Goniec, wydanie 744

W nowym wydaniu!

CZYTAJ ONLINE

Życzymy Wam wyjątkowego i pełnego radości czasu Bożego Narodzenia i wspólnego świętowania z bliskimi.

Niech każdy z nas odnajdzie w tych trudnych czasach światło, dobro i piękno, zarówno w sobie, jak i w otaczającym świecie.

Redakcja

pomagamy - strona 8-9 NR 12 (744) 10 GRUDNIA 2021 / ISSN 2754-2823

4 ~ w numerze GRUDZIEŃ 2021 17

spis treści 1:0 DLA WSCHODU W ZDERZENIU CYWILIZACJI jacek żakowski

Na to już nie da się patrzeć. Leśny, muzułmański cmentarz w podlaskich Bohonikach. Kilka osób, wśród nich lokalny imam.

Spory dół. Mała biała trumienka. W niej zwłoki 27-tygodniowego chłopca poronionego przez kurdyjską matkę, odnalezioną w głębi polskiego lasu. Zabiliśmy go. Podobnie, jak inne śmiertelne ofiary polskiej reakcji na kryzys graniczny.

18

WIERZYĆ W BOŻE NARODZENIE ks. bartosz rajewski

Leszek Kołakowski pisał w swoim eseju „Jezus ośmieszony”, że „wiara może obejść się bez teologii”. Zapewne wielu uczonych teologów oburzy się tym stwierdzeniem, jednak w takie święta jak Boże Narodzenie, trudno się z nim nie zgodzić

19

CZAS POWROTÓW małgorzata mroczkowska

Koniec roku to doskonały czas na podsumowanie naszych dokonań. Dlatego nie dziwi mnie, że to właśnie w okresie świąteczno-sylwestrowym wiele emigracyjnych rodzin podejmuje ważne decyzje: wracać do ojczyzny, czy zostać?.

Adres: Goniec Polski – The Polish Times 84 Uxbridge Road West Ealing London, W13 8RA

Wydawca (Publisher): 1MM Media Group Redakcja (Editorial): T: 020 7099 7106 T: 7974 9900 12 E: redakcja@goniec.com Zespół redakcyjny i współpracownicy: redaktor naczelny Dariusz Chrost Dariusz Dzikowski Sonia Grodek Małgorzata Skibińska Łukasz Tymków Anna Zielińska Felietoniści: Barbara Adamczewska Michał Karnowski Wiktor Moszczyński Małgorzata Mroczkowska ks. Bartosz Rajewski Jacek Żakowski

32 ROSNĄCE PROBLEMY BRYTYJSKIEJ MONARCHII PRZEZ LATA RODZINA KRÓLEWSKA MIAŁA KRYSZTAŁOWY WIZERUNEK. TAK BYŁO PRZYNAJMNIEJ POZORNIE, CHOĆ NIGDY NIE BRAKOWAŁO TAM HISTORII JAK Z ROMANSU LUB FILMU AKCJI. DOPIERO DZIŚ SKANDALE I WOKÓŁ KSIĘCIA ANDRZEJA I ODWAŻNE WYPOWIEDZI KSIĘCIA HARRY’EGO MEGHAN MARKLE TRZĘSĄ W POSADACH BRYTYJSKIM DWOREM 24

WIGILIA W PRACY sonia grodek

Jak wygląda Wigilia pracownicza w Wielkiej Brytanii? Wiele zwyczajów pokrywa się z polskimi, ale warto znać specyfikę i koloryt typowo brytyjskiego Christmas Party.

28

SPOTKANIE PRZY ŚWIĄTECZNYM STOLE barbara adamczewska

60 70

WIELKI IMPREZOWNIK

SATYRYCZNA SZOPKA NOWOROCZNA piotr bielkowicz

80

HOROSKOP SAMI SWOI MAGAZYN Co Cię czeka w grudniu? Może warto posłuchać głosu astrologów?

10 grudnia 2021

Korekta: Elżbieta Marciniak Skład i grafika: MJ CREATIVE Redakcja portalu Goniec.com: redakcja@goniec.com Marketing i reklama: e-mail: marketing@goniec.com Michał Jaszewski e-mail: commercial.manager @1mmmedia.co.uk Sylwia Bohatyrewicz tel. 079 7499 0011 e-mail: sylwia@goniec.com Bożena Szul e-mail: bozena.szul@goniec.com Administracja T: 020 7099 7105 T: 079 749 900 14 E: head.office@1mmmedia.co.uk Finanse: E: payments@1mmmedia.co.uk Dystrybucja: E: dystrybucja@goniec.com Tytuł zarejestrowany pod numerem: ISSN 2754-2823 Redakcja „Gońca Polskiego” nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo odmowy publikacji ogłoszenia bez podania przyczyny.

polish news

~ 5

Wyższe kary za telefon Wielka Brytania planuje od nowego roku zaostrzenie przepisów dla kierowców, którzy korzystają z telefonu podczas jazdy samochodem.

Nowe przepisy mają pozwolić łatwiej ści-

wania smartfona. Kierowcy nie będą mogli

gać piratów drogowych. Władze kraju pla-

m.in. wybrać ulubionego utworu w aplikacji

nują wzięcie się za kierowców, którzy zbyt

streamingowej i to nie tylko podczas jazdy,

ochoczo korzystają z telefonów komórko-

lecz także w korku lub podczas postoju na

wych podczas jazdy. Według statystyk do

światłach. Zakazane ma być również ro-

zbyt wielu wypadków dochodzi właśnie,

bienie zdjęć smartfonem i granie w gry na

gdy kierowca trzyma telefon w ręku.

urządzeniach mobilnych.

Obecnie przepisy w Wielkiej Brytanii

Kierowcy wciąż będą mogli rozmawiać

są dość ogólnie sformułowane i zakazują

przez zestaw głośnomówiący oraz korzy-

wysyłania SMS-ów oraz rozmów przez

stać z nawigacji satelitarnej, gdy smartfon

telefon komórkowy trzymany w ręku

znajduje się w uchwycie samochodo-

podczas jazdy. Wyjątek stanowią sytuacje

wym. Kierowca w trakcie jazdy powinien

awaryjne na drodze, gdy kierowca napraw-

„sprawować należytą kontrolę nad swoim

dę musi skorzystać ze smartfona. Od 2022

pojazdem”.

roku przepisy staną się znacznie bardziej

Za złamanie nowych przepisów na kie-

precyzyjne, co ma ułatwić wymierzanie kar

rowców czekać będą surowe kary. Policja

kierowcom.

będzie nakładać mandaty w wysokości 200

Jak donosi BBC, w przepisach ujęty zostanie m.in. zakaz filmowania oraz przeszuki-

funtów oraz sześć punktów karnych. /dast/

reklama

6 ~ od redakcji

Zbliżające się święta

Bożego Narodzenia zdominowały ten numer

„Sami Swoi Magazyn”.

Nie mogło być inaczej, bo to przecież najważniejsze dla Polaków uroczystości w ciągu całego roku.

Piszemy zarówno o zapomnianych już polskich obyczajach świątecznych, jak i współczesnych Christmas Party w angielskich firmach.

Znajdziecie u nas informacje o najpopularniejszych przedświątecznych kiermaszach, a także kulinarne porady Barbary Adamczewskiej, 10 grudnia 2021

dotyczące przygotowania świątecznych potraw.

Jednak nie samymi świętami żyje człowiek. Przeczytajcie więc koniecznie nasz raport, przygotowany przez Sonię Grodek, o skandalach w rodzinie królewskiej oraz poradnik Karoliny Kobeluszczyk, jak przygotować się do ślubu.

I oczywiście polecamy materiały naszych stałych felietonistów – Jacka Żakowskiego, księdza Bartosza

Rajewskiego i Małgorzaty Mroczkowskiej. Jest co czytać i nad czym się zastanawiać.

Warto przeczytać materiały o zdrowiu, o tym, jak radzić sobie z samotnością i depresją, o leczeniu bezpłodności, o zdrowym stylu życia.

To dobre wskazówki na zbliżający się szybko 2022 rok.

Mamy też, jak w każdym numerze, najważniejsze informacje, przydatne Polakom w Wielkiej Brytanii – dane

i telefony najważniejszych instytucji, szkół, parafii itp. I oczywiście wielki imprezownik – czyli przydatne informacje o tym, jak można ciekawie spędzić czas w Londynie. Życzymy Wam ciepłych, rodzinnych Świąt, udanego, mimo wszystkich obostrzeń, Sylwestra i spokojnego Nowego, 2022 roku.

Redakcja

polish news

~ 7

Wielka Brytania solidarna z Polską Polska jest najważniejszym europejskim sojusznikiem Wielkiej Brytanii w NATO - powiedział premier Wielkiej Brytanii, Boris Johnson, podczas spotkania z Mateuszem Morawieckim, szefem polskiego rządu, pod koniec listopada. Premierzy spotkali się w Londynie, by porozmawiać o sytuacji na polsko-białoruskiej granicy Unii Europejskiej oraz o galopujących cenach energii w Europie.

Premier Johnson mówił przy Downing Street o bardzo dobrych polsko-brytyjskich relacjach: - Myślę, że Polska w naszym sposobie myślenia jest naszym najbliższym europejskim sojusznikiem w NATO w zakresie budowania obrony, relacji długoterminowego bezpieczeństwa i oczywiście w wielu innych obszarach. Mateusz Morawiecki dziękował za te słowa i podkreślił, że sytuacja migracyjna w Polsce jest bardzo dynamiczna i jest to problem dla całej Europy.

Po spotkaniu z brytyjskim premierem Morawiecki podkreślił w rozmowie z dziennikarzami, że „Wielka Brytania jest bardzo dobrym sojusznikiem i przyjacielem Polski”. - Chcemy wypracowywać praktycznie identycznie

stanowiska, zarówno w odniesieniu do kryzysu na granicy polsko-białoruskiej, ale także do kryzysu energetycznego, kryzysu wokół Ukrainy, kryzysu związanego z Mołdawią, na Bałkanach Zachodnich - powiedział.

Przypomniał, że w połowie listopada premier Johnson, odnosząc się do sytuacji na polsko-białoruskiej granicy Unii Europejskiej, stwierdził: „W sprawie Białorusi i Rosji okazujemy solidarność naszym przyjaciołom w Polsce. Zachęcamy wszystkich

foto: RPRM

do pracy na rzecz pokoju i stabilności w całym regionie Europy”.

Wizyta Mateusza Morawieckiego w Londynie to kolejne z serii spotkań z europejskimi liderami.

Polski premier spotkał się m.in. z przywódcami: Litwy, Łotwy, Estonii, a także premierami państw Grupy Wyszehradzkiej (w jej skład poza Polską wchodzą Węgry, Czechy i Słowacja) oraz z premierem Chorwacji. Był w Berlinie, gdzie spotkał się z kanclerz Niemiec Angelą Merkel oraz z Olafem Scholzem, który jest kandydatem na nowego kanclerza tego kraju. Rozmawiał z prezydentem Francji Emmanuelem Macronem. Udał się też do Lublany na spotkanie z szefem słoweńskiego rządu Janeszem Janszą. reklama

8 ~ polish news Twój PRZEKAZ może zmienić, czyjeś SPOJRZENIE na świat!

Tak, to właśnie Wasze przekazy pieniężne mogą zmienić, czyjeś spojrzenie na świat. Wspierając Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy przez system transakcyjny Sami Swoi pomagasz w leczeniu wzroku małych dzieci. Pomóż z nami ,,otworzyć ich małe oczka’’ na świat!

Sami Swoi Przekazy Pieniężne dla WOŚP.

Od 12-stu lat razem z Polakami mieszkającymi w Wielkiej Brytanii wspieramy polską akcję charytatywną organizowaną przez Jurka Owsiaka.

Do zbiórki na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w Sami Swoi możecie przyłączyć się na kilka sposobów.

DARMOWY przekaz dla Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy wykonacie w naszych autoryzowanych placówkach na Ealing Broadway i w Luton.

W naszych punktach znajdziecie również puszki stacjonarne oraz mnóstwo czerwonych serduszek! Możecie wesprzeć Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy przelewem online na naszej stronie internetowej www.przekazypieniezne.com lub dzwoniąc na naszą Infolinię pod numer 0207 09 92 441.

Pamiętajcie, że nie pobieramy opłat przy przekazach na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Nasza zbiórka trwa od TERAZ do końca Stycznia.

Na co zbieramy tym razem?

Tematem przewodnim kolejnego Finału WOŚP jest okulistyka dziecięca.

W tym roku wspólnie z Wielką Orkiestrą Świątecznej Pomocy gramy dla zapewnienia najwyższej jakości standardów diagnostyki i leczenia wzroku u dzieci.

Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy od lat jest uznawana za organizację o największym zaufaniu społecznym w Polsce. Celem Fundacji jest działalność w zakresie ochrony zdrowia, polegająca na ratowaniu życia chorych osób, w szczególności dzieci. Priorytetem WOŚP jest poprawa stanu ich zdrowia, jak również promocja zdrowia i profilaktyki zdrowotnej.

W tym roku tradycyjnie liczymy na Wasze dobre serducha!

Sami Swoi, Sami Swoi Magazyn i Sami Swoi Radio wspierają, pomóż i Ty! Dziękujemy za WASZE DOBRE SERCA!

To dzięki Wam! – naszym Klientom oraz sztabom, które rozliczały się poprzez Sami Swoi na konto Fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w poprzednim roku trafiło 88,601.92 GBP. Sami Swoi Przekazy Pieniężne.

10 ~ polish news

Inauguracja Balu Polskiego w Ambasadzie RP

Uroczysta inauguracja 50. Balu Polskiego odbyła się 15 listopada 2021 roku w budynku Ambasady RP w Londynie.

Bal Polski jest najbardziej prestiżowym wydarzeniem kulturalnym w życiu polskiej społeczności emigracyjnej w Anglii. Jest to prawdopodobnie również jedno z najstarszych wydarzeń tego typu w Londynie, pomijając słynny szkocki Royal Caledonian Ball - najstarszy bal charytatywny na świecie, organizowany od 1840 roku. Zaproszonych gości powitała Dorota Sztorc, która wraz z Jeremym Cross prowadziła 49. edycję Balu Polskiego, a także Agnieszka Kowalska, Chargé d’Affaires Ambasady Rzeczypospolitej w Londynie oraz Konsul Generalny RP, Mateusz Stąsiek.

Bal Polski ma na celu promocje polskiej kultury i historii w Wielkiej Brytanii oraz wzmocnienie relacji polsko-brytyjskich. Tradycyjnie motyw przewodni Balu poświęcony jest wydarzeniu historycznemu lub postaci ze świata polskiej kultury. Ostatni Bal, który odbył się 2 października tego roku był poświęcony Cyprianowi Kamilowi Norwidowi w jego 200-lecie urodzin. W poprzednich latach byli to Stanisław Moniuszko, Adam Mickiewicz, Jan Kiepura, Henryk Sienkiewicz, jak również ważne rocznice np. Bitwy o Monte Cassino, czy Bitwy Warszawskiej. 50. Bal Polski uczci pamięć polskiej pisarki i poetki okresu pozytywizmu Marii Konopnickiej w jej 180- lecie urodzin.

O życiu i twórczości patronki 50. Balu opowiedziała gościom żona Konsula Generalnego RP, Ewa Stąsiek.

Przypomniała emigracyjna przeszłość pisarki, która czerpała inspiracje z podroży, a jej prace, na przykład cykl wierszy „Italia” (1901; Włochy) zawiera zdjęcia z tego kraju. Konopnicka była poliglotka – dobrze znała język rosyjski, niemiecki i francuski. Podczas emigracji i podróży opanowała angielski, czeski i włoski.

Bal Polski ma również misję charytatywną i tradycyjnie zbiera fundusze na cele dobroczynne. Przez

ponad 20 lat Bal wspierał Skarb Państwa Polskiego na Uchodźstwie, a następnie Fundusz dla Polaków ze Wschodniej Polski. W ostatnich latach zebrane fundusze były przekazywane na m.in .: Polskie Towarzystwo Oświatowe, Bibliotekę Polską w Londynie, polskie zespoły taneczne, Polski oddział St Johns Ambulance, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Laskach, Dom dla głuchoniemych w Opolu, czy Oddzial Onkologii w Starachowicach. Głównym beneficjentem 50 Balu Polskiego będzie Dom dla Matek z Małoletnimi Dziećmi i Kobiet w Ciąży w Łabuniach, który zapewnia wszechstronną pomoc i wsparcie kobietom oraz dziewczętom, które znalazły się w trudnej sytuacji życiowej.

- W imieniu Komitetu Organizacyjnego zapraszam na Bal wszystkich, którzy cenią sobie dobrą zabawę w eleganckim towarzystwie, a jednocześnie są wrażliwi na potrzeby innych - mówiła Marzena Konarzewska, Prezes Balu Polskiego.

50. Bal odbędzie się pod patronatem Jego Królewskiej Wysokości Księcia Kentu i Chargé d’Affaires Ambasady Rzeczypospolitej w Londynie, Agnieszki Kowalskiej.

Inauguracja Balu Polskiego w Ambasadzie RP zakończyła się koncertem młodego pianisty, Łukasza Krupińskiego, który przepięknie zagrał utwory Fryderyka Chopina.

50. Bal Polski odbędzie sie w Guildhall – ponad 600 letniej siedzibie City of London Corporation. Gościem specjalnym będzie polska gwiazda estrady - piosenkarka Natalia Kukulska i jej grupa muzyków. Wystąpi również polonijny zespół folklorystyczny Mazury Dance Company. O dobrą zabawę zadbają Grzegorz Wilk Band i DJ Tempo Entertainment. Bal poprowadzi Marzena Rogalska, znana polska dziennikarka, prezenterka telewizyjna i radiowa, oraz Kasia Madera, prezenterka telewizyjna BBC. Sponsorami balu będą Paweł Mes, prezes One Money Mail Limited, Filip Slipaczek, główny partner firmy Slipaczek Chartered Financial Planners oraz Karol Sieniuc, dyrektor FM World.

50. Bal Polski odbędzie się w Guildhall w Londynie, 5 lutego 2022 r. Bilety kosztują 220 funtów od osoby.

Organizatorzy zapraszają̨ do jak najszybszej ich rezerwacji na stronie internetowej Balu.

Marta Ruszewska

Na zdjęciu: Łukasz Smoliński, sponsor i darczyńca Balu, właściciel firmy S’ouvre, Marzena Konarzewska, przewodnicząca Balu, Mateusz Stąsiek, Konsul Generalny oraz hrabia John Burmicz-Wozniacki, darczyńca Balu. foto: arch. pryw. M. Konarzewskiej 10 grudnia 2021

polish news

~ 11

NAPRAWA BIG BENA

ZA 80 MILIONÓW FUNTÓW

Słynny londyński zegar Big Ben znowu będzie odmierzał czas! Po trzech latach renowacji wieży i czasomierza, zegar zabije już w najbliższy Nowy Rok. Jego remont kosztował ponad 80 mln funtów.

Houses of Parliament i Elizabeth Tower, powszechnie nazywane Big Benem, są jednymi z najbardziej znanych londyńskich zabytków i obowiązkowymi atrakcjami Londynu. Wieża zegarowa brytyjskiego parlamentu była ukryta za parawanami przez trzy i pół roku, podczas gdy setki rzemieślników naprawiało mury i wymieniało elementy metalowe zbudowanego w 1859 roku zegara.

Sam Big Ben to ogromny dzwon wewnątrz wieży zegarowej, który waży ponad 13 ton. Koszty konserwacji Big Bena początkowo szacowano na 29 mln funtów. W trakcie prac okazało się jednak, że fundusze muszą zostać podwyższone. W 2017 roku władze miasta postanowiły zwiększyć środki do 61 milionów funtów. Finalnie renowacja Big Bena opiewa na kwotę co najmniej 80 mln funtów.

Ciekawostki o Big Benie Każda tarcza zegara ma siedem metrów średnicy. Wskazówki minutowe mają 4,2 m długości (14 stóp) i ważą około 100 kg (220 funtów, w tym przeciwwagi). Cyfry mają długość około 60 cm (23 cale).

Odmierzanie czasu w Big Benie jest ściśle regulowane przez stos monet umieszczonych na ogromnym wahadle.

Big Ben rzadko się zatrzymywał.

Nawet po tym, jak bomba zniszczyła komnatę Commons podczas II wojny światowej, wieża zegarowa przetrwała, a Big Ben nadal wybijał godziny.

Dzwonki Big Bena zostały po raz pierwszy wyemitowane przez BBC 31 grudnia 1923 roku, co jest tradycją, która trwa do dziś.

12 ~ polish news

PORUSZAJĄCE PASZPORTY ŻYCIA

Spektakl i wystawa, zaprezentowane na początku grudnia w Londynie, zapełniły sale Teatru i Biblioteki Instytutu Królewskiego. Wydarzenia były punktem kulminacyjnym projektu “Paszporty Życia — budowanie wizerunku Polski w Wielkiej Brytanii“.

Debata otworzyła cykl londyńskich spotkań z historią Aleksandra Ładosia i działalności Grupy Berneńskiej. Dyplomaci polskiego poselstwa w Bernie, we współpracy z działaczami organizacji żydowskich, ratowali Żydów w czasie II Wojny Światowej w okupowanej Europie poprzez wystawianie im fałszywych paszportów państw Ameryki Łacińskiej. Paszporty te chroniły posiadaczy przed trafieniem do niemieckich obozów zagłady. Ich właścicieli kierowano do obozów internowania, gdzie część z nich doczekała końca wojny. Ocenia się, że członkowie Grupy Ładosia wystawili 8 - 10 tysięcy takich fałszywych paszportów.

W debacie zabrali głos: Rooger Moorhouse — historyk, członek Brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Historycznego, Czesław Bielecki — publicysta, polityk, działacz opozycji w PRL, Eldad Beck — korespondent dziennika „Israel Hajom” oraz Simche Steinberger — wiceprzewodniczący Federacji Konserwatywnej Hackney, radny Springfield Ward. Dyskusję poprowadził George Byczyński, główny doradca Wielopartyjnej Grupy Parlamentarnej ds. Polski w Parlamencie Wielkiej Brytanii.

Kolejnego dnia wydarzenia przeniosły się do Instytutu Królewskiego, gdzie zorganizowano wystawę historyczną, a następnie pokaz spektaklu “Paszporty Życia”. Wystawa autorstwa dr Aleksandry Kmak-Pamirskiej, składała się z 17 plansz, prezentujących historię Żydów przed wybuchem wojny i w czasie

jej trwania, aby na tej kanwie opowiedzieć o działalności Grupy Berneńskiej.

Wśród zgromadzonych materiałów źródłowych znalazły się mapy, fotografie, dokumenty oraz listy. Premiera spektaklu w reżyserii Marka Pasiecznego, odbyła się z udziałem Piotra Adamczyka, wcielającego się w rolę Aleksandra Ładosia oraz odtwórców współpracujących z nim osób: Adolfa Silberscheina (Włodzimierz Dyła), Wawrowa (Tomasz Bielawiec), Konstantego Rokickiego (Paweł Ferens) oraz agenta Abwehry (Marek Pasieczny).

10 grudnia 2021

latek napisał książkę o ciemności

Riku Fryderyk, 10-letni Polak, mieszkający w Wielkiej Brytanii, wydał właśnie swoją pierwszą książkę.

Riku Fryderyk urodził się w Londynie, jego pasją jest pisanie. Zaczął pisać opowiadania w bardzo młodym wieku, a „The Witching Hour” jest jego pierwszą dużą publikacją. W tej historii Riku chce pomóc dzieciom, które boją się ciemności. Chce im zaproponować, by inaczej myśleli o tym, co może być w ciemności, a czego nie widzą. Pokazuje potężną stronę wyobraźni, wprowadzając młodych czytelników w świat magii w najlepszym wydaniu.

polish news

~ 13

Polska będzie współpracować z Wielką Brytanią w zakresie wojskowości. Efektem współpracy ma być m.in. powstanie w Polsce nowoczesnego naziemnego systemu obrony przeciwlotniczej.

Wojskowa współpraca Polski i Wielkiej Brytanii Umowę podpisali w listopadzie minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak z brytyjskim sekretarzem obrony Benem Wallace’m. Spotkali się w Bemowie Piskim w województwie warmińsko-mazurskim. M. Błaszczak dziękował swojemu angielskiemu odpowiednikowi. -Jestem wdzięczny, że Polska może liczyć na Wielką Brytanię, a także za jej zaangażowanie w wyzwania, jakie stoją przed nami - mówił Błaszczak. Polska i Wielka Brytania zawsze będą stały ze sobą ramię w ramię i zawsze będą ze sobą współpracować - zapewnił ze swojej strony sekretarz obrony Wielkiej Brytanii Ben Wallace. Zapowiedział, że kompania wojsk inżynieryjnych Brytyjczyków wesprze polskie służby na granicy polsko-białoruskiej.

Ministrowie podpisali deklarację, dotyczącą współpracy przemysłowej w sprawie budowy nowoczesnej broni. Ma być to program Narew - program obrony przeciwlotniczej z użyciem pocisków CAMM. - Inspektorat Uzbrojenia zarekomendował, żeby w pierwszej kolejności rozpatrywać ofertę złożoną przez Wielką Brytanię - mam nadzieję, że szybko będą postępować dalsze negocjacje związane z podpisaniem umów licencyjnych i wykonawczych. Bardzo się cieszę, że w deklaracji jest wspomniany bezprecedensowy transfer nowych technologii, co umożliwi polskiemu przemysłowi zbrojeniowemu budowanie i rozwijanie tej rakiety - podkreślił Błaszczak. Według ministra współpraca pol-

sko-brytyjska rozwijać się będzie również w zakresie budowy okrętów.

reklama

14 ~ polish news

Konferencja Organizacji Polonijnych

POMAGAĆ POLAKOM W POTRZEBIE Pozyskiwanie środków na działalność społeczną oraz skuteczne zarządzanie polonijnymi projektami były tematami przewodnimi II Konferencji Organizacji Polonijnych. Wydarzenie przyciągnęło niemal setkę zainteresowanych osób. Uczestnicy mieli do wyboru tryb stacjonarny lub online. Takie rozwiązanie przysporzyło sporo pracy organizatorom, ale poradzili sobie doskonale.

Na terenie Wielkiej Brytanii działa kilkaset polonijnych organizacji, stowarzyszeń, klubów i bardziej lub mniej formalnych grup. Status brytyjskich stowarzyszeń mają już nie tylko szkoły sobotnie, organizacje przykościelne czy lokalne centra polonijne. Zorganizowani są również polonijni wędkarze, filateliści, płetwonurkowie, miłośnicy klasycznych samochodów i publicznego przemawiania. Polacy, dla których głównym powodem tak masowej post-akcesyjnej fali emigracji, był głównie czynnik ekonomiczno-zawodowy – po osiągnięciu względnej stabilizacji bytowej – zaczęli się zrzeszać i organizować sobie życie społeczno-towarzyskie. W efekcie tego, już niemal każda dziedzina aktywności poza-zawodowej, ma swoją reprezentację.

Aby aktywność polonijnych organizacji dokładała się do sumy działań wzmacniających pozytywny przekaz na temat Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii, niezbędni są kompetentni liderzy oraz wysokie standardy działalności organizacji, grup, stowarzyszeń i wszelkich społecznych inicjatyw angażujących Polaków mieszkających na Wyspach Brytyjskich. II 10 grudnia 2021

Konferencja Organizacji Polonijnych to krok w tym kierunku. Zamiarem organizatorów jest, aby w przestrzeni polonijnych organizacji było jak najwięcej liderów z merytorycznym zapleczem, dużym wyczuciem potrzeb społecznych, otwartych na kreatywne projekty

spotkały się osoby zaangażowane lub chcące się zaangażować w działalność polonijnych organizacji i grup. Na konferencję zgłosiło się ponad 90 osób reprezentujących ponad 60 polonijnych organizacji.

Uczestniczyło blisko 80 osób.

Hybrydowa forma wydarzenia

Program II Konferencji Organizacji Polonijnych w tym roku skupił się na projektowym podejściu do rozwoju i do działań organizacji oraz na możliwościach pozyskiwania funduszy na działalność organizacji o różnym charakterze i skali swojej działalności.

i u których czynnik rywalizacji pozostaje w zdrowym balansie z wolą współpracy. Taka propozycja wydarzenia spotkała się z dużym zainteresowaniem środowiska polonijnego. Podczas konferencji zarówno stacjonarnie, jak i online

pozwoliła na uczestnictwo osób z polonijnych środowisk w różnych zakątkach Wielkiej Brytanii. Jedna uczestniczka (kiedyś działająca w Londynie) reprezentowała Polonię z Nebraski.

- Każdy statek na swojego sternika, tak jak każda organizacja ma swojego lidera. Ale sternik to nie wszystko. Potrzebne jest coś jeszcze. To jest cel i plan, jak go osiągnąć – mówiła na rozpoczęciu Konferencji Małgorzata Skibińska,

polish news

~ 15

współorganizatorka wydarzenia.

- Gdyby w październiku 1939 roku kapitan marynarki Jan Grudziński nie miał celu i wraz z załogą nie stworzyłby planu ucieczki z portu w Tallinie i przejścia przez cieśniny duńskie bez map i urządzeń nawigacyjnych, osiągnięcie polskiego okrętu podwodnego nie stałoby się legendą. Podczas Konferencji

działalność społeczną ze źródeł brytyjskich. Gościem specjalnym tego bloku była Sinead Smith, community fund officer w National Lottery Community Fund, przygotowała go Elżbieta Kardynał z EWA C.I.C. w West Midlands. Trzeci blok obejmował zagadnienia związane z zarządzaniem projektami oraz przybliżył uczestnikom zasady

bą wspólnego włączenia się do tworzenia bazy organizacji polonijnych.

- Konferencja Organizacji Polonijnych to wspaniała okazja nie tylko do wysłuchania wykładów, ale również wymiany doświadczeń i informacji pomiędzy organizacjami oraz powstawania nowych inicjatyw. Korzystając z zaangażowania

natury, od problemów z eksmisją, dziećmi, po przemoc domową i sytuacje związane ze szpitalami, ogólnie z systemem opieki, do repatriację zwłok do Ojczyzny. Polonia na wyspach stworzyła szeroką sieć organizacji i często tylko brak przepływu informacji jest przeszkodą, by docierać do Polaków w potrzebie. Druga baza będzie punk-

będziemy się skupiać i na tym, jak stworzyć dobry plan, jak wzmacniać kompetencje sternika oraz przyjrzymy się, czy rodzaj statku wpływa na ilość i jakość jego sukcesów.

Konferencja rozpoczęła się więc od przedstawienia siedmiu organizacji polonijnych z różnych części Wielkiej Brytanii (Bedford, Liverpool, Londyn, Norwich, Nottingham, Shrewsbury, Newport), aby pokazać, że mimo różnych struktur, uwarunkować prawnych czy logistycznych, można z sukcesem prowadzić działalność społeczną. Drugi blok tematyczny dostarczył uczestnikom wiedzy na temat pozyskiwania funduszy na

przygotowania dobrego merytorycznie wniosku o dofinansowanie.

To, na co zaproszeni prezenterzy zwracali uwagę, to m. in. budowanie wiarygodności finansowej, inwestycja społeczna, wykorzystywanie lokalnego zaplecza logistycznego. Dodatkową atrakcją było graficzne rejestrowanie treści przekazywanych podczas konferencji (tzw. visual minutes).

Jeszcze przed Konferencją pojawiła się okazja, aby włączyć się w tworzenie wartości dodanej takich wydarzeń i odpowiedzieć na apel jednej z uczestniczek wydarzenia.

Alicja Donimirska zaapelowała w swoim liście do uczestników Konferencji z propozycją i proś-

w konferencję tak licznych organizacji, chcielibyśmy w ramach Zjednoczenia Polskiego w WB stworzyć i uaktualnić dwie bazy danych polskich organizacji. Pierwsza to lista polskich organizacjach pomocowych działających na terenie Wielkiej Brytanii, a druga, to ogólna baza wszystkich organizacji polskich w WB – mówi Alicja Donimirska, dyrektor Polska YMCA UK, i powiernik Zjednoczenia Polskiego w Wielkiej Brytanii. - Otrzymujemy wiele zgłoszeń od osób które znalazły się w trudnej sytuacji, potrzebujących wsparcia. Byłoby wspaniale móc ich skierować do właściwej organizacji, która mogłaby im pomóc. Są to zgłoszenia przeróżnej

tem odniesienia dla wszystkich inicjatyw, fundacji, stowarzyszeń działających we wszelkich obszarach działań związanych z Polakami w Wielkiej Brytanii.

Organizatorem Konferencji byli Wydział Konsularny Ambasady RP w Londynie oraz Social Seed Media C.I.C. a wydarzenie odbywało się dzięki wsparciu ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach zadania publicznego dotyczącego pomocy Polonii i Polakom za Granicą oraz Ambasady RP w Londynie. Konferencja odbyła się w sali konferencyjnej Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Londynie.

Małgorzata Skibińska

16 ~ polish news

MEDALE W ŚWIĘTO NIEPODLEGŁOŚCI Obchody Narodowego Święta Niepodległości miały miejsce w piątek, 12 listopada, w Ambasadzie RP w Londynie.

Podczas uroczystości wręczono odznaczenia zasłużonym Polakom, mieszkającym w Wielkiej Brytanii.

Medalem Pro Patria udekorowany został John Franklin (Mieczysław Frąckiewicz), 102-letni lotnik Polskich Sił Powietrznych, który walczył w 304 Dywizjonie Bombowym podczas II wojny światowej, Krzyżem Zesłańców Sybiru – Władysław Popławski, który w czasie II wojny światowej został wywieziony do ZSRR, Krzyżem Wolności i Solidarności – Maciej Szmigiel, działacz opozycji demokratycznej z lat 80., a medalem Bene Merito – poeta i dramaturg Edmund Matyjaszek.

Konsul Generalny RP w Londynie Mateusz Stąsiek podkreślił znaczenie dnia 11 listopada oraz pamięci o bohaterach okresu odzyskania przez Polskę niepodległości i o współczesnych bohaterach. - Narodowe Święto Niepodległości to dla Polaków święto szczególne, skłaniające do refleksji i przypominające, że niepodległość, którą dziś możemy się cieszyć, została okupiona walką i cierpieniem wielu pokoleń Polaków. Historia naszej Ojczyzny uczy, że Polacy zawsze stawali w obronie słabszych, nieśli pomoc i dawali schronienie prze-

foto: Ambasada RP w Londynie

śladowanym. Polska to także kraj, który w historii Europy i świata był prekursorem demokratycznych reform – powiedział Konsul Generalny RP. – W tym szczególnym dniu pamiętajmy jednak nie tylko o naszych wielkich przywódcach, o milionach bezimiennych bohaterów – polskich żołnierzach, duchownych, naukowcach, pisarzach, artystach i zwykłych ludziach, którzy swoim działaniem przyczynili się do odzyskania przez Polskę wolności. Nie zapominajmy także o współczesnych bohaterach, których życie pełne poświęceń, tak bardzo widocz-

ne w okresie pandemii, uratowało tysiące istnień ludzkich w tym trudnym czasie. Pamiętajmy o pracownikach służby zdrowia, o policjantach, przedstawicielach innych służb i o wolontariuszach, niosących pomoc najbardziej potrzebującym.

Obchody zakończyły się koncertem muzyki Fryderyka Chopina, Karola Szymanowskiego, Henryka Wieniawskiego i Ignacego Jana Paderewskiego w wykonaniu skrzypaczki Magdaleny Filipczak i pianisty Łukasza Filipczaka.

KU PAMIĘCI BOHATERÓW Niedziela Pamięci (Remembrance Sunday), to dzień upamiętniający brytyjskich i sprzymierzonych żołnierzy i cywilów, zaangażowanych w obydwie wojny światowe. Odbywa się w drugą niedzielę listopada. W uroczystościach pod Cenotafem, wojennym pomnikiem w Whitehall uczestniczyli wojskowi, służący pod barwami polskimi lub brytyjskimi w kampanii włoskiej, w Powstaniu

Warszawskim, a w nowszych czasach w Bośni, Kosowie, Iraku i Afganistanie. Polski oddział prowadzony był przez generała Drewienkiewicza, a organizatorem uroczystości była Hanka Januszewska. Uczestniczyły w tym trzy organizacje - Polish Heritage Society, Stowarzyszenie Przyjaciol Polskich Weteranów i Poland Street.

Uczestnicy przybyli na pochód z Londynu, z Yorkshire, ze Szkocji, Isle of Wight i z Normandii. W sumie udział w uroczystości wzięło około 10 tysięcy uczestników służb zbrojnych lub wspierających organizacji. Ostatnie honory po zakończeniu marszu odebrał w imieniu Królowej, jej wnuk książę William, Duke of Cambridge.

APEL O SPECJALNE WIZY DLA PRACOWNIKÓW Z UE

Na zdjęciu na pierwszym planie: Izabela Madej (klęcząc), płk Otton Hulacki, Marzenna Schejbal. Z tyłu stoją: Jan Zbigniew Kijowski, Jerzy Madej, Anna Gałandzij, Krystyna Dereszewska, Wiktor Moszczyński, gen. Jan Drewienkiewicz, Anita Meeson, Mariola Świetlicka, chorąży Piotr Potrzebowski (schowany z tyłu w niebieskim berecie), Alex Brzeski, Hanka Januszewska, Tomasz Kaźmierski, Krzysztof Januszewski, chorąży Michał Zdobych (w bordowym berecie), sierżant Grzegorz Pach, płk Ryszard Ciągliński, Marek Stella Sawicki.

10 grudnia 2021

ferlieton

~ 17

Jacek Żakowski

dla Wschodu

w zderzeniu

cywilizacji

NA TO JUŻ NIE DA SIĘ PATRZEĆ. LEŚNY, MUZUŁMAŃSKI CMENTARZ W PODLASKICH BOHONIKACH. KILKA OSÓB, WŚRÓD NICH LOKALNY IMAM. SPORY DÓŁ. MAŁA BIAŁA TRUMIENKA. W NIEJ ZWŁOKI 27-TYGODNIOWEGO CHŁOPCA PORONIONEGO PRZEZ KURDYJSKĄ MATKĘ, ODNALEZIONĄ W GŁĘBI POLSKIEGO LASU. ZABILIŚMY GO. PODOBNIE, JAK INNE ŚMIERTELNE OFIARY POLSKIEJ REAKCJI NA KRYZYS GRANICZNY.

Wina Łukaszenki jest większa. To on zwabił ofiary na granicę. To jego ludzie zmuszają je do szturmów na polskie zasieki, biją, głodzą, szczują psami. Dla niego ich śmierć to nie problem. Jest politycznym bandytą mordującym i maltretującym ludzi, gotowym porwać samolot, torturować, fałszować wybory, więzić opozycję.

Nawet jeżeli wielu Białorusinów wciąż Łukaszenkę popiera, jest on dziś najgorszą kreaturą europejskiej klasy politycznej. Nie wolno mu ulegać. Zwłaszcza teraz, gdy celowo wywołany przez niego kryzys wyraźnie pokazuje, że granica polsko-białoruska stała się granicą cywilizacji, a celem Łukaszenki (i Putina, który za nim stoi) jest przesunięcie granicy cywilizacji - nie państw.

Kluczowa różnica między tymi cywilizacjami (zachodnią i wschodnią) nie jest polityczna ani ekonomiczna, choć ma polityczne i gospodarcze skutki. Dotyczy tego, co dla każdego jest w polityce kluczowe: relacji między człowiekiem i różnego rodzaju władzą. Dla Zachodu (katolickiego i protestanckiego) celem jest człowiek, a państwo i inne wspólnoty (społeczeństwo, kościół, gospodarka, rodzina) to narzędzia mające mu służyć. Dla Wschodu celem jest państwo i inne wspólnoty, a człowiek ma im służyć. Zachód to indywidualizm, a Wschód to kolektywizm. Na Wschodzie ludzie służą państwom, na Zachodzie państwa służą ludziom.

Dla Łukaszenki, Putina i innych wschodnich satrapów śmiertelnie groźne jest to, że począwszy od lat 70. XX w. Zachód zarażał wschodnie społeczeństwa swoimi wartościami. Za ich sprawą rozwinęły się ruchy dysydenckie, które rozwaliły komunę od środ-

Komentuj! Goniec.com

ka. W ich imię działa w satrapiach opozycja, która obaliła kremlowskich agentów w Gruzji i Ukrainie, oraz wygrała sfałszowane przez Łukaszenkę wybory.

Wśród pożytków, na które Putin i Łukaszenka liczyli, organizując kryzys humanitarny, najważniejszym jest pokazanie wszystkim, że Zachód nie jest lepszy, niż Wschód. Teraz triumfują. „My łamiemy prawa człowieka? A kto skazuje małe dzieci na śmierć, wywożąc je do mokrego i zimnego lasu?”. „Kto łamie własne prawo i międzynarodowe konwencje, każąc mundurowym przepychać wycieńczonych ludzi przez granicę, rozdzielając rodziny, ścigając dziennikarzy i udzielających pomocy?”

Zachód ma procedury na takie sytuacje. Kilka tysięcy ludzi z lasów można było umieścić w obozach, rozpatrzyć ich wnioski o ochronę, tych, którzy jej nie dostaną, odesłać do państw pochodzenia. Zamiast tego Polski rząd wybrał wschodnie okrucieństwo, z nawiązką realizując plan Łukaszenki/Putina.

Granica cywilizacji została przesunięta paręset kilometrów na zachód. Dzięki presji Merkel, Macrona, Bidena na wschodnich satrapów i kraje, z których ściągali uchodźców, kryzys chwilowo przygasł. Ale widok małej białej trumienki zakopywanej po zachodniej - nie wschodniej - stronie zderzenia cywilizacji zostanie z nami na długo.

O to satrapom chodziło. Teraz triumfują.

