმდინარე ნაწილის გამოყოფა
315.01.2014 3190
1210
5900
მიმდინარე ნაწილის გადახდა
№ 1 2 3 განვიხილოთ მაგალითი:
Page 95
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
კომპანიამ 2 იანვარს შეიძინა 20000 ლარად შეფასებული შესაფუთი დანადგარი, რაზეც გასცა თამასუქი 2 წლის ვადით, წლიური 10%-იანი განაკვეთით. ძირთადი თანხა გადახდილი იქნება 2 წლის შემდეგ, ხოლო საპროცენტო თანხა ყოველი წლის ბოლოს. ავსახოთ პირველი წლის ოპერაციები: #თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
102.01.2012
2150
4120
20000
გასანაღდებელი თამასუქი
202.01.2012
8210
3410
2000
პროცენტის დარიცხვა
302.12.2012
3410
1210
2000
პროცენტის გადახდა
№ 1 2 3 ავსახოთ მეორე წლის ოპერაციები: #თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
102.01.2013
8210
3410
2000
პროცენტის დარიცხვა
202.12.2013
3410
1210
2000
პროცენტის გადახდა
302.12.2013
4120
1210
20000
სათამასუქო ვალდებულების დაფარვა
№ 1 2 3 გრძელვადიანი სესხები აღირიცხება ხდება სხვა გრძელვადიანი ვალდებულებების ანალოგიურად. მაგალითად: აღებულია 2 წლიანი სესხი ბანკიდან 50 000 ლარი, წლიური საპროცენტო განაკვეთი შეადგენს 12%. ძირითადი თანხის და პროცენტის გადახდა წელშეკრულების თანახმად განხორციელდება ყოველი წლის ბოლოს, საბანკო გაანგარიშება წლების მიხედვით ბანკმა მოგვაწოდა შემდეგი სახით: თარიღი 31.12.2013 31.12.2014 ჯამი
სრულად თანხა 47807.40 47807.40 95614.80
დასაფარი ძირითადი თანხა 16599.18 33400.82 50000.00
პროცენტი 31208.22 14406.58 45614.80
Page 96
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ბუღალტერიაში
სესხის
აღება
და
მასთან
დაკავშირებული
საკითხები
აისახება
შემდეგნაირად: № 1 2 3 4 5
თარიღი 01.12.2012 01.01.2013 01.01.2013 31.12.2013 31.12.2013
დებეტი 1210 4140 8210 3230 3410
კრედიტი 4140 3230 3410 1210 1210
თანხა 50000 6639.67 12483.29 6639.67 12483.29
ოპერაციის შინაარსი სასესხო ვალდებულება მიმდინარე ნაწილის გამოყოფა პროცენტის დარიცხვა მიმდინარე ნაწილის გადახდა პროცენტის გადახდა
საგარანტიო ანარიცხების აღრიცხვა ანარიცხი წარმოადგენს პირობით ვალდებულებას, რომლის დაფარვის ვადა ან ოდენობა წინასწარ განსაზღვრული არ არის. იგი მაშინ აღიარდება, როდესაც საწარმოს აქვს მიმდინარე მოვალეობა, შესაძლებელია მათი საიმედოდ შეფასება და მოსალოდნელია, რომ მათ დასაფარად საჭირო იქნება რესურსების გასვლა საწარმოდან. გარანტია პროდუქციის ხარისხობრივი მაჩვენებელია. პროდუქციის გაყიდვისას გაცემული გარანტია მოქმედებს საგარანტიო პერიოდის განმავლობაში. გარანტიის თანხა აისახება იმ პერიოდის ხარჯებში, როცა მოხდა ამ პროდუქციის რეალიზაცია. დანახარჯები მის შესრულებაზე გაიანგარიშება მიახლოებით, გამოცდილების საფუძველზე. საგარანტიო მომსახურებაზე გასაწევი ხარჯები საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს აისახება. მაგალითად: საწარმომ გაყიდა 500 ცალი საქონელი ერთ წლიანი საგარანტიო მომსახურებით 15000 ლარად. საწარმო ვარაუდობს, რომ საგარანტიო მომსახურება იქნება რეალიზებული საქონლის 7%, შესაბამისად საგარანტიო მომსახურების თანხა იქნება: 15000 *0,07=1050 ლ
# თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 31.12.2012
7380
3430
1050
ვალდებულება მომსახურებაზე
№ საგარანტიო
Page 97
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
თუ საგარანტიო ვალდებულებაზე გაწეული ფაქტიური დანახარჯები მეტი აღმოჩნდება და შეადგენს მაგ. 1200 ლარს, მაშინ ადგილი ექნება გატარებას:
#თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
130.12.2012 7380
3430
150
საგარანტიო ვალდებულება
230.12.2012 3430
1690
1200
ვალდებულების შესრულებაზე დახარჯული რესურსები
№ 1 2
თუ საგარანტიო ვალდებულებაზე გაწეული ფაქტიური დანახარჯები ნაკლები აღმოჩნდება და აღარ არის მოსალოდნელი ვალდებულების დასაფარად რესურსების გასვლა, უნდა მოხდეს უკუგატარება. მაგ: ფაქტიური დანახარჯები აღმოჩნდა 1000 ლარი:
#თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
7380
50
ხარჯების შემცირება
№ 130.12.2012 3430 1
ვალდებულება ფინანსურ იჯარაზე ბასს გამოყოფს ორი სახის იჯარას, ესენია: ა) ფინანსური იჯარა ბ) ჩვეულებრივი იჯარა ასეთი კლასიფიკაცია ეყრდნობა იმას, თუ როგორ არის განაწილებული იჯარით გაცემულ აქტივთან დაკავშირებული რისკები და ეკონომიკური სარგებელი მეიჯარესა (ქონების გამცემსა) და მოიჯარეს (ქონების მიმღებს) შორის. რისკი გულისხმობს სიმძლავრეთა მოცდენისა და ტექნიკურად მოძველების გამო ზარალის მიღების ალბათობას. ეკონომიკური სარგებელი კი არის აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადაში მომგებიანი ოპერაციებიდან შემოსავლის მიღების ალბათობა. ყველა იჯარა, რომელიც არ შეიძლება ჩაითვალოს ფინანსურ იჯარად, წარმოადგენს ჩვეულებრივ იჯარას. ფინანსურ იჯარად კლასიფიკაციის საფუძველი ა) იჯარის ხელშეკრულების თანახმად მოიჯარეს გადაეცემა აქტივით სარგებლობის უფლება იჯარის ვადის დამთავრების შემდეგ; ბ) მოიჯარეს უფლება აქვს აქტივი შეიძინოს ისეთი ფასით, რომელიც მოსალოდნელია, რომ მნიშვნელოვნად დაბალი იქნება აქტივის რეალურ ღირებულებაზე, რომელიც მას ექნება უფლების გამოყენების მომენტში;
Page 98
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გ) იჯარის ვადა მოიცავს აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადის ძირითად ნაწილს მაშინაც, თუ საკუთრების უფლების გადაცემა არ ხდება. საყოველთაოდ მიღებული პრინციპების თანახმად ეს ზღვარი 75%-იან მინიმალურ ზღვარს უნდა შეადგენდეს. დ) იჯარის ვადის დასაწყისში მინიმალური საიჯარო გადასახადების დისკონტირებული ღირებულება
(შემცირებული
მიმდინარე
ღირებულება)
შეადგენს
იჯარით
გაცემული
ძირითადი საშუალების პრაქტიკულად მთლიან რეალურ ღირებულებას. ამ შემთხვევაში მოიაზრება რეალური ღირებულების 90%. ფინანსური
იჯარის
აღრიცხვის
ერთ-ერთი
მიზანია
უზრუნველყოს
ფინანსური
შედეგებისათვის ბასს-ით მოთხოვნილი ინფორმაციის მიწოდება. ფინანსური იჯარის თავდაპირველი აღიარება უნდა მოხდეს აქტივისა და შესაბამისი ვალდებულების სახით, საიჯარო აქტივის რეალურ ღირებულებასა და საიჯარო გადასახადების დისკონტირებულ ღირებულებას შორის უმცირესი ღირებულებით. იჯარის ვადის ამოწურვის შემდეგ აქტივმა შეიძლება შეინარჩუნოს ეკონომიკური აქტივის მეიჯარისათვის სარგებლის მოტანის უნარი, რასაც ნარჩენი ღირებულება ეწოდება. გარანტირებული ნარჩენი ღირებულება მოიჯარისათვის არის ნარჩენი ღირებულების ის ნაწილი, რომელიც გარანტირებულია მოიჯარის მიერ. მაგალითი: შენობა, რომლის
რეალური ღირებულება 65000 ლარია, გაიცა 5 წლიანი იჯარით.
ყოველწლიური გადასახადი 15000 ლარია. იჯარის ვადის ბოლოს აქტივი უბრუნდება მეიჯარეს, რომლის გარანტირებული ნარჩენი ღირებულება იქნება 8000 ლარი, მაგრამ საიჯარო ვადის ამოწურვის შემდეგ აღმოჩნდა, რომ აქტივის რეალურ ღირებულება 5000-ია. ამ შემთხვევაში საიჯარო პერიოდის განმავლობაში მოიჯარე მეიჯარეს გადაუხდის საიჯარო გადასახდელებს წელიწადში 15000 ლარის ოდენობით და ნარჩენი ღირებულების შემცირებისათვის 3000 ლარს, რადგან ხელშეკრულებით მოიჯარეს თავის თავზე აქვს აღებული ნარჩენი ღირებულების შემცირების რისკი. $თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
2130
15000
აქტივის გაცემა იჯარით
№ 115.06.2012 2320 1 მაგალითი: იჯარით გაიცა აქტივი, რომლის რეალური ღირებულება 135000 ლარია, იჯარის ვადა 10 წელი. ყოველი წლის ბოლოს გადასახდელია 17 000 ლარი. საიჯარო აქტივის იჯარით გადაცემა, იჯარის ძალაში შესვლის თარიღით, ბუღალტრულად გატარდება: #თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
2150
135000
აქტივის გაცემა
№ 115.06.2012 2320 1
Page 99
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მინიმალური საიჯარო გადასახდელების (რომელსაც ანუიტეტსაც უწოდებენ) მიმდინარე (დისკონტირებული) ღირებულება გაიანგარიშება შემდეგი ფორმულით: PVA=(1-1/(1+r)ⁿ)/r სადაც
PVA
ღირებულებაა, r -
მინიმალური პროცენტი,
საიჯარო
ხოლო n -
გადასახდელების პერიოდი.მთლიანი
(ანუიტეტის) საიჯარო
მიმდინარე
ვალდებულების
მიმდინარე ღირებულების გასაანგარიშებლად გამოვიყენებთ შემდეგ ფორმულას: PV=FV*(1/(1+r)ⁿ) ზემოთ მოცემული ფორმულები განვიხილოთ მაგალითის საფუძველზე. საწარმომ ფინანსური იჯარით მიიღო შენობა. ხელშეკრულების პირობები შემდეგია: ვალდებულების საერთო თანხა: 45000 ლარი; იჯარის ვადა - 3 წელი; საპროცენტო განაკვეთი - 10%; ყოველწლიურად გადასახდელი თანხა - 15000 ლარი. თუ დისკონტირების პროცენტის საპოვნელად ზემოთ მოცემულ ფორმულაში ჩავსვამთ შესაბამის მნიშვნელობებს. მივიღებთ: PVA=(1-1/(1+0.1)³)/0.1=2.486852 15 000*2.486852=37 303 საიჯარო ვალდებულების მიმდინარე ღირებულება I წელი - საიჯარო ვალდებულება: 15 000*(1/(1+0.1)³)=11 270 პროცენტის ხარჯი 15 000-11 370=3 730 II წელი - საიჯარო ვალდებულება: 15 000*(1/(1+0.1)²)=12 397 პროცენტის ხარჯი - 15000-12397=2603: III წელი - საიჯარო ვალდებულება: 15 000*(1/(1+0.1))=13 636 პროცენტის ხარჯი - 15000-13636=1364 მაგალითიდან ნათლად ჩანს, რომ საიჯარო ვალდებულების თანხა (ჩვენს შემთხვევაში, 45000 ლარი) შედგება ორი ნაწილისაგან: ძირითადი თანხისაგან (37303) და პროცენტისაგან (7697). ამასთან, საპროცენტო ხარჯი განაწილებულია იჯარის მთელ ვადაზე, ყოველი საანგარიშგებო პერიოდის ვალდებულების ნაშთის მიმართ მუდმივი საპროცენტო განაკვეთის (10%) გამოყენებით.
Page 100
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ფინანსურ იჯარასთან დაკავშირებული ოპერაციები ბუღალტრულ აღრიცხვაში აისახება შემდეგნაირად: მოიჯარესთან: შენობის მიღება მიმდინარე ღირებულებით: №
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
2130 4130
4130 3230
37303 11270
შენობის მიღება მიმდინარე ღირებულებით მიმდინარე ნაწილის გამოყოფა
3 4 5
8210 3410 3730 გადასახდელი პროცენტის ხარჯად აღიარება 3230 1210 11270 საიჯარო ვალდებულების გადახდა 3410 1210 3730 პროცენტის გადახდა და ასე, ყოველწლიურად (გარდა პირველი ოპერაციისა). მეიჯარესთან: შენობის იჯარით გაცემა:
№
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
2320 1470
2130 2320
37303 11270
ფინანსურ იჯარასთან დაკავშ. მოთხოვნები მიმდინარე ნაწილის გამოყოფა
3 4 5
1820 8110 3730 მისაღები პროცენტის შემოსავლად აღიარება 1210 1470 11270 საიჯარო შემოსავლის მიღება 1210 1820 3730 პროცენტის მიღება და ასე, ყოველწლიურად (გარდა პირველი გატარებისა).
ჩვეულებრივი იჯარის აღრიცხვა
თუ აქტივის გადაცემით მეიჯარეს არ გადაეცემა ამ აქტივთან დაკავშირებული რისკი და სარგებელი, ადგილი აქვს ჩვეულებრივ იჯარას. ეს ნიშნავს, რომ მეიჯარე შემოსავლების მიღების მიზნით დროებით სარგებლობაში გადასცემს აქტივს მოიჯარეს. საიჯარო გადასახადი მეიჯარისათვის არის შემოსავალი, ხოლო მოიჯარისათვის-ხარჯი, რაც აისახება მათ ფინანსურ ანგარიშგებაში. ჩვეულებრივი იჯარის დროს აქტივი აისახება მეიჯარის ბალანსზე . მას ჩვეულებრივ ერიცხება ცვეთა. მაგალითი: კომპანიამ დაიქირავა შენობის ფართი, რომლის საიჯარო თანხა შეადგენს თვეში 2000 ლარს. გადახდა ხდება ყოველი კვარტლის ბოლოს. ყოველთვიურად გადასახდელი იჯარის თანხ აღიარდება ხარჯად. იჯარის დარიცხვასა და გადარიცხვაზე გვექნება გატარებები: №
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2
7420 3190
3190 1210
2000 2000
იჯარის დარიცხვა საიჯარო ვალდებულების დაფარვა
Page 101
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები ერთობლივ შემოსავალთან დაკავშირებული გამოქვითვები და ზარალი ერთობლივი შემოსავლიდან გამოიქვითება ყველა ის ხარჯი, რომელიც დაკავშირებულია მის მიღებასთან გარდა იმ ხარჯებისა, რომლებიც კოდექსის თანახმად გამოქვითვას არ ექვემდებარება. ყველა ხარჯი დოკუმენტალურად უნდა იყოს დადასტურებული. გამოქვითვას ექვემდებარება საქონლის/მომსახურების უსასყიდლოდ მიწოდების შედეგად წარმოშობილი სარგებელი, კოდექსით განსაზღვრული შეზღუდვების გათვალისწინებით, იმ საანგარიშო წელს, როდესაც ეს საქონელი ან მომსახურება გამოყენებული იქნება ეკონომიკურ საქმიანობაში. ანუ, სხვაგვარად, აღნიშნული სარგებელი გამოიქვითება იმავე წესით რა წესითაც გამოიქვითებოდა ამ საქონლის/მომსახურების ღირებულება საბაზრო ფასით შესყიდვის შემთხვევაში. მაგ: საწარმომ უსასყიდლოდ მიიღო 10,000 ლარის საბაზრო ღირებულების სარეკლამო მომსახურება.
მოცემულ
შემთხვევაში,
10,000
ლარით
გაიზრდება
წლის
ერთობლივი
შემოსავალი და იგივე თანხა იმავე წელსვე გამოქვითვას დაექვემდებარება სრულად.
ხარჯები, რომლებიც არ გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან არ გამოიქვითება: ა) ხარჯები რომლებიც არ არის დაკავშირებული ეკონომიკურ საქმიანობასთან გარდა საქველმოქმედო ხარჯებისა. ბ) გართობაზე გაწეული ხარჯები, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა გადასახადის გადამხდელი ახორციელებს გართობითი ხასიათის ეკონომიკურ საქმიანობას და ხარჯები გაწეულია ასეთი საქმიანობის ფარგლებში. გ) ფიზიკური პირის მიერ პირადი მოხმარებისათვის გაწეული ხარჯები. დ) მოგების ან საშემოსავლო გადასახადის შემოსავლების მიღებასთან დაკავშირებული ხარჯები
გადახდისაგან
განთავისუფლებული
ე) იმ საქონელზე/მომსახურებაზე გაწეული ხარჯი, რომელიც მოგების გადასახადის მიზნებისათვის არ ითვლება მიწოდებად ვ)
მიკრო
ბიზნესის
სტატუსის
მქონე
ფიზიკური
პირისაგან
შეძენილ
საქონელზე/მომსახურებაზე გაწეული ხარჯი. გარდა ზემოაღნიშნულისა საგადასახადო კოდექსი აწესებს შეზღუდვებს ზოგიერთი კატეგორიის ხარჯის ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითვაზე. კრდიტისათვის გადახდილი ან გადასახდელი პროცენტები გამოიქვითება არა უმეტეს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი წლიური პროცენტის ფარგლებში შესაბამისი პერიოდის პროპორციულად. აღნიშნული შეზღუდვა არ ლიცენზირებული კომერციული
ეხება საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად ბანკისა და რეგისტრირებული მიკროსაფინანსო
ორგანიზაციის მიერ გაცემულ სესხებზე გადასახდელ (გადახდილ) პროცენტებს. ამ უკანასკნელ
Page 102
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შემთხვევაში, პროცენტები გამოიქვითება ხელშეკრულებით გათვალისწინებული საპროცენტო განაკვეთის მიხედვით. სხვა დანარჩენ შემთხვევებში არა უმეტეს წლიური 24%-ისა. უიმედო ვალები გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს, გამოქვითოს რეალიზებულ საქონელთან და მომსახურებასთან დაკავშირებული უიმედო ვალები, რომელთა მიხედვით მისაღები
შემოსავლები
წინა
საანგარიშო
პერიოდებში
შეტანილი
იყო
ეკონომიკური
საქმიანობით მიღებულ ერთობლივ შემოსავალში. უიმედო ვალების გამოქვითვა დაიშვება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დავალიანება ჩამოწერილია და ასახულია გადასახადის გადამხდელის საბუღალტრო ანგარიშგებაში. უიმედო ვალი, თუ ის წარმოადგენს მიუღებელი საქონლისათვის/მომსახურებისათვის წინასწარ გადახდილ თანხას (ავანსს), სამწუხაროდ, არ გამოიქვითება. მიზეზი ის არის, რომ, ჯერ ერთი, ის დაკავშირებული არ არის საქონლის/მომსახურების უკვე განხორციელებულ მიწოდებასთან (ასეთი მიწოდება უბრალოდ არ არსებობს); მეორეც, გაცემული, მაგრამ დაუბრუნებელი ავანსი არ ექვემდებარება ერთობლივ შემოსავალში ასახვას, თუნდაც მოთხოვნა სასამართლოს გადაწყვეტილებით იყოს გამყარებული. წარმომადგენლობითი
ხარჯები
გამოიქვითება
არა
უმეტეს
საგადასახადო
წლის
განმავლობაში მიღებული ერთობლივი შემოსავლის 1%-ისა. წარმომადგენლობითი ხარჯი – პირის მიერ ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში გაწეული ხარჯი, რომელიც მოიცავს: ა)
პირის
სახელით
გამართული
ღონისძიებებისათვის
(პრეზენტაციები,
მიღებები)
გათვალისწინებულ (წვენები, მინერალური წყლები, გამაგრილებელი სასმელები, ჩაი, ყავა, საუზმე, სადილი, ვახშამი, ბანკეტი) ხარჯებს; ბ) საექსკურსიო და კულტურულ-სანახაობითი ღონისძიებების ხარჯებს; გ) სუვენირების შეძენის ხარჯებს; დ) სტუმრების მომსახურების უზრუნველყოფის ხარჯებს იმისათვის, რომ ფიზიკური პირი ითვლებოდეს წარმომადგენლად, მას უნდა ჰქონდეს წარმოდგენილი პირისაგან შესაბამისი უფლებამოსილება. საკუთარი მუშაკებისათვის გამართული ღონისძიება (მაგალითად, საახალწლო წვეულება) წარმომადგენლობითის კატეგორიაში არ ხვდება, ვინაიდან ღონისძიებაზე ყოფნისას მუშაკი სხვა პირს არ წარმოადგენს. იმისათვის, რომ ხარჯები აღიარდეს წარმომადგენლობითად, სასურველია შესაბამისი სააღრიცხვო დოკუმენტაციის შექმნა. უფლებამოსილი პირის მიერ ხელმოწერილი საბუთი უნდა ადგენდეს ღონისძიების მიზანს, სახეობას, მის მიმდინარეობას დროსა და სივრცეში, სტუმრების ვინაობას, ღონისძიებაზე პასუხისმგებელი პირის ვინაობასა და დავალების შესრულებაზე საბუთის შექმნის შესახებ მის ვალდებულებას, დასახარჯი თანხის ლიმიტს და ა.შ. საქველმოქმედო
ორგანიზაციებზე
გაცემული
თანხა
გამოიქვითება
არა
უმეტეს
ერთობლივი
Page 103
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შემოსავლიდან კოდექსით გათვალისწინებული გამოქვითვების შემდეგ დარჩენილი თანხის
10%-ისა.საქველმოქმედო
ორგანიზაციად
ითვლება
ორგანიზაცია
რომელსაც
მინიჭებული აქვს საქველმოქმედო ორგანიზაციის სტატუსი. ასეთ ორგანიზაციებზე გაცემული თანხები ექვემდე- ბარება გამოქვითვას გარკვეული ლიმიტის ფარგლებში. მაგალითად, დავუშვათ კონკრეტულ საგადასახადო წელს:
საწარმოს ერთობლივი შემოსავალი შეადგენს X ლარს.
კოდექსით
ნებადართული
გამოქვითვები
(საქველმოქმედო
ორგანიზაციაზე
გაცემული თანხების გარეშე) შეადგენს Y ლარს. მოცემულ შემთხვევაში საქველმოქმედო ორგანიზაციაზე გაცემული თანხები გამოიქვითება შემდეგი წესით გამოანგარიშებული თანხის ფარგლებში: (X-Y)×10%, სადაც X>Y დაზღვევის ხელშეკრულების საფუძველზე გადახდილი ან გადასახდელი ეკონომიკურ საქმიანობასთან დაკავშირებული სადაზღვევო შენატანები ექვემდებარება გამოქვითვას. ე.ი დაზღვევის ხელშეკრულების მონაწილე პირის მიერ ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში გადახდილი სადაზღვევო თანხა წარმოადგენს მიმდინარე პერიოდის ხარჯს და გამოიქვითაბა მიმდინარე პერიოდზე მისაკუთვნებელი თანხის მიხედვით.
გადასახადები და ჯარიმები, რომლებიც არ გამოიქვითება არ გამოიქვითება: ა) მოგების გადასახადი და საშემოსავლო გადასახადი, რომლებიც გადახდილია ან გადასახდელია საქართველოში ან სხვა სახელმწიფოში. აღნიშნული შეზღუდვა, ცხადია, ეხება მხოლოდ იმ პირებს, რომლებიც წარმოადგენენ ამ გადასახადთან მიმართებით გადასახადის გადამხდელებს, და არა – საგადასახადო აგენტებს. ბ) საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი და გადასახადის გადამხდელის მიერ ბიუჯეტში გადახდილი სანქციის/ჯარიმის თანხები.
ზარალის გადატანა მეწარმე ფიზიკური პირის მიმართ გამოქვითვების გადამეტება ეკონომიკური საქმიანობით მიღებულ შემოსავლებზე გადაიტანება 5 წლამდე ვადით და დაიფარება მომავალი პერიოდის ერთობლივი შემოსავლის გადამეტების ხარჯზე. პირს უფლება აქვს ზარალის გადატანის 5 წლიანი ვადა შეცვალოს ზარალის გადატანის 10 წლიანი ვადით. ამ მიზნისათვის საკმარისია, თუ პირი განცხადებით მიმართავს საგადასახადო ორგანოს. ამ უფლების გამოყენების შემთხვევაში, კოდექსის ხანდაზმულობის 6 წლიანი ვადა იცვლება 11 წლით.
სუსტი კაპიტალიზაცია ამ კოდექსის მიზნებისათვის სუსტი კაპიტალიზაცია არის პირის მიერ აღებული ვალის თანაფარდობა პირის კაპიტალთან, როდესაც პირის ვალის მისივე კაპიტალთან შეფარდება 5/1ზე მეტია.
Page 104
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სუსტი კაპიტალიზაციის შემთხვევაში პირის მიერ ვალზე გადახდილი ან/და გადასახდელი პროცენტები (განსხვავებული საპროცენტო განაკვეთების არსებობის შემთხვევაში – ყველაზე მაღალი
საპროცენტო
გამოიქვითება.
განაკვეთის
ამასთანავე,
მიხედვით)
ზემოაღნიშნული
მისი არ
ერთობლივი ზღუდავს
შემოსავლიდან
პირის
მიერ
არ
სუსტ
კაპიტალიზაციამდე (თანაფარდობის ქვემოთ) ვალზე გადახდილი პროცენტების ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითვის უფლებას. სუსტი კაპიტალიზაციას იყენებენ იმ მდგომარეობის აღსაწერად, როდესაც საწარმოს სასესხო ვალდებულებების ოდენობა მნიშვნელოვნად აღემატება საწარმოს კაპიტალის ოდენობას. ასეთ შემთხვევებში ზოგიერთი ქვეყნის კანონმდებლობა საპროცენტო ხარჯების გამოქვითვის მიმართ ადგენს გარკვეულ შეზღუდვებს. ამ ნორმას, თავის მხრივ, საფუძვლად უდევს ე.წ. შინაარსის ფორმაზე აღმატებულობის პრინციპი. ანუ, სხვა სიტყვებით, ის პროცენტები, რომელთა გამოქვითვაც შეიზღუდა, შინაარსობრივად უთანაბრდება დივიდენდს. ხელშეკრულების დადება, შეცვლა და ხელშეკრულებიდან გასვლა ხელშეკრულება გარიგების ერთ-ერთი მეტად გავრცელებული სახეა. იგი ორმხრივი გარიგებაა და ეფუძნება სამართლიანობის პრინციპს. ხელშეკრულების მხარეებს ეწოდებათ კრედიტორი და მოვალე. კრედიტორი არის ის, ვინც უფლებამოსილია ხელშეკრულების მეორე მხარეს მოსთხოვოს ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების შესრულება. მოვალე არის ის, ვინც კრედიტორის მოთხოვნისთანავე უნდა შეასრულოს ნაკისრი ვალდებულება. საპირისპირო მხარეს ხელშეკრულებაში ზოგჯერ ,,კონტრაგენტსაც“ უწოდებენ. ხელშეკრულება დადებულად ითვლება, თუ მხარეები ყველა არსებით პირობაზე შეთანხმდნენ. მხარეებმა ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულება დათქმულ დროსა და ადგილას ჯეროვნად და კეთილსინდისიერად უნდა შეასრულონ. ვალდებულების
შესრულების
ადგილისა
და
დროის
განსაზღვრა
ერთ-ერთი
მნიშვნელოვანი საკითხია. მაგ: შ.პ.ს. ,,ივერიას“ შ.პ.ს. ,,ორბისაგან“ ხის მასალა უნდა მიეღო თბილისში, ,,ორბმა“ კი მასალა ჩაიტანა მცხეთაში. ,,ივერიას“ უფლება აქვს უარი თქვას შესრულების მიღებაზე და მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება. თუ ვალდებულების შესრულების ადგილი არაა განსაზღვრული, მაშინ ვალდებულების შესრულების ადგილად ჩაითვლება ვალდებულების წარმოშობისას საგნის ადგილსამყოფელი. თუ ვალდებულების შესრულებას წინ უსწრებს კრედიტორის ადგილსამყოფელის შეცვლა, დამატებით ხარჯებს გაიღებს კრედიტორი. სამოქალაქო სამართლებლივი პასუხისმგებლობის ფორმებია: ზიანის ანაზღაურება, პირგასამტეხლოს გადახდა, ბეს გადახდა და სხვა, რომლებიც მხოლოდ მაშინ გამოიყენება, თუ ისინი ხელშეკრულებითაა გათვალისწინებული, ხოლო ზიანის ანაზღაურება - ნებისმიერ შემთხვევაში. ნასყიდობის ხელშეკრულება ხელშეკრულების ერთ-ერთი უძველესი ფორმაა, რომლის დროსაც ქონების გამყიდველმა მყიდველის მიერ შეთანხმებული საფასურის გადახდისას მას
Page 105
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
უნდა გადასცეს ნასყიდობის ობიექტზე საკუთრების უფლება და მასთან დაკავშირებული საბუთები. ნასყიდობის ხელშეკრულების მხარეებია მყიდველი და გამყიდველი. ისინი შეიძლება იყვნენ ფიზიკური და იურიდიული პირები. ნასყიდობის ობიექტი უნდა იყოს ნივთობრივად (ხარისხით) და უფლებრივად (მესამე პირის პრეტენზიისაგან თავისუფალი) უნაკლო. ნივთის გადაცემად მიიჩნევა შემძენისათვის ნივთის პირდაპირ მფლობელობაში ჩაბარება. უძრავი ნივთის გაყიდვის ხარჯებს ანაზღაურებს მყიდველი. ქირავნობა - ეს არის ნივთის სხვის სარგებლობაში განსაზღვრული ვადით გადასვლა, როდესაც ნივთის ახალმა მოსარგებლემ უნდა გადაიხადოს ქირა. მხარეთა შორის დაიდება ქირავნობის ხელშეკრულება. გამქირავებელმა დამქირავებელს ნივთობრივად და უფლებრივად უნაკლო ნივთი უნდა გადასცეს. დამქირავებელს ნივთის ნაკლის დაფიქსირებისას შეუძლია ქირა იმ ოდენობით შეამციროს, რა ოდენობითაც შემცირდა ნივთის ვარგისიანობა. დამქირავებელი ქირავნობის საგანს რემონტს საკუთარი ხარჯით უტარებს. იჯარა ქირავნობის მსგავსად წარმოადგენს ქონების დროებით სარგებლობაში გადაცემას. იჯარის ვადის მიხედვით განასხვავებენ სამ სახეობას: 1 წლამდე ვადით - მოკლევადიანი იჯარა 1-3 წლამდე საშუალოვადიანი 3 წლის ზემოთ - გრძელვადიანი. ნივთის იჯარით ამღებმა (მოიჯარემ) უნდა უზრუნველყოს მეურნეობის სწორად გაძღოლის შედეგად შემოსავლების მიღების შესაძლებლობა. როდესაც მოიჯარე საიჯარო ურთიერთობის შეწყვეტამდე ქონებას უკან აბრუნებს, მან უნდა იხადოს ქირა იჯარის დასრულებამდე, ან მეიჯარეს შესთავაზოს სხვა მოიჯარე. იჯარის ერთ-ერთი სახეა ლიზინგი. ლიზინგი უმთავრესად ძვირადღირებული მანქანადანადგარების გამოყენებისას ვლინდება. მისი მაღალი ფასი ხშირად ერთიანად შესყიდვის შესაძლებლობას არ იძლევა. ლიზინგის ხელშეკრულება წერილობით უნდა გაფორმდეს და მიენიშნოს მთლიანი ფასი, გადახდის წესი, ვადები, საბოლოო გადახდის თანხა. შრომის უსაფრთხო და ჯანსაღი გარემოს უფლება
დამსაქმებელი ვალდებულია უზრუნველყოს დასაქმებული სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისათვის მაქსიმალურად უსაფრთხო გარემოთი.
დამსაქმებელი ვალდებულია გონივრულ ვადაში მიაწოდოს დასაქმებულს მის ხელთ არსებული სრული გასაგები და ობიექტური ინფორმაცია ყველა იმ ფაქტორის შესახებ, რომელიც მოქმედებს დასაქმებულის სიცოცხლესა და ჯანმრთელობაზე.
დასაქმებულს უფლება აქვს უარი განაცხადოს იმ სამუშაოს, დავალების ან მითითების შესრულებაზე, რომელიც ეწინააღმდეგება კანონს.
Page 106
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დასაქმებულს უფლება აქვს უარი განაცხადოს იმ სამუშაოს შესრულებაზე, რომელიც აშკარა საფრთხეს უქმნის მის ჯანმრთელობასა და სიცოცხლეს, საკუთრებას ან ბუნებრივი გარემოს უსაფრთხოებას. დასაქმებული ვალდებულია შეატყობინოს დამსაქმებელს ამ გარემოების შესახებ, რომლის გამოც ის უარს ამბობს სამუშაოს შესრულებაზე.
დამსაქმებელი ვალდებულია დანერგოს შრომის უსაფრთხოების უზრუნველმყოფი პრევენციული სისტემა და დროულად მიაწოდოს დასაქმებულს ინფორმაცია რისკებისა და პრევენციული ზომების, საფრთხის შემცველ აღჭურვილობასთან მოპყრობის
წესების
შესახებ.
აუცილებლობის
შემთხვევაში
დასაქმებული პერსონალური დამცავი აღჭურვილობით. დამსაქმებელი ვალდებულია მიიღოს ყველა გონივრული
უზრუნველყოს ზომა
საწარმოო
შემთხვევის შედეგების დროულად ლიკვიდაციისათვის, პირველადი დახმარების აღმოჩენისა და ევაკუაციისათვის.
დამსაქმებელი ვალდებულია სრულად აუნაზღაუროს დასაქმებულს სამუშაოს შესრულებასთან დაკავშირებული, ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესებით მიყენებული ზიანი და მკურნალობის ხარჯები.
დასაქმებული ვალდებულია უზრუნველყოს ორსული ქალის დაცვა ისეთი შრომისაგან, რომელიც საფრთხეს უქმნის მისი და ნაყოფის ჯანმრთელობას.
მძიმე, მავნე და საშიშ სამუშაოთა ნუსხა, შრომის უსაფრთხოების წესები განისაზღვრება საქართველოს კანონმდებლობით.
Page 107
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
07.01
რას წარმოადგენს დარიცხული ვალდებულება?
07.02
07.12
როგორი სახით შეიძლება მოხდეს ვალდებულების დაფარვა? კომპანიამ უცხოელი მომწოდებლისგან შეიძინა 1500 ევროს საქონელი, რომლის ღირებულება უნდა დაფაროს 20 დღეში. შეძენისას კურსი 1€=2,2. გადახდისას ევროს კურსი ლართან მიმართებაში გახდა 1€=2,14. ასახეთ ანგარიშებზე კომპანია ,,ეგრისმა“ მიიღო შეკვეთა 23000 ლარის კონიაკის დამზადებაზე და ავანსის სახით მიიღო 3000 ლარი. ასახეთ ავანსის მიღება. ,,ეგრისმა“ ჩააბარა დამკვეთს მზა პროდუქცია სრულად, რის გამოც წარმოეშვა მოთხოვნა დანარჩენ მისაღებ 20000 ლარზე.აღრიცხეთ მოთხოვნა, ვალდებულების დაფარვა და შემოსავალი. ორგანიზაცია ,,თიესას“ გადასახდელი აქვს ,,ახალი ქსელების“ სატელეფონო მომსახურებისათვის 300 ლარი. ასახეთ დარიცხვა და გადახდა თანამშრომლებზე დარიცხულია ხელფასი 6000 ლარი. შეასრულეთ შემდეგი გატარებები: ა) ხელფასის დარიცხვა ბ) საშემოსავლოს დარიცხვა გ) საშემოსავლოს გადარიცხვა დ) ხელფასის გაცემა საწარმომ იჯარით აიღო უფლება სავაჭრო ნიშნის გამოყენებაზე , რაზედაც გადასახდელი აქვს როიალტი 3000 ლარი. ასახეთ დარიცხვა და პროცენტის დარიცხვა და გადახდა, სესხის დაბრუნება. საწარმო ,,იმედმა“ ერთ-ერთი პარტნიორისაგან აიღო 3 თვიანი სესხი 4000 ლარი წლიური 15%-იანი განაკვეთით. ასახეთ სესხის აღება, პროცენტის დარიცხვა, გადახდა, სესხის დაბრუნება. 1 სექტემბერს საწარმომ გააფორმა ხელშეკრულება 3 წლიან სესხზე და მიიღო 120000 ლარი წლიური 12%იანი განაკვეთით. ძირითადი თანხიდან თვეში დაარიცხეთ გადასახდელი 3333 ლარი. ასახეთ: სესხის მიღება, მიმდინარე ნაწილის დარიცხვა, პროცენტის დარიცხვა და გადახდა. შ.პ.ს. ,,აიამ“ 15 სექტემბერს მიიღო შეკვეთა 20000 აშშ დოლარის საქონელზე და მიიღო ავანსად ეს თანხა. კურსი ამ დღისათვის იყო: 1$= 1,6 ლარს. საქონლის მიწოდება მოხდა 1 ოქტომბერს. ამ დღისათვის კი ფიქსირებული კურსია 1$= 1,66 ლარი. ასახეთ ანგარიშებზე. საწარმო აწარმოებს საკუთარი წარმოების უალკოჰოლო სასმელებს, რომლის მწარმოებელი პერსონალის დარიცხულმა ხელფასმა შეადგინა 5000 ლარი. შეასრულეთ ხელფასის და საშემოსავლოს დარიცხვისა და გადახდის ოპერაციები კომპანიამ შეიძინა მიწის ნაკვეთი, შუამავლის მომსახურებისათვის გადასახდელი აქვს 1500 ლარი. ასახეთ დარიცხვა და გადახდა.
07.13
ვინ არის საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრის ობიექტი?
07.14
როგორია საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთები?
07.15
ფიზიკურ პირთა რომელი სახეებია განთავისუფლებული საშემოსავლო გადასახადისაგან?
07.16
როდის ხდება საშემოსავლო გადასახადის დეკლარაციის წარდგენა და გადახდა?
07.03
07.04 07.05 07.06 07.07 07.08
07.09
07.10
07.11
Page 108
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია N8 ძირითადი საშუალებების აღრიცხვა ძირითადი საშუალებები არ ის მატერიალური აქტივები, რომლებიც: ა) იმყოფება საწარმოს განკარგულებაში და გამოიყენება წარმოებაში, საქონლის ან მომსახურების მისაწოდებლად, იჯარით გასაცემად ან ადმინისტრაციული მიზნებისათვის; ბ) გათვალისწინებულია ერთ საანგარიშო პერიოდზე მეტი ხნით გამოსაყენებლად. ძირითად საშუალებებს აჯგუფებენ მათი ბუნებისა და ეკონომიკური დანიშნულების მიხედვით: 2110
მიწა;
2120
დაუმთავრებელი მშენებლობა;
2130
შენობა;
2140
ნაგებობები (ნაშენის ისეთი სახე, სადაც ძირითადი ტექნოლოგიური პროცესის უზრუნველსაყოფად, არ არის აუცილებელი სათავსის (სათავსების) არსებობა. მაგალითად: ხიდი, ანძა, კაშხალი.
თითოეულ
მათგანს
შეიძლება
ჰქონდეს
სათავსები, თუმცა ისინი დამხმარე ფუნქციით გამოიყენება და არა ძირითადი ტექნოლოგიური პროცესისთვის.); 2150 2160
მანქანა - დანადგარები; ოფისის აღჭურვილობა;
2170
ავეჯი;
2180
სატრანსპორტო საშუალებები;
ძირითადი საშუალებები გარდა იმისა, რომ იმყოფება საწარმოს განკარგულებაში, უნდა აკმაყოფილებდეს
გარკვეულ
მოთხოვნებს.
ბასს-ის
მიხედვით,
ძირითადი
საშუალების
ღირებულება უნდა აღიარდეს აქტივად, თუ: ა) მოსალოდნელია, რომ საწარმო მომავალში ამ აქტივის გამოყენებით მიიღებს ეკონომიკურ სარგებელს; ბ) საწარმოსათვის შესაძლებელია აქტივის ღირებულების საიმედოდ შეფასება. მაგალითი: საწარმომ საქონლის გადასაზიდად შეიძინა 15 000 ლარად ღირებული ავტომობილი. იგი აკმაყოფილებს ყველა კრიტერიუმს: იმყოფება საწარმოს მფლობელობაში, გამოიყენება მომსახურების გასაწევად, გამოყენებული იქნება ერთ საანგარიშო პერიოდზე მეტი ხნის განმავლობაში, საწარმო მისი გამოყენებით მიიღებს ეკონომიკურ სარგებელს და მისი ღირებულება საიმედოდაა შეფასებული. ამდენად, საწარმომ იგი უნდა აღიაროს ძირითად საშუალებად. მაგალითი: სტომატოლოგიურმა კლინიკამ შეიძინა მცირეფასიანი იარაღები (მაშები, საბჟენები, ბუნიკები). დამხმარე ნაწილების საკითხის განსჯის დროს საწარმომ გამოიყენა არსებითობის პრინციპი და მცირე ღირებულების სათადარიგო ნაწილები მიაკუთვნა სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობებს (მარაგებს).
Page 109
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ძირითადი
საშუალების
ერთეული,
რომელიც
აკმაყოფილებს
აქტივად
აღიარების
კრიტერიუმებს, თავდაპირველად უნდა შეფასდეს მისი თვითღირებულებით. ძირითადი საშუალების თვითღირებულება მოიცავს: 1. მისი შესყიდვის ფასს, საიმპორტო ბაჟისა და დაუბრუნებადი გადასახადების ჩათვლით, ყოველგვარი ფასდათმობის გარეშე; 2. ნებისმიერ
დანახარჯს,
რომელიც
პირდაპირ
დაკავშირებულია
აქტივის
დანიშნულების ადგილამდე მიტანასა და სამუშაო მდგომარეობაში მოყვანასთან. 3. აქტივის
დემონტაჟის,
ლიკვიდაციისა
და
ადგილმდებარეობის
აღდგენის
დანახარჯებს, თუ საწარმო იღებს ასეთ ვალდებულებას შეძენის მომენტში.
ძირითადი საშუალების თვითღირებულება არ მოიცავს:
ახალი სიმძლავრეების, პროდუქციისა და მომსახურების ათვისების დანახარჯებს;
პერსონალის სწავლებისა და რეკლამის დანახარჯებს;
ადმინისტრაციულ და სხვა ზედნადებ დახარჯებს.
ძირითადი საშუალება შემოსავალში აიღება შესაბამისი დოკუმენტაციის საფუძველზე, როგორიცაა: სასაქონლო ზედნადები, შესყიდვის აქტი, ანგარიშ-ფაქტურა და ფორმდება მიღებაჩაბარების აქტით. თითოეული
ძირითადი
საშუალება
აღირიცხება
ცალკე
ერთეულად
და
ენიჭება
საინვენტარო ნომერი. მასზე იხსნება საინვენტარო ბარათი, სადაც მიეთითება ობიექტის ტექნიკური მახასიათებლები, მწარმოებლის დასახელება, წარმოების წელი, საქარხნო ნომერი, ცვეთის ნორმა, პასუხისმგებელი პირი. მაგალითი: საწარმომ შეიძინა სახარატო დაზგა მომწოდებლისაგან 2600 ლარად, დღგ-ს თანხა 468 ლარია, ტრანსპორტირების ხარჯი 150 ლარი, მონტაჟის ხარჯი 200 ლარი. დაზგის თვითღირებულება შეადგენს: (2132+150+200)=2482 № 1 2 3 4
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 2150 2150 2150 3340
კრედიტი 3190 3191 3192 3190
თანხა 2132 200 150 468
ოპერაციის შინაარსი შეძენა მონტაჟი ტრანსპორტირება დღგ
ერთ-ერთ მნიშვნელოვან გრძელვადიან აქტივს წარმოადგენს მიწა, რომლის მომსახურების ვადა
განუსაზღვრელია.
მიწის
ნაკვეთის
შეძენის
დროს
მისი
ღირებულების
გარდა
გადასახდელია მრავალი დამატებითი ხარჯი: უძრავი ქონების აგენტების, ადვოკატების, მიწის ნაკვეთის გაწმენდის და მოსწორების ხარჯები, რაც მიეკუთვნება მიწის თვითღირებულებას. მაგ: მიწის შეძენის ღირებულება 10 000 ლარია, ბროკერის საკომისიო 300ლ, იურისტის 200 ლ, მიწის მოსწორებისათვის გაწეულია 450 ლ ხარჯი. მიწის თვითღირებულება შეადგენს: 10950 ლარს (10000+300+200+450).
Page 110
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ძირითად საშუალებებს გარდა თვითღირებულებისა აქვს სხვა ღირებულებაც, როგორიცაა:
რეალური ღირებულება-არის ის თანხა, რომლითაც შეიძლება აქტივი გაიცვალოს საქმის მცოდნე და გარიგების მსურველ მხარეებს შორის „გაშლილი ხელის მანძილის პრინციპით“ (ეს პრინციპი მოითხოვს, რომ გარიგების დროს არ უნდა არსებობდეს არანაირი გარემოება, რაც ხელს შეუშლიდა ყიდვა-გაყიდვას რეალური საბაზრო ფასებით).
ნარჩენი ღირებულება-არის შეფასებითი თანხა, რომელსაც საწარმო ამჟამად მიიღებდა
ძირითადი
საშუალებების
გაყიდვიდან,
გაყიდვისათვის
საჭირო
შეფასებული დანახარჯების გამოკლებით, თუ აქტივს უკვე აღარ აქვს მისი
სასარგებლო მომსახურების ვადის ბოლოს მოსალოდნელი ასაკი და მდგომარეობა. საბალანსო ღირებულება-ის თანხაა, რომლითაც ძირითადი საშუალებები აღიარებულია დაგროვილი ცვეთისა და დაგროვილი გაუფასურების ზარალის გამოკლების შემდეგ.
აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადა განისაზღვრება: ა) პერიოდით, რომლის განმავლობაშიც მოსალოდნელია აქტივის გამოყენება; ბ) პროდუქციის ოდენობით, რომლის მიღება მოსალოდნელია ამ აქტივის გამოყენებით. მაგალითი: შეძენილია დაზგა 5833 ლარად, ტრანსპორტირებაზე დაიხარჯა 300ლ, დამონტაჟებაზე დაიხარჯა 200 ლარის დამხმარე მასალები და 262 ლ მუშების ხელფასი. დაზგის ღირებულება გადარიცხულია. განვსაზღვროთ დაზგის თვითღირებულება და ავსახოთ ანგარიშებზე. დაზგის თვითღირებულება შეადგენს: 5833+300+200+262=6595 № 1 2 3 4
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 2150 2150 2150 2150
კრედიტი 3190 1620 3192 3130
თანხა 5833 200 300 262
ოპერაციის შინაარსი შეძენა მონტაჟი ტრანსპორტირება ხელფასი
ბასს - ის თანახმად საწარმოს შეუძლია ძირითადი საშუალების აღიარების შეწყვეტასთან დაკავშირებული სამუშაოების ღირებულება, როგორიცაა დემონტაჟისა და ადგილმდებარეობის აღდგენის ხარჯები ჩართოს აქტივის თვითღირებულებაში, თუ საწარმო კისრულობს ასეთი ვალდებულების შესრულებას. მაგალითი: შეძენილია მოწყობილობა 120000 ლარად, ტრანსპორტირების ხარჯია 10000 ლარი, გამოყენების ვადა 15 წელი, რის შემდეგ საწარმო ვარაუდობს ამ აქტივის გაყიდვას 20000 ლარად და იღებს ვალდებულებას მოწყობილობის დემონტაჟსა და ადგილმდებარეობის აღდგენაზე, რაც შეფასდა 5000 ლარად. მოწყობილობის თვითღირებულება შეადგენს: 120000+10000+5000=135000
Page 111
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ავსახოთ ოპერაცია ანგარიშებზე № 1 2 3
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012 მაგალითი:
დებეტი 2150 2150 2150
კრედიტი 3190 3190 4220
საკონდიტრო
ფაბრიკაში
თანხა 120000 10000 5000 პროდუქციის
ოპერაციის შინაარსი შეძენა ტრანსპორტირების საფასური გრძელვადიანი ვალდებულება ხარისხის
ამაღლების
მიზნით
დანადგარს დაუყენეს ახალი ნაწილი, რომლის ღირებულებაა 8000 ლ. ახალი ნაწილი ზრდის დანადგარის მწარმოებლურობას და შესაბამისად დანადგარის ფასი გაიზრდება 8000 ლარით, რაც აისახება შემდეგნაირად: № 1
თარიღი 10.11.2012
დებეტი 2150
კრედიტი 3190
თანხა 8000
ოპერაციის შინაარსი ნაწილის შეძენა
მაგალითი: სადისტრიბუციო კომპანიას აქვს ავტომანქანები, რომელიც სააღრიცხვო პოლიტიკით აღიარებულია ერთ სააღრიცხვო ერთეულად, ხოლო აკუმლატორი და საბურავები სათადარიგო ნაწილებად. მიმდინარე თვეში ორ ავტომობილს შეუცვალეს საბურავი, რომლის ღირებულება იყო 200 ლ, და ერთ ავტომობილს აკუმლატორი, ღირებულებით 140 ლ. რამდენადაც ექსპლუატაციის პერიოდში გაწეული ხარჯები არ აკმაყოფილებს აქტივად აღიარების კრიტერიუმს, იგი აღიარდება ხარჯად: № 1 2
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 7380 7380
კრედიტი 1690 1691
თანხა 200 140
ოპერაციის შინაარსი ავტომანქანის რემონტის ხარჯი ავტომანქანის რემონტის ხარჯი
საკუთარი ძალებით მშენებლობა ბასს-ის თანახმად, როდესაც საწარმო თვითონ ქმნის აქტივს, მისი ღირებულების განსაზღვრა ხდება შეძენილი აქტივების ანალოგიურად, ანუ ყველა პირდაპირი ხარჯის გათვალისწინებით. საკუთარი ძალებით წარმოებულ (აშენებულ) ძირითად საშუალებებზე გაწეული ყველა დანახარჯი აისახება 2120 - ის დაუმთავრებელი მშენებლობის დებეტში, რაც იძლევა ობიექტის თვითღირებულების გამოთვლის საშუალებას, მაგრამ მასალის, შრომის და სხვა რესურსების ზენორმატიული დანახარჯები არ უნდა ჩაირთოს აქტივის საბალანსო ღირებულებაში. მაგალითი: კომპანია 4 წლის განმავლობაში აშენებდა შენობას, რომელზეც დაიხარჯა 5000 ლარის საშენი მასალები, 9170 ლარი ხელფასი. სამუშაოების ჩაბარებისას აღმოჩნდა, რომ ორი კედელი არ შეესაბამებოდა პროექტს, რის გამოც მოხდა მისი დანგრევა და თავიდან აშენება, რაზეც დაიხარჯა 3000 ლარის მასალა და 2620 ლარის ხელფასი.
Page 112
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შენობის თვითღირებულებაში შევა 5000+9170=14170 ლარი. კედლების გადაკეთებაზე დანახარჯები არ შევა აქტივის თვითღირებულებაში ავსახოთ მშენებლობის პროცესი: № 1 2 3 4
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 2120 2120 8220 8220
კრედიტი 3130 1620 1620 3130
თანხა 9170 5000 3000 2620
ოპერაციის შინაარსი ხელფასი მასალის დანახარჯი არასაოპერაციო ხარჯი ხელფასი
მშენებლობის დამთავრების შემდეგ შენობის შემოსავალში მიღება № 1
თარიღი 10.11.2012
დებეტი 2130
კრედიტი 2120
თანხა 14170
ოპერაციის შინაარსი შენობის შემოსავალში მიღება
ძირითადი საშუალებების ცვეთა ძირითად საშუალებების ექსპლუატაციისას აღიარებული უნდა იქნეს მასზე გაწეული ხარჯიც, ამ მიზნით ძირითად საშუალებებს ერიცხება ცვეთა, რომელიც არის აქტივის ღირებულების მოხმარებული ნაწილის სისტემატური გადანაწილება მისი მომსახურების ვადის განმავლობაში. აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადა ეწოდება პერიოდს, რომლის განმავლობაშიც ძირითად საშუალებას შუძლია მოიტანოს ეკონომიკური სარგებელი. აქტივის
სასარგებლო
მომსახურების
ვადის
განმავლობაში
ცვეთის
თანხის
გადანაწილებისათვის ბასს-ი გვთავაზობს შემდეგ მეთოდებს: წრფივი მეთოდი, შემცირებადი თანხის (დაჩქარებული ცვეთის), წარმოების ერთეულთა ჯამის მეთოდს. ცვეთის წრფივი მეთოდი
გულისხმობს ობიექტის ღირებულების თანაბარზომიერად
ჩამოწერას მისი მომსახურების პერიოდში. თითოეული პერიოდისათვის ცვეთა გაიანგარიშება ცვეთადი ღირებულების გაყოფით ობიექტის ექსპლუატაციის ვადაზე. შემცირებადი თანხის მეთოდის (დაჩქარებული ცვეთის), გამოყენება იწვევს ცვეთის კლებადი თანხის დარიცხვას აქტივის მომსახურების ვადის განმავლობაში. ამ მეთოდით ცვეთა ერიცხება აქტივის ნარჩენ ღირებულებას, ე. ი. თანხას, რომელიც მიიღება აქტივის საწყისი ღირებულებიდან გასულ წლებში დარიცხული ცვეთის გამოკლებით. წარმოების ერთეულთა ჯამის მეთოდი გულისხმობს ცვეთის დარიცხვას აქტივების მოსალოდნელი გამოყენების, ან მწარმოებლურობის პროპორციულად. ამ მეთოდით ცვეთის თანხა
განისაზღვრება
ცვეთადი
ღირებულების
შეფარდებით
პროდუქციის
წარმოების
სავარაუდო მოცულობაზე. რადგანაც ცვეთის წრფივი მეთოდი გულისხმობს ცვეთის ერთი და იგივე თანხის დარიცხვას
მთელი
სასარგებლო
მომსახურების
ვადის
განმავლობაში,
ეს
მეთოდი
მიზანშეწონილია იმ აქტივების მიმართ, რომელთაც თანაბრად მოაქვთ ეკონომიკური სარგებელი მთელი მომსახურების ვადის განმავლობაში.
Page 113
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
წრფივი მეთოდით ცვეთის ნორმა განისაზღვრება ფორმულით: წლიური ცვეთა =
პირვანდელი ღირებულება-სალიკვიდაციო ღირებულება სასარგებლო მომსახურების ვადა
სალიკვიდაციო ღირებულება არის შეფასებითი თანხა, რომელსაც საწარმო მიიღებს აქტივის გაყიდვიდან, თუ კი მას ამოწურული ექნება სასარგებლო მომსახურების ვადა. მაგალითი: საწარმომ 20000 ლარად შეიძინა ძირითადი საშუალება და განსაზღვრა მისი გამოყენება 5 წლით. ამ ვადის ამოწურვის შემდეგ საწარმო ვარაუდობს აქტივის გაყიდვას 2000 ლარად წლები 1 2 3 4 5
პირვანდელი ღირებულება 20 000 20 000 20 000 20 000 20 000
ცვეთის თანხა 3600 3600 3600 3600 3600
წლიური დაგროვილი ცვეთა 3600 7200 11800 14400 18000
ნარჩენი ღირებულება 16400 12800 9200 5600 2000
ცხრილიდან ჩანს, რონ 5 წლის განმავლობაში ცვეთის თანხა ერთნაირია (20000-2000)/5=3600 თანაბარზომიერად იზრდება დაგროვილი ცვეთა და ასევე თანაბარზომიერად მცირდება აქტივის ნარჩენი ღირებულება.
ცვეთის შემცირებადი ნაშთის, ანუ ცვეთის დაჩქარებული მეთოდი ცვეთის თანხის გაანგარიშება შემცირებადი ნაშთის მეთოდით გულისხმობს ცვეთის თანხის გაანგარიშებას საპროცენტო განაკვეთით-პირველ წელს აქტივების თვითღირებულებით, ხოლო შემდგომ საბალანსო ღირებულებით, ამ მეოდის გამოყენება მიზანშეწონილია იმ აქტივების მიმართ, რომლებიც მომსახურების პირველ წლებში იძლევიან მეტ ეკონომიკურ სარგებელს, მორალურად და ფიზიკურად მეტად ცვდებიან. იგივე მაგალითის საფუძველზე ცვეთის დარიცხვის ნორმა 20%-ია, მაშინ დაჩქარებული ცვეთის ნორმა იქნება 40%. წლები 1 2 3 4 5
პირვანდელი ღირებულება 20 000 20 000 20 000 20 000 20 000
ცვეთის წლიური თანხა 20000*40%=8000 12000*40%=4800 7200*40%=2880 4320*40%=1728 2592-2000=592
დაგროვილი ცვეთა 8000 12800 15680 17408 592
ნარჩენი ღირებულება 12000 7200 4320 2592 2000
Page 114
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
წლების ერთეულთა ჯამის მეთოდი წარმოადგენს შემცირებული თანხის მეთოდის ნაირსახეობას, რომელიც მომსახურების პირველ წლებში უფრო მეტ ცვეთას არიცხავს აქტივს, ვიდრე შემდგომ წლებში. დარიცხვისათვის გამოიყენება რიცხვთა ჯამის მეთოდი, რომელიც გამოისახება ფორმულით: რიცხვთა ჯამი K =n(n+1)/2 სადაც n-არის ძირითადი საშუალების სასარგებლო მომსახურების ვადა; წლიური ცვეთა = (დარჩენილი წლები*ცვეთად ღირებულებაზე)/K; ცვეთადი ღირებულება = თვითღირებულება-სალიკვიდაციო ღირებულება. განვიხილოთ იგივე სახის მაგალითი და შევადგინოთ რიცხვთა ჯამის მეთოდით ცვეთის დარიცხვის 5 წლიანი გრაფიკი: K=5(5+1)/2=15 1+2+3+4+5=15 ცვეთადი ღირებულება = 20000-2000=18000 წლები 1 2 3 4 5
პირვანდელი ღირებულება 20 000 20 000 20 000 20 000 20 000
ცვეთის წლიური თანხა 5*18000/15=6000 4*18000/15=4800 3*18000/15=3600 2*18000/15=2400 1*18000/15=1200
დაგროვილი ცვეთა 6000 10800 14400 16800 18000
ნარჩენი ღირებულება 14000 9200 5600 3200 2000
მწარმოებლურობის პროპორციული მეთოდი როდესაც ცვეთის დარიცხვას საფუძვლად უდევს აქტივის მწარმოებლურობა, ცვეთის მეთოდს
ეწოდება
მწარმოებლურობის
პროპორციული
მეთოდი,
რომლის
პრინციპი
მდგომარეობს იმაში, რომ რაც უფრო მეტია აქტივის მწარმოებლურობა, მით უფრო მეტ ეკონომიკურ სარგებელს ვიღებთ მისგან და მით უფრო მეტი ცვეთა უნდა იქნეს დარიცხული. მწარმოებლურობის პროპორციული მეთოდით ცვეთის დარიცხვისას ცვეთის ნორმა განისაზღვრება ფორმულით:
წლიური ცვეთის ნორმა =
თვითღირებულებას-ნარჩენი ღირებულება პროდუქციის წარმოების სავარაუდო მოცულობა
მაგალითი: შეძენილია დაზგა 35000 ლარად. ნარჩენი ღირებულება 3000 -ია. სასარგებლო მომსახურების ვადა 5 წელი, რომლის განმავლობაში იგი იმუშავებს 70 000 დაზგა-საათს (დ/ს). მათ შორის 1-ელ წელს 25000 დ/ს-ს; მეორე წელს -15000 დ/ს-ს; მე3, მე4 და მე-5 წელს 10000 დ/ს-ს. გავიანგარიშოთ აქტივის რამდენი ღირებულება იხარჯება (ცვდება) 1დაზგა/საათში. ეს ტოლია: (35000-3000)/70000=0.45714 წლები
პირვანდელი ღირებულება
ცვეთის წლიური თანხა
დაგროვილი ცვეთა
ნარჩენი ღირებულება
Page 115
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
1 2 3 4 5
35000 35000 35000 35000 35000
25000*0.45714=11429 15000*0.45714=6857 10000*0.45714=4571 10000*0.45714=4571 10000*0.45714=4571
11429 18286 22858 27429 32000
35000-11429=23571 35000-18286=16714 35000-22858=12142 35000-27429=7571 35000-32000=3000
ძირითადი საშუალებების ცვეთა აისახება გატარებით: დებეტი 7455 (ცვეთისა და ამორტიზაციის ხარჯი); კრედიტი 2250 (მანქანა-დანადგარის ცვეთა). მაგალითად წლის ბოლოს დაზგას დაერიცხა ცვეთა 11429 № 1
თარიღი 31.12.2012
დებეტი 7455
კრედიტი 2250
თანხა 11429
ოპერაციის შინაარსი დაზგას დაერიცხა ცვეთა
ძირითადი საშუალების აღიარების შეწყვეტა ძირითადი საშუალების ობიექტის აღიარების შეწყვეტა ხდება გაყიდვის შემთხვევაში, ან როდესაც მისი გამოყენებიდან არანაირი სარგებელი აღარ არის მოსალოდნელი. გასული აქტივის აღიარება გაუქმებას ექვემდებარება. როდესაც მიიღება გადაწყვეტილება აქტივის გაყიდვაზე, მისი ძირითად საშუალებად აღიარება უნდა შეწყდეს მიუხედავად იმისა, რომ მისი გაყიდვა მომავალ 12 თვეშია ნავარაუდევი. მაგალითი: საწარმომ 45 000 ლარად გაყიდა დაზგა, რომლის საბალანსო ღირებულება 40000 ლარია. დაგროვილი ცვეთა მოცემული პერიოდისათვის შეადგენს 5000 ლარს, გაყიდვის ხარჯებმა (ხელშეკრულების გაფორმება, სანოტარო მომსახურება) შეადგინა 1500 ლარი. საწარმოდან აქტივის გასვლის დროს ავსახოთ ანგარიშებზე: № 1 2 3 4 5
თარიღი 31.12.2011 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 7455 2250 1410 8290 8291
კრედიტი 2250 2150 8190 2150 3190
თანხა 5000 5000 45000 35000 1500
ოპერაციის შინაარსი ცვეთის დარიცხვა (გასულ წელს) ცვეთის გადახურვა შემოსავალი ძირ. საშ. რეალიზაციიდან ძირითადი საშულების ჩამოწერა თვითღ. რეალიზაციასთან დაკავშირებული ხარჯი
მაგალითი: საამქროს ერთ-ერთ მოწყობილობას გაუფუჭდა ნაწილი. მისი თვითღირებულება 1000 ლარია, დაგროვილი ცვეთა კი 700 ლარი. შემცვლელ ნაწილში გადაიხადეს 1200 ლარი. ამ შემთხვევაში უნდა შეწყდეს შესაცვლელი ნაწილის აღიარება, ხოლო ახალი შემცვლელი ნაწილის ღირებულება ჩაირთვება ძირითადი საშუალების საბალანსო ღირებულებაში.
Page 116
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
№ 1 2 3
ეს ოპერაცია ანგარიშებზე აისახება შემდეგნაირად: თარიღი დებეტი კრედიტი თანხა ოპერაციის შინაარსი 10.11.2012 2150 2250 700 ცვეთის ჩამოწერა 10.11.2012 2150 3190 1200 ახალი ნაწილი 10.11.2012 8290 2150 300 ძველი ნაწილის ჩამოწერა
მაგალითი: გაყიდულია დანადგარი 20 000 ლარად. მისი თვითღირებულება 30000 ლარია, ხოლო დაგროვილი ცვეთა 4000. ავსახოთ ანგარიშებზე. № 1 2 3 4
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 7455 2250 1410 8290
კრედიტი 2250 2150 8190 2150
თანხა 4000 4000 20000 26000
ოპერაციის შინაარსი ცვეთის დარიცხვა ცვეთის გადახურვა შემოსავალი ძირ. საშ. რეალიზაციიდან ძირითადი საშუალების ჩამოწერა
თუ აქტივის გამოყენებიდან არანაირი სარგებელი აღარ არის მოსალოდნელი იგი ექვემდებარება ჩამოწერას. ამისათვის დგება სალიკვიდაციო კომისია, რომელიც შეადგენს ჩამოწერის აქტს. მასში აისახება ლიკვიდირებული ობიეტის ტექნიკური, საპასპორტო მონაცემები, ლიკვიდაციის მიზეზი, თვითღირებულება, საბალანსო ღირებულება. მაგალითი: საწარმომ ფიზიკური ცვეთის გამო მოახდინა ავტომანქანის ლიკვიდაცია, რომლის პირვანდელი ღირებულებაა 5000 ლარი, ხოლო დაგროვილი ცვეთაც 5000 ლარი. ლიკვიდაციასთან დაკავშირებით დაიხარჯა ხელფასი 100 ლარი. ავტომანქანა ჯართის სახით ჩაბარდა 300 ლარად. ავსახოთ ოპერაცია ანგარიშებზე: № 1 2 3
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 2250 1410 8290
კრედიტი 2150 8190 3130
თანხა 5000 300 100
ოპერაციის შინაარსი ცვეთის გადახურვა შემოსავალი ძირ. საშ. რეალიზაციიდან ხელფასის ხარჯი (ლიკვიდაცია)
უსასყიდლოდ გადაცემა ძირითადი
საშუალების
უსასყიდლოდ
გადაცემის
დროს
ჩამოიწერება
აქტივის
თვითღირებულება, დაგროვილი ცვეთა, ხოლო გაწეული ხარჯები აღიარდება ზარალად. მაგალითი: კომპანიამ საქველმოქმედო ორგანიზაციას აჩუქა ასლების გადამღები აპარატი, რომლის თვითღირებულება 5000 ლარია, ხოლო დაგროვილი ცვეთა 3500, აპარატის ტრანსპორტირებისათვის დაიხარჯა 200 ლარი.
Page 117
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ავსახოთ ანგარიშებზე: № 1 2 3
თარიღი 10.11.2012 10.11.2012 10.11.2012
დებეტი 2260 8290 8290
კრედიტი 2160 2160 3190
თანხა 3500 1500 200
ოპერაციის შინაარსი ცვეთის გადახურვა ძირითადი საშუალების ჩამოწერა ტრანსპორტირების ხარჯი
ამ ოპერაციის შედეგად კომპანიამ განიცადა ზარალი 1700 ლარის ოდენობით ძირითადი საშუალებების გადაფასება აქტივის თავდაპირველი აღიარების შემდეგ საწარმომ უნდა აირჩიოს მისი შეფასების ორი მოდელიდან ერთ-ერთი, როგორც საწარმოს სააღრიცხვო პოლიტიკა და გამოიყენოს იგი ძირითადი საშუალებების მთელი ჯგუფის მიმართ. ეს მოდელებია: თვითღირებულების მოდელი და გადაფასების მოდელი. თუ საწარმომ აირჩია თვითღირებულების მოდელი, მაშინ აქტივად აღიარების შემდეგ ძირითადი საშუალება უნდა შეფასდეს თვითღირებულებიდან დაგროვილი ცვეთისა და დაგროვილი გაუფასურების ზარალის გამოკლებით. ამ მიზნით აქტივებს უნდა ჩაუტარდეს ტესტი გაუფასურებაზე. აქტივი გაუფასურებულია, თუ მისი საბალანსო ღირებულება აღემატება ანაზღაურებად ღირებულებას, ანუ იმ სარგებელს, რისი მოტანაც შეუძლია აქტივს. აქტივის აფასების ან ჩამოფასების დროს, აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადა შესაძლებელია განისაზღვროს ახლიდან. მაგალითი: საწარმო ფლობს 450 000 ლარის საბალანსო ღირებულების ავტომანქანებს, სადაც
რამოდენიმე
ავტომობილი
ფიზიკურად
და
მორალურად
მოძველებულია.
სპეციალისტების შეფასებით, ავტომანქანების გამოყენებით შესაძლებელია მომავალში 400000 ლარის ღირებულების სარგებლის მიღება. ამდენად ავტომანქანები გაუფასურდა 50000 ლარით, რაც აისახება გატარებით: № 1
თარიღი დებეტი კრედიტი თანხა ოპერაციის შინაარსი 10.11.2012 8220 2180 50000 აქტივის გაუფასურება თუ საწარმომ აირჩია გადაფასების მოდელი, მაშინ თავდაპირველი აღიარების შემდეგ,
ძირითადი საშუალების ობიექტი უნდა აისახოს გადაფასებული თანხით. გადაფასება უნდა ტარდებოდეს რეგულარულად, რათა აქტივის საბალანსო ღირებულება არსებითად არ განსხვავდებოდეს მისი რეალური ღირებულებისაგან. პირველ ეტაპზე აუცილებლობას წარმოადგენს დაგროვილი ცვეთის ანგარიშის განულება, რომელიც აისახება გატარებით: დებეტი 2200 ძირითადი საშუალებების ცვეთა; კრედიტი 2100 ძირითადი საშუალებები. მაგალითი: საწარმომ 2010 წელის პირველ იანვარს შეიძინა დაზგა, რომლის ღირებულება შეადგენს 250000 ლარს, გადახდა განხორციელდა იმავე დღეს უნაღდო ანგარიშსწორების ფორმით, ცვეთა ერიცხება წრფივი მეთოდით (20%). 2011 წლის 31 დეკემბერს ჩატარდა დაზგის გადაფასება, მისი რეალური ღირებულება შეადგენს 180000 ლარს.
Page 118
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
აქტივის საბალანსო ღირებულება = პირვანდელ ღირებულებას - დაგროვილი ცვეთა = 250000-100000=150000; იმისათვის რომ იგი გაუტოლდეს რეალურ ღირებულებას 180000, საჭიროა აქტივი აფასდეს 30000 ლარით (180000-150000=30000). მაგალითის საფუძველზე ავსახოთ გადაფასების შედეგები: № 1 2 3 4 5 6
თარიღი 01.01.2010 01.01.2010 31.12.2010 31.12.2011 31.12.2011 31.12.2011
დებეტი 2150 3110 7455 7455 2250 2150
კრედიტი 3110 1210 2250 2250 2150 5420
თანხა 250000 250000 50000 50000 100000 30000
ოპერაციის შინაარსი ძირითადი საშ. შეძენა ვალდებულების დაფარვა ცვეთის დარიცხვა ცვეთის დარიცხვა ცვეთის ჩამოწერა ძირ. საშ. გადაფასება
თუ იგივე მაგალითის საფუძველზე მოხდება 2012 წლის 31 დეკემბერს დაზგის ჩამოფასება და მისი რეალური ღირებულება გახდება 130000 ლარი, ფინანსურად მათი ასახვა შესრულდება შემდეგი გატარებებით (იმისათვის რომ იგი გაუტოლდეს რეალურ ღირებულებას 130000, საჭიროა აქტივი ჩამოფასება 14000 ლარით (130000-144000=-14000): № 1 2 3
თარიღი 31.12.2012 31.12.2012 31.12.2012
დებეტი 7455 2250 5420
კრედიტი 2250 2150 2150
თანხა 36000 36000 14000
ოპერაციის შინაარსი ცვეთის დარიცხვა=180000*20% ცვეთის ჩამოწერა ძირ. საშ. ჩამოფასება (გადაფასების რეზერვის ანგარიშზე)
Page 119
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები საგადასახადო მიზნებისათვის საამორტიზაციო ანარიცხები გამოიქვითება საგადასახადო კოდექსის 111-ე მუხლის მიხედვით. ამორტიზაცია არ ერიცხება მიწას, ხელოვნების ნიმუშებს, სამუზეუმო ექსპონანტებს, ისტორიული მნიშვნელობის მქონე ობიექტებს. ასევე 1000 ლარამდე ღირებულების ძირითად საშუალებას და ბიოლოგიურ აქტივს. 1000 ლარამდე ღირებულების ძირითადი საშუალებები მთლიანად გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან იმ საგადასახადო წელს, როცა იგი ექსპლუატაციაში გადაეცა, ხოლო ბიოლოგიურ აქტივზე გაწეული ხარჯი გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან იმ საანგარიშო წელს, როცა ისინი ფაქტიურად იქნა გაწეული. საგადასახადო
მიზნებისათვის
ამორტიზაციას
დაქვემდებარებული
ძირითადი
საშუალებები ჯგუფდება ამორტიზაციის შემდეგი ნორმების მიხედვით: ჯგუფი 1
2
3
4 5
ძირითადი საშუალებები მსუბუქი ავტომობილები, ავტოსატრაქტორო ტექნიკა, ავეჯი ოფისისათვის, სატვირთო ავტომობილები, ავტობუსები, სპეციალური ავტომობილები და ავტომისაბმელები, მანქანები და მოწყობილობები მრეწველობის ყველა დარგისათვის, სამჭედლო-საწნეხი მოწყობილობა, საამშენებლო მოწყობილობა, სასოფლო-სამეურნეო მანქანები და მოწყობილობა სპეციალური ინსტრუმენტები, ინვენტარი და მოწყობილობა, კომპიუტერები, მონაცემთა დამუშავების პერიფერიული მოწყობილობები, ელექტრონული მოწყობილობები სარკინიგზო, საზღვაო და სამდინარო ტრანსპორტი, ძალოვანი მანქანები და მოწყობილობა, თბოტექნიკური, ტურბინული მოწყობილობა, ელექტროძრავები და დიზელგენერატორები, ელექტროგადაცემისა და კავშირგაბმულობის მოწყობილობები, მილსადენები შენობები, ნაგებობები ამორტიზირებადი აქტივები, რომელიც შეტანილი არ არის სხვა ჯგუფში
ამორტიზაციის ნორმა %-ში 20
20
8
5 15
Page 120
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შენობებსა და ნაგებობებს ამორტიზაცია დაერიცხება თითოეულ ნაგებობას ცალ-ცალკე. თითოეული ნაგებობა ცალკე ჯგუფად განიხილება. თითოეული
ჯგუფის
საამორტიზაციო
ანარიცხების
ოდენობა
გამოიანგარიშება
საგადასახადო წლის ბოლოს ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსიდან. საგადასახადო წლის ბოლოსათვის ჯგუფის ღირებულებით ბალანს შეადგენს შემდეგი წესით განსაზღვრული თანხა - საანგარიშოს წინა საგადასახადო წლის ბოლოსათვის ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსი მცირდება: ა) საანგარიშოს წინა წელს დარიცხული ამორტიზაციის თანხით; ბ) თუ წლის ბოლოს ჯგუფის ღირებულებით ბალანსის თანხა 1000 ლარზე ნაკლებია, იგი მთლიანად გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან; თუ ჯგუფის ყველა ძირითადი საშუალება რეალიზებულია ან ლიკვიდირებულია ჯგუფის ღირებულებით ბალანსის თანხა ექვემდებარება ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითვას. გ) ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსის თანხა მცირდება საგადასახადო წლის განმავლობაში ძირითად საშუალებათა რეალიზაციის თანხით, ხოლო ძირითად საშუალებათა უსასყიდლოდ მიწოდებისას მისი საბაზრო ღირებულებით. საანგარიშოს წინა საგადასახადო წლის ბოლოსათვის ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსი იზრდება: ა) საანგარიშო წლის განმავლობაში ჯგუფისათვის დამატებული ღირებულებით ბ) საგადასახადო წლის განმავლობაში ძირითად საშუალებათა რემონტზე გაწეული ზღვრული თანხის ზემოთ არსებული თანხით. თუ საანგარიშო წლის განმავლობაში ძირითად საშუალებათა რეალიზაციის, ხოლო უსასყიდლოდ მიწოდებისას საბაზრო ფასი აღემატება ჯგუფის ღირებულებით ბალანსს წლის ბოლოსათვის ნამეტი თანხა ჩაირთვება ერთობლივ შემოსავალში და ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსი ნულს გაუტოლდება. ძირითადი საშუალებები იყოფა რამდენიმე ჯგუფად. ჯგუფში შემავალი სხვადასხვა ძირითადი საშუალებები განიხილება როგორც ამორტიზაციის ერთი ობიექტი, თითქოს და ისინი ქმნიდნენ ერთ „ძირითად საშუალებას”. ძირითადი საშუალების ერთეულის მიღების დროს მისი ღირებულება ემატება შესაბამის ჯგუფის ღირებულებას, ხოლო მიწოდებისას კი – შესაბამისი თანხა აკლდება ჯგუფის ღირებულებას. თუ წლის ბოლოს ჯგუფის ღირებულება აღმოჩნდება ნულზე ნაკლები, სხვაობის თანხით იზრდება ერთობლივი შემოსავალი. ყოველი წლის ბოლოს ჯგუფისთვის განკუთვნილი ამორტიზაციის განაკვეთის მეშვეობით გამოანგარიშებული თანხა („საამორტიზაციო ანარიცხი”) წარმოადგენს გამოსაქვით ხარჯს, გარდა შენობისა და ნაგებობისა, სადაც თითოეული შენობა თუ ნაგებობა განიხილება ცალკე ჯგუფად, რომელიც შესაბამისად ამცირებს ჯგუფის ღირებულებას. თუ ჯგუფის ღირებულება წლის ბოლოს 1000 ლარზე ნაკლებია, მისი ღირებულება სრულად ექვემდებარება გამოქვითვას იმავე წელს. სრული გამოქვითვა ასევე დაიშვება, როდესაც ჯგუფში შემავალი ყველა აქტივი ლიკვიდირებული ან რეალიზებულია.
Page 121
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს მეორე და მესამე ჯგუფზე გამოიყენოს დაჩქარებული ამორტიზაციის ნორმა, მაგრამ არაუმეტეს მოცემული განაკვეთის ორმაგი ოდენობისა. ძირითადი საშუალებების მიმართ, გარდა საწარმოს კაპიტალში შეტანილისა, გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს სრულად გამოქვითოს აქტივის ღირებულება იმ საგადასახადო წელს, როცა ისინი ექსპლუატაციაში შევიდა. აღნიშნული მუხლის მოქმედება, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ადგილი აქვს საწარმოს კაპიტალში შეტანის გზით ძირითადი საშუალებების მიღებას, ვრცელდება ნებისმიერი სახით მიღებულ ამორტიზებად ძირითად საშუალებაზე, მათ შორის, სასყიდლით თუ უსასყიდლოდ მიღებულ, რეორგანიზაციის შედეგად მიღებულ თუ საკუთარი ძალებით წარმოებულ ძირითად საშუალებებზე. ძირითადი საშუალებების ღირებულების სრულად გამოქვითვის შემთხვევაში გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია იგივე ნორმა გამოიყენოს ყველა შემდგომი ძირითადი საშუალებების მიმართ, 5 წლის განმავლობაში. ძირითადი საშუალებების ღირებულების სრულად გამოქვითვის შემთხვევაში ძირითადი საშუალებები არ შეიტანება ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსში. ასეთი ძირითადი საშუალებების მიწოდებისას მიღებული ან მისაღები თანხები, ხოლო ასეთის არარსებობისას საბაზრო ფასი ექვემდებარება ერთობლივ შემოსავალში ჩართვას დღგ-ს გარეშე. ღირებულების სრულად გამოქვითვის ნორმა არ ვრცელდება ლიზინგით გაცემულ ძირითადი საშუალებებზე.
(უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ძირითადი საშუალების სრულიად გამოქვითვა არ ნიშნავს მათი ბალანსიდან ჩამოწერას. ძირითადი საშუალებები რჩება ბალანსზე და ერიცხება ფინანსური ცვეთა. გამოქვითვა ხდება მხოლოდ საგადასახადო მიზნებისათვის ).
უფლებაუნარიანობა
ფიზიკური პირის უფლებაუნარიანობა ნიშნავს უნარს, ჰქონდეს სამოქალაქო უფლებები და უფლებები და მოვალეობები, წარმოიშობა დაბადების მომენტიდან.
მემკვიდრედ
ყოფნის
უფლება
წარმოიშობა
ჩასახვისთანავე;
ამ
უფლების
განხორციელება დამოკიდებულია დაბადებაზე.
ფიზიკური პირის უფლებაუნარიანობა წყდება მისი გარდაცვალებით.
გარდაცვალების მომენტად ითვლება თავის ტვინის ფუნქციონირების შეწყვეტა. არ შეიძლება ფიზიკურ პირს წაერთვას უფლებაუნარიანობა.
Page 122
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
იურიდიულ პირის უფლებაუნარიანობა 1. საჯარო სამართლის იურიდიული პირი უფლებამოსილია განახორციელოს კანონით ან მისი სადამფუძნებლო დოკუმენტებით გათვალისწინებული მიზნების შესაბამისი საქმიანობა. 2. კერძო სამართლის იურიდიულ პირს სამეწარმეოს თუ არასამეწარმეოს (არაკომერციულს) უფლება აქვს განახორციელოს კანონით აუკრძალავი ნებისმიერი საქმიანობა,მიუხედავად იმისა, არის თუ არა ეს საქმიანობა მისი სადამფუძნებლო დოკუმენტებით გათვალისწინებული. 3. ზოგიერთი საქმიანობა, რომელთა ჩამონათვალსაც განსაზღვრავს კანონი, იურიდიულ პირს შეუძლია განახორციელოს მხოლოდ სპეციალური ლიცენზიის/ნებართვის საფუძველზე. აღნიშნული საქმიანობის განხორციელების უფლება იურიდიულ პირს წარმოეშობა ლიცენზიის, ან ნებართვის მიღების მომენტიდან 4. იურიდიული პირის უფლებაუნარიანობა წარმოიშობა მისი რეგისტრაციის მომენტიდან და წყდება მისი ლიკვიდაციის დასრულების ფაქტის რეგისტრაციის მომენტიდან. 5. არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი უფლებამოსილია ეწეოდეს დამხმარე ხასიათის სამეწარმეო საქმიანობას, რომლიდან მიღებული მოგებაც უნდა მოხმარდეს არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირის მიზნების რეალიზებას. ასეთი საქმიანობის შედეგად მიღებული მოგების განაწილება არასამეწარმეო იურიდიული პირის დამფუძნებლებს, წევრებს, შემომწირველებს, აგრეთვე ხელმძღვანელობისა და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების მქონე პირებს შორის დაუშვებელია.
შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის საფუძვლები შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის საფუძვლებია: ა) ეკონომიკური გარემოებები, ტექნოლოგიური და ორგანიზაციული ცვლილებები, რაც განაპირობებს წარმოებისათვის აუცილებელი სამუშაო ძალის შემცირებას; ბ) შრომითი ხელშეკრულების ვადის გასვლა; გ) შრომითი ხელშეკრულებით გათვალისწინებული სამუშაოს შესრულება; დ) დასაქმებულის მიერ თანამდებობის/სამუშაოს დატოვება საკუთარი ინიციატივით; ე) მხარეთა შეთანხმება; ვ)
დასაქმებულის
კვალიფიკაციის
ან
პროფესიული
უნარ-ჩვევების
შეუსაბამობა
დაკავებულ თანამდებობასთან; ზ) დასაქმებულის მიერ მასზე შრომითი ხელშეკრულებით ან შინაგანაწესით დაკისრებული ვალდებულების უხეში დარღვევა, რაც შეუძლებელს ხდის შრომითი ურთიერთობების გაგრძელებას;
Page 123
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
თ) თუ შრომითი ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული, ხანგრძლივი შრომის უუნარობა – თუკი შრომის უუნარობის ვადა აღემატება ზედიზედ 60 კალენდარულ დღეს, ან 6 თვის განმავლობაში საერთო ვადა აღემატება 90 კალენდარულ დღეს, ამასთანავე, დასაქმებულს გამოყენებული აქვს ამ კოდექსის 21-ე მუხლით განსაზღვრული შვებულება; ი) სასამართლო განაჩენის ან გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლა, რომელიც სამუშაოს შესრულების შესაძლებლობას გამორიცხავს; თ) დამსაქმებელი ფიზიკური პირის ან დასაქმებულის გარდაცვალება; ი) დამსაქმებელი იურიდიული პირის ლიკვიდაციის წარმოების დაწყება.
შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის წესი 1.
შრომითი
ხელშეკრულების
შეწყვეტისას
მხარე
ვალდებულია
არანაკლებ
30
კალენდარული დღით ადრე გააფრთხილოს მეორე მხარე წინასწარი წერილობითი შეტყობინების გაგზავნის გზით. 2.
შრომითი
ხელშეკრულების
შეწყვეტისას
დამსაქმებელს
უფლება
აქვს
წინასწარი
წერილობითი შეტყობინების გაგზავნის ნაცვლად დასაქმებულს გადაუხადოს არანაკლებ ერთი თვის შრომის ანაზღაურება - კომპენსაცია 30 კალენდარული დღის ვადაში . 3.
დამსაქმებელს წინასწარი წერილობითი შეტყობინების გაგზავნის და კომპენსაციის გადახდის ვალდებულება არ წარმოეშობა იმ შემთხვევაში თუ არსებობს შრომითი ურთიერთობების შეწყვეტის საფუძვლები, რომლებიც ჩამოთვლილია ზემოთ (შრომითი
4.
ურთიერთობების შეწყვეტის საფუძვლები). დამსაქმებელი ვალდებულია დასაქმებულის მოთხოვნის წარდგენიდან 7 კალენდარული დღის ვადაში წერილობით დაასაბუთოს ხელშეკრულების შეწყვეტის საფუძველი.
5.
დასაქმებულს უფლება აქვს 30 კალენდარული დღის ვადაში სასამართლოში გაასაჩივროს დამსაქმებლის დასაბუთებული გადაწყვეტილება ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ.
6.
თუ დამსაქმებელი წერილობით არ დაასაბუთებს ხელშეკრულების ხელშეკრულების შეწყვეტის საფუძველს, დასაქმებულს უფლება აქვს 30 კალენდარული დღის ვადაში სასამართლოში გაასაჩივროს დამსაქმებლის გადაწყვეტილება ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ.
7.
სასამართლოს მიერ დასაქმებულთან შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ დამსაქმებლის
გადაწყვეტილების
ბათილად
ცნობის
შემთხვევაში
დამსაქმებელი
ვალდებულია პირვანდელ სამუშაო ადგილზე აღადგინოს პირი, რომელსაც შეუწყდა შრომითი ურთიერთობა ან უზრუნველყოს ის ტოლფასი სამუშაოთი.
Page 124
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
09.01
განმარტეთ და ჩამოთვალეთ ძირითადი საშუალებები
09.02
როგორ დავიანგარიშოთ ძირითადი საშუალებების თვითღირებულება?
09.03
როგორ ხდება ძირითადი საშუალებების შემოსავალში აყვანა?
09.04
ახსენით ცვეთის დარიცხვის წრფივი მეთოდი
09.05
რიცხვთა ჯამის მეთოდი
09.06
რას ეფუძნება და როგორ გამოითვლება მწარმოებლურობის მიხედვით ცვეთის დარიცხვა?
09.07
როგორ აღირიცხება ძირითადი საშუალებების რეალიზაცია?
09.08
ძირითადი საშუალებების ჩამოწერა? საწარმომ შეიძინა კრედიტით დანადგარი 5000 ლარად, ტრანსპორტირებაზე დაიხარჯა სალაროდან 200 ლარი, დამონტაჟებაზე-100 ლარი, პერსონალის სწავლებაზე 300 ლარი. დაიანგარიშეთ დანადგარის თვითღირებულება და შეასრულეთ შესაბამისი გატარებები გაიყიდა დაზგა 2000 ლარად, რომლის პირვანდელი ღირებულება 3000 ლარია, დაგროვილი ცვეთა 600 ლარი. ფული ჩარიცხულია საბანკო ანგარიშზე. შეასრულეთ შესაბამისი გატარებები საგამომცემლო ფირმამ შეიძინა დანადგარი 25000 ლარად. მომსახურების ვადა 5 წელია, ხოლო სალიკვიდაციო ღირებულება 2500 ლ. საწარმო ვარაუდობს, რომ ამ დანადგარით გამოუშვებს 200 000 წიგნს. პირველ წელს აქედან 70000 - ს, მეორე წელს 55000-ს, მესამე წელს 30000-ს, მეოთხე წელს 25000-ს, მეხუთე წელს 20000-ს.
09.09 09.10
09.11 09.12 09.13
გაიანგარიშეთ და ბუღალტრულად ასახეთ ცვეთა ყველა მეთოდის გამოყენებით საწარმომ გაყიდა ავტომობილი 30000 ლარად, საბანკო ანგარიშზე გადმორიცხვით, რომლის თავდაპირველი ღირებულება 32000-ია, გაყიდვის მომენტისათვის მასზე დარიცხული იყო ცვეთა 11000ლ.
09.15
ასახეთ ბუღალტრულად. ჩამოიწერა ძირითადი საშუალება, რომლის თავდაპირველი ღირებულება 20 000, ხოლო დაგროვილი ცვეთა 19500. ასახეთ ბუღალტრულად.
09.16
საგადასახადო მიზნებისათვის ჩამოთვალეთ ძირითად საშუალებათა ჯგუფები და შესაბამისი განაკვეთები.
09.17
რას არ ერიცხება ამორტიზაცია?
09.18 09.19
როგორ განისაზღვრება ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსი წლის ბოლოსათვის? საგადასახადო მიზნებისათვის ძირითად საშუალებათა რეალიზაციისას რა თანხა ჩაირთვება ერთობლივ შემოსავალში?
09.20
ახსენით დაჩქარებული ამორტიზაციის პრინციპი
09.21
ახსენით ძირითადი საშუალების სრულად გამოქვითვის პრინციპი
09.22
ახსენით ფინანსური და საგადასახადო ცვეთის განმასხვავებელი ნიშნები.
09.23 09.24
როგორ გამოიქვითება 1000 ლარამდე ძირითადი საშუალებები? კომპანიამ სკოლას უსასყიდლოდ გადასცა კომპიუტერი, რომლის თავდაპირველი ღირებულება 1500 ლარია, ხოლო დაგროვილი ცვეთა 500 ლარი. ტრანსპორტირების ხარჯმა შეადგინა 50 ლარი. შეასრულეთ გატარებები.
09.25
როდიდან ერიცხება ძირითად საშუალებებს ამორტიზაცია?
09.26
რას ნიშნავს ფიზიკური და იურიდიული პირის უფლებაუნარიანობა?
09.27
რა არის შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის საფუძვლები?
09.14
Page 125
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №9 არამატერიალური აქტივების აღრიცხვა არამატერიალური აქტივები არის არაფულადი, იდენტიფიცირებადი აქტივი, რომელსაც ფიზიკური ფორმა არ გააჩნია, საწარმო ფლობს მიწოდების პროცესში გამოსაყენებლად, ადმინისტრაციული მიზნებისათვის და ღებულობს ეკონომიკურ სარგებელს. მათ მიეკუთვნება: სასაქონლო ნიშანი, ჟურნალ-გაზეთების სახელწოდება, პატენტები, ლიცენზიები, საავტორო უფლებები, სავაჭრო მარკა, რეცეპტები, ფორმულები, მოდელები, დიზაინი, ინტელექტუალური საკუთრება, და სხვა. ლიცენზია - არის სახელმწიფო ორგანოსაგან აღებული ნებართვა გარკვეული სახის საქმიანობის განსახორციელებლად. კონცესია - წარმოადგენს სახელმწიფოსგან მიღებულ ნებართვას წიაღისეულისა და მიწის რესურსებით განსაზღვრული პირობით გამოყენებაზე. პატენტი
-
დოკუმენტია,
რომელიც
ადასტურებს
გამოგონების
სახელმწიფოებრივ
აღიარებას და ავტორს ანიჭებს უფლებას ამ გამოგონებაზე. სავაჭრო ნიშანი - არის კომპანიების, მათი პროდუქციის დასახელება, სხვა საწარმოთა საქონლისაგან განსხვავების მიზნით. საავტორო
უფლება
-
წარმოადგენს
ლიტერატურაში,
ხელოვნებაში
მეცნიერებაში
შესრულებული ნაშრომების ავტორთა უფლებას. ინტელექტუალური საკუთრებას (ნოუ-ჰაუ) - მიეკუთვნება სამეცნიერო, მმართველობითი, კომერციული და სხვა ცოდნა-გამოცდილება, რომელიც არ არის დაცული დოკუმენტებით, მაგრამ მის გამოყენებას აპირებენ წარმოებაში, სამეცნიერო გამოკვლევებში და სხვა. ფრანშიზი - წარმოადგენს უფლების გადაცემას ძირითადი საშუალებების, სავაჭრო მარკების, სხვა მატერიალური და არამატერიალური აქტივების გტამოყენებაზე. კომპიუტერული უზრუნველყოფის პროგრამა - არის არამატერიალური აქტივი, თუ ის არ წარმოადგენს აპარატურული საშუალებების განუყოფელ ნაწილს. თუ აპარატურა მის გარეშე ვერ იმუშავებს, მაშინ იგი მიეკუთვნება ძირითად საშუალებებს. არამატერიალური აქტივები უნდაა აკმაყოფილებდეს შემდეგ პირობებს:
იყოს საწარმოს მიერ კონტროლირებადი;
იძლეოდეს ეკონომიკურ სარგებელს;
იყოს იდენტიფიცირებადი.
