insights
Waterschap Scheldestromen Water leiden voorkomt lijden Een nieuwe manier van denken en werken door klimaatverandering Fietsers hebben in Zeeland de wind mee
insights Insights is een uitgave van Goo Media T 071 - 70 70 161 E redactie@goomedia.nl I www.goomedia.nl Coördinatie Peter Molenaar
Realisatie Bianca van Essen Cristel van Laar Nima Larkani Productie Ellen van Vliet
Vormgeving Inge klein Gunnewiek Rachelle de Boer Tekstproductie RITHO Marketing & Communicatie BV
© Goo Media 2020 Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de grootst mogelijke zorgvuldigheid wordt betracht kunnen uitgever en auteurs geen aan sprakelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden of onvolledigheden. Deze uitgave is CO2 neutraal geproduceerd
Deze uitgave kwam tot stand dankzij de medewerking van: Waterschap Scheldestromen T 088 - 2461000 I www.scheldestromen.nl Eurofins Environment • H.C. Waterbeheersing • Hoppenbrouwers Techniek • Markusse B.V. • Melse Maljaars • Plant Solutions Zuid-Oost • Pomp Plus • PZEM • De Koninggroep • Unihorn • Vandervalk+Degroot • Vervaet - Van Weele
Bekijk en lees dit magazine ook online en deel de inhoud via internet, email en social media: insights.goomedia.nl/waterschapscheldestromen
Inleiding De naam van de provincie zegt het al, Zeeland is een in diverse opzichten unieke samenstelling van zee en land. Een mix van onge rept natuurschoon, met de langgerekte Noordzeekust, de Oosteren Westerschelde, het Veerse Meer en uitgestrekte polders en dijken als blikvangers.
meest bekende onderdeel van de Deltawerken is de stormvloed kering Neeltje Jans. Bij vrijwel alles wat er aan gebiedsontwikkeling en -onderhoud wordt gedaan speelt Waterschap Scheldestromen een belangrijke rol. Het meedenken over en meewerken aan een mooie, veilige, goed bereikbare provincie Zeeland zit bij het waterschap in het DNA. Inspelend op de moderne ontwikkelingen, maar altijd met respect voor de flora, fauna én de mensen die Zeeland zo bijzonder maken. In deze editie van Insights wordt vanuit diverse invals hoeken ingezoomd op de rol van Waterschap Scheldestromen.
Foto: Rudy Visser
Zeeland is ook het gedeelte van Nederland waar de strijd tegen het soms onheilspellende watergeweld wordt gevoerd. De Watersnood ramp uit 1953 vormde de aanzet tot de realisatie van de Delta werken. Er kwamen sterkere en opgehoogde zeedijken, er werden langgerekte dammen met sluizen en bruggen aangelegd en het
1
insights
4
22
14
18
insights
2
28
Inhoud 4
Waterschap Scheldestromen Water leiden voorkomt lijden
7
Unihorn Wij staan garant voor maatwerkoplossingen
8
Royal HaskoningDHV Game changer in water zuiveren
12
Melse Maljaars Wij ontzorgen onze opdrachtgevers met de modernste apparatuur
13
Hoppenbrouwers Techniek “Samen met de waterschappen werken aan de optimale oplossing�
8
14 Watersnoodmuseum
De zorg voor water, nu en later
17
De Koninggroep Jarenlange ervaring in het stralen en schilderen van projecten in diverse disciplines
18
ZLTO Een nieuwe manier van denken en werken door klimaatverandering
21
Actemium Nederland leeft met water
22
Staatsbosbeheer Beschermer van de Zeeuwse natuur
25
Pzem Stabiele speler op dynamische energiemark!
26
Fietsers hebben in Zeeland de wind mee
28 Strooien bij gladheid moet wel zinvol zijn
26 3
insights
Waterschap Scheldestromen
Foto: Rudy Visser
Water leiden voorkomt lijden
In de zomer hebben we er vaak te weinig van en in de winter teveel. Voor veel mensen is water een heel normaal iets. Maar zorgen dat Zeeland droge voeten houdt is nog een hele uitdaging. Waterschap Scheldestromen zorgt ervoor dat boeren in de zomer hun land kunnen beregenen, Zeeuwen veilig achter de dijken kunnen wonen en het aantal ernstige verkeerslachtoffers zoveel mogelijk wordt beperkt. Inno vatie is daarbij erg belangrijk. “Het is niet altijd nodig om zelf het wiel uit te vinden”, vindt secretaris-directeur Wies Vonck. “Bij het verzinnen van oplossingen kijken we graag bij anderen organisaties en branches over de schutting.”