Jacek Żakowski, kierownik Katedry Dziennikarstwa

Collegium Civitas, publicysta Polityki i Gazety

<<

Wyborczej, prowadzi piątkowe poranki w TOK FM. Dziennikarz Roku 1997, laureat m.in. 2 Wiktorów, Superwiktora, Nagrody PEN Clubu im. im Prószyńskiego. Autor kilkunastu książek i programów TV. Ostatnio wydał: „Wirus 2020” (Sic! 2021).

18 ~ felieton

ks. Bartosz Rajewski

ierzyć

w

Boże Narodzenie

Leszek Kołakowski pisał w swoim eseju „Jezus ośmieszony”, że „wiara może obejść się bez teologii”.

Zapewne wielu uczonych teologów oburzy się tym stwierdzeniem, jednak w takie święta jak Boże Narodzenie, trudno się z nim nie zgodzić.

Prawda o Narodzeniu Chrystusa wydaje się na tyle oczywista, prosta i bliska każdemu wierzącemu człowiekowi, że nie potrzebuje dodatkowych wyjaśnień, interpretacji, teologicznych traktatów o Wcieleniu itd. Dla człowieka wierzącego zupełnie naturalne jest, że Bóg stał się człowiekiem. Warto jednak pamiętać, że żywa wiara jest jasna i zrozumiała dla wierzącego, ale już trudna do zrozumienia i niejasne dla niewierzącego. Kiedyś w ramach przedświątecznej sondy ulicznej w Paryżu ankieterzy pytali przechodniów, co znaczy słowo „Noël” (francuska nazwa Bożego Narodzenia).

Zapytywani albo nie wiedzieli, albo mówili jakieś głupstwa. Pewnie u nas wyglądałoby to lepiej, bo polska nazwa tych Świąt sugeruje jednak coś więcej.

Z Bożego Narodzenia niemal zawsze robi się opowieść baśniowo piękną i nierealną. Nie ma w tym jednak nic niestosownego. Bardziej można się zżymać, że dzisiaj z tych świąt robi się reklamowy show. Albo idzie się jeszcze dalej. Rok temu przed Bożym Narodzeniem na londyńskich przystankach autobusowych i stacjach metra można było zobaczyć świąteczne reklamy Coca-Coli, które zapowiadały nie nadchodzące „Christmas”, ale… wakacje.

Po ponad dziewięciu latach spędzonych w Londynie nie dziwię się już takim reklamom.

Wszak dla wielu naszych znajomych Boże Narodzenie to już nie czas świąteczny, nawet

nie piękna baśń, ale zwyczajne wakacje.

Trudno jednak wymagać od ludzi niewierzących, by przyjmowali i rozumieli coś, co dla nich jest totalnie obce, niezrozumiałe, niejasne i nierealne.

Dlatego ważne jest, byśmy pielęgnowali bożonarodzeniowe tradycje nawet jeśli dla innych będą one wydawały się śmieszne. Właśnie dlatego wierzę w woła i osła w szopce, w łańcuchy na choince, że „panna na ten czas psałterz czytała”, gdy przyszedł do niej Gabriel, i że las cierniowy zakwitł różami, gdy Maryja szła z Jezusem w łonie do Elżbiety – jak mówi chorał adwentowy. Lubię nasze rzewne jasełka i teksty kolęd typu „pastuszkowie mili”, „anieli”, co w „locie stanęli”, „wół, osioł”, „trzej królowie, monarchowie”. Wierzę św. Łukaszowi Ewangeliście, który informuje nas, że „wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzono spis ludności w całym świecie...”, choć zdaniem wielu autorów takiego spisu w tym czasie w ogóle nie było. Być może, mówią, Łukasz go wymyślił, by narodzeniu Jezusa nadać wymiary planetarne. Wierzę, że w Betlejem aniołowie śpiewali zarówno „chwała... ludziom dobrej woli”, jak i „chwała... ludziom Bożego upodobania”.

Ta wiara, podobnie jak pewnie i dla Was, jest dla mnie czymś naturalnym. Te elementy opisów Narodzenia Pana przyjmuję bez buntu i intelektualnego nastroszenia również dlatego, że wiem jak czytać Biblię. Myślę, że z okazji Bożego Narodzenia należy wyjaśnić i przypomnieć, że opisy zawarte w Piśmie Świętym, także w Nowym Testamencie, mają wprawdzie twardą podstawę historyczną, ale nie są ani reportażami, ani relacjami historycznymi.

Czym zatem są? Są przekazem wiary. Przekaz ten dokonywany jest według przyjętych wówczas reguł. Kiedy mowa jest tam o snach albo o aniołach, autor chce po prostu wskazać na szczególną interwencję Boga. Przecież i

Komentuj! Goniec.com 10 grudnia 2021

wtedy czytelnicy tego przekazu wiedzieli, że aniołów nie spotyka się ot tak na ulicy. Słowa wkładane przez autorów natchnionych w usta aniołów rozumiano jako przekazane ludziom słowa Boga, objawioną Jego bliskość, Jego natchnienia. Dlatego szczerze w to wierzę, bo w tych słowach, nawet dwa tysiące lat później, rzeczywiście czuję bliskość Boga.

Leszek Kołakowski pisał, że „wiara może obejść się bez teologii”. Zgoda, ale prawdziwa wiara szuka również zrozumienia. Dlatego warto w te świąteczne dni szukać zrozumienia tego, co być może nie zawsze jest oczywiste: po co w szopce wół i osioł, skąd się wzięli tam anieli i pastuszkowie mili, trzej królowie czy może raczej magowie itd. Odpowiedzi na te i inne pytania od wieków znamy, także dzięki teologii. A co z kwestią wiarygodności św. Łukasza Ewangelisty i spisu ludności, o którym wspomina? Czy to możliwe, żeby dopuścił się kłamstwa, a jeśli nawet nie, to dalece posuniętej manipulacji? Kardynał Gianfranco Ravasi w książce „I Vangeli del Dio con noi” wyjaśnia, dlaczego Łukasz jest wiarygodny.

Ten znakomity znawca Biblii i jej popularyzator, w książce poświęconej tzw. „ewangeliom dzieciństwa Jezusa” precyzyjnie, w oparciu o źródła wykazuje, jak powierzchowne są argumenty podważające historyczność spisu. Łukasz niczego nie zmyślił, wbrew interpretacji dość rozpowszechnionej w popularnych opracowaniach.

Boże Narodzenie, choć dla nas wydaje się naturalne i oczywiste, wciąż pozostaje tajemnicą.

Sens świętowania Narodzin Chrystusa polega także na tym, by tę tajemnicę każdego roku zgłębiać i na nowo odkrywać, czego sobie i Wam serdecznie życzę.

Ks. Bartosz Rajewski, proboszcz jednej z najstarszych polskich wspólnot katolickich w UK – parafii pw. Św.

Wojciecha na South Kensington w Londynie (Little Brompton Oratory). www.parafia-kensington.uk

ferlieton

~ 19

Małgorzata Mroczkowska

zas

powrotów Koniec roku to doskonały czas na podsumowanie naszych dokonań. Dlatego nie dziwi mnie, że to właśnie w okresie świąteczno-sylwestrowym wiele emigracyjnych rodzin podejmuje ważne decyzje: wracać do ojczyzny, czy zostać?

Pracownicy siłowni i klubów fitness twierdzą, że nowe abonamenty sprzedają się najlepiej w styczniu. To właśnie w tym okresie ludzie podejmują wyzwania noworoczne i decydują się zadbać o zdrowie fizyczne. Niestety czas pokazuje, że już na wiosnę wszystko wraca do normy i gaśnie styczniowy zapał do odchudzania. Ludzie lubią wyzwania i nawet wiedząc, że nie podołają, uwielbiają podnosić sobie poprzeczkę. Los emigranta nigdy nie był łatwy. Życie z dala od rodziny nie jest dla każdego.

Ci jednak, którzy zdecydowali się zdobyć obcy kraj, zwykle wygrywają. Polacy zawsze zaliczali się do grupy ludzi niezwykle zaradnych i dobrze zorganizowanych. Umiemy nie tylko szybko znaleźć pracę, ale również odłożyć pieniądze i znaleźć dobrą szkołę dla naszych dzieci. A kiedy dochodzimy do wniosku, że zdobyliśmy już wszystkie góry, nie osiadamy na przysłowiowych laurach, tylko szukamy kolejnych gór do zdobycia. Tak się składa, że najczęściej przy wigilijnym karpiu zaczynamy marzyć o górach, które są najbliższe naszemu sercu, Bieszczadach albo Tatrach.

Znam ludzi, którzy zatoczyli wielkie koło, którzy wyjechali najpierw do Londynu, potem za wielką wodę, do Ameryki, by po latach „tułaczki” wrócić na ojczyzny łono. „Gdzie mi będzie tak źle, jak nie w Polsce?”, zwykli żartować. I mieli rację. Wzmocnieni psychicznie licznymi problemami, którym musieli stawić czoło, łatwiej aklimatyzują się w nie do końca łatwej Polsce. Okazuje się, że to, co dawniej ich w naszym kraju denerwowało, teraz stało się atrakcyjne i już tak bardzo im nie przeszkadza, a wręcz przeciwnie, zyskuje na wartości. My Polacy zawsze będziemy szukać Polski i do Polski wszystko i wszystkich porównywać będziemy. Można wyjechać z Polski, ale Polska z nas nigdy nie wyjedzie. I tak rodzą się legendy o tym na przykład, że nigdzie na świecie nie pieką tak dobrego chleba jak w Polsce, albo że tylko polskie lato jest prawdziwe, a każde inne jest niewystarczająco suche i ciepłe. Polacy w UK kupują polskie kosmetyki, chociaż brytyjskie wcale nie są złe. Złe nie są, ale najlepsze są nasze, wiadomo. Podobnie rzecz ma się z polskimi produktami żywnościowymi. Nie ma jak wizyta w polskim sklepie i plasterek polskiego pomidorka na kajzerce posmarowanej polskim masłem. Masło angielskie jest solone i nie każdemu ten smak pasuje. Podobnie jest z herbatą, którą wyspiarze piją z mlekiem.

Polak pije herbatę co najwyżej z cytryną.

Jedna z moich koleżanek powiedziała ostatnio, że ma już dość tych cotygodniowych wizyt w polskim sklepie, tych rozmów ze sprzedawczyniami w języku polskim, kupowania polskich krzyżówek i gazet. Otóż doszła do wniosku, że czas najwyższy wracać do Polski. Jednym słowem zapragnęła mieć polski sklep na co dzień i na każdym rogu.

Komentuj! Goniec.com

Powrót do ojczyzny emigranci nazwali „zjazdem”. Mówi się: zjeżdżam do kraju. Zjazd, to powrót, wyjazd bez powrotu i kupno biletu w jedną stronę, o czym wielu z nas marzy od lat. Trudna to decyzja, bo jak wiadomo nigdy nie jest dobry czas na tak poważną decyzję.

W końcu nigdy nie wiadomo, jak tam nam faktycznie będzie i czy uda nam się tam odnaleźć. A z drugiej strony trochę żal zostawiać to, do czego się tu doszło, pracę i znajomych.

Najtrudniej jest wracać rodzinom z dziećmi.

Istnieje obawa o to, jak poradzą sobie w polskiej szkole, zwłaszcza że wiele polskich dzieci nie mówi po polsku. Zdarza się bowiem i to całkiem często, że polscy rodzice zwracają się do dzieci nie po polsku, ale po angielsku. Dzieci od biedy rozumieją mowę przodków, ale już nie czytają po polsku, a tym bardziej nie piszą.

Ci jednak, którzy decydują się zjechać do Polski, rzadko wracają. Mimo wszystko udaje im się odnaleźć swój raj nad Wisłą. Bywa też, że przy tej okazji dochodzi do dramatów i nie wszystkie rodziny przejdą ten proces razem.

Czasem dochodzi do rozwodu, zdarza się, że dzieci, jak tylko dorosną, wracają do UK, bo tylko tu czuły się bezpiecznie.

Czasami nie potrafimy podjąć właściwej decyzji przez długie lata i wydaje nam się, że tkwimy w zawieszeniu. A potem okazuje się, że właśnie to rzekome zawieszenie było dla nas najważniejsze i wyszło nam na dobre.

Na wszystko potrzebny jest czas i niczego w życiu nie da się przyspieszyć na siłę. Widocznie tak ma być. Warto też pamiętać o tym, że najlepiej jest tam, gdzie nas nie ma.

Małgorzata Mroczkowska, z wykształcenia politolog, od 2004 r. mieszka w Londynie. Autorka powieści obyczajowych, m.in. „Angielskie lato”, „Od jutra dieta! Zapiski niedoskonałej pani domu” i najnowsza „Dziennik przetrwania. Zapiski niedoskonałej matki”.

20 ~ zwyczaje świąteczne

JAK 100 LAT

W POLSCE OBCHODZONO Przed świętami na polskiej wsi nie było już prac polowych, za to wiele roboty w domu. Sprzątanie, bielenie ścian wapnem, by je odkazić, pranie, a na końcu gotowanie. Do dzieci należało przygotowanie ozdób na choinkę..

Drzewko ubierano w wigilię

Na początek - barszcz

Mikołaj przynosił prezenty 6 grudnia. Prezentami były orzechy, czerwone jabłuszka, które przed wojną uchodziły za rarytas, cukierki zawinięte w błyszczące papierki, czasem nawet bańki na choinkę. Drzewko kupowano albo wycinano w lesie. Dzieciom „obskubać” drzewko ze słodyczy wolno było dopiero po świętach. Co ciekawe, na Podkarpaciu choinkę ubierano dopiero w samą wigilię. I to nie z myślą o dzieciach, ale o pannach na wydaniu. Jeżeli w domu nie było panny, to chatę zdobiło się żywymi, zielonymi gałązkami, bibułowymi kwiatkami, „pająkami”

Kulminacyjnym punktem świąt była wigilia. W niektórych miejscowościach wieczorami chłopcy zapalali słomę na obrzeżach wsi. To znak, że czas zacząć święta. Nie przypadkowo na datę Bożego Narodzenia wybrano 25 grudnia. Po tej nocy, uważanej za najdłuższą w roku, następowały „narodziny światła”, dnia stopniowo przybywało. Wierzono, że w tym czasie dusze zmarłych odwiedzają krewnych. Dlatego wieczerza wigilijna była w zasadzie ucztą na cześć zmarłych. Na stole stawiano z myślą o nich dodatkowe nakrycie.

Menu było różne – w niektórych rejonach Polski

10 grudnia 2021

barszcz, w innych żur z fasolą, żur z gotowanym bobem lub zupa grzybowa. Drugie danie to prawie wszędzie pierogi z kapustą i z grzybami, choć są miejscowości, gdzie grzybów nie stosowano.

Potem podawało się kapustę z grochem i dania słodkie: mogły być pierogi z powidłem, powinna być kasza jaglana ze śliwkami. Dawniej jadano jeszcze smażone na oleju racuchy lub pączki. W niektórych rejonach na wigilię pieczono cebularze - ciasto drożdżowe, na które kładziono duszoną cebulę.

zwyczaje świąteczne

~ 21

TEMU

BOŻE NARODZENIE? Piernik powinien dojrzewać trzy tygodnie

Przed wojną na wsi raczej nie jadało się ryb.

Trzeba było je kupić, co uważano za rozrzutność, chyba, że ktoś sam je złowił.

Po wieczerzy na stół trafiały ciasta. Nie sernik, ale piernik królował na wigilijnym stole.

Miodownik, czyli piernik na miodzie to jedno z najstarszych ludzkich ciast, był znany już w starożytnym Egipcie. Piernik powinien dojrzewać 3 tygodnie i zawierać miód, przyprawy, ewentualnie sodę oczyszczoną.

Wigilijnym ciastem był też makownik - mak uważano za symbol żałoby oraz błogiego snu.

Podawano także inne ciasta drożdżowe, np. z powidłem. Ciasto robiło się tak, jak na pizzę - bez jajek. Jeżeli ktoś chciał, żeby było żółte, to dodawano szafran. Menu na święta Bożego Narodzenia było odmienne niż na Wielkanoc, bo zimą brakowało nabiału i jajek -w zimie krowy się nie „doiły”, a kury się nie „niosły”.

Może się dzisiaj wydawać czymś niewyobrażalnym, ale tradycyjna polska wigilia jest jarska.

Po wieczerzy zaczynało się prawdziwe świętowanie. Nie wolno było nic robić, a używanie ostrych narzędzi, np. igły, uważano za grzech.

Wigilię i Boże Narodzenie spędzali domownicy tylko w rodzinnym gronie. Dopiero na św. Szczepana zaczynało się życie towarzyskie. W drugi dzień świąt panna musiała świtem wyrzucić na podwórze sianko i zboże, które leżało pod wigilijnym obrusem. Gdy tego nie zrobiła, cała okolica wiedziała, że jest „śpioch, leń, i nie nadaje się na żonę”. Kawaler, który chciał się oświadczyć, siadał na podwórku na tym sianie. Jeżeli kandydat pasował na zięcia, to gospodarz domu - ojciec lub dziadek dziewczyny wychodził z wódką, częstował, i zapraszał na śniadanie. Uznawano, ze młodzi są zaręczeni.

Idą kolędnicy Były 2 rodzaje kolędników. Dzieciaki, tzw. „szczodraki”, wygłaszały życzenia: „Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok…” Dostawały drobne pieniądze i łakocie. Starsi kolędnicy przychodzili z muzyką (ze skrzypcami, z akordeonem) do domów, gdzie były młode dziewczyny. Śpiewali dla panny specjalną kolędę, a ona miała obowiązek „zapłacić”, dać jakiś prezent. Kolędnikom wolno było oberwać coś z choinki. Kolędnicy byli przepasani powrósłami, mieli czapy z plecionej słomy, chodzili z cepami. Chodzenie z kolędą zaczynało się na św. Szczepana, a kończyło na Trzech Króli.

Dla naszych przodków Boże Narodzenie miało być „przedsmakiem raju”. Myśleli wtedy: „jesteśmy syci, jesteśmy w cieple, jesteśmy razem, nie musimy pracować”. Dawniej ludzie przez cały rok nie dojadali. I dawniej, i dziś zachodzi pewien świąteczny paradoks - ludzie życzą sobie spokojnych świąt. A przecież święta mają być niespokojne! Ma być radość, zamieszanie, gwar i muzyka.

22 ~ raport

NIETYPOWE TRADYCJE BOŻONARODZENIOWE NA ŚWIECIE

Polacy dzielą się opłatkiem, pozostawiają miejsce przy stole dla niespodziewanego wędrowca i wypatrują pierwszej gwiazdki. A jakie osobliwe zwyczaje są w innych krajach?

Fińskie Boże Narodzenie jest podobne do polskiego – wigilijna wieczerza, grono najbliższych, choinka i prezenty. Jednak ważną częścią uroczystości są wizyty Finów w saunach w dniu Wigilii. Wierzą bowiem, że kąpiel parowa da im oczyszczenie – nie tylko ciała, ale i ducha.

W Norwegii istnieje tradycja niespotykana w innych miejscach świata – chowanie mioteł w dniu Wigilii. Jeszcze kilkaset lat temu wierzono, że tego dnia złe duchy i czarownice obudzą się ze snu, wezmą z cudzych domów miotły i odlecą na nich. Do dziś szuka się więc w domu kryjówek i chowa się do nich miotły.

W Japonii chrześcijańskie Boże Narodzenie jest obchodzone ze względu na tradycję – choinkę, bombki i sztuczny szron na szybach. Jednak świąteczny obiad jest już zupełnie inny, często to kubełek z KFC, bo ta popularna w Japonii sieć przygotowuje nawet na ten czas specjalną świąteczną ofertę.

Niemcy na choince wieszają nie tylko łańcuchy i okrągłe bombki, ale też ogórki! Nie jadalne, ale bombki w takim kształcie. W każdym domu tę szczególną ozdobę wiesza się w łatwo 10 grudnia 2021

widocznym miejscu, by bez trudu znalazły ją dzieci. Które z nich pierwsze wypatrzy, gdzie wisi ogórek, dostanie dodatkowy świąteczny prezent.

W Hiszpanii zamiast opłatkiem domownicy dzielą się specjalną chałwą, turronem, uformowaną w rulon i owiniętą białym waflem.

Inny jest też Mikołaj. W Holandii do dzieci przychodzi Sinterklaas. To biskup w tradycyjnych szatach, ma czerwony płaszcz i długą brodę, ale również laskę biskupią oraz tiarę. Zwykle przypływa na łodzi, w towarzystwie czarnoskórych pomocników, zwanych Czarnymi Piotrusiami. Wchodzi do domu przez komin, a dzieci szukają prezentów w najmniej spodziewanych kryjówkach lub odnajdują je pod drzwiami domu. Sam Sinterklaas po ulicach miasta na białym koniu, częstując dzieci słodyczami.

Włoskim dzieciom prezenty przynosi czarownica Befana. Legenda głosi, że wiedziała ona o narodzeniu małego Jezuska od trzech królów, jednak nie dotarła do stajenki, ponieważ zgubiła się po drodze. Kierowana wyrzutami sumienia do dzisiaj co roku podrzuca prezenty do każde-

go domu, w którym mieszka dziecko – liczy, że w którymś z nich mieszka może mały Jezus. W związku z tą tradycją we Włoszech dzieci otrzymują prezenty dopiero w święto Trzech Króli.

W Hiszpanii to nie święty Mikołaj przynosi dzieciom prezenty, tylko trzej królowie. Dzieci otrzymują je dopiero 6 stycznia. Prezentów szukają w przygotowanych przed pójściem spać butach.

Jest jeszcze Dziadek Mróz, świecka wersja świętego Mikołaja, spopularyzowana na terenie dawnego ZSRR. Przynosi dzieciom prezenty i wygląda całkiem podobnie do naszego świętego, jednak przychodzi nie w Wigilię, ale w Nowy Rok. Ma na sobie czerwony, niebieski lub srebrny płaszcz, wełnianą czapkę, sznur zamiast pasa i zawsze pojawia się w towarzystwie swojej wnuczki, Śnieżynki. Żadne święta nie są takie same w różnych krajach. Łączy je jednak jeden element – chęć spędzenia tego wyjątkowego czasu z rodziną, w domowym cieple i atmosferze miłości. I tego Wam w te nadchodzące Święta życzymy.

wywiad

~ 23

24 ~ zwyczaje świąteczne

WIGILIA W PRACY

Jak

wygląda

Wigilia

pracownicza w

Wielkiej Brytanii? Wiele

zwyczajów pokrywa się

z polskimi, ale warto znać specyfikę i koloryt typowo brytyjskiego

Imprezy świąteczne pod znakiem zapytania W tym roku nie ma zakazu świętowania na imprezach firmowych. Mimo wszystko sporo osób ma obawy zdrowotne. Rządzący nie do końca potrafią ich uspokoić. Choć Boris Johnson na razie twierdzi, że nie trzeba odwoływać planów, to medialni lekarze, a nawet urzędnicy z ministerstwa zdrowia nadal straszą zakażeniami. The Guardian podaje, że niejedna impreza formowa została odwołana ze strachu przed zmieniającymi się w ostatniej 10 grudnia 2021

chwili regułami i ryzykiem dla pracowników. Na Wyspach wiele firmowych przyjęć odbywa się w pubach. Druga z rzędu Wigilia bez tłumów świętujących w barze to może być dla tych miejsc potężny cios. Wciąż jednak są i takie firmy, w których Wigilia się odbędzie. Niektóre zachowują środki ostrożności, ograniczając liczbę uczestników do sześciu i wprowadzając dodatkowe ograniczenia. Na wszelki wypadek przyjrzyjmy się więc, jak wpasować się w klimat brytyjskiego przyjęcia świątecznego.

Jak wygląda Christmas Party?

Pod względem spożycia alkoholu na firmowych przyjęciach Polska wypada bardzo podobnie do Wielkiej Brytanii. Na firmowych imprezach często serwuje się nielimitowany alkohol, a pracownicy chętnie z tego korzystają. Z punktu widzenia pracodawcy warto zadbać o to, by zachowane były proporcje pomiędzy posiłkami a alkoholem, co pomoże pracownikom dobrze się bawić nie tylko opróżniając kolejne kieliszki. W przypadku

Christmas Party.

imprez organizowanych poza firmą, można wprowadzić vouchery na alkohol w barze lub zasadę, że darmowe piwo czy wino jest serwowane tylko w trakcie „zasiadanego” posiłku. W ten sposób pracownicy biorą większą odpowiedzialność za to, ile piją, a firma ma te wydatki pod kontrolą.

Podobnie jak w Polsce, termin takiej imprezy zależy od zwyczajów przyjętych w danej firmie, ale rzadko organizuje się Wigilię w pracy tuż przed Świętami. Popularny termin to ostatni czwartek lub piątek przed przerwą świąteczną. W 2014 roku zapytano

zwyczaje świąteczne 700 pracowników o to, co myślą o świątecznych spotkaniach po pracy. Polowa stwierdziła, że je lubi, 40 proc. mówiła, że jest im wszystko jedno, a 1 na 10 otwarcie przyznał, że nienawidzi firmowych Świąt. W niektórych firmach odchodzi się od modelu zakrapianych, wieczornych posiedzeń, na rzecz wspólnego wyjścia z biura w ciągu dnia, np. na świąteczny kiermasz lub łyżwy. To odpowiedź na umacniający się szczególnie wśród najmłodszego pokolenia trend zdrowego stylu życia. Młodzi nie chcą godzinami siedzieć nad drinkiem z kolegami z pracy. Zamiast tego wolą warsztaty z lepienia pierników lub bitwę na śnieżki.

O czym rozmawiać na przyjęciu?

Teoretycznie na takim spotkaniu nie powinno się rozmawiać o poufnych sprawach firmy. Po pierwsze, na przyjęciu może być ktoś z rodziny pracowników czy kontrahent, więc lepiej dla siebie zostawić wewnętrzne, biurowe tematy. Poza tym chodzi o zwykły savoir-vivre – pracownicy mają się w końcu bawić, a nie myśleć o pracy. Luźna atmosfera późnego wieczoru może jednak rozwiązać języki. Szefowie powinni więc uczulać wcześniej pracowników, by nie dyskutowali podczas imprezy o poufnych firmowych sprawach.

Popularna zasada mówi, że to, co jest objęte tajemnicą na co dzień, nie powinno być też tematem wieczornych rozmów przy piwie w szerszym pracowniczym gronie.

Dla Polaków na Wyspach zaskoczeniem często jest świecki charakter firmowej Gwiazdki.

Przyjęcia z okazji Świąt odbywają się i pełne są tradycyjnych elementów takich, jak choinka czy kolędy.

Poza tym jednak głębszy sens takiego spotkania dawno się rozmył.

Dziś to raczej okazja do budowania lojalności i zespołowego charakteru w firmie niż manifestacja religijnych uczuć. To jeden z ostatnich dni pracy w Starym Roku, więc służy jako okazja do podsumowań i kreślenia planów. Zazwyczaj na Gwiazdkę w firmie przychodzą wszyscy niezależnie od obrządku. Trzeba powstrzymać się od „uświadamiania” kolegów z pracy na temat chrześcijańskiej teologii czy symboliki. Pracodawca powinien brać pod uwagę zwyczaje pracowników podczas planowania świątecznego przyjęcia, np. oferu-

jąc napoje bezalkoholowe i kuchnię wegetariańską.

Wirtualna impreza firmowa?

W tym roku wiele osób czeka wirtualna impreza firmowa. Firma niekiedy przesyła pracownikom kosz z winem i ciasteczkami, którymi wszyscy „wspólnie” dzielą się w wybranym dniu – każdy sprzed ekranu swojego komputera.

Szefowie planują czasem na ten dzień rozrywki, takie jak kalambury on-line. Wszystko to bardzo komplikuje kwestię czytelności podziału pomiędzy pracą a życiem prywatnym. Przekonała się o tym 32-letnia Monika z Warszawy, która od niedawna pracuje w międzynarodowej korporacji medycznej. Podczas spotkania firmowego on-line zapaliła papierosa. Dostała później wiadomość z reprymendą od starszej koleżanki z działu. Z punktu widzenia pracodawcy spotkanie firmowe, choćby nad winem i on-line z własnej kuchni, wymagało zachowania takiego samego profesjonalizmu, jak w pracy. Szef może nawet zwolnić pracownika za zachowanie podczas Wigilii na Skype, choć w praktyce wymagałoby to naprawdę poważnego naruszenia firmowych zasad (np. awantura ze współpracownikami on-line w czasie spotkania).

Wigilia w mediach społecznościowych

Impreza firmowa to okazja, by poluzować krawat, a może nawet rzucić się w wir tańca z kolegą z działu. Przez lata to, co działo się na firmowej imprezie, pozostawało w pamięci wąskiego grona współpracowników. Dziś może być inaczej, stąd coraz częstsze obawy o to, co po takim przyjęciu wycieknie do sieci. Simon Roberts, prawnik z DAS Law tłumaczy na swojej stronie, że trzeba bardzo uważać, gdy ktoś robi nam zdjęcia na firmowym „śledziku”. Okazuje się, że zdjęcia czy filmy są własnością tego, kto je robi, a jeśli zrobiono je w miejscu publicznym (np. na firmowym spotkaniu w pubie), to nie można zrobić zbyt wiele, by uniknąć ich publikacji w sieci. Co więcej, po publikacji w social-mediach, zaczyna już obowiązywać regulamin tych platform. Często zakłada on, że autor udziela platformie licencji na dalsze rozpo-

wszechnianie fotografii czy filmu.

Zdjęcie mogło być udostępnione przez wiele osób na różnych platformach. Będzie trudno zakazać każdemu usunięcia go z profilu.

Dlatego coraz częściej szefowie proszą podwładnych o to, by nie dzielić się on-line szczegółami z imprezy. Czasem wszyscy zostawiają telefony w szufladzie biurka, by mieć pewność, że nikt nie wykorzysta przeciwko nim chwili słabości po kilku kuflach piwa.

Jeśli natomiast to ty zatrudniasz, sprawdź później, jakie zdjęcia pracownicy umieszczają w swoich mediach społecznościowych po imprezie. Mimo, że to nieformalna okazja, wciąż może wpłynąć na wizerunek firmy. Masz prawo poprosić, by nie rozpowszechniać publicznie zdjęć z zamkniętego spotkania dla kolegów z pracy.

Świąteczna impreza – co z podatkami?

Na Wyspach istnieje szczodry system zwolnień od podatków, obejmujący imprezy firmowe – w tym te świąteczne. Zwolnieniem

~ 25

objęte jest przyjęcie otwarte dla wszystkich pracowników, o ile jego koszt na głowę nie jest wyższy niż 150 funtów. Jeśli np. pracodawca organizuje dwie Wigilie (np. jedna z kontrahentami, druga tylko dla pracowników), to obowiązują te same zasady, ale koszt na osobę nie może wtedy przekraczać 150 funtów łącznie za dwie imprezy (czyli każdorazowo 75 funtów za osobę). W cenie imprezy zawarty jest VAT i koszty związane z transportem i zakwaterowaniem pracowników na czas imprezy. Czy dyrektor firmy może odliczyć sobie w ten sposób od podatku świąteczny lunch? Niestety nie, bo to impreza dla jednej osoby, nie uwzględniająca pozostałych pracowników. Jeśli jednak dyrektor jednoosobowej działalności zaprosiłby na obiad znajomych jako swoich firmowych gości, to teoretycznie mógłby odliczyć go od podatku, o ile przed urzędem skarbowym da się uzasadnić, że taki obiad ma jakikolwiek sens z biznesowego punktu wodzenia.

Sonia Grodek reklama

26 ~ raport

NAJWAŻNIEJSZE KIERMASZE ŚWIĄTECZNE TEGO ROKU

NA WYSPACH BARDZO POPULARNY JEST ZWYCZAJ ORGANIZOWANIA ŚWIĄTECZNYCH JARMARKÓW. KIERMASZE ODBYWAJĄ SIĘ TEŻ W POLSCE. KTÓRE WARTO ODWIEDZIĆ?

Zwyczaj organizowania świątecznych kiermaszów pochodzi ze średniowiecznej Austrii. Początkowo chodziło o to, by każdy mógł przed Świętami kupić mięso. Później doszły do tego inne podstawowe produkty, a w końcu cukierki, grzane wino czy dania na ciepło, jakie znamy z dzisiejszych wydarzeń tego typu. Zwyczaj z czasem przyjął się też w innych europejskich krajach. Wielka Brytania przoduje, jeśli chodzi o rozmach tutejszych kiermaszów świątecznych. Co roku tutejsze wydarzenia tego typu 10 grudnia 2021

okupują szczyty list najlepszych jarmarków świątecznych w Europie. I nie chodzi tylko o kiermasz w Londynie, bo mniejsze miasta też zachwycają w okolicach Świąt!

Birmingham – najważniejszy kiermasz Brytyjczycy mocno nawiązują do początków świątecznych jarmarków. W Birmingham odbywa się największy tradycyjnie niemiecki kiermasz poza Niemcami i Austrią. Trudno powiedzieć, skąd

fascynacja Brytyjczyków akurat niemiecką kuchnią, ale na kiermaszu można zjeść precle, sznycle, wypić gluhwein czy niemieckie piwo. Serwuje się też stollen. To pochodzące z Saksonii ciasto przypominające keks, które po raz pierwszy zaczęto serwować już ponad pół wieku temu. Kiermasz w Biringham potrwa do 23 grudnia.

Odbywa się codziennie od 10 rano do 21 przy Victoria Square i New Street.

Londyńskie kiermasze świąteczne Najsłynniejszy jest jednak z pewnością Hyde Park Winter Wonderland. Od typowego kiermaszu różni go to, że więcej jest rozrywki i dekoracji świetlnych, natomiast mniejszą uwagę przykłada się tu do zakupów. Natomiast jest to raj dla łasuchów z barem lodowym, bawarską wioską i restauracją w lapońskim stylu. Na miejscu jest lodowisko, występy cyrkowe i oczywiście okazja do poznania święte-

raport go Mikołaja. Kiermasz potrwa aż do 3 stycznia. To jeden z nielicznych, na który nie można wejść z ulicy. W weekendy, popołudniami i w okolicach Świąt trzeba kupić bilet za 5,50 – 8,50 funta. W mniej popularnym czasie wstęp jest darmowy.

Southbank Winter Festival

Nieco bardziej lokalny charakter ma Southbank Winter Festival na brzegu Tamizy. Warto tu zabrać gości, bo na pewno spodobają im się drewniane stoiska z rękodziełem i liczne okazje do spróbowania tradycyjnej brytyjskiej kuchni. Sporo miejsca poświęcono tu też świetlnym instalacjom artystycznym, które urozmaicają roje tradycyjnych świątecznych światełek. Będą również koncerty chórów, muzyki poważnej i rozrywkowej z „Dziadkiem do orzechów” na czele. To tylko dwa z kilkunastu największych londyńskich jarmarków. Należą one do najbardziej spektakularnych w Europie. Co roku wiele osób przybywa zza granicy specjalnie po to, by zrobić świąteczne zakupy i odwiedzić ulubiony kiermasz.

Najpiękniejsze dekoracje

W Wielkiej Brytanii szczególnie popularna jest tradycja przyozdabiania tradycyjnych kiermaszów tysiącami kolorowych świateł. To sprawia, że ponure, grudniowe wieczory zamieniają się w pogodne i rodzinne okazje pełne koloru. Według danych pochodzących od lokalnych władz, najwięcej w tym roku wydano na tego typu dekoracje w Glasgow. Na światełka „poszło” 400 tys. funtów. Drugie było Leicester, a trzecie Northampton. Jak widać, wcale nie trzeba jechać do największych miast, by poczuć magię świątecznego jarmarku.

Jarmark w Manchesterze

W Manchesterze na targu świątecznym będzie można w tym roku zobaczyć taki sam drewniany wiatrak, jak we Wrocławiu. To tak zwany Anielski Młyn, który nawiązuje do tradycyjnego, niemieckiego pierwowzoru. Kiermasz świąteczny w Manchesterze będzie otwarty dla odwiedzających do 22 grudnia, a Ogrody Zimowe w Piccadilly Gardens zamkną się 3 stycznia.

Hasłem Zimowych Ogrodów jest w tym roku nadrobienie czasu z

bliskimi z tego i zeszłego roku. Obok tradycyjnych stoisk z piwem czy kiełbaskami po raz pierwszy pojawi się też scena z muzyką na żywo.

Jarmark w Manchersterze wyróżnia to, że bardzo trudno go przegapić.

Odbywa się jednocześnie na sześciu największych miejskich placach.

Przejście taką trasą będzie pięknym zwieńczeniem zimowego popołudnia. To propozycja szczególnie dla tych, którzy lubią dobrze zjeść.

Najgłośniej zapowiadaną atrakcją jest kilkadziesiąt stoisk z jedzeniem i napojami z całego świata. Niestety, wśród nich nie udało się wypatrzeć polskich akcentów. Każdy plac będzie miał za to swój motyw przewodni. Na New Cathedral Street będzie najbardziej ekskluzywnie, ze stoiskami oferującymi dobre buty czy wykwintne koktajle. King Street to francuski motyw przewodni. Ma być ponad 100 rodzajów ginu i wiele potraw na bazie sera.

Dlaczego polecają targ w Winchester?

W Polsce większość kiermaszów świątecznych odbywa się na placach w pobliżu kościoła. Na Wyspach to rzadkość, stąd taką furorę robi Winchester Cathedral’s Christmas Market, który odbywa się przed spektakularną katedrą. Wśród światełek i kolorowych stoisk panuje grudniowymi wieczorami naprawdę niezwykła atmosfera. Co roku odwiedza go łącznie ok. 400 tys. osób. Wymieniany jest wśród najlepszych tego typu wydarzeń w całej Europie. W tym roku jego jedyną wadą może być ograniczone czas trwania – ostatni raz będzie tam można kupić prezent czy napić się wina 22 grudnia.

Świąteczne jarmarki – środki ostrożności

W tym roku nie wszystko odbywa się tak, jak zawsze. W związku z covidowymi ograniczeniami organizatorzy radzą, by na bieżąco śledzić informacje. Nie można jednak popadać w przesadę, szczególnie biorąc pod uwagę, że takie wydarzenia odbywają się na świeżym powietrzu. Organizatorzy jarmarku w Birmingham planują w tym roku mniej stoisk niż zwykle, ale poza tym każdy może wziąć udział w zabawie.

Jednak już w londyńskim Hyde Park będzie mniej spontanicznie, bo żeby wejść, trzeba wcześniej zapisać się na określoną godzinę i wybrać z wyprzedzeniem atrakcje, takie jak karuzele czy przedstawienia.

Czy w Polsce organizuje się kiermasze?

Wielu Polaków na Święta jedzie do rodziny w Polsce. Tam też można udać się na świąteczny kiermasz.

Ich tradycja nie jest tak bogata, jak w Niemczech i na Wyspach, ale kilka lat temu dotarła również nad Wisłę. Najpopularniejszy tego typu jarmark odbywa się we Wrocławiu i rzeczywiście nawiązuje do niemieckich tradycji. Okazuje się, że wcześniej jarmarki odbywały się na Rynku i Nowym Targu już w XVI wieku. Później tradycja podupadła, ale kilka lat temu udało się ją przywrócić. Z okazji Świąt na rynku stoi wówczas imponujący, sprowadzany od zachodnich sąsiadów wiatrak.

Inne atrakcje, jak potrawy czy rękodzieło, też są inspirowane tym, co można zobaczyć na oryginalnych jarmarkach tego typu.

Polska specjalność: żywe szopki

W Krakowie podczas jarmarku tradycyjnie odbywa się też konkurs na szopkę krakowską. To misterne wyroby z metalu lub drewna w charakterystycznym strzelistym kształcie, inspirowane sięgającą XIX wieku tradycją. Zabytkowa

~ 27

architektura rynku sprawia, że uczestnictwo w tutejszym jarmarku to szczególne wydarzenie, które trudno porównać z kiermaszem w centrum handlowym.

Mniejsze targi świąteczne odbywają się we wszystkich polskich miastach. Najczęściej na przykościelnych placach, bo według polskiej specyfiki mają one wyraźnie świąteczny charakter i często towarzyszy im żywa szopka. Najsłynniejszą można podziwiać u Franciszkanów w Krakowie i obok kościoła w warszawskim Lasku Bielańskim. Poza ważnym aspektem duchowym szopka z udziałem osiołka czy owiec to wielkie przeżycie dla dzieci. Dodatkowo popularne są ostatnio świąteczne jarmarki rękodzieła, skupione wokół określonego motywu. To możliwość zakupu ręcznie robionych prezentów, najczęściej ubrań, kosmetyków czy zabawek.

Takie kiermasze mają jednak zwykle bardziej lokalny wymiar, trwają tylko po kilka dni, a informacje o nich pojawiają się na bieżąco wśród internetowych ogłoszeń i w formie plakatów na polskich ulicach. Jeszcze nie jest za późno, by wziąć w nich udział.

Sonia Grodek reklama

28 ~ kuchnia Od najdawniejszych czasów ludzie świętowali ucztując. I dziś zwykliśmy spotykać się przy stole; przygotowane ze szczególną starannością potrawy od zawsze nadawały i nadal nadają świątecznym spotkaniom i dniom wagi, ważności i… uroku.

Wkrótce Boże Narodzenie, które dla wszystkich chyba jest czasem wyjątkowego świętowania, wyjątkowych smaków, w ogóle wyjątkowym okresem. Po prostu większość świata uległa czarowi tych świąt, pełnych świateł, zieleni choinek, smakowitego jadła oraz gromadzenia się przyjaznych ludzi.

Obchodzimy te święta różnie w różnych częściach świata i krajach. Ale wdzięk i smak polskich świąt jest unikalny.

Choć choinkę uważamy dziś za niezbędny element dekoracji każdego świątecznego wnętrza, jej obecność nie jest odwieczna. Dopiero koniec XIX wieku i początek kolejnego to

czas, kiedy choinki stały się niezbędną częścią świątecznego wystroju. Wcześniej dekorowano domy zimozielonymi gałązkami, snopami zbóż, robiono z nich tradycyjne podłaźniczki.