იდენტიფიცირებადია აქტივი, თუ იგი: ა) განცალკევებადია, შესაძლებელია მისი გამოყოფა საწარმოდან, გაყიდვა, გადაცემა, გაქირავება, გაცვლა. ბ) წარმოიქმნება სახელშეკრულებო ან სხვა იურიდიული უფლებით. არამატერიალური აქტივებიდან მომავალში მისაღები ეკონომიკური სარგებელი კი მოიცავს საქონლის /მომსახურების რეალიზაციიდან მიღებულ ამონაგებს, დანახარჯების ეკონომიას და სხვა სარგებელს, რომელიც ამ აქტივების გამოყენების შედეგია.
Page 126
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
არამატერიალური
აქტივების
აღიარების
პრინციპი
არ
განსხვავდება
იდენტიფიცირებადი ფულადი აქტივების აღიარების პრინციპებისაგან.
სხვა
არამატერიალური
აქტივები უნდა აღიარდეს მხოლოდ მაშინ, როდესაც: ა) მოსალოდნელია აქტივზე მიკუთვნებული ეკონომიკური სარგებელის საწარმოში შემოსვლა; ბ) შესაძლებელია აქტივის თვითღირებულების საიმედოდ შეფასება; არამატერიალური აქტივების საწყისი შეფასება უნდა მოხდეს თვითღირებულებით. არამატერიალური აქტივების თვითღირებულება მოიცავს: ა) აქტივის შესაძენად გადახდილი ფულადი სახსრების ოდენობა; ბ) აქტივის გამოსაყენებლად მომზადებაზე გაწეულ პირდაპირ დანახარჯებს, როგორიცაა: გასამრჯელო, რაც დაკავშირებულია აქტივის მუშა მდგომარეობაში მოყვანასთან, აქტივის შემოწმების დანახარჯები და სხვა. იმპორტის შემთხვევაში აქტივის თვითღირებულება მოიცავს მისი შესყიდვის ფასს არადაბრუნებადი გადასახადების ჩათვლით. ასევე აქტივის თვითღირებულებაში შევა მის გამოყენებაზე გაწეული პირდაპირი დანახარჯები. არამატერიალური აქტივების თვითღირებულებაში არ შედის: ადმინისტრაციული, ახალი პროდუქტის და მომსხურეობის ათვისების დანახარჯები, სარეკლამო, თანამშრომელთა გადამზადებისა და სხვა ზედნადები ხარჯები. მაგალითი: საკონდიტრო საწარმომ შეიძინა პურ-ფუნთუშეულის წარმოების ფრანშიზი (უფლება), რაშიც გადაიხადა 20000 ლარი, ხოლო მის იურიდიულ გაფორმებაზე დანახარჯმა შადგინა 1500 ლ. შეძენილი ფრანშიზის თვითღირებულება მოიცავს შესყიდვის ფასსა და დანახარჯს ამ უფლების ასამოქმედებლად: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2510
3190
20000
შეძენილია ფრანშიზი
2
05.07.2012
2510
3191
1500
გაფორმების დანახარჯი
Page 127
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საწარმოში წარმოქმნილი არამატერიალური აქტივი საწარმოში შესაძლებელია არამატერიალური აქტივების წარმოქმნა, მაგრამ რთულია იმის შეფასება, თუ: ა) რა მომენტში არსებობს არამატერიალური აქტივი, რომელიც წარმოქმნის ეკონომიკურ სარგებელს; ბ) აქტივის თვითღირებულების საიმედოდ განსაზღვრა. იმისათვის, რომ შეფასდეს, აკმაყოფილებს თუ არა საწარმოში წარმოქმნილი არამატერიალური აქტივი აღიარების კრიტერიუმებს საწარმო ახდენს აქტივის წარმოქმნის პროცესის კლასიფიკაციას. საწარმოში წარმოქმნილი არამატერიალური აქტივები იყოფა: ა) სამეცნიერო კვლევით სამუშაოების ფაზად; ბ) საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოების ფაზად. სამეცნიერო
კვლევითი
სამუშაოები
არის
დაგეგმილი
გამოკვლევები,
რომელიც
მიმართულია ახალი სამეცნიერო და ტექნიკური ცოდნის მისაღებად. სამეცნიერო კვლევითი სამუშაოების მაგალითებია: მასალების, საქონლის, პროცესების, მომსახურების ალტერნატივის ძიება, სამეცნიერო ცოდნის მიღებისათვის წარმართული საქმიანობა, ახალი და გაუმჯობესებული მოწყობილობების ფორმულირება, დიზაინი. ამ ფაზაში საწარმოს არ შუძლია აჩვენოს, რომ არსებობს არამატერიალური აქტივი, რომელიც წარმოქმნის მომავალ ეკონომიკურ სარგებელს, ამიტომ სამეცნიერო კვლევითი სამუშაოების დანახარჯები გაწევისთანავე აღიარდება მიმდინარე პერიოდის ხარჯად. საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოები არის სამეცნიერო გამოკვლევების და ცოდნის გამოყენება, ახალი და გაუმჯობესებული მასალების, პროცესების და მომსახურების გამოყენება დაგეგვმასა და პროგნოზირებაში მათი კომერციული წარმოების დაწყებამდე. არამატერიალური აქტივი, რომელიც წარმოიქმნა საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოების შედეგად უნდა აღიარდეს მხოლოდ მაშინ, როდესაც საწარმოს შეუძლია აჩვენოს შემდეგი:
ტექნიკურად განხორციელებადია არამატერიალური
გამოყენება ან გაყიდვა გახდეს შესაძლებელი; დადასტურებული იქნას, თუ როგორ წარმოქმნის არამატერიალური აქტივი
აქტივი ისე, რომ მისი
მომავალ ეკონომიკურ სარგებელს (მისი ბაზრის არსებობა, გამოყენების და გაყიდვის უნარი);
ასევე
უნდა
მოხდეს
საცდელ-საკონსტრუქტორო
სამუშაოებზე
გაწეული
დანახარჯების საიმედოდ შეფასება. საწარმოში წარმოქმნილი არამატერიალური აქტივების თვითღირებულება მოიცავს ყველა დანახარჯს, რომელიც პირდაპირ შეიძლება იქნეს მიკუთვნებული ან განაწილებული აქტივის შექმნაზე: გამოყენებული მასალებისა და მომსახურების დანახარჯებს, აქტივის შექმნაში დაკავებული პერსონალის ხელფასებს, გადასახადებს იურიდიული უფლების რეგისტრაციაზე. აქტივების თვითღირებულება არ მოიცავს გაყიდვის, საერთო, ადმინისტრაციულ და ზედნადებ ხარჯებს.
Page 128
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მაგალითი: კომპანიის #1 პროექტი ითვალისწინებს სამეცნიერო კვლევით სამუშაოების, ხოლო #2 პროექტი ახალი პროდუქციის წარმოებას. სექტემბრის თვეში #2 პროექტის მიხედვით შექმნილ პროდუქტზე სარწმუნო გახდა, რომ #2 პროექტის სამუშაოები დააკმაყოფილებს საწარმოში
წარმოქმნილი
არამატერიალური
აქტივის
აღიარების
კრიტერიუმებს.
წლის
ბოლომდე მის წარმოებაზე დაიხარჯა 51400 ლარი. გამოვიანგარიშოთ სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოების დანახარჯები და არამატერიალური აქტივის თვითღირებულება, თუ მიმდინარე წლის პერიოდის ხარჯებია სამეცნიერო-კვლევითი ხარჯები #1 პროექტზე და #2 პროექტზე იანვრიდან-სექტემბრამდე (არამატერიალურ აქტივად აღიარებამდე): 139150+175000=314150 აქედან 85650+120000=205650 მასალის ხარჯი, 53500+55000=108500 ხელფასის ხარჯი
დანახარჯები
#1 პროექტი
მარაგი ხელფასი ჯამი
85650 53500 139150
#2 პროექტი იანვრიდანსექტემბრამდე 120000 55000 175000
#2 პროექტი სექტემბრიდან-წლის ბოლომდე 33600 17800 51400
ეს ოპერაციები შემდეგნაირად აისახება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
30.09.2012
9220
1620
205650
მასალის ხარჯი
2
30.09.2012
2591
3130
108500
ხელფასის ხარჯი
#2 პროექტი, როგორც არამატერიალური აქტივი შეფასდება 51400 ლარად, ანუ აქტივად აღიარების შემდეგ გაწეული დანახარჯების თანხით (33600+17800). ეს ოპერაციები შემდეგნაირად აისახება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
30.12.2012
2580
1620
33600
მასალის ხარჯი
2
30.12.2012
2580
3130
17800
ხელფასის ხარჯი
Page 129
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
არამატერიალური აქტივების ამორტიზაცია არამატერიალური აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადა განისაზღვრება : ა) პერიოდით, რომლის განმავლობაშიც მოსალოდნელია საწარმოს მიერ აქტივის გამოყენება; ბ) პროდუქციის რაოდენობით, რომლის მიღებაც მოსალოდნელია საწარმოს მიერ აქტივის გამოყენების შედეგად. ზოგიერთ აქტივზე, როგორიცაა ლიცენზია, ფრანშიზი, მომსახურების ვადა განისაზღვრება იურიდიული უფლებით. შესაძლოა ასეთი არამატერიალური აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადა იყოს უფრო ხანმოკლე, თუ კი საწარმო მიზნად ისახავს ხანმოკლე ვადით გამოყენებას, მაგრამ ეს ვადა არ უნდა აღემატებოდეს იურიდიული უფლებით განსაზღვრულ ვადას. არამატერიალური აქტივების სასარგებლო მომსახურების ვადის განისაზღვრისას მრავალი ფაქტორის გათვალისწინებაა საჭირო: აქტივის გამოყენების ხასიათი;
აქტივის სასიცოცხლო ციკლი;
ტექნიკური, კომერციული, მორალური მოძველება;
საბაზრო მოთხოვნა აქტივიდან მიღებულ საქონელზე;
კონკურენტების ქმედებები და სხვა.
საწარმომ უნდა შეაფასოს განუსაზღვრელია თუ არა ვადა. არამატერიალური აქტივების ღირებულების გეგმაზომიერი
შემცირების
აღრიცხვის
მიზნით გამოიყენება ტერმინი არამატერიალური აქტივების ამორტიზაცია. სტანდარტის ენით ამორტიზაცია არის არამატერიალური აქტივების ცვეთის თანხის თანდათანობით ჩამოწერა მისი სასარგებლო მომსახურების ვადის განმავლობაში. ამორტიზაცია
ერიცხება
იმ
არამატერიალურ
აქტივებს,
რომელთა
სასარგებლო
მომსახურების ვადა შეზღუდულია. მაგალითი: შეძენილია ლიცენზია 10000 ლარად. სასარგებლო მომსახურების ვადა 5 წელია. ბასს 38-ის მიხედვით ასეთ შემთხვევაში ლიცენზიას ამორტიზაცია დაერიცხება წრფივი მეთოდით და წლიური ამორტიზაცია ტოლი იქნება 10000/5=2000 №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.01.2012
2510
3190
10000
შეძენილია ლიცენზია
2
30.01.2012
7455
2610
2000
ლიცენზიის ამორტიზაცია
შეზღუდული სასარგებლო მომსახურების არამატერიალური აქტივების ამორტიზაცია უნდა დაიწყოს მაშინ, როცა შესაძლებელია აქტივის გამოყენება, ხოლო უნდა შეწყდეს ორი პერიოდიდან ერთ-ერთის დადგომისას:
აქტივი კლასიფიცირდება გასაყიდად გამიზნულად;
შეწყდა აქტივის აღიარება.
Page 130
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
არამატერიალური აქტივი აღრიცხვიდან მოიხსნება მაშინ, როცა იგი გადის საწარმოდან ან როცა მისი გაყიდვიდან ან გამოყენებიდან არ არის მოსალოდნელი ეკონომიკური სარგებლის მიღება. იმ
არამატერიალურ
აქტივებს,
რომელთა
სასარგებლო
მომსახურების
ვადა
განუსაზღვრელია, ამორტიზაცია არ ერიცხება. მას შეიძლება გააჩნდეს განახლების ვადა, რომლის დროსაც განახლება შესაძლებელია მცირე დანახარჯებით და თუ არსებობს მტკიცებულება, რომ განახლების მისაღებად ყველა პირობა დაკმაყოფილებული იქნება, აქტივი შეიძლება
აღიარდეს განუსაზღვრელი ვადით.
მაგ:
სამაუწყებლო ლიცენზია, საჰაერო
გადაზიდვის უფლება, სავაჭრო ნიშანი და სხვა. არამატერიალურ აქტივებთან დაკავშირებული ოპერაციების აღრიცხვა
შეძენილია პატენტი 5000 ლარად. თანხა გადახდილი იქნება 6 თვის შემდეგ. გადახდის განვადებასთან დაკავშირებით გადასახდელი იქნება წლიური 10 % ა) საწარმო არ ახდენს სესხის კაპიტალიზაციას (თვითღირებულებაში ჩართვას)
№
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2530
3110
5000
შეძენილია პატენტი
2
05.07.2012
8210
3410
250
გადასახდელი %
ბ) საწარმო ახდენს სესხზე პროცენტის კაპიტალიზაციას (თვითღირებულებაში ჩართვას) №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2530
3110
5000
შეძენილია პატენტი
2
05.07.2012
2530
3410
250
გადასახდელია %
საწარმომ გადაწყვიტა ალტერნატიული ნაკეთობის განვითარება, რაზეც ჩატარდა საცდელსაკონსტრუქტორო სამუშაოები და დაიხარჯა 5000 ლარის მასალები. დაპროექტებაზე დაკავებული პერსონალის ხელფასი არის 2000 ლარი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2590
1620
7000
2
05.07.2012
2590
3130
2000
არამატერიალური აქტივის შექმნა არამატერიალური აქტივის შექმნა
Page 131
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სააღრიცხვო პოლიტიკიდან გამომდინარე საწარმო ახდენს არამატერიალური აქტივების გადაფასებას. საანგარიშგებო წლის ბოლოს 3000 ლარად შეძენილი აქტივის საბაზრო რეალური ღირებულება 2400 -ია. დაგროვილი (აკუმულირებული) ამორტიზაცია 500 ლარი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2690
2590
500
2
05.07.2012
8290
2590
100
არამატერიალური აქტივის გადაფასება არამატ აქტივის ჩამოფასება
საწარმომ შეიძინა ლიცენზია 20000 ლარად , 20 წლის სასარგებლო მომსახურების ვადით. 4 წელი ცვეთა ერიცხებოდა დაჩქარებული ამორტიზაციის მეთოდით, რამაც 5420 ლარი შეადგინა. საწარმო ვარაუდობს, რომ აქტივს გამოიყენებს კიდევ 11 წელი და ეკონომიკური სარგებლის მიღების გრაფიკს უფრო წრფივი მეთოდი შეესაბამება. იგი ბასს-ის თანახმად განიხილება სააღრიცხვო პოლიტიკაში ცვლილების სახით. დარჩენილი ამორტიზირებადი ღირებულება 14580 (20000-5420) განაწილებული იქნება თანაბარზომიერად 12 წელზე: 14580/12=1215. აქედან გამომდინარე მიმდინარე წელს ამორტიზაცია გატარდება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
7455
2610
1215
ლიცენზიას ამორტიზაცია
დაერიცხა
საწარმომ გაყიდა პატენტი 2950 ლარად, რომლის შეძენის თვითღირებულება იყო 5000, ხოლო გამოყენების პროცესში დარიცხული ამორტიზაცია 3000 ლარი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2630
2530
3000
ცვეთის გადახურვა
2
05.07.2012
1490
8190
2500
მოთხოვნის დარიცხვა
3
05.07.2012
1490
3330
450
დღგ-ს დარიცხვა
4
05.07.2012
8290
2530
2000
არამ. აქტივის ჩამოწერა საბ. ღირებულებით
არამატერიალური აქტივების გადაფასება არამატერიალური აქტივების საწყისი აღიარების შემდგომ სააღრიცხვო პოლიტიკის სახით გამოიყენება ორი მოდელი: თვითღირებულებისა და გადაფასების. თუ საწარმო ირჩევს თვითღირებულების მოდელს, საწყისი აღიარების შემდეგ არამატერიალური აქტივი უნდა აისახოს თვითღირებულებით, რომელიც შემცირებულია აკუმულირებული ამორტიზაციისა და აკუმულირებული გაუფასურების ზარალის ოდენობით. თუ საწარმო აირჩევს აქტივების შეფასების გადაფასების მეთოდს, საწყისი აღიარების შემდეგ არამატერიალური აქტივი უნდა აისახოს გადაფასებული ღირებულებით, რომელიც არის ამ აქტივის რეალური ღირებულება გადაფასების თარიღით. გადაფასების მიზნით,
Page 132
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
რეალური უნდა განისაზღვროს აქტიური ბაზრიდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე. გადაფასების შემდეგ აქტივის ღირებულება იზრდება ან მცირდება. დავუშვათ არამატერიალური აქტივის ღირებულება გადაფასების შედეგად გაიზარდა 2500დან 3000 ლარამდე. თუ იგი ადრე გადაფასებული არ ყოფილა, 500 ლარით არამატერიალური აქტივის ღირებულების ზრდა აისახება საკუთარ კაპიტალში ანგარიშზე 5420-ძირითადი საშუალების გადაფასების რეზერვი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2590
5420
500
არამატერიალური აქტივის გადაფასება
თუ არამატერიალური აქტივი ადრე გადაფასებული არ ყოფილა ჩამოფასების შემთხვევაში შესაბამისი თანხა აისახება ჩამოფასებიდან ზარალის ანგარიშზე. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
8290
2590
500
არამატერიალური აქტივის გადაფასება
თუ აფასებული არამატერიალური აქტივი თავდაპირველად აფასდა 500 ლარით, ხოლო შემდეგ მოხდა მისი ჩამოფასება 300 ლარით, ჩამოფასების თანხით შევამცირებთ გადაფასების რეზერვის ანგარიშს. გვექნება შემდეგი სახის გატარება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
5420
2590
300
არამატერიალური აქტივის ჩამოფასება
თუ არამატერიალური აქტივი თავდაპირველად ჩამოფასდა 300 ლარით და შესაბამისად აისახა ჩამოფასების ზარალის ანგარიშზე და შემდეგ მისი ღირებულება გაიზარდა 500 ლარით, მაშინ გადაფასების რეზერვს დაემატება მხოლოდ 200 ლარი, 300 ლარი კი მიეკუთვნება შემოსავლებს, რადგან იგი მიეკუთვნებოდა გასული პერიოდის ჩამოფასების ზარალის ანგარიშს. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.01.2012
8290
2590
300
არამატერიალური აქტივის ჩამოფასება
2
05.12.2012
2590
8190
300
3
05.12.2012
2590
5420
200
შემოსავლად აღიარება გასულ პრიოდში ხარჯად აღიარების საფუძველზე არამატერიალური აქტივის აფასება
Page 133
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გუდვილი გუდვილი არის მომავალი ეკონომიკური სარგებელი, რომელიც წარმოიქმნება ისეთი აქტივებიდან, რომლებიც ინდივიდუალურად ვერ განისაზღვრება და ვერც ცალკე იქნება აღრიცხული. აქტივად აღიარებას დაქვემდებარებული გუდვილი წარმოიქმნება საწარმოთა გაერთიანების შედეგად და წარმოადგენს შეძენის თვითღირებულების ნამეტს შეძენილი იდენტიფიცირებადი აქტივებისა და ვალდებულებების რეალურ ღირებულებას შორის სხვაობაზე. საწარმოთა გაერთიანება გულისხმობს ცალკეული სამეურნეო ერთეულის ან საწარმოს ერთ ანგარიშვალდებულ სამეურნეო ერთეულად გაერთიანებას. ზოგადად ფირმის რეპუტაციას უწოდებენ გუდვილს (goodwill - კეთილი ნება). ვინაიდან გუდვილი აქტივად აღიარდება მხოლოდ საწარმოთა გაერთიანების შედეგად, მყიდველმა საწარმომ გაერთიანებისას შეძენილი გუდვილი აქტივად უნდა აღიაროს შეძენის თარიღით. ამავე თარიღით საწარმომ თვითღირებულებით უნდა შეაფასოს გუდვილი, რომელიც არის საწარმოთა გაერთიანების ღირებულების ნამეტი თანხა მყიდველი საწარმოს წილზე. ამდენად, საწარმოთა გაერთიანების შედეგად შეძენილი გუდვილი არის საფასური, რომელიც გადახდილია მყიდველი საწარმოს მიერ ეკონომიკური სარგებლის მიღების იმედით სამომავლოდ ისეთი აქტივებიდან, რომლებიც არ შეიძლება ინდივიდუალურად აღიარდეს. გუდვილი არ ექვემდებარება ამორტიზაციას, ამის ნაცვლად მყიდველმა საწარმომ გუდვილი ყოველწლიურად უნდა შეამოწმოს გაუფასურებაზე. განვიხილოთ მაგალითი: ,,ა“ საწარმომ 1000000 ლარად შეიძინა ,,ბ“ საწარმოს 100%-ნი წილი. შეძენილი აქტივები შეფასდა რეალური ღირებულებით. აქტივების სტრუქტურ შემდეგნაირია: შენობა 500000 ლარი, ავტომობილები 100000 ლარი, სასაქონლო მარაგი 350000 ლარი, საგადასახადო ვალდებულებები 150000 ლარი. კომპანიის მიერ შეძენილი წმინდა აქტივები უდრის: (500000+100000+350000)-150000=800000 ლარს, შეძენილი გუდვილი უდრის: 1000000-800000=200000 ლარს. ,,ა“ საწარმო შეძენას ასახავს შემდეგნაირად: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.07.2012
2130
3190
500000
შეძენილია საწარმო
2
05.07.2012
2180
3190
100000
შეძენილია ავტომობილები
3
05.07.2012
1610
3190
350000
შეძენილია საქონელი
4
05.07.2012
3190
3390
150000
აღიარებულია საგ. ვალ.
5
05.07.2012
2540
3190
200000
გუდვილი
6
05.07.2012
3190
1210
1000000
დაფარულია ვალდ.
Page 134
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები არამატერიალურ აქტივებზე საამორტიზაციო ანარიცხების გამოქვითვა არამატერიალურ აქტივების ხარჯები გამოიქვითება საამორტიზაციო ანარიცხების სახით, მათი სასარგებლო გამოყენების ვადის განმავლობაში, საანგარიშო პერიოდის პროპორციულად. სასარგებლო გამოყენების ვადის მქონე არამატერიალურ აქტივებთან მიმართებით შემოტანილია ტერმინი „საანგარიშო პერიოდის პროპორციულად”. მოგების გადასახადის მიზნებისთვის საანგარიშო პერიოდს წარმოადგენს საგადასახადო წელი, რომელიც კალენდარული წელია. უნდა ვივარაუდოთ, რომ ამ ტიპის არამატერიალურ აქტივის ღირებულება გამოიქვითება სასარგებლო გამოყენების ვადის განმავლობაში ყოველ საგადასახადო წელზე თანაბარი ოდენობის საამორტიზაციო ანარიცხების მიკუთვნების გზით. კონკრეტული სასარგებლო გამოყენების ვადის არმქონე არამატერიალურ აქტივებთან მიმართებით ამორტიზაციის ნორმა შეადგენს 15 პროცენტს. ამავე დროს გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს 1000 ლარამდე ღირებულების არამატერიალური აქტივი მთლიანად გამოქვითოს ერთობლივი შემოსავლიდან იმ საანგარიშო წელს, როცა შესაბამისი ხარჯი იქნა გაწეული. არამატერიალური აქტივები ცალკე ჯგუფად აღირიცხება . უნდა ვიცოდეთ, რომ არამატერიალურ აქტივებზე არ შეიძლება გამოყენებული იქნეს სრული გამოქვითვის მეთოდი, იგი ეხება მხოლოდ მატერიალურ აქტივებს. ლიზინგით გაცემული ძირითადი საშუალებები ცალკ-ცალკე ჯგუფდება და თითოეული ძირითადი საშუალება ცალკე ჯგუფად განიხილება. თუ ლიზინგით გაცემამდე ძირითადი საშუალება იყო ექსპლუატაციაში შესული და ერიცხებოდა ცვეთა, მეიჯარე ვალდებულია აღნიშნულ ძირითად საშუალებაზე მოახდინოს ამორტიზაციის გადაანგარიშება ექსპლუატაციაში შესვლის მომენტიდან. მიღებული ღირებულებით უნდა შემცირდეს იმ ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსი, საიდანაც მოხდა მისი გამოტანა. თუ აღნიშნული ღირებულება ჯგუფის ღირებულებით ბალანსზე მეტია, ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსი ნულს გაუტოლდება და ნამეტი თანხა ჩაირთვება ერთობლივ შემოსავალში. თუ ამ ძირითად საშუალებაზე გამოყენებული იყო საამორტიზაციო ანარიცხების სრულად გამოყენების უფლება, უნდა გაიზარდოს ერთობლივი შემოსავალი.
Page 135
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სამეცნიერო-კვლევითი, საპროექტო და საცდელ-საკონსტრუქტორო მომსახურების ხარჯების გამოქვითვა გამოქვითვას ექვემდებარება ერთობლივი შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული სამეცნიერო-კვლევითი, საპროექტო და საცდელ-საკონსტრუქტორო მომსახურების ხარჯები, გარდა ძირითად საშუალებათა შეძენის, დადგმისა და სხვა კაპიტალიზებადი ხარჯებისა. სამეცნიერო-კვლევითი მომსახურება – ესაა დაგეგმილი საძიებო, თეორიული და ექსპერიმენტული ხასიათის მომსახურება, გაწეული განსაზღვრულ ვადაში ახალი მეცნიერული და ტექნიკური ცოდნის მისაღებად, ასევე – ტექნოლოგიის შექმნის ტექნიკური შესაძლებლობის გარკვევისათვის. ის იყოფა ფუნდამენტურ (ახალი ცოდნის აღმოჩენა) და გამოყენებით კვლევად (კონკრეტული ამოცანებისათვის ახალი ცოდნის გამოყენება). საცდელ-საკონსტრუქტორო მომსახურება – ესაა ახალი და უფრო სრულყოფილი მასალების, მექანიზმების, პროდუქციის, ტექნოლოგიებისა და მომსახურებების დაგეგმვა და პროექტირება, სამეცნიერო-კვლევითი ან სხვა სახის ცოდნის გამოყენებით მათი კომერციული მიზნით წარმოებამდე. იგი მოიცავს სამუშაოთა კომპლექსს, რომელიც ტექნიკური დავალების ფარგლებში გაწეულია პროდუქციის საცდელ ნიმუშზე საკონსტრუქტორო (საპროექტო) და ტექნოლოგიური დოკუმენტაციის შესაქმნელად, ასევე მოიცავს მის დამზადებასა და გამოცდას. ამ სახის მომსახურებების სპეციფიკური თვისებაა ის, რომ ობიექტური მიზეზებით საგრძნობლად მაღალია იმ დასახული შედეგის მიუღწევლობის რისკი, რომელიც ტექნიკური დავალებით არის გათვალისწინებული. როგორც წესი, შედეგის შემთხვევითი მიუღწევლობის რისკს სწევს დამკვეთი. წინამდებარე მუხლით ჩამოთვლილი მომსახურებები ისედაც ექვემდებარება გამოქვითვას, როგორც ერთობლივი შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული ხარჯები, მაგრამ მნიშვნელობა აქვს გამოქვითვის პერიოდს. ჩამოთვლილი
მომსახურებები
ექვემდებარება
მიმდინარე
საანგარიშო
პერიოდის
გამოსაქვით ხარჯებში ჩართვას, და არა – რაიმე სახით აქტივად ასახვას ან რაიმე აქტივისათვის მიკუთვნებას. თუ აქტივის შექმნა ცნობილი არ არის და შემდგომში აღმოჩნდა, რომ იქმნება არამატერიალური აქტივი, მაშინ საანგარიშო პერიოდის ხარჯებად ასახული და მუხლში განხილული მომსახურებები აღარ შეიტანება არამატერიალური აქტივის ღირებულებაში.
გეოლოგიური კვლევებისა და ბუნებრივი რესურსების მოპოვების მოსამზადებელი მომსახურების ხარჯები 1. გეოლოგიური კვლევებისა და ბუნებრივი რესურსების მოპოვების მოსამზადებელი მომსახურების
ხარჯები
გამოიქვითება
ერთობლივი
შემოსავლიდან
საამორტიზაციო
ანარიცხების სახით, დადგენილი ამორტიზაციის ნორმის მიხედვით, 20 პროცენტის ოდენობით, ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსის მიხედვით და აღირიცხება ცალკე ჯგუფად. 2. ეს მუხლი: ა) ვრცელდება იმ არამატერიალური აქტივების ხარჯებზედაც, რომლებიც გაწეულია გადასახადის გადამხდელის მიერ ბუნებრივი რესურსების გეოლოგიური კვლევის, დამუშავების ან ექსპლუატაციის უფლების შეძენასთან დაკავშირებით;
Page 136
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ბ) არ ვრცელდება იმ არამატერიალურ აქტივებზე, რომელთა სასარგებლო გამოყენების ვადის დადგენა და საანგარიშო პერიოდის პროპორციულად გამოქვითვა შესაძლებელია. 3. „ნავთობისა და გაზის შესახებ” საქართველოს კანონის შესაბამისად, პროდუქციის წილობრივი განაწილების ხელშეკრულების მიხედვით განხორციელებული გეოლოგიური კვლევების, ბუნებრივი რესურსების მოპოვების მოსამზადებელი მომსახურებისა და ბურღვის ხარჯები გამოიქვითება ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ნორმების შესაბამისად. ძირითად საშუალებათა რემონტის ხარჯების გამოქვითვა თითოეულ ჯგუფში შემავალი ძირითადი საშუალებებისათვის რემონტის ხარჯების გამოქვითვა დასაშვებია ყოველწლიურად საანგარიშოს წინა წლის ბოლოსათვის ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსის 5%-მდე ოდენობით. თანხა, რომელიც აღემატება ზღვრულ დონეს (5%-ს) ზრდის შესაბამისი ჯგუფის ღირებულებით ბალანსს. თუ რემონტის ხარჯი უფრო მეტია, ვიდრე ეს ოდენობა, სხვაობის თანხით იზრდება ჯგუფის
ღირებულებითი
ბალანსი.
შესაბამისად,
ჯგუფის
ღირებულებითი
ბალანსის
ფორმირების პირველ წელს გაწეული რემონტის ხარჯები სრულად ექვემდებარება ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსზე მიკუთვნებას, რადგან ასეთ შემთხვევაში წინა საგადასახადო წლის ბოლოსთვის ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსი არ არსებობს. მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით რემონტის ხარჯების გამოქვითვის მუხლით დადგენილი შეზღუდვა არ მოქმედებს საამორტიზაციო ანარიცხების სრულად გამოქვითვის უფლების გამოყენებისას, საამორტიზაციო ანარიცხების სრულად გამოქვითვის უფლების გამოყენების შემთხვევაში რემონტის ხარჯები გამოიქვითება სრულად, შეზღუდვების გაუთვალისწინებლად. მაგალითი: საწარმოს 2010 წლის ბოლოს გააჩნის 1 -ლი ჯგუფი ღირებულებით 10000. 2011 წელს საწარმომ გაარემონტა ამ ჯგუფში შემავალი ავტომობილი, რაც დაუჯდა 600 ლარი. საქართველოს
საგადასახადო
კოდექსის
115-ე
მუხლის
თანახმად
საწარმოს
შეუძლია
გამოქვითოს რემონტის ხარჯი არაუმეტეს წინა წლის ღირებულებითი ბალანსის 5%-ისა. ჩვენს შემთხვევაში გამოსაქვითი ხარჯი ტოლია 10000*5% = 500 ლარის. დარჩენილი 100 ლარი კი დაემატება ჯგუფის ღირებულებით ბალანსს.
პრეტენზიების ხანდაზმულობა ,,მეწარმეთა შესახებ“ კანონის მიხედვით
ამ კანონის მიხედვით, პრეტენზიების ხანდაზმულობის ზოგადი ვადა არის ხუთი წელი, რომელიც აითვლება მათი წარმოშობის თარიღიდან. დაუშვებელია პარტნიორთა კრების, აგრეთვე სამეთვალყურეო საბჭოს გადაწყვეტილებათა გასაჩივრება შესაბამისი ოქმიდან 2 თვის შემდეგ გარდა იმ შემთხვევისა, როვა კრება ჩატარდა კანონის ან წესდების ნორმათა უხეში დარღვევით. ამ შემთხვევაში გასაჩივრების ხანდაზმულობის ვადა 1 წელია.
Page 137
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება 1. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება არის საზოგადოება, რომლის პასუხისმგებლობა მისი კრედიტორების წინაშე შემოიფარგლება მთელი მისი ქონებით. ასეთი საზოგადოების დაფუძნება შეუძლია ერთ პირსაც. 2. საწარმოს პარტნიორთა შეთანხმება პასუხისმგებლობის შემცირებაზე ბათილია მესამე პირებისათვის. 3. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების კაპიტალი დაყოფილია წილებად. წილი არის მიმოქცევადი უფლება. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების კაპიტალი შეიძლება განისაზღვროს ნებისმიერი ოდენობით. პარტნიორთა უფლება-მოვალეობანი 1. პარტნიორთა უფლება-მოვალეობები და წილების თავდაპირველი განაწილების წესი განისაზღვრება საწარმოს წესდებით (პარტნიორთა შეთანხმებით). 2. წესდებით შეიძლება განისაზღვროს, რომ გადაწყვეტილების მიღებისას პარტნიორთა ხმის უფლება ან/და პარტნიორთა შორის მოგების/ზარალის განაწილება არ არის მათი წილების პროპორციული. 3. შპს-ის პარტნიორებს უფლება აქვთ, გაასხვისონ ან დატვირთონ (დააგირავონ) წილი საზოგადოების კაპიტალში, თუ წესდებით შეზღუდვა არ არის დაწესებული. 4. დირექტორებმა მიაწოდონ მას
პარტნიორის
მოთხოვნის
საფუძველზე
დაუყოვნებლივ უნდა
ინფორმაცია საზოგადოების საქმიანობის შესახებ და ნებადართონ, გაეცნოს საზოგადოების ჩანაწერებს. საწარმოს მართვა 1. საწარმოს პარტნიორები მმართველობით უფლებამოსილებას ახორციელებენ პარტნიორთა საერთო კრების მეშვეობით, თუ წესდებით სხვა რამ არ არის დადგენილი. 2. პარტნიორთა კრების კომპეტენცია, კრების ჩატარების წესი და გადაწყვეტილების მიღების პროცედურა განისაზღვრება ამ კანონით ან/და საწარმოს წესდებით. 3. დირექტორის კომპეტენცია და პასუხისმგებლობის მოცულობა განისაზღვრება საწარმოს წესდებით. 4. მართვის ორგანოების სტრუქტურა, შემადგენლობა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება საწარმოს წესდებით. ცნობის გაცემა სამუშაოსა და ხელფასის შესახებ ადმინისტრაცია მოვალეა მუშებსა და მოსამსახურეებს მათი თხოვნით მისცეს ცნობა ამ საწარმოში,
დაწესებულებაში,
ორგანიზაციაში
მუშაობის
შესახებ
სპეციალობის,
კვალიფიკაციის, თანამდებობის, მუშაობის დროისა და ხელფასის ოდენობის მითითებით.
Page 138
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
09.01
რას წარმოადგენს არამატერიალური აქტივი?
09.02
რა პირობებს უნდა აკმაყოფილებდეს არამატერიალური აქტივი?
09.03
რა შემთხვევაში აღიარდება არამატერიალური აქტივი აქტივად?
09.04
როგორ განისაზღვრება არამატერიალური აქტივიდან მიღებული სარგებელი?
09.05
როგორ განისაზღვრება არამატერიალური აქტივის სასარგებლო მომსახურების ვადა?
09.06
განმარტეთ გუდვილი. საწარმომ შეიძინა ლიცენზია 40000 ლარად. აქტივის შეძენის ნოტარიულად გაფორმებისათვის გადაიხადა 236 ლარი, მათ შორის დღგ 36 ლარი. ასახეთ ბუღალტრულად. საწარმომ შეიძინა ლიცენზია 40000 ლარად. თანხის გადახდა უნდა მოხდეს შეძენიდან 1 წელიწადში გადასახადის გადავადებასთან დაკავშირებით საწარმო გადაიხდის 12%-ს. ასახეთ ბუღალტრულად საწარმომ არამატერიალური აქტივის მიღების სანაცვლოდ გადასცა 30 000 ლარის ღირებულების შენობა. არამატერიალური აქტივის რეალური ღირებულება 30 000-ია. საწარმომ არამატერიალური აქტივთან ერთად მიიღო დამატებით 2000 ლარი. საწარმომ შეიძინა ლიცენზია 10 000 ლარად, სასარგებლო მომსახურების ვადა 5 წელია. 2 წლის განმავლობაში ლიცენზიას ერიცხებოდა ამორტიზაცია. 2 წლის შემდეგ ლიცენზია გაიყიდა 8000 ლარად. ასახეთ ანგარიშებზე. ,,ა“ საწარმომ შეიძინა ,,ბ“ საწარმო გაერთიანების მიზნით 50000 ლარად. სინამდვილეში ამ აქტივებისა და ვალდებულებების რეალური ფასი 40 000-ია. გუდვილად აღიარდა 10000 ლარი. ასახეთ ბუღალტრულად. კომპანიამ შეიძინა პატენტი 15000 ლარად, რომლის მოქმედების ვადა 5 წელია. მას ცვეთა ერიცხებოდა წრფივი მეთოდით. კომპანიამ პატენტი გამოიყენე მხოლოდ 3 წლის განმავლობაში. პატენტის ნარჩენი ღირებულება აღიარდა, როგორც ზარალი. ასახეთ ანგარიშებზე. საწარმო პირველად ახდენს არამატერიალური აქტივის გადაფასებას. 6000 ლარად შეძენილი პატენტის რეალური ღირებულება 4800 ლარია
09.07 09.08
09.09
09.10 09.11
09.12 09.13
09.16
მომდევნო წელს პატენტის რეალური ღირებულება გახდა 6300. ასახეთ ბუღალტრულად. საწარმომ გასწია საკვლევი ხარჯი 5000 ლარი, სამუშაოების ჩატარებაზე გაიცა ხელფასი 800 ლარი. მოწყობილობის საექსპლუატაციოდ პერსონალის მომზადებაზე დაიხარჯა 500 ლ. ასახეთ ანგარიშებზე. საწარმო იყენებს კომპიუტერული უზრუნველყოფის პროგრამებს, რომელთა თვითღირებულება 5000-ია. დაგროვილი ამორტიზაცია 4000 ლარი. საწარმომ გადაწყვიტა ახალი პროგრამის შეძენა 7000 ლარად. ასახეთ ანგარიშებზე.
09.17
როგორ გამოიქვითება საგადასახადო მიზნებისათვის საამორტიზაციო ანარიცხები?
09.18
შეიძლება თუ არა არამატერიალურ აქტივებზე გამოყენებული იქნას სრული გამოქვითვის მეთოდი?
09.19
როგორ გამოიქვითება ძირითადი საშუალების რემონტის ხარჯები? საგადასახადო მიზნებისათვის როგორ აისახება იმ ძირითად საშუალებათა რეალიზაციის თანხა, რომელზეც გამოყენებული იყო სრული გამოქვითვის უფლება?
09.14 09.15
09.20
Page 139
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №10 შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა შემოსავლები და ხარჯები ფინანსური ანგარიშგების ის ძირითადი ელემენტებია, რომელიც მოგებასთან ერთად საწარმოს საფინანსო-ეკონომიკური საქმიანობის ასახავს. ბასს 18-ის თანახმად შემოსავალი არის საწარმოს მიერ ეკონომიკური სარგებლის ზრდა საანგარიშგებო პერიოდში აქტივების ზრდის ან ვალდებულებების შემცირების გზით, რაც გამოიხატება საკუთარი კაპიტალის ზრდით, რომელიც არ არის დაკავშირებული მესაკუთრეთა დამატებით შენატანთან. შემოსავლების აღიარება უნდა მოხდეს იმ შემთხვევაში, თუ საწარმოს ეკონომიკური სარგებელი გაეზრდება აქტივების ზრდით ან ვალდებულებების შემცირებით და შესაძლებელი იქნება მათი საიმედოდ შეფასება. შემოსავლის მნიშვნელოვან ნაწილს ამონაგები წარმოადგენს. ამონაგები არის საწარმოში შემოსული ეკონომიკური სარგებლის საერთო თანხა, რომელიც მიიღება საწარმოში სამეურნეო ოპერაციების შედეგად და გამოიხატება საკუთარი კაპიტალის ზრდით. არსებობს ორი სახის შემოსავალი: საოპერაციო და არასაოპერაციო. საოპერაციო შემოსავალი დაკავშირებულია ძირითად საქმიანობასთან: საქონლისა და მზა პროდუქციის რეალიზაციასთან, მომსახურების გაწევასთან, ხოლო არასაოპერაციო შემოსავლები მიიღება სხვა თანამდევი სამეურნეო ოპერაციების შედეგად, როგორიცაა: საპროცენტო შემოსავალი სესხები, თამასუქები, დივიდენდები, მოგება კურსთა შორის სხვაობიდან, მოგება ძირითადი საშუალებების გაყიდვიდან და სხვა. არსებობს შემოსავლების აღიარების ორი მეთოდი: დარიცხვის მეთოდი და საკასო მეთოდი. საკასო მეთოდით შემოსავლების აღიარების მომენტად ითვლება საქონლის გადატვირთვის მომენტი, თუ: ა) გადატვირთულია საქონელი და ამავე დროს ხდება თანხის განაღდება; ბ) მიღებულია ავანსი საქონლის მთლიანი ღირებულების ოდენობით. თუ ავანსის სახით მიღებულია თანხის ნაწილი, მაშინ შემოსავალი აღიარდება ავანსის თანხის ოდენობით და დარჩენილი საქონლის ღირებულება შემოსავლად აღიარდება საქონლის ღირებულების სრულად გადახდის მომენტში. დარიცხვის
მეთოდის
მიხედვით
შემოსავლის
აღიარებისათვის
საკმარისია,
რომ
საკუთრების უფლება საქონელსა და მომსახურებაზე გადაეცეს მყიდველს და მან აღიაროს ვალდებულება. ასეთი პირობით წარმოიქმნება დარიცხული შემოსავალი დებიტორული დავალიანების სახით. ავანსის მიღება გულისხმობს თანხის გადახდას საქონლის მიწოდებამდე. ამ შემთხვევაში შემოსავალი არ აღიარდება, რადგან ის გამომუშავებულად არ ითვლება. ავანსის მიღებას საწარმო
აღიარებს
საავანსო
ვალდებულებად.
შემოსავლის
აღიარება
უკავშირდება
ვალდებულების შესრულებას.
Page 140
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მაგალითი: 10 აპრილს მიღებულია საქონლის ღირებულება (დღგ-ს ჩათვლით) 5900 ლარი. მიწოდება უნდა განხორციელდეს თანხის გადახდიდან 10 დღეში. საქონლის თვითღირებულება 4000 ლარია. შესრულდება გატარება: № 1 2 3 4 5
თარიღი 10.04.2012 20.04.2012 20.04.2012 20.04.2012 20.04.2012
დებეტი 1210 1410 1410 3120 7210
კრედიტი 3120 6110 3330 1410 1610
თანხა 5900 5000 900 5900 4000
ოპერაციის შინაარსი მიღებულია ავანსი მიწოდებულია საქონელი გადასახდელია დღგ მიღებული ავანსის გადახურვა ჩამოწერა თვითღირებულებით
მომსახურებიდან მიღებული შემოსავალი ამონაგები მომსახურების გაწევიდან უნდა აღიარდეს ხელშეკრულების სტადიის მიხედვით და
იმის გათვალისწინებით,
რომ შესაძლებელია თუ
მომსახურების დანახარჯების საიმედოდ შეფასება, ეკონომიკური სარგებლის შემოსვლა საწარმოში.
არა
ასევე
მომსახურების შედეგების,
მოსალოდნელი
უნდა
იყოს
არსებობს მომსახურებიდან შემოსავლების აღიარების პროცენტული, განსაზღვრული სამუშაოს და დასრულებული სამუშაოს მეთოდი. პროცენტული შესრულების მეთოდი გამოიყენება მაშინ, როდესაც კონტრაქტის პირობები ითვალისწინებს მომსახურების შესრულებას ორი ან მეტი საანგარიშგებო პერიოდის მანძილზე. ასე, მაგალითად, სამშენებლო კონტრაქტი შეიძლება ითვალისწინებდეს მშენებლობის პროცესს რამდენიმე წლის განმავლობაში და სხვ. ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ თითოეულ საანგარიშგებო პერიოდში ამონაგების აღიარება შეიძლება განხორციელდეს შესრულებული სამუშაოს მოცულობის მიხედვით, საანგარიშგებო პერიოდში მომსახურების გაწევასთან დაკავშირებით
გაწეული
პირდაპირი
ხარჯების
პროპორციულად
ან
სხვა
შესაბამის
მაჩვენებელზე დაყრდნობით. ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ თითოეული საანგარიშგებო პერიოდის შესაბამისი ამონაგების აღრიცხვაში ასახვის მიზნით, უნდა დაიგეგმოს შესაბამისად შესასრულებელი სამუშაოს მოცულობა, მომსახურებაზე გაწეული პირდაპირი დანახარჯები და სხვა ობიექტური მაჩვენებლები. იმ შემთხვევაში, როცა ხელშეკრულების მოქმედების მთელ პერიოდში მომსახურების გაწევას რეგულარული ხასიათი გააჩნია, დასაშვებია, ამონაგები აღიარებულ იქნას თანაბარ ნაწილებად, მომსახურების მიწოდების პერიოდულად (რომელიც შეიძლება განისაზღვროს მუშაოების შესრულების შესახებ პერიოდულად შედგენილი ანგარიშგების საფუძველზე), რაც ბუღალტრულად აისახება შემდეგი გატარებით:
Page 141
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
№
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
20.10.2012
1410
6190
5000
შემოსავალი მომსახურებიდან
დასრულებული სამუშაოს მეთოდი გამოიყენება ერთდროულად რამდენიმე მიზნით კერძოდ, მაშინ, როდესაც მომსახურების საბოლოო სახე იმდენად მნიშვნელოვანია, რომ მისი დასრულების გარეშე უკვე გაწეული მომსახურების სახეები შეიძლება არც კი ჩაითვალოს შესრულებულად.