Innovatieve ideeën krijgen binnen het waterschap de volle ruimte. “Een gaaf voorbeeld vind ik de realisatie van de Multiflexmeter”, vertelt Vonck enthousiast. “In heel Zeeland hangen zo’n 1300 peilschalen om de waterstand in sloten af te lezen. Het aflezen van de meters gebeurde voorheen handmatig; een enorme klus. Twee medewerkers hebben een digitaal apparaatje ontwikkeld dat werkt op parkeersensoren. Prachtig om te zien dat iets kleinschalig met wat gefreubel begint en uitgroeit tot een middel om stuwen automatisch op afstand te kunnen bedienen! Dit scheelt ons veel werk en uiteindelijk geld.” Niet alleen hij is enthousiast. Ook landelijk sprong de slimme meter in het oog en werd in 2017 bekroond met de waterinnovatieprijs. Omdenken Samen met een groepje collega’s broedt de secretaris-directeur op nieuwe ideeën die het waterschap verder kunnen helpen. Voor dat doel is bijvoorbeeld de kennislunch in het leven geroepen. Tijdens zo’n lunch staat een bepaald onderwerp centraal en
insights
4
Foto: Rudy Visser
De secretaris-directeur staat aan het hoofd van waterschap Scheldestromen en wordt benoemd door de algemene verga dering. Wies Vonck werd op 7 juli 2016 benoemd. In zijn functie Wies Vonck
als directeur geeft hij leiding aan de ambtelijke organisatie en adviseert het dagelijks bestuur, de dijkgraaf en als
te gaan met zoet water en zout water buiten de deur te houden. “Het is de kunst om er voor te zorgen dat het water op het juiste moment op de juiste plek is”, legt Vonck uit. “Dit bereiken we door overtollig water via gemalen te verpompen. Tijdens droge periodes wordt water uit het Volkerak-Zoommeer bij Bergen op Zoom door middel van waterinlaten over Tholen en Sint Philipsland verdeeld. De kosten die hier aan zijn verbonden berekenen we niet door aan alle Zeeuwse belastingbetalers. Alleen agrariërs die gebruikmaken van de zoetwatervoorziening betalen een extra heffing.”
secretaris de algemene vergadering. De secretaris-direc teur is de schakel tussen het bestuur en de medewerkers van het waterschap.
wordt een spreker uitgenodigd. “De laatste lunch was met ‘omdenker’ Wim Twigt”, herinnert Wies. “Hij vertelde over ‘waarom anders doen?’.” Ook de ontmoeting met vogelkenner Nico de Haan was erg interessant. Hij vertelde ons hoe je je tuin vogelvriendelijk in kunt richten. Met de zeespiegelstijging en klimaatscenario’s van het KNMI in het achterhoofd is zo’n onderwerp ook relevant voor het werk van het waterschap. En het geeft wellicht aanleiding om anders naar ons regulier werk te kijken.”
“Het is niet altijd nodig om zelf het wiel uit te vinden” Superstormproof Wonen in Zeeland is niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Al eeuwenlang leveren de Zeeuwen strijd met het water. Dijken en duinen helpen daarbij. Met het oog op klimaatverandering werkt waterschap Scheldestromen samen met Rijkswaterstaat aan versterken van deze zeeweringen. “We hebben tot 2050 de tijd om dijken zo op te hogen dat ze een superstorm kunnen
Water Waterschap Scheldestromen zoekt constant naar manieren om effectief om
5
insights
Foto: Rudy Visser
Foto: Rudy Visser
weerstaan”, vertelt de secretarisdirecteur. “Als dijkbekleding wordt nu voornamelijk basalt gebruikt. We onderzoeken alternatieven van gerecycled materiaal dat uiteraard minstens zo sterk is.” Zonnekracht “Onze waterpompen draaien 365 dagen per jaar. Zoiets kost veel energie. We vallen daardoor in de categorie grootverbruikers”, vertelt Vonck. “In 2025 willen we energieneutraal zijn. Hiervoor zijn al verschillende maatregelen genomen. Het ombouwen van rioolwaterzuivering Walcheren bij Ritthem tot energiefabriek bijvoorbeeld. De stroom die de fabriek zelf niet nodig heeft wordt teruggeleverd aan het net. Daarnaast doen we samen met andere partijen een proef met zonnepanelen op de dijk in Ritthem. Als je met gewone panelen op een stelling zou werken, moet je gaten in de dijk boren. Die raakt daardoor verzwakt. Mogelijk is zonnecellenfolie dat in de dijk wordt geïntrigeerd een alternatief.”
gebeurt mag het niet aan de constructie van de weg liggen. Een kwetsbare groep zijn fietsers en bromfietsers. Als het kan leggen we daarom langs 80km-wegen aparte fietspaden aan, zodat er minder kans is dat een auto het fietspad op schiet.”