Choinki szybko jednak zwyciężyły i rzęsiście oświetlone stały się symbolem świąt.

Wigilia, obwarowana różnymi zwyczajami, wierzeniami (dziś już traktowanymi tylko jako miła część tradycji) to dzień niezwykły, którego nastrój odczuwamy szczególnie.

Polska wigilia był to zawsze dzień postny, postne też są potrawy tej wieczerzy, którą obyczaj każe nam rozpoczynać z pojawieniem się pierwszej gwiazdy. Wigilijna wieczerza to wyjątkowy posiłek: każde niemal z tradycyjnych dań miało dawnymi czasy znaczenie symboliczne. Każde też składa się z produktów, które oprócz tego, że są smakowite, miały także znaczenie „magiczne”. Suszone grzyby swoją niezbędna obecność, jako

składnik wieczerzy, zawdzięczały najpewniej swojemu pochodzeniu z lasu: tajemniczego miejsca, w którym można było się zagubić, gdzie żyły niezwykłe zwierzęta, gdzie wyrastając z leśnego poszycia, były swego rodzaju pomostem pomiędzy światem żywych i tych, którzy odeszli. Mak miał swoją niezwykłą moc usypiania, co także kierowało myśli ludzkie ku tym, którzy odeszli. Kapusta mająca niezliczone warstwy liści dawała nadzieję na równie niezliczone łaski losu. Groch, będący pożywieniem wigilijnym biedniejszych warstw dawał nadzieję na bogactwo, bo jego strąki zawierały liczne nasionka.

Najpiękniejszym chyba wigilijnym zwyczajem jest pozostawianie jednego wolnego nakrycia dla wędrowca, który ma zawitać do nas tego dnia. Mające się narodzić dzieciątko, czy zdrożony wędrowiec, który zgubił drogę?

SPOTKANIE PRZY ŚWIĄTECZNYM STOLE WIGILIJNE POTRAWY SĄ PYSZNE I WYJĄTKOWE. DALSZE ŚWIĄTECZNE DNI NIE SĄ OBWAROWANE TYLOMA TRADYCJAMI I UNIKALNYMI OBYCZAJAMI. ALE PRZECIEŻ PRZYGOTOWUJEMY I NA TE DNI COŚ WYJĄTKOWEGO. A WIĘC MOŻE SKORZYSTACIE Z NASZYCH POMYSŁÓW, NAJPIERW NA WIGILIJNE POTRAWY, A POTEM NA ŚWIĄTECZNE, WYJĄTKOWE DANIA. DANIA WIGILIJNE SĄ PRZEWAŻNIE DOŚĆ PROSTE. ZOBACZCIE SAMI. 10 grudnia 2021

kuchnia

ZUPA

~ 29

GRZYBOWA

Jej przygotowanie nie jest obwarowane kucharskimi tajemnicami: po prostu możliwie sporo grzybów suszonych (5-10 dag) zalewamy 6-8 szklankami wody, dodajemy kilka ziaren pieprzu i pokrojoną sporą cebulę. Możemy też dodać obraną marchew i pietruszkę. Gotujemy, aż grzyby zmiękną. Na koniec wywar solimy, dodajemy do smaku pieprz i zaprawiamy zasmażką przygotowaną z kopiastej łyżki masła i łyżki mąki.

Ugotowane w zupie kapelusze grzybów można zużyć, zwłaszcza jeżeli są to prawdziwki, jako dodatek lub samodzielne danie, czyli przygotować

GRZYBY

WIGILIJNE W czasie

8 kapeluszy ugotowanych suszonych grzybów, 3 łyżki oleju lub oliwy, można też użyć masło klarowane; Ciasto naleśnikowe:1/2 szklanki mleka z wodą ,1 jajko, nieco mniej niż 1/2 szklanki mąki, szczypta soli.

Na kuchennym papierowym ręczniku odsączamy ugotowane kapelusze grzybowe.

wigilijnej wieczerzy

nie może zabraknąć ryb.

Jej

ozdobą (hitem!) mogą się stać przepyszne

Mieszamy składniki ciasta naleśnikowego ,gdyby było zbyt rzadkie dosypujemy łyżeczkę mąki, gdyby było za gęste-odrobinę wody i dokładnie mieszamy.

Rozgrzewamy na patelni olej lub oliwę czy masło. Każdy grzybowy kapelusz maczamy w cieście z obu stron i układamy na rozgrzanym na patelni tłuszczu , smażymy z obu stron na rumiano. Gdybyśmy przygotowali wigilijne grzyby wcześniej, przed kolacją, można je w czasie jej trwania odgrzać w kuchence mikrofalowej lub, lepiej , w piekarniku.

ŚLEDZIE

O ORYGINALNYM SMAKU 8 filetów śledziowych lub 4 śledzie, cebula, duży por, 1/2 szklanki oliwy,1/2 cytryny,3/4 szklanki wina(może to być słodkie lub wytrawne wino),4-5 ziaren pieprzu,4 ziarna ziela angielskiego ,na czubek łyżeczki mielonego imbiru i łyżka cukru( jeśli wino jest wytrawne, jeśli słodkie- cukru nie dodajemy)

Dla tych, którzy nie

Śledzie moczymy kilka godzin, aby nie były za słone i sprawiamy.

Jeśli mamy gotowe filety, także w zależności od tego, jak są słone moczymy w wodzie , aby straciły nadmiar soli.

Filety kroimy na ukośne kawałki.

Wino zagotowujemy z pieprzem i zielem angielskim i pod przykrywką

studzimy. Po ostudzeniu mieszamy z sokiem z połówki cytryny, oliwą i jeśli wino było wytrawne dodajemy łyżkę cukru.

Siekamy jak najdrobniej cebulę a białą część pora kroimy na jak najcieńsze paseczki.

W naczyniu układamy kawałki śledzia, posypujemy cebulą i porem, po

czym nakładamy kolejną warstwę śledzia, znów cebulę z porem i powtarzamy to ,aż do wyczerpania się składników. Na koniec wlewamy wino z oliwą i sokiem i zostawiamy dokładnie zakryte naczynie w lodówce, na co najmniej 2 dni ,a najlepiej na 4,kiedy to wszystkie smaki doskonale się przenikną.

wiedząc co tracą , nie gustują w śledziach, elegancką

i pyszną zimną wigilijną potrawą rybną może być 50 dag wędzonego pstrąga, szklanka 30-proc.śmietany,3 łyżeczki żelatyny, kilka plasterków wędzonego łososia, sól, pieprz Pstrąga obieramy, wyjmując ości, mięso mielimy w maszynce lub 2-3 sekundy w malakserze. Żelatynę według przepisu na opakowaniu rozpuszczamy w niedużej ilości wody.

Studzimy.

MUS Z PSTRĄGA

Śmietanę ubijamy ręcznie lub mikserem. Łączymy rozdrobnioną rybę z wystudzoną żelatyną i ubitą śmietaną dodajemy do smaku sól i pieprz.

Prostokątną foremkę do ciasta lub takież naczynie żaroodporne wykładamy plastrami łososia tak, żeby wystawały poza brzeg formy. Napeł-

niamy formę masą rybną, zawijamy wystające plastry na wierzch masy.

Wstawiamy opakowaną w folię formę na całą noc do lodówki.

Mus po wyjęciu z foremki kroimy na plastry, przybieramy gałązkami kopru.

30 ~ kuchnia Tradycyjnie jada się też ryby na gorąco. Uważa się, że tradycyjny jest karp, co jest zupełną nieprawdą. Po prostu przez całe lata była to ryba najbardziej dostępna. Jadano w historii polskiej Wigilii różne ryby, ale najbardziej ceniono sandacze i szczupaki, nie gardzono także karasiami w śmietanie. My proponujemy ryby bardzo popularne, ale przyrządzone na sposób, który nada im wyjątkowy charakter. Oto

PSTRĄGI W MAŚLE

6 pstrągów,10 dag zamrożonego masła, białko jajka ,sól Na zimny sos koperkowy:4 łyżki oleju 2 łyżki soku z cytryny, według gustu posiekany koperek, sól Pstrągi sprawiamy, usuwamy głowy i płetwy zostawiając tylko ogon, myjemy i solimy. Układamy w szerokim naczyniu żaroodpornym, rozpłaszczone, brzuchem do dołu. Na grzbiecie każdej ryby robimy po trzy głębokie nacięcia (nacinając kręgosłup) i wkładamy w nie po plasterku zamrożonego masła.

Pstrągi smarujemy teraz, przy pomocy pędzelka, roztrzepanym białkiem. Wstawiamy do rozgrzanego piekarnika i pieczemy 20-30 minut, aż się zrumienią, polewając często roztapiającym się masłem. Składniki sosu mieszamy i podajemy w sosjerce.

KARP W ŚMIETANIE WEDŁUG PRZEPISU PRABABCI

Karp wagi około 1,5 kg, sól, ok. 3 łyżek masła,3 łyżki mąki, szklanka śmietany 18 proc.

Karpia sprawiamy pozostawiając głowę i płetwy. Na godzinę przed pieczeniem solimy z wierchu i w

środku. Tuż przed pieczeniem oprószamy rybę dokładnie mąką, układamy na wierzchu kawałeczki masła i wstawiamy najpierw do nagrzanego do 190 st. C piekarnika, a potem przez następne 30 minut pieczemy w

mniejszej temperaturze (175-180 st.

C). Polewamy kilkakrotnie topiącym się masłem. Śmietanę mieszamy z 2 łyżkami wody i niepełną łyżką mąki i polewamy upieczoną już rybę. Dopro-

wadzamy śmietanę do wrzenia. Tak przyrządzony karp jest bardzo delikatny i niezwykle zyskuje na smaku.

Wieczerza wigilijna to bardzo sycący posiłek. A tu jeszcze czekają nas tradycyjne słodycze. Coraz rzadziej na naszych stołach pojawia się kutia. Ta obrzędowa potrawa, najpierw była pokarmem dla dusz przodków, w czasie świąt związanych z kultem zmarłych, które przypadały w tym samym okresie, co Boże Narodzenie,. Potem zyskała sobie miejsce na wigilijnych stołach. Ale tę miodowo -makowo - bakaliową

mieszankę z ziarnem specjalnie mielonym można jeszcze spotkać tu i ówdzie jako ważny element wieczerzy.

Warto chyba wspomnieć, że w tym dniu wróżono sobie powodzenie lub jego brak, rzucając łyżkę kutii w sufit: jeśli przywarła doń, było to dobrą wróżbą. Jeśli spadła - widoki były marne. A może więc dobrze, że kutia stała się rzadkością , bo przy takich wróżbach…

ALE MIODOWE PIERNIKI Z BAKALIAMI I BARDZO MIODOWY MAKOWIEC ZOSTAŁY W NASZYM REPERTUARZE. JEŚLI STARCZY CZASU -ZAPRASZAM DO PIECZENIA. BO PYSZNY JEST

MAKOWIEC

DOSKONAŁY

Pyszny makowiec można przygotować używając gotowego, kupionego w sklepie makowego nadzienia, ale można też przygotować je samodzielnie, z mielonego maku.

Wówczas warto przygotować mak zgodnie z przepisem na opakowaniu a następnie przesmażyć z łyżką

masła,4 łyżkami miodu, dodając po trochu do smaku cukier. Dodajemy także rodzynki, posiekane orzechy i migdały oraz drobno pokrojoną skórkę pomarańczową. Na koniec dodajemy do makowego farszu 2 żółtka i ubitą z białek pianę.

kuchnia

~ 31

Na koniec przyrządzamy drożdżowe ciasto, które PO POSTNYM DNIU WIGILIJNYM CHĘTNIE choć jest równie doskonałe, jak najbardziej pracoSPOJRZYMY NA POTRAWY MIĘSNE. NAWET chłonne, nosi nazwę

CIASTO DROŻDŻOWE DLA LENIUCHÓW 3 niepełne szklanki przesianej mąki, 2-3 łyżki cukru,6 dag drożdży, co najmniej 3 łyżki śmietany,2 jajka, szczypta soli, kilka kropel olejku waniliowego Tłuszcz do wysmarowania formy.

W kubeczku mieszamy drożdże ze śmietaną, niechaj troszkę zaczną rosnąć.

Wszystkie składniki ciasta umieszczamy na stolnicy lub blacie i mieszamy pomagając sobie nożem, a na koniec zagniatając rękami. Lśniące i gładkie ciasto pozostawiamy w ciepłym miejscu, aż nieco wyrośnie.

Teraz pora, aby podzielić je na części i każdą część rozwałkować na cienki płat, który po posmarowaniu

za pomocą pędzelka białkiem lub rozbitym jajkiem, posmarować warstwą nadzienia makowego i zwinąć dość ciasno.

Układamy ciasto w posmarowanej masłem długiej, wąskiej foremce.

Miejsce „spojenia” ciasta kładziemy na dnie. Nakłuwamy przy pomocy patyczka kilkakrotnie wierzch ciasta i po ponownym wyrośnięciu i posmarowaniu rozbitym jajkiem pieczemy w temperaturze 175 st.

C, aż nasz makowiec się zrumieni.

Musi to potrwać około 40 minut a więc jeśli wierzch makowca zbyt silnie się rumieni, okrywamy go folią aluminiową.

JEŚLI MACIE JUŻ POMYSŁY NA DALSZE ŚWIĄTECZNE DNI, MOŻE PONIŻSZE DWIE PODPOWIEDZI PRZYDADZĄ SIĘ TAKŻE, ALBO ZOSTANĄ DO WYKORZYSTANIA NA NOWY ROK CZY INNĄ OKAZJĘ. OTO NASZ DODATEK NADZWYCZAJNY.

KACZKA W MIODZIE

Tuszka kaczki,1/2 średniego selera,cebula,1/2 szklanki słodkiego wina,4 łyżki miodu, na koniec łyżeczki mielonego cynamonu,4 łyżki sosu sojowego,sól,1/4 szklanki wody, kostka rosołowa, sok z ½ cytryny ,łyżka cukru Sprawioną kaczkę nacieramy lekko solą po wierzchu.

Przygotowujemy nadzienie :drobno siekamy cebulę i ścieramy na tarce jarzynowej seler. Zagotowujemy cebulę z selerem, winem ,wodą, kostką rosołową i połową sosu sojowego, dodajemy cynamon.

Rzadkie nadzienie wlewamy do kaczki i zaszywamy bawełnianą

nitką otwór szyjny i brzuszny. Pieczemy tak przygotowaną kaczkę około 30 minut w silnie nagrzanym piekarniku.

Miód, sok cytrynowy i sos sojowy mieszamy ,smarujemy nim tuszkę i wstawiamy pod przykryciem do piekarnika o temperaturze 175 st. C. Co 15 minut smarujemy kaczkę pozostałą mieszanką miodu soku i sosu sojowego. Pod koniec pieczenia, kiedy kaczka jest już miękka, odkrywamy, aby się zrumieniła . Uważać należy, aby posmarowana karmelizującym się miodem nie przypaliła się.

Podajemy wylany z wnętrza sos - nadzienie osobno w sosjerce.

Kolejną prostą potrawą tradycyjną, ale już dziś nieco zapomnianą , choć kurczęta jadamy bardzo często, będzie

KURCZAK PO

Równie tradycyjnym ciastem na święta jest piernik.

A ma jeszcze tę zaletę, że można go przygotować znacznie wcześniej, ponieważ jego smak z czasem staje się coraz lepszy. Dzielę się z Czytelnikami moim ulubionym przepisem, który jest niezawodny.

PIERNIK, KTÓRY SIĘ ZAWSZE UDAJE 3 szklanki mąki, 1 i 1/2 szklanki cukru,1/4 kg miodu,10 dag masła, 3 jajka,1 szklanka mleka,1 łyżeczka sody oczyszczonej, dowolne bakalie, gotowa przyprawa do pierników, masło do wysmarowania foremek Zagotowujemy: szklankę mąki, miód, masło, cukier i gotujemy mieszając, aż masa leciutko się zrumieni. Wtedy

odstawiamy, lekko studzimy i dodajemy mleko, w którym rozpuściliśmy sodę, a także pozostałą mąkę, żółtka, przyprawę do pierników.

Mieszamy i dodajemy na koniec ubitą pianę, znów delikatnie mieszając.

Układamy ciasto w wysmarowanych masłem blaszkach. Z tej proporcji wychodzą dwie wąskie, długie blaszki.

POLSKU NADZIEWANY Kurczak wagi około 1,5 kg,5 łyżek masła,4 kopiaste łyżki siekanej zielonej pietruszki,5 łyżek tartej bułki,1 jajko,1-2 kurczęce wątróbki, sól łyżeczka cukru lub garść rodzynek Kurczaka sprawiamy, lekko solimy z wierzchu i w środku.

Przygotowujemy nadzienie: w malakserze umieszczamy wątróbkę, 4 łyżki masła, sól, zieloną pietruszkę i tartą bułkę, włączamy na kilka sekund, po czym dodajemy ubitą na sztywno pianę i rodzynki lub cukier, mieszamy napełniamy nadzieniem tuszkę

SMACZNEGO!

i zaszywamy bawełnianą nitką lub dokładnie spinamy wykałaczkami.

Tuszkę smarujemy pozostałym masłem i wstawiamy do gorącego piekarnika. Pieczemy przez 45 minut pod przykryciem z folii aluminiowe, a potem odkrywamy i polewając po wierzchu wytapiającym się tłuszczem pieczemy, aż mięso będzie miękkie i rumiane.

Taki nadziewany kurczak może stanowić obfity obiad dla 6 osób, każdy bowiem kawałek mięsa wzbogacimy o sporo świetnego nadzienia. Pyszny jest także na zimno.

Zaprasza Barbara Adamczewska

32 ~ raport

ROSNĄCE PROBLEMY BRYTYJSKIEJ MONARCHII

Polityczne zamieszanie i wybuchowy charakter Borisa Johnsona sprawiają, że brytyjskie życie publiczne stale jest omawiane w światowej prasie – niekoniecznie w pozytywnym kontekście. Burze omijały jednak dotychczas rodzinę królewską.

Dziś na jaw wychodzą kolejne skandale, przed którymi już nie da się uciec.

Związek 17-latki i 33-latka

Serdeczne stosunki z Hitlerem To, że o skandalach sprzed lat się nie mówi, nie znaczy, że są mniej spektakularne, niż dzisiejsze problemy członków rodziny królewskiej. Przykładem może być wybuchowy życiorys księcia Edwarda VIII. Gdy w „Downton Abbey” jedna z córek wyszła za szofera, można było odnieść wrażenie, że popełniła niewybaczalny w tamtych czasach grzech. W rzeczywistości podobne sytuacje zdarzały się nawet w... rodzinie królewskiej. Edward VIII musiał zrzec się tronu, gdy w 1936 roku wyszedł za amerykańską dwu-

10 grudnia 2021

krotną rozwódkę. Na tym nie koniec skandali z jego udziałem – liczne wspólne zdjęcia z Adolfem Hitlerem nie pozostawiają wątpliwości co do ich serdecznych stosunków. Co gorsza, według danych brytyjskich służb żona Edwarda przekazywała Niemcom ważne dokumenty. Informacje na temat tych relacji były długo ukrywane. Dopiero w 1957 roku je ujawniono. Wówczas jednak od wojny minęło już sporo czasu, więc wiadomości o zapomnianym księciu nie były już tak ciekawe dla opinii publicznej.

Życiowe wybory Edwarda VIII mają jednak konsekwencje również dziś.

Gdy zrzekł się tronu, zmieniono „kolejkę” osób uprawnionych do tytułu królewskiego. W efekcie na szczycie tej listy pojawiła się dzisiejsza królowa Elżbieta, a dalsza historia rodziny królewskiej nabrała znanych nam obecnie kształtów. W cieniu Elżbiety II była jej siostra Małgorzata, uwielbiana przez Anglików i znana z luźnego podejścia do dworskiej etykiety. Wystarczy chyba powiedzieć, że miała 17 lat, gdy zaczęła się spotykać z kró-

lewskim koniuszym – 16 lat starszym, żonatym Peterem Townsendem.

Wszystko wyszło na jaw w wyjątkowo romantycznych okolicznościach.

Podczas koronacji siostry Małgorzata została uchwycona przez paparazzi, gdy z „maślanym” spojrzeniem poprawiała ukochanemu marynarkę. Dalej było jak w XIX-wiecznej powieści. On rozwiódł się i poprosił ją o rękę. Ona zrozumiała, że czeka ich życie pełne trudności, a po ślubie musiałaby wyjechać na kilka lat za granicę, by ‚zejść z oczu’ rodzinie. Związek rozpadł się.

Townsend ożenił się z Francuzką, która była nieomal kopią Małgorzaty.

raport „Wyjdę za kogokolwiek, kto ma ziemię” Zrezygnowana księżniczka poprosiła koleżankę, by poznała ją z kimkolwiek, kto umie jeździć konno, ma własną ziemię i zna jej matkę. W ten sposób poznała kontrowersyjnego fotografa gwiazd, Antony’ego Armstronga Jones’a. Rodzina królewska była w rozterce – to nie był kandydat, którym chciano się publicznie chwalić, ale z drugiej strony dobiegająca trzydziestki księżniczka zaczynała sama w sobie stanowić w tamtych czasach sensację. Ze związku urodziła się dwójka dzieci, która dziś z powodzeniem prowadzi własną karierę artystyczną. Związek z Jonesem nie był jednak szczęśliwy. Oboje nie byli sobie wierni i przez wiele lat wszystko zmierzało do rozwodu. Gdy w końcu go dostali, znów zawrzało – to był pierwszy taki przypadek w rodzinie królewskiej w ciągu 400 lat. Małgorzata trafiła do szpitala psychiatrycznego, bo nie radziła sobie z ujawnieniem w prasie szczegółów jej bogatego życia pozamałżeńskiego.

~ 33

Po Annie Phillips ożenił się z jeszcze jedną kobietą. Wkrótce jednak opuścił ją – dla młodszej o 28 lat uczestniczki zawodów jeździeckich...

Diany. Rudy, z łobuzerskim uśmiechem i charakterystycznym, ołówkowatym nosem... Miłośnicy teorii spiskowych zestawiają jego fotografię ze zdjęciem księcia Harry’ego i są pewni,

w świetle tego, co dziś wiemy o księciu Edwardzie. Miał 27 lat, gdy wstąpił do wojska. Media zaczęły pisać, że nareszcie „wyszedł na ludzi”. Drobnym zgrzytem była tylko sytuacja, gdy tuż

Najsłynniejsza księżniczka świata

że odkryli kolejną sensację.

Nie sposób przy tej okazji nie zauważyć nici, która łączy dzieje księżniczek z rodziny królewskiej na przestrzeni lat. Fatalne zauroczenie zazwyczaj dotyczy instruktora jazdy, koniuszego lub mężczyzny znanego z wyścigów konnych czy rozgrywek polo. To pokazuje, jak samotne może być życie członkini królewskiego rodu.

Wyśmiewane za niewybredny gust, te kobiety często zwracały się w stronę jedynych znanych im mężczyzn, z którymi miały okazję spędzać dłuższe chwile sam na sam.

przed wylotem do Afganistanu dał się przyłapać zupełnie nago podczas gry w pokera w Las Vegas...

Księżniczki kochają stajennych Śledząc dalsze dzieje rodziny królewskiej, można odnieść wrażenie, że są one usłane skandalami. Dlaczego więc dziś tak wiele mówi się o Harrym i Meghan Markle? Możliwe, że szybkie i często zaskakujące decyzje Harry’ego rzeczywiście stawiają go w roli czarnej owcy rodziny. Ostatecznie ma on na koncie wiele problemów wizerunkowych i wydaje się, że nowe go niezbyt martwią. W ten sposób bierze na siebie niesławę „niegrzecznego chłopca”. Rodzinie królewskiej to może być na rękę - łatwiej usunąć w cień inne zdarzenia z przeszłości, o których monarchowie woleliby zapomnieć. Jednym z nich jest kolejny głośny romans w otoczeniu królowej Elżbiety II. Gdy tabloidy zagroziły publikacją listów miłosnych słanych do niej przez członka obsługi pałacu królewskiego, Anna rozwiodła się z mężem i postanowiła wyjść za skrywanego ukochanego. Wcześniej była żoną członka konnej drużyny olimpijskiej, ale prasa bezlitośnie określała związek jako „ustawkę”. Mark Phillips zresztą też aktywnie przyczynił się do rozpadu małżeństwa. Najgłośniej było o trwającym ponoć jedną noc romansie z nauczycielką plastyki z Nowej Zelandii, który zakończył się narodzinami dziecka. Dziś Mark Phillips ma łącznie trzy córki, choć z różnymi kobietami. Co ciekawe, każda z nich związała swoje życie z jazdą konną.

Tropem tych zapomnianych skandali sprzed lat dochodzimy do dziejów księżniczki, której życie było szeroko komentowane nawet w polskich mediach. Diana została przedstawiona księciu Karolowi przez siostrę. Nie każdy wie, że ci dwoje też się wcześniej spotykali. Lady Sarah McCorquodale miała jednak powiedzieć, że nigdy za niego nie wyjdzie: niezależnie, czy będzie sprzątaczem, czy angielskim królem. Wydaje się, że nieszczęsna Diana była kochana przez poddanych, ale nie przez męża.

W jednym z wywiadów przyznała, że będąc w ciąży z Williamem, rzuciła się ze schodów, by Charles zwrócił na nią uwagę. Był w tym czasie zajęty romansem z kobietą znaną dziś jako Camilla Parker Bowles. Małżeństwu nie pomogło to, że zarówno podsłuchane erotyczne rozmowy Charlesa z Camillą, jak i czułe słówka Diany i jej kochanka, zostały upublicznione w prasie. O śmierci Diany w 1997 roku napisano już całe książki. Zdawało się, że o tym związku wiadomo już wszystko. Ci, którzy są szczególnie ciekawi relacji panujących w rodzinie królewskiej, odnaleźli jednak niedawno fotografię instruktora jeździectwa

Harry – nastolatek, jakich wiele?

Dzisiejsze problemy wizerunkowe księcia Harry’ego przykryły skandale znane sprzed lat. A tych było całkiem sporo, choć większość wybryków Harry’ego da się porównać z poczynaniami każdego zdrowego nastolatka.

Z racji na jego oficjalną rolę rodzina reagowała jednak wyjątkowo ostro.

Książę przyłapany kiedyś na piciu i paleniu marihuany został wysłany na jeden dzień przez ojca do kliniki odwykowej. Gorzej opinia publiczna przyjęła jego pojawienie się na imprezie kostiumowej w przebraniu ze swastyką na ramieniu – szczególnie

Meghan i Harry na własnym garnuszku?

Na tle dziejów poprzednich pokoleń historia związku Harry’ego i Meghan przestaje wydawać się aż tak emocjonująca. Przypomnijmy, że książę długo pozostawał zadeklarowanym kawalerem. Dopiero w wieku 34 lat poznał przez znajomych amerykańską aktorkę i postanowił się oświadczyć. Przez brytyjskie media przeszła fala westchnień ulgi. Ślub i dziecko wyznaczają zwykle koniec niestałego okresu w życiu młodego mężczyzny, więc spodziewano się, że to już koniec zaskoczeń. Młodzi zaczęli przejmować pierwsze obowiązki u boku zawsze ułożonych Williama i Kate. Rodzina królewska musiała być zaskoczona, słysząc wywiad, jakiego para udzieliła Oprah Winfrey w marcu tego roku. Meghan opowiadała o tym, że w ciągu krótkiego czasu spędzonego w Pałacu odechciało jej się żyć, a nowa rodzina odmówiła jej sfinansowania pomocy psychiatrycznej. Wyjechała, uciekając przed rasizmem.

34 ~ raport Media z entuzjazmem pisały o „wyluzowanej” parze, która odeszła od konwenansów, by żyć na własny rachunek. Jednak prawda jest nieco bardziej skomplikowana, bo młodzi mieszkają w imponującej willi w Kalifornii, za którą według Daily Mail... częściowo miał zapłacić tata Harrego, a więc pośrednio także brytyjscy podatnicy. Nieżyczliwi mówią, że parze udało się „zjeść ciastko i mieć ciastko”. Omijają ich obowiązki królewskie, nie muszą pracować dzięki wsparciu krewnych, ale w pełni korzystają ze

Książę Andrzej w opałach

sławy i przywilejów, które pośrednio zawdzięczają publicznemu oczernianiu najbliższych. Meghan zaczęła ostatnio angażować się w amerykańską politykę, wypowiadając się np. na temat urlopów macierzyńskich.

Część polityków za Oceanem jest zaskoczona. Członkowie rodziny królewskiej tradycyjnie nie mieszają się w politykę, a szczególnie - w politykę innych krajów. Choć Harry z żoną nie używają już książęcych tytułów, to nie dość, że spijają śmietankę z głośnego wywiadu telewizyjnego, to jeszcze wypowiadają się w imieniu królewskiej rodziny na bieżące tematy.

problem wizerunkowy, z jakim powinna zmierzyć się najsłynniejsza brytyjska rodzina. Wszystko zaczęło się w 2019 roku. Wraz z kolejnymi aferami związanymi z ruchem „me too”, coraz głośniej zaczęto mówić o biznesmenie Jeffrey’u Epsteinie. FBI już wcześniej miało dane o zmuszaniu do prostytucji kilkudziesięciu kobiet i dziewczynek w wieku od 14 roku życia. Zaczęły wypływać bezlitosne nagrania i zdjęcia, na których Epsteina otacza wianuszek sław z Donaldem Trumpem i Billem Clintonem na czele.

Nie zabrakło też księcia Andrzeja.

Wkrótce ujawniła się kobieta, która była zmuszana jako 17-latka do zbliżeń z tym słynnym mężczyzną.

10 grudnia 2021

Opisane dotychczas skandale przez lata były omawiane w tabloidach. To w większości niegroźne historie nieszczęśliwych miłości i drobnych wybryków. Wychodząca właśnie na światło dzienne historia księcia Andrzeja może być dla rodziny królewskiej znacznie poważniejszym problemem. Niektórzy twierdzą nawet, że głośne, a w gruncie rzeczy niegroźne perypetie Harrego i Meghan, mają przykryć największy

Książę Andrzej wystąpił w wywiadzie dla BBC, w którym miał okazję oczyścić swoje imię. Zrobił jednak fatalne wrażenie – kluczył i kompromitował się opowieściami, które zbyt łatwo dało się zweryfikować. Na jednym z dostępnych w internecie zdjęć stoi w uścisku z młodziutką dziewczyną obok Ghislane Maxwell, która właśnie broni się przed sądem przeciwko zarzutom o to, że „naganiała” Epsteinowi ofiary. Na innych fotografiach szaleje zgrzany w klubie, obściskując się z przypadkowymi kobietami. Nie zrobiło

i Harveya Weinsteina na ślub swojej 18-letniej córki. Od tej pory książę ustąpił z oficjalnych funkcji. Trudno jednak zapomnieć, że fatalny wywiad miał miejsce w pałacu Buckingham, a otoczenie księcia przez dekady milczało na temat jego grzechów. Na Wyspach brak oficjalnego dochodzenia w tej sprawie. Śledztwo toczy się w Nowym Jorku. W tle już widać szeroko zakrojone zabiegi PR-owe, mające na celu obronić jego zszarganą reputację.

Po latach od rozwodu ciepło zaczęła wyrażać się o nim była żona Sarah

to dobrego wrażenia po wywiadzie, w którym z kamienną miną twierdził, że z powodów zdrowotnych nie poci się, a do klubów nie chodzi, bo woli wieczory z książką.

Ferguson, a nawet mówi się o wspólnym mieszkaniu czy... ponownym ślubie. To zaskakujące, biorąc pod uwagę, że w małżeństwie ci dwoje też nie byli szczęśliwi, a po latach Ferguson zgodziła się wziąć od dziennikarza pod przykryciem łapówkę, w zamian za informacje o byłym mężu.

The Times przyznaje, że „rebranding” księcia może być trudny, bo nie ma on żadnych osiągnięć, trudno go lubić i nie może oddać się teraz żadnemu szanowanemu zajęciu – bo nigdy nie pracował. Czy sądowi uda się skazać księcia, za którym stoi tak potężna instytucja, jak rodzina królewska?

Niewinny u boku Epsteina i Weinsteina...

Z czasem zaczęto przypominać kolejne niezręczności księcia, które teraz nie stawiają go w dobrym świetle. To na zaproszenie Andrzeja oskarżany niedawno o molestowanie chłopca Kevin Spacey i sama Ghislane Maxwell szampańsko bawili się w pałacu Buckingham. Innym razem Andrzej zaprosił dobrych znajomych, Epsteina

Sonia Grodek

ciekawostki

~ 35

CIEKAWOSTKI o Wielkiej Brytanii

Zjednoczone Królestwo obejmuje Anglię, Szkocję, Walię i Irlandię Północną.

W całej Wielkiej Brytanii mieszka 66,8 mln osób, a w samym Londynie - prawie 9 mln osób. * W 1215 r. w Anglii ogłoszona została Magna Charta Libertatum (Wielka Karta Swobód). Ograniczała ona rolę króla na rzecz rady królewskiej, zwanej z czasem parlamentem. Był to początek europejskiej demokracji parlamentarnej. * W 1921 r. nastąpił podział Irlandii na Północną, zależną od Wielkiej Brytanii oraz Wolne Państwo Irlandii, od 1936r - Republikę Irlandii. * Językiem urzędowym Zjednoczonego Królestwa jest język angielski. Istnieje jednak kilka języków regionalnych, które są uznawane, w tym walijski, irlandzki, kornwalijski i szkocki gaelicki. * Londyn posiada jeden z najstarszych systemów transportowych na świecie, a także jeden z największych.

Na 270 funkcjonujących stacjach metra londyńskiego znajduje się ponad 400 schodów ruchomych. * Najtrudniejsza do wymówienia nazwa to walijskie miasto. Llanfairpwllwlllandysiliogogogoch jest jedną z najdłuższych nazw miast na

świecie. Większość ludzi decyduje się na skrócenie go do łatwiejszego Llanfairpwll. * Stonehenge jest starsze niż piramidy. To położona na południu Anglii z najsłynniejszych atrakcji turystycznych w Wielkiej Brytanii. Stonehenge powstało około 3000 roku p.n.e. * Brytyjczycy spożywają ponad 165 milionów filiżanek herbaty dziennie – 20 razy więcej niż Amerykanie. * W Zjednoczonym Królestwie znajduje się 28 obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, w tym łaźnia, Canterbury i Chester. * Zamek Windsor zbudowany w 1080 roku jest nie tylko najstarszą rezydencją królewską w Wielkiej Brytanii, ale także największym domem królewskim na świecie. * Królowa Elżbieta II odwiedziła ponad 100 krajów pełniąc obowiązki służbowe, ale nie musi posiadać paszportu. Brytyjskie paszporty są bowiem wydawane w imię królowej.

* Z żadnego miejsca w Wielkiej Brytanii nie jest dalej niż 113 km od morza. * Najkrótsza wojna w historii to wojna Anglo-Zanzibarska z 1896 roku - trwała zaledwie 38 minut. * W Wielkiej Brytanii powstało kilka dyscyplin sportowych, m.in. piłka nożna, rugby i polo. * Nazwa Big Ben w Londynie tak naprawdę nie odnosi się do zegara.

Big Ben to dzwon, który znajduje się w wieży zegarowej. * Historyczne Towarzystwo Genealogiczne Nowej Anglii w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych szacuje, że nawet 50 milionów Amerykanów może mieć swoje korzenie od króla Edwarda III. * Około 30% dzisiejszych Londyńczyków urodziło się poza Wielką Brytanią. * Pałac Buckingham posiada własny komisariat policji. * Każdego roku w Londynie ginie ponad 80 tysięcy parasoli.

* Najmniejsza odległość między Anglią a Francją wynosi 34 km. Oba kraje te są połączone tunelem pod kanałem La Manche, który został otwarty w 1994 roku. Jest to drugi co do długości tunel podziemny na świecie. Pierwszym jest japoński tunel Seikan. * Słowo „Wielka Brytania” wywodzi się od nazwy plemienia celtyckiego – Brytonów lub inaczej Brytów. * Ślady najstarszego osadnictwa na Wyspach Brytyjskich pochodzą z neolitu (7000 r. p.n.e.). Pierwszą cywilizację stworzyły jednak dopiero plemiona Celtów. * Margaret Thatcher była pierwszą kobietą na stanowisku premiera w Wielkiej Brytanii. Miało to miejsce w 1979 roku. * W Zjednoczonym Królestwie obowiązują trzy różne systemy prawne: Prawo angielskie, prawo Irlandii Północnej i prawo szkockie. * W obu wojnach światowych Wielka Brytania walczyła w koalicji antyniemieckiej.

36 ~ poradnik

ŚLUB NA GŁOWIE CZYLI

JAKĄ PODWIĄZKĘ WYBRAĆ?

Sala, kościół, kamerzysta, zaproszenia, suknia ślubna czy obrączki - od czego zacząć przygotowania, aby wszystko było tak, jak sobie wymarzymy?

Przygotowania ślubne mogą być bardzo trudnym i pełnym stresu okresem dla przyszłych małżonków, zwłaszcza jeśli nie wiedzą jak wszystko zorganizować. Wcale nie musi tak być. Może to być piękny czas, z którego oboje będą czerpać przyjemność. Przede wszystkim rozmowa Wybraliście już drugą połówkę i wiecie, że chcecie z nią spędzić resztę życia i sformalizować wasz związek.

10 grudnia 2021

Co dalej?

W pierwszej kolejności warto porozmawiać i ustalić wspólną wizję waszego ślubu i wesela, przybliżoną datę oraz budżet. Powinniście skonkretyzować formułę ślubu - czy ma to być ślub konkordatowy, humanistyczny czy cywilny; czy chcecie organizować huczne wesele, czy

może małe przyjęcie dla najbliższych. Należałoby wyznaczyć maksymalną kwotę, której nie chcielibyście przekroczyć oraz podział kosztów, jeżeli jest taka potrzeba. Ustalając datę, warto być elastycznym i wybrać na przykład jeden lub nawet dwa odpowiadające nam miesiące w roku. Późniejsze etapy waszych przygotowań mogą szybko zweryfikować wasz wybór, jeżeli będziecie kurczowo trzymać się jednego termi-

poradnik nu. Możecie również wspólnie zrobić wstępną listę gości. Ważne jest, aby słuchać drugiej osoby i iść na pewne kompromisy, jeżeli nie ze wszystkim się zgadzamy. Pamiętajcie również, że jeżeli osobami, które pokrywają wszystkie koszty uroczystości, są rodzice - należałoby wówczas zaangażować ich w tę część przygotowań ślubnych.

Planowanie

Planowanie to jeden z najważniejszych etapów. Nie róbcie tego w pośpiechu. Niech każda osoba przedstawi swoje stanowisko. Jeżeli oboje będziecie zadowoleni z efektów waszej dyskusji - tym samym unikniecie rozczarowań którejś ze stron w przyszłości. Zarezerwowanie usług z długim okresem oczekiwania Gdy już najważniejsze kwestie macie ustalone należałoby znaleźć salę.

Niektórzy rezerwują najpierw miejsce w kościele lub urzędzie, a potem mają problem ze znalezieniem sali na przyjęcie weselne. Niestety okres oczekiwania na lokal zazwyczaj jest bardzo długi. Niektóre pary młode rezerwują sale nawet dwa i pół roku wcześniej. Warto więc zacząć od tego, a dopiero potem pójść do księdza lub urzędnika i poprosić o zarezerwowanie konkretnego terminu. Przy podpisywaniu umowy, warto zwrócić uwagę na drobiazgi, które w pierwszej chwili przy całym ślubnym szaleństwie, wydają wam się nieistotne, mogą potem jednak być przyczyną sporów. Czasami na przykład wynajęcie obrusów, bądź pokrowców na krzesła są dodatkowo płatne. Należy dopytać również o ciasta. Niektóre sale mają swoich własnych dostawców i nie respektują wnoszenia na salę swoich własnych domowych wypieków, bądź ciast z innej cukierni. Ważna kwestia są również kwiaty. Jeżeli zależy wam, aby wasza własna florystka przystroiła sale - wspomnijcie o tym.

Właściciele sal często idą na ugodę, musicie jednak o wszystkim otwarcie rozmawiać. Długi czas oczekiwania jest również u fotografów, kamerzystów i orkiestr, więc jeżeli chcecie skorzystać z ich usług, warto pomyśleć o nich w pierwszej kolejności. Robiąc research, polecamy skorzystać z różnych facebookowych grup, na których przyszłe panny młode wymieniają się doświadczeniami i polecają sobie nawzajem różnego rodzaju usługi na obszarze całej Polski, a nawet za granicą (Przyszłe Panny Młode, Rozsądne Panny Młode).

wymarzonych zaproszeń, winietek ślubnych, obrączek oraz różnych części garderoby. Sześć miesięcy przed waszym wielkim dniem należałoby wysłać gościom zaproszenia. Jeżeli wasi goście znali już wcześniej konkretną datę waszego ślubu i są na to przygotowani - zaproszenia można wysłać później. Pamiętajmy jednak, że informowanie gości w ostatniej chwili, może wydawać im się przejawem braku szacunku.

Około sześciu miesięcy przed ślubem dobrze byłoby wybrać też suknię ślubną. Oczywiście jeżeli zamawiamy ją z salonu. Panie, które szyją suknie, zazwyczaj wymagają takiego czasu od podpisania umowy. Jeżeli chcecie kupić suknie

wam w dniu ślubu i wesela i zajmowała się koordynacją imprezy. Doradza, rezerwuje, pomaga, ale pełni również rolę psychologa. Dużym plusem jest to, że osoba zajmująca się planowaniem i organizacją wesel często współpracuje z różnymi firmami. W związku z tym może dla was wynegocjować korzystniejsze ceny. Jeżeli czujesz, że planowanie całego przedsięwzięcia da wam dużo spełnienie i przyjemność - podejmijcie się tego sami. Jeżeli natomiast nie macie wystarczającej ilości czasu lub uważacie, że organizacja takiej uroczystości to nie jest wasza mocna strona, a wydatek z tym związany was nie przeraża - warto zastanowić się nad usługami takiej osoby. W zależności od zakresu prac powierzonych konsultantowi koszt może się wahać między 6000 do 15000 złotych.