ასე,
მაგალითად,
აუდიტორული
მომსახურების
პაკეტი,
რომელიც
გულისხმობს ქონების ინვენტარიზაციას, შეფასებას, ფინანსური ანგარიშგების აუდიტს, რომელიც შეიძლება არ ჩაითვალოს შესრულებულად, თუ არ იქნება ფინანსური ანგარიშგების აუდიტი ჩატარებული და ა. შ. აღნიშნული მეთოდის თანახმად, მომსახურების თითოეულ სახეზე გაწეული დანახარჯები აისახება როგორც დაუმთავრებელი მომსახურება, შემდეგი გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
20.10.2012
7190
3190
5000
დაუმთავრებელი მომსახურება
რაც შეეხება ამონაგების აღიარებას, უნდა აღინიშნოს ის, რომ ცალკეული სახის დასრულებული სამუშაოების მიხედვით შემკვეთიდან მიღებული გადახდები შემოსავლად არ აღიარდება მანამ, სანამ ძირითადი მომსახურება არ მიიღებს დასრულებულ სახეს. ყველა სახის მომსახურების
დასრულების
შემდეგ,
მოხდება
შემოსავლების
აღიარება
შემდეგი
ბუღალტრული გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
20.10.2012
1410
6190
10000
შემოსავალი მომსახურებიდან
როდესაც თანხა მიღებულია ავანის სახით პირველ ეტაპზე მოხდება შემოსავლის აღიარება, ხოლო მომდევნო ეტაპზე ავანსის გადახურვა დებიტორული დავალიანების ანგარიშზე. განსაზღვრული სამუშაოს მეთოდი გამოიყენება კონკრეტული სახის მომსახურების გაწევისას. ასე, მაგალითად, აუდიტორის შემოსავალი ქონების ექსპერტიზიდან, ფინანსური ანგარიშგების აუდიტიდან, ტურიზმის სააგენტოების მომსახურება, რომელიც დაკავშირებულია სასტუმროების, ბილეთების დაჯავშნასთან და სხვ.
Page 142
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გაყიდული საქონლის უკან დაბრუნება და ფასდათმობა პრაქტიკაში ზოგჯერ ხდება გაყიდული საქონლის უკან დაბრუნება. მაგალითი: საწარმომ 15 დღეში გადახდის პირობით გაყიდა 100 ერთეული საქონელი 11800 ლარად, ხოლო ერთეულის თვითღირებულება 60 ლარია. № 1 2 3
თარიღი 10.10.2012 10.10.2012 10.10.2012 უხარისხობის
ხელშეკრულების
დებეტი 1410 1410 7210 გამო
კრედიტი 6110 3330 1610 მყიდველისაგან
პირობები
არ
თანხა 10000 1800 6000
ოპერაციის შინაარსი შემოსავალი რეალიზაციიდან გადასახდელი დღგ თვითღირებულებით ჩამოწერა
დაბრუნებულია
დარღვეულა,
50
დებიტორული
ერთეული დავალიანების
საქონელი, დაფარვა
განხორციელდა უნაღდო ანგარიშსწორებით. № 1 2 3
თარიღი 20.10.2012 20.10.2012 20.10.2012
დებეტი 6120 3330 1610
კრედიტი 1410 1410 7220
თანხა 5000 900 3000
ოპერაციის შინაარსი საქონელის უკან დაბრუნება დღგ-ს კორექტირება თვითღირებულების კორექტირება
4
25.10.2012
1210
1410
5900
დებიტორული დაფარვა
დავალიანების
შემოსავლად აღიარებული 10000 ლარის კორექტირება აისახება შემდეგი გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
20.10.2012
6110
6120
5000
შემოსავლის კორექტირება
ხოლო გადასახდელი დღგ შემცირდება 900 ლარით. საქონლის კრედიტით გაყიდვის შემთხვევაში საწარმომ მყიდველს დათქმულ ვადაზე ადრე გადახდისათვის შესთავაზა ფასდათმობა. მაგალითად: საწარმომ გაყიდა 7000 ლარის თვითღირებულების საქონელი 10000 ლარად 60 დღეში გადახდის პირობით, მაგრამ თუ იგი გადაიხდის დავალიანებას 30 დღეში, მიიღებს 5% ფასდათმობას. № 1 2 3
თარიღი 10.09.2012 10.09.2012 10.09.2012
დებეტი 1410 1410 7210
კრედიტი 6110 3330 1610
თანხა 10000 1800 7000
ოპერაციის შინაარსი გაყიდულია საქონელი გადასახდელი დღგ თვითღირებულებით ჩამოწერა
Page 143
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მყიდველმა დავალიანება გადაიხადა 30 დღეში და მიიღო ფასდათმობა 5%. № 1 2 3
თარიღი 10.10.2012 10.10.2012 10.10.2012
დებეტი 6120 3330 1210
კრედიტი 1410 1410 1410
თანხა 500 90 11210
ოპერაციის შინაარსი ფასდათმობა დღგ-ს კორექტირება თანხის მიღება
რადგან შემოსავლად გვაქვს აღიარებული 10000 ლარი, ფაქტიურმა შემოსავალმა კი შეადგინა 9500, მოვახდენთ 6110-ის კორექტირებას 500 ლარით. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
6110
6120
500
შემოსავლის კორექტირება
სასაქონლო მატერიალური მარაგის კორექტირება დანახარჯების აღრიცხვა ეკონომიკური შინაარსის მიხედვით გულისხმობს შეძენილი მარაგის დანახარჯად ჩათვლას შეძენისთანავე, რომელიც წლის ბოლოს კორექტირდება რეალიზაციის ფაქტობრივ დონემდე. დავუშვათ, საწარმოს სასაქონლო მარაგი წლის დასაწყისში შეადგენს 20 000 ლარს. საწარმომ საანგარიშგებო პერიოდში სხვადასხვა დროს შეიძინა 25 000 ლარის
საქონელი.
საანგარიშგებო
პერიოდის
განმავლობაში
გაიყიდა
15000
ლარის
თვითღირებულების საქონელი, საანგარიშგებო პერიოდში მომწოდებელს დაუბრუნდა 2000 ლარის საქონელი. წლის ბოლოს საწარმო ატარებს ინვენტარიზაციას და დადგინდა, რომ საქონლის მარაგი 25 000 ლარს შეადგენს. აღნიშნულიდან გამომდინარე საჭიროა მარაგის კორექტირება 3000 ლარით. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7290
1610
3000
მარგის კორექტირება
განვიხილოთ შეძენილი საქონლის უკან დაბრუნების შემთხვევა: შეძენილია 5900 ლარის საქონელი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
1610
3110
5000
საქონლის შეძენა
2
10.10.2012
3340
3110
900
ჩასათვლელი დღგ
Page 144
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
უხარისხობის გამო უკან დაბრუნებულია 3000 ლარის საქონელი: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
3110
1610
3000
უკან დაბრუნება
2
10.10.2012
3110
3340
540
დღგ-ს კორექტირება
3
10.10.2012
3110
1210
2360
დარჩენილი დაფარვა
ვალდებულების
სასაქონლო მატერიალური ფასეულობების ხარისხის გაუარესების ან საბაზრო ფასების მნიშვნელოვანი ცვლილების პირობებში, შეძენის დანახარჯებით შეფასება აღარ იძლევა რეალურ სურათს. ამიტომ საჭირო ხდება სასაქონლო მატერიალური ფასეულობების ჩამოწერა რეალურ ღირებულებამდე, თუ სასაქონლო მატერიალური ფასეულობები ბალანსში შეცვლილი ნეტო სარეალიზაციო ღირებულებით აისახება, სხვაობა თვითღირებულებასა და შეცვლილ სარეალიზაციო ღირებულებას შორის წარმოადგენს მიმდინარე ზარალს. სასაქონლო მატერიალური ფასეულობების გადაფასების შედეგი აისახება სასაქონლო მატერიალური მარაგის კორექტირების ანგარიშზე. მაგ: ჩამოფასება მოხდა 3000 ლარით. ჩამოფასების დროსადგილი ექნება გატარებას: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7185
1620
3000
მარაგის კორექტირება
ხოლო აფასების შემთხვევაში: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
1620
7185
3000
მარაგის კორექტირება
მაგალითად: ხის მასალა საწარმოში ინახება 2 წლის განმავლობაში. 2010 წლის 31 დეკემბერს მისი თვითღირებულება შეადგენდა 16000 ლარს, ხოლო ნეტო სარეალიზაციო ღირებულება 15200 ლარს. 2011 წლის ბოლოს ხის მასალის ღირებულება გაიზარდა და გახდა 15500 ლარი. აღნიშნული ოპერაციები შემდეგნაირად აისახება: 2010 წლის ბოლოს ხარჯად აღიარდება 800 ლარი: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.12.2010
7185
1620
800
მარაგის კორექტირება
2011 წლის ბოლოს მარაგის კორექტირების ანგარიში შეამცირებს ხარჯებს 300 ლარით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.12.2011
1620
7185
300
მარაგის კორექტირება
Page 145
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
როგორც ვხედავთ 2010 წლის ზარალის (800 ლარის) ნაწილობრივი კომპენსაცია მოხდა 2011 წელს (300 ლარით). სასაქონლო
მატერიალური
ფასეულობების
გადაფასება
შეიძლება
განხორციელდეს
ინდივიდუალურად, მარაგის თითოეული ერთეულისათვის, ჯგუფურად ან მთლიანად საერთო რაოდენობის მიხედვით.
ხარჯების ცნება და კლასიფიკაცია ხარჯები, ისევე როგორც შემოსავლები, ფინანსური ანგარიშგების ერთ-ერთი ძირითადი ელემენტია. ხარჯების ზრდა ხდება პერიოდის განმავლობაში აქტივების საწარმოდან გასვლის ან ვალდებულების ზრდის საფუძველზე, რაც გამოიხატება საწარმოს საკუთარი კაპიტალის შემცირებით, რომელიც დაკავშირებული არ არის მესაკუთრეების კაპიტალის განაწილებასთან. საწარმო დანახარჯებს ეწევა რათა უზრუნველყოს შემოსავლების მიღება საანგარიშგებო პერიოდში და მიიღოს ეკონომიკური სარგებლი. დანახარჯები შეიძლება დაიყოს:
შემოსავლების ოპერაციებთან უშუალოდ დაკავშირებული გასავლები (შემოსავლების ოპერაციებთან უშუალოდ დაკავშირებულია საქონლის ან მზა პროდუქციის რეალიზაციის დანახარჯები);
შემოსავლების
ოპერაციებისგან
დამოუკიდებელი
გასავლები
(შემოსავლების
ოპერაციებისგან დამოუკიდებელი გასავლებია დანახარჯები საწარმოს მართვაზე, ჯარიმები, საურავები, ზარალი კურსთა შორის სხვაობიდან). ასევე დანახარჯები უნდა დაჯგუფდეს მათი როლისა და დანიშნულების მიხედვით, როგორიცაა: საოპერაციო და არასაოპერაციო ხარჯები. საოპერაციო ხარჯები გაიწევა ძირითადი საქმიანობის განხორციელების პროცესში და მოიცავს:
რეალიზებული საქონლის ან მზა პროდუქციის თვითღირებულებას;
მიწოდების ხარჯებს; საერთო და ადმინისტრაციულ ხარჯებს.
არასაოპერაციო ხარჯები წარმოიქმნება თანამდევი საქმიანობის პროცესში და მოიცავს: სასაქონლო - მატერიალური ფასეულობების დანაკლისს; საპროცენტო ხარჯებს; ზარალს საკურსო სხვაობიდან; ზარალს ძირითადი საშუალებების გაყიდვიდან და სხვა არასაოპერაციო ხარჯებს.
Page 146
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მიწოდების, საერთო და ადმინისტრაციული ხარჯები ხარჯი არის საწარმოს ეკონომიკური სარგებლის შემცირება. კომერციული (მიწოდების) ხარჯები უშუალოდ უკავშირდება რეალიზაციის პროცესს. კომერციული ხარჯების შემადგენლობაში შედის: პროდუქციის ტრანსპორტირების ხარჯები, საკომისიო მოსაკრებლები, რეკლამის ხარჯები, შენახვის ხარჯები, რეალიზაციის ოპერაციით დაკავებული პერსონალის შრომის ანაზღაურების ხარჯები დ. ა. შ. განვიხილოთ ტრადიციული ოპერაციების ანგარიშზე ასახვის მაგალითები: წარმოდგენილია სატრანსპორტო საწარმოს ანგარიშ-ფაქტურა 900 ლარის სატრანსპორტო მომსახურებაზე: № თარიღი დებეტი კრედიტი თანხა ოპერაციის შინაარსი 1
10.10.2012
7340
3190
762
ტრანსპორტირების ხარჯი
2
10.10.2012
3340
3190
138
დღგ
დარიცხულია ტვირთის გამცილებლის ანაზღაურება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7320
3130
900
დისტრიბუტორის ხელფასი
№
დარიცხულია სარეკლამო მომსახურებისათვის 1180 ლ თარიღი დებეტი კრედიტი თანხა ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7310
3190
1000
რეკლამის ხარჯი
2
10.10.2012
3340
3190
180
დღგ
საერთო და ადმინისტრაციულ ხარჯებს მიეკუთვნება ადმინისტრაციის მუშაკების შრომის ანაზღაურება, ადმინისტრაციული შენობის ცვეთის ხარჯი, ტელეფონის, კავშირგაბმულობის, საიჯარო ქირის, კადრების მომზადების, დაცვის და სხვა ხარჯები. განვიხილოთ ტრადიციული ოპერაციები: დარიცხულია ადმინისტრაციის მუშაკთა ხელფასი 3500 ლარი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7410
3130
3500
2
10.10.2012
3130
3320
700
დარიცხულია ადმინისტრაციის ხელფასი დარიცხულია საშემოსავლო
3
10.10.2012
3320
1210
700
გადახდილია საშემოსავლო
4
10.10.2012
3130
1210
2800
გადახდილია ხელფასი
დარიცხულია ადმინისტრაციის შენობის ცვეთა 600 ლარი და საოფისე აღჭურვილობის ცვეთა 200 ლარი, სულ 800 ლარი.
Page 147
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
№
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7455
2230
600
ცვეთის ხარჯი
2
10.10.2012
7455
2260
200
ცვეთის ხარჯი
დარიცხულია მიმდინარე პერიოდის საიჯარო ქირა 500 ლ. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7420
3190
500
საიჯარო ქირის ხარჯი
2
10.10.2012
3340
3190
90
დღგ
უიმედო ვალი 1000 ლარი აღიარდა ხარჯად. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7460
1415
1000
უიმედო მოთხოვნის ხარჯი
გადახდილია საკონსულტაციო მომსახურებისათვის 800 ლ. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7450
3190
800
საკონსულტაციო ხარჯი
დარიცხულია ქონების გადასახადი 1200 ლარი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
10.10.2012
7465
3380
1200
ქონების გადასახადის ხარჯი
Page 148
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო აღრიცხვის წესები
შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვის პრინციპები
საგადასახადო წლად ითვლება კალენდარული წელი. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 135 -ე მუხლი ადგენს დროის იმ ინტერვალს, რომლის მიმართაც, როგორც წესი, დგინდება გადასახადის საგადასახადო ბაზა (დაბეგვრის ობიექტი) მისი ელემენტების (შემოსავალისა და გამოსაქვითი ხარჯის) მიკუთვნებით ამ პერიოდზე. მოხსენიებული ტერმინი „საანგარიშო პერიოდი” საგადასახადო წლის შემცვლელ ცნებად უნდა მოვიაზროთ. შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვის პრინციპები 1.
გადასახადის
გადამხდელი
ვალდებულია
სწორად
და
დროულად
აღრიცხოს
შემოსავლები და ხარჯები დოკუმენტურად დადასტურებულ მონაცემთა საფუძველზე და მიაკუთვნოს იმ საანგარიშო პერიოდს, რომელშიც მოხდა მათი მიღება და გაწევა. 2. გადასახადის გადამხდელი შემოსავლებისა და ხარჯების აღსარიცხავად იყენებს საკასო ან დარიცხვის მეთოდს. კონკრეტული საგადასახადო წლისთვის მეთოდის არჩევა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რომელ მეთოდს იყენებს გადასახადის გადამხდელი ბუღალტრული აღრიცხვის მიზნებისთვის. კერძოდ, გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია საგადასახადო მიზნებისთვის გამოიყენოს იგივე მეთოდი, რასაც იგი იყენებს ბუღალტრული აღრიცხვის მიზნებისთვის. ბუღალტრულ აღრიცხვაში აღიარებული დარიცხვის მეთოდი მსგავსია კოდექსით მოცემული დარიცხვის მეთოდისა, თუმცა არაა მისი იდენტური. 3. გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია სრულად აღრიცხოს თავის საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა ოპერაცია, რათა გარანტირებული იყოს კონტროლი მათ დაწყებაზე, მიმდინარეობასა და დასრულებაზე. 4. სამეწარმეო საქმიანობისათვის ქვეყნის შიგნით საქონლის მიწოდების შემთხვევაში (გარდა
სპეციალური
მიხედვით
დამატებული
განხორციელებული
ღირებულების
მიწოდებისა,
გადასახადის
რომლებიც
ანგარიშ-ფაქტურების
მოიცავს
ზედნადებით
გათვალისწინებულ რეკვიზიტებს) სასაქონლო ზედნადები უნდა გამოიწეროს
ფინანსთა
მინისტრის მიერ დადგენილი ფორმითა და წესით, რის გარეშეც აკრძალულია საქონლის ტრანსპორტირება. ამასთანავე, საქონლის მიწოდებისას სასაქონლო ზედნადების გამოწერის შემთხვევაში აკრძალულია ზედნადების გარეშე საქონლის შენახვა. 5. დასაბეგრი შემოსავალი (მოგება) უნდა განისაზღვროს იმავე მეთოდით, რომელსაც გადასახადის გადამხდელი იყენებს ბუღალტრული აღრიცხვისათვის. ამასთანავე, შემოსავლის (მოგების) კორექტირება ხდება მხოლოდ ამ კოდექსის მოთხოვნების შესაბამისად. თუ ამავე კოდექსით
გათვალისწინებული
გამოქვითვების
მიხედვით
გადასახადის
გადამხდელის
ბუღალტრული აღრიცხვის მონაცემები და კოდექსით დადგენილი ზღვრული ნორმები
Page 149
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
განსხვავდება ერთმანეთისაგან, დასაბეგრი ობიექტის განსაზღვრისათვის მან უნდა გამოიყენოს ამ კოდექსით დადგენილი ნორმები. 6. ამ მუხლის დებულებათა გათვალისწინებით, გადასახადის გადამხდელმა აღრიცხვა უნდა აწარმოოს საგადასახადო მიზნებისათვის აღრიცხვის საკასო ან დარიცხვის მეთოდით, იმ პირობით, რომ იგი საგადასახადო წლის განმავლობაში ერთ მეთოდს გამოიყენებს. ცალკეულ
ელემენტებთან
მიმართებით
განსხვავების
შემთხვევებში
გადასახადის
გადამხდელი ვალდებულია, დააკორექტიროს დასაბეგრი შემოსავალი/მოგება კოდექსის ნორმების შესაბამისად. 7. ფიზიკურ პირს უფლება აქვს, შემოსავლები და ხარჯები საკასო მეთოდით აღრიცხოს. 8. დამატებული ღირებულების გადასახადის გადამხდელად რეგისტრირებული პირი ვალდებულია გამოიყენოს აღრიცხვის დარიცხვის მეთოდი. 9. გადასახადის გადამხდელის მიერ აღრიცხვის მეთოდის ნებისმიერი ასპექტის შეცვლისას დასაბეგრი შემოსავლის (მოგების) კორექტირება უნდა მოხდეს მეთოდის შეცვლის წელს, იმის გათვალისწინებით, რომ დასაბეგრი შემოსავლის (მოგების) განსაზღვრასთან დაკავშირებული არც ერთი ელემენტი არ იქნება გამოტოვებული ან ორჯერ ჩართული. 10. თუ გადასახადის გადამხდელი არაფულადი ფორმით იღებს შემოსავლებს ან სწევს ხარჯებს, ასეთი შემოსავლების მიღების ან ხარჯების გაწევის მომენტი განისაზღვრება იმ წესით, რა წესითაც განისაზღვრება ფულადი ფორმით შემოსავლების მიღების ან ხარჯების გაწევის მომენტი. 11. ზოგიერთი სახის საქმიანობის განმახორციელებელ გადასახადის გადამხდელს, თუ ასეთი საქმიანობისათვის ამ კოდექსით გათვალისწინებულია დაბეგვრის განსხვავებული პირობები, საქართველოს ფინანსთა მინისტრმა შეიძლება დაუდგინოს ზოგიერთი სახის საქმიანობასთან დაკავშირებული შემოსავლებისა და ხარჯების განცალკევებულად აღრიცხვის ვალდებულება. ამასთანავე, ზოგიერთი სახის საქმიანობასთან დაკავშირებული შემოსავლები და ხარჯები დადასტურებული უნდა იქნეს სააღრიცხვო დოკუმენტაციით. 12. გადასახადის გადამხდელი უფლებამოსილია შემოსავლები და ხარჯები აღრიცხოს ელექტრონული ფორმით, საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი წესით. 13. ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირგასამტეხლო და სხვა ჯარიმები აღირიცხება საკასო მეთოდით. მიუხედავად
იმისა,
თუ
რომელ
მეთოდს
იყენებს
გადასახადის
გადამხდელი,
ხელშეკრულებით გათვალისწინებული პირგასამტეხლოსა და მსგავსი ჯარიმის თანხები, როგორც შემოსავლის ასევე – ხარჯების კუთხით აღირიცხება მათი გადახდის მომენტების მიხედვით.
Page 150
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა საკასო მეთოდით
აღრიცხვის საკასო მეთოდის გამოყენებისას გადასახადის გადამხდელმა: ა) შემოსავლები უნდა აღრიცხოს მათი მიღების ან გამოყენებისა და განკარგვის უფლების მოპოვების მომენტიდან; ბ) ხარჯები უნდა გამოქვითოს განაღდების შემდეგ . ექვემდებარება თუ არა ავანსად მიღებული თანხა შემოსავლად აღრიცხვას? ორივე შემთხვევაში (ავანსის მიღება და წინასწარი გადახდა) გადასახადის გადამხდელს შეუძლია დაეყრდნოს კოდექსის შესაბამის ნორმებს
და შემოსავლად მიღებისა თუ ხარჯის
გაწევის მომენტად მიიჩნიოს თანხის გადახდის/მიღების მომენტი, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც
ადგილი
აქვს
აქტივის
(მათ
შორის,
ძირითადი
საშუალების,
სასაქონლო-
მატერიალური მარაგების და ა.შ.) შეძენას: აღრიცხვის საკასო მეთოდის გამოყენებისას შემოსავლების მიღების მომენტად ითვლება: ა) ნაღდი ფულით ანგარიშსწორებისას – ნაღდი ფულის მიღების მომენტი; ბ) უნაღდო წესით ანგარიშსწორებისას – ფულადი სახსრების ჩარიცხვა ბანკში გადასახადის გადამხდელის საანგარიშსწორებო ანგარიშზე ან სხვა ანგარიშზე, რომლის განკარგვის ან რომლიდანაც ამ სახსრების მიღების უფლება აქვს. ფაქტობრივად გადახდილი იჯარის თანხა ხარჯად აღიარდება არაუმეტეს შესაბამის პერიოდში დარიცხული თანხის მიხედვით. მაგალითად, დავუშვათ, 2011 წელს დარიცხულმა იჯარის თანხამ (ანუ გადახდის ვალდებულებამ) შეადგინა 300 ლარი. ამავე წელს გადასახადის გადამხდელმა გადაიხადა: ა) 100 ლარი (პირველი შემთხვევა); ბ) 600 ლარი (მათ შორის, 300 ლარი 2012 წელს) (მეორე შემთხვევა). ა) შემთხვევაში 2011 წლისთვის ხარჯად აღირიცხება 100 ლარი, ხოლო ბ) შემთხვევაში – 300 ლარი. იგივე წესი გამოიყენება პროცენტებთან მიმართებით. შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვა დარიცხვის მეთოდით დარიცხვის მეთოდის გამოყენებისას გადასახადის გადამხდელმა შემოსავლები და ხარჯები უნდა აღრიცხოს შესაბამისად შემოსავლების მიღების უფლების მოპოვებისა და ხარჯების აღიარების მომენტის მიხედვით, შემოსავლების ფაქტობრივად მიღებისა და ხარჯების ფაქტობრივად გაწევის მომენტის მიუხედავად, გარდა ამ კოდექსის 142-ე მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევისა. შემოსავლებისა და ხარჯების დარიცხვის მეთოდით აღრიცხვის ძირითადი პრინციპების მიხედვით, შემოსავლები აღირიცხება მათი „მიღების უფლების მოპოვების მომეტში”, ხოლო ხარჯები კი – მისი „აღიარების” მომენტის მიხედვით, მიუხედავად თანხის გადახდის მომენტისა.
Page 151
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
თუ გადასახადის გადამხდელი იღებს ან მას უფლება აქვს, მიიღოს შემოსავალი პროცენტის სახით ან ქონების იჯარით გადაცემით, შემოსავალი სავალო ვალდებულების ან იჯარის ხელშეკრულების ვადის გასვლის მომენტში მიღებულად ითვლება. ამასთანავე, თუ სავალო ვალდებულების ან იჯარის ხელშეკრულების ვადა რამდენიმე საანგარიშო პერიოდს მოიცავს, შემოსავალი საანგარიშო პერიოდებს შორის ნაწილდება თითოეულ საანგარიშო პერიოდში დარიცხული ან დასარიცხი თანხის მიხედვით. ბანკები სესხებზე დარიცხულ პროცენტებსა და ჯარიმებს შემოსავლად აღიარებენ საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილი წესით. ქონების იჯარით გადაცემის შედეგად მიღებული შემოსავლები აღირიცხება კონკრეტულ საგადასახადო წლისათვის დასარიცხი თანხის მიხედვით. ანალოგიური წესი გამოიყენება პროცენტებთან მიმართებით. უნდა შევნიშნოთ, რომ აღნიშნული წესი არ გამოიყენება სხვა ანალოგიური ტიპის შემოსავლებთან მიმართებით. დარიცხვის მეთოდით ხარჯების გაწევის მომენტი 142 მუხლი 1.დარიცხვის
მეთოდის
გამოყენებისას
გარიგებასთან
(ხელშეკრულებასთან)
დაკავშირებული ხარჯების გაწევის მომენტად ითვლება მომენტი, როცა შესრულებულია ყველა შემდეგი პირობა: ა) შესაძლებელია გადასახადის გადამხდელის მიერ ფინანსური ვალდებულების აღების ცალსახად მიჩნევა; ბ) ფინანსური ვალდებულების ოდენობა შეიძლება საკმარისი სიზუსტით შეფასდეს; გ) გარიგების (ხელშეკრულების) ყველა მონაწილემ ფაქტობრივად შეასრულა თავისი ვალდებულება ამ გარიგების ხელშეკრულება მაგალითად, სერვიტუტთან, უზურფრუქტთან და აღნაგობის უფლებებთან დაკავშირებულ პერიოდულ გადახდებთან, ასევე არამატერიალური აქტივით
სარგებლობასთან
დაკავშირებულ
გადახდებთან
(როიალტი)
და
სხვა
ისეთ
შემთხვევებთან, როდესაც მომსახურების გაწევა ხდება უწყვეტად ან რეგულარულად. 2. ფინანსურ ვალდებულებაში იგულისხმება გარიგების (ხელშეკრულების) შედეგად აღებული ვალდებულება, რომლის შესრულების ძალითაც ამ გარიგების (ხელშეკრულების) მეორე მონაწილემ უნდა მიუთითოს ვალდებულების შესაბამისი შემოსავალი ფულადი ან სხვა ფორმით. 3. სავალო ვალდებულების პროცენტის ან იჯარით გაცემული ქონებიდან გადასახდელის გადახდისას ხარჯების გაწევის მომენტად ითვლება სავალო ვალდებულების ან იჯარის ხელშეკრულების ვადის გასვლის მომენტი.
თუ
სავალო
ვალდებულების ან
იჯარის
ხელშეკრულების ვადა რამდენიმე საანგარიშო პერიოდს მოიცავს, ხარჯები საანგარიშო პერიოდებს შორის ნაწილდება მათი დარიცხვების შესაბამისად. 4. მიუხედავად ამ მუხლის პირველი–მე-3 ნაწილებისა, თუ პირი, გარდა ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტისა, იყენებს დარიცხვის მეთოდს, ხარჯების გაწევის მომენტად ითვლება თანხის გადახდის მომენტი, როდესაც:
Page 152
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ა) გადახდა უკავშირდება ფიზიკურ პირს; ბ)
მიღებული
მომსახურებისათვის
საკომპენსაციო
თანხის
გადახდა
უკავშირდება
არარეზიდენტ საწარმოს, რომელიც არ მიეკუთვნება არარეზიდენტის მუდმივ დაწესებულებას საქართველოში. სანივთო სამართალი ყოველდღიურად მრავალი სამართლრბლივი რომელთაგან უმრავლესობა იდება ქონების თაობაზე.
ურთიერთობის
მოწმე
ვხდებით,
ქონებას წარმოადგენს ყველა ნივთი, როგორც მატერიალური, ასევე არამატერიალური, რომელთა ფლობა, სარგებლობა, განკარგვა და შეძენაც შეუზღუდავად შეუძლიათ ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს. ნივთით სარგებლობა ამ ნივთის უფლების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მომენტია, თუმცა ნივთით სარგებლობა არ ნიშნავს მესაკუთრეობას. ნივთით შეიძლება სარგებლობდეს მესამე პირი. მესამე პირის მიერ სხვის საკუთრებაში არსებული ნივთის შეზღუდული გამოყენების სამი ფორმა არსებობს. ესენია: აღნაგობა, სერვიტუტი და უზუფრუქტი. აღნაგობის უფლება გულისხმობს პირის შესაძლებლობას, ისარგებლოს სხვისი ნაკვეთით ისე, რომ მას ჰქონდეს ამ ნაკვეთზე ან მის ქვეშ რაიმე ნაგებობის აღმართვის უფლება, ასევე ამ უფლების გასხვისების, მემკვიდრეობით გადაცემის, თხოვების, გაქირავების უფლება. აღნაგობის უფლება შეზღუდული სანივთო უფლებაა, რომლითაც დატვირთულია მიწის ნაკვეთზე საკუთრების უფლება. სერვიტუტის შემთხვევაში მიწის ნაკვეთს ან სხვა უძრავ ქონებას გადასცემენ სხვა მიწის ნაკვეთის ან სხვა უძრავი ქონების მესაკუთრეს ისე, რომ მან ისარგებლოს გადაცემული ნაკვეთით ცალკეულ შემთხვევებში და შეიქმნას შეღავათი თავისი მიწის ნაკვეთით სარგებლობისას. უზუფრუქტი ეს არის უძრავი ნივთის სხვის საკუთრებაში გადაცემა ისე, რომ მიმღებს შეუძლია გამოიყენოს იგი მესაკუთრის მსგავსად, გასხვისების, დაგირავების, მემკვიდრეობით და მესამე პირზე გადაცემის გარეშე.
Page 153
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დაზღვევა ნებისმიერ ფიზიკურ და იურიდიულ პირს უფლება აქვს დააზღვიოს თავისი ქონება მისთვის სასურველ სადაზღვევო კომპანიაში, რომელსაც მზღვეველი ეწოდება. სადაზღვევო ურთიერთობის დროს მზღვეველი შეიძლება წარმოადგინოს დაზღვევის აგენტმა. მას უფლება აქვს დადოს დაზღვევის ხელშეკრულება, შეცვალოს მისი პირობები, მოშალოს ან გააგრძელოს მისი მოქმედების ვადა. დაზღვევის სახეობის მიუხედავად, მზღვეველი ვალდებულია აუნაზღაუროს დაზღვეულს სადაზღვევო შემთხვევით მიყენებული ზიანი, მათ შორის არსებული ხელშეკრულების შესაბამისად. მხარეთა
შორის
სადაზღვევო
ურთიერთობის
დამადასტურებელი
დოკუმენტია
სადაზღვევო მოწმობა-პოლისი. პოლისი უნდა შეიცავდეს: ხელშეკრულების მხარეების ვინაობასა
და
ადგილსამყოფელს,
დაზღვევის
საგანს,
დაზღვევის
დასაწყისსა
და
ხანგრძლოვობას, სადაზღვევო თანხის ოდენობას, სადაზღვევო შესატანის ოდენობასა და გადახდის ვადას, რომელსაც განსაზღვრავს მზღვეველი. მზღვეველის მიერ ნაკისრი ვალდებულების შესრულება გამოიხატება დამზღვევისათვის სადაზღვევო თანხის ფარგლებში ზიანის ანაზღაურებაში. დაზღვეული ქონების გასხვისება ხელშეკრულების შეწყვეტას არ იწვევს. ქონების შემძენი ხდება დამზღვევი, თუ შემძენი და ქონების გამსხვისებელი ამის შესახებ აცნობებენ მზღვეველს.
Page 154
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
10.01
განმარტეთ შემოსავლები და ხარჯები.
10.02
10.04
რომელი ხარჯები აღიარდება პერიოდის ხარჯად? ქვემოთ მოყვანილი მონაცემების მიხედვით მოახდინეთ ბუღალტრული გატარებები: ა)საწარმომ შეიძინა 500 ერთეული საქონელი, ვალდებულებამ შეადგინა 59000 ლარი (დღგ-ს ჩათვლით); ბ)საანგარიშგებო პერიოდში გაიყიდა 50 ერთეული და მოთხოვნამ შეადგინა 8850 ლარი; გ) მყიდველმა უკან დააბრუნა 3 ერთეული ( 531 ლარი დღგ-ს ჩათვლით); დ)საწარმოს გადასახდელი ხელფასის ვალდებულებამ შეადგინა 1500 ლარი (დარიცხული); ე)უნაღდო ანგარიშსწორებით გადახდილია რეკლამის ხარჯი 800 ლარი; ვ)საწარმომ აღიარა საეჭვო მოთხოვნებთან დაკავშირებული ხარჯი 400 ლარი. კომპანიის ნედლეულისა და მარაგების ნაშთი წლის დასაწყისში შეადგენდა 33000 ლარს, დამხმარე მასალების ნაშთი 6500 ლარს, წლის განმავლობაში შეისყიდა ნედლეული და მასალები 50000, ხოლო გაყიდული საქონლის თვითღირებულებამ 65000, ინვენტარიზაციამ წლის ბოლოს აჩვენა შემდეგი ნაშთები: ნედლეული და მასალები 20000 ლარი, დამხმარე მასალები 5800 ლარი. მოახდინეთ ნაშთების კორექტირება.
10.05
სადაზღვევო კომპანიისათვის გადახდილია 150 ლარი.
10.06
10.08
ადმინისტრაციულ შენობას დაერიცხა ცვეთა 1200 ლარი. გაყიდულია დღგ-ს ჩათვლით 2950 ლარის საქონელი 30 დღეში გადახდის პირობით. თუ მყიდველი თანხას გადაიხდის 15 დღეში იგი მიიღებს ფასდათმობას 7%-ის ოდენობით. მყიდველმა თანხა გადაიხადა 15 დღეში. შეძენილია ნედლეული კრედიტით 3540 ლარად დღგ-ს ჩათვლით. წუნის გამო მომწოდებელს დაუბრუნდა 1500 ლარის ნედლეული.
10.09
როგორ კლასიფიცირდება შემოსავლები?
10.10
როგორ კლასიფიცირდება ხარჯები?
10.11
რას ნიშნავს საოპერაციო და არასაოპერაციო შემოსავლები და ხარჯები?
10.12
როგორ ხდება დანაკლისის ჩამოწერა?
10.13
საგადასახადო მიზნებისათვის რა განსხვავებაა დარიცხვისა და საკასო მეთოდს შორის?
10.14
როგორ აღირიცხება შემოსავლები საკასო და დარიცხვის მეთოდით?
10.15
როგორ აღირიცხება ხარჯები საკასო და დარიცხვის მეთოდით?
10.16
რა ითვლება ხარჯების გაწევის მომენტად საკასო მეთოდით?
10.17
რა ითვლება ხარჯების გაწევის მომენტად დარიცხვის მეთოდით?
10.18
რა შემთხვევებში აღიარდება ხარჯი მხოლოდ გადახდისას დარიცხვის მეთოდით?
10.19
დარიცხვის მეთოდით რა დროს დგება შემოსავლების აღიარების უფლება?
10.20
როგორი სანივთო უფლებებია აღნაგობა, სერვიტუტი და უზუფრუქტი?
10.21
რას მოიცავს დაზღვევის ხელშეკრულების პირობები?
10.03
10.07
Page 155
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №11 საგადასახადო ვალდებულებები საწარმოს
ვალდებულება
კანონმდებლობით.
ბიუჯეტის
საგადასახადო
წინაშე
ვალდებულებები
განსაზღვრულია მოკლევადიანი
საგადასახადო
ვალდებულებებია.
გადასახადების გადახდის ვალდებულების აღიარება ხდება დარიცხვის საშუალებით, ხოლო ვალდებულების დაფარვა გადასახადის დადგენილ ვადაში ვალდებულებები აღირიცხება 3300 ჯგუფის ანგარიშებზე.
გადახდით.
საგადასახადო
მოგების გადასახადი მოგების გადასახადი ბიუჯეტის შემოსავლის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წყაროა. ამიტომ მის ზუსტ გაანგარიშებას დიდი მნიშვნელობა აქვს. მოგების გადასახადის გადამხდელები არიან ქართული და უცხოური საწარმოები, რომლებიც საქართველოში ეწევიან საქმიანობას მუდმივი დაწესებულების
მეშვეობით.
საგადასახადო
კოდექსის
მიხედვით
დასაბეგრი
მოგება
განისაზღვრება, როგორც სხვაობა გადასახადის გადამხდელის ერთობლივ შემოსავალსა და კოდექსით გათვალისწინებულ გამოქვითვის თანხებს შორის. წლის ბოლოს მოხდება მოგების გადასახადის დარიცხვა, ანუ ვალდებულებად და საგადასახადო ხარჯად აღიარება. თუ დავუშვებთ მარტივ შემთხვევას, რომ საფინანსო და საგადასახადო მოგება ერთმანეთის ტოლია, მაშინ მოგების გადასახადის დარიცხვა გატარდება: დებეტი 9210 - მოგების გადასახადი (ხარჯი) კრედიტი 3310 - გადასახდელი მოგების გადასახადი კოდექსის მოთხოვნის თანახმად საწარმო იხდის მიმდინარე გადასახადებს წელიწადში 4ჯერ. მიმდინარე გადასახადის სახით გადახდილი მოგების გადასახადის ჩათვლა ხდება წლის ბოლოს, ვინაიდან საწარმოს მოგება წლის ბოლოს გაიანგარიშება ხარჯად აღიარდება წლის ბოლოს. საგადასახადო კანონმდებლობით ხარჯების გამოთვლა საწარმოს სააღრიცხვო მოგებისაგან განსხვავებულ შედეგს იძლევა. სააღრიცხვო მოგება არის საანგარიშგებო პერიოდის წმინდა მოგების თანხა საგადასახადო ხარჯის გამოქვითამდე. საგადასახადო მოგება არის საგადასახადო კანონმდებლობით განსაზღვრული მოგება. საგადასახადო კანონმდებლობა ადგენს ხარჯებს, რომელიც არ შეიძლება გამოიქვითოს ან გამოიქვითება შეზღუდული რაოდენობით, რაც იწვევს სააღრიცხვო და საგადასახადო მოგებას შორის განსხვავებას. მაგალითად: საწარმოს მიერ გაცემული საქველმოქმედო თანხა სააღრიცხვო ხარჯია, მაგრამ საგადასახადო
მიზნით
შემოსავლებიდან
გამოიქვითება
მხოლოდ
საქველმოქმედო
ორგანიზაციებზე გაცემული თანხა და ისიც შეზღუდული რაოდენობით.
Page 156
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ასევე, არ დაიშვება გართობაზე გაწეული დანახარჯების გამოქვითვა. მაგ საწარმო აწყობს საახალწლო ზეიმს. კოდექსით დახარჯული თანხა არ გამოიქვითება, მაგრამ იგი შეამცირებს სააღრიცხვო მოგებას. არ გამოიქვითება ჯარიმებისა და საურავების თანხები. ჯარიმები და საურავები სააღრიცხვო მიზნით ხარჯების შემადგენელი ნაწილია, მაგრამ კოდექსის მოცემული შეზღუდვა სხვაობის წარმოშობას განაპირობებს. ასეთი სხვაობები არის მუდმივი. ის არ აღიარდება და არ ხდება მისი გადავადება. აქტივისა და ვალდებულების განსხვავებული საბალანსო ღირებულება და საგადასახადო ბაზა
წარმოქმნის
დროებით
სხვაობას.
ასეთი
სხვაობების
არსებობა
განაპირობებს
გადავადებული საგადასახადო აქტივისა და ვალდებულების წარმოშობას. საგადასახადო ბაზა არის ის თანხა, რომელიც გამოიყენება აქტივის ან ვალდებულების საგადასახადო მიზნით შეფასებისათვის. მაგალითად, საწარმო ფლობს დანადგარს, რომლის თვითღირებულება 24 000 ლარია. ცვეთა ერიცხება 4 წლის განმავლობაში წრფივი მეთოდით. პირველი წლის ბოლოს აქტივის საბალანსო ღირებულება ტოლი იქნება 18000-ის. ( 24000-(24000/4)=18000) საგადასახადო მიზნებისათვის კი დანადგარს, როგორც 1-ელ ჯგუფში შემავალ აქტივს ცვეთა ერიცხება 20 %-ის ოდენობით. 24000*20%=4800. საგადასახადო ბაზა ტოლი იქნება (240004800)=19200. ამ შემთხვევაში აქტივის საბალანსო ღირებულება ნაკლებია მის საგადასახადო ბაზაზე, რის შედეგადაც წარმოიშვება გამოსაქვითი დროებითი სხვაობა. 1200 ლარი (1920018000) იქნება გამოსაქვითი დროებითი სხვაობა. სააღრიცხვო მოგება არის საანგარიშგებო პერიოდის წმინდა მოგების, ან ზარალის თანხა საგადასახადო ხარჯის გამოქვითვამდე; გამოსაქვითი დროებითი სხვაობა, რომელიც მომავალ საანგარიშგებო პერიოდებში უნდა გამოიქვითოს საგადასახადო მოგების (საგადასახადო ზარალის) თანხიდან, როდესაც აქტივის ან ვალდებულების საბალანსო ღირებულების ამოღება, ან დაფარვა მოხდება. ვალდებულების შემთხვევაში გამოსაქვითი დროებითი სხვაობა წარმოიშვება მაშინ, თუ ვალდებულების საბალანსო ღირებულება მეტია მის საგადასახადო ბაზაზე. დასაბეგრი დროებითი სხვაობა, რომელიც მომავალ საანგარიშგებო პერიოდში უნდა დაემატოს საგადასახადო მოგების თანხას. მაგალითად: საცდელ-საკონსტრუქტორო სამუშაოების საბალანსო ღირებულება 500 ლარია, ხოლო საგადასახადო ბაზა ნულის ტოლი, რადგან იგი გაწევისთანავე იქნა გამოქვითული შემოსავლებიდან. დასაბეგრი დროებითი სხვაობა იქნება 500 ლარი. გადავადებული საგადასახადო აქტივი არის მოგებიდან გადასახადების თანხა, რომელიც უნდა აღდგეს მომავალ საანგარიშგებო პერიოდში ანუ გამოსაქვითი დროებითი სხვაობა. როდესაც
აქტივის
საბალანსო
ღირებულება
ნაკლებია
მის
საგადასახადო
ბაზაზე
ან
ვალდებულების საბალანსო ღირებულება მეტია მის საგადასახადო ბაზაზე, კომპანიას გადასახდელი მიმდინარე მოგების გადასახადი დროებით მეტი აქვს. დროებით მეტი გადახდილი თანხა კომპანიისათვის არის გადავადებული საგადასახადო აქტივი, რომელსაც იგი გამოიყენებს მომდევნო საანგარიშგებო პერიოდში.
Page 157
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადავადებული საგადასახადო აქტივის წარმოშობა აისახება გატარებით: დებეტი
2340 - გადავადებული საგადასახადო აქტივი კრედიტი
9210 - სააღრიცხვო მოგების გადასახადი
გადავადებული საგადასახადო აქტივის გამოყენება, აღდგენა აისახება გატარებით: დებეტი
9210 - სააღრიცხვო მოგების გადასახადი კრედიტი
2340 - გადავადებული საგადასახადო აქტივი
გადავადებული საგადასახადო ვალდებულება არის დასაბეგრი დროებითი სხვაობით გამოწვეული, მომავალ საგადასახადო პერიოდში გადასახდელი მოგების გადასახადის თანხა. როდესაც აქტივის საბალანსო ღირებულება მეტია მის საგადასახადო ბაზაზე ან ვალდებულების საბალანსო ღირებულება ნაკლებია მის საგადასახადო ბაზაზე, კომპანიას დროებით ნაკლები აქვს გადასახდელი მიმდინარე მოგების გადასახადი. გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების წარმოქმნა აისახება გატარებით: დებეტი
9210 - სააღრიცხვო მოგების გადასახადი კრედიტი
4210 - გადავადებული მოგების გადასახადი
გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების შემცირება აისახება გატარებით: დებეტი
4210 - გადავადებული მოგების გადასახადი კრედიტი
9210 - სააღრიცხვო მოგების გადასახადი
მოგების გადასახადის ნორმა შეადგენს დასაბეგრი მოგების 15%-ს. ბუღალტრული ოპერაციების საილუსტრაციოდ განვიხილოთ მაგალითი: დანადგარს, რომლის თვითღირებულება 3000 ლარია, ცვეთა ერიცხება წრფივი მეთოდით, გამოყენების ვადა განისაზღვრა 5 წლით. საგადასახადო კანონმდებლობით გამოყენების ვადა 3 წელია. მაჩვენებლები ფინანსური აღრიცხვა ერთობლივი შემოსავალი ძირითადი საშუალებების პირვანდელი ღირებულება ყოველწლიური ცვეთის ხარჯი დაგროვილი ცვეთა საბალანსო ღირებულება ჯარიმა რომელიც გამოიქვითება ფინ. მიზნ. ფინანსური მოგება მოგების გადასახადი 15%
2008 წ.