“Wij zorgen ervoor dat 380.000 Zeeuwen droge voeten houden”
In het creëren van slimme oplossingen trekt het waterschap veel op met Provincie Zeeland en de dertien Zeeuwse gemeenten. “Daarnaast werken we samen met scholen zoals HZ en Scalda, bijvoorbeeld door het bieden van stageplaatsen.” Door studenten een kijkje in de keuken te geven hoopt het waterschap op meer interesse en begrip. “Veel van wat wij doen gebeurt achter de schermen. De kennis over het waterschap bij de gemiddelde burger is daardoor beperkt”, weet hij. “Jammer, want wij zorgen ervoor dat 380.000 Zeeuwen droge voeten houden, rioolwater wordt afgevoerd en gezuiverd, het waterpeil wordt gehandhaafd en je over onze wegen veilig thuis komt. En dat voor omgerekend zo’n 80 eurocent per persoon per dag!”
Veilig de weg op Naast waterbeheer is Scheldestromen verantwoordelijk voor 4.000 kilometer asfalt. “We hebben als doel dat het aantal ernstige verkeerslachtoffers in 2020, vergeleken met elf jaar eerder, is gehalveerd”, vertelt de secretarisdirecteur. “En als er toch een ongeval
insights
6
Unihorn
Wij staan garant voor maatwerkoplossingen
Als landelijk opererend onderzoeks-, ontwerp- en adviesbureau op het gebied van Geodata & Monitoring, Milieu, Ontwerp, Verhardingen en Asset Management staat Unihorn garant voor passende oplossingen die aansluiten op behoeften van de opdrachtgevers. “De grote kracht van onze organisatie is dat wij onze theoretische kennis en jarenlange praktijkervaring om weten te zetten in direct toepasbare oplossingen. Onze focus ligt daarbij op ontwerpen, onderzoeken en beheren van infrastructurele voorzieningen en openbare ruimten. Waterschap Scheldestromen is één van de instanties waar wij een fijne samenwerking mee hebben”, vertelt accountmanager Atty van de Streek.
Multidisciplinaire aanpak Het team van Unihorn bestaat uit ongeveer 85 onderzoekers en adviseurs. Vanuit de vestigingen in Scharwoude, Capelle aan den IJssel en Oldenzaal wordt gewerkt in opdracht van overheidsorganisaties, bedrijven, projectontwikkelaars en particulieren in Nederland, maar ook daarbuiten. “Onze sterke punten zijn dat wij alles op het gebied van onderzoek, ontwerp en advies in eigen huis hebben en die brede expertise koppelen aan een praktijkgerichte aanpak. Hierdoor kunnen wij snel schakelen en optimaal inspelen op de specifieke vraagstelling of problematiek bij onze opdrachtgevers. Dat werkt naar beide kanten toe natuurlijk heel fijn”, stelt Atty.
mee te houden. Daarbij kijken wij natuurlijk ook altijd kritisch naar het kostenaspect. Is het bijvoorbeeld wel nodig om een heel wegvak te voorzien van een nieuwe verharding, of volstaat (lokaal) onderhoud? Welke oplossing is voor de korte, maar vooral ook voor de lange termijn het beste, meest onderhoudsvriendelijk, meest duurzaam en minst milieubelastend? Het is feitelijk steeds weer een puzzel die wij samen met onze opdrachtgevers leggen.”