WEDDING PLANNER, OSOBA, KTÓRA JEST Z

~ 37

Jaką podwiązkę wybrać?

Wszystkie pary młode chcą, aby dzień ich ślubu był wyjątkowym. Fakt, że branża ślubna owiana jest różnego rodzaju przesądami, wcale nie pomaga młodym. Dochodzi do sytuacji, że pary potrafią czekać tygodniami na dostępność sali w miesiącu, w którego nazwie jest litera „r”. Panny młode rozmyślają długimi wieczorami o idealnej podwiązce. Przecież, aby osiągnąć satysfakcjonujący związek małżeński, muszą mieć przy sobie w dniu ślubu coś starego, pożyczonego i niebieskiego. Muszą pamiętać również o tym, że należy wystrzegać się noszenia pereł, w kieszeni koszuli pana młodego musi znaleźć się banknot, a w bieliźnie panny młodej zaszyte parę ziarenek cukru i okruchy chleba.

Czytając o ślubnych zabobonach, można zwariować. W ich natłoku łatwo zapomnieć o najważniejszym - miłości i zaufaniu, którym darzycie drugą osobę z wzajemnością. Planowanie ślubu i wesela to tylko jeden mały punkt na waszej wspólnej osi czasu.

Jeżeli wiecie, że chcecie właśnie z tą osobą spędzić resztę życia - jakie znaczenie ma to, jaką będziecie mieć podwiązkę czy podkładki pod talerze? Zorganizowanie ślubu i wesela w jedną kompletną całość to nie lada przedsięwzięcie.

Często trzeba poświęcić na to wiele godzin.

Wspaniale więc jeśli przyszła para młoda dobrze się przy tym bawi. Pamiętajmy jednak, aby nie popadać w skrajności i nie planować obsesyjnie każdego kroku. Zamiast poświęcać kolejny dzień na poszukiwanie idealnej tablicy rejestracyjnej dla nowożeńców - może warto spędzić romantyczny wieczór we dwoje?

WAMI PRZEZ CZĘŚĆ LUB CAŁY OKRES PRZYGOTOWAŃ. JEST

NAWET MOŻLIWOŚĆ, ABY TOWARZYSZYŁA WAM W DNIU

ŚLUBU I WESELA I ZAJMOWAŁA SIĘ KOORDYNACJĄ IMPREZY. DORADZA, REZERWUJE, POMAGA, ALE PEŁNI RÓWNIEŻ ROLĘ PSYCHOLOGA.

Dopracowywanie

używaną, można zająć się tym znacznie później. Jednakże nie odkładajcie tego na ostatnią chwilę, bo może was to kosztować dużo stresu.

Jeżeli chodzi o panów młodych - sprawa jest znacznie prostsza. Zazwyczaj, o ile ich wymiary są w granicach normy, nie zamawiają oni garniturów szytych na miarę. Etap dopracowań może dać parze młodej dużo satysfakcji i radości. Ważne jest jednak, aby nie zwlekać do ostatniej chwili z załatwianiem różnych spraw, gdyż może to wywołać niepotrzebne poirytowanie.

Na tym etapie przygotowań państwo młodzi zazwyczaj bawią się najlepiej. To czas, w którym możecie przeglądać wspólnie strony internetowe i różne miejsca w poszukiwaniu

Niektórzy narzeczeni decydują się na tak zwanego wedding plannera. To osoba, która jest z wami przez część lub cały okres przygotowań. Jest nawet możliwość, aby towarzyszyła

Może jednak wedding planner?

Karolina Kobeluszczyk

38 ~ poradnik dr Agnieszka Jasińska

JAK UCZYĆ JĘZY

UCZNIÓW POLSKIEGO Jak uczyć języka polskiego uczniów polskiego pochodzenia?

W różnych zakątkach świata nauczyciele z determinacją czynią polską edukację możliwą. Stają jednak przed wieloma wyzwaniami.

Polskie szkoły i placówki edukacyjne funkcjonujące za granicą znacznie różnią się od tych, które działają w Polsce. Rozbieżności te wynikają m.in. z odmiennego prawa oświatowego danego kraju, liczby polskojęzycznej kadry pedagogicznej czy dostępu do polskiej literatury i pomocy dydaktycznych.

Inni są też uczniowie, ich wiedza o Polsce i języku polskim jest zazwyczaj na różnym poziomie. I już sam ten fakt stanowi duże wyzwanie dla nauczycieli. Jak zatem uczyć języka polskiego osoby polskiego pochodzenia? Na to pytanie odpowiada dr Agnieszka Jasińska, językoznawczyni i nauczycielka języków z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, ekspert kampanii społecznej #KtoTyJesteś .

Co o nauce języka polskiego mówi literatura naukowa?

W polskiej literaturze naukowej traktującej o nabywaniu języka wyróżnia się dwa podstawowe terminy: „język polski jako obcy” i „język polski jako drugi”. W ostatnich latach w związku z coraz większym zróżnicowaniem grup uczących się języka polskiego i - co za tym idzie - większą liczbą badań naukowych, spotkać można również określenia takie jak „język polski niemacierzysty” oraz „język polski dzieci z doświadczeniem migracji”. Ten ostatni 10 grudnia 2021

termin obejmuje Polonię i Polaków mieszkających za granicą, w tym dzieci powracające z emigracji i będące w trakcie adaptacji w polskich szkołach.

W jaki sposób dzieci polskiego pochodzenia mieszkające za granicą uczą się języka polskiego?

Najczęściej język polski nabywają w domu, poprzez kontakt z bliższą lub dalszą rodziną. W zależności od sytuacji rodzinnej, bytowej oraz własnych potrzeb i preferencji doskonalą też polszczyznę na kursach językowych w miejscu zamieszkania, a także w szkołach polonijnych różnego typu.

Na pierwszy rzut oka wydaje się, że wykładanie języka polskiego jako drugiego w klasie składającej się z osób, które zaznajamiają się z nim poprzez kontakt z najbliższymi, musi być dla nauczyciela sprawą łatwą i przyjemną.

W odróżnieniu od obcokrajowców rozpoczynających naukę języka polskiego jako obcego, sytuacja osób, dla których język polski jest językiem drugim (dziedziczonym) jest - z punktu widzenia nauczyciela przygotowującego dla nich program nauczania - dużo bardziej skomplikowana.

Dlaczego?

Osoby polskiego pochodzenia, czyli na ogół dzieci polskich emigrantów, mają językowe kompetencje komunikacyjne na bardzo różnym poziomie. Rzadko ich język pochodzenia można porównać do języka pierwszego, czyli tego, któ-

rym osoby te posługują się na co dzień we wszystkich sferach życia: publicznej, edukacyjnej, zawodowej i prywatnej. Ta ostatnia sfera jest na ogół rozwinięta najlepiej ze względu na naturalny kontakt językowy z członkami rodziny lub polonijnym otoczeniem. Pozostałe sfery są poniekąd „zaanektowane” przez język pierwszy (np. angielski, rosyjski, francuski). Jest to tzw. dwujęzyczność niezrównoważona.

Co o umiejętnościach językowych takich osób mówi literatura naukowa?

Osoba dwujęzyczna na ogół komunikuje się po polsku poprawnie, a więc ma rozwinięty podsystem gramatyczny w takim zakresie, w jakim mają ów podsystem opanowany członkowie jej rodziny, którzy są dla niej modelem do naśladowania.

Osoba dwujęzyczna ma dość dobrze rozwinięty zasób słownictwa ogólnego, jednak zakres tegoż słownictwa jest ściśle związany z najbliższym otoczeniem, z rodziną, kontaktami nieformalnymi, światem uczuć, świętami i tradycjami polskimi. Poza sferą „domową” osoba dwujęzyczna miewa problemy w komunikowaniu się za pomocą rejestru oficjalnego języka polskiego. Bywa, że mówi tylko potocznie, a czasami posługuje się gwarą.

Wynika to z faktu, że podstawowym źródłem nabywania języka jest rodzina i diaspora polska za granicą.

Taka osoba rzadko miewa problemy z wymową, które uniemożliwiałyby jej skuteczną komunikację ustną, natomiast ma mniej lub bardziej (często mniej) zaawansowaną wiedzę o zasadach polskiej pisowni. Na

ogół dość dobrze komunikuje się ustnie w języku pochodzenia (ma rozwinięte sprawności mówienia i rozumienia ze słuchu), znacznie gorzej radzi sobie z językiem pisanym (czytanie ze zrozumieniem i pisanie). Wynika to w wielu przypadkach z faktu, iż funkcjonuje ona na co dzień w innym systemie edukacyjnym niż polski. W efekcie naturalnie rozwija ona przede wszystkim językowe kompetencje komunikacyjne (w tym język edukacji i pracy) w języku kraju, w którym mieszka.

Jak zatem przygotować lekcję języka polskiego dla uczniów polskiego pochodzenia?

Punktem wyjścia przy tworzeniu programu dla grupy osób dwujęzycznych, dla których język polski jest językiem drugim (dziedziczonym), powinien być test sprawdzający ich językowe kompetencje komunikacyjne w zakresie czterech podsystemów języka (wymowy, pisowni, słownictwa i gramatyki) oraz sprawności (rozumienia ze słuchu, rozumienia tekstu, mówienia i pisania).

Analizując wyniki testów całej grupy, nauczyciel powinien zidentyfikować najsłabiej rozwinięte wśród uczniów kompetencje językowe i na nich się skupić w czasie lekcji. Przykładowo, jeśli np. uczeń polskiego pochodzenia nie potrafi pisać i czytać po polsku, zaleca się skoncentrowanie się na nauce języka pisanego. Z kolei jeśli dziecko mówi np. gwarą, albo używa tylko rejestru potocznego, należy podnieść jego kompetencje w zakresie rejestru oficjalnego.

poradnik

~ 39

YKA POLSKIEGO POCHODZENIA? Na co jeszcze uwagę powinni zwrócić nauczyciele przygotowujący lekcje języka polskiego dla osób polskiego pochodzenia?

Ważnym elementem edukacji dwujęzycznej jest prezentowanie związków z Polską i polską kulturą i realiami. Badania pokazują, że osoby dwujęzyczne mają naturalną skłonność do porównywania kultur, z których pochodzą. Należy więc zadbać o to, żeby kultura polska była równie interesująca dla naszego podopiecznego, jak kultura rodzima. Dobrze jest jednak skupić się na uzupełniającej się roli obydwu kultur, a nie ich zestawianiu poprzez porównywanie „lepsza-gorsza”, czy „bardziej – mniej wartościowa”.

Dwujęzyczność jest niewątpliwie atutem na każdej płaszczyźnie rozwoju intelektualnego i osobowego, dlatego należy czerpać z tego jak najwięcej korzyści.

Dr Agnieszka Jasińska pracuje w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie; badaczka Centrum Badań nad Edukacją i Integracją Migrantów UP; zainteresowania badawcze: dydaktyka nauczania języka polskiego jako obcego i drugiego, gramatyka w nauczaniu języka polskiego obcokrajowców, zagadnienia związane z kulturą języka polskiego jako obcego i drugiego, rozwijanie językowych kompetencji komunikacyjnych. Nauczycielka, wykładowczyni akademicka, autorka i współautorka wielu podręczników do języka polskiego jako obcego i języka dziedziczonego, m.in. serii „Hurra Po polsku 2,3”, „O Polsce po polsku”, „Połącz kropki”, „Postaw kropkę” oraz „Postaw kropkę 2”. Prowadzi stronę internetową popularyzującą naukę i nauczanie języka polskiego Polski i kropka, a także kanał na YouTube, na którym umieszcza nagrania webinariów metodycznych dla nauczycieli.

40 ~ kalendarium

GRUD 31 grudnia 1923 Rozgłośnia BBC po raz pierwszy transmitowała bicie dzwonów Big Bena.

Decem 3.12.1857 Urodził się Joseph Conrad, brytyjski pisarz, publicysta pochodzenia polskiego (zm. 1924)

17.12.1983

6 osób zginęło, a kilkadziesiąt zostało rannych w zamachu przeprowadzonym przez IRA na salon Harrodsa w Londynie.

12.12.1979 Ukazał się album London Calling grupy The Clash.

10 grudnia 2021

5.12.1766 W Londynie został założony dom aukcyjny Christie’s.

kalendarium

~ 41

DZIEŃ 19.12.1843

Ukazała się „Opowieść wigilijna” Charlesa Dickensa.

26.12.1982

Człowiekiem Roku tygodnika Time został komputer osobisty.

mber 11.12.2005

W miejscowości Leverstock Green na północ od Londynu doszło do serii silnych eksplozji w składzie paliw Buncefield należącym do spółki Total Texaco. Ranne zostały 43 osoby, ponad 2 tysiące ewakuowano.

22.12.1940

Bitwa o Anglię: 684 osoby zginęły, a 2364 zostały ranne, w wyniku dwóch nocnych nalotów Luftwaffe na Manchester z 22 na 23 i z 23 na 24 grudnia.

25.12.1932 Rozgłośnia BBC nadała pierwszą audycję nagraną wcześniej na taśmie magnetycznej.

31.12.1923 W Glasgow otwarto stadion Ibrox Park.

42 ~ zdrowie

PIERWSZE PRZYPADKI OMIKRONA NOWEGO WARIANTU KORONAWIRUSA ZDIAGNOZOWAŁ BRYTYJSKI NHS W OSTATNIM TYGODNIU LISTOPADA. Niepokojąco wysoki wskaźnik transmisji tego wariantu skłonił rząd do wprowadzenia obostrzeń, które obowiązują już od wtorku, 30 listopada. Najważniejsza zmiana dotyczy wszystkich użytkowników publicznego transportu i poruszających się w przestrzeni publicznej. Mają oni obowiązek noszenia maseczek, które zakryją usta i nos. Druga zmiana dotyczy podróżujących do Wielkiej Brytanii.

- Każdy, kto przekracza granice Wielkiej Brytanii, będzie zobowiązany do przeprowadzenia testu PCR przed końcem drugiego dnia od przybycia. Do momentu uzyskania wyniku negatywnego osoby te będą musiały poddać się samoizolacji – ogłosił premier Borys Johnson.

Osoby kontaktujące się z zakażonymi również będą musiały poddać się 10-dniowej kwarantannie. Premier zapowiedział też przyśpieszenie kampanii szczepień wzmacniających.

W obawie przed Omikronem rząd zdecydował się zamknąć granice dla podróżnych niebędących brytyjskimi obywatelami przylatujących z RPA, Botswany, Eswatini, Lesoto, Namibii i Zimbabwe, Malawi, Mozambiku Zambii i Angoli. Kraje te weszły na tzw. „czerwoną listę”.

Przylatujący z tych krajów obywatele brytyjscy będą zobowiązani do odbycia 10-dniowej kwarantanny we wskazanym przez rząd hotelu.

Ministerstwo transportu zamierza poddawać przeglądowi dane związane z pandemią co trzy tygodnie i w razie pogorszenia się wyników w 10 grudnia 2021

jakimś kraju, bądź w razie pojawienia się nowego wariantu koronawirusa, możliwe jest, że te kraje znowu trafią na czerwoną listę. Stąd też rząd utrzymuje na wszelki wypadek kilkaset zarezerwowanych pokoi hotelowych w celu odbywania w nich kwarantanny.

Osoby przyjeżdżające z krajów z czerwonej listy mają obowiązek odbycia kwarantanny we wskazanych przez władze hotelach, która trwa pełne 10 dób, a jej koszt to obecnie 2285 funtów.

Ponadto prawo wjazdu z krajów z czerwonej listy mają tylko obywatele i rezydenci Wielkiej Brytanii oraz Irlandii.

Od czasu wprowadzenia takiej kwarantanny w połowie lutego, odbyło ją w Anglii ok. 200 tys. osób, z czego w ostatnim tygodniu września - skąd pochodzą najnowsze dane, przechodziło ją 3100 osób.

Wtedy jednak na czerwonej liście były 54 państwa.

Wykryty w państwach południowej Afryki nowy wariant koronawirusa został oceniony przez Światową Organizację zdrowia, jako wysoce zaraźliwy. W Omikronie wykryto 50 mutacji. Już teraz jest opisywany w mediach, jako „prawdopodobnie najgorszy zidentyfikowany dotychczas wariant”.

Poprzednim, umieszczonym w tej kategorii wariantem koronawirusa, był dominujący obecnie na świecie wariant Delta. Dla porównania, w nim wykryto 13 mutacji.

Nowy wariant koronawirusa został po raz pierwszy zgłoszony w Republice Południowej Afryki 24 listopada. W następnych dniach zidentyfiko-

wano go również w sąsiadującej z RPA Botswanie, Belgii, Hongkongu i Izraelu. Część krajów wprowadziła już ograniczenia dotyczące przylotów z RPA i kilku innych krajów Afryki Południowej. Eksperci przewidują, ze nowy wariant nie jest odporny na obecne szczepionki i zaszczepienie będzie chroniło przed ciężkim przebiegiem choroby.

Tymczasem ponad 56 tys. pracowników domów opieki w Anglii nie zaszczepiło się, chociaż mieli taki obowiązek, jeśli chcieli nadal wykonywać swoje obowiązki służbowe. Dotyczy to 45 tysięcy pracowników domów opieki dla seniorów oraz 11 tysięcy pracowników domów opieki dla osób młodszych. Obie dawki szczepionki przyjęło ok. 90,2 proc. personelu domów opieki dla seniorów i 87,3 proc. personelu domów dla młodszych dorosłych.

Zwolnieni z tego obowiązku są ci pracownicy, którzy przedstawią zaświadczenie, że ze względów medycznych nie mogą przyjąć szczepionki.

Osoby, które się nie zaszczepiły i nie mają takiego zaświadczenia, zostaną przesunięte na stanowiska niewymagające kontaktu z pensjonariuszami lub będą musiały odejść z pracy.

Na zaszczepienie się personel domów opieki miał ponad trzy miesiące, bo datę 11 listopada jako graniczną, kiedy ten wymóg wejdzie w życie, ogłoszono na początku sierpnia.

Sajid Javid brytyjski minister zdrowia ogłosił, że wymóg szczepień rozszerzony zostanie na pracowników służby zdrowia, którzy mają bezpośredni kontakt z pacjentami. Wejdzie on w życie w kwietniu przyszłego roku.

zdrowie Zarówno w przypadku personelu domów opieki, jak i pracowników służby zdrowia wymóg szczepień obowiązuje tylko w Anglii, bo w pozostałych częściach Zjednoczonego Królestwa decydują o tym miejscowe władze. Rządy Szkocji, Walii i Irlandii Północnej nie zasygnalizowały, że planują wprowadzić taki obowiązek.

W połowie listopada liczba podanych trzecich dawek szczepionki przekroczyła w Wielkiej Brytanii 10 mln.

Obecnie otrzymuje je średnio 300 tys. osób dziennie, ale jak podaje brytyjska prasa, to niewystarczające tempo, by zrealizowany został cel, jakim jest podanie trzeciej dawki wszystkim 32 mln osób uprawnionych przed świętami Bożego Narodzenia. Przy obecnej średniej niezaszczepione do tego czasu pozostanie 10 mln osób.

Aby zakwalifikować się do otrzymania dawki przypominającej Covid, powinieneś otrzymać drugą dawkę co najmniej sześć miesięcy temu.

Jeśli kwalifikujesz się do otrzymania boostera, powinieneś otrzymać list

lub SMS z informacją, kiedy nadejdzie Twoja kolej.

Do przyjmowania dawek przypominających wezwał premier Boris Johnson.

- Niestety, obecnie mamy do czynienia z sytuacją, w wyniku której na skutek słabnięcia dwóch pierwszych dawek zbyt wiele starszych osób trafia do szpitala. Zaszczepienie się jest najważniejszą rzeczą, jaką możemy dziś zrobić dla naszego kraju, jeśli chcemy chronić naszą NHS i jeśli chcemy sprawić, aby ten wirus się skończył - mówił premier Johnson podczas wizyty w szpitalu w Hexham w północno-wschodniej Anglii.

Nadhim Zahawi, były wiceminister zdrowia odpowiedzialny za program szczepień, który teraz jest ministrem edukacji, ujawnił, że rząd planuje coroczne podawanie dawek przypominających.

- Docelowo nasz plan zakłada, że będziemy, mam nadzieję, pierwszą dużą gospodarką, która przejdzie od pandemii do stanu endemicznego i będzie

miała coroczny program szczepień – powiedział min Zahawi.

Z kolei ministerstwo zdrowia zwraca uwagę na sezon grypowy, w który wkroczyliśmy z początkiem jesieni i z początkiem powrotu uczniów do szkół. Naukowcy ostrzegają przed szczególnie niebezpiecznym sezonem grypowym, ponieważ jednocześnie towarzyszy mu wzrost przypadków zakażenia koronawirusem. „Pozostań bezpieczny tej jesieni” to hasło towarzyszące kampanii w mediach i przestrzeni publicznej, w której NHS podkreśla, że zdrowie i bezpieczeństwo w sezonie grypowym zależą również od nawyków i zachowania każdego z nas i każdy z nas ma wpływ na to, by nasi najbliżsi, rodzina i przyjaciele byli możliwie najbardziej bezpieczni. Od zapewnienia dopływu świeżego powietrza do pomieszczeń po szczepienia przypominające Covid to działania, które wszyscy możemy podjąć, aby zmniejszyć podwójne ryzyko związane z Covid i grypą i które rekomenduje NHS w swojej jesiennej kampanii.

~ 43

- Wraz ze zmianą pór roku, gdy dzieci wracają do szkoły, wszyscy częściej kaszlemy i łapiemy przeziębienia. Ale tej jesieni jest inaczej. Po 18 miesiącach ograniczonych kontaktów osobistych, a przez to ograniczonej ekspozycji na wirusy i bakterie nasza odporność jest mocno osłabiona. Teraz możemy być bardziej podatni na zakażenia – przekonują specjaliści. - Liczba przypadków Covid19 ma ponownie wzrosnąć tej zimy, a szczepionki pozostają naszą najlepszą linią obrony.

Przyglądając się statystykom szczepień poszczególnych grup w UK, uwagę zwraca mała liczba zaszczepionych Polaków. Około 1 na 3 Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii i pracujących w kluczowych zawodach opóźniło lub odmówiło przyjęcia szczepionki przeciw Covid, pomimo jej łatwej dostępności. To duża liczba w porównaniu ze średnią całej brytyjskie populacji. Jak dotąd 9 na 10 dorosłych mieszkańców Wysp przyjęło co najmniej jedną dawkę szczepionki przeciwko Covid, dzięki temu mamy o 24 miliony mniej infekcji i ponad 130 000 uratowanych istnień ludzkich w samej Anglii – wskazują eksperci.

Małgorzata Skibińska

44

SZCZEPIEN

Czy powinny szczepić się osoby, które przechorowały COVID-19 oraz wykonały badania serologiczne, z których wynika, że mają dużo przeciwciał przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-2? Czy rzeczywiście takie osoby mogą się czuć bezpiecznie?

Odpowiedź na to pytanie nie jest niestety zero-jedynkowa. Dużo zależy bowiem od indywidualnego przypadku. Niemniej jednak medycy przekonują – na podstawie wyników obserwacji klinicznych oraz badań naukowych – że pomimo przechorowania COVID-19, co do zasady, zdecydowanie opłaca się przyjąć szczepionkę przeciw tej chorobie. Poniżej przedstawiamy istotne argumenty, które za tym przemawiają.

- Surowiczy poziom przeciwciał IgG mówi nam jedynie o jednym z elementów swoistej odpowiedzi immunologicznej, która może się wytworzyć w rezultacie zakażenia wirusem SARS-CoV-2 (tzw. odpowiedzi humoralnej – przyp. red.).

Odrębną gałęzią odpowiedzi układu odporności, odgrywającą bardzo istotną rolę w ochronie przed progresją zakażeń wirusowych do stanów ciężkich, jest odpowiedź komórkowa.

Opiera się ona o działanie limfocytów T pomocniczych i T cytotoksycznych.

Na podstawie oceny stężenia przeciwciał IgG nie da się stwierdzić jak dobrze wykształciła się odpowiedź komórkowa – podkreśla dr hab. Piotr Rzymski, biolog medyczny z Zakładu Medycyny Środowiskowej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Zatem, choć teoretycznie na podstawie dobrego wyniku testu serologicznego można podejrzewać, że z wysokim poziomem przeciwciał wiąże się również silnie pobudzona odpowiedź komórkowa organizmu, to jednak rzeczywistość może się okazać zupełnie inna.

- Niektóre badania wskazują, że choć poziom przeciwciał IgG u osób, które przeszły ciężki COVID-19 jest wysoki (wyższy niż u osób, które zakażenie przechodziły łagodnie bądź asymptomatycznie), to jednak odpowiedź komórkowa u takich osób 10 grudnia 2021

bywa niestety upośledzona – ostrzega ekspert, wskazując jednocześnie, że wszystkie autoryzowane w Europie szczepionki przeciw COVID-19 pobudzają zarówno odpowiedź humoralną (związaną z wyprodukowanymi przeciwciałami), jak i komórkową.

Kolejny istotny argument za szczepieniem ozdrowieńców związany jest z pojawianiem się nowych wariantów koronawirusa. - Wiele osób, które przechorowały COVID-19 przeszło zakażenie innym wariantem niż dominujący obecnie B.1.617.2 – znany jako delta. Tymczasem badania wskazują, że wariant ten potrafi lepiej przełamywać bariery układu odporności. Nie oznacza to, że osoby te są wysoce narażone na zakażenie czy ciężki przebieg COVID-19. Wyniki badań sugerują jednak, że wariantowi delta łatwiej jest pokonać barierę przeciwciał i zakazić komórki w celu replikacji. Niedawno opublikowane na łamach Science Advances badania wykazały, że osoby, które przeszły łagodny COVID-19 są bardziej narażone na reinfekcję nowymi wariantami SARS-CoV-2 niż osoby, które się zaszczepiły – zaznacza dr hab. Piotr Rzymski.

Ekspert ostrzega, że dzięki mutacjom występującym w wariancie delta koronawirusa do zakażenia nim wystarczy niższa dawka infekcyjna (liczba cząstek wirusa potrzebna, by doszło do zakażenia) niż w przy-

padku wcześniejszych wariantów, co przekłada się na wyższą transmisyjność tego wariantu.

- Zakażeni wariantem delta charakteryzują się też wyższym poziomem wiremii (liczbą cząstek wirusa w organizmie), co znacząco ułatwia dalsze jego rozprzestrzenianie. Według wstępnych danych Public Health England, ryzyko reinfekcji jest dla wariantu delta o 46 proc. wyższe w porównaniu z wariantem alfa (B.1.1.7, tzw. „brytyjskim”). Choć reinfekcje mogą mieć przebieg łagodny, to wyższy poziom wiremii, do wywoływania którego zdolny jest wariant delta, może przekładać się na większe ryzyko dalszego rozprzestrzenienia wirusa przez osobę przechodzącą ponownie infekcję – wyjaśnia ekspert.

Zatem, patrząc z tej perspektywy można stwierdzić, że szczepienia ozdrowieńców dają podwójną korzyść, gdyż nie tylko znacząco zwiększają stopień ich własnej ochrony, lecz również pozwalają dużo skuteczniej chronić przed zakażeniem inne osoby – przyczyniając się w ten sposób do ograniczenia ekspansji wirusa w środowisku i zmniejszania rozmiarów epidemii.

W tym kontekście warto od razu dodać, że stosowane obecnie w UE szczepionki przeciw COVID-19 (zarówno wektorowe, jak i mRNA)

okazały się być wysoce skuteczne również wobec wariantu delta – zdecydowanie zmniejszają one ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia, hospitalizacji i śmierci z jego powodu – co potwierdza m.in. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia). Choć z badań i obserwacji wynika, że stopień ochrony, jaki generują obecne szczepionki jest nieco niższy wobec wariantu delta niż w przypadku wariantu alfa, to jednak nie zmienia to faktu, że ciągle pozostają najlepszą znaną bronią przeciw wirusowi SARS-CoV-2, a korzyści wynikające z ich stosowania nadal zdecydowanie przewyższają nad potencjalnym ryzykiem.

- Dla osób, które są ozdrowieńcami, otrzymanie szczepionki to kolejna ekspozycja na antygen w postaci białka S. Jest to zatem droga, by w bezpieczny sposób wzmocnić tzw. pamięć immunologiczną, czyli właściwość układu odpornościowego organizmu polegającą na szybszym, swoistym reagowaniu przy ponownym kontakcie z antygenem. Podanie szczepionki prowadzi nie tylko do umocnienia odpowiedzi humoralnej, jak i komórkowej, ale powinno również wydłużać czas trwania pamięci immunologicznej – wskazuje dr hab.

Piotr Rzymski, dodając, że podanie szczepionki ozdrowieńcom stymuluje także proces „ewolucji przeciwciał”,

NIA DZIECI

który zwiększa ich różnorodność oraz skuteczność.

Eksperci przekonują, że szczepienie ozdrowieńców jest optymalną drogą do tego, by „przeszkolić” limfocyty B w zakresie produkcji oraz selekcji nowych i usprawnionych przeciwciał, również takich, które mogą sobie poradzić z nowymi mutacjami koronawirusa.

- Systematycznie przybywa dowodów naukowych na to, że szczepienie po przechorowaniu COVID-19 generuje silniejszą i trwalszą odpowiedź układu immunologicznego, tzw. odpowiedź hybrydową, w porównaniu do ozdrowieńców, którzy się nie zaszczepili. Choć początkowo u ozdrowieńców mogą występować wysokie miana przeciwciał, to jednak z reguły szybko one u nich spadają, w przeciwieństwie do osób dodatkowo zaszczepionych – dodaje prof.

Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób

Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

świata, co jednak chyba niestety – z różnych powodów – jest mało realne.

Niestety wyścig koronawirusa z ludzkością, w tym m.in. z naukowcami, cały czas trwa i raczej szybko się nie zakończy. I nie jest też wcale pewna nasza w nim zdecydowana wygrana. Oto bowiem eksperci (m.in. dr Anthony Fauci) już przewidują pojawienie się tak dalece zmutowanych wariantów tego patogenu, które będą całkowicie lub też w dużym stopniu odporne na działanie obecnych szczepionek. Jeśli więc naukowcy nie będą w stanie wtedy wytworzyć szybko kolejnych, ulepszonych wersji szczepionek, to pandemia może znowu zacząć narastać i wymknąć się nam spod kontroli.

Choć szczepionki nie rozwiązują wszystkich problemów i mają swoje ograniczenia (przypomnijmy: także po szczepieniach z czasem spada poziom przeciwciał w surowicy), to jednak dowiedziono, że zdecydowanie ograniczają one ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19, związanej z tym hospitalizacji i przedwczesnej śmierci. I właśnie dlatego rządy kolejnych krajów na świecie (m.in. Izraela, USA) wprowadzają już lub rozważają zaoferowanie swoim obywatelom trzeciej, „przypominającej” dawki szczepionki (w przypadku preparatów dwudawkowych).

Szansą na uniknięcie takiego scenariusza byłoby jak najszybsze zaszczepienie się 80-85 proc. populacji

Warto jednak pamiętać, że w medycynie 2+2 nie zawsze równa się 4. Czyli to, co sprawdza się w przypadku większości, nie zawsze musi się sprawdzić w przypadku każdej

45

osoby. I to co sprawdza się teraz, niekoniecznie musi się sprawdzać za pół roku. W praktyce zatem ani szczepienia nie zapewniają wszystkim 100-procentowej ochrony przed COVID-19, ani też przechorowanie COVID-19 nie gwarantuje każdemu ozdrowieńcowi skutecznej i długotrwałej ochrony przed reinfekcją.

Dlatego nawet pomimo zaszczepienia, a także po przechorowaniu COVID-19, nadal warto zachowywać czujność i stosować zasady higieny spod znaku DDMW (dystans-dezynfekcja-maseczka-wietrzenie), zwłaszcza w sytuacjach, które wiążą się z podwyższonym ryzykiem zakażenia.

Ponadto warto też, z myślą o wzmacnianiu swojej odporności, dbać o ogólną kondycję organizmu, m.in. prowadząc zdrowy tryb życia.

Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl

46 ~ zdrowie

JAKA JEST

NAJLEPSZA DIETA DLA SENIORA? SENIORZY MAJĄ SPECJALNE POTRZEBY ŻYWIENIOWE, KTÓRE WYNIKAJĄ Z PROCESU STARZENIA SIĘ, OGRANICZENIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ, DEMENCJI, PROBLEMÓW Z UZĘBIENIEM CZY PRZEBYTYCH ZABIEGÓW OPERACYJNYCH. CHOĆ O TYM WSZYSTKIM WIEMY, WCIĄŻ NIE POTRAFIMY ZADBAĆ, BY SENIORZY WŁAŚCIWIE SIĘ ODŻYWIALI. NA PRZYKŁAD CZĘSTYM BŁĘDEM JEST NADMIERNE OGRANICZANIE TŁUSZCZY W ICH DIECIE. W przypadku seniorów dieta ma szczególnie znaczenie dla układu odpornościowego, siły mięśniowej i masy kostnej – co jest niezwykle ważne w zapobieganiu upadkom i złamaniom – jednej z głównych przyczyn zgonów u osób w podeszłym wieku! - oraz gojeniu potencjalnych ran i odleżyn. Tymczasem okazuje się, że niedożywienie to problemu wielu seniorów, choć trudno podać dokładne dane na temat tego niebezpiecznego zjawiska. „Dzieje się tak m.in. ze względu na brak „złotego standardu” oceny stanu odżywienia osób z tej grupy wiekowej. W celu zdiagnozowania niedożywienia należy bowiem określić ogólny stan zdrowia badanej osoby i zwrócić uwagę na czynniki sprzyjające wystąpieniu niedożywienia, m.in. na zmniejszenie masy ciała, występowanie zaburzeń wchłaniania, przyjmowanie leków obniżających apetyt czy uzależnienie od alkoholu” – pisze w artykule opublikowanym w Medycynie Praktycznej dr n. med. Beata Piórecka z Zakładu Żywienia Człowieka na Wydziale Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum.

Co należy brać pod uwagę w diecie osoby starszej?

Choroby

Niektóre choroby przewlekłe mogą istotnie zmieniać zapotrzebowanie na składniki odżywcze (zarówno pod względem ilości, jak i jakości).

Zalecenia żywieniowe powinny ulec korekcie przy takich chorobach jak cukrzyca, choroba 10 grudnia 2021

niedokrwienna serca i zaburzenia lipidowe, niewydolność nerek, niedokrwistość czy osteoporoza. Na potrzeby żywieniowe starszej osoby mogą wpływać także choroby demencyjne. Dlatego warto równolegle z każdą diagnozą konsultować z lekarzem lub dietetykiem także to, jak starszy pacjent powinien się odżywiać.

Procesy starzenia się

Należy pamiętać, że z wiekiem upośledzeniu może ulec wchłanianie pokarmu z przewodu pokarmowego. Stąd warto porozmawiać na ten temat z lekarzem i/lub dietetykiem, którzy sprawdzą, czy przewód pokarmowy pracuje jak należy. Jeśli tak nie jest, może okazać się, że na przykład senior je zbyt mało kaloryczne posiłki.

Z postępem wieku może się też osłabić apetyt, a to wskutek osłabienia zmysłów smaku i węchu.

Warto wtedy odpowiednio chociażby doprawiać potrawy.

Przyjmowane leki

Niektóre medykamenty wpływają nie tylko na obniżenie (lub zaostrzenie) apetytu, ale mogą istotnie upośledzać wchłanianie składników odżywczych. Konieczna jest wówczas modyfikacja diety.

Co powinien jeść senior?

Podstawę diety seniora powinny stanowić warzywa i owoce (co najmniej połowę całego jadłospisu, najlepiej jako dodatek do każdego posiłku).

Kolejne miejsca zajmują produkty zbożowe – najlepiej pełnoziarniste, produkty mleczne (co najmniej 3 duże szklanki dziennie) oraz w dalszej kolejności ryby, jaja, chude mięso i nasiona roślin strączkowych, a także oleje roślinne (w ograniczonych ilościach mięso czerwone, przetworzone produkty mięsne i tłuszcze zwierzęce) .

Wokół diety seniorów krąży wiele mitów

Jeden z nich to konieczności wykluczanie tłuszczy. A tłuszczy potrzebuje chociażby mózg – istotny jest jednak ich rodzaj.

- Tłuszcze powinny stanowić 20-35 proc. spożytej energii i pochodzić głównie z olejów roślinnych: rzepakowego, oliwy z oliwek, oleju lnianego, a także z wartościowych orzechów czy nasion – wyjaśnia dietetyk Karolina Łukaszewicz-Marszał, ekspert Fundacji Nutricia.

Podobnie jest z mitem o malejącym z wiekiem zapotrzebowaniem na witaminę D.

- To nieprawda - wśród osób starszych często stwierdza się niedobory witaminy D oraz wapnia.

Oba te składniki są odpowiedzialne za budowę kości. Witamina D wspiera także funkcjonowanie układu krążenia oraz układu odpornościowego, a wapń jest potrzebny do prawidłowej pracy mięśni oraz komórek nerwowych. Dobrymi źródłami witaminy D są tłuste ryby, ale przeważnie i tak konieczna jest jej suplementacja. Natomiast wapń

zdrowie

znajdziemy w mleku i produktach mlecznych, jajach, serach oraz rybach – wyjaśnia dietetyczka.

Osoby starsze mogą potrzebować dodatkowego wsparcia żywieniowego, np. w formie żywienia medycznego. Konieczność takiego działania potwierdza ekspert.

- Zalecenie przez lekarza doustnych preparatów odżywczych może pomóc skutecznie uzupełnić brakujące składniki odżywcze, wesprzeć w powrocie do zdrowia po zabiegu lub utrzymać formę w przypadku przewlekłej choroby. Zwłaszcza gdy chorujemy zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze może się zwiększać, a ich uzupełnienie może być utrudnione na skutek samej choroby lub towarzyszących jej dolegliwości – tłumaczy Karolina Łukaszewicz-Marszał.

Jak pomóc seniorowi zadbać o prawidłowy stan odżywienia: • Obserwuj zwyczaje swojego seniora. Spędzając razem czas zwracaj uwagę jakie

•

•

•

•

spożywa rodzaje produktów i w jakich ilościach.

Pomóż seniorowi kontrolować wagę, możecie np. zapisywać wyniki ważenia – łatwo zauważyć wtedy, że waga zaczyna spadać.

Wskazówką utraty masy ciała jest też obserwowanie dopasowania ubrań.

Rozpisz listę zażywanych leków i suplementów diety. Pokaż listę lekarzowi - niekiedy preparaty wzajemnie się wykluczają lub wchodzą ze sobą w reakcję i mogą być przyczyną np. problemów gastrycznych lub utraty apetytu dlatego warto skonsultować z lekarzem, czy wszystkie stosowane leki lub suplementy mają swoje uzasadnienie.

Pomóż seniorowi w planowaniu odżywczych posiłków, zróbcie wspólnie listę zakupów lub wybierzcie się na nie razem.

Zastanów się czy nie warto przygotowywać mu posiłków z wyprzedzeniem.

Skorzystaj z pomocy specjalisty. Jeżeli wasze starania nie przynoszą rezultatów i

~ 47

istnieje ryzyko niedożywienia, warto udać się na wizytę do dietetyka w celu ułożenia właściwego jadłospisu. Jeśli to nie przyniesie pozytywnych skutków, zapytaj lekarza o wprowadzenie do diety seniora doustnych preparatów odżywczych.

• Dbajcie o regularną aktywność fizyczną.

Pamiętaj, że codzienne ćwiczenia - nawet te lekkie, jak spacer - pobudzają apetyt, a także wzmacniają kości i mięśnie. Motywuj seniora do regularnej aktywności fizycznej.

• Zadbaj o dobrą atmosferę wokół jedzenia.

Samotność nie sprzyja jedzeniu – wiele osób tłumaczy, że dla jednaj osoby nie warto się gotować albo, że jedzenie w samotności nie daje przyjemności. Jeśli tylko to możliwe zaproś seniora do stołu, angażuj go również w przygotowania posiłków. Radość ze wspólnie spędzonego czasu może pozytywnie wpłynąć na apetyt i chęć do jedzenia.

Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl

48 ~ zdrowie

DEPRESJA

MOŻE SIĘ PRZENOSIĆ Z POKOLENIA NA POKOLENIE.

JAK TO PRZERWAĆ?

WYDAWAŁOBY SIĘ, ŻE DEPRESJA TO CHOROBA, KTÓRA POJAWIA SIĘ W REAKCJI NA TRUDNE DOŚWIADCZENIA ŻYCIOWE. ALE W JEJ ROZWOJU SILNY JEST CZYNNIK GENETYCZNY, CHOĆ NIE OZNACZA TO, ŻE NA PEWNO DZIECKO CHOREGO NA DEPRESJĘ RODZICA TAKŻE ZACHORUJE. LEPIEJ JEDNAK MIEĆ ŚWIADOMOŚĆ RODZINNEJ SKŁONNOŚCI DO TEJ CHOROBY, BO WCZESNA REAKCJA POZWOLI NA UCHRONIENIE DZIECKA PRZED POWAŻNYMI PROBLEMAMI. DOWIEDZ SIĘ, CO MOŻNA ZROBIĆ.

Hipotezę, że istnieje depresja młodzieńcza i dziecięca, jako jedna z pierwszych wysunęła dr Myrna Weissman z Columbia University, kierująca Wydziałem Epidemiologii Translacyjnej w Instytucie Psychiatrycznym Stanu Nowy Jork, a badania przez nią rozpoczęte doprowadziły też do wniosków, że depresja może być dziedziczona z pokolenia na pokolenie.