2009 წ.
2010 წ.
2011 წ.
2012 წ.
5000 3000
3000 3000
4000 3000
6000 3000
5000 3000
600 600 2400
600 1200 1800
600 1800 1200
600 2400 600
4400 660
2400 360
3400 510
5400 810
600 3000 0 200 4200 630
Page 158
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
იგივე მაგალითის საფუძველზე, საგადასახადო მიზნით გვექნება განსხვავებული მოგების გადასახადის ვალდებულება, შემდეგი მიზეზების გამო: 1. საგადასახადო ცვეთა განსხვავდება ფინანსური ცვეთისგან; 2. 2012 წელს საწარმო დაჯარიმდა საგადასახადო ორგანოში დეკლარაციის დაგვიანებით წარდგენის გამო. მაჩვენებლები საგადასახადო აღრიცხვა ერთობლივი შემოსავალი ძირითადი საშუალებების პირვანდელი ღირებულება ყოველწლიური ცვეთის ხარჯი (საგადასახადო) დაგროვილი ცვეთა (საგადასახადო) საგადასახადო ბაზა საგადასახადო მოგება მოგების გადასახადი 15%
2008 წ.
2009 წ.
2010 წ.
2011 წ.
2012 წ.
5000 3000
3000 3000
4000 3000
6000 3000
5000 3000
1000
1000
1000
0
0
1000 2000 4000 600
2000 1000 2000 300
3000 0 3000 450
0 0 6000 900
0 0 5000 750
განსხვავებული მოგების საფუძველზე საწარმოს წარმოექმნება საგადასახადო აქტივი ან საგადასახადო ვალდებულება მაჩვენებლები 2008 წ. 2009 წ. 2010 წ. 2011 წ. 2012 წ. ფინანსური მოგების გადასახადი 660 360 510 810 630 საგადასახადო მოგების გადასახადი 600 300 450 900 750 საგადასახადო აქტივი=ფ.მ.გ*-ს.მ.გ** 90 120 საგადასახადო ვალდებულება=ს.მ.გ**-ფ.მ.გ* 60 60 60 ნაშთი (+ აქტივი, -ვალდებულება) -60 -120 -180 -90 30 *ფ.მ.გ-ფინანსური მოგების გადასახადი; **ს.მ.გ-საგადასახადო მოგების გადასახადი. ცხრილიდან ნათლად ჩანს, რომ საგადასახადო ვალდებულება ხუთი წლის შემდეგ განულდებოდა, თუ ჯარიმა რომელიც არ გამოიქვითება საგადასახადო მიზნით არ იარსებებდა. აღნიშნული გარემოებიდან შესაძლებელია ვთქვათ, რომ ჯარიმის არ არსებობის შემთხვევაში საგადასახადო აქტივი და საგადასახადო ვალდებულება წარმოქმნის დროებით სხვაობას. მიმდინარე მოგების გადასახადი ფინანსურად აისახება საგადასახადო მოგების თანხით, რომელიც მცირდება ან იზრდება ფინანსური მაჩვენებლების მიხედვით. ჩვენს მაგალითზე 2008 წელს საგადასახადო მოგების გადასახადი შეადგენს 600 ლარს (9210), იმისათვის, რომ აღნიშნული თანხა ფინანსურ მაჩვენებელს გავუტოლოთ მოგების გადასახადი უნდა გავზარდოთ გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების ანგარიშზე (4210). მიმდინარე მოგების საგადასახადო ვალდებულების დარიცხვა: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.12.2008
9210
3310
600
მოგების გადასახადის დარიცხვა
Page 159
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების დარიცხვა: № 1
თარიღი დებეტი 31.12.2008 9210
კრედიტი 4210
თანხა 60
ოპერაციის შინაარსი გადავადებული ვალდებულება
2009 და 2010 წელს შესრულდება იდენტური გატარებები, რადგან სხვაობა ფინანსურ და საგადასახადო მოგებას შორის ერთი და იგივე თანხებია, გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების ნაშთი 2010 წელს იქნება 180 ლარი (2008 წ. 60 ლარი, 2009 წ. 60 ლარი, 2010 წ. 60 ლარი). 2011 წელს საგადასახადო ვალდებულება 900 ლარია, ხოლო ფინანსური 810 ლარი, საგადასახადო
ვალდებულება
აღიარდება
ხარჯად
(9210),
რომელიც
შემცირდება
გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების ანგარიშზე (4210) 90 ლარით რათა ფინანსური შედეგი სწორედ ავსახოთ. № 1
თარიღი დებეტი 31.12.2011 9210
კრედიტი 3310
თანხა 900
ოპერაციის შინაარსი მოგების გადასახადის დარიცხვა
ნაშთის შემცირება აისახება უკუგატარებით. № 1
თარიღი დებეტი 31.12.2011 4210
კრედიტი 9210
თანხა 90
ოპერაციის შინაარსი გადავადებული ვალდებულების შემცირება არსებული მონაცემების საფუძველზე 2012 წელს გადავადებული საგადასახადო
ვალდებულების ნაშთი შეადგენდს 90 ლარს, ჯარიმის არსებობამ ამავე წელს შეამცირა ფინანსური მოგება და ცვლილება არ გამოუწვევია საგადასახადო მოგების კუთხით. პირველ ეტაპზე საგადასახადო მოგება აისახება შესაბამის ანგარიშზე (9210), რომელიც შემცირდება გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების ანგარიშზე არსებული ნაშთით (4210), ხოლო დარჩენილი ნაშთი გადაიტანება გადავადებული საგადასახადო აქტივის ანგარიშზე (2340). შესაბამისად გვექნება ბუღალტრული გატარება: № 1 2 3
თარიღი დებეტი 31.12.2012 9210 31.12.2012 4210
კრედიტი 3310 9210
თანხა 750 90
ოპერაციის შინაარსი მოგების გადასახადის დარიცხვა გადავადებული ვალდებულების შემცირება 31.12.2012 2340 9210 30 გადავადებული საგადასახადო აქტივის წარმოშობა 2008 წლის მოგების გადასახადის გადახდა უნდა განხორციელდეს არა უგვიანეს მომდევნო
წლის 1 აპრილისა, რომელიც აისახება გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.03.2009
3310
1210
600
გადახდილია მოგების საავანსო
მოგების საავანსო გადახდასახადის თარიღებია არა უგვიანეს მომდევნო წლის :
15 მაისი;
15 ივლისი;
15 სექტემბერი;
15 დეკემბერი.
Page 160
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მოგების საავანსო გადასახდის სახით გადახდილი თანხები აისახება გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.05.2009
1730
1210
150
გადახდილია მოგების საავანსო
2
15.07.2009
1730
1210
150
გადახდილია მოგების საავანსო
3
15.09.2009
1730
1210
150
გადახდილია მოგების საავანსო
4
15.12.2009
1730
1210
150
გადახდილია მოგების საავანსო
წლის ბოლოს შესრულდება ავანსად გადახდილი მოგების გადასახადის (1730) გადახურვა გადასახდელი მოგების გადასახადის ანგარიშზე (3310), რომელიც აისახება შემდეგი გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.12.2009
3310
1730
600
ავანსად გადახდილი მოგების გადასახადით მიმდინარე ვალდებულების შემცირება.
ქონების გადასახადი
ქონების გადასახადის პერიოდად ითვლება კალენდარული წელი, თუ კალენდარული წლის დაწყების შემდეგ, ქონება შეძენილი, რეალიზებული (გასხვისებული ან განადგურებული) ან შეძენილი და რეალიზებული იქნა, ამ წლის საგადასახადო პერიოდი ქონების გადასახადზე განისაზღვრება გადასახადის გადამხდელის საკუთრებაში ქონების ყოფნის დროის პროპორციულად. ქონების გადასახადის გაიანგარიშება საწარმოს ბალანსზე არსებული ქონების მიხედვით (ძირითადი საშუალებები, დაუმონტაჟებელი მოწყობილობები, დაუმთავრებელი მშენებლობები და არამატერიალური აქტივები (გარდა მიწისა), ან აღნიშნული ქონების ნაწილი, რომელიც გამოიყენება ეკონომიკური საქმიანობისთვის), რომელიც საწარმოსათვის ხარჯის ანგარიშად კლასიფიცირდება და გამოითვლება შემდეგი ფორმულით:
Page 161
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მაგალითი: მოცემული გვაქვს 2011 წლის და 2012 წლის ბალანსის ფრაგმენტი (ძირითად საშუალებებს ცვეთა ერიცხება წრფივი მეთოდით): 2011 წელი: ანგარიშის N ანგარიშის დასახელება თანხა 2160 ოფისის აღჭურვილობა 40000 2170 ავეჯი და სხვა ინვენტარი 10000 2260 ოფისის აღჭურვილობის ცვეთა 8000 2270 ავეჯისა და სხვა ინვენტარის ცვეთა 2000 2012 წელი: 2012 წლის 1 მარტს საწარმომ შეიძინა ავტომობილი 10000 ლარად. ანგარიშის N ანგარიშის დასახელება თანხა 2160 ოფისის აღჭურვილობა 40000 2170 ავეჯი და სხვა ინვენტარი 10000 2180 სატრანსპორტო საშიალებები 10000 2260 ოფისის აღჭურვილობის ცვეთა 16000 2270 ავეჯისა და სხვა ინვენტარის ცვეთა 4000 2280 სატრანსპორტო საშუალებების ცვეთა 1507 2012 წლის ცვეთის ხარჯი შეადგენს 11507 ლარს: ოფისის აღჭურვილობის ცვეთა 8000 ლარს (40000*20%=8000); ავეჯისა და სხვა ინვენტარის ცვეთა 2000 ლარს (10000*20%=2000); სატრანსპორტო საშუალებების ცვეთა 1507 ლარს ((10000*20%/365)*275=1507). დაგროვილი ცვეთა კი 21507 ლარს: ოფისის აღჭურვილობის ცვეთა 16000 ლარი; ავეჯისა და სხვა ინვენტარის ცვეთა 4000 ლარი; სატრანსპორტო საშუალებების ცვეთა 1507 ლარი. 2012 წლის დასაწყისში ძირითადი საშუალებების საბალანსო ღირებულებაა 40000 ლარი (50000-10000=40000), ხოლო 2012 წლის ბოლოს კი 38493 (60000-21507=38493) ლარი. მიმდინარე წლის ქონების გადასახადი უდრის (40000+38493)/2*1%=392.47 2012 წლის 31 დეკემბრის მდგომარეობით ფინანსურად აღნიშნული თანხა აისახება, როგორც საწარმოს ხარჯი და ვალდებულება საგადასახადო ორგანოს მიმართ, ხოლო არა უგვიანეს 2013 წლის 31 მარტისა მოხდება საგადასახადო ვალდებულების ფარვა შემდეგი გატარებებით: № 1 2
თარიღი 31.12.2012 31.03.2013
დებეტი 7465 3380
კრედიტი 3380 1210
თანხა 392.47 392.47
ოპერაციის შინაარსი ქონების გადასახადი ქონების გადასახადის გადახდა
Page 162
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საწარმო ივნისამდე.
მიმდინარე ზემოთ
ქონების
განხილული
გადასახადს მაგალითის
იხდის
წელიწადში
საფუძველზე
ერთხელ
მიმდინარე
15
ქონების
ადასახადის დარიცხვა შესრულდება შემდეგი გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.06.2013
1791
3380
392
2
12.06.2013
3380
1210
392
მიმდინარე დარიცხვა მიმდინარე გადახდა
ქონების
გადასახადის
ქონების
გადასახადის
2013 წლის ბოლოს თუ ქონების გადასახადი აღმოჩნდა მეტი, სხვაობის გადახდა მოხდება 1 აპრილამდე მაგ: 500 ლარი №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.12.2013
7465
3380
500
ქონების გადასახადის დარიცხვა
2
31.03.2014
3380
1791
392
3
31.03.2014
3380
1210
108
მიმდინარე ქონების გადასახადის გაქვითვა დარჩენილი ვალდებულების დაფარვა
ხოლო შემცირების შემთხვევაში დარჩება აქტივის ანგარიშზე. მაგ: ქონების გადასახადი შემცირდა 100 ლარით, რომელიც გადავა ბალანსში, როგორც აქტივი. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
31.12.2013
7465
3380
292
ქონების გადასახადის დარიცხვა
2
12.06.2014
3380
1791
292
მიმდინარე გაქვითვა
ქონების
გადასახადის
აქციზის აღრიცხვა აქციზის გადახდა ევალება საწარმოს, რომელიც საქართველოში აწარმოებს აქციზურ საქონელს, ახდენს აქციზური საქონლის იმპორტს ან შავი და ფერადი ლითონების ექსპორტს. საქართველოში აქციზური საქონლის იმპორტიორი საწარმოსათვის გადახდილი აქციზი იმპორტირებული
საქონლის
თვითღირებულების
კომპონენტია.
დავუშვათ,
საწარმო
ახორციელებს სპირტიანი სასმელების იმპორტს და შემდგომ რეალიზაციას საქართველოში. იმპორტირებისას გადახდილი აქციზი დაემატება საქონლის თვითღირებულებას. პირს, რომელიც აწარმოებს აქციზურ საქონელს და არის აქციზის გადამხდელი შეუძლია მიიღოს ჩათვლა აქციზური საქონლის საწარმოებლად გამოყენებულ აქციზურ ნედლეულზე გადახდილი აქციზის ოდენობით. მაგალითად: აქციზური საქონლის საწარმოებლად იმპორტირებულ ნედლეულზე საწარმომ გადაიხადა 2000 ლარი აქციზი, ხოლო ნედლეულში გადახდილია 7000 ლარი.
Page 163
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ავსახოთ ნედლეულის შეძენა: № 1 2
თარიღი 30.10.2012 30.10.2012
დებეტი 1620 3360
კრედიტი 3110 3110
თანხა 7000 2000
ოპერაციის შინაარსი აქციზური ნედლეულის შეძენა ჩასათვლელი აქციზი
ასევე შეიძინა ადგილობრივი მომწოდებლისაგან 5000 ლარის აქციზური საქონელი, რომელზეც აქციზის გადასახადი 1500 ლარს შეადგენდა № 1 2
თარიღი დებეტი 30.11.2012 1620 30.10.2012 3360
კრედიტი 3110 3110
თანხა 5000 1500
ოპერაციის შინაარსი აქციზური ნედლეულის შეძენა ჩასათვლელი აქციზი
საწარმომ გამოიყენა როგორც იმპორტირებული, ასევე ადგილობრივი ნედლეული და აწარმოა პროდუქცია, რომელიც გაიყიდა ადგილობრივ ბაზარზე 12000 ლარად, საიდანაც მწარმოებელს აქვს გადასახდელი აქციზის ვალდებულება 4000 ლარის ოდენობით. № 1 2
თარიღი 30.11.2012 30.10.2012 ჩასათვლელი
დებეტი 1410 1410 აქციზი
კრედიტი თანხა ოპერაციის შინაარსი 6110 8000 აქციზური ნედლეულის გაყიდვა 3150 4000 გადასახდელი აქციზი ტოლია 3500 (2000+1500), აქციზის ჩათვლა აისახება შემდეგი
გატარებით: № 1
თარიღი დებეტი კრედიტი თანხა ოპერაციის შინაარსი 30.12.2012 3350 3360 3500 აქციზის ჩათვლა ბიუჯეტში გადასახდელი აქციზი ტოლია 4000-3500=500, აქციზის გადახდის დროს ერთის
მხრივ საწარმოს აქტივებიდან გაედინება რესურსი ფულადი სახით, ხოლო მეორეს მხრივ მცირდება ვალდებულება საგადასახადო ორგანოს მიმართ. № 1
თარიღი დებეტი 30.12.2012 3350
კრედიტი 1210
თანხა 500
ოპერაციის შინაარსი აქციზის გადახდა
საშემოსავლო გადასახადი საგადასახადო კოდექსის თანახმად, საშემოსავლო გადასახადის გადამხდელია ფიზიკური პირი. ხოლო დაბეგვრის ობიექტია ერთობლივი შემოსავალი, მათ შორის ხელფასის სახით მიღებული შემოსავალი და ასევე ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული შემოსავალი, რომელიც არ არის დაკავშირებული დაქირავებით მუშაობასთან და ასევე სხვა შემოსავლები. საშემოსავლო გადასახადის დაკავება ხელფასებიდან დივიდენდებიდან, პროცენტებიდან ხდება გადამხდელის მიერ განსაზღვრული განაკვეთით თანხის გაცემისთანავე. გადასახდელი ხელფასები საწარმოში დასაქმებული მუშაკი, რომელიც იღებს გასამრჯელოს შრომითი საქმიანობის პერიოდში, განიხილება, როგორც მოკლევადიანი გასამრჯელო.
Page 164
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მოკლევადიან გასამრჯელოს მიეკუთვნება ა) ხელფასები; ბ) მოკლევადიანი კომპენსირებული გაცდენები (ბიულეტენი, შვებულება); გ) პრემიები; დ) არაფულადი გასამრჯელოები (სამედიცინო მომსახურეობა, მანქანით მომსახურეობა და სხვა). მომუშავე გასამრჯელოს იღებს გარკვეული პერიოდულობით (თვეში ერთხელ). ხელფასი წარმოადგენს ერთი მხრივ საწარმოს ხარჯების მნიშვნელოვან ნაწილს, მეორე მხრივ ვალდებულებას საწარმოში დასაქმებული პერსონალის მიმართ. საწარმომ უნდა აღიაროს ვალდებულება დარიცხვის გზით თვეში ერთხელ. ხელფასებთან და სხვა მოკლევადიან განაცემებთან დაკავშირებით უნდა აღინიშნოს, რომ საწარმო საქ. საგადასახადო კოდექსის მიხედვით წარმოადგენს საგადასახადო აგენტს, რომელსაც ევალება მომუშავეთა გასამრჯელოებიდან საშემოსავლო გადასახადის დაკავება და ბიუჯეტში გადარიცხვა. ამ მიზნით აუცილებელია გავეცნოთ საგადასახადო კოდექსის მოთხოვნებს საშემოსავლო გადასახადთან დაკავშირებით. ხელფასის დარიცხვისათვის, იმისდა მიხედვით თუ რა სახეობის ხელფასია, გამოიყენება შემდეგი ანგარიშები: 7120
პირდაპირი ხელფასი
7130
არაპირდაპირი ხელფასი
7320
ვაჭრობის სფეროს მუშაკთა ხელფსი
7410
ადმინისტრაციის ხელფასი
წარმოების სფეროს მუშაკების ხელფასი
ეს ანგარიშები აისახება დებეტში, ხოლო კრედიტში 3130-გადასახდელი ხელფასები. ხელფასიდან საშემოსავლოს დაკავება ხდება დარიცხული ხელფასის თანხიდან 20%-ის ოდენობით და აისახება გატარებით: 6250*20%=1250 № 1 2
თარიღი დებეტი 31.05.2012 7410 31.05.2012 3130
კრედიტი 3130 3320
თანხა 6250 1250
3 4
31.05.2012 3320 31.05.2012 3130
1210 1210
1250 5000
ოპერაციის შინაარსი ხელფასის დარიცხვა გადასახდელი საშემოსავლოს გადასახადი საშემოსავლოს გადახდა ხელფასის გაცემა
მაგალითი: დარიცხულია საშვებულებო ვალდებულება 2300 ლარი. საშვებულებო თანხა მიეკუთვნება
მიმდინარე
პერიოდის
ხარჯებს.
დავუშვათ
დარიცხული
საშვებულებო
ვალდებულება ეხება ადმინისტრაციულ მუშაკს: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
05.03.2012
7411
3490
2300
შვებულების ხარჯი
დარიცხულია შვებულების ანაზღაურება დარიცხული საშვებულებო ვალდებულების ხარჯზე. შვებულების ანაზღაურებიდან საშემოსავლო გადასახადი იქნება 460 ლ
Page 165
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
№
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1 2 3 4
05.03.2012 05.03.2012 05.03.2012 05.03.2012
3490 3130 3320 3130
3130 3320 1210 1210
2300 460 460 1840
დარიცხულია ხელფასი დარიცხულია საშემოსავლო გადარიცხულია ხელფასი გადარიცხულია საშემოსავლო
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები მოგების გადასახადი მოგების გადასახადის გადამხდელია: ა) რეზიდენტი საწარმო; ბ) არარეზიდენტი საწარმო, რომელიც საქართველოში საქმიანობას ახორციელებს მუდმივი დაწესებულების მეშვეობით ან შემოსავალს იღებს საქართველოში არსებული წყაროდან. მოგების გადასახადის გადამხდელს წარმოადგენს საწარმო, რომელიც არ წარმოადგენს ფიზიკურ პირს. წარმონაქმნის საწარმოდ კვალიფიცირების მიზნით, არაა აუცილებელი მას ჰქონდეს იურიდიული პირის სტატუსი. მოგების გადასახადის მიზნებისთვის საწარმოები იყოფა ორ კატეგორიად: რეზიდენტ და არარეზიდენტ საწარმოებად. რეზიდენტ საწარმოს წარმოადგენს საქართველოს საწარმო, ხოლო ყველა დანარჩენ საწარმოს კი – არარეზიდენტი საწარმო. რეზიდენტი საწარმოს მოგების გადასახადით დაბეგვრის ობიექტია დასაბეგრი მოგება. იგი განისაზღვრება როგორც სხვაობა გადასახადის გადამხდელის ერთობლივ შემოსავალსა და კოდექსით გათვალისწინებულ გამოქვითებს შორის. არარეზიდენტი საწარმო გადასახადის გადამხდელს წარმოადგენს მხოლოდ საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებულ შემოსავლებთან მიმართებით. საწარმოს დასაბეგრი მოგება იბეგრება 15%-ით. ,,ნავთობისა და გაზის შესახებ“ საქართველოს კანონით ნავთობისა და გაზის ოპერაციებით მიღებული მოგება იბეგრება 10%-ით. მოგების გადასახადი საერთო-სახელმწიფოებრივ გადასახადს წარმოადგენს. საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობა მოგების მიმღებ სუბიექტს (გადამხდელს) ავალდებულებს
თვითონ
განსაზღვროს
ბიუჯეტში
გადასახდელი
გადასახადის
თანხა.
ამისათვის კი გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია აღრიცხვა აწარმოოს ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების (ბასს) მიხედვით, შემოსავლებისა და ხარჯების აღრიცხვის დარიცხვის მეთოდის გამოყენებით. სწორად და დროულად აღრიცხოს შემოსავლები და ხარჯები დოკუმენტალურად დადასტურებული მონაცემების საფუძველზე და მიაკუთვნოს იმ საანგარიშგებო პერიოდს, რომელშიც მოხდა მათი გაწევა. სრულად აღირიცხოს ყველა ოპერაცია, რათა მოხდეს კონტროლი მათ დაწყებაზე, მიმდინარეობაზე და დასრულებაზე.
Page 166
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მოგების გადასახადისაგან განთავისუფლება ამ ქვეპუნქტით მოგების გადასახადისაგან გათავისუფლებულია მხოლოდ და მხოლოდ მითითებული სახის ორგანიზაციების მიერ მიღებული მოგება, ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული მოგების გარდა. მოგების გადასახადის გადამხდელია საწარმო. ორგანიზაცია მოგების გადასახადით მაშინ შეიძლება დაიბეგროს, თუ ის წარმოდგება საწარმოდ. ამას კი მაშინ აქვს ადგილი, თუ ის ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას.
მოგების გადასახადით დაბეგვრისაგან თავისუფლდება:
საბიუჯეტო, საქველმოქმედო, საერთაშორისო ორგანიზაციების მოგება;
ორგანიზაციის მიერ მიღებული გრანტები, საწევრო შენატანები, შემოწირულობები;
საქართველოს ეროვნული ბანკის მოგება;
საქართველოს საპატრიარქოს მიერ რელიგიური დანიშნულებით გამოყენებული ჯვრების, სანთლების , ხატების, წიგნებისა და კალენდრების რეალიზაციით მიღებული მოგება;
2014 წლის 1 იანვრამდე სასოფლო-სამეურნეო წარმოებაში დასაქმებული პირის მიერ
საქართველოში
წარმოებული
სოფლის
მეურნეობის
პროდუქციის
(სამრეწველო გადამუშავებამდე) პირველადი მიწოდებით მიღებული მოგება;
2014 წლის 1 იანვრამდე სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობიდან მიღებული მოგება, რომლის რეინვესტირებაც ხდება ამ საქმიანობის ფარგლებში;
საერთაშორისო
ფინანსური
კომპანიის
მიერ
ფინანსური
ოპერაციებიდან/
მომსახურეობიდან მიღებული მოგება სამედიცინო დაწესებულებების მოგების ის ნაწილი, რომელიც მოხმარდება რეინვესტირებას;
თავისუფლად მიმოქცევადი ფასიანი ქაღალდებით მიღებული მოგება;
სათამაშო აპარატების სალონის მომწყობი პირის მოგება.
ქონების გადასახადის წლიური განაკვეთი რამდენადაც ქონების გადასახადი წარმოადგენს ადგილობრივ გადასახადს, მისი შემოღება, კონკრეტული
განაკვეთის
განსაზღვრა
და
კანონმდებლობით
განსაზღვრული
სხვა
უფლებამოსილებების განხორციელება განეკუთვნება ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოების კომპეტენციას. ქონების გადასახადის გადამხდელია: ა) რეზიდენტი საწარმო/ორგანიზაცია – მის ბალანსზე ძირითად საშუალებად აღრიცხულ აქტივებზე, დაუმონტაჟებელ მოწყობილობებზე, დაუმთავრებელ მშენებლობაზე და არამატერიალურ აქტივებზე, აგრეთვე მის მიერ ლიზინგით გაცემულ ქონებაზე; ბ) არარეზიდენტი საწარმო – საქართველოს ტერიტორიაზე არსებულ, ამ მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრულ ქონებაზე (მათ შორის, იჯარის, ქირის, უზუფრუქტის ან სხვა ამგვარი სახის ხელშეკრულების საფუძველზე გაცემულ, საქართველოს ტერიტორიაზე არსებულ ქონებაზე);
Page 167
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გ) ფიზიკური პირი - მის საკუთრებაში არსებულ უძრავ ქონებაზე; დ) არარეზიდენტისაგან ლიზინგით მიღებულ ქონებაზე; ეკონომიკური საქმიანობის განხორციელების შემთხვევაში ფიზიკური პირი წარმოადგენს გადასახადის გადამხდელს მის ბალანსზე აღრიცხულ აქტივებთან მიმართებით. საწარმოსთვის/ორგანიზაციისთვის
ქონების
გადასახადის
წლიური
განაკვეთი
განისაზღვრება დასაბეგრი ქონების ღირებულების არა უმეტეს 1 პროცენტის ოდენობით. ამ ნაწილის მიზნებისათვის დასაბეგრი ქონების ღირებულება არის საშუალო წლიური საბალანსო ნარჩენი ღირებულება (გამოიანგარიშება კალენდარული წლის დასაწყისისა და ბოლოსთვის აქტივების საშუალო ღირებულების მიხედვით), რომელიც ქვემოთ ჩამოთვლილ შემთხვევებში მხოლოდ უძრავ ქონებასთან მიმართებით უნდა გაიზარდოს: ა) 2000 წლამდე მიღებულ აქტივებზე – 3‑ჯერ; ბ) 2000 წლიდან 2004 წლამდე მიღებულ აქტივებზე – 2‑ჯერ; გ) 2004 წელს მიღებულ აქტივებზე – 1.5‑ჯერ; ფიზიკური
პირის
დიფერენცირებულია
დასაბეგრ
გადასახადის
ქონებაზე
გადასახადის
წლიური
ოჯახის
საგადასახადო
გადამხდელის
მიერ
განაკვეთი წლის
განმავლობაში მიღებული შემოსავლების მიხედვით და განისაზღვრება შემდეგი ოდენობით: ა) 100 000 ლარამდე შემოსავლის მქონე ოჯახებისათვის – საგადასახადო პერიოდის ბოლოსთვის დასაბეგრი ქონების საბაზრო ღირებულების არანაკლებ 0.05 პროცენტისა და არა უმეტეს 0.2 პროცენტისა; ბ) 100 000 ლარის ან მეტი შემოსავლის მქონე ოჯახებისათვის – საგადასახადო პერიოდის ბოლოსთვის დასაბეგრი ქონების საბაზრო ღირებულების არანაკლებ 0.8 პროცენტისა და არა უმეტეს 1 პროცენტისა. ფიზიკური პირის ოჯახის მიერ საგადასახადო წლის განმავლობაში მიღებულ შემოსავლებში შეიტანება ყველა შემოსავალი, მათ შორის, სარგებელი საგადასახადო შეღავათების გაუთვალისწინებლად, კერძოდ: ა) ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული დასაბეგრი შემოსავალი; ბ) ნებისმიერი შემოსავალი, მათ შორის, სარგებელი, რომელიც დაკავშირებული არ არის ეკონომიკურ საქმიანობასთან; გ) დარიცხული ხელფასი. შემოსავლებში არ
შეიტანება
ოჯახის წევრებისაგან
მემკვიდრეობით,
ჩუქებით
ან
განქორწინების საფუძველზე მიღებული ქონების ღირებულება; მაგალითად, დავუშვათ: ‑ საწარმო დარეგისტრირდა 2011 წლის 1 სექტემბერს; ‑ 31.12.2011 მდგომარეობით საწარმოს ბალანსზე ერიცხებოდა დასაბეგრი ქონება X ლარის ღირებულებით; ‑ 31.12.2011 მდგომარეობით აკუმულირებულმა ცვეთამ შეადგინა Y ლარი; ‑ 31.12.2012 მდგომარეობით საწარმოს ბალანსზე ერიცხებოდა დასაბეგრი ქონება Z ლარის ღირებულებით; ‑ 31.12.2012 მდგომარეობით აკუმულირებულმა ცვეთამ შეადგინა Q ლარი;
Page 168
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
‑ ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს მიერ გადასახადის განაკვეთი განსაზღვრულია 1%‑ის ოდენობით. მოცემულ შემთხვევაში ქონების გადასახადი გაიანგარიშება შემდეგნაირად: 2011 წლისათვის: (X‑Y)/2×4/12 ×1% (ამ შემთხვევაში ქონების გადასახადი გამოითვლება პერიოდის პროპორციულად). 2012 წლისათვის: ( X-Y)+(Z-Q)/2*1% მუხლის მე‑2 ნაწილის მიხედვით 2005 წლამდე მიღებულ უძრავ ქონებასთან მიმართებით დასაბეგრი
ქონების
ბაზა
ექვემდებარება
გაზრდას
პირველ
ნაწილში
მითითებული
კოეფიციენტების გამოყენებით. აღნიშნული წესი არ ვრცელდება: იმ საწარმოზე, რომელიც უძრავ ქონებას აღრიცხავს გადაფასების მეთოდით და გააჩნია საქართველოს მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული პირის მიერ აუდიტირებული ფინანსური ანგარიშგება. გადაფასების მეთოდში, სავარაუდოდ, უნდა ვიგულისხმოთ ქონების აღრიცხვის ის მეთოდი, რომლის მიხედვით ქონება ექვემდებარება რეგულარულ შეფასებას მის რეალურ ღირებულებასთან დაახლოების მიზნით. ამასთან, „აუდიტირებული ფინანსური ანგარიშგება“ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს მხოლოდ 4 წლის ვადით”. ანუ,
თუ საწარმო იყენებს
გადაფასების
მეთოდის
მეთოდს
კონკრეტული
უძრავ
წლისთვის
ქონებასთან
დასტურდება
მიმართებით საქართველოს
და
ამ
მთავრობის
გამოყენება
დადგენილებით
განსაზღვრული პირის მიერ აუდიტირებული ფინანსური ანგარიშგებით, ოთხი წლის განმავლობაში საწარმოზე არ გავრცელდება დასაბეგრი ქონების ბაზის კოეფიციენტების გამოყენებით განსაზღვრის წესი მიუხედავად იმისა, ექნება თუ არა შემდგომ პერიოდებზე საწარმოს აუდიტირებული ფინანსური ანგარიშგება. მიწაზე ქონების გადასახადის გადამხდელია პირი საგადასახადო წლის 1 აპრილის მდგომარეობით: ა) მის საკუთრებაში არსებულ მიწაზე, გარდა ფიზიკური პირის საკუთრებაში არსებული მიწის ნაკვეთისა, რომელზედაც დამაგრებულია ამავე ფიზიკური პირის საკუთრებაში მყოფი უძრავი ქონება; ბ) სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ მიწაზე, რომლითაც სარგებლობს ან რომელსაც ფლობს იგი; გ) მის მფლობელობაში ან/და სარგებლობაში არსებულ, გარდაცვლილი პირის სახელზე რეგისტრირებულ მიწის ნაკვეთზე, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც მიწის ნაკვეთით სარგებლობა ხორციელდება იჯარის, ხელშეკრულების საფუძველზე.
ქირის,
უზუფრუქტის
ან
სხვა
ამგვარი
სახის
მიწაზე ქონების გადასახადის განაკვეთი 1.
სასოფლო‑სამეურნეო
დანიშნულების
მიწაზე
ქონების
გადასახადის
განაკვეთი
გაიანგარიშება შემდეგი წესით:
Page 169
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ა) წლიურ საბაზისო განაკვეთს ლარებში ერთ ჰექტარზე გაანგარიშებით ადგენს საქართველოს მთავრობა: ა.ა) სათიბებისა და საძოვრებისათვის – ტერიტორიული ერთეულებისა და მიწის სახეობების მიხედვით, 1.5 ლარიდან 20 ლარამდე ზღვრული ოდენობის ფარგლებში; ა.ბ) სახნავისა და საკარმიდამოსათვის – ტერიტორიული ერთეულებისა და მიწის ხარისხის მიხედვით, 50 ლარიდან 100 ლარამდე ზღვრული ოდენობის ფარგლებში; 2. ბუნებრივი რესურსებით მოსარგებლე პირისათვის შესაბამისი ლიცენზიის გაცემის საფუძველზე გამოყოფილი მიწა იბეგრება სასოფლო‑სამეურნეო დანიშნულების მიწისათვის საქართველოს მთავრობის მიერ ერთ ჰექტარზე 3 ლარამდე ზღვრული ოდენობის ფარგლებში დადგენილი წლიური საბაზისო განაკვეთის შესაბამისად განსაზღვრული გადასახადის განაკვეთით. 3.
მიწაზე
საგადასახადო
ვალდებულება
განისაზღვრება
საგადასახადო
წლის
1
აპრილისათვის მოქმედი განაკვეთების მიხედვით. ქონების გადასახადის გამოანგარიშება და გადახდა 1. ქონების გადასახადის საგადასახადო პერიოდად ითვლება კალენდარული წელი. 2. საწარმო/ორგანიზაცია ქონების გადასახადის დეკლარაციას შესაბამის საგადასახადო ორგანოს წარუდგენს არა უგვიანეს კალენდარული წლის 1 აპრილისა და ამავე ვადაში იხდის ქონების გადასახადს, დეკლარაციაში მონაცემები დასაბეგრი ქონების შესახებ შეიტანება გასული საგადასახადო წლის მიხედვით, ხოლო დასაბეგრი მიწის შესახებ – მიმდინარე საგადასახადო წლის მიხედვით. 3. საწარმო/ორგანიზაცია ქონებაზე გადასახადს იხდის მიმდინარე გადასახდელის სახით, გასული საგადასახადო წლის წლიური გადასახადის ოდენობით, არა უგვიანეს საგადასახადო წლის 15 ივნისისა. 4. საწარმო/ორგანიზაცია მიწაზე ქონების გადასახადს იხდის არა უგვიანეს კალენდარული წლის 15 ნოემბრისა. 5. თუ
გადასახადის
გადამხდელი
საწარმო/ორგანიზაცია
მხოლოდ
არასრული
კალენდარული წლის განმავლობაში არსებობს, იგი ქონებაზე გადასახადს იხდის ამ პერიოდის პროპორციულად. 6.
თუ იურიდიული პირი კალენდარული წლის დაწყების შემდეგ დაფუძნდა, მას შესაბამისი საგადასახადო პერიოდის მიხედვით მიმდინარე გადასახდელის გადახდის ვალდებულება
არ
ეკისრება.
ამასთანავე,
მომდევნო
საგადასახადო
პერიოდის
მიხედვით მიმდინარე გადასახდელის ოდენობა განისაზღვრება გასული საგადასახადო წლის წლიური გადასახადის სრული ოდენობით. 7. სალიკვიდაციო
კომისია
ვალდებულია
საწარმოს
ლიკვიდაციის
თაობაზე
გადაწყვეტილების მიღებიდან 15 კალენდარული დღის ვადაში წარუდგინოს შესაბამის საგადასახადო ორგანოს ქონების გადასახადის დეკლარაცია. 8. ფიზიკური პირის ქონების გადასახადს გამოიანგარიშებს საგადასახადო ორგანო წარდგენილი დეკლარაციის საფუძველზე.
Page 170
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
9. ფიზიკური
პირი
წარუდგენს არა
ქონების უგვიანეს
გადასახადის
დეკლარაციას
კალენდარული წლის
1
საგადასახადო
ნოემბრისა.
ორგანოს
დეკლარაციაში
მონაცემები დასაბეგრი ქონების შესახებ შეიტანება გასული საგადასახადო წლის მიხედვით, ხოლო დასაბეგრი მიწის შესახებ – მიმდინარე საგადასახადო წლის მიხედვით. 10. ფიზიკური პირი ქონებაზე და მიწაზე ქონების გადასახადს იხდის არა უგვიანეს კალენდარული წლის 15 ნოემბრისა.
დეკლარაციის წარდგენა საშემოსავლო გადასახადისა და მოგების გადასახადის შესახებ დეკლარაციას საგადასახადო ორგანოს საანგარიშო წლის მომდევნო წლის 1 აპრილამდე წარუდგენენ: ა) რეზიდენტი ფიზიკური პირები, რომელთა შემოსავლებიც არ ექვემდებარება დაბეგვრას საქართველოში არსებული გადახდის წყაროდან; ბ) საქართველოს საწარმოები; გ) არარეზიდენტი ფიზიკური პირები და არარეზიდენტი საწარმოები, რომლებიც შემოსავალს იღებენ საქართველოში არსებულ წყაროდან და იბეგრებიან გადახდის წყაროდან; დ) მეწარმე ფიზიკური პირი ეკონომიკური საქმიანობის შეწყვეტიდან 30 სამუშაო დღის ვადაში საგადასახადო ორგანოს წარუდგენს დეკლარაციას ერთობლივი შემოსავლებისა და გამოქვითების შესახებ. მოგების გადასახადის დეკლარირება და გადახდა ხდება არა უგვიანეს საანგარიშგებო წლის მომდევნო წლის 1 აპრილისა. აქციზი აქციზის გადამხდელია პირი, რომელიც: ა) აწარმოებს აქციზურ საქონელს საქართველოში; ბ) ახორციელებს აქციზური საქონლის იმპორტს საქართველოში; გ) ახორციელებს აქციზური საქონლის ექსპორტს; დ)
ახორციელებს
ბუნებრივი
აიროვანი
კონდენსატის
ან/და
ბუნებრივი
აირის
ავტოსატრანსპორტო საშუალებებისათვის მიწოდებას; ე) ახორციელებს მობილური საკომუნიკაციო მომსახურების გაწევას. 2.
დამკვეთის
ნედლეულით
საქართველოში
წარმოებულ
საქონელზე
აქციზის
გადამხდელად ითვლება საქონლის მწარმოებელი. აქციზით დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების მომენტია:
მწარმოებლის მიერ საქართველოში წარმოებული აქციზური საქონლის მიწოდების ან საწარმოს საწყობიდან სარეალიზაციოდ გატანის მომენტი;
Page 171
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მწარმოებლის
მიერ
დამკვეთის
ნედლეულით
საქართველოში
წარმოებული
აქციზური საქონლის დამკვეთისათვის გადაცემის მომენტი;
საკუთარი
წარმოების
აქციზური
საქონლის
არააქციზური
საქონლის
წარმოებისათვის გამოყენების დაწყების მომენტი;
ბუნებრივი აიროვანი კონდენსატის ან ბუნებრივი აირის ავტოსატრანსპორტო საშუალებებისათვის მიწოდების მომენტი;
მობილური საკომუნიკაციო მომსახურეობის გაწევა, რომლის დროსაც დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების მომენტად ითვლება მომსახურეობის გაწევის მომენტი.
აქციზით დასაბეგრი ოპერაციის თანხა განისაზღვრება:
ალკოჰოლიანი სასმელებისთვის - ალკოჰოლიანი სასმელების მოცულობით; თამბაქოს ნაწარმისათვის - თამბაქოს ნაწარმის რაოდენობით ან წონით;
ნავთობ პროდუქტებისათვის - ნავთობ პროდუქტის წონით;
მსუბუქი ავტომობილებისათვის - მსუბუქი ავტომობილის წლოვანებითა და ძრავის მოცულობით;
ბუნებრივი აიროვანი კონდენსატისათვის - ბუნებრივი აირის მოცულობით;
მობილური საკომუნიკაციო მომსახურეობის გაწევისას მიღებული ან მისაღები კომპენსაციის თანხის მიხედვით;
იგი შეადგენს დასაბეგრი საოპერაციო თანხის 10%-ს.
აქციზის
მიზნებისათვის
უნდა
განვასხვავოთ
აქციზური
საქონლის
წარმოების,
შესაბამისად, მწარმოებლის, ორი კატეგორია: ა) აქციზური საქონლის დამზადება ხორციელდება მხოლოდ იმ ნედლეულით, მასალებითა თუ ნახევარფაბრიკატებით, რომლებიც დამამზადებლის საკუთრებაა; ბ) აქციზური საქონლის დამზადება ხორციელდება იმ ნედლეულით, მასალებითა თუ ნახევარფაბრიკატებით, რომლებიც მთლიანად ან ნაწილობრივ არ არის დამამზადებლის საკუთრება. მეორე შემთხვევისას ადგილი ექნება შემკვეთსა და მენარდეს შორის ნარდობის ხელშეკრულებას. ორივე შემთხვევაში მწარმოებელია დამამზადებელი, შესაბამისად, აქციზის გადამხდელიც. აქციზთან მიმართებაში ეს ორივე კატეგორიის მწარმოებელი ერთმანეთისაგან განსხვავდება სხვადასხვა დაბეგვრის მომენტის მიხედვით : თუ
მწარმოებელი
მხოლოდ
საკუთარი
მასალა‑ნედლეულით
ამზადებს
აქციზურ
საქონელს, მაშინ მისთვის აქციზით დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების მომენტია მის მიერ წარმოებულ აქციზურ საქონელზე საკუთრების უფლების გადაცემის ან საწყობიდან სარეალიზაციოდ გატანის მომენტი, ხოლოთუ ადგილი აქვს დამკვეთის ნედლეულის აქციზური საქონლის წარმოებაში გამოყენებას, მაშინ მენარდის აქციზით დაბეგვრის მომენტია მის მიერ წარმოებული აქციზური საქონლის შემკვეთისათვის გადაცემის მომენტი. პირს, რომელიც ახორციელებს დასაბეგრ ოპერაციას ან აქციზური საქონლის ექსპორტს, უფლება აქვს მიიღოს საგადასახადო ჩათვლა მიწოდებული აქციზური საქონლის საწარმოებლად გამოყენებულ სხვა აქციზურ საქონელზე (ნედლეულზე) გადახდილი ან გადასახდელი აქციზის ოდენობით ან დაიბრუნოს აქციზი ზედმეტად გადახდილი თანხის
Page 172
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დაბრუნების წესის შესაბამისად, მაგრამ არა უმეტეს მისგან წარმოებულ აქციზურ საქონელზე გამოანგარიშებული აქციზისა. აქციზური საქონლის რეალიზაციისას აქციზის გადამხდელი ვალდებულია მოთხოვნის შემთხვევაში მყიდველს გამოუწეროს ანგარიშ-ფაქტურა. აქციზის გადასახადი გადახდას ექვემდებარება არა უგვიანეს დასაბეგრი ოპერაციის განხორციელების მომდევნო თვის 15 რიცხვისა. დეკლარაციის წარდგენა ხდება არა უგვიანეს საანგარიშგებო პერიოდის მომდევნო თვის 15 რიცხვისა. აქციზით დასაბეგრი ოპერაციის ან იმპორტის განხორციელებამდე აქციზური მარკებით სავალდებულო ნიშანდებას ექვემდებარება:
აქციზით დასაბეგრი ალკოჰოლიანი სასმელები; თამბაქოს ნაწარმი.
აქციზისაგან განთავისუფლების წესები ისევე, როგორც დღგ‑ის შემთხვევაში, აქციზისაგან განთავისუფლება არსებობს ჩათვლის უფლებით და ჩათვლის უფლების გარეშე.
ჩათვლის უფლებით განთავისუფლებულია: აქციზური საქონლის ექსპორტი. აქციზური საქონლის იმპორტისას, რა თქმა უნდა, აქციზისგან გათავისუფლებას, ეს ჩათვლის უფლების გარეშეა თუ ჩათვლის უფლებით, მნიშვნელობა არ აქვს: იმპორტიორი ვერც ვერაფერს ჩაითვლის, ვინაიდან მხოლოდ მწარმოებელს აქვს ჩათვლის უფლება. ჩათვლის უფლების გარეშე განთავისუფლებულია: ფიზიკური
პირის
მიერ
საკუთარი
მოხმარებისათვის
წარმოებული
ალკოჰოლიანი
სასმელები, საჰაერო ტრანსპორტით 1 დღის , ხოლო სხვა შემთხვევაში 30 დღის განმავლობაში 400 ღერი სიგარეტის ან 50 სიგარის ან 250 გრ თამბაქოს იმპორტი. ასევე 4 ლიტრი ალკოჰოლიანი სასმელების იმპორტი. საქართველოში
ავტოსატრანსპორტო
საშუალებით
შემომსვლელი
პირის
ავტოსატრანსპორტო საშუალების სტანდარტულ ავზში არსებული საწვავი. ნავთობისა და გაზის შესახებ” საქართველოს კანონით განსაზღვრული ნავთობისა და გაზის ოპერაციების განსახორციელებლად ნავთობპროდუქტების იმპორტი ან/და მიწოდება; საწარმოს რეორგანიზაცია ,,მეწარმეთა შესახებ“ კანონის მიხედვით საწარმოს რეორგანიზაციის სახეებია: ა) სამართლებლივი ფორმის შეცვლა ანუ გარდაქმნა; ბ) შერწყმა (გაერთიანება, მიერთება); გ) გაყოფა (დაყოფა, გამოყოფა); ერთი
სამართლებლივი
ფორმის
საწარმო
შესაძლებელია
გარდაიქმნას
სხვა
სამართლებლივი ფორმის საწარმოდ. ამ შემთხვევაში საჭიროა პარტნიორთა შეთანხმება, რის შემდეგაც პარტნიორთა უფლებამოსილებები უნდა გადანაწილდეს ხელახლა.