Maatschappelijk verantwoord Bij de brede dienstverlening van Unihorn staan actuele thema’s als duurzaamheid, circulariteit en klimaatadaptie centraal. Om te voldoen aan de klimaatdoelstellingen dienen volgens Atty van de Streek met name overheidsinstanties een voorbeeldfunctie te vervullen. “Aan de specialisten van Unihorn dus de schone taak om hier bij de planontwikkeling en advisering terdege rekening
Verbinders in infra De wereld transformeert naar een circulaire economie. Dat betekent dat je al in het ontwerpstadium rekening moet houden met onderhoud en hergebruik. Ontwerp, realisatie en asset management groeien dan ook steeds meer naar elkaar toe. Dat vraagt om vakspecialisten met verstand van engineering, uitvoering én beheer. Stuk voor stuk disciplines waar we bij Unihorn sterk in zijn. Heeft u vraagstukken waar Unihorn bij kan helpen? Kijk op www.unihorn.nl, vraag een gratis brochure aan of maak een afspraak voor een vrijblijvende kennismaking bij u op locatie of op één van onze vestigingen bij u in de buurt. Meer informatie: www.unihorn.nl
7
insights
Royal HaskoningDHV
Game changer in water zuiveren Voor het zuiveren van afvalwater zijn meerdere watertanks nodig. Pompen brengen het water van de ene naar de andere tank over. Die manier van zuiveren kost de nodige ruimte en energie. TU Delft, een aantal Nederlandse Waterschappen en Royal HaskoningDHV werkten meer dan vijftien jaar lang aan het ontwikkelen van een alternatief: Nereda®. Deze technologie wordt op steeds meer plekken in Nederland en daarbuiten toegepast. Afgelopen voorjaar werden de verouderde rioolwaterzuiveringen van Breskens en Groede samengevoegd in één compleet nieuwe Nereda® installatie. Een primeur voor Zeeland. “Een installatie die is voorzien van Nereda® technologie neemt fors minder ruimte in beslag”, vertelt Bert Bakker, accountmanager bij Royal HaskoningDHV. “Het energieverbruik is lager en het gezuiverde water veel schoner.”
slibvlokken”, weet Bakker. “De korrels hebben een zuurstofrijke buitenkant en een zuurstofarme kern. In één korrel vind je verschillende zuiveringscondities die in een gangbare zuiveringsinstallatie op verschillende plaatsen in het proces plaatsvinden. Het te zuiveren rioolwater moet daarvoor door de hele installatie worden gepompt. Je kunt je voorstellen dat dit veel energie kost. Bij het Nereda®-proces komt vuil rioolwater in de tank met korrelslib terecht. In diezelfde tank wordt het water belucht en gemengd, zodat de bacteriën hun werk kunnen doen. Het zuiveringsslib zakt vervolgens naar de bodem, zodat schoon water - wij noemen dat effluent - overblijft. Het zuiveringsslib van een Nereda® installatie bestaat voor een deel uit biopolymeer, wat je als grondstof voor bepaalde producten kunt gebruiken. Uit onderzoek blijkt dat het water dat met behulp van Nereda® technologie is gezuiverd, schoner is dan water dat op de traditionele manier wordt schoongemaakt.
De afvoer van afvalwater is in Nederland goed geregeld. Via het afvoerputje in de douche komt het gebruikte water ongezien in de riolering terecht. Leidingen onder de grond brengen afvalwater uit de hele kern samen. Een rioolgemaal van het waterschap zorgt voor transport naar de dichtstbijzijnde rioolwaterzuiverings installatie. Zeeland telt vijftien van dat soort installaties. Schoner water Aan de manier waarop in Nederland water wordt gezuiverd, is de laatste decennia weinig veranderd. In een gangbaar zuiveringsproces zweven slibvlokken in het water. Het bezinken van deze vlokken vraagt de nodige tijd en vindt plaats in speciale nabezinktanks. Bij Nereda® gebeurt het zuiveringsproces niet in een vlok, maar in een korrel. “Korrels bezinken veel sneller dan
insights
Royal HaskoningDHV heeft patent op de technologie. Bakker: “Meer dan vijftien jaar heeft TU Delft, samen met de Nederlandse waterschappen en Royal HaskoningDHV, onderzocht hoe je de beste omstandigheden voor de bacteriën schept en het proces onder controle krijgt. Vijftig tot honderd jaar lang hebben
8
aankopen van extra grond brengt de nodige kosten met zich mee.” Al snel kwam Nereda® technologie in beeld. “Vergeleken met de bestaande, traditionele technologie heeft Nereda® maar 25 procent aan ruimte nodig. Voorheen had je verschillende bioreactoren en nabezinktanks nodig. In het Nereda® proces zijn deze tanks samengevoegd, waardoor er minder ruimte nodig is om het rioolwater schoon te maken. Minder bouwen betekent minder kosten. Het samenvoegen van de twee verouderde installaties in Breskens en Groede tot een compleet nieuwe zuivering, bleek daarom goedkoper.”