10 grudnia 2021

Ostatnich dowodów na to dostarczyły m.in. dane z badania Adolescent Brain Cognitive Development opublikowane w tym roku w czasopiśmie JAMA. Naukowcy przeanalizowali w nim retrospektywne, przekrojowe raporty dotyczące funkcji psychiatrycznych u 11 200 dzieci, a także wywiady z rodzicami na temat historii depresji rodziców i dziadków, które zostały zebrane na przestrzeni 40 lat. Oprócz rozległych wywiadów badacze

poszukiwali różnych markerów zaburzeń depresyjnych zbierając dane m.in. z badań EEG czy genotypowania.

Okazało się, że występowanie depresji we wcześniejszych pokoleniach wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zachorowania przez kolejne pokolenie. Co więcej, dzieje się tak nawet już w dzieciństwie. Ze względu na wspólne genetyczne i środowiskowe czynniki ryzyka, potomstwo matek z depresją ma od

zdrowie dwóch do pięciu razy większe ryzyko wystąpienia choroby w porównaniu z potomstwem zdrowych rodziców.

Miłość, epigenetyka, rodzinny dom. Co wpływa na to, jak kochamy

Naukowcy zidentyfikowali ponadto czynniki genetyczne, które mogą mieć wpływ na wystąpienie depresji, choć nie są one determinujące - dziedziczy się mniejszą lub większą skłonność do reakcji depresyjnych, co nie oznacza, że u danej osoby depresja ostatecznie się rozwinie. Zależy to od rodzaju i konfiguracji różnych genów, ale też od czynników psychologicznych (np. sytuacji stresowych, wzorca relacji z innymi ludźmi) oraz społeczno-kulturowych (np. dostępności wsparcia, osamotnienia, problemów zawodowych czy materialnych).

Co dość oczywiste, większe prawdopodobieństwo wystąpienia depresji ma miejsce w domach, w których występują konflikty i przemoc. Wiadomo też że osoby, które pochodzą ze środowiska, w którym było dużo konfliktów emocjonalnych, cierpią na cięższe formy depresji i mają mniejsze szanse na pozytywną reakcję na dostępne obecnie leki i formy terapii. Do wiedzy tej dochodzono systematycznie przez lata.

Lecząc matkę, leczysz dziecko

- Pojawiło się pytanie: co możemy zrobić, żeby przerwać pokoleniową transmisje depresji i czy możemy tego dokonać poprzez leczenie?

– mówi dr Anna Nowak z Poradnia Zdrowia Psychicznego w Ciąży i Połogu NZOZ Centrum Terapii Dialog.

Z pomocą przyszło badanie dr Myrny Weissman oraz dr Maurizio Fava i dr Johna Rasha, w którym ustalano, czy skuteczne leczenie farmakologiczne kobiet z ciężką depresją wiąże się z redukcją objawów i diagnozy u ich dzieci.

- Wynika z niego, że remisja depresji u matki ma pozytywny wpływ zarówno na nie same, jak i na ich dzieci, natomiast nieskuteczne leczenie depresji u matki może zwiększać częstość zaburzeń u ich dzieci. To badanie pokazuje, że poprawa u dzieci jest znacząco powiązana ze stanem remisji (cofnięcia się choroby) u matek i że przy odpowiednim leczeniu matki depresja u dzieci jest modyfikowalnym czynnikiem ryzyka – mówi specjalistka.

Najkorzystniejsze wyniki osiągały dzieci matek, które uzyskały remisję na początku leczenia (pomiędzy trzecim a szóstym miesiącem). Poprawa u dzieci utrzymywała się wówczas co najmniej rok po wyleczeniu matki i to niezależnie od sposobu, w jaki została uzyskana - poprzez farmakoterapię czy poprzez psychoterapię. Poprawa u matki zawsze pomagała dziecku.

~ 49

Depresja poporodowa: fakty, które trzeba znać

Depresja poporodowa może zaburzyć rozwój dziecka

- Wyniki tego badania są dla nas bardzo ważne, wiemy bowiem, jakie są inklinacje kliniczne tej choroby. Odkrycia dotyczące rodziny o wysokim ryzyku wystąpienia depresji podkreślają znaczenie profilaktyki i wczesnej interwencji. Choć to się wydaje oczywiste, fakty są takie, że w codziennej praktyce nie zwracamy na to aż takiej uwagi, jak sugerowałyby wyniki badań. Dlatego, jeżeli mamy dziecko z objawami depresyjnymi, powinniśmy zbadać także jego matkę. I jeśli ona wykazuje objawy depresji, należy podjąć jej leczenie, bo być może poprawa u dziecka nastąpi już w samym procesie leczenia matki – wyjaśnia dr Nowak.

Niezwykle ważny dla rozwoju dziecka jest także okres tuż po jego urodzeniu, bowiem depresja matki prowadzić może do zaburzonej relacji z dzieckiem, zaburzeń przywiązania, czasem wręcz do zaburzeń psychicznych.

Pokazuje to jasno eksperyment Edwarda Tronica „Still face experiment”, który obrazowo przedstawia co dzieje się z dzieckiem, które ma kontakt z depresyjną matką. Podczas eksperymentu matka początkowo zachowuje się „normalnie”: uśmiecha się, mówi do dziecka, a ono reaguje na te zaczepki. Po pewnym czasie kobieta przyjmuje kamienny wyraz twarzy. Niemowlę patrzące na mamę, która nie wyraża żadnych emocji, robi wszystko, by „przywrócić” matkę, denerwuje się, zachęca ją do jakiejkolwiek reakcji. Eksperyment pokazuje, że dla niemowląt wyraz twarzy najbliższego opiekuna ma olbrzymie znaczenie i wiele mówi o psychologicznym znaczeniu budowania kontaktu emocjonalnego między matką a dzieckiem. - Dlatego bardzo ważne jest, żeby lekarze zwracali uwagę na stan psychiczny kobiet w ciąży, umieli rozpoznawać osoby z wysokim ryzykiem rozwoju depresji i rozpoczynali leczenie zanim rozwiną się objawy. Od stycznia 2019 roku w standardach opieki okołoporodowej pojawiło się nawet zalecenie skriningu tych kobiet pomiędzy 11. a 13. tygodniem życia dziecka i później, pomiędzy 33. a 37. tygodniem, a także w czasie wizyty patronażowej po porodzie – zwraca uwagę dr Nowak.

Depresji można zapobiegać?

Zdaniem lekarki, biorąc pod uwagę te wyniki, oczywista wydaje się potrzeba skriningu kobiet z grupy wysokiego ryzyka i podejmowanie leczenia zanim pojawią się objawy.

Z pomocą przychodzą protokoły psychologiczne, szczególnie te z terapii behawioralno-poznawczej (CBT) i terapii interpersonalnej (IPT). W 2016 roku ukazała się duża metaanaliza pokazująca skuteczność terapii interpersonalnej w profilaktyce depresji u kobiet z grupy wysokiego ryzyka. Ten rodzaj terapii jest formą „terapii mówionej”. Koncentruje się na relacjach pacjenta, trudnościach w komunikacji z rodziną, bliskimi, znajomymi, pracodawcą itp. Jej celem jest poprawa komunikacji i podniesienie samooceny.

Wrażliwy okres życia płodowego

Warto zwrócić uwagę także na analizowany przez psychologów wątek wpływu życia płodowego na późniejsze życie.

- Hipoteza programowania płodowego mówi o tym, że środowisko w macicy może zmieniać rozwój płodu, szczególnie we wrażliwych okresach, powodując trwały efekt w fenotypie (zbiór cech organizmu wynikający z uwarunkowań genetycznych oraz środowiskowych – przyp. red.). To dlatego boimy się stosowania leków w czasie ciąży. Trzeba wyraźnie powiedzieć, że nieleczona depresja też daje uszkadzające płód efekty i są badania, które pokazują, że kiedy matka w określonym w czasie w ciąży jest w lęku, to u dzieci mogą występować zaburzenia behawioralne, emocjonalne czy ADHD. Te dzieci są predysponowane do zaburzeń psychicznych i powinny być pod naszą obserwacją – uważa psychiatra.

Ponadto depresja w ciąży może skutkować przedwczesnym porodem czy niską wagą urodzeniową, co ma bardzo poważne implikacje dla metabolicznego zdrowia tych osób w dorosłym życiu, a także długoterminowe skutki emocjonalne, behawioralne i poznawcze.

Depresja nastolatka

Remisja matczynej depresji po 3 miesiącach leczenia była istotnie związana z redukcją diagnozy i objawów u dzieci. Odnotowano ogólny 11-proc. spadek częstości rozpoznań u dzieci matek, u których depresja ustąpiła, w porównaniu z około 8 proc. wzrostem częstości rozpoznań u dzieci matek, u których depresja nie ustąpiła. - Jesteśmy lekarzami i jeżeli mamy u pacjentki objawy depresyjne plus wiedzę na temat epigenetyki i znaczenia leczenia depresji w ciąży, to oczywiste wydaje się, że należy podejmować leczenie. Choć oczywiście zawsze warto sprawdzić, czy może nie udałoby się odnieść pozytywnych efektów zlecając pacjentce psychoterapię. To bardzo skuteczne oddziaływanie, wciąż niewystarczająco wykorzystywane – uważa psychiatra.

Przerwanie transmisji pokoleniowej depresji w rodzinie jest możliwe, wymaga jednak zebrania odpowiedniego, rzetelnego wywiadu, obserwacji pokoleniowej, patrzenia na pacjentów przez pryzmat rodziny i jego środowiska oraz podejmowania działań jak najwcześniej to możliwe. Warto jednak zaangażować się w pomoc takiej rodzinie, by uchronić kolejne pokolenia od tej destrukcyjnej choroby.

Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl

50 ~ zdrowie

SAMOTNOŚĆ JEST NIE TYLKO PRZYKRYM DOŚWIADCZENIEM EMOCJONALNYM. JEST PODOBNYM CZYNNIKIEM RYZYKA DLA PRZEDWCZESNEJ ŚMIERCI JAK PALENIE TYTONIU, NADUŻYWANIE ALKOHOLU CZY OTYŁOŚĆ!

SAMOTNOŚĆ

CZY MOŻNA UMRZEĆ Z SAMOTNOŚCI? Samotność jest nie tylko przykrym doświadczeniem emocjonalnym. Jest podobnym czynnikiem ryzyka dla przedwczesnej śmierci jak palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu czy otyłość! Prof. Halina Sienkiewicz-Jarosz z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie jest przekonana, że można i warto się przed samotnością chronić, także w czasie pandemii. W wykładzie „Izolacja społeczna i samotność a funkcjonowanie mózgu”, który wygłosiła podczas III Kongresu „Zdrowie Polaków” specjalistka przytoczyła szereg rezultatów badań na temat samotności i jej wpływu na zdrowie. Przypomniała, że w opublikowanym w czasopiśmie Lancet tekście amerykański psycholog społeczny John T. Cacioppio z Uniwersytetu w Chicago napisał: „Wyobraź sobie, że istnieje choroba, która sprawia że człowiek staje się drażliwy, przygnębiony i skoncentrowany na sobie, która wiąże się z 26 proc. wzrostem ryzyka przedwczesnej śmiertelności. Wyobraź sobie też, że w uprzemysłowionych państwach choroba ta dotyka około jednej trzeciej ludzi, a u jednej osoby na 12 osiąga znaczne nasilenie i że te odsetki rosną. Dochód, wykształcenie, płeć i rasa nie chronią przed nią i jest ona zakaźna. Taka choroba istnieje i jest to samotność”. Profesor zastrzegła, że szczególnie w czasach pandemii warto zwrócić uwagę, iż samotność to coś innego niż izolacja, która w ostatnio stała się dla wielu osób nowym doświadczeniem.

Relacje: jakość, a nie ilość lekiem na samotność

Izolacja społeczna to obiektywna sytuacja wynikająca z braku więzi społecznych, ograniczonych sieci społecznych, rzadkich kontaktów interpersonalnych.

Samotność zaś to subiektywnie postrzegana izolacja społeczna, negatywny stan emocjonalny wynikający z rozbieżności między tym, jakie 10 grudnia 2021

chcielibyśmy, a jakie mamy w rzeczywistości kontakty z innymi. - Samotność jest odwrotnością naszej potrzeby przynależności, potrzebą, która dosyć wysoko plasuje się w hierarchii ludzkich potrzeb według Maslowa – zwraca uwagę prof. Halina Sienkiewicz-Jarosz.

Abraham Maslow przedstawił hierarchię ludzkich potrzeb w postaci piramidy. Na samym jej dole znajdują się potrzeby fizjologiczne (zaspokojenie głodu, pragnienia it.) – brak ich

spełnienia zaburza całkowicie funkcjonowanie człowieka. Kolejne warstwy to: bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku i uznania oraz samorealizacji.

Samotność skraca życie

Samotność zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci aż o 26 proc.! - Dla porównania warto zwrócić uwagę, że nadmierne spożycie alkoholu, palenie i otyłość, które wymieniane są jako główne

zdrowie czynniki ryzyka, mają podobne oddziaływanie jak samotność. Wpływ samotności na przedwczesną śmiertelność jest porównywany z wypalaniem około 15 papierosów dziennie. Tak więc jest to naprawdę poważny czynnik zagrażający naszemu życiu – uważa prof. Halina Sienkiewicz-Jarosz.

Jak do tego dochodzi?

- Psychika powoduje aktywację układu podwzgórze-przysadka-nadnercza prowadząc do aktywacji adrenergicznego układu współczulnego i uwalniania cytokin. To z kolei skutkuje powstawaniem stanu zapalnego, który – jeśli jest przewlekły - zaczyna nam zagrażać. To wszystko składa się na ryzyko przedwczesnej śmiertelności. Proszę zwrócić uwagę, że także pogarszająca się jakość snu, która - jak dowiedziono - też jest skutkiem samotności, ma wpływ regulację osi podwzgórze-przysadka-nadnercza wywołując zwiększone uwalnianie sterydów, które z kolei mogą sprzyjać zaburzeniom depresyjnym i niekorzystnie wpływać np. na funkcje poznawcze - wyjaśniała neurolożka.

Samotność a sen i funkcje poznawcze

Samotność ma ogromny wpływ na nasze codzienne życie. Z analiz naukowców z King’s College London w Wielkiej Brytanii wynika, że osoby samotne są bardziej narażone na złą jakość snu niż osoby, które nie narzekały na samotność.

A co za tym idzie - częściej odczuwają większe zmęczenie w ciągu dnia i mają większe problemy z koncentracją.

Mało tego, jak wykazały badania opublikowane przez „Journal of Gerontology: Psychological Sciences” ryzyko otępienia u samotnych osób zwiększa się nawet o 40 proc. Autorzy tłumaczą, że to proces złożony. Po pierwsze, samotność może podwyższać poziom stanu zapalnego w organizmie, który powoduje szkody, jeśli utrzymuje się zbyt długo. Po drugie, osoby czujące się samotnie mogą próbować „radzić sobie” z tym poprzez szkodliwe dla mózgu zachowania, takie jak spożywanie nadmiernych ilości alkoholu czy siedzący tryb życia. A na dodatek, dla mózgu interakcje społeczne są istotnym treningiem oraz budują motywację do działania, a przez to w niezauważalny sposób dbamy sprawność umysłową. Wreszcie samotność zwiększa ryzyko stanów lękowych, depresji, a nawet tendencji samobójczych i znacznie częściej prowadzi do uzależnienia od substancji psychoaktywnych.

Samotność obejmuje też somę

- Jeżeli chodzi o czynniki zdrowia somatycznego, na które wpływ ma samotność, to przede wszystkim osłabienie funkcjonowania układu immunologicznego. Może to skutkować nie tylko spadkiem odporności, z czym zwykle wiążemy układ immunologiczny, ale również z występowaniem chorób nowotworowych. Ten stan aktywuje procesy zapalne, które mogą powodować nasilenie chorób układu sercowo-naczyniowego i przyspieszać tworzenie się blaszek

miażdżycowych, a tym samym powodować ryzyko przedwczesnej śmiertelności – wyjaśniała prof. Halina Sienkiewicz-Jarosz.

Samotność a depresja

Dla nikogo nie powinno stanowić zaskoczenia to, że samotność znacząco pogarsza jakość życia osób z zaburzeniami psychicznymi, w szczególności z depresją.

Jakie drobne gesty pomagają starszym ludziom poradzić sobie z samotnością - Warto jednak pamiętać, że to samotność jest silniejszym predyktorem depresji niż depresja - samotności – podkreślała lekarka.

Zaznaczyła, że samotność jest zdecydowanie większym problemem u osób, u których już występowały choroby psychiczne. W badaniu przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii okazało się, że częściej występuje ona z zaburzeniami psychicznymi, w tym z fobiami, depresjami, zaburzeniami lękowymi czy zaburzeniami psychotycznymi.

Epidemia samotności

Samotność jest coraz powszechniejszym problemem. Specjalistka przytoczyła niepokojące dane: Co trzeci Polak powyżej 75. roku życia mieszka sam. Wysokie są liczby dotyczące samobójstw - w 2020 r. po raz pierwszy od dwudziestu lat została przekroczona granica 12 tys. osób, które podjęły próbę samobójczą. Pandemia tylko pogorszyła i tak już niedobrą sytuację wywołując szereg pośrednich i bezpośrednich niekorzystnych sytuacji dla zdrowia psychicznego. U osób, które przebyły infekcję COVID-19, szczególnie u tych którzy chorowali ciężko lub stracili z powodu tej choroby kogoś bliskiego odnotowuje się zespół stresu pourazowego.

Pandemia u wielu osób miała niekorzystny wpływ na sytuację ekonomiczną – a utrata pracy, lęk o przyszłość, niepewność jutra nie sprzyjają radości i dobremu samopoczuciu.

Wiadomo już także jak negatywny wpływ wymuszona izolacja miała na relacje międzyludzkie, szczególnie tam gdzie przed pandemią były one trudne, w wielu domach nasilił się problem przemocy domowej.

- Skutki zdrowotne izolacji społecznej są naprawdę poważne i dotyczą nie tylko zdrowia fizycznego i psychicznego, ale przekładają się też na mniej oczywiste – wciąż nie zdajemy sobie sprawy jak destrukcyjny wpływ na nas ma przewlekła samotność – mówi specjalistka.

Warto zwrócić także uwagę na grupę niepełnosprawnych pracowników, którzy od marca do czerwca ubiegłego roku stracili pracę w dużo większym stopniu niż osoby w pełni sprawne (20 vs. 14 proc.). A są to osoby szczególnie zagrożone samotnością, lękiem i problemami psychicznymi.

Wpływ pracy zdalnej

W kontekście pandemii nie sposób pominąć aspektu pracy zdalnej. Prof. Halina Sienkiewicz-Ja-

~ 51

rosz przytoczyła dane z jednego z amerykańskich badań, z którego wynika, że nawet 60 proc. osób pracujących zdalnie skarżyło się na to, że samotność i izolacja to główne problemy, które wpływają na ich zdrowie psychiczne. Co ciekawe, sam koronawirus uplasował się dopiero na piątej pozycji.

- Praca zdalna, poza brakiem rutyny, powoduje brak oddzielenia czasu na pracę i odpoczynek, zaburzenia snu, stres związany z całodobową opieką nad dziećmi i ich nauką w domu, uczucie osamotnienia.

To wszystko nasila poczucie beznadziei – zwracała uwagę lekarka.

Niestety, zdaniem ekspertów musimy spodziewać się odległych skutków pandemii i jej wpływu na zdrowie psychiczne, zwłaszcza w kontekście jej oddziaływania na poczucie samotności i izolacji społecznej.

Jak przeciwdziałać samotności

Czynników, które mogą przyczyniać się do negatywnego wpływu na ogólny stan zdrowia jest więc bardzo dużo. Zauważając ten problem, specjaliści na całym świecie podjęli szereg działań - w Japonii i w Wielkiej Brytanii utworzono na przykład ministerstwa samotności, które mają za zadanie m.in. koordynację działań społecznych. Światowa Organizacja Zdrowia deklaruje, że podejmie działania służące poprawie warunków pracy (zwłaszcza zdalnej) i poprawie sieci społecznych. Zaczęto też mówić o tym, że każdy pracownik ochrony zdrowia, na różnych szczeblach, powinien zadawać pacjentowi pytanie o samotność.

Profesor Sienkiewicz-Jarosz zachęca, by nie dawać się samotności. - Sposobów na to jest wiele – jest mnóstwo aplikacji na smartfony, powszechne stały się teleporady, mamy coraz większe możliwości konsultowania pacjentów zdalnie. Ale powinniśmy szerzej myśleć nad wprowadzeniem na stałe na przykład takich rozwiązań, jakie na początku pandemii wprowadził Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie – uruchomiliśmy tzw. linię wsparcia, na którą dzwonili ludzie z całej Polski zadając pytania, zgłaszając swoje lęki i obawy. Sądzę, że tego rodzaju inicjatywy powinny powstawać szerzej – uważa prof.

Sienkiewicz-Jarosz.

Spoglądając na statystyki ostatnich z dni wyraźnie widać, że pandemia jeszcze się nie zakończyła, stoimy w obliczu kolejnej fali, musimy więc mieć na uwadze, że problemy wynikające z tak długiej izolacji i samotności będą miały długofalowe skutki.

Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl Tekst powstał na podstawie wykładu prof. Haliny Sienkiewicz-Jarosz z Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie pt. „Izolacja społeczna i samotność a funkcjonowanie mózgu”, który został wygłoszony podczas III Kongresu „Zdrowie Polaków”

52 ~ zdrowie

OWOCE JAGODOWE A PŁODNOŚĆ I CIĄŻA

CORAZ WIĘCEJ PAR STARAJĄCYCH SIĘ O DZIECKO ZMAGA SIĘ Z PROBLEMEM OBNIŻONEJ PŁODNOŚCI LUB NIEPŁODNOŚCI, KTÓRY MOŻE DOTYCZYĆ ZARÓWNO KOBIET, JAK I MĘŻCZYZN. CHOĆ PRZYCZYNY TEGO BYWAJĄ RÓŻNE, TO JEDNAK WARTO WIEDZIEĆ, ŻE W ZAPOBIEGANIU I LECZENIU NIEPŁODNOŚCI ISTOTNĄ ROLĘ ODGRYWA M.IN. ODPOWIEDNIO SKOMPONOWANA DIETA. SPRAWDŹ, CO POWINNO SIĘ W NIEJ ZNALEŹĆ, A CO JEST W NIEJ NIEPOŻĄDANE. Niepłodność oznacza niemożność uzyskania ciąży w ciągu 12 miesięcy - pomimo regularnego współżycia seksualnego bez zabezpieczenia. Eksperci szacują, że problem niepłodności dotyczy obecnie około 10-16 proc. osób w wieku rozrodczym. W efekcie, tylko w Polsce boryka się z nim około miliona par! Na szczęście niepłodność jest stanem odwracalnym (w przeciwieństwie do bezpłodności) – czyli dzięki odpowiedniemu postępowaniu terapeutycznemu często udaje się ją pokonać.

Choć diagnostyka i leczenie zaburzeń płodności stanowią bardzo złożony problem, z uwagi na wielość możliwych przyczyn tego zaburzenia u różnych osób, to jednak warto wiedzieć, że istnieją pewne uniwersalne zalecenia profilaktyczne i terapeutyczne, które osoby zagrożone albo dotknięte tym problemem powinny jak najszybciej wdrożyć, aby spróbować mu zapobiec lub też zdusić go w zarodku.

10 grudnia 2021

„Diagnostyka i leczenie niepłodności wymagają holistycznego podejścia do problemu. Ze względu na stres, jaki dotyka niepłodną parę w okresie oczekiwania na dziecko, należy rozważyć konsultację psychologiczną. Istotne jest również zalecenie zdrowego trybu życia obojgu partnerom, a w szczególności wyeliminowanie szkodliwych czynników (tj. niewłaściwej diety, używek, tytoniu i nadmiaru alkoholu)” – czytamy w rekomendacjach dotyczących diagnostyki i leczenia niepłodności opracowanych przez polskie gremia eksperckie z dziedziny zdrowia prokreacyjnego.

Dlaczego dieta i styl życia mają istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu zaburzeń płodności? „Coraz więcej jest dowodów na to, że sposób żywienia może mieć istotny wpływ na płodność, zarówno u mężczyzn jak i kobiet. Niepłodności

spowodowanej zaburzeniami owulacji może w znacznej mierze zapobiec utrzymanie prawidłowej masy ciała. Niedowaga, a w jeszcze większym stopniu nadwaga i otyłość, wiąże się z nasilonym ryzykiem niepłodności” – czytamy w specjalistycznym opracowaniu dotyczącym związków między dietą a płodnością, opublikowanym w czasopiśmie naukowym „Medycyna Wieku Rozwojowego”. „Złożone przyczyny niepłodności, jak i ich udowodniony związek z dietą oraz stylem życia cywilizacji zachodniej skłaniają do wielodyscyplinarnego postępowania terapeutycznego, w tym interwencji dietetycznej. Biorąc pod uwagę skalę problemu, zmiana stylu życia i diety może mieć decydujące znaczenie dla sukcesu prokreacyjnego wielu par” – zaznaczają eksperci, m.in. z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) w Warszawie, w opracowaniu na temat potencjalnej roli postępowania dietetycznego w przeciwdziałaniu niepłodności.

zdrowie Owoce jagodowe cennym składnikiem diety płodności Specjaliści wyjaśniają np., że częstą przyczyną kobiecej niepłodności są zaburzenia owulacji, które z kolei mogą być „efektem ubocznym” tzw. insulinooporności (oporności na insulinę - czyli zaburzenia metabolicznego, które polega na zmniejszeniu wrażliwości tkanek organizmu na insulinę).

Tymczasem, jak wiadomo, insulinooporność bardzo często rozwija się u osób z nadmierną masą ciała. To właśnie dlatego w ich przypadku zmiana sposobu żywienia i zrzucenie nadmiarowych kilogramów mogą pomóc w rozwiązaniu problemu niepłodności.

„Opracowano model żywienia wspierający leczenie niepłodności owulacyjnej znany jako „dieta płodności” („fertility diet”), charakteryzujący się: wysokim spożyciem warzyw i owoców, umiarkowanym spożyciem węglowodanów, zamianą zwierzęcych źródeł białka na roślinne, niskim spożyciem kwasów tłuszczowych nasyconych i o konfiguracji trans, lecz wysokim spożyciem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, niskim spożyciem odtłuszczonego nabiału oraz wysokim spożyciem pełnotłustych produktów mlecznych, niskim spożyciem napojów zawierających kofeinę i alkohol, a także stosowaniem suplementów wielowitaminowych oraz żelaza niehemowego” – czytamy we wspomnianym wcześniej opracowaniu specjalistów z CMKP. Wyjaśnijmy od razu, że wspomniane izomery trans, których należy unikać, obecne są przede wszystkim w przemysłowo produkowanych ciastach i słodyczach, chipsach, żywności typu fast-food, zupach w proszku i twardych margarynach, a także w produktach smażonych na głębokim tłuszczu. Jeśli zaś chodzi o suplementy, to eksperci nie zalecają ich przyjmowania na własną rękę – lecz zawsze w porozumieniu z lekarzem lub dietetykiem klinicznym. Zarówno bowiem niedobór, jak i nadmiar konkretnych składników odżywczych może być niekorzystny dla zdrowia, np. nadmiar żelaza może nasilać insulinooporność.

W kontekście żelaza warto wspomnieć, że zgodnie z aktualnymi rekomendacjami PTGiP zaleca się stosowanie jego suplementacji tylko w przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Z kolei jeśli chodzi o męską niepłodność, to np. eksperci oceniają, że spora część jej przypadków może być spowodowana uszkodzeniem plemników w wyniku działania stresu oksydacyjnego (czyli zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami utleniającymi – tzw. oksydantami /wolnymi rodnikami a czynnikami redukującymi – tzw. antyoksydantami /przeciwutleniaczami w organizmie, a także i nasieniu, na korzyść tych pierwszych).

Dlatego właśnie również w tym przypadku pomóc może poprawa sposobu żywienia.

„Znaczący wpływ na jakość nasienia ma stres oksydacyjny. Z tego powodu szczególny nacisk należy położyć na spożycie naturalnych antyoksydantów i nienasyconych kwasów tłuszczowych omega, kontrolę masy ciała i bilans energetyczny,

~ 53

a także styl życia, w tym: aktywność fizyczną, palenie tytoniu, spożycie alkoholu i innych używek oraz ewentualną suplementację składników odżywczych wykazujących działanie antyoksydacyjne” – podpowiadają eksperci CMKP, jednocześnie precyzując, że w walce ze stresem oksydacyjnym bardzo duże znaczenie, poza unikaniem wspomnianych wyżej używek, ma również zwiększenie konsumpcji warzyw i owoców, które stanowią bogate, naturalne źródło różnych antyoksydantów (np. beta-karotenu, polifenoli i witaminy C).

Zresztą, według zgodnej oceny ekspertów, dieta bogata w naturalne antyoksydanty korzystnie wpływa również na zdrowie prokreacyjne kobiet.

jagody kamczackie, maliny, porzeczki czarne i czerwone, jeżyny, aronia, agrest, truskawki oraz minikiwi.

Na tym jednak wcale nie koniec zalet owoców jagodowych w kontekście zdrowia prokreacyjnego.

Istnieją też dowody naukowe wskazujące na to, że regularna konsumpcja owoców jagodowych lub ich przetworów może zmniejszać ryzyko patologii ciąży – specjaliści przyznają jednak, że w tej kwestii potrzebne są dalsze, bardziej pogłębione badania.

- Dowody naukowe potwierdzają, że spożywanie owoców jagodowych (np. w formie soku z aronii) jest szczególnie wskazane w ciążach zagrożonych, gdyż zwiększa to szanse na donoszenie ciąży i

W tym kontekście warto zwrócić uwagę m.in. na owoce jagodowe, które wielu dietetyków i lekarzy ze względu na wyjątkowo wysoką zawartość substancji o działaniu antyoksydacyjnym, ale także i przeciwcukrzycowym - zalicza do kategorii tzw. superżywności (superfood). Eksperci podkreślają, że owoce jagodowe są bogatym źródłem m.in. różnego rodzaju prozdrowotnych związków polifenolowych (np. antocyjanów), ale także wielu witamin, mikroelementów oraz błonnika.

- Istnieją mocne dowody na to, że jedzenie owoców jagodowych wpływa korzystnie m.in. na jakość męskiego nasienia. Dzięki temu mniej jest w nim plemników uszkodzonych, są też one generalnie bardziej ruchliwe. Dlatego zalecane są dla mężczyzn zmagających się z niepłodnością.

Przyczyną kiepskiej jakości nasienia jest m.in. stres oksydacyjny, wywołany przegrzaniem, przepracowaniem, złą dietą i używkami. Tymczasem liczne bioaktywne składniki owoców jagodowych skutecznie redukują stres oksydacyjny – mówi prof. n. farm. Iwona Wawer, wieloletni pracownik Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a obecnie kierownik Zakładu Zielarstwa w Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie.

urodzenie zdrowych dzieci. Pomaga też zapobiegać tzw. cukrzycy ciążowej – zaznacza prof. Iwona Wawer. „Jagody, maliny, jeżyny uszczelniają naczynia krwionośne, zwalczają szkodliwe wolne rodniki i stany zapalne, mogą obniżać ryzyko poronienia, chronią wrażliwe komórki, jakimi są plemniki i poprawiają proces spermatogenezy” – wskazuje Sylwia Leszczyńska, dietetyk kliniczny i psychodietetyk, w swojej książce pt. „Dieta dla płodności”.

Specjalistka przekonuje, że tzw. superfoods powinny być nieodłączną częścią diety propłodnościowej każdej pary starającej się o dziecko. „Należy dobrze odżywić organizm, aby wspomóc produkcję nasienia, poprawić jakość komórek jajowych i pomóc zachować równowagę hormonalną” – tłumaczy Sylwia Leszczyńska, podpowiadając jednocześnie, aby do diety „propłodnościowej” włączyć (poza owocami jagodowymi) także m.in.: orzechy i nasiona, tłuste ryby morskie, kakao, imbir, jarmuż, brokuły, grykę oraz soczewicę.

Jakie gatunki zaliczamy do owoców jagodowych

Wbrew pozorom jest to niezwykle urozmaicona grupa owoców, do której należą m.in.: borówki,

Fakty i mity o niepłodności

Choć badania naukowe potwierdzające korzystny wpływ konkretnych produktów na płodność i ciążę czasami dostarczają niewystarczających lub sprzecznych dowodów (co wymaga przeprowadzenia kolejnych, jeszcze bardziej szczegółowych analiz), to jednak medycy zgodnie oceniają, że stosowanie się do podstawowych zasad zdrowego

54 ~ zdrowie żywienia także w tej kwestii naprawdę się opłaca.

Zresztą nie brakuje też dowodów naukowych na to, że niezdrowe jedzenie niekorzystnie wpływa na płodność i ciążę.

Przykłady? „Niskie spożycie owoców i duża konsumpcja żywności typu fast food w okresie przedkoncepcyjnym wiążą się z dłuższym okresem oczekiwania na ciążę (time to pregnancy – TTP)” – to wniosek z badania SCOPE, którego wyniki zostały opublikowane w fachowym czasopiśmie „Human Reproduction”.

Talerz płodności: dla niego i dla niej Jakie jeszcze konkretne składniki odżywcze wymieniają eksperci w kontekście zdrowia prokreacyjnego? W niedawnej publikacji Uniwersytetu Harvarda na ten temat eksperci potwierdzili np., że kobiety starające się zajść w ciążę w sposób naturalny muszą szczególnie zadbać o obecność w swojej diecie takich składników jak: kwas foliowy, witamina B12 i kwasy tłuszczowe omega-3. Jednocześnie zwrócili oni uwagę na fakt, że zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, pozytywny wpływ na płodność ma całościowy, dobrze zbilansowany sposób żywienia, np. tzw. dieta śródziemnomorska.

Zatem nie należy nadmiernie skupiać się w żywieniu na jakichś konkretnych, wybranych składnikach, lecz raczej na tym, aby dieta była kompleksowa i zapewniała organizmowi wszystkie niezbędne składniki w odpowiednich proporcjach.

10 grudnia 2021

Dlatego w trosce o prawidłowe żywienie w okresie przedkoncepcyjnym oraz w ciąży najlepiej skorzystać z fachowej pomocy – lekarza lub/i doświadczonego dietetyka klinicznego – w celu ułożenia optymalnej, spersonalizowanej i zbilansowanej diety, dopasowanej do potrzeb danej osoby. Źródłem rzetelnych i praktycznych informacji na temat zasad zdrowego żywienia, w tym także żywienia we wspomnianych wcześniej szczególnych sytuacjach zdrowotnych, mogą być również strony internetowe Narodowego Centrum Edukacji Ży-

wieniowej (NCEŻ) oraz Instytutu Matki i Dziecka (IMiD). Można na nich znaleźć m.in. specjalistyczne artykuły, poradniki i rekomendacje żywieniowe, np.: • Poradnik żywienia kobiet w ciąży, • Żywienie kobiet w okresie ciąży – teoria i praktyka, • Dieta kobiety ciężarnej w świetle zaleceń międzynarodowych.

• Praktyczne, fachowe opracowania, które w przystępny sposób podsumowują stan wiedzy na temat zasad żywienia wspierającego płodność, można znaleźć także m.in. na stronach: • Dietetycy.org.pl: „Wpływ diety na płodność”, • PolskieSuperowoce.pl: „Jedzenie wspierające płodność”.

Co, jeśli dieta nie wystarczy…

Na koniec należy zaznaczyć, że choć odpowiednia dieta jest nieodzownym elementem profilaktyki oraz terapii zaburzeń płodności, a także czynnikiem ochronnym zmniejszającym ryzyko wystąpienia patologii ciąży, to jednak nie można wspomnianego wpływu diety nazbyt przeceniać ani absolutyzować. Płodność i przebieg ciąży w rzeczywistości zależą bowiem od bardzo

wielu różnych czynników, zarówno tych na które mamy wpływ, jak i od nas w różnym stopniu niezależnych.

Dlatego w celu skutecznego przeciwdziałania wspomnianym trudnościom często konieczne okazuje się (poza samym tylko wprowadzeniem prozdrowotnych zmian w stylu życia i diecie) także zastosowanie różnych procedur medycznych (w tym m.in. zaawansowanej diagnostyki oraz leczenia farmakologicznego czy operacyjnego).

Kobiety mające trudności z zajściem w ciążę powinny więc skorzystać z fachowej pomocy pod wodzą ginekologa, a panowie w przypadku zaburzeń płodności powinni się udać po pomoc i radę do androloga.

Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl

zdrowie

MASZ CUKRZYCĘ?

~ 55

Z badaj SŁUCH!

Wśród najczęściej występujących powikłań cukrzycowych wymienia się choroby układu sercowo-naczyniowego, niewydolność nerek, pogorszenie lub utratę wzroku czy stopę cukrzycową. Warto wiedzieć, że uszkodzenie słuchu także należy do częstych jej powikłań: u osób z cukrzycą występuje ponad dwukrotnie częściej niż u osób bez tego schorzenia. Czy można się przed nim chronić?

Jak wynika z opublikowanych w „Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism” badań japońskich naukowców z Uniwersytetu Niigata i kilku innych japońskich ośrodków, chorzy na cukrzycę dwukrotnie częściej niż osoby bez tej choroby cierpią na zaburzenia słuchu. W badaniach wzięło udział łącznie ponad 20 tys. pacjentów. U niemal 7,4 tys. z nich stwierdzono ubytek słuchu.

Co więcej, jest było to niezależne od ich wieku czy narażenia na hałas.

Aby to sprawdzić zastosowano tzw. audiometrię tonalną, która ocenia próg słyszenia i na tej podstawie określa rodzaj oraz stopień upośledzenia zmysłu słuchu. Zdaniem ekspertów badania oceniające słuch powinny być wykonywane u wszystkich pacjentów z cukrzycą w młodszym wieku, by jak najszybciej zapobiegać takim skutkom upośledzenia słuchu jak depresja czy pogorszenie funkcji poznawczych. Powszechnie nie jest uświadamiane, że pogorszenie słuchu może prowadzić do właśnie takich konsekwencji.

Co powoduje pogarszanie słuchu w cukrzycy?

Wahania poziomu cukru we krwi.

- W trakcie rozwoju choroby zbyt wysoki poziom glukozy we krwi może uszkadzać drobne naczynia krwionośne w ślimaku ucha oraz nerwy słuchowe, co prowadzi do zmniejszenia zdolności odbioru dźwięków – wyjaśnia Beata Stepanow, Prezes Stowarzyszenia Edukacji Diabetologicznej.

Słuch dziecka.

Czujność trzeba zachowywać latami

Zmiany zwyrodnieniowe naczyń krwionośnych ucha wewnętrznego powodują u chorej osoby szumy i piski w uchu, co nie tylko wywołuje dyskomfort, ale może także stanowić przeszkodę w przekazywaniu wielu sygnałów z zewnątrz, w tym mowy. Z czasem może dochodzić nawet do trudności w rozumieniu mowy (tzw. zjawisko wyrównywania głośności), co jest odczuwalne szczególnie podczas rozmów w grupie - osoba z uszkodzeniem odbiorczym słuchu (ślimakowym) źle rozumie wypowiadane zdania, a czym głośniej ktoś mówi, tym ta osoba gorzej rozumie.

W Polsce także przeprowadzono kiedyś badanie, które dowiodło pogarszania funkcji narządu słuchu u osób z cukrzycą typu1. - Zarówno japońskie

jak i polskie badania, które chcemy powtórzyć już w przyszłym roku na większa skalę, dowodzą, że specjalistyczna opieka nad diabetykami powinna obejmować także profilaktykę słuchu. Należy częściej informować osoby chore na cukrzycę o ryzyku utraty słuchu i zachęcić do jego regularnego kontrolowania.

Zdajemy sobie sprawę, że zarówno cukrzyca, jak i niedosłuch stygmatyzują, więc zdarzają się pacjenci, którzy ukrywają chorobę przed otoczeniem, ale trzeba pamiętać, że oba schorzenia nie są wyrokami skazującymi na cierpienie i społeczną izolację.

Wymagają natomiast szybkiej reakcji i wdrożenia odpowiedniego leczenia oraz zaprotezowania specjalistycznymi aparatami słuchowymi – mówi Beata Stepanow.

Trzeba też pamiętać, że najlepszym sposobem unikania powikłań cukrzycy jest jej prawidłowe leczenie. To zaś obejmuje nie tylko przyjmowanie zapisanych leków, ale i odpowiednią dietę, aktywność fizyczną oraz wysypianie się.

Oprac. Monika Wysocka, zdrowie.pap.pl

56 ~ zdrowie

BŁONNIK

JAKIE SĄ NAJLEPSZE ŹRÓDŁA BŁONNIKA POKARMOWEGO? BŁONNIK WSPIERA DZIAŁANIE LUDZKIEGO ORGANIZMU ORAZ POMAGA W LECZENIU NIEKTÓRYCH CHORÓB.

Błonnik nie jest jednorodną substancją, lecz mieszaniną różnego rodzaju związków chemicznych. Z tego względu dzieli się błonnik na dwa typy: rozpuszczalny i nierozpuszczalny.

I choć współwystępują one ze sobą w różnych proporcjach w żywności pochodzenia roślinnego, to jednak każdy z nich ma inne działanie na organizm.

10 grudnia 2021

Zacznijmy od błonnika nierozpuszczalnego, który choć w ogóle nie jest trawiony, to jednak pełni szereg ważnych funkcji w przewodzie pokarmowym, m.in.: • Pobudza funkcję żucia i wydzielania śliny.