Page 173
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სააქციო საზოგადოების შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებად გარდაქმნა და შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების სააქციო საზოგადოებად გარდაქმნა ხდება პარტნიორთა კრების დამსწრე ხმათა 75%-ის თანხმობით. ასევე საწარმოთა შერწყმისას, შპს-ში, სააქციო საზოგადოებასა და კოოპერატივში საჭიროა დამსწრე ხმის უფლების მქონე პარტნიორთა ხმების 75%-ის თანხმობა. შერწყმის შემდგომ პარტნიორთა უფლება-მოვალეობანი უნდა განისაზღვროს ხელახლა. წარმოქმნილი საწარმო არის თავდაპირველი საწარმოების სამართალმემკვიდრე. საწარმო შეიძლება დაიყოს ორ ან რამდენიმე საწარმოდ და მათ ცალკ-ცალკე გააგრძელონ საქმიანობა, როგორც დამოუკიდებელმა საწარმოებმა. გაყოფის შედეგად წარმოქმნილი საწარმოები სოლიდარულად აგებენ პასუხს თავდაპირველად არსებული საწარმოს ვალდებულებებისათვის, ხოლო თავდაპირველი საწარმოს უფლებამონაცვლე საწარმო განისაზღვრება გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილებით. სახელმწიფოს მიმართ საწარმოს დავალიანების არსებობა არ არის სარეგისტრაციო წარმოების შეჩერების საფუძველი, თუ საწარმოს რეორგანიზაციით არ მცირდება კრედიტორთა დაკმაყოფილების უნარი, ანდა არსებობს ფინანსთა სამინისტროს თანხმობა დავალიანების მქონე საწარმოს რეორგანიზაციაზე. რეორგანიზაციის პროცესის დასრულებამდე კრედიტორებს უფლება აქვთ მოსთხოვონ საწარმოს ვალდებულებათა ვადაზე ადრე შესრულება. საწარმოების შერწყმა და გაყოფა რეგისტრირდება ,,მეწარმეთა შესახებ“ კანონის და ,,საჯარო
რეესტრის
შესახებ“
კანონის
მიხედვით.
რეგისტრაცია
ხდება
შესაბამისი
მომსახურეობის საფასურის გადახდით. საწარმოს შუძლია დაარსოს ფილიალი, რომელიც არ არის ცალკე იურიდიული პირი და რეგისტრაციას არ ექვემდებარება. უცხო
ქვეყნის
საწარმოს
ფილიალის
(მუდმივი
დაწესებულების)
საქართველოში
დაარსებისას კი სავალდებულოა რეგისტრაცია საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი დოკუმენტების საფუძველზე. სანივთო სამართალი ქონებას წარმოადგენს ყველა ის ნივთი (როგორც მატერიალური, ასევე არამატერიალური), რომელთა ფლობა, სარგებლობა და განკარგვა და შეძენა შეუძლიათ ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს. არსებობს ორი სახის ნივთი: მოძრავი და უძრავი. უძრავ ქონებას მიეკუთვნება მიწის ნაკვეთი, მიწაზე აღმოცენებული მცენარეები, შენობანაგებობები, რომლებიც მყარად დგას მიწაზე, ხოლო ყველა სხვა ნივთი განეკუთვნება მოძრავი ნივთების კატეგორიას. მესაკუთრის
სტატუსი
გულისხმობს
პირის
მიერ
ნივთის
თვისუფლად
ფლობის,
სარგებლობის და განკარგვის შესაძლებლობას, რამაც არ უნდა შელახოს სხვა, მესამე პირის უფლებები.
Page 174
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
როდესაც ერთი და იგივე ნივთი რამდენიმე პირის საკუთრებაა, მაშინ არსებობს საერთო საკუთრება, ხოლო მესაკუთრეებს ეწოდებათ თანამესაკუთრეები. მესაკუთრის თანხმობით,
ნივთით
შეიძლება
სარგებლობდეს მესამე
პირი.
ასეთი
სარგებლობის ფორმაა მაგალითად აღნაგობა - მიწის ნაკვეთის ვადიან სარგებლობაში გადაცემა. არსებობს შემდეგი სახის მოთხოვნის უზრუნველყოფის ფორმები: პირგასამტეხლო - მხარეთა წერილობითი შეთანხმებით განსაზღვრული ფულადი თანხა, რომელიც მოვალემ ვალდებულების შეუსრულებლობისას (დროის გადაცილებისას ან არაჯეროვანი შესრულებისას) უნდა გადაიხადოს. თუ ხელშეკრულებით განსაზღვრული არაა პირგასამტეხლო, მისი მოთხოვნა მხარეს არ შეუძლია. გირავნობა და იპოთეკა - კრედიტის უზრუნველყოფის მეტად გავრცელებული სახეა. გირავნობა გულისხმობს მოვალის მოძრავი ნივთის გამოყენებას მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებად, როცა მოვალე არ ასრულებას ან არაჯეროვნად ასრულებს ნაკისრ ვალდებულებას. გირავნობისას შეიძლება გამოყენებული იქნეს ფულადი თნხები ან არამატერიალური ქონებრივი სიკეთე. იპოთეკის დროს კრედიტორის მოთხოვნის უზრუნველყოფის საშუალებად გამოიყენება მოვალის უძრავი ნივთი. აუცილებელია იპოთეკის რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში. მივლინება მივლინება არის დამსაქმებლის მიერ დასაქმებულის სამუშაო ადგილის დროებით შეცვლა, სამუშაოს ინტერესებიდან გამომდინარე. დამსაქმებლის მიერ დასაქმებულის მივლინებაში გაგზავნა არ მიიჩნევა შრომითი ხელშეკრულების პირობების შეცვლად, თუ მივლინების პერიოდი არ აღემატება წელიწადში 45 კალენდარულ დღეს. დამსაქმებლის მიერ წელიწადში 45 დღის ვადის გადამეტების შემთხვევა მიიჩნევა დამსაქმებელი
შრომითი ვალდებულია
ხელშეკრულების სრულად
აუნაზღაუროს
პირობების დასაქმებულს
შეცვლად. მივლინებასთან
დაკავშირებული ხარჯები. ამ მუხლით გათვალისწინებული ნორმები გამოიყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ შრომითი ხელშეკრულებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული.
Page 175
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
11.01
რა არის სააღრიცხვო მოგება?
11.02
საგადასახადო მოგება?
11.03
აქტივის ან ვალდებულების საგადასახადო ბაზა?
11.04
რომელი ხარჯები წარმოქმნის მუდმივ სხვაობას?
11.05
რომელი ხარჯები წარმოქმნის დროებით სხვაობას?
11.06
როდის აქვს ადგილი დასაბეგრ დროებით სხვაობას?
11.07
როდის აქვს ადგილი გამოსაქვით დროებით სხვაობას?
11.08
რა არის გადავადებული საგადასახადო აქტივი და ვალდებულება?
11.09
11.14
რას ნიშნავს მიმდინარე მოგების გადასახადი? გაყიდულია კრედიტით წარმოებული აქციზური საქონელი 10620 ლარად დღგ-ს ჩათვლით, რომლის თვითღირებულება 6000 ლარია, ხოლო გადასახდელი აქციზი 1500 ლ. შეასრულეთ საქონლის გაყიდვა და თვითრირებულებით ჩამოწერა. შემოტანილია იმპორტით აქციზური საქონელი მთლიანი თანხით 27000 ლარად, სადაც გადასახდელი აქციზი 2000 ლარია, ტრანსპორტირების ხარჯი 1000 ლ, ხოლო საბაჟო გადასახადი 400 ლ. შეასრულეთ შესყიდვის ოპერაცია. საგადასახადო და სააღრიცხვო მოგება თანაბარია და ტოლია 35000 ლარის. შეასრულეთ მოგების გადასახადის დარიცხვა და გადახდა. 31 ოქტომბერს შეიძინეს დანადგარი 12000 ლარად. მას დაერიცხა ცვეთა წრფივი მეთოდით, 25% წელიწადში, ხოლო საგადასახადო მიზნით 20% ნორმით, წლის განმავლობაში ერთობლივმა შემოსავალმა შეადგინა 7000 ლარი. განსაზღვრეთ დანადგარის საბალანსო ღირებულება, საგადასახადო ბაზა, დროებითი სხვაობა და გადავადებული საგადასახადო ვალდებულება. საწარმოს ფინანსურმა მოგებამ შეადგინა 150000, საგადასახადო მოგებამ 170000, საწარმო მიმდინარე წელს იხდიდა მიმდინარე მოგების გადასახადებს, სულ 25000 ლარის ოდენობით. შეასრულეთ მოგების გადასახადის დარიცხვა, განსაზღვრეთ გადავადებული აქტივი ან ვალდებულება, ჩაითვალეთ მიმდინარე გადასახადი და საჭიროების შემთხვევაში გადაიხადეთ დარჩენილი გადასახდელი მოგების გადასახადი.
11.15
ვინ არის აქციზის გადამხდელი?
11.16
როგორია აქციზის განაკვეთები?
11.17
რა შემთხვევაში ხდება აქციზის ჩათვლა ან თვითღირებულებაში ჩართვა?
11.18
რა არის აქციზით დაბეგვრის ობიექტი?
11.19
როგორია აქციზისაგან განთავისუფლების წესები?
11.20
როგორი რეორგანიზაციის სახეები არსებობს?
11.21
როგორ ხდება ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფა?
11.22
რას ნიშნავს გირავნობა და იპოთეკა?
11.23
როგორია მივლინების ვადები და ანაზრაურების პირობები?
11.10
11.11 11.12
11.13
Page 176
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №12 საკუთარი კაპიტალის აღრიცხვა საკუთარი კაპიტალი საწარმოს აქტივების ის ნაწილია, რომელიც რჩება ყველა ვალდებულების დაფარვის შემდეგ. საკუთარი კაპიტალი ბიზნესის დაფინანსების ერთ-ერთ წყაროს
წარმოადგენს.
იგი
ორი
ნაწილისაგან
შედგება:
ავანსირებული
(გადახდილი,
ინვესტირებული) და რეინვესტირებული, რომელიც მიიღება შემდგომი საქმიანობის შედეგად. მისი შემადგენლობა დამოკიდებულია საწარმოს ორგანიზაციულ-სამართლებლივ ფორმასა და საქმიანობის სფეროზე. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებასა (შპს) და სააქციო საზოგადოებაში საკუთარი კაპიტალი შედგება საწესდებო კაპიტალისა და რეზერვებისაგან. საწესდებო კაპიტალი, როგორც წესი წარმოადგენს დამფუძნებელთა შენატანებს, ხოლო რეზერვები იქმნება შემდგომი წარმატებული საქმიანობის შედეგად მიღებული მოგებიდან. რეზერვის შქმნა ზოგჯერ წესდებით მოითხოვება მესაკუთრეთა ზარალისაგან დაცვის მიზნით. ასევე რეზერვი შიძლება წარმოიქმნას ძირითადი საშუალებებისა და აქციების აფასების შედეგად (ფასის მომატების შემთხვევაში).
საკუთარი კაპიტალის სტრუქტურა
საკუთარი კაპიტალი
საწესდებო კაპიტალი
გაუნაწილებელი მოგება
სარეზერვო კაპიტალი
ზოგადად საკუთარი კაპიტალის ყველაზე სრული სტრუქტურა ახასიათებს სააქციო საზოგადოებებს. სააქციო კაპიტალი სამეწრმეო კანონმდებლობით საწესდებო კაპიტალად იწოდება. საწესდებო
კაპიტალი
(დამფუძნებლების)
მიერ
წარმოადგენს განსაზღვრული
რეგისტრაციის შენატანის
მომენტისათვის
თანხის
ოდენობას.
პარტნიორების იგი
სააქციო
საზოგადოებაში არსებობს აქციების სახით.
Page 177
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
აქციების მფლობელებს აქციონერები ეწოდებათ. აქცია წარმოადგენს სახელობით ფასიან ქაღალდს, რომელიც ადასტურებს აქციონერის საკუთრების უფლებას კაპიტალზე და სააქციო საზოგადოების ვალდებულებას პარტნიორის (აქციონერის) მიმართ. აქციონერთა ინტერესების დაცვის მიზნით აქციონერთა კრება ირჩევს სამეთვალყურეო საბჭოს,
რომელიც
განაგებს
სამეურნეო
პოლიტიკას,
ხოლო
ამ
პოლიტიკის
განსახორციელებლად სამეთვალყურეო საბჭო ნიშნავს დირექტორთა საბჭოს. სააქციო საზოგადოების წესდებაში დაფიქსირებული გამოსაშვები აქციების მაქსიმალური რაოდენობა წარმოადგენს გამოსაშვებად ნებადართულ აქციებს.
გამოშვებული აქციები არის ბრუნვაში და მათ უწოდებენ ბრუნვაში არსებულ აქციებს. შესაძლებელია ბრუნვაში არსებული აქციების დაბრუნება. დაბრუნების შემდეგ ასეთ აქციებს ეწოდება გამოსყიდული საკუთარი აქციები. აქციებისათვის სამეწარმეო კანონით დადგენილია ერთნაირი ნომინალური ღირებულება. საწარმოს აქცია შეიძლება იყოს ჩვეულებრივი ან პრივილეგირებული. ერთი ჩვეულებრივი აქცია მის მფლობელს აქციონერთა საერთო კრებაზე აძლევს ერთი ხმის უფლებას. ე.ი. უფლებას მონაწილეობა მიიღოს საზოგადოების მართვაში, მაგრამ ჩვეულებრივი აქცია მის მფლობელს არ აძლევს გარანტიას დივიდენდებზე.
პრივილეგირებული აქცია
მის მფლობელს აძლევს უფლებას მიიღოს გარანტირებული
ფიქსირებული დივიდენდი წინასწარ განსაზღვრული სიდიდით, რომელიც მფლობელს, მართალია არ ანიჭებს „ხმის“ უფლებას, მაგრამ უპირატესობას აძლევს მას, ჩვეულებრივ აქციონერთან შედარებით, დივიდენდის მიღებისა და კომპანიის აქტივების განაწილების პროცესში (მისი ლიკვიდაციის დროს). ნომინალური ფასი ასახვას საწესდებო კაპიტალის სიდიდეს ერთ აქციაზე, რომელიც აღნიშნულია აქციაზე, სერთიფიკატზე ან რეესტრიდან ამონაწერში. საწესდებო კაპიტალი ფასდება გამოსაშვებად ნებადართულ აქციათა ნომინალური ღირებულებით. აქცია უნდა გაიყიდოს არანაკლებ ნომინალური ღირებულებით, თუმცა მისი გაყიდვა დასაშვებია ნომინალურ ღირებულებაზე მაღალ ფასად. ნამეტი თანხა წარმოადგენს საემისიო კაპიტალს. განვიხილოთ მაგალითი: სააქციო საზოგადოებამ გამოუშვა 15000 ჩვეულებრივი აქცია, რომლის
ნომინალური
ღირებულება
2
ლარია.
სააქციო
საზოგადოება
შედგება
5
დამფუძნებლისგან, რომელთაც თანაბარი ოდენობის კაპიტალის ინვესტირება მოახდინეს, რამაც შეადგინა 30 000 ლარი. აღნიშნული მოვლენა ბუღალტერიაში აისახება: №
თარიღი
1 2
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
15.08.2012 1460
5110
30000
დამფუძნებლის მიმართ მოთხოვნა
15.08.2012 1210
1460
30000
ჩვეულებრივი აქციის გამოშვება
Page 178
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მაგალითად: სააქციო საზოგადოებამ გამოუშვა 10 ლარის ნომინალური ღირებულების 5000 ჩვეულებრივი აქცია. ფაქტობრივად აქციები გაიყიდა 11 ლარად. მიღებულია 55000 ლარი. მაგალითიდან გამომდინარე ნომინალური ღირებულება აისახება ჩვეულებრივი აქციების ანგარიშზე (5110), ხოლო ნამეტი თანხა საემისიო კაპიტალის ანგარიშზე (5140). №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.09.2012
1210
5110
50000
ჩვეულებრივი აქციის გაყიდვა 10*5000
2
15.09.2012
1210
5140
5000
საემისიო კაპიტალი 1*5000
ზოგიერთ შემთხვევაში ხელშეკრულება ითვალისწინებს პრივილეგირებული აქციების კონვერტირებას ჩვეულებრივ აქციებად, განსაზღვრულ ვადებში და ფასებით, რომლის მიზანია აქციების დაბრუნება და ამოღება. მაგალითი: სააქციო საზოგადოებამ შეთანხმების თანახმად 1 ლარის ნომინალური ღირებულების 1000 ცალი პრივილეგირებული აქცია უნდა გაცვალოს 5 ლარის ნომინალური ღირებულების 1000 ცალ ჩვეულებრივ აქციაზე. თავდაპირველად როდესაც განხორციელდებოდა პრივილეგირებული აქციის გაყიდვა ბუღალტერიაში გატარება აისახებოდა შემდეგნაირად: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.01.2012
1210
5120
1000
პრივილ. აქციის გასხვისება
პრივილეგირებული აქციის ჩვეულებრივ აქციაში კონვერტაცია და საემისიო კაპიტალის შემცირება №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.09.2012
5120
5110
1000
2
15.09.2012
5140
5110
4000
პრივილ. აქციების ჩანაცვლება ჩვეულებრივი აქციებით საემისიო კაპიტალის შემცირება
კონვერტირებადი აქციების ნომინალური ღირებულება რომ ყოფილიყო 5 ლარი, ხოლო ჩვეულებრივის 4 ლარი, მაშინ ოპერაცია აისახებოდა შემდეგნაირად: №
თარიღი
1 2
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
15.09.2012 5120
5110
4000
აქციის კონვერტაცია
15.09.2012 5120
5140
1000
საემისიო კაპიტალის ზრდა
Page 179
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გამოსყიდული აქციები შესყიდვის ფასით აღიარდება საკუთარი კაპიტალის ანგარიშზე. მაგ: საწარმომ გამოისყიდა 500 ცალი საკუთარი აქცია თითო 3 ლარად №
თარიღი
დებეტი
1
15.08.2012 5130
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1210
1500
აქციის გამოსყიდვა
განვიხილოთ მაგალითი როდესაც საწარმო ახდენს გამოსყიდული აქციების გაუქმებას: კომპანიამ 5 ლარის ნომინალური და 8 ლარის საბაზრო ღირებულების 1500 აქციიდან ახდენს 500 აქციის გაუქმებას. საემისიო კაპიტალი შეადგენს 1000 ლარს. გაუქმებული აქცია თავისი შინაარსით იწვევს კაპიტალის შემცირებას, ავსახოთ ეს ოპერაცია: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.09.2012
5110
5130
2500
აქციის გამოსყიდვა (500*5=2500)
2
15.09.2012
5140
5130
1000
საემისიო კაპიტალი
3
15.09.2012
5310
5130
500
გაუნაწილებელი მოგების შემცირება (2500-1000=500)
საწესდებო კაპიტალის აღრიცხვა შპს-ში ფულადი ან ქონებრივი შენატანები შ.პ.ს-ში წარმოადგენს საწესდებო კაპიტალს და ის უნდა აისახოს საზოგადოების წესდებაში. საზოგადოების წესდება ნოტარიულად რეგისტრირდება და მასში უნდა აისახოს საქმიანობის სახეობა, დამფუძნებლები, მათი წილები, შესატანი ფულადი თანხა და სხვა. მაგალითი: შეიქმნა კომპიუტერული მომსახურების შ.პ.ს. ,,კომპიუტერ სერვისი“. მას ჰყავს 4 დამფუძნებელი, რომლებიც თანაბრად ფლობენ წილს კაპიტალში. ორმა დამფუძნებელმა თავის წილად შემოიტანა ორი კომპიუტერი, რომლებიც შეფასდა 2500 ლარად. მესამემ შემოიტანა პრინტერი შეფასებული 1000 ლარად 250 ლარი ნაღდი ფულის სახით. მეოთხე დამფუძნებელი იღებს ვალდებულებას, რომ სამ თვეში შემოიტანს თავის წილს 1250 ლარს ავეჯის სახით. ავსახოთ
საზოგადოების
რეგისტრაციის
დროს
შექმნილი
კაპიტალი
და
მასთან
დაკავშირებული ოპერაციები. მოთხოვნა კაპიტალის შევსებაზე: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.08.2012
1460
5150
5000
შენატანი კაპიტალის სახით
Page 180
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შემოტანილია კაპიტალის სახით 2 კომპიუტერი №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.08.2012
2160
1460
1250
2
15.08.2012
2160
1460
1250
შენატანი კაპიტალის სახით პირველი პარტნიორისაგან შენატანი კაპიტალის სახით მეორე პარტნიორისაგან
შემოტანილია კაპიტალის სახით 1000 ლარად ღირებული პრინტერი და 250 ლარი №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.08.2012
2160
1460
1000
შენატანი კაპიტალის სახით
2
15.08.2012
1210
1460
250
შენატანი კაპიტალის სახით
ბუღალტერიაში ასახულ მონაცემებზე დაყრდნობით მეოთხე დამფუძნებლის მიმართ მოთხოვნა დარჩება 1250 ლარი. სამი თვის ამოწურვის შემდეგ დამფუძნებელმა შემოიტანა თავისი წილი კაპიტალი ავეჯის სახით №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.11.2012
2170
1460
1250
შენატანი კაპიტალის სახით
თუ არაფულადი შენატანის ღირებულება აღემატება დათქმულ თანხას, სხვაობის თანხა არ უბრუნდება დამფუძნებელს და იგი აისახება რეზერვებისა და დაფინანსების ანგარიშზე 5490ზე. მაგალითად მეოთხე დამფუძნებელმა შემოიტანა თავისი წილი კაპიტალი ავეჯის სახით, რომლის ღირებულებამ ნაცვლად 1250-ისა 2000 ლარი შეადგინა. გვექნება გატარება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.11.2012
2170
1460
1250
შეტანილია კაპიტალის სახით
2
15.11.2012
2170
5490
750
შეიქმნა რეზერვი
თუ საზოგადოებიდან გადის ერთ-ერთი პარტნიორი, საწესდებო კაპიტალის შემცირება აისახება 5150 ანგარიშის დებეტში. მაგალითი: საზოგადოებიდან გადის ერთ-ერთი პარტნიორი. დამფუძნებელთა კრებაზე გადაწყდა, რომ მას მიეცეს წილი 1250 ლარი ფულის სახით. ავსახოთ საწესდებო კაპიტალის შემცირება №
თარიღი
დებეტი
1
15.08.2012 5150
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1210
1250
გატანილია კაპიტალის სახით
Page 181
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
რეზერვების აღრიცხვა საწარმომ შეიძლება გადაწყვიტოს მიზნობრივი დანიშნულების რეზერვების შექმნა, როგორიცაა:
რეზერვი
დივიდენდის
გასაცემად,
რეზერვი
ძირითადი
საშუალებების
განახლებისათვის , სასაქონლო მარაგების შესაძენად და სხვა. რეზერვების
შექმნა
არ
არის
სავალდებულო,
გარდა
სადაზღვევო
და
საბანკო
დაწესებულებისა. განვიხილოთ მაგალითი: კომპანიამ საანგარიშგებო წელი დაასრულა 100 000 ლარის მოგებით. დამფუძნებელთა კრებაზე მიღებული იქნა გადაწყვეტილება მიღებული მოგების 20% გაეცათ დივიდენდებად, 40%-ის გაცემა დაიგეგმა მომავალი პერიოდისათვის და შეექმნათ შემდეგი რეზერვები: ძირითადი საშუალებების განახლებისათვის მოგების 30 %-ის, ხოლო მატერიალური სტიმულირებისათვის 10%. რეზერვის სახით ხდება გაუნაწილებელი მოგების გამიჯვნა, რათა აღნიშნული თანხის გაცემა არ მოხდეს დივიდენდის სახით. ბუღალტრულად კი აისახება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
01.01.2012
5310
3420
20000
გასაცემი დივიდენდი
2
01.01.2012
5310
5440
30000
ძირით. საშ. განახლების რეზერვი
3
01.01.2012
5310
5450
10000
მატ. სტიმულირ. რეზერვი
დივიდენდი გაიცა 15 იანვარს, რაც აისახება შემდეგი გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
15.01.2012
3420
3320
1000
დარიხული საშემოსავლო
2
15.01.2012
3320
1210
1000
გადახდილი საშემოსავლო
3
15.01.2012
3420
1210
19000
გადახდილი დივიდენდი
Page 182
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
კაპიტალის ცვლილების ანგარიშგება მფლობელის მიერ კაპიტალის ამოღება არ აისახება არც ბალანსში და არც მოგებისა და ზარალის ანგარიშგებაში. იგი აისახება ანგარიშგებაში კაპიტალის მოძრაობის შესახებ. ანგარიშგება კაპიტალის მოძრაობის შესახებ ასახავს საკუთარი კაპიტალის ცვლილებას საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში. კაპიტალის მოძრაობის შესახებ ანგარიშგების მომზადებისას კაპიტალის საწყისი ნაშთი აიღება გასული პერიოდის ბალანსიდან, რომელსაც დაემატება საწარმოს საქმიანობის შედეგად საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში მიღებული წმინდა მოგება (მოგება/ზარალის ანგარიშგებიდან) და მფლობელის დამატებითი შენატანი კაპიტალში (თუ ასეთს ადგილი აქვს), გამოაკლდება საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში კაპიტალის ამოღება მფლობელის მიერ (თუ ასეთს ადგილი ჰქონდა). მიღებული შედეგი წარმოადგენს კაპიტალის ანგარიშის ნაშთს პერიოდის
ბოლოსათვის,
რომელიც
ასევე ასახული
იქნება
საანგარიშგებო პერიოდის
ბოლოსათვის მომზადებულ ბალანსში. მაგალითი: შპს „ბერნარდის“ კაპიტალის ნაშთი 2011 წელს შეადგენდა 5000 ლარს, დამფუძნებელის კაპიტალში დამატებითი შენატანი მიმდინარე წლის იანვარში იყო 2000 ლარი ფულის სახით, სექტემბერში კი შპს „ბერნარდის“ დამფუძნებელმა განახორციელა კაპიტალის ამოღება, ძირითადი საშუალების სახით, რომლის საბალანსო ღირებულებაც 3000 ლარს შეადგენდა, 2012 წლის წმინდა მოგებამ შეადგინა 7500 ლარი. კაპიტალის ცვლილების ანგარიშგებას ექნება შემდეგი სახე: შპს „ბერნარდი“ ანგარიშგება კაპიტალის მოძრაობის შესახებ 2012 წლის 31 დეკემბრისათვის კაპიტალის ნაშთი 31.12.2011 პლუს: საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში შეტანილი კაპიტალი პლუს: საანგარიშგებო პერიოდის წმინდა მოგება მინუს: საანგარიშგებო პერიოდის განმავლობაში კაპიტალის ამოღება კაპიტალის ნაშთი 31.12.2012
ლარი 5000 2000 7500 (3000) 11500
Page 183
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები თანამფლობელობა წინამდებარე მუხლი ეხება იმ საწარმოებს, რომლებიც არ წარმოადგენენ იურიდიულ პირებს. ამგვარი საწარმო შეიძლება იყოს როგორც რეზიდენტი, ასევე არარეზიდენტი. მათი მთავარი დამახასიათებელი თვისებაა ისეთი ხელშეკრულების არსებობა, რომლითაც საწარმოს მონაწილეები წევრები თანხმდებიან ერთობლივად იმოქმედონ დასახული მიზნის მისაღწევად. მიზანი შეიძლება იყოს როგორც ეკონომიკური მოგების მიღება, ასევე – სხვაგვარი, მაგალითად, საზიარო ქონების შექმნა. იურიდიული პირის დაფუძნების გარეშე ერთზე მეტი პირის საკუთრების ან/და ერთობლივი
საქმიანობის
თანამფლობელობის
ბაზაზე
შემთხვევაში
ამხანაგობის
დასაბეგრი
ან
მოგება
სხვა
მსგავსი
(შემოსავალი)
წარმონაქმნის
მიეკუთვნება
მათ
მფლობელებს (წევრებს) წილის შესაბამისად და ჩაირთვება მათ ერთობლივ შემოსავალში. ამხანაგობა
ვალდებულია
ყოველი
კონკრეტული
საგადასახადო
წლის
მიხედვით
განსაზღვროს თავისი დასაბეგრი მოგება ან ზარალი ამ კოდექსით დადგენილი წესით და ამ მუხლის დებულებების გათვალისწინებით. ამგვარ საწარმოს განეკუთვნება ასევე საზიარო ქონების საშუალებით (თანამფლობელობით) სხვადასხვა მიზნის მიღწევაც, მაგალითად, შემოსავლების მიღება გაქირავებით ან იჯარით გაცემით. ამხანაგობის ქონება საკუთრების უფლებით ეკუთვნის მის ყველა წევრს თავისი წილის შესაბამისად. საზიარო ქონებაზე უფლებებიც რეგულირდება სამოქალაქო კოდექსის შესაბამისი ნორმებით. შემოსავლები და გამოქვითვები გრძელვადიანი კონტრაქტების მიხედვით
თუ
გადასახადის
გათვალისწინებული
გადამხდელი
უნდა
იქნეს
აღრიცხვისას
შემოსავლები
და
დარიცხვის
მეთოდს
გამოქვითვები
იყენებს,
გრძელვადიანი
კონტრაქტების მიხედვით, საგადასახადო წლის განმავლობაში პროპორციულად, მათი ფაქტობრივი შესრულების შესაბამისად. გრძელვადიანი
კონტრაქტის
მიხედვით
ფაქტობრივი
შესრულების
მოცულობა
განისაზღვრება საგადასახადო წლის ბოლომდე კონტრაქტის ფარგლებში გაწეული ხარჯების კონტრაქტით გათვალისწინებულ ერთობლივ ხარჯებთან შეპირისპირებით. მოცემული წესი იყენებს ე.წ. პროცენტული შესრულების მეთოდს და შესრულების მთავარ კრიტერიუმად მიიჩნევს კონკრეტულ საანგარიშო პერიოდში გაწეული ხარჯის ოდენობას. შემოსავლის ოდენობა, თავის მხრივ, განისაზღვრება ამ ხარჯების მთლიან ხარჯებში ხვედრითი წილის შეპირისპირებით კონტრაქტის მიხედვით მისაღებ თანხებთან.
Page 184
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მაგალითი: 2011 წელს საწარმო A-მ გრძელვადიანი სამშენებლო კონტრაქტი გააფორმა საწარმო B-სთან, რომელიც დასრულდა 2012 წელს. კონტრაქტის მიხედვით მომსახურების ანაზღაურება შეადგენს 6 მილიონ ლარს. საწარმო A-ს ფინანსური გაანგარიშებით კონტრაქტის ფარგლებში გასაწევი ხარჯები შეადგენს 4 მილიონ ლარს, რომელიც თანაბრად გაიწევა ორივე საანგარიშგებო პერიოდში. 2011 წელს A-ს მიერ გაწეულმა ფაქტიურმა ხარჯმა შეადგინა 1.5 მილიონი ლარი, ხოლო 2012 წელს 2.6 მილიონი ლარი. მოცემულ შემთხვევაში, 2011 წლისათვის შემოსავლის ოდენობა ამ კონტრაქტთან მიმართებით შეადგენს:
2011 წელი
(1.5/4)*6= 2.25 მილიონ ლარს; დასაბეგრი მოგება=(შემოსავალს-ხარჯები)*15% (2.25-1.5)*15%= 0.75*15%=112500 ლარი.
2012 წელი
მიუხედავად გაწეული დანახარჯებისა, 2012 წლის შემოსავალი აისახება 3.75 მილიონი ლარით.
ამასთან, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული მხოლოდ ის ხარჯები, რომლის გამოქვითვაც ნებადართულია კოდექსის მიხედვით. პრაქტიკაში იშვიათი იქნება შემთხვევა, როდესაც პირის მიერ წინასწარი შეფასებით დადგენილი კონტრაქტის ფარგლებში გასაწევი ხარჯები ტოლი იქნება რეალურად გაწეული ხარჯებისა. ასეთ შემთხვევაში ზემოთ განხილული მაგალითის საფუძველზე გვექნებოდა ერთი და იგივე სურათი ორივე წელს: ა)(2/4)*6=2 მილიონი ლარი ხარჯი, ხოლო შემოსავალი 3 მილიონი; ბ) დასაბეგრი მოგება=(3-2)*15%=150000 ლარი. გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავების წესი გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავება ევალება საგადასახადო აგენტს, რომელიც არის იურიდიული პირი, საწარმო/ორგანიზანიზაცია ან მეწარმე ფიზიკური პირი, კერძოდ : ა) პირი, რომელიც დაქირავებულ პირს უხდის ხელფასს; ბ ) პირი რომელიც პირს უხდის პენსიას, გარდა სახელმწიფო პენსიისა; გ) საწარმო/ორგანიზაცია, რომელიც ფიზიკურ პირს უნაზღაურებს გაწეული მომსახურების ღირებულებას, რომელსაც არა აქვს გადასახადის გადამხდელის მოწმობა; დ) გათამაშების, სამორინეს, ლოტოს, ბინგოსა და ლატარიის მომწყობი პირი, რომელიც ფიზიკურ პირს უხდის მოგებას; ე) პირი, რომელიც პირს უხდის სტიპენდიას, გარდა სახელმწიფო სტიპენდიისა; ვ) რეზიდენტი საწარმო, რომელიც პირს უხდის დივიდენდს; თ) პირი, რომელიც პირს უხდის პროცენტს; ი) პირი, რომელიც ფიზიკურ პირს უხდის როიალტს;
Page 185
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
რეზიდენტი საწარმოს მიერ ფიზიკური პირისათვის, იურიდიული პირისათვის ან არარეზიდენტი საწარმოსათვის გადახდილი დივიდენდები იბეგრება გადახდის წყაროსთან გადასახდელი თანხის 5% -იანი განაკვეთით. რეზიდენტი ფიზიკური პირის მიერ მიღებული დივიდენდი, რომელიც დაიბეგრა გადახდის წყაროსთან არ ჩაირთვება მის ერთობლივ შემოსავალში და შემდგომ დაბეგვრას არ ექვემდებარება. არარეზიდენტის მუდმივი დაწესებულების ან რეზიდენტის მიერ გადახდილი პროცენტები იბეგრება გადახდის წყაროსთან გადასახდელი თანხის 5% -იანი განაკვეთით (2014 წლის 1 იანვრამდე). არარეზიდენტის მუდმივი დაწესებულების ან რეზიდენტის მიერ გადახდილი რეზიდენტი ფიზიკური პირებისათვის გადახდილი როიალტი იბეგრება გადახდის წყაროსთან გადასახდელი თანხის 20 %-იანი განაკვეთით. გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავებისას, გადასახადის დაკავებისა და მისი ბიუჯეტში გადარიცხვისათვის პასუხისმგებლობა ეკისრება შემოსავლის გადამხდელს. გადასახადის თანხის დაუკავებლობის შემთხვევაში გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია ბიუჯეტში შეიტანოს დაუკავებელი გადასახადის თანხა ფაქტობრივად გაცემული ანაზღაურების შესაბამისად და მასთან დაკავშირებული სანქციები. შემოსავლის გადამხდელის სახელით გადასახადისა და სანქციების თანხა შეიძლება გადაიხადოს შემოსავლის მიმღებმა. პირი, რომელიც გადახდის წყაროდან აკავებს გადასახადს, ვალდებულია : ბიუჯეტში გადარიცხოს გადასახადი პირისათვის თანხის გადახდისთანავე, ხოლო განაცემის არაფულადი ფორმით განხორციელების შემთხვევაში - შესაბამისი თვის ბოლო რიცხვში. ხელფასის გადახდისას შემოსავლის მიმღებ პირს მიეცეს ცნობა გაცემული ხელფასისა და დაკავებული გადასახადების შესახებ. საგადასახადო აგენტი ვალდებულია ყოველ საანგარიშო პერიოდზე არაუგვიანეს ყოველი თვის 15 რიცხვისა საგადასახადო ორგანოს წარუდგინოს დეკლარაცია განხორციელებული განაცემების დაბეგვრასთან დაკავშირებით. სააქციო საზოგადოება (სს კოდექსის მიხედვით) 1. სააქციო საზოგადოება არის საზოგადოება, რომლის კაპიტალი დაყოფილია წესდებით განსაზღვრული კლასისა და რაოდენობის აქციებად. აქცია არის არამატერიალიზებული სახელობითი ფასიანი ქაღალდი, რომელიც ადასტურებს სააქციო საზოგადოების ვალდებულებებს პარტნიორის (აქციონერის) მიმართ და აქციონერის უფლებებს სააქციო საზოგადოებაში. სააქციო საზოგადოების წესდებით შეიძლება განისაზღვროს ის ღირებულება, რომელზე ნაკლები ღირებულებითაც დაუშვებელია ამ კლასის აქციების პირველადი განთავსება (აქციების ნომინალური ღირებულება). სააქციო საზოგადოების პასუხისმგებლობა მისი კრედიტორების წინაშე შემოიფარგლება მთელი მისი ქონებით. სააქციო საზოგადოების აქციონერი პასუხს არ აგებს სააქციო საზოგადოების ვალდებულებებისათვის. სააქციო საზოგადოების დაფუძნებისას კაპიტალი შეიძლება განისაზღვროს ნებისმიერი ოდენობით. 2. აქციონერის საკუთრების უფლება აქციაზე დასტურდება სააქციო საზოგადოების აქციათა რეესტრში ჩანაწერით ან ნომინალური მფლობელის ჩანაწერით. აქციონერს უნდა მიეცეს ამონაწერი საზოგადოების აქციათა რეესტრიდან ან ნომინალური მფლობელის ამონაწერი.
Page 186
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
აქციათა სახეები და მათი უფლება-მოვალეობები თუ წესდებით სხვა რამ არ არის დადგენილი, აქციები შეიძლება იყოს ჩვეულებრივი და პრივილეგირებული. ერთი ჩვეულებრივი აქცია უზრუნველყოფს ერთი ხმის უფლებას აქციონერთა საერთო კრებაზე, ხოლო პრივილეგირებული აქცია არ იძლევა ხმის უფლებას. პრივილეგირებული აქცია უზრუნველყოფს დივიდენდის მიღებას დადგენილი განაკვეთით. დივიდენდის ოდენობა და მიღების წესი განისაზღვრება საწარმოს წესდებით. წესდებით შეიძლება დადგინდეს განსხვავებული წესი, რომელიც უზრუნველყოფს ჩვეულებრივი და პრივილეგირებული აქციების უფლებათა სხვაგვარად განსაზღვრას. ერთი კლასის აქციები თანაბარი უფლებებით უზრუნველყოფენ მათ მფლობელებს. გარდა ამ მუხლით გათვალისწინებული აქციათა კლასებისა, აქციონერთა საერთო კრების გადაწყვეტილებით, საზოგადოებამ შესაძლოა გაითვალისწინოს სხვა კლასის აქციების არსებობაც. ნებისმიერი კლასის აქციების რაოდენობა, მათთან დაკავშირებული უფლებამოვალეობები და მათი შეცვლის პირობები უნდა აისახოს საზოგადოების წესდებაში. აქციების განთავსების შემდეგ განთავსებულ აქციებთან დაკავშირებული უფლება-მოვალეობების შეცვლა დაუშვებელია. აქციონერის ერთადერთი მოვალეობაა, შეიტანოს შესატანი კუთვნილი რაოდენობის აქციების მისაღებად. ბათილია სააქციო საზოგადოების წესდებით აქციონერისათვის კანონით გაუთვალისწინებელი მოვალეობის დაკისრება. აქციონერების წილი მოგებაში განისაზღვრება აქციათა რაოდენობისა და კლასის შესაბამისად. შენატანები, რომლებიც სრულად არ არის შეტანილი, მონაწილეობენ მოგების განაწილებაში შეტანილი თანხის პროპორციულად. აქციონერს უფლება აქვს, საერთო კრებაზე დღის წესრიგის თითოეული პუნქტის გამო მოითხოვოს განმარტებები. პასუხისმგებლობა
შრომითი ურთიერთობისას მხარის მიერ მეორე მხარისათვის მიყენებული ზიანი ანაზღაურდება საქართველოს კანონმდებლობით.წერილობითი ხელშეკრულებით შეიძლება განისაზღვროს დასაქმებულის ინდივიდუალური პასუხისმგებლობის სახე და ფარგლები, თუ ეს გამომდინარეობს სამუშაოს სპეციფიკიდან. წერილობითი შეიძლება
დაიდოს
ხელშეკრულება სრულწლოვან
სრული
მატერიალური
დასაქმებულთან,
პასუხისმგებლობის
რომელიც
ახორციელებს
შესახებ მისთვის
გადაცემული ფასეულობების შენახვას, დამუშავებას, გაყიდვას (გადაცემას), გადაზიდვას ან წარმოების პროცესში გამოყენებას.
Page 187
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
12.01
რას წარმოადგენს საკუთრი კაპიტალი და რისგან შედგება იგი?
12.02
განმარტეთ საწესდებო კაპიტალი;
12.03
განმარტეთ რეზერვები;
12.04
როგორ არის დაყოფილი კაპიტალი სააქციო საზოგადოებაში?
12.05
განმარტეთ ჩვეულებრივი და პრივილეგირებული აქციები;
12.06
12.15
რას ნიშნავს გამოსყიდული საკუთარი აქციები და საემისიო კაპიტალი? შ.პ.ს. ერთ-ერთმა დამფუძნებელმა შეიტანა საწარმოს ანგარიშზე 10000 ლარი საწესდებო კაპიტალის სახით, ხოლო მეორე დამფუძნებელმა შეიტანა 10000 ლარად ღირებული ავტომობილი. მესამე დამფუძნებელზე წაყენებულია 2 წლიანი მოთხოვნა 10000 ლარი საწესდებო კაპიტალზე. პირველ წელს აქედან მან უნდა შემოიტანოს 5000 ლარის ღირებულების 5 კომპიუტერი, ხოლო მეორე წელს 5000 ლარად ღირებული ავტომობილი. შეასრულეთ შესაბამისი გატარებები. ერთ-ერთმა დამფუძნებელმა გადაწყვიტა საზოგადოებიდან გასვლა. მას მიეცა თავისი წილი 10000 ლარი. აქედან: 5000 ლარი ნაღდი ფულის სახით, ხოლო 5000 ავტომობილის სახით. ასახეთ ანგარიშებზე. საწარმომ წლის ბოლოს მიიღო მოგება 15000 ლარის ოდენობით. გადაწყდა რეზერვის შექმნა 10% ძირითადი საშუალებებისათვის, ხოლო 5% ახალი ტექნოლოგიის დანერგვისათვის. საწარმომ გამოაცხადა დივიდენდის გაცემა 8000 ლარის ოდენობით. გადასახდელ დივიდენდს დაერიცხა საგადასახადო ვალდებულება 5%-ის ოდენობით. შეასრულეთ დარიცხვისა და გადახდის გატარებები. სააქციო საზოგადოებამ გამოუშვა 20 ლარის ნომინალური ღირებულების 16000 ჩვეულებრივი აქცია. აქედან 15000 ცალი გაიყიდა 22 ლარად, უნაღდო ანგარიშსწორებით. გადაწყდა, რომ 1000 ლარის აქციებს აქციონერები შეიძენენ ერთ აქციას 21 ლარად. თითოეულ აქციაში გადაიხდიან ნომინალურზე 1 ლარით მეტს. კომპანიამ გაცვალა 20 ლარის ნომინალური ღირებულების 1000 ცალი პრივილეგირებული აქცია, 25 ლარის ნომინალური ღირებულების 1000 ცალ ჩვეულებრივ აქციაზე სააქციო საზოგადოებამ უკან გამოისყიდა 500 ცალი აქცია 55000 ლარად. ერთი აქციის ნომინალური ღირებულებაა 100 ლარია. გამოსყიდულიდან 400 ცალი აქცია გაიყიდა 44500 ლარად. კომპანიამ უნაღდო ანგარიშსწორებით გაყიდა ძირითადი საშუალება 20000 ლარად, რომლის საბალანსო ღირებულება 18000 ლარია.
12.16
ვის ევალება გადახდის წყაროსთან გადასახადის დაკავება?
12.17
რა განაკვეთით იბეგრება დივიდენდები? პროცენტები? როიალტი?
12.18
როდის წარედგინება საგადასახადო ორგანოს დეკლარაცია განაცემების შესახებ?
12.19
როდის წარედგინება საგადასახადო ორგანოს დეკლარაცია განაცემების დაბეგვრასთან დაკავშირებით?
12.20
როგორია მიმდინარე გადასახადების ვადები?
12.21
განმარტეთ თანამფლობელობა;
12.22
რას წარმოადგენს სააქციო საზოგადოება?
12.23
როგორია აქციების სახეობა? განმარტეთ თითოეული მათგანი.
12.24
რა უფლება-მოვალეობანი აქვთ აქციების მფლობელებს?
12.25
როგორია საწარმოსთვის მიყენებული ზიანის გამო მუშა-მოსამსახურეთა პასუხისმგებლობა?