• Zwiększa wypełnienie jelit, pobudza ich ukrwienie i perystaltykę (również na skutek mechanicznego draż-

nienia ścian jelita grubego), co przyspiesza przejście treści pokarmowej i dzięki temu reguluje wypróżnienia.

• Chroni przed zaparciami również dlatego, że wiąże dużą ilość wody, co sprawia, że treść pokarmowa zwiększa swoją objętość.

• Dzięki niemu poprawia się trawienie pokarmów, ponie-

waż wiąże on nadmiar kwasu solnego w żołądku oraz poprawia wydzielanie soków trawiennych, stymuluje również wydzielanie hormonów przewodu pokarmowego.

• Pomaga w usuwaniu z organizmu toksyn i metali ciężkich, dzięki czemu bierze udział w oczyszczaniu organizmu.

zdrowie • Sprawia, że dłużej trwa uczucie sytości po posiłku i co ważne dla osób dbających o prawidłową masę ciała - obniża wartość energetyczną diety.

Jak zadbać o zdrowie jelit?

Zatem, odpowiednia zawartość w diecie produktów bogatych w błonnik nierozpuszczalny zmniejsza ryzyko wystąpienia m.in. takich problemów zdrowotnych jak: • uchyłkowatość jelit, • polipy, żylaki odbytu, • rak jelita grubego (okrężnicy, odbytnicy).

•

Jakie są najlepsze, naturalne źródła błonnika nierozpuszczalnego

Warto wiedzieć, że w dużej ilości występuje ten rodzaj błonnika m.in. w: • produktach zbożowych pełnoziarnistych, do których należą: pieczywo razowe, kasza gryczana, jęczmienna, jaglana, ryż brązowy, płatki owsiane, jęczmienne, gryczane, żytnie i inne, a także ryż brązowy, ryż dziki, mąki z pełnego przemiału, otręby pszenne i owsiane, • skórce owoców i warzyw, • niektórych warzywach np. w zielonym groszku, • niektórych owocach np. w czarnej porzeczce.

Błonnik rozpuszczalny – jakie korzyści daje i gdzie go znaleźć

Ten rodzaj błonnika, który jest częściowo rozkładany przez tzw. dobre bakterie jelitowe, ma zdolność wytwarzania lepkich, podobnych do żelu substancji, które działają ochronnie na ściany przewodu pokarmowego oraz sprzyjają rozmnażaniu się komórek nabłonka jelitowego. Ponadto jego zawartość w posiłkach zapewnia nam na dłuższy czas uczucie sytości, a także spowolnia pasaż treści pokarmowej przez jelita.

które obniżają pH w świetle jelita grubego, co sprzyja rozwojowi pałeczek kwasu mlekowego i dzięki temu utrzymaniu prawidłowej proporcji pomiędzy korzystnymi bakteriami probiotycznymi a gnilnymi.

Lista korzyści zdrowotnych, jakie daje organizmowi ten rodzaj błonnika jest naprawdę długa.

Warto wiedzieć, że: • Rozluźnia masy kałowe i w tym mechanizmie zapobiega zaparciom, a także wspomaga ich leczenie.

• Dzięki zwiększeniu lepkości treści pokarmowej zmniejsza wchłanianie cholesterolu ze spożywanych produktów i tym samym może obniżać stężenie cholesterolu całkowitego i „złego” cholesterolu LDL we krwi. Wpływ na obniżanie cholesterolu mają m.in. pektyny, otręby ryżowe i otręby owsiane.

• Obniża też stężenie trójglicerydów we krwi.

• Dzięki zdolności wiązania cholesterolu i kwasów żółciowych sprawia, że przeciwdziała przekształcaniu się ich w związki o charakterze rakotwórczym.

• Obniża tempo trawienia i wchłaniania węglowodanów, dzięki czemu spowalnia wzrost stężenia glukozy we krwi po posiłku, co jest bardzo korzystne dla osób z cukrzycą (pomaga w ten sposób w dobrym kontrolowaniu cukrzycy). Dowiedziono, że jego spożycie obniża stężenie glukozy nie tylko po posiłku, ale też i na czczo.

• Korzystnie wpływa na naszą odporność. Takie działanie wykazuje frakcja błonnika rozpuszczalnego o nazwie beta-glukany: zawarte są one w dużej ilości w produktach z owsa (w płatkach i otrębach owsianych). Beta-glukany przyspieszają też szybkość wytwarzania krwi w szpiku kostnym.

Bez błonnika ani rusz

Jakie są najlepsze, naturalne źródła błonnika rozpuszczalnego

Jak już wspomniano wcześniej, dzięki bakteriom jelitowym, błonnik rozpuszczalny ulega fermentacji w jelicie grubym, w wyniku czego wytwarzane są m.in. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (octowy, propionowy, masłowy),

Aby dostarczyć go organizmowi nie trzeba wcale sięgać po specjalne suplementy diety. Dużą jego ilość zawierają m.in.: • Płatki owsiane i otręby owsiane, a także płatki jęczmienne i kasza jęczmienna;

• Różne owoce, np.: jabłka, pomarańcze, mandarynki, grejpfruty, porzeczki, agrest, truskawki, jagody, gruszki, śliwki, morele, brzoskwinie; • Różne warzywa, np.: pietruszka, marchew, bakłażan, brokuły, brukselka, karczochy, kalarepka, cebula; • Nasiona roślin strączkowych: fasola, groch, soja, soczewica, bób; • Niektóre inne nasiona, np.: siemię lniane, a także orzechy.

~ 57

Kolonoskopia – badanie, które może uratować ci życie Na koniec przypomnijmy, że choć błonnik jest generalnie korzystny dla zdrowia, to jednak jego nadmiar w diecie może zaszkodzić!

Zwłaszcza osobom zmagającym się z niektórymi, przewlekłymi chorobami układu pokarmowego lub też osobom zażywającym niektóre leki.

Aleksandra Cichocka dla zdrowie.pap.pl reklama

58 ~ strefa dzieci

ZNAJDŹ 5 RÓŻNIC

ROZWIĄŻ

ROZWIĄŻ

JAKIMI LICZBAMI ZASTĄPISZ FIGURY ?

10 grudnia 2021

kolorowanka

Wesołych Świąt!

O D S A M I S WO I PR Z E KA Z Y PI E N I Ę Ż N E

~ 59

co w trawie piszczy...

Wraca The Libertines!

POLECAMY!

The Libertines!

The Libertines to angielski zespół rockowy założony przez Pete’a Doherty’ego (wokalista, gitarzysta) i Carla Barata (gitarzysta, wokalista). Zespół rozpadł się w 2004 ze względu na narkotykowe uzależnienie Pete’a Doherty’ego, później lidera formacji Babyshambles. Pozostali muzycy również skupili się na innych projektach: Carl Barat założył grupę The Chavs wspólnie z członkami formacji The Charlatans i Razorlight oraz zespół Dirty Pretty Things, natomiast John Hassall założył grupę Yeti, w której jest wokalistą i gitarzystą. Teraz wracają w wielkiej formie! kiedy: 10 grudnia godz. 19:00 gdzie: O2 Forum Kentish Town, London

MAGAZYN kulturalny

KALENDARIUM WYDARZEŃ: grudzień

Adam Wakeman

Adam Wakeman to angielski pianista i muzyk sesyjny. Syn klawiszowca grupy Yes Ricka Wakemana, młodszy brat Olivera Wakemana. Współpracował m.in. z takimi wykonawcami i grupami muzycznymi jak: Annie Lennox, Travis, Will Young, Black Sabbath, Victoria Beckham czy Atomic Kitten. Był klawiszowcem w zespole Ozzy’ego Osbourne’a. Richard „Rick” Christopher Wakeman to muzyk i kompozytor, znany z występów z progresywnymi grupami The Strawbs i Yes. Gra na całej gamie instrumentów klawiszowych – od akustycznych (fortepian, klawesyn i klawikord), przez instrumenty elektromechaniczne, do elektronicznych. Ich wspólny projekt może być gratką dla fanów muzyki progresywnej. kiedy: 10 grudnia, godz. 19:00 gdzie: Cadogan Hall, London 10 grudnia 2021

The Charlatans

Lubiany brytyjski zespół, założony w 1989 roku, związany z drugą falą Britpopu w latach 90. XX w. Gra muzykę klasyfikowaną jako indie. Stara się zrównoważyć tradycyjny rock i nowoczesną muzykę post-acid house, a wyniki są często zadziwiająco ciekawe. kiedy: 10 grudnia godz. 19:00 gdzie: O2 Academy Brixton, London

Lucy Spraggan

Ceniona angielska wokalistka i autorka piosenek, tworząca i wykonująca muzykę akustyczną z pogranicza folku i hip-hopu. W lipcu 2011 roku zajęła drugie miejsce w brytyjskim konkursie muzycznym Live and Unsigned. Rok później wzięła udział w programie telewizyjnym X Factor. kiedy: 10 grudnia godz. 19:00 gdzie: London XOYO

Arthur Baker & Rockers Revenge

Rockers Revenge był studyjnym projektem muzycznym, zmontowanym przez producenta Arthura Bakera w 1982 roku. Grupę najbardzie znana jest z popowego utworu „Walking on Sunshine” z 1982 roku, który osiągnął 1 miejsce na amerykańskiej liście przebojów Dance Dance i 4 na podobnej w Wielkiej Brytanii. kiedy: 10 grudnia godz. 19:00 gdzie: Jazz Cafe, London

Justin Bieber & Coldplay & Years & Years - Capital FM Jingle Bell Ball Justin Bieber to kanadyjski piosenkarz popowy i R&B-owy, autor tekstów i aktor.

W 2008 został dostrzeżony za pośrednictwem serwisu internetowego YouTube przez Scootera Brauna,

który następnie objął funkcję jego menedżera i zapoczątkował ogromną karierę artysty.

Z kolei Coldplay to rockowy zespół brytyjski, założony przez wokalistę Chrisa Martina i gitarzystę Jonny’ego Bucklanda w 1996 na University College London jako Pectoralz.

Po dołączeniu do składu basisty Guya Berrymana grupa zmieniła swoją nazwę na Starfish, a w 1998 – na Coldplay. Gra szeroko rozumiany rock alternatywny. A Years & Years to brytyjski zespół, tworzący muzykę elektroniczną. Ich muzyka została opisana jako mieszanka R&B, electropopu i house’u z lat 90. kiedy: 11 grudnia, godz. 16:30 gdzie: The O2, London

62 ~ wielki imprezownik

co w trawie piszczy...

The Human League

The Human League – brytyjski zespół, tworzący muzykę pop i new romantic. Powstał w 1977 roku.

Uznany za jedną z najpopularniejszych i najbardziej innowacyjnych brytyjskich grup początku lat 80. Ma na swoim koncie ponad 20 milionów sprzedanych płyt. Twórczość The Human League wywarła duży wpływ na oblicze muzyki lat 80., była także inspiracją dla takich zespołów jak Culture Club czy Soft Cell. kiedy: 11 grudnia, godz. 18:30 gdzie: The SSE Arena Wembley, London

Myles Kennedy

Kennedy to amerykański muzyk, wokalista i autor tekstów, znany przede wszystkim z występów w zespole Alter Bridge. Wcześniej występował w zespołach The Mayfield Four, Cosmic Dust i Citizen Swing. W 2008 roku Kennedy był jednym z domniemanych kandydatów na stanowisko wokalisty w zespole Led Zeppelin. Kennedy zaprzeczył pogłoskom, iż zaśpiewa z

Bad Manners

Led Zeppelin, jednak nie ukrywał tego że improwizował z instrumentalną częścią tego zespołu. Później manager Jimmy’ego Page’a ogłosił, że Led Zeppelin nie planuje żadnej trasy koncertowej, ani reaktywacji. kiedy: 11 grudnia godz. 19:00 gdzie: O2 Shepherds Bush Empire, London

The Libertines

The Libertines to angielski zespół rockowy założony przez Pete’a Doherty’ego (wokalista, gitarzysta) i Carla Barata (gitarzysta, wokalista).

Zespół rozpadł się w 2004 ze względu na narkotykowe uzależnienie Pete’a Doherty’ego, później lidera formacji Babyshambles. Teraz wracają w wielkiej formie! kiedy: 11 grudnia godz. 19:00 gdzie: O2 Forum Kentish Town, London

Cavetown

Cavetown - niezależny popowy projekt Robina Skinnera, muzyka z

Cambridge, który po raz pierwszy osiągnął sukces jako nastolatek w połowie 2010 roku ze swoim popularnym kanałem YouTube Cavetown, gdzie coverował popularne piosenki na ukulele i przesyłał własny materiał. Do 2018 roku Skinner stał się popularnym piosenkarzem i autorem tekstów z kilkoma niezależnie wydanymi albumami na swoim koncie, w tym przełomowym hitem Lemon Boy. W 2020 roku dotarł do Top 20 listy albumów Americana/Folk Billboardu ze swoim projektem Sleepyhead.. kiedy: 11 grudnia godz. 19:00 gdzie: Roundhouse, London

Ed Sheeran & Lil Nas X & Joel Corry - Capital FM Jingle Bell Ball

Ed Sheeran to brytyjski piosenkarz, autor tekstów, gitarzysta, producent muzyczny i aktor, wykonujący muzykę z pogranicza popu, rocka, folku i hip-hopu. W tym składzie jeszcze go nie słyszeliście! kiedy: 12 grudnia, godz. 16:30 gdzie: The O2, London

Jessie Ware

Jessie Ware – brytyjska piosenkarka, autorka tekstów i podkasterka.

Zadebiutowała w 2012 roku wydając album Devotion, skąd pochodzi singiel Wildest Moments, który przyniósł jej pierwszy komercyjny sukces. Ware wydała łącznie cztery albumy studyjne i dwie książki kulinarne napisane wraz z jej matką Heleną Ware. Od 2017 roku nagrywa podcast Table Manners with Jessie Ware, gdzie gościła różnych artystów, np. Kylie Minogue czy John Legend. kiedy: 12 grudnia, godz. 19:00 gdzie: O2 Academy Brixton, London

Viagra Boys

Viagra Boys – energetyczna formacja powstała w 2015 w Sztokholmie. Pierwszą EP-kę „Consistency of Energy” nagrali w 2016, a kolejną, zatytułowaną „Call of the Wild” w 2017. W 2018 ukazał się ich album „Street Worms”, który spotkał się z pozytywnym odbiorem słuchaczy i recenzentów. Viagra Boys grają

POLECAMY!

- angielski zespół, grający skoczną odmianę ska z elementami muzyki karaibskiej, w stylu Madness, The Specials, The Beat, The Selecter i The Bodysnatchers. Powstał w 1976 roku w północnym Londynie. Specjalizują się w przerabianiu numerów z różnych stylów muzycznych (np. muzyki westernowej, piosenek pop) na kawałki ska.. kiedy: 11 grudnia godz. 19:00 gdzie: Under the Bridge, London

10 grudnia 2021

wielki imprezownik

~ 63

POLECAMY!

Nightwish

Nightwish – fińska grupa założona w 1996 roku. Styl grupy wyróżnia żeński wokal - najpierw w postaci operowego głosu Tarji Turunen, a następnie Anette Olzon. Od 2013 wokalistką zespołu jest Holenderka Floor Jansen. Muzyka grupy składa się z połączenia gitarowych riffów z orkiestrą symfoniczną. Od wielu lat integralnym elementem w stylu zespołu są także różnorodne chóry oraz okazjonalnie instrumentarium folkowe. Lider grupy, Tuomas Holopainen, określa gatunek zespołu jako metal symfoniczny. kiedy: 13 grudnia, godz. 18:00 gdzie: The SSE Arena Wembley, London

muzykę z gatunku post-punk, sami określając swoją twórczość jako „street blues”. kiedy: 14 grudnia godz. 19:00 gdzie: Electric Ballroom, London

Creeper

Creeper - angielska formacja goth punkowa czerpie inspirację z post-punku, emo i glam rocka.

Pochodzący z Southampton zespół został założony w 2014 roku przez wokalistę Willa Goulda, gitarzystów Iana Milesa i Olivera Burdetta, basistę Seana Scotta, perkusistę Dana Brattona i klawiszowca Hannah Greenwood. Wydali swój debiutancki minialbum o tej samej nazwie wkrótce po utworzeniu, a od 2015 są już uznanym energetycznym bandem. kiedy: 15 grudnia, godz 19:00 Gdzie: O2 Forum Kentish Town, London

Amy Victoria Wadge

Amy Victoria Wadge to angielska piosenkarka i autorka tekstów. Jest współautorką utworów z Edem Sheeranem, w tym „Thinking Out Loud”, za którą zdobyła nagrodę Grammy 2016 za Song of the Year. kiedy: 08.10, godz. 19:00 gdzie: O2 Shepherds Bush Empire, London

Gary Barlow

Gary Barlow to znany brytyjski piosenkarz pop, autor tekstów, producent oraz pianista. Od 1990 był wokalistą zespołu Take That. Z początkiem 1996 po wydaniu trzech albumów studyjnych grupa zakończyła działalność, a Barlow kontynuował karierę solową. W 2005 doszło do reaktywacji grupy Take That, co spotkało się z ciepłym odzewem publiczności.

W 2012 Barlow powrócił do solowej kariery, którą kontynuuje do dziś. kiedy: 16 grudnia, godz. 18.00 gdzie: The O2, London

Little Simz

Simz a właściwie Simbiatu „Simbi” Abisola Abiola Ajikawo, to brytyjsko-nigeryjska raperka, piosenkarka i aktorka pochodzenia joruba. kiedy: 16 grudnia, godz. 19:00 gdzie: O2 Academy Brixton, London

The Darkness

The Darkness to brytyjska grupa wykonująca muzykę z pogranicza hard rocka i heavy metalu. Powstała w 2000 roku w Lowestoft. W muzyce zespołu słychać wpływ takich rockowych gwiazd lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, jak: Queen, AC/ DC, Def Leppard, Judas Priest, Thin Lizzy, T. Rex, Led Zeppelin oraz Van Halen. Od innych współczesnych zespołów rockowych, The Darkness odróżnia wysoki falset wokalisty Justina Hawkinsa. Album „Love is Only a Felling” sprzedał się w Wielkiej Brytanii w ilości 1 300 000 egzemplarzy. W 2004 roku zespół zdobył trzy Brit Awards

kiedy: 16 grudnia, godz. 19.00. gdzie: O2 Shepherds Bush Empire, London

Il Divo

Il Divo to międzynarodowa grupa wokalna, utworzona przez producenta muzycznego i jurora programów „American Idol” i „Britain’s Got Talent” Simona Cowella. W jej skład wchodzi czterech śpiewaków: hiszpański baryton Carlos Marín, tenor Urs Toni Bühler, amerykański tenor David Miller i francuski tenor Sébastien Izambard. Wykorzystując swój talent oraz klasyczne techniki, prezentują popularne, romantyczne piosenki w symfoniczno-operowych interpretacjach kiedy: 17 grudnia, godz. 18:00 gdzie: The SSE Arena Wembley, London

POLECAMY!

64 ~ wielki imprezownik

co w trawie piszczy...

POLECAMY!

Madness

Madness - świetny zespół brytyjski, grający rytmiczne ska, reprezentant sceny 2 Tone, obok The Specials, The Selecter, The Beat, Bad Manners czy The Bodysnatchers. Obecna twórczość i. W późniejszym okresie grupa odeszła od ska i kierowała się ku pop-rockowi, zachowując jednak rozpoznawalne brzmienie. W jakiej są formie, będzie można przekonać się podczas najbliższego koncertu. kiedy: 18 grudnia, godz. 18:30 gdzie: The O2, London

Guns 2 Roses

Guns 2 Roses to najbardziej udany na świecie tribute band Guns N Roses, który jako jedyny wystąpił z 4 różnymi członkami Guns’N’Roses.

Guns 2 Roses istnieje od końca 2002 roku. Pod względem wyglądu, autentyczności i naturalnej charyzmy Guns 2 Roses od odstaje zbytnio od swojego oryginału. Grali już dla tysięcy fanów w Wielkiej Brytanii, Europie, Indiach, na Bliskim Wschodzie i w USA. kiedy: 17 grudnia, godz. 18:00 gdzie: O2 Academy Islington, London

Nathan Dawe

Nathan Dawe to angielski DJ i producent. Najbardziej znany jest ze swojego singla „Lighter” z 2020 roku z udziałem KSI, który osiągnął 3 miejsce na UK Singles Chart 10 grudnia 2021

kiedy: 17 grudnia, godz. 19:00 gdzie: Electric Brixton, London

The Libertines

The Libertines - angielski zespół rockowy. Zespół rozpadł się w 2004 ze względu na narkotykowe uzależnienie Pete’a Doherty’ego, później lidera formacji Babyshambles. Teraz wracają w wielkiej formie! kiedy: 17 grudnia, godz. 19:00 gdzie:O2 Forum Kentish Town, London

Denis Sulta

Denis Sulta, DJ i producent pochodzący z Glasgow, uznawany jest za jedną z najbardziej ekscytujących nowych twarzy sceny klubowej.

Ma unikalne brzmienie, dziki któremu stał się jednym z najbardziej wyróżniających się brytyjskich DJ-ów. W 2020 roku ukazała się jego

płytka This Moment of Silence w liverpoolskiej wytwórni Matrefakt.

Na wydawnictwie można usłyszeć wirujące, emocjonalne syntezatory przeplatające się z samplami i słowem mówionym. kiedy:17 grudnia, godz. 23:00 18 grudnia, godz. 23.00 gdzie: Electric Brixton, London

Michael Ball & Alfie Boe

Aktor i piosenkarz Michael Ball i tenor Alfie Boe spotkali się w trakcie realizacji Kismet w London Coliseum w 2007 roku. Od razu przypadli sobie do gustu, co stało się początkie, przyjaźni i długotrwałej i niezwykle udanej współpracy artystycznej. Ich pierwszy album, Together, trafił na 1. miejsce brytyjskich list przebojów w 2016 roku i ostatecznie pokrył się podwójną platyną.

kiedy: 19 grudnia, godz. 18:00 gdzie: The O2, London

The Libertines!

Kolejny koncert The Libertines! Ten angielski zespół rockowy założony został nprzez Pete’a Doherty’ego (wokalista, gitarzysta) i Carla Barata (gitarzysta, wokalista). Zespół rozpadł się w 2004 ze względu na narkotykowe uzależnienie Pete’a Doherty’ego, później lidera formacji Babyshambles. Pozostali muzycy również skupili się na innych projektach: Carl Barat założył grupę The Chavs wspólnie z członkami formacji The Charlatans i Razorlight oraz zespół Dirty Pretty Things, natomiast John Hassall założył grupę Yeti, w której jest wokalistą i gitarzystą.

Teraz wracają w wielkiej formie! kiedy: 19 grudnia, godz. 19:00 gdzie: O2 Forum Kentish Town, London

wielki imprezownik

Madness

Jeszcze raz Madness! Świetny zespół brytyjski, grający rytmiczne ska, reprezentant sceny 2 Tone, obok The Specials, The Selecter, The Beat, Bad Manners czy The Bodysnatchers.

Obecna twórczość i. W późniejszym okresie grupa odeszła od ska i kierowała się ku pop-rockowi, zachowując jednak rozpoznawalne brzmienie.

Jej koncerty to zawsze melodyjny i ekscytujący show. kiedy: 20 grudnia, godz. 18:00 gdzie: The SSE Arena Wembley, London

Supergrass

Jack Whitehall with Hilary and Michael Jack Whitehall with Hilary and Michael. Aktor i komik Jack Whitehall dołącza do swoich rodziców Hilary i Michaela Whitehalla, aby przedstawić porady na temat tego, jak przetrwać Boże Narodzenie i rodzinne święta. Twierdzą, że żadna ilość opadów śniegu, wina lub świątecznego ducha nie powstrzyma najgorszych cech charakteru podczas rodzinnych świątecznych wieczorów.

Nikt nie przeżyje bez szwanków.

Rzeczy zawsze będą kończyć się łzami: możesz mieć tylko nadzieję, że ze śmiechu. kiedy: 20 grudnia, godz. 18.30 gdzie: Eventim Apollo, London

The Twang

The Twang to to angielski zespół indie rockowy, założony w 2004 roku w Birmingham. Zespół wydał pięć albumów studyjnych. Zdobył ogólnokrajowe uznanie, gdy magazyn NME wyprodukował artykuł na temat ich

~ 65

występów w West Midlands. Debiutancki album Love It When I Feel Like This został wydany 4 czerwca 2007 roku i osiągnął 3 miejsce na brytyjskich listach przebojów. W 2019 roku The Twang wydali ostatni jak na razie album studyjny If Confronted Just Go Mad, z udziałem nowej wokalistki Cat Mctigue. kiedy: 22 grudnia, godz. 19:00 23 grudnia, godz. 19:00 gdzie: - O2 Academy Islington, London

POLECAMY!

W lutym 1993 Gaza Coombes i Danny Goffeythey założyli rockową grupę Theodore Supergrass. W założeniu miał powstać bohater animacji o imieniu Theodore, który występowałby wraz z zespołem, lecz powodu przewidywanych dużych kosztów bohater i animacja nie powstały a z nazwy grupy odpadło Theodore.

W 1994 grupa wydała pierwszy singiel Caught by the Fuzz. Supergrass znani są ze swego luźnego podejścia do muzyki, co widoczne jest w wielu „niepoważnych piosenkach”, dalekich od kanonu rocka, jak np. Alright. Płyta Road to Rouen zdecydowanie odbiegająca nastrojem od poprzednich, nagrywana była w Normandii i nawiązuje tytułem do płyty Ramones Road to Ruin. Największe przeboje to St. Petersburg, Alright, Pumping On Your Stereo, Sun Hits the Sky czy Bad Blood. Piosenki zespołu – Road to Rouen i Richard III zostały wykorzystane do ścieżki dźwiękowej gry FlatOut 2, a Bad Blood w Need for Speed: Undercover. Supergrass często porównywany był do Oasis. kiedy: 20 grudnia, godz. 19:00 gdzie: O2 Academy Brixton, London

• POLECAMY•

66 ~ wielki imprezownik

co w trawie piszczy...

POLECAMY!

Billy Ocean

Jeden z pierwszych karaibskich wykonawców muzyki pop i R&B, tworzący w Wielkiej Brytanii, który został przyjęty przez MTV, czego rezultatem była seria hitów Top Ten w połowie lat 80. Okres największej popularności artysty zaczął się z albumem Suddenly w 1984 i jego głównym singlem Caribbean Queen. Tytuł oraz tekst tej piosenki były zmieniane dla różnych regionów, dlatego znana jest również jako African Queen lub European Queen. Utwór tytułowy także stał się hitem. Album z 1986 roku Love Zone również sprzedał się bardzo dobrze. kiedy: 11.10, godz. 19:00 gdzie: Royal Albert Hall, London

Defected NYE

To impreza, organizowana przez uznaną wytwórnię muzyki house Defected. Kto wystąpi? M.in. DJ EZ, CATZ ‚N DOGZ, Danny Howard, Darius Syrossian, Mele, Monlki, Riva Starr, Sam Divine, Simon Dunmore, The Duke. kiedy: 31 grudnia, godz. 19.00 gdze: Printworks, London

Sink The Pink

Sink The Pink – Największa noc klubowa w klimacie LGBTQ + w Wielkiej Brytanii.

10 grudnia 2021

Sink The Pink to tygiel artystów dragów, klubowych dzieci, wykonawców, uznanych choreografów, twórców i scenografów. Inspirowany teatrem, tańcem, punkiem, popkulturą i modą. Występowali na słynnych scenach na całym świecie, w tym Glastonbury, Times Square, Sao Paulo, Australia, Berlin. Jak piszą, w Sink The Pink wszyscy są mile widziani i wszyscy są celebrowani kiedy: 31 grudnia, godz. 21:00 gdzie: The SSE Arena Wembley, London

Alexander O’Neal

Alexander O’Neal - amerykański piosenkarz R&B,autor tekstów i aranżer. Od połowy lat 80. XX wieku występuje jako artysta solowy, z jedenastoma singlami Top 40 na amerykańskiej liście R & B, z których trzy dotarły również do Top 40 na amerykańskiej liście muzyki pop.

Jednak większy sukces odniósł w Wielkiej Brytanii, lokując czternaście singli Top 40 na UK Singles Chart w latach 1985-1996, a także trzy najlepsze albumy na UK Albums Chart.

Sieciowa encyklopedia muzyczna AllMusic opisała O’Neala jako ma-

jącego „twardy głos, który ma taką samą barwę i moc jak Otis Redding”. kiedy: 1, 3, 4 styczeń 2022 r. godz. 19:00 gdzie: Jazz Cafe, London

Joji

Joji czyli George Kusunoki Miller, znany wcześniej pod pseudonimami internetowymi Filthy Frank i Pink Guy to japoński piosenkarz, autor tekstów, producent muzyczny, youtuber i komik. Twórca tańca o nazwie Harlem Shake.

Kariera Millera rozpoczęła się na jego trzech kanałach w serwisie

wielki imprezownik

YouTube: DizastaMusic, TVFilthyFrank i TooDamnFilthy. Składały się z piosenek rapowych, przekleństw, tyradów, ekstremalnych wyzwań, występów na ukulele i szokującego pokazu humoru zatytułowanego The Filthy Frank Show, w którym większość głównych bohaterów grał sam Miller, jako Filthy Frank. Aby uzupełnić swój kanał TVFilthyFrank, Miller stworzył pierwszą komediową muzykę hip-hopową pod swoim pseudonimem Pink Guy. Filmy Millera miały szeroki wpływ na społeczność internetową, zapoczątkowały chociażby szał taneczny znany jako Harlem Shake, który był bezpo-

La Femme

średnio odpowiedzialny za debiut piosenki Baauera „Harlem Shake” na szczycie listy Billboard Hot 100. W grudniu 2017 roku Miller oświadczył, że wycofuje się z kanału, aby skupić się na swojej karierze muzycznej pod nazwą Joji, produkując bardziej zniuansowaną i poważną muzykę.

Zaraz potem wydał minialbum In Tongues, który zadebiutował na 58. miejscu na liście Billboard 200, oraz swój debiutancki album Ballads 1, który osiągnął 1. miejsce na liście Billboard w listopadzie 2018 roku w kategorii R&B i hip-hopu. Miller stał się pierwszym artystą urodzonym w Azji, który tego dokonał. Muzyka

Millera to mieszanka R&B, lo-fi i trip hopu. kiedy: 6 stycznia 2022 r. godz. 19:00 gdzie: O2 Shepherds Bush Empire, London

The Wombats

The Wombats – zespół indie rockowy pochodzący z Liverpoolu. Założyli go pochodzący z Anglii Matthew Murphy i Dan Haggis oraz Norweg Tord Overland-Knudsen. Poznali się na studiach w Paul McCartney’s Liverpool Institute for Performing Arts. W 2006 roku zespół pod szyldem wytwórni Vinyl Records wydał w Japonii album

~ 67

Girls, Boys and Marsupials. W 2007 roku zespół nagrał debiutancką płytę The Wombats Proudly Present:A Guide To Love, Loss And Desperation.

We wrześniu 2008 r. grali w Polsce. kiedy: 6 stycznia 2022 r. godz. 20:00 gdzie: New Slang (Pryzm), Kingston upon Thames

Elvana

Elvana –piosenkarka albańska. Pochodzi z rodziny artystycznej, jest córką Fatmira Gjaty, oficera armii albańskiej. Ma starszą siostrę Migene, która również jest piosenkarką. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczę-

POLECAMY!

francuski zespół muzyczny grający muzykę z gatunków krautrock i rock psychodeliczny, założony przez klawiszowca Marlona Magnée i gitarzystę Sachę Gota w Biarritz w 2010 roku. Muzyka La Femme charakteryzuje się psychodelicznym brzmieniem, mocnym, szybkim rytmem oraz wyraźnymi liniami melodycznymi takich instrumentów, jak syntezatory, organy, czy gitary elektryczne. Na płytach zespołu słychać surf rock, new wave czy yéyé. Ich debiutancki album, Psycho Tropical Berlin, został wydany 13 kwietnia 2013 roku. 2 kwietnia 2021 roku, duet wydał ich trzeci, długo wyczekiwany album Paradigmes, zawierający kilka wydanych wcześniej utworów. kiedy: 13 stycznia 2022 r. godz. 19:00 gdzie: O2 Forum Kentish Town, London

68 ~ wielki imprezownik

co w trawie piszczy... ła studia w Akademii Sztuk w Tiranie.

Zadebiutowała na scenie jako dziecko, śpiewając w stołecznym Pałacu Pionierów. W 2001 na Festiwalu Młodych Głosów zdobyła trzecią nagrodę za wykonanie utworu „Të këndojmë së bashku”. Kolejnym jej sukcesem był występ w programie telewizyjnym Kërkohet një yll, w którym doszła do finału, wykonując piosenkę z repertuaru Laury Pausini. Od tego momentu zaczęła regularnie pojawiać się w programach telewizji albańskiej.

W 2003 wzięła udział w najbardziej prestiżowym albańskim konkursie dla piosenkarzy, organizowanym pod patronatem RTSH. Zaśpiewała utwór „Prane teje”, który znalazł się wśród kompozycji wyróżnionych na festiwalu. Kolejny sukces przyniosła piosenkarce współpraca z artystami

Funeral for a Friend

z Kosowa (Flori Mumajesi i Andy DJ), która zaowocowała wspólnym utworem „Vetëm Zoti e di”. Piosenka stała się jednym z najlepiej sprzedawanych przebojów w Kosowie. Artystka zwyciężyła też w finale trzeciej edycji programu Dancing with the Stars (2012). kiedy: 7 stycznia 2022 r. godz. 19:00 gdzie: O2 Forum Kentish Town, London

Neck Deep

Neck Deep to walijski zespół pop punkowy z Wrexham, założony w 2012 roku przez wokalistę Bena Barlowa i gitarzystę Lloyda Robertsa. Para opublikowała piosenkę („What Did You Expect?”) online pod nazwą Neck

Deep, która zyskałą dużą popularnośc w internecie, w wyniku czego do zespołu doszli gitarzysta Matt West, perkusista Dani Washington i basista Fil Thorpe-Evans. Po wydaniu debiutanckiego albumu Wishful Thinking w styczniu 2014 roku, zespół rozpoczął koncerty na dużych festiwalach. Trzeci album grupy The Peace and the Panic został wydany w sierpniu 2017 roku i zadebiutował na 4. miejscu list przebojów zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i Stanach Zjednoczonych. We wrześniu 2018 roku Thorpe-Evans opuścił zespół, aby rozpocząć karierę solową jako producent.

Lime Cordiale

Lime Cordiale to australijska grupa pop rockowa z Sydney w Nowej Południowej Walii, założona w 2009 roku. Zespół założyli bracia Oli i Louis Leimbach. Swój debiutancki album studyjny Permanent Vacation wydali w 2017 roku. W konkursie ARIA Music Awards 2020 byli nominowani w ośmiu kategoriach i wygrali Breakthrough Artist – Release za swój drugi album, 14 Steps to a Better You. kiedy: 14 stycznia 2022 r. 19:00 gdzie: The Garage, London

kiedy: 13 stycznia 2022 r. godz. 19:00 gdzie: O2 Academy Brixton, London

POLECAMY!

Funeral for a Friend - walijska grupa wykonująca szeroko pojętą muzykę rockową. Powstała w 2001 roku w Bridgend. Początkowo zespół nazywał się January Thirst, jednak po odejściu pierwszego wokalisty Michaela Daviesa (obecnie należy do zespołu Makeshift Truth) w grudniu 2001, Matthew Evans (wtedy wokalista) i Johnny Phillips (perkusja) zaprosili Matta Daviesa na wolne miejsce wokalisty. Niedługo po przyłączeniu się Matta zmienili nazwę na Funeral for a Friend, wziętej od piosenki zespołu Planes Mistaken for Stars.

12 lipca grupa wystąpiła na „Eko Union of Rock” w Węgorzewie. kiedy: 15 stycznia 2022 r. godz. 18:30 gdzie: Electric Brixton, London

10 grudnia 2021

wielki imprezownik

~ 69

reklama

70 ~ szopka noworoczna

SZOPKA NOWOROCZNA (WCIĄŻ Z COVIDEM W TLE)

Szopka noworoczna to program satyryczny, ukazujący w krzywym zwierciadle główne siły polityczne i wydarzenia minionego roku. Ukazuje się z reguły w sylwestra lub Nowy Rok. U nas szopka Polonusa, Piotra Bielkowicza.

Prolog To wcale nie był dobry rok: Covid – krok w przód; potem w tył krok.

Wysiłki Astry i Pfizera głupota covidiotów zżera.

A w innej sprawie – Trzej Królowie, dbający tak o Ziemi zdrowie, choć tacy mądrzy, nieomylni, z Jej tą gorączką są bezsilni.

Paracetamol nie pomoże 10 grudnia 2021

gdy pod stopami węgla złoże!

Covid i Globalne Ocieplenie (duet)

My to nowi przyjaciele.

Popsuć Świat jest naszym celem.

Ja – Covid –powiem to szczerze – widziałem wroga w Pfizerze.

Bałem się nawet Sputnika, choć z półek powoli znikał, lecz nie planuję odwrotu

dzięki wsparciu covidiotów!

Ich awersję do zastrzyków lubię. Mam w nich sojuszników.

A ja to Gaz Cieplarniany.

Planuję tu duże zmiany.

Grety Thunberg i młodzieży boję się, bo tacy szczerzy, ale wielcy politycy to są moi sojusznicy!

Podpisują deklaracje.

Potem idą na kolację.

Dla nich elekcje, wybory,

ważne -nie trudne wybory.

Termometry wyrzucili, by nie psuć rządzenia chwili.

Wciąż śledzą słupki poparcia ze mną unikając starcia.

Św. Mikołaj

Teraz w dobie Covida maska każdemu się przyda.

Masek mam w worku bez liku – a zwłaszcza dla polityków!

szopka noworoczna

Oni lubią zmieniać twarze.

Chodzą z hipokryzją w parze.

Fałsz wypływa im ustami. Świetnie jest im za maskami.

Wiozę maseczki-prezenty.

Ho! Ho! Ho! Mikołaj Święty.

Keir Starmer powiedział trafnie:„Budżet socjalizmem pachnie.

Czuć w nim Browna oraz Blaira, bo się nie spina do zera”.

I to mnie właśnie uwiera.

Czas na podatki??... Cholera!!

Świat do swego końca gna, a przywódcy :- „Blah, blah, blah”.

Tu trzeba akcji, działania.

Chronić Ziemię od przegrzania.

Tych, co tylko gadu, gadu, wsadzić do rupieci składu.

Nie potrzeba mowy-trawy gdy czekają ważne sprawy!

Nawet ułamek Celsjusza młodzież na świecie porusza.

Wszcząć rewolucję zieloną nim atole nam zatoną!

Fajnie mieć w nazwisku ‘Sir’a’, ale mnie ten ‘Sir’ uwiera, bo powiedzcie Państwo sami – socjalista z tytułami?

Szlacheckimi na dodatek!

Pewnie jakiś to gagatek?!

Tym niemniej idę do przodu.

Punktuję Borisa logicznie; Cierpliwie odrabiam straty, z dnia na dzień, systematycznie.

Muszę pokazać wyborcom, że powaga i logika ważniejsze są niż populizm i cyrkowa polityka.

Greta Thunberg

Boris Johnson

Z Brexitem było mi dobrze, bo mam na wodza zadatki.

Walczyłem więc z Europą.

Zrobiłem im nawet jatki.

A moje hasła i krzyki przyniosły dobre wyniki.

Z Covidem to inna sprawa – to nie z Junckerem zabawa, lub z Ursulą miłe męki.

On alkoholu unika, nie podatny na me wdzięki.

Jakiś mały, a tak bryka i nie chce jeść z mojej ręki.

Na dodatek – tak w ogóle, mam po-brexitowe bóle.

Głównie mnie strzyka w Ulsterze, więc mnie znów cholera bierze!

W domu krzyczą niemowlaki, Starmer drze się w Westminsterze – nie wiem po co – czy dla draki?

Mnie większa cholera bierze!

W dodatku, moi posłowie tylko ‘money’ mają w głowie i robią wszystko dla ‘floty’.

A to są nowe kłopoty!

Zrobiłem się jakiś chwiejny, nie w nogach, lecz z decyzjami.

Brakuje mi Dominica.

Któż pomoże mi z hasłami?!

Rishi Sunak (Chancellor of the Exchequer) Ekonomią teraz rządzę.

Mam zatem w ręku pieniądze i wydawania mam rządzę!

Tu miliardy, tam biliony, a rachunek będzie słony.

Przebijam nawet Corbyna – ale czy to moja wina?

Covid wlazł mi do budżetu – nie robię z tego sekretu.

Sir Keir Starmer (Labour -Lider Opozycji)

Książę Andrew

Czarną owcą jam Rodziny.

Kiedyś miałem miłe chwile...

Dziś do złej gry - dobre miny robię. I to by było na tyle.

Nie powiem nic bez adwokata, bo przecież mam już swoje lata.

Joe Biden

Jestem już raczej wiekowy więc mam drzemki według planu .

Może dlatego przespałem ofensywę Talibanu.

Przed drzemką byli gdzieś w polu.

Po drzemce, czyli po chwili, w Kabulu się rozgościli.

Jak być teraz prezydentem gdy wszystkie chwile zajęte?

Aleksander Łukaszenka

W Unii mówią – zły, dyktator.

Hordy z Azji ślę im za to!

W Unii mówią – autokrata, a ja mam Dużego Brata!

Sankcje nałożyli, kary, lecz niech wiedzą – ja lis stary, wiem co wojna hybrydowa, więc niech Unia kary schowa!..

Bo inaczej – „mać je..na” – wznowię czasy Dżyngis Chana, a Wołodia – Duży Brat, pomoże mi – druh i chwat!

Donald Tusk

Veni, vidi. A czy vici?

Czy z victorii będą nici?

Szybko wygrałem Platformę taką mam wspaniałą formę.

Błyskawicznie zdjąłem Budkę; Trzaskowskiemu dałem kłódkę, aby nie gadał za dużo (czemu te Campusy służą?)

Prezesa na pojedynek wyzwałem wręcz w kilka chwil (taki ze mnie szybki Bill !)

Pędzę tu; wnet pędzę tam.

No i teraz mandat mam.

Muszę zwolnić. Cóż w tym złego?

Wsiądę na konia białego.

Borys Budka (Platforma)

Szkoda, że władza była tak krótkamówię to z żalem - ja Borys Budka.

Donald ukrócił moją ambicję i choć nie skazał mnie na banicję, podciął mi skrzydła powiem to szczerze.

W mój pełny powrót mało już wierzę, bo myślę, że Platforma cała po Tusku będzie chciała Rafała.

Jarosław Kaczyński, Mateusz Morawiecki, Andrzej Duda (Trio)

(K,M) My to trio na DWA głosy.

(D) La, La, La; La, La, La. (K) Ważne dla Mnie Polski losy.

(M,D) La, La,La; La, La, La. (K,M) Nie będzie ten Łukaszenka.

(D) La, La,La; La, La, La. (K) Emigrantami Mnie nękał.

(M,D) La, La,La; La, La, La. (K,M) Zbudujemy płoty, mury, (D) La, La,La; La, La, La. (K) By nie przeszły do Mnie szczury i nie wystraszyły kota.

Ta azjatycka hołota!

(M,D) La, La,La; La, La, La. (K,M) Mur graniczny od Covida na południu by się przydał, by nas od lockdown’ów chronić z Austrii, Czech. Niech mają oni!

Również paszportowych bzdur my nie chcemy. Będzie mur!

W Polsce nie trzeba restrykcji, bo w Polakach gen wolności i gen buntu są w tradycji, a Pfizer wyborców złości!

(D) La, La,La; La, La, La.

Zbigniew Ziobro (minister Sprawiedliwości)

Trzeba być kompletnym durniem, By kochać tak zwaną ‘Unię’.

Cóż z tego, że sypią szmalem,

~ 71

gdy mnie nie słuchają wcale.

No a te unijne szychy wkładają kij w moje szprychy, by zniweczyć me reformy.

Takie są unijne normy!

Wcale mnie też nie obraża porównanie do Farage’a, bo w zasadzie moim celem jest by być polskim Nigel’em!

Ja walczę o Polski dobro.

Mówię wam to – Zbyszek Ziobro.

I wreszcie wstajemy z kolan.

My - państwo Wiślan i Polan!

Ursula jako kobieta lubi twardego faceta.

Twardziela, nie miękiszona, na pewno doceni ona i będzie miła i czuła na widok mego muskuła!

Adam Bielan (ex członek Porozumienia Gowina)

Mam to w zasadzie od dziecka – taka natura zdradziecka.

Podobno to widać w mej twarzy, Więc podpaść mi nikt się nie waży.

Bo ja – Brutus serialowy i kilku Cezarów mam z głowy!

Ostatni to Gowin Jarek.

Skradłem mu partii kawałek.

Mówią, że to ‘zbielanina’, z zazdrości , bo ich wygina.

Oni są szuje i dranie, a my to– Republikanie!

Na nas ‘wisi’ cały Rząd, lecz czy czuć korupcji swąd?

Epilog

Jak to będzie w Nowym Roku?

Czy wyrzucimy Covida?

Czy ta sprawa będzie w toku, więc nowy lek nam się przyda?

Czy wysiłki małej Grety pójdą do kosza niestety?

Czy chaos w mowie Borisa w zasadzie już wszystkim zwisa, więc dla spokoju świętego nie stanie mu się nic złego?

Czy PIS w swej drodze na prawo skończy za rządową ławą a z tego Nowego Ładu nie zostanie ani śladu?

Czy Joe dzięki ‘americano’ będzie się zrywał zawsze rano?

Czy Putin swoją długą ręką będzie flirtował z Łukaszenką, a Łukaszenka choć niechętnie odda ‘uczucie’ beznamiętnie?

Tyle pytań! Prawdziwy tłok!

Czy da odpowiedź Nowy Rok?

Copyright Piotr Bielkowicz 2021

• POLECAMY•

72 ~ polecamy

DIUNA POLECAMY! 10 grudnia 2021

polecam

F R A N K

~ 73

H ER B ERT

DIUNA Gdy podejmujesz się recenzji książki kultowej, narażasz się na dość duże zagrożenie. Nie zadowolisz wszystkich, bo książka jest powszechnie znana i albo się ją kocha albo nienawidzi.

Tego typu książką jest „Diuna” Franka Herberta. Przypomnieć ją chcę tym, którzy już czytali i przedstawić tym, którzy sięgną po nią po obejrzeniu najnowszej ekranizacji tytułu w reżyserii Denisa Villeneuve. Dla mnie ta książka jest bez wad. Czytając ją po raz kolejny, chociaż wydaje mi się, że znam każdy szczegół, zawsze natrafię na niespodziankę i odkryję coś nowego czego wcześniej nie dostrzegłam.

Ale zacznijmy od początku. Diuna to książka z gatunku fantastyka/science fiction. Nagrodzona prestiżowymi statuetkami Hugo oraz Nebuli. Wydana po raz pierwszy w 1965 roku.

Ta książka zachwyca.

Ludzkość dokonała ogromnego skoku w rozwoju, podbiła kosmos i zasiedliła wiele planet.

Możliwości technologiczne pozwalają na odległe galaktyczne podróże, lecz tylko nieliczni mogą w tę podróż wyruszyć bowiem transport zarządzany przez Gildię Kupiecką jest niezwykle drogi.

Kosmiczni piloci do napędzania swych statków używają niezwykłej przyprawy - melanżu. Melanż, będący najcenniejszym surowcem, znajduje się na jednej jedynej planecie we wszechświecie, planecie Arrakis zwanej też Diuną. I w tym miejscu poznajemy losy jednego z wielkich rodów, rodu Atrydów. Tam właśnie, na polecenie Imperatora, zostaje wysłany książę Leto z rodu Atrydów, który otrzymuje Arrakis w lenno.

I tu dla dzisiejszego czytelnika “zonk”. Herbert uświadamia nam, że mimo zaawansowania technologicznego, ludzkość wciąż funkcjonuje na zasadach feudalnych. Zhierarchizowane społeczeństwo, niewolnictwo, stosunki lenne i oddawane hołdy. Zapytacie... a prawa człowieka? Jakie prawa człowieka, nawet jeśli o takich słyszano, nikt ich nie respektuje. Władza spoczywa w rękach Imperatora i rady Landsraad, w której zasiadają przedstawiciele największych rodów, gdzie każdy ciągnie kołdrę w swoją stronę.

W tym bagnie, objęcie w lenno planety przynoszącej ogromne zyski z wydobycia przyprawy, to jak złapanie Pana Boga za nogi. Okazuje się jednak, że to tylko pozory. Książe Leto z synem Paulem i konkubiną Jessiką są przeznaczeni na zagładę w następstwie spisku Harkonnenów. Paul, wokół którego rozpisana jest fabuła książki, musi sprostać śmiertelnemu zagrożeniu.

Na wydarzenia istotny wpływ ma wyjątkowy klimat panujący na Diunie. Na Arrakis nie pada

deszcz. Nigdy. Fremeni, tubylcy zamieszkujący planetę, nauczyli się odzyskiwać i zbierać wodę do granic możliwości. Pustynna planeta nie jest miejscem przyjaznym dla Atrydów przyzwyczajonych do innego klimatu. Tu słońce i wszechobecny piasek skutecznie utrudniają wydobywanie melanżu. I nie tylko piasek, ale również kilkusetmetrowe czerwie, które zamieszkują pustynne tereny. One też sprawiają, że podróże po powierzchni planety bywają śmiertelnie niebezpieczne.

Od pierwszych stron Diuny czujemy, że mamy do czynienia z czymś wyjątkowym. Jesteśmy w środku konfliktu, w którym żądza władzy, zazdrość oraz ambicje odgrywają potężną rolę.

Jesteśmy zawieszeni w takiej rzeczywistości i dostrzegamy jej wielowymiarowość, skomplikowanie i współzależności.

Herbert niezwykle trafnie szkicuje pojawiające się w książce postacie. Pojawiają się najmożniejsi tego świata, ale i zwykli ludzie: kobiety, mężczyźni, starcy i dzieci. Odnajdujemy tam zarówno przedstawicieli kultury fremeńskiej – bardzo uduchowionej, a jednocześnie dość prostej, jak również wyrafinowanej kultury dworskiej, pełnej przepychu i intryg. Każda z postaci jest na swój sposób interesująca i niebezpieczna. Mamy do czynienia z przedstawicielami różnych zawodów, pochodzącymi z różnych warstw społecznych. Są to więc arystokraci, jak również ich pomocnicy i doradcy – mężni wojownicy, tajemnicze kobiety z zakonu Bene Gesserit, przemytnicy, czy wreszcie Mentaci.

Ci ostatni to szczególnie ciekawy pomysł.

W tym Herbertowskim Uniwersum pełno świeżych, znakomitych i niezwykle oryginalnych pomysłów. Herbert pisze bardzo sugestywnie i w niezwykle drobiazgowy sposób przedstawia Arrakis i całą cywilizację, jaką zbudowała ludzkość. Świat autora jest do “szpiku kości” prawdziwy i nasuwa mi się tu porównanie do wizji świata Tolkiena, który również stworzył niezwykły, oddziaływujący na wyobraźnię obraz. Z wypiekami na twarzy czytałam zwłaszcza te fragmenty, gdzie opisani są Fremeni. Jest to niezwykłe i bardzo oryginalne przedstawienie. „Diuna” to refleksja nad życiem człowieka.

To skomplikowane problemy, jakie towarzyszą człowiekowi i złożone motywacje, którymi każdy kieruje się w życiu. Okazuje się, że istota ludzka może stanąć przed niezwykle trudnymi wyborami, dylematami, na które nie ma dobrego rozwiązania. Dla mnie to lektura przepełniona głębokim humanizmem.

Jednocześnie dzieło Herberta zaliczane jest do fantastyki ekologicznej, a sam autor określany jest jako jej prekursor. Plemię, które poświęca się, by planeta, na której mieszka stała się zielona, jest wzorem i radą dla naszej współczesnej kultury, skupionej na konsumpcji i wolnym rynku. Niezwykłe poczynania Fremenów są ciekawym przykładem solidarności zbiorowej, tak niepopularnej w czasie, gdy króluje kult jednostki.

Lektura „Diuny” daje wiele do myślenia. Jest tu zawartych bardzo wiele rozważań, dużo znaczeń, pełno poważnych myśli, refleksji i cytatów. Dzięki temu Herberta można przytaczać niczym wielkich myślicieli, a każda kolejna lektura powieści odkrywa coś nowego. Bez wątpienia Herbert udowadnia w swoim najsłynniejszym dziele, że należy do ich grona. Przekonuje nas, że humanizm, prawa człowieka i ekologia są mu bardzo bliskie. Jednocześnie książkę czyta się szybko i przyjemnie.

Sporo tu długich opisów, ale całkiem dużo jest też dialogów. Nigdzie nie znajdziemy miejsca, w którym byśmy utknęli. Cały czas powieść jest pisana w sposób niezwykle zajmujący – przyczyniają się do tego znakomita, „gęsta” narracja, ciekawe, prawdziwe dialogi i wartka akcja. Do tego świetne pomysły, niesamowita wyobraźnia autora i nagłe, zaskakujące zwroty akcji, dzięki czemu utwór czyta się z zapartym tchem i wypiekami na twarzy do ostatniej strony.

Językowi Herberta też nie można niczego zarzucić. Jest pełen bogactwa oraz artystycznych środków wyrazu. Dzięki temu powieść można „smakować”, przewracając stronicę po stronicy, rozpływając się w przyjemności czytania świetnie napisanej lektury. W narracji pełno jest epitetów, porównań i przenośni. Miejscami styl bywa poetycki, miejscami bardziej racjonalny, za każdym razem niezwykle zajmujący. Po prostu doskonały. „Diuna” jest niewątpliwie arcydziełem, jedną z najlepszych powieści, jakie zdarzyło mi się czytać. Polecam ją wszystkim. Z pewnością każdy znajdzie w niej świetną lekturą, bez względu na to, czy fantastyka jest jego ulubioną literaturą, czy jej nie znosi, obojętnie, czy podobają mu się książki lekkie, łatwe i przyjemne, czy też poszukuje głębszych znaczeń i ukrytych warstw. To jedna z najważniejszych powieści, jakie powstały w całej światowej literaturze.

Krystyna Kotlińska

74 ~ informator

I•n•f•o•r•m•a•t•o•r Polskie parafie w UK Ashton-under-Lyne

Duszpasterz: ks. proboszcz Grzegorz Januszewski (0161) 339 3047; 13 Brompton Terrace, DUKINFIELD SK16 4JT; ashton@pcmew.org; pcmashton.chrystusowcy.pl St Anne’s Church; Burlington Street, ASHTON-UNDER-LYNE, OL6 7DG; msze niedzielne: 13.00 St Peter’s Church; 16 Green Lane, STOCKPORT, SK7 4EA; msze niedzielne: sobota 18.30, niedziela 16.00 St Anne’s Church; Crescent Road, Manchester, M8 5UD; msze niedzielne: 8.30

Bedford

Duszpasterze: ks. proboszcz Janusz Kopeć – 07704141192; ks. senior Grzegorz Aleksandrowicz; parafiabedford.uk Kościół Polski pw. Sacred Heart of Jesus & St Cuthbert; Mill Street, BEDFORD, MK40 3EU; msze niedzielne: sobota 19.00, niedziela 9.30, 11.00, 19.00

Birmingham

Duszpasterze: Ks. prob.

Krzysztof Kita - 0121 643 0940; ks. asyst. Artur Kozik - 0121 643 0940; parafiabirmingham.org.uk St Michael’s Church; Moor Street, BIRMINGHAM, B4 7UG; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 9,30, 11.30, 18.00

Blackburn

Duszpasterz: ks. prob.

Robert Pytel - (01254) 57067; blackburn@pcmew.org; parafiablackburn.eu; St Anne’s Church; France Street, Blackburn, BB2 1LX; msze niedzielne: 10.00 - ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA Kaplica Domu Polskiego pw.

NMP Królowej Polski; 44 Preston New Road, Blackburn, BB2 6AH; msze niedzielne: sobota 19.00, niedziela 10.00 i 19.00 St Anne’s Church; Cobham Road, ACCRINGTON, BB5 0AH; msze niedzielne: 1. niedziela m-ca 13.00 - ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA Holy Saviour Church; 2 Vulcan Street, Nelson, BB9 8HE; msze niedzielne: 2. i 4. niedziela m-ca 13.30 - ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA

Bognor Regis

Duszpasterz: o. prob. Antoni Prosowicz OFM - 07515 706 746; parafiabognorregis.com Our Lady of Sorrows Church; Clarence Road, Bognor Regis, PO21 1JX; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 16.00 10 grudnia 2021

St Richard’s Church; Market Avenue, Chichester, PO19 1XB; msze niedzielne: 12.00 English Martyrs Church; Goring Way, Goring-by-Sea, BN12 4UH; msze niedzielne: 1. i 3. niedziela m-ca 18.00 St. Anthony of Viareggio; Gossamer Lane, Aldwick, Rose Green, PO21 3HF; msze niedzielne: sobota 18.00, 2. i 4. niedziela m-ca 9.00

Bolton

Duszpasterz: ks. prob. Paweł Stebel - (01204) 523563; parafiabolton.co.uk Kościół Polski pw. Dobrego Pasterza; 180 High Street, Bolton, BL3 6PL; msze niedzielne: 12.00 Kaplica Domu Polskiego pw.

MB Królowej Polski; Back East Street, Bury, BL9 0RU; msze niedzielne: 10.00 St Mary’s Church; Mt Pleasant, Chorley, PR7 2SR; msze niedzielne: co dwa tygodnie - 14.00

Boston

Duszpasterze: ks. prob.

Stanisław Kowalski SChr. (01205) 619921; ks. asyst.

Damian Jędrzejak SChr. - (01205) 619921; boston@pcmew.org; parafiaboston.co.uk St. Mary Church; 24 Horncastle Road, BOSTON, PE21 9BU; msze niedzielne: 11.30, 13.00, 19.30 The Sacred Heart Church; Grosvenor Road, SKEGNESS, PE25 2DB; msze niedzielne: 15.00 The Immaculate Conception and St Norbert Church; 52 St Thomas Road, SPALDING, PE11 2XX; msze niedzielne: sobota 18.30

Bournemouth

Duszpasterz: ks. prob. Łukasz Przewieślik SChr. - (01202) 619668; bournemouth@pcmew. org; Sacred Heart Church; 1 Albert Road, Bournemouth, BH1 1BZ; msze niedzielne: 12.30 ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA The Annunciation Church; 218 Charminster Road, Bournemouth, BH8 9RW; msze niedzielne: 9.00 St Edmund Campion Church; Castle Lane West, BOURNEMOUTH, BH8 9TN; msze niedzielne: sobota: 19.00; niedziela: 12.30; 19.00

Bradford

Duszpasterz: ks. prob.

Mirosław Sławicki - (01274) 720848; bradford@pcmew.org; parafiabradford.co.uk

Kościół polski Matki Bożej Częstochowskiej i św.

Maksymiliana Marii Kolbego; 29 Edmund Street, Bradford, BD5 0BH; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 10.00, 11.15 St Marie’s Church; 2 Clarence Street, Halifax, HX1 5DH; msze niedzielne: 13.00 St Austin’s Church; 6 Wentworth Terrace, Wakefield, WF1 3QN; msze niedzielne: 15.30

Brighton

Duszpasterz: ks. prob.

Tadeusz Białas COr. - (01273) 720069; brighton@pcmew.org; parafiabrighton.org; St Mary Magdalen Church; 55 Upper North Street, Brighton, BN1 3FH; msze niedzielne: niedziela 9.00 Our Lady, Queen of Heaven Church; Stagelands, Langley Green, Crawley, RH11 7QD; msze niedzielne: niedziela 11.00 St. Agnes’ Church; 10 Whitley Road, Eastbourne, BN22 8NE; msze niedzielne: 2 i 3 niedziela m-ca 18.00 Our Lady Star of the Sea Church; 1 High Street, Hastings, TN34 3EY; msze niedzielne: 1. niedziela m-ca 18.00 St. George Church; Court Farm Road, Hove, BN3 7QR; msze niedzielne: sobota 18.30 Dom Polski w Hove; 78 Farm Road, Hove, BF3 1FD; msze niedzielne: poniedziałek 18.30; środa i piątek 10.30 St Augustine’s Church; Crescent Road, Tunbridge Wells, TN1 2LY; msze niedzielne: 4 niedziela m-ca 19.30

Bristol

Duszpasterz: ks. prob.

Jacek Michalski - (0117) 942 14 27; bristol@pcmew.org; parafiabristol.uk; Kościół Polski pw. MB Ostrobramskiej; Cheltenham Road, Bristol, BS6 5RH; msze niedzielne: sobota 19.00, niedziela 10.00, 12.30 i 15.00

Cambridge

Duszpasterz: ks. prob.

Waldemar Niewiński - (01223) 368539; cambridge@pcmew.org; parafia-cambridge.co.uk; Our Lady & The English Martyrs Church; Hills Road, Cambridge, CB2 1JR; msze niedzielne: 12.45 Kaplica polska pw. MB Królowej Polski; 231 Chesterton Road, Cambridge, CB4 1AS; msze niedzielne: sobota 18.00 St Thomas of Canterbury Church; Weeting Road, Brandon, IP27 0PT; msze niedzielne: 9.00

St Michael the Archangel Church; 82 Hartford Road, Huntingdon, PE29 1XP; msze niedzielne: 15.30

Cardiff

Duszpasterz: ks. prob. Michał Oszczudłowski - (029) 2025 3514; polskaparafiacardiff.org; Our Lady of Lourdes; Gabalfa Avenue, Gabalfa, Cardiff, CF14 2QQ; msze niedzielne: sobota 19.15, niedziela 10.30 i 12.00 St. David’s Church; Park Crescent, Newport, NP20 3AQ; msze niedzielne: niedziela 9.00 Our Lady Queen of Martyrs Church; Belmont Road, Hereford, HR2 7JR; msze niedzielne: 4. niedziela miesiąca 16.00 St Mary’s Church; Pontmorlais Road, Merthyr Tydfil, CF47 8RG; msze niedzielne: 1. niedziela miesiąca o 19.15

Corby-Kettering

Duszpasterz: ks. prob. Ryszard Taraszka 01536 203 574; corby@ pcmew.org; parafiacorby.co.uk Kościół pw. Św. Józefa Rzemieślnika; Rockingham Road, Corby, NN17 1AE; msze niedzielne: sobota 19.00, niedziela 10.30 i 16.00 St Edward the Confessor Church; 2 The Grove, Kettering, NN15 7QQ; msze niedzielne: 13.00

Coventry

Duszpasterz: ks. prob. Romuald Szczodrowski - (024) 7622 2455; coventry@pcmew.org; parafiacoventry.org.uk Kościół Polski pw. św.

Stanisława Kostki; Springfield Road, Coventry, CV1 4GR; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 9.00, 11.00, 18.00

Crewe

Duszpasterz: ks. prob. Piotr Gardoń SChr. - (01270) 256284; crewe@pcmew.org; St Mary of the Immaculate Conception Church; 13 Gatefield Street, Crewe, CW1 2JP; msze niedzielne: sobota 19.00, niedziela 12.45

Derby

Duszpasterze: ks. prob. Roman Kossakowski SChr. - (01332) 364078; ks. Sebastian Ludwin SChr. - (01332) 364078; derby@ pcmew.org; parafiaderby.co.uk; Kościół Polski pw. św.

Maksymiliana Kolbe; 9 Gordon Road, Derby, DE23 6WR; msze niedzielne: niedziela 9.00, 10.30, 12.00 (od września do lipca); 18:00

St Mary and Modwen Church; 78A Guild Street, Burton-uponTrent, DE14 1NB; msze niedzielne: 14.00 - ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA St. Joseph the Worker; Mount Street, Winshill; DE15 0JA; msze niedzielne: sobota 18:00 (od września do lipca)

Doncaster

Duszpasterz: ks. prob. Daniel Głoćko SChr. - 07564 413154; doncaster.eparafia.pl; St Peter in Chains Church; St Peter in Chains, Doncaster, DN1 2AA; msze niedzielne: sobota 17.00, niedziela 8.00, 12.00 Sacred Heart Church; Market Street, Hemsworth, WF9 4LB; msze niedzielne: brak St Bede’s Church; Station Road, Rotherham, S60 1HF; msze niedzielne: 11.15 - ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA

Dunstable

Duszpasterze: ks. prob. Piotr Redliński SChr. - (01582) 662807; ks. Krzysztof Sanda SChr.; ppld. co.uk; Kościół Polski pw. MB Częstochowskiej; 17 Victoria Street, Dunstable, LU6 3AZ; msze niedzielne: sobota 17.00, niedziela 9.00, 11.00, 17.30 - ZNIESIONA DO ODWOŁANIA, 19.00 OD 19 WRZEŚNIA SOBOTA 17:00 NIEDZIELA 8:30, 10:00, 11:30 ORAZ 19:00 The Holy Ghost Church; 33 Westbourne Road, LUTON, LU4 8JD; msze niedzielne: niedziela 19.00 - ZNIESIONA DO ODWOŁANIA St. Augustine’s Church; Langcliffe Drive, Heelands, MILTON KEYNES, MK13 7LA; msze niedzielne: niedziela 14.00 OD 19 WRZEŚNIA SOBOTA 19:00 NIEDZIELA 14:00

Enfield

Duszpasterz: ks. prob. Maciej Michałek – 07470804568; enfield@pcmew.org; parafiaenfield.org; Holy Family Chapel; 52 London Road, Enfield, EN2 6EN; msze niedzielne: sobota 18.00 i niedziela 9.00 St Monica’s Church; 1 Stonard Road, Palmers Green, London, N13 4DJ; msze niedzielne: niedziela 15.30

London – Forest Gate

Duszpasterz: ks.prob. Cezary Kraczkowski SChr. - (020) 8599 1445; parafiailford.co.uk;

informator GOODMAYES; High Road, Goodmayes, Ilford, IG3 8SH; msze niedzielne: 13.00 Immaculate Conception and St Joseph Church; 204 High Street, Waltham Cross, EN8 7DP; msze niedzielne: sobota 20.00, niedziela 10.00 Most Holy Redeemer; Petersfield Avenue, Harold Hill, ROMFORD, RM3 9PB; msze niedzielne: 15.30 UPTON PARK; 555 GREEN STREET, E13 9BF, UPTON PARK; msze niedzielne: 18.00

Gloucester

Duszpasterz: ks. prob. Dariusz Mazur - (01452) 523839; gloucester@pcmew.org St. Thomas More Catholic Centre; Princess Elizabeth Way, Cheltenham, GL51 7RA; msze niedzielne: 9.30 St Peter’s Church; London Road, Gloucester, GL1 3EX; msze niedzielne: sobota 19.30, niedziela: 12.30 Sacred Heart of Jesus and Mary Church; Moorend Road, Charlton Kings, Cheltenham, GL53 9AU; msze niedzielne: 16.15

Great Missenden

Duszpasterz: ks. prob. Roman Werner SChr. - (01494) 868248; tchr.org/amersham Immaculate Heart of Mary Church; 23 High Street, Great Missenden, HP16 9AA; msze niedzielne: 12.20 (oprócz 1. niedzieli m-ca) St Aidan’s Church; Finch Lane, Little Chalfont, HP6 5LF; msze niedzielne: 9.00 Holy Rood Church; Exchange Road, Watford, WD18 0PJ; msze niedzielne: 14.15 St. Columba Church; 432 Berkhamstead Road, CHESHAM, HP5 3HQ; msze niedzielne: 1. niedziela m-ca godz. 12.00

High Wycombe

Duszpasterz: ks. prob. Andrzej Neblik - (01494) 462994; parafiahighwycombe.org.uk Our Lady of Lourdes Church; 69 Camborne Avenue, Aylesbury, HP21 7UE; msze niedzielne: 8.30 Polski Dom; High Wycombe, HP13 7JF; msze niedzielne: 12.00, 18.00

Huddersfield

Duszpasterze: ks. prob. Józef Wacławik CHS - (01484) 420474; ks. kapelan Jan Wojczyński SChr. (01484) 531452; huddersfield@ pcmew.org Kościół Polski pw. MB Częstochowskiej, Królowej Polski; 88 Fitzwilliam Street, Huddersfield, HD1 5BB; msze niedzielne: niedziela: 11.15, 15.30, środa: 19.00, sobota: 12.00

Hull

Duszpasterz: ks. prob. Mariusz Gutowski SChr. - (01482) 341472; parafia.hull.pl St Wilfrid’s Church; 200 The Boulevard, Hull, HU3 3EL; msze niedzielne: 17.00

St Vincent’s Church; Queens Road, Hull, HU5 2QP; msze niedzielne: sobota 18.30 St Peter’s Church; Castle Road, Scarborough, YO11 1TH; msze niedzielne: 9.30 St George’s Church; Peel Street, York, YO1 9PZ; msze niedzielne: 13.30

Ilford Park

Duszpasterz: ks. prob. Marcin Wysocki - (01626) 332043; parafiawdevon.ucoz.net Kaplica pw. Chrystusa Króla i MB Ostrobramskiej Church; Ilford Park Polish Home, Stover, Newton Abbot, TQ12 6QH; msze niedzielne: 10.30 - we Mszy św. uczestniczą tylko rezydenci domu Ilford Park Polish Home The Sacred Heart Church; The Sacred Heart Church; 25 South Street, Exeter, EX1 1EB; msze niedzielne: 13.15 Assumption of Our Lady Church; 76 Abbey Road, Torquay, TQ2 5NJ; msze niedzielne: 18.30 St Joseph Church; 1 Stavordale Rd, WEYMOUTH, DT4 0AB; msze niedzielne: 15.00 (spowiedź od 14:30)

Ipswich

Duszpasterz: ks. prob. Paweł Nawłoka - 07486 880441; 82 Wellesley Road; IPSWICH, IP4 1PH; parafiaipswich.pl St Mary’s Church; 322 Woodbridge Road, Ipswich IP4 4BD; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 12.00 Our Lady Queen of Peace Church; The Avenue, Braintree, CM7 3HY; msze niedzielne: niedziela 16.30 St Edmund’s Church; 21 Westgate Street, Bury St Edmunds, IP33 1QG; msze niedzielne: 2. i 4. sobota m-ca godz. 16.00 St James the Less Church; 51 Priory Street, Colchester, CO1 2QB; msze niedzielne: niedziela 14.00

Jersey

Duszpasterz: ks. prob. Jacek Małecki - 07797 778 786 St Mary’s and St Peter’s Church; Wellington Road, St Helier, JE2 4RJ; msze niedzielne: 9.00 St Thomas Church; 17 Val Plaisant, St Helier, JE2 4TA; msze niedzielne: 19.30

Kidderminster

Duszpasterz: ks. prob. Marek Ogorzały SChr. - (01562) 745914; kidderminster@pcmew.org; parafiakidderminster.org.uk Kościół Polski pw.MB Ostrobramskiej; 50 Pitt Street, Kidderminster, DY10 2UN; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 10.00, 18.00 St George Church; 1 Sansome Place, Worcester, WR1 1UG; msze niedzielne: niedziela 14.00

Lancaster

Duszpasterz: ks. prob.

Ryszard Sadecki SChr. - (01524)

39820; lancaster@pcmew.org; kosciolwlancaster.org.uk Kościół Polski pw. MB Królowej Polski; Nelson Street, Lancaster, LA1 1PT; msze niedzielne: sobota 18.30, niedziela 9.30 Our Lady and St Joseph Church; The Rectory, Warwick Square, CARLISLE, CA1 1LB; msze niedzielne: 13.00 St Patrick’s Church; St John’s Road, MORECAMBE, LA3 1EX; msze niedzielne: niedziela 18.30 St Catherine’s Church; Drovers Lane, PENRITH, CA11 9EL; msze niedzielne: 1. niedziela m-ca 15.30 - ZAWIESZONO DO ODWOŁANIA Our Lady of Windermere Church; Lake Road, WINDERMERE, LA23 2EQ; msze niedzielne: sobota 16.00

Laxton Hall

Duszpasterze: ks. kapelan Andrzej Budzyński - (01780) 444242; ks. rezydent Jan Szponar Kaplica Polska pw.

Niepokalanej Maryi, Matki Kościoła; Laxton Hall, Laxton, Corby, NN17 3AU; msze niedzielne: 12.00

Leeds

Duszpasterz: ks. prob. Jan Zaręba - (0113) 262 3220; parafialeeds.com Kościół Polski pw. MB Częstochowskiej i św.

Stanisława Kostki; Newton Hill Road, Leeds, LS7 4JE; msze niedzielne: sobota 18.30, niedziela 9.30, 11.00, 19.00 St Roberts Church; Robert Street, Harrogate, HG1 1HP; msze niedzielne: 1. i 3. niedziela miesiąca 16.30 St Joseph’s Church; Back Street, Pontefract, WF8 1NL; msze niedzielne: 2. niedziela m-ca 16.15

Leicester

Duszpasterz: ks. prob.

Tadeusz Kordys - (0116) 221 7006; leicester@pcmew.org; leicesterpolonia.co.uk Kościół polski pw. Nawrócenia św. Pawła; Wakerley Road, Leicester, LE5 4WD; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 8.45, 11.15, 17.00

Letchworth

Duszpasterz: Ks. Prob. Cezary Komosiński – 07519059276; letchworth@pcmew.org; parafialetchworth-albert.co.uk St Hugh of Lincoln Church; 84 Pixmore Way, Letchworth, SG6 3TP; msze niedzielne: 13.00 SS Alban’s and Stephens Church; 14 Beaconsfield Road, ST ALBANS, AL1 3RB; msze niedzielne: 2. i 4. niedziela m-ca 16.00 St Mary Church; 26 Salisbury Square, HATFIELD, AL9 5JD; msze niedzielne: 18.00 Our Lady Queen of all Creation; St Albans Road, Hemel Hempstead, HP3 8PG; msze niedzielne: 1. i 3. niedziela m-ca 16.00

St Hilda Church; 9 Breakspear, Stevenage, SG2 9SQ; msze niedzielne: sobota godz. 17.00

London – Balham

Duszpasterze: ks. prob.

Władysław Wyszowadzki - (020) 8672 5070; ks. Aleksander Dasik (020) 8767 0358; ks. senior Teodor Bartnik; balham@pcmew. org; parafia-balham.co.uk Kościół Polski pw. Chrystusa Króla; 232-234 Balham High Road, London, SW17 7AW; msze niedzielne: 9.30, 10.45, 12.00, 18.00 Kaplica polska osiedla św.

Antoniego; 47-49 Foxbourne Road, London, SW17 7AW; msze niedzielne: 8.30

London – Croydon

Duszpasterze: ks. prob. Jerzy Mikrut - (020) 8653 8701; ks.

Bartosz Kasprzyszak; croydon@ pcmew.org; parafia-croydon.co.uk Kościół polski pw. Jezusa Miłosiernego; 6-8 Oliver Grove, London, SE25 6EJ; msze niedzielne: sobota 18.30, niedziela 8.30, 10.00, 18.00 Holy Innocents Church; 192 Selhurst Road, London, SE25 6XX; msze niedzielne: 12.00

London – Devonia

Duszpasterze: ks. prob. Bogdan Kołodziej - 08444874288; ks.

Tomasz Mężyk; devonia@pcmew. org; parafia-devonia.org.uk Kościół Polski pw. MB Częstochowskiej i św.

Kazimierza; 2 Devonia Road, Islington, LONDON, N1 8JJ; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 9.00, 11.00, 12.30 - ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA, 15.00, 19.00

London – Ealing

Duszpasterze: ks. prob. Michał Kozak MIC - (020) 8567 1746; ks. Wiktor Gumienny MIC (020) 8567 1746; ks. senior Jerzy Januszkiewicz - (020) 8621 5260; ks. Klaudiusz Rokicki MIC - (020) 8567 1746; ks. Piotr Szyperski MIC - (020) 8567 1746; ealing. office@gmail.com; parafiaealing. co.uk Kościół polski pw. NMP Matki Kościoła; 2 Windsor Road, LONDON, W5 5PD; msze niedzielne: sobota 19.00, 20.30 (Windsor Hall) MSZA NA WINDSOR DLA NEOKATECHUMENATU ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA, niedziela 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 14.30, 17.15, 19.00, 20.30 Uwaga! Kościół otwierany jest 15 minut przed Mszą Świętą i zamykany bezpośrednio po mszy do dezynfekcji.

Kaplica domu polskiego, Kolbe House; 18 Hanger Lane, LONDON, W5 3HH; msze niedzielne: sobota 16.30 ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA Divine Mercy Apostolate; 1 Courtfield Gardens, LONDON, W13 0EY; msze niedzielne: 10.00 ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA Kaplica Sióstr Imienia Jezus; 57 Mount Park Road, LONDON,

~ 75

W5 2RU; msze niedzielne: sobota - 17.00 ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA

London – HighgateFinchley

Duszpasterz: ks. prob.

Marek Gałuszka - (020) 8371 0189; highgate@pcmew.org; finchleyparish.co.uk St Joseph’s Retreat Church; Highgate Hill, LONDON, N19 5NE; msze niedzielne: 13.30 St Mary Magdalene Church; 6 Athenaeum Road, London, N20 9AE; msze niedzielne: 16:00 St Philip the Apostle Church; Gravel Hill, Finchley, LONDON, N3 3RJ; msze niedzielne: 18.30

London – Hammersmith

Duszpasterze: ks. prob. Marek Reczek - (020) 8743 8848; ks. asyst. Zygmunt Zapaśnik 0208 743 88 48; hammersmith@ pcmew.org; bobola.church Kościół Polski pw. św.

Andrzeja Boboli; 1 Leysfield Road, LONDON, W12 9JF; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 8.30, 10.00, 12.00, 18.00 Our Lady Queen of the Apostles Church; 15 The Green, HESTON, TW5 0RL; msze niedzielne: 15.00 - ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA

London – Lewisham

Duszpasterz: ks. prob. Dawid Jasiński - (+44) 07448583386; lewisham@pcmew.org St. William of York; 4 Brockley Park, Forst Hill, London, SE 23 1PS; msze niedzielne: sobota 19.30 Kaplica Domu Polskiego pw. św.

Jana Bosko; 8A Waldram Park Road, Forest Hill, LONDON, SE23 2PN; msze niedzielne: 9.00 Our Lady Help of Christians; 127 Mottingham Rd, London, SE9 4ST; msze niedzielne: godz. 13.00

London – South Kensington

Duszpasterz: ks. prob. Bartosz Rajewski - 07449 801 752; chaplaincy@pcmew.org; parafiakensington.uk Little Brompton Oratory; Brompton Road, London, SW7 2RP; msze niedzielne: Z uwagi na pandemię COVID-19, Little Brompton Oratory pozostaje zamknięte od odwołania.

Msze św. celebrowane są w następujących miejscach: Niedziela, godzina 12.00 - St. Patrick Church, 167 West Hendon Broadway, NW9 7EB (Msze św. także w poniedziałki i środy o godz. 19.00 - wcześniej od godz. 18.00 - adoracja); Niedziela, godzina 18.00 (od 4 października 2020 r. - godzina 14.00) - Maria Assumpta Chapel, 23 Kensington Square, W8 5HN.

London – Putney

Duszpasterze: ks. prob. Andrzej Zuziak SChr. - 020 8788 3933; ks.

Leszek Rygiewicz SChr.; putney@ pcmew.org; parafiaputney.co.uk

76 ~ informator Kościół Polski pw. św. Jana Ewangelisty; St John’s Avenue, LONDON, SW15 6AJ; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 8.30, 10.00, 11.30, 13.00, 18.00 Christ the King Church; The Crescent, Wimbledon Park, LONDON, SW19 8AJ; msze niedzielne: 12.45 - ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA

London – Willesden Green

Duszpasterze: o. prob. Adam Tomaszewski SJ - (020) 8452 4304; o. Leszek Szuta SJ; o. Adam Baczewski SJ; willesden.green@ pcmew.org; polishjesuits.co.uk St. Francis of Assisi Church; Cullingworth Rd, LONDON, NW10 1NR; msze niedzielne: sob.19.00, niedz. 9.00, 10.30, 12.00, 19.00 Kaplica domu polskiego pw.

MB Miłosierdzia; 182 Walm Lane, LONDON, NW2 3AX; msze niedzielne: 10.30, 12.00

Manchester

Duszpasterze: ks. prob. Karol Rogasik SChr. - (0161) 226 1588; ks. Wojciech Rożdżeński SChr. - (0161) 226 1588; ks. senior Edward Sopala SChr. - (0161) 226 1588; ks. senior Stanisław Leniart - (0161) 226 1588; parafiamanchester.pl Kościół Polski pw. Miłosierdzia Bożego; 196 Lloyd Street North, Manchester, M14 4QB; msze niedzielne: sobota 19.00, niedziela 8.00, 10.00, 12.00 oraz 19.00

Mansfield

Duszpasterz: ks. prob.

Kazimierz Bidziński - (01623) 626470; mansfield@pcmew.org; parafia-mansfield.co.uk/ Kościół Polski pw. Św. Barbary; Windmill Lane, MANSFIELD, NG18 2AL; msze niedzielne: sobota 18.30, niedziela 9.30, 11.15 St Joseph the Worker Church; 101 Winfield Avenue, WORKSOP, S81 0SF; msze niedzielne: 16.00

Melton Mowbray

Duszpasterz: ks. prob. Krzysztof Zalewski - (01664) 562101 Kościół Polski pw. MB Częstochowskiej; 82 Sandy Lane, Melton Mowbray, LE13 0AW; msze niedzielne: sob. 18.00, niedz. 11.00 Dom Polski; True Lovers Walk, Loughborough, LE11 3DB; msze niedzielne: 09.00

Godalming

Duszpasterz: ks. prob.

Tomasz Kocjan - 01483 497860; parafiamilford.org.uk St Edward the Confessor; Sutton Park, Sutton Green, GUILDFORD, GU4 7QN; msze niedzielne: Sobota o 18.00 St Joseph’s Church; Portsmouth Road, Milford, GU8 5DY; msze niedzielne: niedziela: 8.15; 18.00 St John the Evangelist Church; 3 Springfield Road, Horsham, RH12 2PJ; msze niedzielne: 13.00 St Tarcicius Church; 227 London Road, Camberley GU15 3EY; msze niedzielne: 2. niedz. m-ca: 11.00 10 grudnia 2021

Newcastle-upon-Tyne

Duszpasterz: ks. prob. Jan Świętek - (0191) 273 3575; newcastle@ pcmew.org; parafianewcastle. org.uk Kaplica Polska pw. MB Częstochowskiej; 2 Maple Terrace, Newcastle upon Tyne, NE4 7SF; msze niedzielne: 1 i 2 sobota m-ca godz. 18.00; 2, 3 i 4 niedziela m-ca godz. 09.00; wszystkie niedz.m-ca godz. 18.00 St Patrick Church; Victoria Road, CONSETT, DH8 5AX; msze niedzielne: 3 niedz. m-ca godz. 13.00 St Teresa Church; Harris Street, DARLINGTON, DL1 4NL; msze niedzielne: 1 niedziela m-ca godz.

08.45; 2 niedziela m-ca godz.

13.00; 4 sobota m-ca godz. 18.00 St Wilfrid Church; Sunderland Road, GATESHEAD, NE8 3QR; msze niedzielne: wszystkie niedziele m-ca godz. 11.00 The Sacred Heart Church; Linthorpe Road, MIDDLESBROUGH, TS5 6LD; msze niedzielne: 3 sobota m-ca godz.