12.07 12.08 12.09 12.10 12.11 12.12 12.13 12.14
Page 188
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №13 ინვესტიციების აღრიცხვა საზოგადოდ, ინვესტიცია არის აქტივი, რომელსაც ფლობს საწარმო საკუთარი სიმდიდრის გასაზრდელად. ტრადიციულად ინვესტიციის ცნება გულისხმობს სხვა საწარმოს საწესდებო კაპიტალში მონაწილეობას დივიდენდის მიღების მიზნით. მას ასევე უწოდებენ წილობრივ ინსტრუმენტს. საწარმო ინვესტიციებს შეიძლება ფლობდეს: 1. დამატებითი ფულადი სახსრების მიღების წყაროს სახით; 2. კომერციული ურთიერთობების გასაძლიერებლად; 3. კომერციული უპირატესობის მისაღებად. მოქმედების
ხანგრძლივობიდან
გამომდინარე
ინვესტიციები
იყოფა
მოკლევადიან
(მიმდინარე) და გრძელვადიან ინვესტიციებად. ისინი ერთმანეთისგან განსხვავდებიან იმით, თუ რა ვადით აქვს განსაზღვრული ხელმძღვანელობას მათი შენარჩუნება: 1 წლით, თუ დროის უფრო ხანგრძლივი პერიოდით. მოკლევადიანი ანუ მიმდინარე ინვესტიციები ეწოდება ისეთ ინვესტიციებს, რომლებიც ადვილად რეალიზდება და რომელთა შენარჩუნება არ არის გათვალისწინებული 1 წელზე მეტი ხნით. გრძელვადიანი ინვესტიცია არის ყველა სხვა ინვესტიცია, რომელიც არ არის მოკლევადიანი. მათ არ იძენენ სწრაფი რეალიზაციით ფულადი სახსრების მისაღებად. ინვესტორის მიზანია ხანგრძლივ პერიოდში სისტემატურად მიიღოს შემოსავალი დივიდენდის და პროცენტის სახით და გაზარდოს კაპიტალი
საინვესტიციო
საკუთრების ღირებულების გადიდების გზით. ინვესტიციების შემადგენლობაში უდიდესი ხვედრითი წილი უკავია ინვესტიციებს ფასიან ქღალდებში. ფასიანი ქაღალდები არის დადგენილი ნიმუშით შედგენილი დოკუმენტები, რომლებიც გამოხატავენ გარკვეულ ქონებრივ ან სასესხო დამოკიდებულებას, რომელიც წარმოიშვება ფასიანი ქაღალდების გამომშვებსა და მის მფლობელს შორის. ფასიან ქაღალდებს მიეკუთვნება: აქციები, ობლიგაციები, შემნახველი და სადეპოზიტო სერთიფიკატები და სხვა. ანგარიშთა გეგმა ითვალისწინებს ინვესტიციების აღრიცხვას მისი ტიპების მიხედვით. გამოყოფილია ანგარიშთა ორი ჯგუფი 1300-მოკლევადიანი ინვესტიციები და 2400 გრძელვადიანი ინვესტიციები. ცალ-ცალკე ანგარიშებია გათვალისწინებული საწარმოთა ფასიან ქაღალდებში განთავსებული ინვესტიციებისა (1310; 2410) და სახელმწიფო ფასიან ქაღალდებში განთავსებული ინვესტიციების (1320; 2420) აღრიცხვისათვის. ეკონომიკური შინაარსით ეს ანგარიშები აქტიური ანგარიშებია. დებეტში აისახება საწარმოს მიერ
ინვესტიციების
განთავსებისა
და
ფასმატების
ოპერაციები,
ხოლო
კრედიტში-
ინვესტიციების გაყიდვისა და განაღდების ოპერაციები. ფინანსური აქტივი
საწარმომ უნდა შეაფასოს მისი რეალური ღირებულებისა და
ოპერაციის იმ დანახარჯების ჯამით, რომელიც უშუალოდ მიეკუთვნება ფინანსური აქტივის შეძენას. ანუ აქტივის თავდაპირველი შეფასება ხდება თვითღირებულებით.
Page 189
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის პრაქტიკაში აქციების შეძენა ხორციელდება ბანკის ან ბროკერის საშუალებით. მაგ: საწარმომ შეიძინა 500 ცალი აქცია, თითოეული 20 ლარად. ბროკერს მომსახურეობისათვის გადაუხადა 200 ლარი. აქციების თვითღირებულება იქნება (500*20)+200=10200 აქციების შეძენა ბუღალტრულად გატარდება შემდეგნაირად: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2012
1310
1210
10000
შეძენილია აქციები
2
12.11.2012
1310
3150
200
შეძენილია აქციები
მაგ: A საწარმომ შეიძინა B საწარმოს აქციების 80 პროცენტი 200 000 ლარად. განზრახულია აქციების შენარჩუნება განუსაზღვრელი ვადით. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2012
2410
1210
20000
შეძენილია აქციები
მაგ: სს ,,ვაზიანმა“ შეიძინა შ.პ.ს ,,მარანის“ 2000 აქცია თითო 3 ლარად . გადაწყვეტილია აქციების 1 წელზე მეტი ხნით შენარჩუნება. №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2012
2410
1210
6000
შეძენილია აქციები
საინვესტიციო პოლიტიკის ცვლილების გამო სს ,,ვაზიანმა“ გაყიდა 800 ცალი აქცია, თითოეული 10 ლარად №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2012
1210
2410
2400
აქციების გასვლა საწარმოდან
2
12.11.2012
1210
8190
5600
არასაოპერაციო შემოსავალი
რადგანაც აქციები შეძენილი იყო 3 ლარად, 800 აქციის თვითღირებულება იქნება 2400 ლარი. შედეგად მიღებულია არასაოპერაციო შემოსავალი 8000 ლარი, ხოლო მოგება შეადგენს 5600 ლარს. განვიხილოთ ინვესტიციაზე პროცენტის დარიცხვა. დარიცხვის მეთოდის გამოყენება გულისხმობს სამეურნეო ოპერაციებისა, მოვლენების აღიარებას და მათი მოხდენისთანავე ასახვას იმ პერიოდის ფინანსურ ანგარშგებაში, რომელსაც ეს ოპერაციები მიეკუთვნებიან. დარიცხვის მეთოდით მომზადებული ფინანსური ანგარიშგება ინფორმაციის მომხმარებელს აცნობს არა მხოლოდ იმ ოპერაციებს, რომლებიც მოიცავს ფულადი საშუალებების მიღებასა და გადახდას, არამედ მომავალში გასანაღდებელ ვალდებულებებსა და მისაღებ მოთხოვნებს. საწარმო
წილობრივი
მონაწილეობითა
და
ფასიანი
ქაღალდებით
გამომუშავებულ
შემოსავლებს აღიარებს დარიცხვის მეთოდის საფუძველზე. ფინანსურ ინსტრუმენტებთან
Page 190
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
დაკავშირებული პროცენტი, დივიდენდი, დანაკარგები ან შემოსულობები მოგება-ზარალის ანგარიშგებაში აისახება როგორც ხარჯი ან შემოსავალი. აქედან გამომდინარე საწარმო ვალდებულია გამომუშავებული და მიუღებელი შემოსავალი აღიაროს შემოსავლად (8110არასაოპერაციო შემოსავლები) და დარიცხულ მოთხოვნად (1800-დარიცხული მოთხოვნები). განვიხილოთ დარიცხული მოთხოვნის აღრიცხვის ტიპიური მაგალითები. სააქციო საზოგადოების მიერ გამოცხადებულია დივიდენდები 6000 ლარის ოდენობით. საწარმო განცხადების გამოქვეყნების დღიდან აფიქსირებს, რომ სააქციო საზოგადოებიდან ეკუთვნის დივიდენდები, რაც აისახება საბუღალტრო გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2012
1810
8120
6000
გამოცხადდა დივიდენდი
კუთვნილი დივიდენდის მიღება კი ბუღალტრულად გატარდება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.12.2012
1210
1810
6000
მიღბულია დივიდენდი
ანალოგიურად მისაღები პროცენტის შემთხვევაში გვექნება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2012
1820
8110
6000
დარიცხულია მისაღები პროცენტი
პროცენტის მიღება კი გატარდება: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.12.2012
1210
1820
6000
მიღბულია პროცენტი
განვიხილოთ მაგალითი: 1.09.2012 შ.პ.ს. ,,პროგრესმა“ შეიძინა ს.ს. ,,კალასის“ 500 ობლიგაცია 10 000 ლარად წლიური 36%-იანი განაკვეთით, პროცენტის ყოველი მომდევნო თვის 1 რიცხვამდე მიღების პირობით. ფასიანი ქაღალდების შენარჩუნება იგეგმება 1 წლამდე ვადით. მომდევნო თვის პროცენტის გაანგარიშებისათვის გამოვიყენოთ 365 დღიანი მეთოდი: (10000*36%/365)*30=3600/365*30=295.89 1.10.2012 შ.პ.ს. ,,პროგრესის“ ანგარიშზე ჩაერიცხა დარიცხული პროცენტი. 01.11.2012 შ.პ.ს. ,,პროგრესმა“ გაყიდა ობლიგაციების ნახევარი 250 ცალი თითოეული 20 ლარად. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
01.09.2012
1310
1210
10000
შეძენილია ობლიგაციები
2
30.09.2012
1820
8110
295.89
3
01.10.2012
1210
1820
295.89
ობლიგაციებს დაერიცხა საპროცენტო თანხა ჩარიცხულა საპროცენტო თანხა
4
01.11.2012
1210
1310
5000
გაყიდულია ობლიგაციები
Page 191
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
გრძელვადიანი ინვესტიციების მიმდინარე ნაწილი როდესაც გრძელვადიანი ინვესტიციის ნაწილის განაღდების ვადა 12 თვეზე ნაკლებია, უნდა მოხდეს მისი რეკლასიფიკაცია, ანუ გრძელვადიანი ინვესტიციისათვის მოკლევადიანის სტატუსის მინიჭება და შესაბამის ანგარიშზე გადატანა. მაგალითად საწარმომ შეიძინა გრძელვადიანი ინვესტიცია 50 000 ლარად, საიდანაც მიმდინარე წელს უნდა მიიღოს ინვესტირებული თანხის ნაწილი 10000, რაც აისახება გატარებით: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2012
2410
1210
50000
შეძენილია ობლიგაციები
2
30.12.2012
1330
2410
10000
3
05.01.2013
1210
1330
10000
გრძელვადიანი ნაწილიდან მიმდინარე ნაწილის გამოყოფა მიმდინარე ნაწილის ჩარიცხვა
განვიხილოთ მაგალითი: საწარმომ 5.12.2011 წელს შეიძინა აქციები 10000 ლარად 5 წლით, ყოველწლიურად ძირითადი თანხის მიღების პირობით. აქედან 2012 წლის თებერვალში საწარმომ უნდა მიიღოს 2000 ლარი. 2012 წელს საწარმომ 2000 ლარი უნდა გადმოიტანოს მიმდინარე ნაწილის ანგარიშზე (1330). საწარმოს ანგარიშზე აღნიშნული თანხა ჩაირიცხა 2012 წლის 10 თებერვალს. შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები: №
თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
1
12.11.2011
2410
1210
10000
შეძენილია აქციები
2
01.01.2012
1330
2410
2000
3
10.02.2013
1210
1330
2000
მისაღებია გრძელვადიანი აქციების მიმდინარე ნაწილი ჩარიცხულია გრძელვადიანი აქციების მიმდინარე ნაწილი
Page 192
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო კოდექსის განმარტებები საქართველოს რეზიდენტი და არარეზიდენტი ფიზიკური პირები საქართველოს რეზიდენტად მთელი მიმდინარე საგადასახადო წლის განმავლობაში ითვლება ფიზიკური პირი, რომელიც ფაქტობრივად იმყოფება საქართველოს ტერიტორიაზე 183 დღე ან მეტ ხანს ნებისმიერი უწყვეტი 12 კალენდარული თვის პერიოდში, რომელიც მთავრდება ამ საგადასახადო წელს. ან ფიზიკური პირი, რომელიც ამ საგადასახადო წლის განმავლობაში იმყოფებოდა უცხო ქვეყანაში საქართველოს სახელმწიფო სამსახურში. საქართველოს არარეზიდენტად ითვლება ფიზიკური პირი, რომელიც არ არის რეზიდენტი.
გადასახადის დარიცხვა, გადახდის ვადა, ზედმეტად გადახდილი თანხის დაბრუნება გადასახადის
დარიცხვა
გულისხმობს
საგადასახადო
ორგანოს
მიერ
კონკრეტული
საგადასახადო პერიოდისათვის გადასახადის თანხის აღრიცხვასა და ასახვას გადასახადის გადამხდელის პირადი აღრიცხვის ბარათზე, რომლის წარმოების წესს განსაზღვრავს საქართველოს ფინანსთა მინისტრი. გადასახადის დარიცხვის საფუძველია: საგადასახადო დეკლარირება, საგადასახადო კონტროლის განმახორციელებელი პირის დასკვნის შესაბამისად საქართველოს
ფინანსთა
მინისტრის
საგადასახადო
ანგარიშგება,
მიერ
საგადასახადო
დადგენილი შემოწმების
წესით
აქტი.
განხორციელებული
საგადასახადო
ორგანო
უფლებამოსილია პირს დაარიცხოს გადასახადი თავის ხელთ არსებული ინფორმაციის საფუძველზე, თუ პირი არ წარუდგენს გადასახადის დასარიცხად საჭირო ინფორმაციას. გადასახადის გადახდის ვადები დგინდება თითოეული გადასახადის მიხედვით. თუ კოდექსით არ არის განსაზღვრული გადასახადის გადახდის ვადა, მისი გადახდა ხორციელდება დეკლარაციის წარდგენისათვის დადგენილ ვადაში, ხოლო სხვა შემთხვევაში საგადასახადო მოთხოვნის მიღებიდან 30 დღის ვადაში. თუ გადასახადის გადამხდელის გადასახადების ან სანქციების გადახდილი თანხა აღემატება დარიცხული გადასახადების ან სანქციების თანხას საგადასახადო ორგანო ზედმეტად გადახდილ თანხას ჩაუთვლის მომავალი საგადასახადო ვალდებულების ანგარიშში. გადასახადის გადამხდელის მოთხოვნის წარდგენის საფუძველზე, მოთხოვნის წარდგენიდან 3 თვის ვადაში უბრუნებს გადასახადის გადამხდელს ზედმეტად გადახდილ თანხას ან მიმართვის საფუძველზე ზედმეტად გადახდილი თანხა გადაიტანება სხვა სახის გადასახადში/სანქციაში.
Page 193
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
უხარისხო პროდუქტის მწარმოებლის პასუხისმგებლობა 1. უხარისხო პროდუქტის მწარმოებელი პასუხს აგებს ამ პროდუქტით გამოწვეული ზიანისათვის, მიუხედავად იმისა, იმყოფებოდა თუ არა იგი სახელშეკრულებო ურთიერთობაში დაზარალებულთან, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა: ა. მას ეს პროდუქტი არ გაუტანია სარეალიზაციოდ; ბ. საქმის გარემოებათაგან გამომდინარე, შეიძლება იმის ვარაუდი, რომ ნაკლი, რომელმაც ზიანი გამოიწვია, პროდუქტს არ ჰქონდა სარეალიზაციოდ გატანისას; გ. მწარმოებელს
პროდუქტი არ უწარმოებია არც
გასაყიდად
ან
სხვა კომერციული
მიზნით, არც თავისი პროფესიული საქმიანობის ფარგლებში; დ. პროდუქტს აქვს ნაკლი, რომელიც სარეალიზაციოდ მისი გატანისას შეესაბამებოდა იმ დროს მოქმედ ნორმებს, ან და ე. შეუძლებელი იყო
ნაკლის აღმოჩენა
მეცნიერებისა და ტექნიკის იმ დონის
გათვალისწინებით, რომელიც არსებობდა სარეალიზაციოდ პროდუქტის გატანის დროს. უხარისხო პროდუქტის ცნება 1. პროდუქტი ითვლება უხარისხოდ, თუ იგი არ უზრუნველყოფს იმ საიმედოობას, რომელიც
ყველა
გარემოების
გათვალისწინებით
მოსალოდნელი
იყო
ამ
პროდუქტისაგან. 2. პროდუქტი არ მიიჩნევა უხარისხოდ მხოლოდ იმის გამო, რომ მოგვიანებით უფრო უკეთესი პროდუქტი იქნა ბრუნვაში შეტანილი. პროდუქტად მიიჩნევა ყველა მოძრავი ნივთი, მაშინაც, როცა იგი სხვა მოძრავი ან უძრავი ნივთის
ნაწილს
შეადგენს,
ასევე
ელექტროდენი.
მათ
არ
მიეკუთვნება
ჯერ
კიდევ
გადაუმუშავებელი, მეცხოველეობის, მეფუტკრეობისა და მეთევზეობის, მიწათმოქმედებიდან მიღებული
სასოფლო-სამეურნეო
პროდუქტები
(ნატურალური
სასოფლო-სამეურნეო
პროდუქტები). იგივე წესი გამოიყენება ნადირობის შედეგად მიღებული პროდუქტების მიმართ. მწარმოებლად ამ კოდექსის მიხედვით მიიჩნევა პირი, ვინც აწარმოვა საბოლოო პროდუქტი, ძირითადი ელემენტი ან პროდუქტის ნაწილი. მწარმოებლად ითვლება ასევე ყველა, ვინც საკუთარი სახელით, სასაქონლო ან სხვაგვარი განმასხვავებელი ნიშნით გამოდის, როგორც მწარმოებელი.
Page 194
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
13.01
რას წარმოადგენს ინვესტიცია?
13.02
რა მიზნით ახორციელებს საწარმო ინვესტირებას?
13.03
13.07
როგორ ხდება ინვესტიციების კლასიფიკაცია? შ.პ.ს ,,პროგრესმა“ 19.12.2011 წელს შეიძინა უნაღდო ანგარიშსწორებით სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები 400 აქციის სახით 40000 ლარად, 24%-იანი წლიური განაკვეთით, 1 წლამდე ვადით. 31.12.2011 ში მის საბანკო ანგარიშზე ჩაირიცხა მისაღები პროცენტები. 03.02.2013 წელს აქციების ფასი დაეცა 15000 ლარამდე და შ.პ.ს. ,,პროგრესმა“ მოახდინა მათი რეალიზაცია 15000 ლარად. ასახეთ ბუღალტრულად: ა) ფასიანი ქაღალდების შეძენა; ბ) პროცენტის დარიცხვა; გ) საპროცენტო თანხის ჩარიცხვა; დ) ინვედტიციების რეალიზაცია. საწარმომ შეიძინა უნაღდო ანგარიშსწორებით სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდები 8000 ლარად 2010 წლის 1 მაისს. საპროცენტო განაკვეთი 15%-ია. მისი განაღდების ვადაა 2015 წლის 1 იანვარი (5 წლიანი). საწარმომ 5.06.2011 უნდა მიიღოს მაისის თვის საპროცენტო თანხა, რომელიც მას ჩაერიცხა საბანკო ანგარიშზე. 15.03.2012 წელს საწარმომ უნდა მიიღოს ძირითადი თანხის ნახევარი (4000 ლ), რომელიც გადმორიცხული იქნა მის საბანკო ანგარიშზე. გავატაროთ ბუღალტრულად: ა) ინვესტიციების შეძენა; ბ) მაისის თვის საპროცენტო თანხის დარიცხვა; გ) მაისის თვის საპროცენტო თანხის მიღება; დ) გრძელვადიანი ინვესტიციის მიმდინარე ნაწილის დარიცხვა; ე) მიმდინარე ნაწილის მიღება; საწარმოს 2011 წლის ბოლოს აქვს 5000 ლარის დანადგარი, ხოლო 2012 წელის 15 აპრილს შეიძინა 7000 ლარად ღირებული ავტომობილი. დაიანგარიშეთ ქონების გადასახადი 2012 წლისათვის, თუ ცვეთა ერიცხება წრფივი მეთოდით 20%. 2004 წელს საწარმომ შეიძინა 60000 ლარის ძირითადი საშუალებები, რომლებსაც ცვეთა ერიცხება წრფივი მეთოდით 10 წლის განმავლობაში. საწარმოს შემდგომ პერიოდში შეძენა არ განუხორციელებია. გამოიანგარიშეთ ქონების გადასახადი 2012 წლისათვის.
13.08
რის საფუძველზე ხდება გადასახადების დარიცხვა?
13.09
როგორ ხდება გადასახადის გადამხდელის მიერ ზედმეტად გადახდილი თანხის დაბრუნება?
13.10
რას ნიშნავს მიმდინარე გადასახადები?
13.11
როგორია მათი გადახდის ვადები?
13.12
როგორ ხდება მიმდინარე გადასახადების აღრიცხვა?
13.13
ეხება თუ არა დღგ-ს და საშემოსავლოს მიმდინარე გადასახადები?
13.14
როგორი გადასახადია ქონების გადასახადი და ვინ ადგენს მას?
13.15
ვინ არის ქონების გადასახადის გადამხდელი?
13.16
როგორია ქონების გადასახადის წლიური განაკვეთი?
13.17
რა შემთხვევებში იზრდება ქონების გადასახადი?
13.18
როგორია ქონების გადასახადის განაკვეთები ფიზიკურ პირებთან მიმართებაში?
13.19
რა ითვლება და რა არ შედის ფიზიკური პირის შემოსავლებში ქონების გადასახადით დაბეგვრის მიზნით?
13.20
ვინ არის მიწაზე ქონების გადასახადის გადამხდელი?
13.21
როგორია მიწაზე ქონების გადასახადის განაკვეთი?
13.22
როგორ ხდება ქონების გადასახადის გამოანგარიშება და როგორია გადახდის ვადები?
13.23
რას ნიშნავს უხარისხო პროდუქტი და რა პასუხისმგებლობა ეკისრება მის მწარმოებელს?
13.04
13.05
13.06
Page 195
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №14 ბუღალტრული ბალანსი ბუღალტრული ბალანსის არსი და მნიშვნელობა ბუღალტრული ბალანსი წარმოადგენს ფინანსურ ანგარიშგებას, საწარმოს ფინანსური მდგომარეობის შესახებ გარკვეული პერიოდისათვის. იგი ასახავს საწარმოს აქტივებს, ვალდებულებებს და საკუთარ კაპიტალს საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსათვის. საწარმოს ფინანსური მდგომარეობის აღქმის მიზნით ბალანსი იყოფა ელემენტებად და მუხლებად. ელემენტებად დაყოფას საფუძვლად უდევს ეკონომიკური მახასიათებლები. ამ თვალსაზრისით ბალანსში გაერთიანებულია ერთი მხრივ საწარმოს ეკონომიკური რესურსები და მეორე მხრივ მისი დაფინანსების წყაროები. ეკონომიკური რესურსები ბალანსში წარმოდგენილია აქტივების სახით, ხოლო დაფინანსების წყაროები კი ვალდებულებისა და საკუთარი კაპიტალის სახით. ბალანსში მუხლების წარდგენას საფუძვლად უდევს ბასს 1-ის ნორმები. სტანდარტი განმარტავს, რომ ბალანსში აუცილებელია აისახოს ქვემოთ ჩამოთვლილი მუხლები შესაბამისი თანხებით:
ფულადი სახსრები და მათი ეკვივალენტები;
საინვესტიციო ქონება;
სავაჭრო და სხვა მოთხოვნები;
სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები;
ძირითადი საშუალებები;
არამატერიალური აქტივები;
ბიოლოგიური აქტივები;
ფინანსური აქტივები;
სავაჭრო და სხვა ვალდებულებები;
ფინანსური ვალდებულებები;
მიმდინარე საგადასახო აქტივები და ვალდებულებები;
გადავადებული საგადასახადო აქტივი და ვალდებულება;
საკუთარი კაპიტალი.
ფინანსური ინფორმაციის მომხმარებელთა ინტერესებიდან გამომდინარე პრაქტიკაში მიღებულია აქტივებისა და ვალდებულებების დაჯგუფება ვადის მიხედვით (გრძელვადიანი და მიმდინარე). საწარმომ ცალ-ცალკე უნდა ასახოს გრძელვადიანი და მიმდინარე აქტივები და ვალდებულებები. ბასს 1 არ განსაზღვრავს წარსადგენი ბალანსის ფორმატს, ბალანსის მუხლების განლაგების თანმიმდევრობის თვალსაზრისით. ასევე არ განსაზღვრავს როგორი უნდა იყოს ბალანსი, ჰორიზონტალური თუ ვერტიკალური.
Page 196
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შესაძლებელია
ზოგიერთი
სტანდარტი
ან
სამართლიანი
წარდგენის
პრინციპი
მოითხოვდეს საბალანსო მუხლების ქვეჯგუფებად დაყოფას და მათი დასახელებისა და თანხების განცალკევებულად მითითებას. შესაბამისად საწარმოს უფლება აქვს დამოუკიდებლად განსაზღვროს რა ფორმით წარადგინოს ბალანსი, თუმცა ეს არ გულისხმობს, რომ ინფორმაციის მომხმარებელი აუცილებელი ინფორმაციის გარეშე დარჩეს.
საცდელი ბალანსი საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს სადებეტო და საკრედიტო ნაშთების დაჯამებისათვის გამოიყენება საცდელი ბალანსი. საცდელი ბალანსი წარმოადგენს მთავარი წიგნის ანგარიშების სიას ნაშთების მითითებით და მისი შედგენა მოიცავს შემდეგ ეტაპებს: 1. მთავარი წიგნის თითოეული ანგარიშის მიხედვით განისაზღვრება ნაშთები; 2. ნაშთები გადავა საცდელი ბალანსის ,,დებეტის“ ან ,,კრედიტის“ სვეტში; 3. ჯამდება ,,დებეტისა“ და ,,კრედიტის“ სვეტები. საცდელ ბალანსში დებეტისა და კრედიტის თანხების ტოლობა მიუთითებს ჩანაწერების სისწორეზე. განვიხილოთ ოპერაციების სარეგისტრაციო ჟურნალიდან მთავარი წიგნის ანგარიშებზე გატარებების ოპერაციების გადატანა. საწარმო ,,კოლხეთი“ იწყებს ფუნქციონირებას 2010 წლის 1 იანვრიდან. იანვრის თვის სარეგისტრაციო ჟურნალის მონაცემები ასეთია: თარიღი
დებეტი
კრედიტი
თანხა
05.01.2010
1460
5150
4000
05.01.2010
1210
1460
4000
2170 3190 1610 3111
3190 1210 3111 1210
1500 1500 1720 1720
1610
3110
2145
11.01.2010
1410 7210 1110 1410 7210 3110
6110 1610 1410 6110 1610 1110
2840 2000 2840 1895 1645 1350
12.01.2010
1110
1410
780
06.01.2010 07.01.2010 08.01.2010 09.01.2010 10.01.2010
ოპერაციის შინაარსი დამფუძნებლის მიმართ მოთხოვნა დაფარულია მოთხოვნა კაპიტალის შევსებაზე შეძენილია ავტოფურგონი უნაღდო ანგარიშსწორებით შეძენილია საქონელი უნაღდო ანგარიშსწორებით შეძენილია საქონელი კრედიტით გაყიდულია საქონელი ნაღდ ანგარიშზე, საქონლის თვითღირებულებამ შეადგინა 2000 ლარი გაყიდულია საქონელი კრედიტით, საქონლის თვითღირებულებამ შეადგინა 1645 ლარი დაიფარა მომწოდებლის ვალი სალაროდან მიღებულია დებიტორისაგან
Page 197
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
13.01.2010
7420
3190
120
იჯარის ხარჯი
14.01.2010
7435
3190
50
გადახდილია დაზღვევის ხარჯი
15.01.2010
7425
3190
25
გადახდილია საკანცელარიო ხარჯი
16.01.2012
1110
3210
3000
აღებულია სესხი
საცდელ ბალანსში მუდმივი ანგარიშები გამოიყენება ბალანსის შესადგენად, ხოლო დროებითი ანგარიშები მოგება - ზარალის ანგარიშგების შესადგენად. გავიანგარიშოთ ნაშთები ანგარიშებზე. ანგარიშის დასახელება
დებეტური ნაშთი
კრედიტული ნაშთი
მუდმივი ანგარიშები 1110 ნაღდი ფული ეროვნული ვალუტით
5270
1210 ფული საბანკო ანგარიშებზე
780
1410 მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან
1115
1610 საქონელი 2170 ძირითადი საშუალებები 3110 ვალდებულებები მოწოდებიდან 3190 სხვა ვალდებულებები 3210 სასესხო ვალდებულება 5150 საწესდებო კაპიტალი
200 1500 795 195 3000 4000
დროებითი ანგარიშები 6110 შემოსავალი რეალიზაციიდან 7210 თვითღირებულების ხარჯი 7420 იჯარის ხარჯი 7435 დაზღვევის ხარჯი
4735 3665 120 50
7425 საკანცელარიო ხარჯი ჯამი
25 12725
12725
ასევე ცალკე გამოიყოფა წინასწარ მიღებული ავანსები, დარიცხული ანუ კუთვნილი, მაგრამ ჯერჯერობით მიუღებელი შემოსავლები. დარიცხვის მეთოდის თანახმად, შემოსავლების აღიარება ხდება მათი გამომუშავებისას, ხოლო ხარჯებისა იმ ოდენობით, რაც ამ შემოსავლების მისაღებად არის გაწეული. საცდელი ბალანსის შედგენის შემდეგ უნდა გადაიხუროს დროებითი (შემოსავლებისა და ხარჯების ამსახველი) ანგარიშები.
Page 198
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
თარიღი:
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
31.12.2010
6110
5330
4735
შემოსავლების დახურვა
31.12.2010
5330
7210
3665
31.12.2010
5330
7420
120
შესყიდვის თანხის მიკუთვნება ზარალის ანგარიშისათვის იჯარის ხარჯების გადახურვა
31.12.2010
5330
7435
50
დაზვევის ხარჯების გადახურვა
31.12.2010
5330
7425
25
საკანცელარიო ხარჯების გადახურვა
მოგება
ყოველივე ზემოაღნიშნულის შემდეგ შედგება მოგება - ზარალის ანგარიშგება და ბალანსი. საწარმოს საანგარიშგებო პერიოდის დასაწყისში და ბოლოს შეიძლება ჰქონდეს საქონლის ნაშთის
გარკვეული
ოდენობა.
დამოკიდებულება
საქონლის
ნაშთებს,
შესყიდვასა
და
რეალიზებული საქონლის თვითღირებულებას შორის გამოისახება ფორმულით: სასაქონლო მატერიალური-ფასეულობების საბოლოო ნაშთი =სასაქონლო მატერიალურფასეულობების საწყის მარაგს + პერიოდის განმავლობაში არსებული შესყიდვები რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება. რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება = საანგარიშო პერიოდის დასაწყისისათვის არსებულ სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობებს + გამოქვითვებს დაქვემდებარებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები (შესყიდვები) - საანგარიშო პერიოდის ბოლოს არსებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები. საწარმო ,,კოლხეთის“ მაგალითზე რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება = 3865-200 = 3665 მოგება - ზარალის ანგარიშგების შედგენისას ინფორმაცია საქონლის საწყისი ნაშთებისა და შესყიდვების
შესახებ
საცდელი
ბალანსიდან
აიღება,
ხოლო
საბოლოო
ნაშთები
ინვენტარიზაციით დგინდება.
Page 199
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შ.პ.ს. ,,კოლხეთის“ ანგარიშგება მოგება -ზარალის შესახებ ერთობლივი შემოსავალი რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება
4735 (3665)
საერთო მოგება
1070
იჯარის ხარჯი დაზღვევის ხარჯი საკანცელარიო ხარჯი
(120) (50) (25)
მოგება დაბეგვრამდე მოგების გადასახადი წმინდა მოგება
875 131.25 743.75
საცდელ ბალანსში მოცემული მუდმივი ანგარიშებისა და მოგება-ზარლის ანგარიშგებაში გამოთვლილი მოგების საფუძველზე შევადგინოთ შ.პ.ს. ,,კოლხეთის“ ბალანსი: აქტივები ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში ფული საბანკო ანგარიშებზე მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან სასაქონლო მატერიალური მარაგი ძირითადი საშუალებები
5270 780 1115 200 1500
სულ აქტივები
8865
ვალდებულებები ვალდებულებები მოწოდებიდან და მომსახურებიდან სხვა ვალდებულებები მოკლევადიანი სასესხო ვალდებულება მოგების გადასახადის ვალდებულება
795 195 3000 131.25
სულ ვალდებულებები
3926.25
საკუთარი კაპიტალი საწესდებო კაპიტალი წმინდა მოგება
4000 743.75
სულ კაპიტალი სულ ვალდებულებები და საკუთარი კაპიტალი
4743.75 8865
როგორც ვხედავთ საწარმო ,,კოლხეთის“ ბალანსში აქტივების ჯამია 8865 ლარი, რომელიც ტოლია ვალდებულებებისა და საკუთარი კაპიტალის ჯამის, რომელიც ასევე 8865 ლარის ტოლია. ზოგიერთი შემოსავალი ან ხარჯი თავისი შინაარსით შეიძლება არ განეკუთვნებოდეს მიმდინარე პერიოდს. ამიტომ საცდელ ბალანსში ასახული შემოსავლებიდან და ხაჯებიდან უნდა გამოიყოს მიმდინარე შემოსავლებისა და ხაჯების წილი. ე.ი. შესრულდეს სათანადო კორექტირებები.
Page 200
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ასეთი კორექტირებების შედეგად წინასწარ გაწეული ხარჯებიდან, გამოიყოფა მიმდინარე პერიოდზე მისაკუთვნებელი ხარჯი. მაგალითად: თუ საწარმომ ნოემბერში წინასწარ გადაიხადა 1 წლის დაზღვევის თანხა 1200 ლ, გადახდილი სადაზღვევო თანხიდან უნდა გამოვყოთ 2 თვის კუთვილი ხარჯი (ნოემბერი და დეკემბერი) და მივაკუთვნოთ მიმდინარე პერიოდის ხარჯებს (1200/12*2=200). ამ შემთხვევისათვის შევასრულოთ შესაბამისი გატარებები: თარიღი:
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი
31.11.2010
1790
3190
1200
31.11.2010
3190
1210
1200
წინასწარ გადახდილი დაზღვევის თანხა (დარიცხვა) წინასწარ გადახდილი დაზღვევის თანხა
31.12.2010
7435
1790
200
დაზღვევის თანხის ნაწილის ხარჯად აღიარება
Page 201
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
განვიხილოთ შემდეგი მაგალითი: შ.პ.ს „განთიადმა“ მიმდინარე 2012 წელს განახორციელა შემდეგი სამეურნეო ოპერაციები: გამოცხადდა საწესდებო კაპიტალის შევსება, რაც შეადგენს 50000 ლარს 2
საბანკო ანგარიშზე შეტანილია საწესდებო კაპიტალი 48000 ლარი
3
სალაროში ანგარიშვალდებულმა პირმა შემოიტანა 2500 ლ ბანკიდან
4
შეძენილია დანადგარი კრედიტით 17110 ლარად დღგ-ს ჩათვლით
5
1 თვის შემდეგ გადახდილია მომწოდებლისათვის 17110 ლარი უნაღდო ანგარიშსწორებით შ.პ.ს ,,ალფასგან“ შეძენილია ორი სახეობის ნედლეული. ნედლეული ,,ა“ 6432 ლარად და ნედლეული ,,ბ“ 5168 ლარად (დღგ-ს გარეშე) შ.პ.ს ,,ალფასათვის “ გადახდილია 13418 ლარი.
6 7 8 9
ი/მეწარმემ, რომელიც არაა დღგ-ს გადამხდელი, საწარმოს გაუწია მომსახურეობა, რაზედაც გადახდილია 250 ლარი დებიტორისაგან, რომლის დავალიანება გასულ წელს ჩამოიწერა, მიღებულია 5000 ლარი
10
ანგარიშვალდებულ პირზე სალაროდან გაიცა 1000 ლარი.
11
ანგარიშვალდებულმა პირმა შეიძინა საწარმოსათვის სკამები 944 ლარად დღგ-ს ჩათვლით
12
დარჩენილი 56 ლარი მან დააბრუნა სალაროში.
13
დარიცხული და გაცემულია ადმინისტრაციის ხელფასი 1500 ანგარიშსწორებით დარიცხულია ძირითადი საშუალებების ცვეთა წრფივი მეთოდით (20%)
14 15 16 17
ლ
უნაღდო
დაუმთავრებელ წარმოებას გადაეცა 4000 ლარის ,,ა“ ნედლეული და 2500 ლარის ,,ბ“ ნედლეული მიღებული 6500 ლარის მზა პროდუქცია
18
მზა პროდუქცია მთლიანად გაყიდულია 9204 ლარად დღგ-ს ჩათვლით და ჩამოწერილია თვითღირებულებით. საწესდებო კაპიტალის სახით შეტანილია 2000 ლარად ღირებული კომპიუტერი
19
უნაღდო ანგარიშსწორებით მიღებულია დებიტორული დავალიანება 9204 ლ.
20
მომსახურებიდან შემოსავალმა შეადგინა დღგ-ს ჩათვლით 5900 ლარი დარიცხულია მოგების გადასახადი
Page 202
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შევიტანოთ მონაცემები მთავარ წიგნში: N 1
დებეტი კრედიტი 1460 5150
თანხა 50000
ოპერაციის შინაარსი მოთხოვნა საწესდებო კაპიტალის შევსებაზე
2 3
1210 1430 1110
1460 1210 1430
48000 2500 2500
4
10 11
2150 3340 3190 1620 1620 3340 3110 7490 3190 1410 1110 1430 2170
3190 3190 1210 3110 3110 3110 1210 3190 1210 8190 1410 1110 1430
14500 2610 17110 6432 5168 2088 13688 250 250 5000 5000 1000 944
12
1110
1430
56
13
7410 3130 3320 3130 1630 1630 1640 1410 1410 7210 2160 7455 7455 7455 1210 1410 1410
3130 3320 1210 1210 1620 1620 1630 6110 3330 1610 1460 2250 2260 2270 1410 6190 3330
1500 300 300 1200 4000 2500 6500 7800 1404 6500 2000 2900 400 188.8 9204 5000 900
საწესდებო კაპიტალის შევსება მოთხოვნა ანგარიშვალდებული პირის მიმართ სალაროში ანგარიშვალდებული პირის მიერ თანხის შეტანა დანადგარის შეძენა მომწოდებლისთვის გადახდილი დღგ ვალდებულების დაფარვა შეძენილის „ა“ სახის ნედლეული შეძენილის „ბ“ სახის ნედლეული მომწოდებლისთვის გადახდილი დღგ ვალდებულების დაფარვა მომსახურების ხარჯი ვალდებულების დაფარვა დებიტორული დავალიანების აღდგენა დებიტორული დავალიანების დაფარვა მოთხოვნა ანგარიშვალდებული პირის მიმართ ანგარიშვალდებული პირის მიერ ძირითადი საშუალების შეძენა სალაროში ანგარიშვალდებული პირის მიერ თანხის შეტანა დარიცხულია ადმინისტრაციის ხელფასი გადასახდელი საშემოსავლოს ვალდებულება საშემოსავლოს გადახდა ხელფასის გადარიცხვა დაუმთავრებელ წარმოებას გადაეცა „ა“ სახის ნედლეული დაუმთავრებელ წარმოებას გადაეცა „ბ“ სახის ნედლეული მზა პროდუქციის მიღება შემოსავალი რეალიზაციიდან გადასახდელი დღგ საქონლის ჩამოწერა თვითღირებულებით საწესდებო კაპიტალის შევსება ძირითადი საშუალებების ცვეთა ძირითადი საშუალებების ცვეთა ძირითადი საშუალებების ცვეთა დებიტორული დავალიანების დაფარვა შემოსავალი მომსახურებიდან გადასახდელი დღგ
5 6
7 8 9
14 15 16
17 18
19 20
ამ მაგალითის მიხედვით ფინანსური და საგადასახადო მოგება ტოლი არ იქნება შემდეგი გარემოებების გამო:
Page 203
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
1. ფინანსური მაჩვენებლებით ძირითად საშუალებებს ერიცხება ცვეთა; 2. საგადასახადო მიზნით 1000 ლარამდე ძირითადი საშუალებები ვალდებული ვართ გამოვქვითოდ სრულად; 3. კაპიტალის სახით შეტანილ ძირითად საშუალებას უნდა დავარიცხოთ ამორტიზაცია საგადასახადო მიზნით; 4. საგადასახადო
მიზნით
დანადგარს
შესაძლებელია
დავარიცხოთ,
როგორც
ამორტიზაცია, ასევე გამოვქვითოთ სრულად (საწარმოს პოლიტიკიდან გამომდინარე დანადგარს ერიცხება ამორტიზაცია). შევადგინოთ საცდელი ბალანსი: ანგარიშის დასახელება
დებეტური ნაშთი
კრედიტული ნაშთი
მუდმივი ანგარიშები 1110 ნაღდი ფული ეროვნული ვალუტით
4556
1210 ფული საბანკო ანგარიშებზე
24156
1410 მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან
5900
1620 ნედლეული
5100
2150 მანქანა დანადგარები
14500
2160 ოფისის აღჭურვილობა
2000
2170 ავეჯი და სხვა ინვენტარი
944
2250 მანქანა დანადგარების ცვეთა
2900
2260 ოფისის აღჭურვილობის ცვეთა
400
2270 ავეჯის და სხვა ინვენტარის ცვეთა
188.8
3330 გადასახდელი დღგ
2304
3340 ჩასათვლელი დღგ
4698
5150 საწესდებო კაპიტალი
50000
დროებითი ანგარიშები 6110 შემოსავალი რეალიზაციიდან
7800
6190 შემოსავალი მომსახურებიდან
5000
7210 გაყიდული შეძენილი საქონელი
6500
7410 შრომის ანაზღაურება
1500
7455 ცვეთის ხარჯი 7490 სხვა საერთო ხარჯი
3488.8 250
8190 არასაოპერაციო შემოსავალი ჯამი:
5000 73592.8
73592.8
Page 204
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შევასრულოთ დღგ-ს, შემოსავლების და ხარჯების გადახურვის ოპერაციები: თარიღი:
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი (პირველი ნაწილი)
31.12.2012
3330
3340
2304
დღგ-ს გადახურვა
თარიღი:
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი (მეორე ნაწილი)
31.12.2012
6110
5330
7800
შემოსავლების დახურვა
31.12.2012
6190
5330
5000
შემოსავლების გადახურვა
31.12.2012
5330
7210
6500
31.12.2012
5330
7410
1500
გაყიდული საქონლის თვითღირებულების გადახურვა შრომის ანაზღაურების გადახურვა
31.12.2012
5330
7455
3488.8
ცვეთის გადახურვა
31.12.2012
5330
7490
250
სხვა საერთო ხარჯის გადახურვა
31.12.2012
8190
5330
5000
არასაოპერაციო შემოსავლის გადახურვა
დავიანგარიშოთ ფინანსური მოგება: შ.პ.ს. ,,განთიადის“ ანგარიშგება მოგება -ზარალის შესახებ ერთობლივი შემოსავალი რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება
17800 (6500)
საერთო მოგება
11500
ხელფასის ხარჯი ცვეთის ხარჯი სხვა საერთო ხარჯი
(1500) (3488.8) (250)
მოგება დაბეგვრამდე მოგების გადასახადი წმინდა მოგება
6061.20 909.18 5152.02
დავიანგარიშოთ საგადასახდო მოგება: შ.პ.ს. ,,განთიადის“ ანგარიშგება მოგება -ზარალის შესახებ ერთობლივი შემოსავალი რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება
17800 (6500)
საერთო მოგება
11500
ხელფასის ხარჯი ამორტიზაციის ხარჯი სრულად გამოქვითული 1000 ლ-მდე ძირითადი საშუალებები სხვა საერთო ხარჯი
(1500) (3300) (944) (250)
მოგება დაბეგვრამდე მოგების გადასახადი წმინდა მოგება
5506 825.9 4680.1
Page 205
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
შევასრულოთ ფინანსური მოგების ამსახველი გატარებება, რომელიც გადაიხურება მოგება ზარალის ანგარიშზე, ხოლო სხვაობა ფინანსურ და საგადასახადო მოგებას შორის აისახება, როგორც გადავადებული საგადასახადო ვალდებულება, წმინდა მოგება კი გადაიტანება გაუნაწილებელი მოგების ანგარიშზე თარიღი:
დებეტი
კრედიტი
თანხა
ოპერაციის შინაარსი (მეორე ნაწილი)
31.12.2012
9210
3310
909.18
ფინანსური მოგების აღიარება
31.12.2012
3310
4210
83.28
31.12.2012
5330
9210
909.18
31.12.2012
5310
5330
5152.02
გადავადებული საგადასახადო ვალდებულების აღიარება საგადასახადო მოგება/ზარალის საფუძველზე მოგების გადასახადის გადახურვა მოგება ზარალის ანგარიშზე გაუნაწილებელი მოგება
შპს „განთიადი“ 2012 წლის ბალანსი
აქტივები ნაღდი ფული ეროვნულ ვალუტაში ფული საბანკო ანგარიშებზე მოთხოვნები მიწოდებიდან და მომსახურებიდან სასაქონლო მატერიალური მარაგი მანქანა დანადგარები მინუს: მანქანა დანადგარების ცვეთა ოფისის აღჭურვილობა მინუს: ოფისის აღჭურვილობის ცვეთა ავეჯი და სხვა ინვენტარი მინუს: ავეჯის და სხვა ინვენტარის ცვეთა გადახდილი დღგ
4556 24156 5900 5100 14500 (2900) 2000 (400) 944 (188.8) 2394
სულ აქტივები ვალდებულებები
56061.20
მოგების გადასახადის ვალდებულება გადავადებული საგადასახადო ვალდებულება
825.9 83.28
სულ ვალდებულებები საკუთარი კაპიტალი
909.18
საწესდებო კაპიტალი წმინდა მოგება
50000 5152
სულ კაპიტალი სულ ვალდებულებები და საკუთარი კაპიტალი
55152.02 56061.20
Page 206
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
იმპორტის გადასახადი
გადასახადის გადამხდელი: იმპორტის გადასახადის გადამხდელია პირი, რომელიც საქართველოს ეკონომიკურ საზღვარზე გადააადგილებს საქონელს, გარდა ექსპორტისა. დაბეგვრის ობიექტი იმპორტის გადასახადით დაბეგვრის ობიექტია საქართველოს ეკონომიკური საზღვრის გადმოკვეთისას საქონლის სატარიფო ღირებულება, თუ ამ კოდექსით სხვა რამ არ არის დადგენილი. იმპორტის გადასახადის განაკვეთები იმპორტის გადასახადის 12-პროცენტიანი განაკვეთით იბეგრება შემდეგი საქონლის სატარიფო ღირებულება:
შინაური ფრინველი ცოცხალი, ანუ შინაური ქათამი;
ხორცი მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვისა; ხორცი ცხვრისა ან თხისა, ახალი, გაცივებული ან გაყინული;
საკვები სუბპროდუქტები მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის, ღორების, ცხვრების, თხების, ცხენების, ვირების, ჯორების ან ჯორცხენების, ახალი, გაცივებული ან გაყინული და საკვები სუბპროდუქტები;
შინაური ფრინველისა, ახალი, გაცივებული ან გაყინული.