18.00; ostatnia niedziela m-ca godz. 14.00

Northampton

Duszpasterz: ks. prob. Janusz Zbroniec - 07758 689059; parafianorthampton.pl Kościół Polski pw. św.

Stanisława i św. Wawrzyńca; Duke Street, Northampton, NN1 3BA; msze niedzielne: 9,00, 10.30, 19.00 St Augustine’s Church; 32 London Road, Daventry, NN11 4BZ; msze niedzielne: sobota przed 1. i 3. niedzielą m-ca 18.30 Our Lady of the Sacred Heart Church; 82 Knox Road, Wellingborough, NN8 1JA; msze niedzielne: sobota przed 2. i 4. niedziela m-ca 20.00, niedziela 12.30

Northolt

Duszpasterz: ks. prob. Witold Kapuściński - (020) 8993 0097; northolt@pcmew.org; parafiaojcapio.com St. Bernard Church; 17 Mandeville Road, NORTHOLT, UB5 5HE; msze niedzielne: 17.00 St Lawrence Church; 9 The Green, FELTHAM, TW13 4AF; msze niedzielne: 13.00 Holy Family Church; Vale Lane, London, W3 0DY; msze niedz.: 10.00

Northwich

Duszpasterz: ks. prob. Grzegorz Kozieński SChr. - (01606) 42877; liverpool.chrystusowcy.pl Kościół polski pw. MB Częstochowskiej; 107 London Road, Northwich, CW9 8AT; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 10.00 St. Patrick Church; Park Place, Liverpool, L8 5UX; msze niedzielne: niedziela 13.00 St Stephen, First Martyr Church; 101 Sandy Ln, Warrington WA2 9HS; msze niedzielne: 15.30

Norwich

Duszpasterz: ks. prob.

Waldemar Haręza - (01603) 928622; norwich@pcmew.org St John the Baptist Church; St Giles’ Gate, Norwich, NR2 2PA; msze niedzielne: sobota 16.00 Methodist Church; 72 High Street, WATTON, IP25 6AH; msze niedzielne: Sobota 18.30 ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA St Thomas of Canterbury Church; Brandon Road, IP27 0PT Brandon; msze niedzielne: niedziela 09.00 St. Williams Way - Churchfield Green Our Lady’s; Norwich NR7 0AH; msze niedzielne: 11.30

Nottingham

Duszpasterze: ks. prob.

Krzysztof Kawczyński - (0115) 960 4740; ks. Janusz Sroka – (0115) 962 37 13; nottingham@ pcmew.org; parafianottingham. org.uk Kościół Polski pw. MB Częstochowskiej; 2 Sherwood Rise, Nottingham, NG7 6JN; msze niedzielne: sobota 18.30, niedziela 9.30, 11.00, 12.30 i 18.30

Oxford

Duszpasterz: prob. ks. dr Edward Rusin - (01865) 510354, 07842901275; oxford@pcmew. org; parafiaoxford.co.uk Corpus Christi Church; Margaret Road, Oxford, OX3 8AJ; msze niedzielne: środa, 1. piątek m-ca godz. 19:00 i sobota - godz. 18:00 St. Anthony of Padua Church; 115 Headley Way, Oxford, OX3 7SS; msze niedzielne: 12.00 Our Lady & St. Edmund; 1 Radley Road, ABINGDON, OX14 3PL; msze niedzielne: 14.00 St John the Baptist Church; Alexandra Road, Andover, SP10 3AD; msze niedzielne: 2. i 4. niedziela m-ca 18.00 ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA

Penrhos

Duszpasterze: ks. kapelan Ryszard Hanaczewski - (01758) 461310; ks. senior Władysław Marmol; penrhos@pcmew.org Kościół osiedla polskiego pw.

Our Lady and St Cynfil; Penrhos Home, Pwllheli, LL53 7HN; msze niedzielne: niedziela 9.30

Peterborough

Duszpasterze: ks. prob. Paweł Urbanek SChr. - (01733) 552726; ks. asyst. Arcenio Fialek SChr.; peterborough@pcmew.org; pmkpeterborough.pcmew.org Our Lady of Lourdes Church; Welland Road, Dogsthorpe, Peterborough, PE1 3SP; msze niedzielne: sobota 19.15, niedziela 10.45, 12.30, 19.15 Our Lady and St Charles Borromeo Church; 63 Queens Road, Wisbech, PE13 2PH; msze niedzielne: 15.30 (daty mszy: 01 i 15 listopada)

Preston

Duszpasterz: ks. prob. Paweł Szatlewski - (01772) 700231; smgpreston.org.uk St Maria Goretti Church; Gamull Lane, PRESTON, PR2 6SJ; msze niedzielne: sobota 17.30, niedziela 12.00; dodatkowa msza św.: niedziela 17.30 St Marie-on-the-Sands Church; 25 Seabank Road, Southport, PR9 0EJ; msze niedzielne: St Cuthbert’s Church; Lytham Road, South Shore, Blackpool, FY1 6BS; msze niedzielne: 15:30

Reading

Duszpasterze: ks. prob. Rafał Jarosławski - (0118) 375 7587; ks. senior Edward Stachurski - (0118) 375 7587; reading@pcmew.org; parafiawreading.net Kościół polski pw. Najśw. Serca Pana Jezusa; 61 Watlington Street, Reading, RG1 4RF; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 9.00, 11.00, 18.00 The Holy Ghost Church; Sherborne Road, Basingstoke, RG21 5TD; msze niedzielne: 3 sobota m-ca 18.00

Rochdale

Duszpasterz: ks. prob. Wojciech Świątkowski SChr - 01706 345 950; rochdale@pcmew.org Kaplica Polska pw. MB Częstochowskiej; Polish Catholic Centre, Manchester Road, Rochdale, OL11 4LX; msze niedzielne: 10.00 St Patrick’s Church; 40 Union Street West, Oldham, OL8 1DL; msze niedzielne: 12.30

Rugby

Duszpasterz: ks. prob.

Władysław Liptak - (01788) 560478 St Marie’s Church; Dunchurch Road, Rugby, CV22 5EL; msze niedzielne: 12.30 Kapilca polska pw Miłosierdzia Bożego; 17 Lawford Road, Rugby, CV21 2EB; msze niedzielne: 18.00 St Joseph’s Church; Avon Dassett, SOUTHAM, CV47 2AR; msze niedzielne: 1. i 3. niedz. m-ca 15.15 St Joseph the Worker Church; Edmunds Road, BANBURY, OX16 0PP; msze niedzielne: 2. niedziela m-ca 15.15 St John the Evangelist Church; 25 South Bar Street, BANBURY, OX16 9AF; msze niedzielne: ostatnia niedziela m-ca 15.15 Kaplica polska pw. Chrystusa Ukrzyżowanego; Polish Catholic Centre, 54 High Street, Leamington Spa, CV31 1LW; msze niedzielne: sobota 17.30 ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA, niedziela 10.15

Scunthorpe

Duszpasterz: ks. prob.

Włodzimierz Pająk SChr. - (01724) 855698 Holy Souls’ Church; Frodingham Road, Scunthorpe, DN15 7TA; msze niedzielne: 16.30 St Joseph and St Thomas of Canterbury Church; 143 Pasture

Road, Goole, DN14 6DP; msze niedzielne: 1. sobota m-ca 20.00 ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA St. Mary on the Sea; Heneage Road, Grimsby, DN32 9DZ; msze niedzielne: 9.00 St Hugh’s Church; 34 Broadgate, Lincoln, LN2 5AQ; msze niedzielne: 12.15

Sheffield

Duszpasterz: ks. prob.

Leszek Seweryn - (0114) 263 1688; sheffield@pcmew.org; lpcmsheffield.com St Charles Borromeo Church; St Charles Street, Attercliffe, Smsze niedzielne: sobota 18.30, niedziela 09.00; 10.30; 12.00; 13.30 Church of the Holy Rood; George Street, Barnsley, S70 1AX; msze niedzielne: 16.00 - ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA The Annunciation Church; 2 Spencer Street, Chesterfield, S40 4SD; msze niedzielne: 13.00 ZAWIESZONE DO ODWOŁANIA

Slough

Duszpasterz: ks. prob. Leszek Buba - 01753 533 861; (01753) 533861; slough@pcmew.org; parafiaslough.org Kościół polski pw. Miłosierdzia Bożego i Matki Bożej Królowej Polski; 48 Pitts Road, Slough, SL1 3XH; msze niedz.: sobota 18.00, niedziela 8.00, 10.00, 12.00, 18.00 St. Tarcisius Church; 227 London Road, Camberley, GU15 3EY; msze niedzielne: czwarta niedziela miesiąca o godz. 14.00

Southampton

Duszpasterz: ks. Mariusz Urbanowski SChr. - (023) 8178 6316; southampton@pcmew.org; southampton.chrystusowcy.pl St Edmund’s Church; The Avenue, Southampton, SO15 2EQ; msze niedzielne: msze niedzielne: sobota 17.30 i 19.00 Holy Cross Church; 53 Leigh Road, Eastleigh, SO50 2EQ; msze niedzielne: msze niedzielne: 8.30 Holy Family Church; 4 Redbridge Hill, Millbrook, Southampton, SO16 4PL; msze niedzielne: msze niedzielne: 17:30 i 19:00 St. Joseph’s Catholic Church; 48 Bugle St, Southampton, SO14 2AH; msze niedzielne: czwartek i piątek 19.00

Southend-on-Sea

Duszpasterz: ks. prob. Wojciech Mozdyniewicz - 07566 229 699; southend@pcmew.org The Most Holy Trinity; 71 Wickhay, Basildon, SS15 5AD; msze niedzielne: wszystkie niedziele za wyjątkiem 2. niedzieli m-ca 12.30 sobota przed 2. niedzielą m-ca 19.30 Our Lady Immaculate and Holy Name Church; 178 New London Road, Chelmsford, CM2 0AR; msze niedzielne: niedziela o 16.00 ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA Sacred Heart Church; 418 South Church Road, Southend on Sea, SS1 2QB; msze niedzielne: 9.00 Our Lady Help of Christians and St Helen; 27 Milton Rd, Westcliff-

informator on-Sea, SS0 7JP; msze niedzielne: sobota godz. 17.30

Stoke-on-Trent

Duszpasterz: ks. prob.

Jacek Jabłoński - (01782) 411195; stoke@pcmew.org; parafiastokeontrent.pcmew.org Our Lady of Perpetual Succour Church; Masterson Street, Fenton, ST4 3QB; msze niedzielne: 11.00, 14.00 i 19.00 St Mary’s Church; Compton Road, Leek, ST13 5NH Msze niedzielne: sobota 16.30

Swansea

niedzielne: soboty o godz. 17:30 przed 2 i 4 niedzielą m-ca.

Our Lady of Peace Church; Waunt-lan-yr-afon Road, Llanelli, SA15 3AB; msze niedzielne: 12.00

Swindon

Duszpasterz: ks. prob.

Jarosław Kozak - (01793) 531257; swindon@pcmew.org; parafiaswindon.com Kościół katolicki p.w. św.

Jana Pawła II; Whitbourne Avenue, Swindon; SN3 2JX; msze niedzielne: sobota 18.00, niedziela 8.00, 09.30, 10.30, 12.30 St Peter’s Church; 7 St Peter’s Road, Cirencester, GL7 1RE; msze niedzielne: 1. sobota miesiąca 16.00 - ZAWIESZ. DO ODWŁ.

St George Church; Billet Street, Taunton, TA1 3NN; msze niedzielne: 12.00 St Joseph Church; 9 Binford Place, Bridgwater, TA6 3NJ; msze niedzielne: sobota 18.30 The Holy Ghost Church; 73 Higher Kingston, Yeovil, BA21 4AR; msze niedzielne: 16.30 Corpus Christi; Ellenborough Park, WESTON SUPER MARE BS23 1XW; msze niedzielne: 9.00

Telford – Stafford

St Austin’s Church; 82 Wolverhampton Road, STAFFORD, ST17 4AW; msze niedzielne: 12.30 St Patrick’s Church; King Street, Wellington, TELFORD, TF1 3AP; msze niedzielne: 17.00

Trowbridge

Duszpasterz: ks. prob. Zbigniew Zybała - (01225) 752930; trowbridge@pcmew.org Sala ośrodka Lokalnej PMK pw.

MB Częstochowskiej; 6 Waterworks Road, Trowbridge, BA14 0AL; msze niedzielne: 10.00, 19.00 St John the Evangelist Church; South Parade, Bath, BA2 4AF; msze niedzielne: 12.30 St Catharine’s Church; 4 Park Road, Frome, BA11 1EU; msze niedzielne: 1. sobota m-ca 18.00 St Osmund’s Church; 95 Exeter Street, Salisbury, SP1 2SF; msze niedzielne: 2. niedziela m-ca 16.00

~ 77

St Michael’s Church; 6 Park Road, SHEPTON MALLET, BA4 5BP; msze niedzielne: 1. sobota m-ca 16.00

West Bromwich

Duszpasterz: ks. prob. Ireneusz Maraszkiewicz - (0121) 532 4548; 18 Fitzguy Close, WEST BROMWICH, B70 6RU St Michael and the Holy Angels Church; 260 High Street, , B70 8AQ; msze niedz.e: 14.00 i 16.00 St. Thomas of Canterbury; Dartmouth Avenue, WALSALL, WS3 1SP; msze niedzielne: 12.00

Wolverhampton

Duszpasterz: ks. prob. Wiesław Garbacz - (01934) 629865; tauntonparafia.co.uk

Duszpasterze: ks. prob. Michał Łatuszyński - 07926 044 405; ks. senior Jan Główczyk 01785 748 891; stafford@pcmew.org; parafia-stafford.pcmew.org Our Lady of Pity; Meadow Farm Drive, Harlescott, Shrewsbury, SY1 4JY; msze niedzielne: 9.00 ZAWIESZONA DO ODWOŁANIA

Policja, straż pożarna, pogotowie - 112, 999 Informacja kolejowa 0845 748 4950

Osoby niesłyszące - wiadomość tekstowa pilna - 18000 NHS Helpline - 0800 22 44 88 Post Office 0845 722 3344

Informacja transportowa w Londynie - 020 7222 1234 Połączenia autobusowe 0870 6082 608

Informacja o numerach lokalnych i międzymiastowych - 192

Informacja o numerach międzynarodowych - 153

AMBASADA RP W LONDYNIE 47 Portland Place, Londyn W1B 1JH, tel. 0 207 2913 520, e-mail: london@msz.gov.pl

WYDZIAŁ KONSULARNY AMBASADY RP W LONDYNIE 10 Bouverie Street, City of London EC4Y 8AX, tel. 0 207 8228 900, e-mail: londyn.konsulat@msz.gov.pl

KONSULAT GENERALNY RP W MANCHESTERZE Manchester One, 51 Portland Street, Manchester M1 3LD, tel. 0 161 245 4130, e-mail: manchester@msz.gov.pl

KONSULAT GENERALNY RP W EDYNBURGU 2 Kinnear Road, Edynburg EH3 5PE, tel. 0 131 552 0301, e-mail: edinburgh@msz.gov.pl

KONSULAT GENERALNY RP W BELFAŚCIE 67 Malone Road, BT9 6SB , Belfast, tel. 0 28 96209500, e-mail: belfast.kg.sekretariat@ msz.gov.pl

Polska Misja Katolicka w Anglii

Związek Harcerstwa Polskiego w Wielkiej BrytaniiI

Polski Uniwersytet na Obczyźnie

Polish Heritage Society UK

Polish Psychologist Association

Fundacja Stowarzyszenie Kombatantów w Wielkiej Brytanii

Lewisham Polski Ośrodek Levisham

Polish Proffesionals in UK

Duszpasterz: ks. prob. Artur Strzępka 07549 325 521; swansea@pcmew.org Sacred Heart Church; School Road, Morriston, Swansea, SA6 6HZ; msze niedzielne: 14.00 Our Lady of Mount Carmel Church; Pontfaen Road, LAMPETER, SA48 7BS; msze

Taunton

Telefony alarmowe i infolinie

Duszpasterz: ks. prob. Tomasz Maziarz - 01902 422833; Presbytery; 74 Green Drive, wolverhampton@pcmew.org Kościół Polski pw. Trójcy Świętej; 265 Stafford Road, Wolverhampton, WV10 6DQ; msze niedzielne: sob. 18.00, niedz.a 9.30, 11.30, 18.00

Ambasada i konsulaty

Polskie instytucje i organizacje

2-4 Devonia Road, Islington, London, N1 8JJ, www: www. pcmew.org, tel. 020 7226 3439, ZJEDNOCZENIE POLSKIE W WIELKIEJ BRYTANII 240 King Street, Hammersmith W6 0RF London, www: www. zpwb.org.uk, tel. 0 208 741 16 06,

POSK (Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny)

238-246 King Street, London W6 0RF, www: www.posk.org, tel.

020 8741 1940

Polska Macierz Szkolna

238 King Street London, W6 0RF, www: www.polskamacierz.org/ en/, tel. 020 8742 6431

Fundacja Veritas

63 Jeddo Road, London W12 9EE, www: www.veritasfoundation. co.uk, tel. 020 3740 8350

23-31 Beavor Lane, London W6 9AR, www: www.zhpwb.org.uk, tel. 020 8748 8006

Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego 20 Prince’s Gate, London, SW7 1PT, www: www.pism.co.uk, tel.

020 7589 9249

Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie

238-246 King Street, London W6 0RF, www: www.pilsudski.org.uk, tel. 020 8748 6197

Biblioteka Polska - POSK 238-246 King Street, London W6 0RF, www: polishlibrarylondon. co.uk/biblioteka, tel. 020 8741 1940

238-246 King Street, London W6 0RF, www: www.puno.edu.pl, tel.

020 8846 9305

238-246 King Street, London W6 0RF, www: www.spk-wb.com, tel.

020 8741 1911,

Zjednoczenie Polek na Emigracji

238-246 King Street, London W6 0RF, e-mail: charity@ polishwomensba.org.uk, tel. 020 8563 1893

Polish YMCA London Association

20 Gunnersbury Ave, London W5 3QL, www: www. polskaymcalondon.com, tel. 020 8992 5699

Widecombe Lodge, 2, Brentham Lodge, London W5 1BJ, , www: www. polishheritage.co.uk 8 Waldram Park Road, London, SE23 2PN, www: www.osrodeklpc.com

Ognisko Polskie

55 Princes Gate, London, SW7 2PN, www: www.ogniskopolskie.org. uk, tel. 020 7589 4670

East European Resource Center 238-246 King Street, London W6 0RF, www: www.eerc.org.uk, tel. 020 8741 1288, Free Advice Line: 0800 121 4226

238-246 King Street, London W6 0RF, www: www.polishpsychologists. org 55 Exhibition Road London SW7 2PN, www: www.polishprofessionals. org.uk

Poles in Need UK CIC & Centrum Pomocy Familia 238-246 King Street, London W6 0RF, www: www.pinuk.online, tel. 07809904386

Haringey PEEC Centrum Rodzinne

Pretoria Road, Tottenham, N17 8DX, www: www.peec.org.uk, tel.

0208 365 9090, 07956574274

78 ~ informator Instytut Polski w Londynie

10 Bouverie Street, London EC4Y 8AX, www: www.polishculture.org.uk, tel. 020 7822 8990

Merton „PYZA” Stowarzyszenie na Rzecz Polskich Rodzin 66-72 High Street, SW19 2BY Colliers Wood, www: www.polishfamily.org.uk

Stockwell POLES CONNECT Project Partnership Lambeth,

157 South Lambeth Road, London, SW8 1XN, tel. 020 7793 7730, www: www.stockwell.org.uk

Oxford Oxford Polish Association

Bradgate Road, Bedford, MK40 3DE, www: www.pbic.org.uk, tel. 01234 328100

Birmingham Polish Millenium House

Bedford Ośrodek Integracji Polsko-Brytyjskiej

Luton POLONIA – Polish Community Group

www: www.poloniapcg.org.uk, tel. 07969254578

Blackbird Leys Road, Oxford, OX4 6HW, www: www.opaoxford.org, tel. 07585442696

Bordesley St, Birmingham B5 5PH, polishmillenniumhouse.org.uk, tel. 0121 643 3577

Birmingham – Polish Expats Association (Erdington)

Lotniska

Aberdeen Airport,

Dyce, Aberdeen AB21 7DU, tel. +44 (01224) 722 331, www.aberdeenairport.com

Belfast City Airport,

George Best Belfast City Airport, Belfast BT3 9JH, tel. +44 (0)28 9093 9093, www.belfastcityairport.com

Belfast International Airport, Belfast BT29 4AB, tel. +44 (0)28 9448 4848, www.belfastairport.com

Birmingham International Airport,

Airport Way, Birmingham, B26 3QJ, tel. +44 0870 733 5511, www.birminghamairport.co.uk

CF62 3BD, Wales, tel. +44 (01446) 711 111, www.tbicardiffairport.com

Coventry Airport,

Coventry Airport South, Siskin Parkway West, Coventry, CV3 4PB, tel. +44 (0)2476 308 600, coventryairport.co.uk

Edinburgh Airport,

Edinburgh EH12 9DN, tel. +44 (0)870 040 0007, www.edinburghairport.com

Glasgow Airport,

Glasgow, Paisley, Renfrewshire PA3 2SW, tel. +44 (0)141 887 1111, www.glasgowairport.com

Inverness Airport,

Vale of Glamorgan,

Inverness, Scotland, UK, IV2 7JB, tel. +44 (01667) 464 000, www.hial.co.uk

London Polska Macierz Szkolna

Aylesbury PSS w Aylesbury

Cardiff International Airport,

Leeds Bradford International Airport,

Aberdeen PS im. św. St. Kostki tel. 07784675058

PSS tel. 07932499848

Accrington PSS im. Pana Kleksa

tel. 012542 33382, 07842841679

Amersham PS im. św. Józefa

info@polskaszkolaamersham.co.uk 10 grudnia 2021

tel. 07876535548

Banbury PSS tel. 07841759790

Bath Integracyjna Szkoła Sobotnia im. Fryderyka Chopina tel. 07710816449

Bath PSS im. Jana Pawła II w Bath tel. 07449309894

Bedford Szkoła Polska im. JP II

Walsall Europeans Association Welfare INC Joseph Leckie Academy, Walstead Rd, Walsall, WS5 4PG, www: www.ewacic.com/pl, tel. 0787 525 8192

Southampton SOS Polonia

32 Queen’s Terrace, Southampton SO14 3BQ, www: www.sospolonia.net,

Middlesex UB3 5AP, tel. +44 0870 000 0123, www.heathrowairport.com

Leeds LS19 7TU, tel. +44 (0113) 250 9696, www.leedsbradfordairport.co.uk

London Luton Airport,

Liverpool L24 1YD, England, tel. +44 0870 129 8484, 0906 108 8484, www.liverpoolairport.com

London Stansted Airport,

Liverpool John Lennon Airport,

London City Airport,

London City Airport Ltd, Royal Docks, London E16 2PX, tel. +44 (0)20 7646 0088, www.londoncityairport.com

London Gatwick Airport,

Navigation House, Airport Way, Luton, Bedfordshire LU2 9LY, tel. +44 (0)1582 405 100, www.london-luton.co.uk

Enterprise House, Bassingbourne Road, Essex CM24 1QW, tel. +44 (0)870 000 0303, www.stanstedairport.com

Manchester Airport,

West Sussex, RH6 0NP, tel. +44 0870 000 2468, www.gatwickairport.com

Manchester Airport Plc, Manchester M90 1QX, tel. +44 (0)161 489 3000, www.manchesterairport.co.uk

234 Bath Road, Hayes,

Woolsington, Newcastle-Upon-Tyne,

London Heathrow Airport,

Szkoły sobotnie

238 King Street, London, W6 0RF, Tel. 020 874 264 31 (od poniedziałku do piątku w godz.

10.00-17.00, w środy do 19.00)

109 High St, Birmingham B23 6SA, www: www.polishexpats.org.uk, tel. 0121 382 2568

tel. 07525218426 szkola.polska.bedford@gmail.com

Bedford PSS przy Stowarzyszeniu Kultury i Języka Polskiego tel. 07935643005 Birmingham PSS im. M. Kopernika tel. 07849450483

Blackburn PSS im. A. Mickiewicza tel. 07513037683

Blackpool PS Przedmiotów Ojczystych tel. 07926258084

Newcastle Airport,

Boston PSS tel. 07851864621

Bournemouth PS Nauczania Przedmiotów Ojczystych tel. 07854814412, 01202801208

Bracknell PSS im. Chopina tel. 07837486598

Bradford PSS tel. 07581114643

Brighton / Hove PSS im. gen. Sikorskiego tel. 07926769798

tel. 02380 233722

Liverpool Meyerside Polish Community

1st Floor, 5 Covent Garden, Liverpool L2 8UD, www: www.merseysidepolonia. com

Nottingham Signpost to Polish Succes Tennyson, Unit B, Forest Road West, NG7 4EP Nottingham, www: www.empp.co.uk, tel. 0115 978 1396

tel. +44 0870 122 1488, www.newcastleairport.com

Norwich International Airport, Amsterdam Way, Norwich, NR6 6JA, tel. +44 (01603) 411 923, www.norwichairport.co.uk

Nottingham East Midlands Airport,

Castle Donington, Derby DE74 2SA, tel. +44 (01332) 852 852, www.eastmidlandsairport.com

Southampton International Airport,

Wide Lane, Southampton, Hampshire, SO18 2NL, tel. +44 0870 040 0009, www.southamptonairport.com

Brighton / Hove PSS im. Jana Brzechwy tel. 07470203363

Bristol Integracyjna Sz. Sobotnia im. gen. Wł. Andersa tel. 07806612529, 07541244281

Bristol PSS im. Jana Pawla II

tel. 01179602269, 07756797798

Burnley PSS tel. 07837845007

Cambridge PSS im. Dąbrówki tel. 01223358219

informator Canterbury PSS tel.07878957519

Cardiff PSS tel. 07704445465, Carlisle PSS tel. 07729670242

Chatham (Medway) PS w Kent im. Juliana Tuwima tel. 07847221866 Chelthenam PSS tel. 07776331002

Corby PSS tel. 07704628444 Coventry PSS tel. 01455230560

Craigavon PSS tel. 07549619661

Crawley PSS tel. 07725908836 Derby PS Przedmiotów tel. 07581172361

Derry Polish Abroad Saturday School info@polishabroad.co.uk Ely Polska Społeczna Szkoła tel. 07523460097

Exeter PSS tel. 07947647731

Fife PS im. Jana Pawła II tel. 07724544543

Glasgow PSS tel. 07545538935

Gloucester PSS tel. 07800842430 Gravesend PSS tel. 01322402482

Grays PSS Przedmiotów Ojczystych im. Wisławy Szymborskiej tel. 07511551832

Grimsby PSS tel. 07736940301

Harlow PS Przedmiotów Ojczystych im. J. Tuwima tel. 07851387655, 07552010903,

Hastings / St Leonards-on-Sea PSS Uzupełniająca im.

Jana Brzechwy tel. 07917795512

High Wycombe PS Przedmiotów Ojczystych tel. 07903189252

High Wycombe PS im. św. Bernarda tel. 01628525753

Hitchin PSS im. M. Skłodowskiej tel. 01462632933

Huddersfield Szkoła Ojczysta im. A. Mickiewicza tel. 07939117590 Hull PSS St. Mary’s College

tel. 07775698031, 01482803514

PSS im. I.Sendlerowej tel. 07526144246

Huntingdon PSS tel. 07856514222

Inverness Szkoła im. św. Jana Pawła II tel. 01463223223,

Jersey PS Przedmiotów Ojczystych tel. 07700348183 Kettering PSS im. Jana Brzechwy tel. 07894012194

Kidderminster PSS tel. 01562823568

Lancaster PS Nauczania Przedmiotów Ojczystych im. Jana Pawła II tel. 07851221762 Leamington Spa PS im. M. Konopnickiej tel. 01926730181

Leeds PS Parafialna pw. św.

Stanisława Kostki

tel. 01132677298, 07957972086,

Leicester PS im. Jana Pawła II

jp2polskaszkola@gmail.com

Leicester PSS Edu Owls

tel. 07516340933, 07738096644

Lincoln PSS tel. 07840484006

Liverpool PS Przedmiotów Ojczystych im. Jana Pawła II tel. 07792110391 London Brockley / Lewisham PSS tel. 01689602752 London Chiswick PSS im. M. Reja

London Croydon / Crystal Palace Szkoła Przedmiotów Ojczystych tel. 07922400138

London Devonia Szkoła im. Matki Boskiej Częstochowskiej tel. 07513528338

London Ealing PSS Przedmiotów Ojczystych im. Tadeusza Kościuszki tel. 07970107691 London Enfield PSS im. A. Mickiewicza tel. 07988680162

London Erith Szkoła im. św. Franciszka tel. 07882572259, 07809433738

London Forest Gate / Ilford PS Przedmiotów Ojczystych im. Królowej Jadwigi tel. 07940747540 London Fulham PS Przedmiotów Ojczystych im. Henryka Sienkiewicza tel. 07868607736 London Hanwell Akademia Języka Polskiego tel. 07872949395

London Hanwell PS Przedmiotów Ojczystych im. Heleny Modrzejewskiej tel. 07849831135

London Highgate PSS im. Prymasa S. Wyszyńskiego tel. 07720968503 London Leyton PS Przedmiotów Ojczystych im. Adama Mickiewicza tel. 07963722810 London New Malden PSS Przedmiotów Ojczystych tel. 07923608863 London Newham PS im. JP II tel. 07521357317

London Northolt PSS im. J. Kochanowskiego tel. 07734581134

London Putney/Wimbledon tel. 07973301638

London South Croydon PSS im. F. Chopina tel. 07427547020

tel. 07756969708

London Streatham PSS tel. 07734458583,

tel. 02086734177

tel. 07555120012

London Clapham / Balham PSS im. T. Arciszewskiego

London Sutton Polska Sobotnia Szkoła im. Dywizjonu 303

London Walthamstow PSS im. Świętej Rodziny tel. 07414668585

London Willesden Green PSS im. M.Konopnickiej tel. 07787116414

Luton PS im. M.Kolbe tel. 07759045102 Manchester PS Ojczysta tel. 07434161991 Manchester PS Przedmiotów Ojczystych im. św. S. Kostki tel. 07934663173 Mansfield PSS tel. 07962802386

Medway PSS tel. 07856548679

Milford PSS im. T. Czuchnickiego tel. 07940269631

Motherwell Szkoła Języka Polskiego i Kultury tel. 01698230225, Newcastle Upon Tyne PSS tel. 07907067346,

Northampton PSS im. Bł. Franciszki Siedliskiej tel. 07912562338

~ 79

Reading PSS im. Mikołaja Kopernika tel. 07505758121 Redditch PSS tel. 07454392577

Scunthorpe Polska Akademia tel. 07718904123

Scunthorpe PSS im. Maksymiliana Kolbego tel. 07722769455

Sheffield PS przy LPCM tel. 07934115799 Skegness PSS tel. 07526947641

Slough PS im. H. Sienkiewicza tel. 01628636313

Southampton PSS tel. 07766478011

Southend-on-Sea PSS tel. 07516986094

Spalding PSS tel. 01175960966,

St Albans PSS im. Jana Pawła II tel. 07863136316

Swansea PSS pss.swansea@googlemail.com

Northampton Szkoła Polska Języka i Kultury Ojczystej

Swindon Katolicka PSS im. Marii Konopnickiej tel. 07724833452

Northwich PS tel. 07988693128

tel. 07999647444

tel. 07713430251

Nottingham PSS im. J. Kantego tel. 07450354854

Nottingham PS Przedmiotów Ojczystych im. św.

Kazimierza tel. 07960364303 Oxford PSS Przedmiotów Ojczystych tel. 07507122244 Peterborough PSS im. Mikołaja Kopernika tel. 07951513924 Plymouth PSS tel. 07565638821

Portsmouth PSS im. Powstańców Listopadowych tel. 07986476216

Preston PSS im. Jana Pawła II tel. 07707818402

Taunton PSS im. Jana Brzechwy

Telford PSS w Telford tel. 07955209897 Walsall PSS tel. 01922721071

Warrington PS Przedmiotów Ojczystych Polonia tel. 07779838672

Watford PSS kontakt@polskaszkolawatford.org,

Wellingborough PSS tel. 07585662020 Wolverhampton PSS tel. 07540049147

Worcester PSS im. Jana Pawła II tel. 07445458848

Worksop PSS tel. 07549392889 Wrexham PSS tel. 07522881978

80 ~ horoskop

Baran

Byk

21.03 - 19.04

20.04 - 22.05

W tym miesiącu możecie spodziewać się samych dobrych wiado- Drogie Byki, jeśli do tej pory borykałyście się z jakimiś trudmości. Jakieś pozytywne zdarzenia, bądź osoby mogą wkroczyć

nościami, możecie w grudniu liczyć na korzystną odmianę pe-

lekkości. Będziecie mogły cieszyć się przychylnością losu, dzięki

mogą zacząć układać się po Waszej myśli, a Wy wreszcie znowu

do Waszego życia, by zasiać w nim więcej radości, optymizmu i

czemu jest szansa, że otworzy się przed Wami istne morze możliwości. Trzeba je wykorzystać. Warto jednak działać szybko, wykazywać się inicjatywą i przyjmować z odwagą wszelkie

pojawiające się na Waszej drodze wyzwania i drobne trudności,

by nie wypuścić z rąk pojawiających się okazji i by nie przerwać nieopatrznym lenistwem dobrej passy. To jest Wasz czas!

chowego dotąd losu. Wygląda na to, że różne sprawy wreszcie będziecie mogły spać spokojnie i nie stresować się w ciągu

dnia. Również w miłości będzie lepiej – powinno teraz nastąpić pozytywne ożywienie Waszych relacji z obecnym partnerem.

Byki single zaś mają szansę poznać kogoś bardzo interesującego i atrakcyjnego, kto błyskawicznie może zawrócić im w głowie.

Więc optymistycznie patrzcie w przyszłość! Zapowiada się całkiem, całkiem.

Lew

Panna

23.07 - 23.08

24.08 - 22.09

W Waszym otoczeniu mogą pojawić się osoby zawistne, które

Grudzień może Wam upłynąć pod znakiem harmonijnych i spo-

będą Wam zazdrościć sukcesów i mogą chcieć ująć im nieco

kojnych przygotowań do świąt Bożego Narodzenia. Wspólne

Uważajcie więc na wszelkie potencjalnie fałszywe osoby, za-

dzinnej atmosferze, przepełnionej domowym ciepłem, blaskiem

blasku, rozpuszczając nieprzyjemne plotki na Wasz temat.

równo wśród Waszych najbliższych współpracowników jak i

dalszych znajomych. Niech jednak ta łyżka dziegciu w beczce

miodu nie zmarnuje Wam przyjemności z celebrowania swoich zwycięstw, których będzie całkiem sporo, i niech nie zaburzy

spokoju w planowaniu tych kolejnych. Zwyczajnie bądźcie tylko

bardziej wyczulone na towarzystwo osób, z którymi codziennie przebywacie.

8 października 2021

celebracje przy rodzinnym stole również upłyną w miłej, ro-

świec, kolędami i śmiechem dzieci. Nie zabraknie też wyczekiwanych prezentów. To będzie dla Was doskonały czas na zre-

generowanie się po mijającym, trudnym i bardzo pracowitym

roku. Nie popadajcie jednak w błogie lenistwo i zbytnie rozluźnienie. Na to zdecydowanie jest za wcześnie. Cele noworoczne same się nie stworzą, a już tym bardziej nie zaczną się same realizować.

horoskop

~ 81

Bliźnięta

Rak

23.05 - 21.06

22.06 - 22.07

Jeśli tylko uwierzycie w siebie i swoje możliwości, macie duże

Drogie Raki, warto będzie wykorzystać Wasz twórczy i intelek-

grzebanych od dawna przedsięwzięć. Koniec roku to idealny na

nych problemów, z którymi borykacie się od jakiegoś już czasu.

szanse na pozytywne sfinalizowanie wszystkich Waszych roz-

to moment. Warto będzie podejmować wszelkie możliwe próby działania, mające na celu chociażby przybliżenie Was do reali-

zacji Waszych zakładanych celów. Bo przecież zaraz Nowy Rok

i nowe cele. Warto być również otwartym na nowe znajomości, gdyż macie szansę poznać jakąś niezwykle inspirującą osobę,

która może w przyszłości wyciągnąć do Was pomocną dłoń, a także wesprzeć radą, działaniem, a nawet pieniądzmi w trudnych sytuacjach.

tualny potencjał do rozwiązania, jeszcze w starym roku, pewŻeby zrobić to możliwie jak najskuteczniej, nie przystępujcie do działania w pośpiechu i na oślep. Dobrze sobie wszystko

przemyślcie, przeanalizujcie, rozważcie wszystkie za i przeciw, a potem działajcie skrupulatnie, w zgodzie z Waszym sercem,

rozumem i zrobionym planem. Będzie dobrze! Nie obnoście się jednak zbytnio z Waszymi sukcesami, gdyż ktoś bliski skrycie może Wam ich bardzo zazdrościć.

Waga

Skorpion

23.09 - 22.10

23.10 - 21.11

Grudzień może być świetnym czasem na poszerzenie kręgów

Drogie Skorpiony, nie dajcie się ponieść gorączce przedświątecz-

znajomych, zarówno w pracy jak i w Waszym życiu prywatnym.

nych zakupów. Prezenty prezentami, godne celebrowanie świąt

powinny już zakończyć okres żałoby i znowu zacząć żyć pełną

staw się, a postaw się - jeszcze nikogo do niczego dobrego nie

Rozpaczające po burzliwym zakończeniu starego związku Wagi piersią, a okołoświąteczny czas będzie temu bardzo sprzyjał.

Koniec roku będzie dla Was, drogie Wagi, ogólnie dobrym czasem na domykanie pewnych trudnych spraw, wymagających szybkiego zakończenia. Zobaczycie jak dużą ulgę przynosi

pożegnanie przeszłości i rozpoczęcie nowego życia, tu i teraz.

A okazji ku temu na pewno nie zabraknie. Wystarczy uważnie rozejrzeć się wokół.

godnym celebrowaniem świąt, ale działanie w myśl zasady - zadoprowadziło. Dlatego zwracajcie szczególną uwagę na to, jak w tym okresie wydajcie pieniądze i nie dajcie się złapać na żadne

marketingowe i reklamowe sztuczki wszelkiej maści sprzedaw-

ców. Przed każdym mniejszym czy większym wydatkiem zasta-

nówcie się podwójnie, czy naprawdę tego potrzebujecie, a Wasze poczucie bezpieczeństwa finansowego podziękuje Wam za to w styczniu.

82 ~ horoskop

Strzelec

Koziorożec

22.11 - 21.12

22.12 - 19.01

Jeśli Wasza wrodzona ciekawość świata i ludzi pcha Was do

Drogie Koziorożce, nie dajcie się zwariować w natłoku przed-

warto zakotwiczyć w tym, co stare i dobrze znane. Nadchodzi

nie pozwólcie, by inni wykorzystywali Waszą zaradności i umie-

jakichś życiowych zmian – dajcie się ponieść temu uiczuciu. Nie Nowy Rok, a z nim nowe możliwości. Czasami zaryzykowanie i wyciągnięcie nosa poza swoją strefę komfortu może być mniej

przerażające, niż się wydaje, a co ważniejsze, może nieść ze sobą ogromną, pozytywną transformację, mnóstwo nowych inspiracji. Zmiana ta może na stałe przynieść Wam pozytywne efekty

w Waszym życiu już w styczniu, więc pamiętajcie, że do odważ-

nych świat należy. Wystarczy czasem zrobić ten pierwszy, mały krok.

świątecznych obowiązków, szukajcie zawsze złotego środka i jętność zarządzania swoim czasem, by się Wami wysługiwać.

Zarówno w pracy jak i w domu nie bójcie się delegować obo-

wiązków na innych, by choć część z nich zdjąć ze swoich ramion.

Ostatecznie zmęczone i wykończone nie będziecie w stanie

cieszyć się nawet najpiękniej udekorowanym na święta domem, najbardziej wykwintnymi potrawami czy świąteczną atmosferą. Pamiętajcie - święta to nie tylko gorączka i szaleństwo, ale przede wszystkim spokój i wytchnienie.

Wodnik

Ryby

20.01 - 18.02

19.02 - 20.03

Grudniowe przygotowania do świąt mogą wystawić na pró-

Dzięki Waszemu wrodzonemu urokowi osobistemu, oraz sztu-

życiowych. Mimo, iż może być trudno, uda Wam się pogodzić

się zaprowadzić nawet wśród najbardziej ze sobą skłóconych

bę Wasze umiejętności godzenia ze sobą różnych ról i zadań

wszystkie te wyzwania i przygotować wspaniałą świąteczną

wieczerzę. Uważajcie jednak, by się nadmiernie nie przemęczać i nie przepracowywać, by dotrwać do świąt w dobrej formie i

pozytywnym nastroju. Zastanówcie się, czy te kolejne ozdoby

są warte brania w pracy kolejnych nadgodzin, kiedy Wy już i tak

ce dyplomacji, która opanowałyście do perfekcji, uda Wam

członów rodziny pokój przy świątecznym stole. Te umiejętności przydadzą Wam się również w pracy, gdzie nerwowa atmosfera związana z zamykaniem roku może wywoływać więcej spięć

niż zazwyczaj. Wy jednak będziecie podchodziły do wszystkiego ze zdrowym dystansem i anielskim spokojem, pomagając innym

podpieracie się nosem, wykonując kolejne, wzięte na własne bar- studzić ich emocje. To również może być dobra dewiza dla Ryb ki obowiązki? Czasem lepiej odpuścić, nawet jeżeli narazi Was to na wyrzuty współpracowników lub przełożonych.

8 października 2021

na kolejne miesiące – dystans przede wszystkim!

Opracowała wróżka Świetliste Wibracje https://www.wrozbyonline.pl/ekspert/1570/Swietliste_Wibracje