რძე, ნაღები, იოგურტი, კეფირი, შედედებული რძე;
ფრინველის კვერცხი,;
თაფლი;
კარტოფილი, პომიდორი, კომბოსტო, სტაფილი, ჭარხალი და სხვა ბოსტნეული;
ბანანი, ციტრუსი, და სხვა ხილი და კაკალი;
ფქვილი, ბურღულეული; ძეხვი და ანალოგიური პროდუქტები;
შაქარი და შაქრის საკონდიტრო ნაწარმი;
ხილის წვენები, ჩაის, ყავის ექსტრაქტები,მინერალური წყლები;
აბაზანები, შხაპები ნიჟარები და სხვა სანიტარული ნაწარმი;
ჭურჭელი;
ხე-ტყის მასალა; და სხვა
იმპორტის გადასახადის 5-პროცენტიანი განაკვეთით იბეგრება შემდეგი საქონლის სატარიფო ღირებულება:
ყველი და ხაჭო, ღორის ხორცი, თმის საშუალებები, საშუალებები პარსვამდე, პარსვის
დროს
ან
პარსვის
შემდეგ
გამოსაყენებელი,
ინდივიდუალური
დანიშნულების დეზოდორანტები, შედგენილობები აბაზანის მისაღებად, თმების მოსაცილებელი საშუალებები;
და
სხვა
საპარფიუმერიო,
კოსმეტიკური
ან
ტუალეტის
Page 207
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ქაღალდი, ბამბა, ქეჩა ან ფეტრი და უქსოვადი მასალები, გაჟღენთილი ან დაფარული საპნით ან სარეცხი საშუალებით;
ვაქსები და საცხები ფეხსაცმლისათვის, პოლიროლები და მასტიკები ავეჯის, იატაკის, ავტომობილების ძარების, მინების ან ლითონებისათვის, საწმენდი პასტები და ფხვნილები და ანალოგიური საშუალებები;
რეზერვუარები, ავზები, ცისტერნები;
საკანცელარიო და სასკოლო ნივთები;
ტანსაცმელი;
კარები, ფანჯრები;
კაბელები და სხვა ელექტრული გამტარები;
ალკოჰოლის
შემცველი
საქონელი
იბეგრება
იმპორტის
გადასახადის
შემდეგი
განაკვეთებით (euro/%vol/HL ნიშნავს, რომ ერთ ჰექტოლიტრზე (100 ლიტრზე) გადასახდელი იმპორტის გადასახადის თანხა შეადგენს იმპორტის გადასახადის განაკვეთის ნამრავლს მოცემულ საქონელში ალკოჰოლის პროცენტული შემცველობის მაჩვენებელზე). იმპორტის გადასახადისაგან გათავისუფლებულია: ა) საქონლის იმპორტი სტიქიური უბედურებისა და კატასტროფის ლიკვიდაციის, აგრეთვე ჰუმანიტარული დახმარების მიზნით; ბ)
იმ
საქონლის
იმპორტი,
რომელიც
გათვალისწინებულია
გრანტის
შესახებ
ხელშეკრულებით, საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების შესაბამისად განსაზღვრული წესით; გ) იმ საქონლის იმპორტი, რომელიც ფინანსდება გრანტებით ან უცხო ქვეყნის სახელმწიფო ორგანოს ან/და საერთაშორისო ორგანიზაციის მიერ გაცემული შეღავათიანი კრედიტით, რომელიც არანაკლებ 25 პროცენტის ოდენობით შეიცავს გრანტის ელემენტს.
Page 208
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველყოფა საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს საგადასახადო დავალიანების გადახდევინების უზრუნველსაყოფად განახორციელოს შემდეგი ღონისძიებები: საგადასახადო გირავნობა, იპოთეკა;
ქონებაზე ყადაღის დადება;
ყადაღადადებული ქონების რეალიზაცია; საბანკო ანგარიშზე საინკასო დავალების წარდგენა;
გადასახადის გადამხდელის სალაროდან ნაღდი ფულის ამოღება;
მესამე პირზე გადახდევინების მიქცევა. რიგითობას ირჩევს საგადასახადო ორგანო.
მიმდინარე კონტროლის პროცედურები პირის საქმიანობის მიმდინარე კონტროლის პროცედურები ხორციელდება წინასწარი შეტყობინების გარეშე, საგადასახადო ორგანოს უფლებამოსილი პირის ბრძანების საფუძველზე. საგადასახადო ორგანოს უფლება
აქვს გადასახადის გადამხდელის შემოსავლების,
საქონლის/მომსახურეობის მიწოდების მოცულობის, დაქირავებულ პირთა რაოდენობის დადგენის მიზნით განახორციელოს გადასახადის გადამხდელის ეკონომიკურ საქმიანობაზე დაკვირვება და ქრონომეტრაჟის ჩატარების გზით ამ საქმიანობის გამოკვლევა. ქრონომეტრაჟი ტარდება არა ნაკლებ 7 დღის განმავლობაში. საგადასახადო
ორგანოს
უფლება
აქვს
გადასახადის
გადამხდელის
ეკონომიკური
საქმიანობის ადგილზე უფლებამოსილი პირის 6 თვემდე ვადით მიმაგრებით განახორციელოს საგადასახადო მონიტორინგი. დარღვევის
ფაქტების
გამოსავლენად
საგადასახადო
ორგანოს
უფლება
აქვს
განახორციელოს გადასახადის გადამხდელისაგან საქონლის საკონტროლო შესყიდვა და გამოვიდეს როგორც ფსევდო მომხმარებელი. საგადასახადო ორგანოს უფლებამოსილ პირს უფლება აქვს საგადასახადო კონტროლის განხორციელების მიზნით ჩაატაროს პირის ტერიტორიების, შენობა-ნაგებობების, ძირითადი საშუალებისა და ფასეულობების დათვალიერება. საგადასახადო ორგანოს უფლება აქვს გამოსცეს ინვენტარიზაციის ჩატარების ბრძანება. საგადასახადო შემოწმება საგადასახადო შემოწმება შეიძლება იყოს კამერალური და გასვლითი. კამერალური საგადასახადო შემოწმება ტარდება საგადასახადო ორგანოს უფლებამოსილი პირის ბრძანების საფუძველზე ამ ბრძანებით განსაზღვრულ კონკრეტულ საკითხზე. გასვლითი საგადასახადო შემოწმება ტარდება საგადასახადო ორგანოს უფლებამოსილი პირის გადაწყვეტილების საფუძველზე. გადასახადის გადამხდელს შემოწმების დაწყებამდე არანაკლებ 10 დღისა ეგზავნება შეტყობინება წერილობითი ან ელექტრონული ფორმით.
Page 209
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საგადასახადო სამართალდარღვევათა სახეები და პასუხისმგებლობა საურავი
არის
საგადასახადო
სანქცია,
რომელიც
პირს
ეკისრება
საგადასახადო
კანონმდებლობით განსაზღვრულ ვადაში გადასახადის თანხის გადაუხდელობისათვის. საურავი შეადგენს გადასახადის თანხის 0,06 %-ს ყოველი ვადაგადაცილებული დღისათვის. დეკლარაციის წარდგენის ვადის დარღვევა იწვევს პირის დაჯარიმებას გადასახადის თანხის 5%-ის ოდენობით. პირის მიერ გადასახადის გადამხდელად აღრიცხვის წესის დარღვევა იწვევს პირის დაჯარიმებას 500 ლარის ოდენობით. პირის მიერ საგადასახადო დეკლარაციაში გადასახადის თანხის შემცირება, თუ ის გამოწვეულია საგადასახადო ორგანოს მიერ საგადასახადო ვალდებულების წარმოშობის მომენტის შეცვლით, შემცირებული გადასახადის თანხის 10%-ის ოდენობით, სხვა შემთხვევაში 50%-ის ოდენობით. ხოლო 50000-ზე მეტი თანხით შემცირება იწვევს პასუხისმგებლობას სისხლის სამართლის კანონმდებლობის შესაბამისად. საწარმოს ლიკვიდაცია 1. საწარმოს პარტნიორებს შეუძლიათ მიიღონ გადაწყვეტილება საწარმოს ლიკვიდაციის დაწყების
შესახებ.
პარტნიორებს,
წესდებით
გათვალისწინებულ
შემთხვევაში
–
სამეთვალყურეო საბჭოს წევრებს ან დირექტორს (დირექტორებს), შეუძლიათ განსაზღვრონ ის პირები, რომლებიც ახორციელებენ ლიკვიდაციას (ლიკვიდატორები). პარტნიორები საერთო კრებაზე იღებენ გადაწყვეტილებას საწარმოს ლიკვიდაციის დაწყების შესახებ, რის შემდეგაც იწყება კრედიტორთა დაკმაყოფილების პროცესი. 3. პარტნიორთა გადაწყვეტილება საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების შესახებ უნდა დარეგისტრირდეს მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრში. ლიკვიდაციის პროცესი დაწყებულად ითვლება მისი რეგისტრაციის მომენტიდან,
რის
თაობაზეც
მარეგისტრირებელი
ორგანო
დაუყოვნებლივ
აცნობებს
საგადასახადო ორგანოს. 4. საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების რეგისტრაციის მოთხოვნასთან ერთად მარეგისტრირებელ ორგანოს უნდა წარედგინოს ინფორმაცია, სადაც მიეთითება საწარმოს ყველა ცნობილი კრედიტორის დაკმაყოფილების ვადები. საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების
რეგისტრაციისთანავე
საწარმოს
პარტნიორებმა საწარმოს ყველა ცნობილ კრედიტორს უნდა გაუგზავნონ წერილობითი შეტყობინება ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების შესახებ, რომელშიც უნდა აღინიშნოს კრედიტორთა დაკმაყოფილების ვადები. საწარმოს ქონების რეალიზაციის დაწყებამდე საწარმო (ლიკვიდატორი) ვალდებულია ნებისმიერ პირს მოთხოვნისთანავე მიაწოდოს საწარმოს ცნობილ კრედიტორთა დაზუსტებული სია. საწარმოს შეუძლია აღნიშნული დაზუსტებული სია გამოაქვეყნოს პერიოდულ გამოცემაში ან მასობრივი ინფორმაციის სხვა საშუალებაში. 5. საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების რეგისტრაციიდან არა უგვიანეს 90-ე დღისა საწარმომ (ლიკვიდატორმა) უნდა დაიწყოს ამ საწარმოს ქონების რეალიზაცია საბაზრო ფასით
Page 210
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ან აუქციონის წესით და ამგვარი რეალიზაციის შედეგად მიღებული თანხები განათავსოს სასამართლოს ან ნოტარიუსის სადეპოზიტო ანგარიშზე. დეპოზიტზე განთავსებული თანხების ან მიბარებული ქონების პარტნიორთა შორის განაწილებამდე აღნიშნული თანხების ან ქონების განკარგვა შესაძლებელია მხოლოდ კრედიტორთა დაკმაყოფილების მიზნით. ლიკვიდაციის შესახებ შეტყობინების მიღებიდან ლიკვიდაციის პროცესის დასრულებამდე კრედიტორები უფლებამოსილი არიან, საწარმოს მოსთხოვონ ნაკისრ ვალდებულებათა ვადაზე ადრე შესრულება. 6. ლიკვიდაციის პროცესის განმავლობაში დაუშვებელია საწარმოს ქონების გასხვისება (გარდა ამ მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად რეალიზაციისა ან/და საწარმოს ქონებით კრედიტორების დაკმაყოფილებისა), დატვირთვა ან კრედიტორების საზიანოდ სხვა ქმედების განხორციელება. 7. კრედიტორთა დაკმაყოფილების პროცესის დასრულების შემდეგ პარტნიორები საერთო კრებაზე ამტკიცებენ საწარმოს სალიკვიდაციო ბალანსს და ხელს აწერენ გადაწყვეტილებას საწარმოს ლიკვიდაციის დასრულების შესახებ. საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესი უნდა დასრულდეს საწარმოს ლიკვიდაციის პროცესის დაწყების რეგისტრაციიდან არა უგვიანეს 4 თვისა.
შრომითი დავა
დავა არის შრომითი ურთიერთობის დროს წარმოშობილი უთანხმოება, რომლის გადაწყვეტაც შედის შრომითი ხელშეკრულების მხარეთა კანონიერ ინტერესში. დავა წარმოიშობა მხარის მიერ შეტყობინებით უთანხმოების შესახებ.
მეორე
მხარისათვის
გაგზავნილი
წერილობითი
შრომით ურთიერთობაში დავის წარმოშობის საფუძველი შეიძლება იყოს ა) საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული
ადამიანის უფლებებისა და
თავისუფლებების დარღვევა ბ) შრომითი ხელშეკრულების ან შრომის პირობების დარღვევა დავის განხილვა არ იწვევს შრომითი ურთიერთობების შეჩერებას ინდივიდუალური
შრომითი ურთიერიერთობის
დროს წარმოშობილი დავა უნდა
გადაწყდეს მხარეთა შეთანხმებით ან სასამართლოსათვის მიმართვით. შემათანხმებელი პროცედურების (მოლაპარაკებების) დაწყების შესახებ მხარე მეორე მხარეს უგზავნის წერილობით შეტყობინებას, სადაც ზუსტად უნდა იყოს განსაზღვრული დავის წარმოშობის საფუძველი და მოთხოვნები. მეორე მხარე ვალდებულია წერილობითი შეტყობინება განიხილოს და თავისი გადაწყვეტილება აცნობოს მხარეს შეტყობინების მიღებიდან 10 კალენდარული დღის განმავლობაში.
Page 211
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები და ამოცანები
14.01
რას წარმოადგენს ბალანსი?
14.02
რა მუხლებისაგან შედგება იგი?
14.03
რომელი ანგარიშებია მუდმივი?
14.04
რომელია გადასახური ანგარიშები?
14.05
ბალანსის შედგენამდე რა მაკორექტირებელი გატარებებია საჭირო?
14.06
როგორ დგება საცდელი ბალანსი?
14.07
როგორ დგება საბოლოო ბალანსი?
14.08
შეადგინეთ საცდელი და საბოლოო ბალანსი შემდეგი მონაცემების მიხედვით: საწარმოს სალაროში შეტანილია საწესდებო კაპიტალი 10000 საწარმომ შეიძინა 2 კომპიუტერი თითო 1200 ლარად ნაღდი ფულით შეძენილია საქონელი კრედიტით 5000 ლარად სალაროდან დაფარულია მომწოდებლის დავალიანება 2600 ლარი სალაროდან შეძენილია აქციები 3000 ლარად ნაღდი ფულით აქციას დაერიცხა მისაღები საპროცენტო თანხა 5% გაყიდულია1500 ლარის საქონელი ნაღდ ფულზე გაყიდულია კრედიტით 4000 ლარის საქონელი გადახდილია იჯარის 800 ლარი სალაროდან გადახდილია ინტერნეტის 100 ლარი სალაროდან
14.09
შეადგინეთ საცდელი და საბოლოო ბალანსი შემდეგი მონაცემების მიხედვით: XYZ კომპანიის საბანკო ანგარიშზე დამფუძნებლის მიერ შეტანილია 20000 ლარი საწესდებო კაპიტალის სახით შეტანილია 5000 ლარად ღირებული ავტომობილი შეძენილია კრედიტით 10000 ლარის საქონელი გაყიდულია კრედიტით 8000 ლარის საქონელი ბანკიდან სალაროში მიღებულია 3000 ლარი დებიტორის მიერ დაფარულია დავალიანების ნაწილი 5000 ლარი მისაღებია საპროცენტო თანხა 500 ლარი გაწეულია რეკლამის ხარჯი 1500 ლარი გადარიცხვით დაზღვევისათვის გადახდილია 700 ლარი საბანკო ანგარიშიდან სალაროდან ანგარიშვალდებულ პირზე გაცემულია 500 ლარი ანგარიშვალდებულმა პირმა შეიძინა საკანცელარიო ნივთები 500 ლარის. გადახდილია სავაჭრო ვალდებულების ნაწილი 6000 ლარი
14.10
რა არის აქციზით დასაბეგრი ოპერაცი?
14.11
საქონლის რა სახეობები და იბეგრება აქციზით?
14.12
როგორ განისაზღვრება აქციზით დასაბეგრი ოპერაციის თანხა?
14.13
როგორ ხდება აქციზის ჩათვლა?
14.14
როდის ხდება აქციხის დეკლარაციია წარდგენა და გადასახადის გადახდა?
14.15
როგორია აქციზისაგან განთავისუფლების წესები?
Page 212
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ამოცანა ბუღალტრულ აღრიცხვაში
3
2012 წლის 1 მაისს შ.პ.ს. ,,ვიტა“-ს რეგისტრაციისათვის დამფუძნებელმა შენატანი განახორციელა საწესდებო კაპიტალში: 25000 ლარი საბანკო ანგარიშზე, 1500 ლარად ღირებული კომპიუტერი და 500 ლარად ღირებული პრინტერი. შპს „ვიტა“ დარეგისტრირდა დღგ-ს გადამხდელად. შ.პ.ს. ,,ვიტა“-ს დამფუძნებლებმა გააფორმეს საიჯარო ხელშეკრულება რეგისტრირებულ პიზიკურ პირთან (გიორგი გიორგაძე), 2012 წლის 1 ივნისს. საიჯარო გადასახადი შეადგენს 9250 ლარს ყოველწლიურად. ერთი წლის თანხის გადარიცხვა განხორციელდა წინასწარ, 2012 წლის 5 ივნისს.
4
ბანკიდან სალაროში ხარჯებისათვის შემოტანილია 2500 ლარი (6 ივნისს)
1 2
5 6 7 8 9
10
11
7 ივნისს შ.პ.ს. ,,ვიტა“-მ შეიძინა ძირითადი საშუალებები შპს „ბერნისგან“ ა) ფეხსაცმლის საკერავი მანქანა 10 ერთეული თითო 600 ლარად, ორი ერთეული დიზელ-გენერატორი თითო 850 ლარად (დღგ-ს გარეშე, მიღებულია ა/ფ), თანხა გადარიცხულია. 10 ივნისს შ.პ.ს. ,,ვიტა“-მ მოიმარაგა ნედლეული: ტყავი 5600ლარის, საკერავი ძაფი 4500 (თანხა მოცემულია დღგ-ს გარეშე) ლარის , რომელიც კრედიტით შეიძინა შ.პ.ს. ,,ისნისგან“. ნედლეულის შემოსატანად გაწეულმა დარიცხულმა ტრანპორტირების ხარჯმა შპს „ტრანსკომის“ მიმართ შეადგინა 150 ლარი (საწარმო არ არის დღგ-ს გადამხდელი). ელექტროენერგიის ხარჯმა შეადგინა 1100 ლარი, წყლის მიწოდება დაიხარჯა 700 ლ, სატელეფონო მომსახურეობაზე 150 ლ. ხარჯები გადახდილია უნაღდო ანგარიშსწორებით 2012 წლის 25 ივნისს (მიღებულია ა/ფ). ფირმა ,,ვიტას“ სალაროში 26 ივნისს შევიდა ავანსად მიღებული თანხა 3000 ლარი „ბავშვთა სამყაროსგან“. 28 ივნისს ანგარიშვალდებილ პირზე ფირმამ სალაროდან გასცა 1000 ლარი, რითაც ანგარიშვალდებილ პირმა შეიძინა 800 ლარად ფეხსაცმლის კალაპოტები შპს „კალასგან“ (თანხა მოცემულია დღგ-ს გარეშე, მიღებულია ა/ფ), ხოლო დარჩენილი თანხა იმავე დღეს დააბრუნა სალაროში (კალაპოტების გამოყენება იგეგმება 1 წლამდე). 30 ივნისს მუშებზე დაირიცხა ხელფასი 1500 ლ და გადაირიცხა საშემოსავლო.
17 18
30 ივნისს შ.პ.ს. ,,ვიტამ“ აწარმოვა 3000 წყვილი ფეხსაცმელი, რომლისთვისაც გაიხარჯა შეძენილი ნედლეული სრულად. 1 ივლისს მზა პროდუქცია კრედიტით მიეყიდა ,,ბავშვთა სამყაროს“ 40%-იანი ფასნამატით და ჩამოიწერა თვითღირებულებით. 10 ივლისს ,,ბავშვთა სამყაროს“ -გან მიღებული იქნა გადმორიცხვით ფეხსაცმელების ღირებულება. 15 ივლისს მიღებული მოწვევის საფუძველზე და ხელმძღვანელის ბრძანებით, შ.პ.ს.,,ვიტას“ მუშაკი მივლინებული იქნა ყაზახეთში გამოფენა-ბაზრობაზე მონაწილეობის მისაღებად. მასზე სალაროდან გაიცა ავანსი 7 დღისათვის 2200 ლარი, მივლინების ნორმაა 165$ დღეში (კურსი 1.6), გარდა აღნიშნულისა მას არ წარმოადგინა დოკუმენტაცია და აღნიშნული თანხა არ დაუბრუნებია. წლის ბოლოს ძირითად საშუალებებს დაერიცხა ცვეთა წრფივი მეთოდით. მომსახურეობის ვადა განისაზღვრა 5 წლით, გენერატორს ერიცხება ცვეთა წლიური 8%. შეასრულეთ შესაბამისი გატარებები შეასრულეთ შესაბამისი გადახურვები
19
დაიანგარიშეთ მოგება-ზარალი
20
შეადგინეთ ბალანსი
21
დარიცხვის მეთოდით რა დროს დგება შემოსავლებისა აღიარების უფლება?
22 23
რას მოიცავს დაზღვევის ხელშეკრულების პირობები? როგორია შრომის დაცვის ღინისძიებები?
13 14 15 16
Page 213
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ლექცია №15 ანგარიშგება ფულადი ნაკადების შესახებ ფულადი ნაკადების შესახებ ანგარიშგების არსი და მნიშვნელობა განვლილ თავებში ფინსანსური ანგარიშგების მომზადებისას აქცენტი კეთდებოდა დარიცხვისა და შესაბამისობის სააღრიცხვო კონცეფციების მნიშვნელობაზე, რომელთა საშუალებით
გამოითვლება
მოგება,
რომელიც
წარმოადგენს
სააღრიცხვო
პერიოდის
განმავლობაში საწარმოს მესაკუთრეებისთვისათვის შექმნილ დამატებით სიმდიდრეს. თუმცა, საწარმოსათვის მნიშვნელოვანია ფულადი სახსრების გენერაცია, ისევე როგორც მოგების მიღება. მოგების ზრდა არ განაპირობებს აუცილებლად ფულადი სახსრების ზრდას და პირიქით. ამასთან უდავოა, რომ ამგვარად, ფული სამეურნეო საქმიანობისათვის სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა, რადგან ფულის საშუალებით ხდება ხელფასების გადახდა, კრედიტორული დავალიანების დაფარვა, ხარჯების ანაზღაურება და სხვა. შესაბამისად, საწარმოს მართვის თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანი ყურადღება უნდა დაეთმოს ფულადი სახსრების მოძრაობას. მოგება წარმოადგენს მოცემულ სააღრიცხვო პერიოდში საწარმოს ნეტო აქტივების ზრდას. აღნიშნული ზრდა შეიძლება წარმოდგენილი იქნეს ფულადი სახსრების ან სხვა აქტივების სახით. მაგალითად:
გრძელვადიანი აქტივების შეძენა;
დებიტორული დავალიანების ზრდა;
მარაგების ზრდა;
ინვესტიციების ზრდა.
შესაძლოა საწარმოს ვალდებულებები შემცირდა, ანუ უფრო მეტი ოდენობით ფულადი სახსრები დაიხარჯა მოცემულ წელს მომწოდებლებისათვის უფრო სწრაფად გადასახდელად, ვიდრე გასულ წელს. მოგებასა და ფულად სახსრებს შორის ზემოთ აღწერილი განსხვავებების გამო, საჭიროა ფულადი ნაკადების ანგარიშგების მომზდება, რომელიც დახმარებას გაგვიწევს:
საწარმოს საქმიანობის შესახებ დამატებითი ინფორმაციის მიღებაში;
საწარმოს ლიკვიდობის მდგომარეობის შეფასებაში;
ინფორმაციის მომხმარებლებისათვის საწარმოში ძირითადი ტიპის ფულადი სახსრების ნაკადების შესახებ ინფორმაციის მიწოდებაში;
სამომავლო ფულადი ნაკადების შეფასებაში;
საოპერაციო საქმიანობიდან წარმოწმნილი და სხვა სახის ფულადი სახსრების ნაკადების განსაზღვრაში.
საწარმოს ფულადი ნაკადების საკუთარი არხები გააჩნია. ისინი ზოგადად შეიძლება შემდეგი სახით წარმოვადგინოთ:
Page 214
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ფულადი ნაკადები საწარმოში შემოდინება
დამფუძნებელთა შემონატანი; სავაჭრო ამონაგები; დებიტორებიდან შემოსული თნხები; გრძელვადიანი აქტივების გაყიდვიდან მიღებული ფული; მიღებული საიჯარო გადასახადები; მიღებული პროცენტები და დივიდენდები.
საწარმოდან გადინება
ხელფასის გადახდა; მარაგის შესყიდვა; კრედიტორული დავალიანების დაფარვა; გრძელვადიანი აქტივების შეძენა; იჯარის, გათბობის, დაზღვევის და სხვა ხარჯების გადახდა; გადასახადების გადახდა.
ფულადი ნაკადების ანგარიშგების კომპონენტები ფულადი ნაკადების ანგარიშგება სამ მთავარ კომპონენტად (ჯგუფად) იყოფა. ბასს 7 განმარტავს, რომ ფულადი ნაკადების ანგარიშგებაში უნდა აისახოს ფულადი ნაკადები სააანგარიშგებო პერიოდში, რომელიც დაჯგუფებული იქნება: საოპერაციო, საინვესტიციო და საფინანსო საქმიანობად. ფულადი სახსრები ნიშნავს ნაღდ ფულს და დეპოზიტებს. ფულადი
სახსრების
ეკვივალენტები
არის
მოკლევადიანი
მაღალლიკვიდური
ინვესტიციები, რომლებიც დაუბრკოლებლად გადაიცვლება ნაღდი ფულის წინასწარ ცნობილ ოდენობაზე და მათი ღირებულების შეცვლის რისკი უმნიშვნელოა. ფულადი ნაკადები ნიშნავს ფულადი სახსრებისა და მათი ეკვივალენტების შემოსვლასა და გასვლას. საოპერაციო საქმიანობა არის საწარმოს ძირითადი შემოსავლების მომტანი
საქმიანობა.
საოპერაციო საქმიანობასთან დაკავშირებული ფულადი ნაკადების ოდენობა ითვლება საწარმოს საქმიანობის შეფასების მთავარ ინდიკატორად, რადგან იგი მიუთითებს, რამდენად საკმარისია საწარმოს ძირითადი საქმიანობიდან შემოსული ფულადი სახსრები სესხების დასაფარად, საწარმოო სიმძლავრის შესანარჩუნებლად, დივიდენდების გადასახდელად და ახალი ინვესტიციების განსახორციელებლად, ისე, რომ მან არ გამოიყენოს დაფინანსების გარე წყაროები. საოპერაციო საქმიანობის გამოთვლა შესაძლებელია პირდაპირი და არაპირდაპირი მეთოდებით. საინვესტიციო საქმიანობა არის გრძელვადიანი აქტივებისა და იმ სხვა ინვესტიციათა შეძენა და რეალიზაცია, რომლებსაც არ მოიცავს ფულადი სახსრების ეკვივალენტები. საინვესტიციო
საქმიანობიდან
მიღებული
ფულადი
ნაკადები
გვიჩვენებს,
მომავალი
შემოსავლისა და ფულადი ნაკადების შექმნილ რესურსებზე გაწეულ დანახარჯებს. საფინანსო საქმიანობა არის ისეთი საქმიანობა, რომლის შედეგად რაოდენობრივად და სტრუქტურულად იცვლება საწარმოს საკუთარი კაპიტალი და ნასესხები საშუალებები.
Page 215
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
საოპერაციო საქმიანობის ფულადი ნაკადები შემოდინება
საქონლის გაყიდვიდან და მომსახურეობიდან მიღებული ფულადი სახსრები; როიალტებიდან, საკომისიო გადასახადებიდან და სხვა შემოსავლებიდან მიღებული ფულადი სახსრები; სადაზღვევო თანხების სახით მიღებული ფულადი სახსრები; კომერციული გარიგებისა და კონტრაქტებთან დაკავშირებით მიღებული ფულადი სახსრები.
გადინება
საქონლისადა მომსახურეობის შეძენაზე გადახდილი ფულადი სახსრები; თანამშრომლებისთვის გადახდილი ფულადი სახსრები; გადასახადების დასაფარად გასული ფულადი სახსრები; კომერციული გარიგებისა და კონტრაქტებთან დაკავშირებით გადახდილი ფულადი სახსრები.
საინვესტიციო საქმიანობის ფულადი ნაკადები
შემოდინება გრძელვადიანი აქტივების გაყიდვით მიღებული ფულადი სახსრები; საკუთარი კაპიტალის ან წილის გაყიდვიდან მიღებული ფულადი სახსრები; გაცემული ავანსების ან სესხების დასაფარად მიღებული ფულადი სახსრები.
გადინება გრძელვადიანი აქტივების შესაძენად გადახდილი ფულადი სახსრები; საკუთარი კაპიტალის ან წილის შესაძენად გადახდილი ფულადი სახსრები; ავანსად ან სესხად გაცემული ფულადი სახსრები.
საფინანსო საქმიანობის ფულადი ნაკადები: შემოდინება
აქციებისა და სხვა ფასიანი ქაღალდების (თამასუქების, ობლიგაციების, გირაოების და სხვა სესხების ) გამოშვებით მიღებული ფულადი სახსრები; აღებული მოკლე და გრძელვადიანი სესხები (პროცენტის გარეშე).
გადინება
აქციების შეძენისას მესაკუთრეთათვის გადახდილი ფულადი სახსრები; ფინანსუარი იჯარის დასაფარად გადახდილი ფულადი სახსრები; დაფარული მოკლე და გრძელვადიანი სესხები (პროცენტის გარეშე).
საწარმოს ძირითადი საქმიანობიდან მიღებული წმინდა ფულადი ნაკადების განსაზღვრის ორი მეთოდი არსებობს: პირდაპირი და არაპირდაპირი. პირდაპირი მეთოდის დროს განისაზღვრება ფულადი ნაკადების შემოდინება და გადინება კატეგორიების მიხედვით. არაპირდაპირი მეთოდის დროს კი წმინდა მოგება და ზარალი კორექტირდება არაფულადი ოპერაციების, საინვესტიციო და ფინანსურ საქმიანობასთან დაკავშირებით მიღებული ან გადახდილი ფულადი ნაკადების სიდიდით. ბასს უპირატესობას ანიჭებს ანგარიშების შედგენის პირდაპირი მეთოდის გამოყენებას. ამ მეთოდის გამოყენებისას მიღებული და გადახდილი ფულადი სახსრების შესახებ ინფორმაციის
Page 216
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
წყაროს წარმოადგენს საბუღალტრო წიგნების ჩანაწერები, ბალანსის მონაცემები, მოგებაზარალის ანგარიშგების მუხლები. ფულადი ნაკადების ანგარიშგების შესადგენად ვისარგებლოთ სააქციო საზოგადოება „ლევილის“ ბალანსისა და მოგება-ზარალის ანგარიშგების მონაცემებით.
სს „ლევილის“ მოგება/ზარალი 2010წ. ერთობლივი შემოსავალი რეალიზებული პროდუქტის თვითღირებულება საერთო მოგება ადმინისტრაციული ხარჯები ცვეთის ხარჯი ხელფასის ხარჯი მოგება საოპერაციო საქმიანობიდან ძირითადი საშუალების გაყიდვიდან მიღებული მოგება საპროცენტო ხარჯი შემოსავალი ინვესტიციებიდან ვალუტის კურსის ცვლილებით მიღებული ზარალი მოგება დაბეგვრამდე მოგების გადასახადი წმინდა მოგება
3200 (2540) 660 (98) (2000 (100) 262 20 (15) 73 (140) 200 30 170
1. წლის განმავლობაში 290 000 ლარად გაიყიდა მანქანა დანადგარები, რომლის თვითღირებულება 300 000 ლარს, ხოლო დაგროვილი ცვეთა 30 000 ლარს; 2. მიმდინარე წელს გადახდილი იქნა 5 000 ლარი სასესხო ვალდებულება.
Page 217
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სს „ლევილის“ ბალანსი გრძელვადიანი აქტივები ძირითადი საშუალებები დაგროვილი ცვეთა
2010 წ 2009 წ 1245 860 (340) (170) 905 690
ძირიტადი საშუალებების ნეტო საბალანსო ღირებულება მოკლევადიანი აქტივები სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობები დებიტორული დავალიანება მოთხოვნები მისაღებ პროცენტებზე ფულადი სახსრები
103 95 12
სულ მოკლევადიანი აქტივები სულ აქტივები აქციონერთა საკუთარი კაპიტალი სააქციო კაპიტალი საემისიო კაპიტალი ძირითადი საშუალებების გადაფასების რეზერვი გაუნაწილებელი მოგება
სულა აქციონერთა კაპიტალი გრძელვადიანი ვალდებულებები გრძელვადიანი სესხები
სულ გრძელვადიანი ვალდებულებები მოკლევადიანი ვალდებულებები კრედიტორული დავალიანება გადასახდელი ხელფასი გადასახდელი დივიდენდი გადასახდელი პროცენტი გადასახდელი მოგების გადასახადი
სულ მოკლევადიანი ვალდებულებები სულ მოკლევადიანი ვალდებულებები და აქციონერთა კაპიტალი საოპერაციო
საქმიანობიდან
ფულადი
ნაკადების
210 1115
107 89 8 13 217 907
138 80 218 196 150 564
120 70 190 16 100 306
365 365
500 500
99 13 20 17 37 186 1115
26 10 5 21 39 101 907
გასაანგარიშებლად
გამოვიყენოთ
ფინანსური ანგარიშგების ზემოთ მოტანილი კომპონენტები და ბუღალტრული ანგარიშები (გაანგარიშების შედეგად მიღებული მაჩვენებლები მითითებულია მუქი შრიფტით). 1. დებიტორული დავალიანება 1410 დებეტი 2009 წ ნაშთი პ/დ ერთობლივი შემოსავალი
თანხა 89000 3200000 3289000
კრედიტი მყიდველებისგან მიღებული ფული
2010 ნაშთი პ/ბ
თანხა 3194000 95000 3289000
Page 218
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
2. სასაქონლო მატერიალური ფასეულობები 1610 დებეტი 2009 წ ნაშთი პ/დ საქონლის შესყიდვა
თანხა 107000 2536000 2643000
კრედიტი რეალიზებული საქონლის თვითღ. 2010 ნაშთი პ/ბ
თანხა 2540000 103000 2643000
კრედიტი 2009 წ ნაშთი პ/დ
თანხა 26000
შესყიდვები ადმინისტრაციული ხარჯი
2536000 98000 2660000
კრედიტი 2009 წ ნაშთი პ/დ
თანხა 10000
ხელფასის ხარჯი
100000 110000
კრედიტი 2009 წ ნაშთი პ/დ დარიცხული პროცენტები
თანხა 21000 15000 36000
თანხა 32000
კრედიტი 2009 წ ნაშთი პ/დ
თანხა 39000
37000 69000
დარიცხული მოგების გადასახადი
30000 69000
3. კრედიტორული დავალიანება 3110 დებეტი მომწოდებლისთვის გადახდილი ფული
2010 ნაშთი პ/ბ
თანხა 2561000
99000 2660000
4. გადასახდელი ხელფასები 3130 დებეტი
თანხა ხელფასის სახით გადახდილი 97000 ფული
2010 ნაშთი პ/ბ
13000 110000
5. გადასახდელი პროცენტები 3410 დებეტი გადახდილი პროცენტები
2010 ნაშთი პ/ბ
თანხა 19000 17000 36000
6. გადასახდელი მოგების გადასახადი 3310 დებეტი გადახდილი მოგების გადასახადი
2010 ნაშთი პ/ბ
Page 219
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
7. გაუნაწილებელი მოგება 5310 დებეტი დარიცხული დივიდენდი
2010 ნაშთი პ/ბ
თანხა 120000 150000 270000
კრედიტი 2009 წ ნაშთი პ/დ დარიცხული მოგების გადასახადი
თანხა 100000 170000 270000
კრედიტი 2009 წ ნაშთი პ/დ დარიცხული მოგების გადასახადი
თანხა 5000 120000 125000
კრედიტი გასვლა
თანხა 300000
2010 ნაშთი პ/ბ
1245000
8. გადასახდელი დივიდენდები 3420 დებეტი გადახდილი დივიდენდი
2010 ნაშთი პ/ბ
თანხა 105000 20000 125000
9. ძირითადი საშუალებები 2150 დებეტი 2009 წ ნაშთი პ/დ
თანხა 860000 შეძენილი გადახდილი ფული 505000 ძირითადი საშ. გად. რეზ. 180000 (196000-16000) 1545000
1545000
10. მოთხოვნები მისაღებ პროცენტებზე 1820 დებეტი 2009 წ ნაშთი პ/დ საპროცენტო შემოსავალი
თანხა 8000 73000 81000
კრედიტი მიღებული პროცენტები
2010 ნაშთი პ/ბ
თანხა 69000 12000 81000
Page 220
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სს „ლევილის“ ფულადი ნაკადების ანგარიშგების პირდაპირი მეთოდით ფულადი ნაკადები საოპერაციო საქმიანობიდან კლიენტებისგან მიღებული ფუადი სახსრები
3194000
მომწოდებლებისათვის გადახდილი ფული
(2561000)
თანამშრომლებზე გადახდილი ფული
(97000)
საოპერაციო საქმიანობიდან შემოსული თანხები
536000
გადახდილი პროცენტები
(19000)
გადახდილი მოგების გადასახადი
(32000)
გადახდილი დივიდენდი
(105000)
წმინდა ფულადი სახრები საოპერაციო საქმიანობიდან
380000
ფულადი ნაკადები საინვესტიციო საქმიანობიდან ძირითადი საშუალებების შეძენა
(505000)
მანქანა-დანადგარების გაყიდვიდან მიღებული ფული
290000
მიღებული პროცენტები
69000
საინვესტიციო საქმიანობისათვის გამოყენებული წმინდა ფულადი სახსრები
(146000)
ფულადი ნაკადები საფინანსო საქმიანობიდან შემოსულობანი აქციათა ემისიის შედეგად
28000
გრძელვადიანი სესხების დასაფარად გადახდილი ფული
(135000)
საფინანსო საქმიანობისათვის გამოყენებული წმინდა ფულადი სახსრები
(107000)
სავალუტო კურსის ცვლილების ზეგავლენა ფულად სახსრებზე
(140000)
ფულადი სახსრები საანგარიშგებო პერიოდის დასაწყისისათვის
(13000)
ფულადი სახსრები საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს
_____
Page 221
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
არაპირდაპირი მეთოდით საოპერაციო საქმიანობასთან დაკავშირებული წმინდა ფულადი ნაკადების გასაანგარიშებლად წმინდა მოგება და ზარალი კორექტირდება შემდეგი მუხლებით:
საანგარიშგებო პერიოდში სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობებში, საოპერაციო მოთხოვნებსა და ვალდებულებებში მომხდარი ცვლილებები;
არაფულადი მუხლები, როგორებიცაა: ცვეთა, ანარიცხები, გადავადებული გადასახადები, უცხოურ ვალუტასთან დაკავშირებული სამურნეო ოპერაციებიდან მიღებული არარეალიზებული შემოსავლები და ხარჯები, მეკავშირე საწარმოებს შორის გაუნაწილებელი მოგება.
საინვესტიციო და საფინანსო საქმიანობასთან დაკავშირებულ ფულად ნაკადების ამსახველი სხვა მუხლები. საოპერაციო საქმიანობიდან მიღებული წმინდა ფულადი სახსრების გასაანგარიშებლად,
მოგების კორექტირება შეიძლება წარმოვიდგინოთ შემდეგი სახით: წმინდა მოგება + დარიცხული მოგების გადასახადი = მოგება დაბეგვრამდე + ცვეთა + დარიცხული პროცენტი + გრძელვადიანი აქტივების გაყიდვიდან მიღებული ზარალი - გრძელვადიანი აქტივების გაყიდვიდან მიღებული მოგება - საინვესტიციო შემოსავალი = მოგება საბრუნავ კაპიტალში ცვლილებამდე (+/-) დებიტორული დავალიანების ცვლილება (შემცირება/ზრდა) (+/-) მარაგების ცვლილება (შემცირება/ზრდა) (+/-) კრედიტორული დავალიანების ცვლილება (შემცირება/ზრდა) = ფულადი ნაკადები საოპერაციო საქმიანობიდან -გადახდილი მოგების გადასახადი - გადახდილი პროცენტები - გადახდილი დივიდენდი = წმინდა ფულადი ნაკადები საოპერაციო საქმიანობიდან
Page 222
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სს „ლევილის“ ფულადი ნაკადების ანგარიშგების არაპირდაპირი მეთოდით ფულადი ნაკადები საოპერაციო საქმიანობიდან მოგება დაბეგვრამდე
200000
შესწორებები შემდეგი მუხლებით: ცვეთა
200000
დარიცხული პროცენტი
15000
შემოსავალი ინვესტიციებიდან
(73000)
ვალუტის კურსის ცვლილებით მიღებული ზარალი
140000
ძირითადი საშუალების გაყიდვიდან მიღებული მოგება
(20000)
მოგება საბრუნავ კაპიტალში ცვლილებამდე
462000
დებიტორული დავალიანების ზრდა
6000
სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების შემცირება
4000
კრედიტორული დავალიანების ზრდა
76000
საოპერაციო საქმიანობიდან მიღებული ფულადი სახსრები
536000
გადახდილი პროცენტები
(19000)
გადახდილი მოგების გადასახადი
(32000)
გადახდილი დივიდენდები
(105000)
წმინდა ფულადი სახრები საოპერაციო საქმიანობიდან
380000
ფულადი ნაკადები საინვესტიციო საქმიანობიდან ძირითადი საშუალებების შეძენა
(505000)
მანქანა-დანადგარების გაყიდვიდან მიღებული ფული
290000
მიღებული პროცენტები
69000
საინვესტიციო საქმიანობისათვის გამოყენებული წმინდა ფულადი სახსრები
(146000)
ფულადი ნაკადები საფინანსო საქმიანობიდან შემოსულობანი აქციათა ემისიის შედეგად
28000
გრძელვადიანი სესხების დასაფარად გადახდილი ფული
(135000)
საფინანსო საქმიანობისათვის გამოყენებული წმინდა ფულადი სახსრები
(107000)
სავალუტო კურსის ცვლილების ზეგავლენა ფულად სახსრებზე
(140000)
ფულადი სახსრები საანგარიშგებო პერიოდის დასაწყისისათვის
(13000)
ფულადი სახსრები საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს
_____
Page 223
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სატესტო კითხვები
15.01
რა ინფორმაციას აწვდის მომხმარებელს ანგარიშგება ფულადი ნაკადების შესახებ?
15.02
ზოგადად, როგორია ფულადი სახსრების შემოდინებისა და გადინების სქემა?
15.03
რომელია საოპერაციო, საინვესტივიო და ფინანსური საქმიანობის ელემენტები?
15.04
როგორ დაიანგარიშება: კლიენტებისაგან მიღებული ფულადი სახსრები?
15.05
მომწოდებლისათვის გადახდილი თანხა?
15.06
თანამშრომლებისათვის გადახდილი ფული?
15.07
ძირითადი საშუალებების შეძენაზე გადახდილი ფული?
Page 224
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
ამოცანა სააქციო საზოგადოება ,,მერკური“-ს ბალანსი აქტივები ძირითადი საშუალებები ძირითადი საშუალებების ცვეთა სულ გრძელვადიანი აქტივები მიმდინარე აქტივები საქონლის მარაგი დებიტორული დავალიანება ნაღდი ფული სალაროში სულ მიმდინარე აქტივები სულ აქტივები საკუთარი კაპიტალი ჩვეულებრივი აქციები საემისიო კაპიტალი ძირითადი საშუალების გადაფასების რეზერვი გაუნაწილებელი მოგება სულ საკუთარი კაპიტალი ვალდებულებები გრძელვადიანი ვალდებულებები სასესხო თამასუქები 10%-იანი სასესხო თამასუქები 15%-იანი სულ გრძელვადიანი ვალდებულებები მიმდინარე ვალდებულებები კრედიტორული დავალიანება მოგების გადასახადი დივიდენდები ბანკის ოვერდრაფტი სულ მიმდინარე ვალდებულებები სულ ვალდებულებები სულ ვალდებულებები და საკუთარი კაპიტალი
2011 წელი (ათასი ლარი) 278 (48) 230
2010 წელი (ათასი ლარი) 110 (30) 80
88 66 154 384
92 34 14 140 220
60 89 16
32 16 10
35 200
32 90
40 80 120
80 80
24 2 4 34 64 184
36 4 10 50 130
384
220
Page 225
ბუღალტრული აღრიცხვა
2013
სააქციო საზოგადოება ,,მერკურის“ მოგება ზარალის ანგარიშგება
ერთობლივი შემოსავალი რეალიზებული საქონლის თვითღირებულება
(ათასი ლარი) 95 (30)
საერთო მოგება
65
საოპერაციო ხარჯები საპროცენტო ხარჯი
(40) (16)
მოგება დაბეგვრამდე მოგების გადასახადი წმინდა მოგება
9 2 7
ანგარიშგებასთან ერთად მოცემულია დამატებითი ინფორმაცია: 1. საწარმო დივიდენდების გადახდას აწარმოებს წელიწადში ერთხელ. წინა წელს დარიცხული
დივიდენდის
გადახდა
ხდება
მიმდინარე
წლის
დასაწყისში.
მიმდინარე წლის დარიცხული დივიდენდი შეადგენს 4000 ლარი; 2. მიმდინარე წელს საწარმოს არ გაუყიდია ძირითადი საშუალება; 3. აქციებისა და თამასუქების გამოშვება მოხდა 2011 წლის 1 იანვარს; 4. ყველა სახის სესხით სარგებლობისათვის გადახდილი პროცენტების განაღდება განხორციელდა 2011 წლის 1 იანვრიდან 31 დეკემბრამდე.
Page 226