Bert Bakker
we water op dezelfde manier gezuiverd. Nereda® brengt daar nu verandering in, het is een game changer.” Primeur De waterzuivering in Breskens is de eerste in Zeeland die is voorzien van deze innovatieve technologie. “In 2015 zijn we met waterschap Scheldestromen rond de tafel gaan zitten, om de mogelijkheden te bespreken. De zuivering in Groede is in 1988 gebouwd en heeft sindsdien nog geen grote onderhoudsbeurt gehad. De oude installatie voldeed niet aan de verscherpte strengere effluenteisen”, herinnert Bakker zich. “Dat was ook het geval in Breskens. Maar heel veel plek voor extra watertanks was er niet en het
Pluspunten De nieuwe technologie vraagt, ondanks de hogere capaciteit, veel minder energie; zo’n vijftig procent. Bakker: “Het klinkt misschien simpel, maar het is best een ingewikkeld proces. Zo is de samenstelling van het afvalwater steeds weer anders en zal de procesvoering in de tank en de biologie in de korrels zich daarop aan moeten passen.” En de kwaliteit van het gezuiverde water? Die is volgens Royal HaskoningDHV schoner dan eerst. En dat op volledig biologische wijze, zonder het gebruik van vervuilende chemicaliën. Het engineeringsbedrijf levert met elke Nereda® installatie een softwarepakket dat voor intelligente
9
insights
Eurofins Environment Eurofins Environment Nederland is een
Analyses in water
geaccrediteerd laboratorium en onderdeel van de internationale Eurofins-
Veelvoorkomende analyses die Eurofins
laboratoriumgroep. Eurofins is uw partner in
uitvoert in de verschillende watersoorten zijn
water gerelateerd onderzoek en geeft inzicht
onder meer
in uw waterkwaliteit. Hiermee dragen wij bij
–
PFAS
aan een gezond en duurzaam watersysteem.
–
Druggerelateerde stoffen
Eurofins voert tal van analyses uit op gebied
–
Gidsstoffen medicijnresten
van grondwater, afvalwater,
–
ZZS-stoffen
oppervlaktewater, percolaatwater, zeewater,
–
Microplastics
ketelwater en drinkwater. Daarbij staat de
–
Suspect screening / Non target screening
–
KRW-stoffen
kwaliteit van de analyse altijd centraal in ons laboratorium. Dit betekent dat de toegepaste analysemethodes van water zijn
Meer informatie
gebaseerd op nationale en internationale normen, dat prestatiekenmerken zorgvuldig
Voor meer informatie over analyses,
zijn vastgelegd en middels eerste-, tweede-
rapportage, tarieven, levertijden, service en
en derdelijns controles continu worden
meer kunt u contact met ons opnemen via
getoetst
+316 12 88 38 02 of info-env@eurofins.nl
insights
10
Van vies naar schoon De gemiddelde Nederlander gebruikt dagelijks zo’n 125 liter per persoon. Bijvoor beeld om te koken, douchen, de wc door te spoelen en de auto te wassen. Hierdoor verandert schoon water in afvalwater. Het waterschap maakt dit vieze water schoon in rioolwaterwaterzuiveringsinstallaties, zodat het terug de natuur in controle en besturing van het zuiveringsproces zorgt. “De samenstelling van het afvalwater is niet altijd gelijk, bijvoorbeeld door aanvoer van regen of water dat door de industrie is gebruikt”, legt Bakker uit. “De software past in dat geval de besturing van het proces aan. Dat gebeurt allemaal op afstand, er komt in veel gevallen geen mens aan te pas.” Ook het buitenland valt voor Nereda®. “Van Brazilië tot Australië: op dit moment hebben we wereldwijd zo’n 75 installaties verkocht”, vertelt Bakker. “In landen waar ons bedrijf geen vestiging of niet genoeg kennis van de markt heeft, werken we samen met partners, zoals het Spaanse Acciona SA en het Zuid-Koreaanse Samsung.” De Nederlandse zuiveringen – zo’n 350 in totaal – zijn vergeleken met buitenlandse installaties klein. “De grootste zuivering van ons land ligt in Utrecht en zuivert water voor 430.000 gebruikers. De grootste Nereda® zuivering ter wereld is de afvalwaterzuivering van Dublin. Deze is nog in ontwikkeling en krijgt een totale capaciteit voor 2,4 miljoen inwoners.” Technisch gezien is de staat van veel Nederlandse zuiveringen prima in orde. Toepassing van Nereda® is vooral voordelig bij nieuwbouw, uitbreiding of renovatie, zoals in Breskens het geval was. “Als de huidige installatie niet meer goed werkt of extra capaciteit nodig is, is Nereda® een heel interessant alternatief.”
kan. Het schoonmaken van afvalwater wordt door iedereen betaald. Deze kosten worden aan het waterschap betaald via de waterschapsbelasting. Ook toeristen die in Zeeland vakantie vieren betalen mee. Hiervoor wordt een deel van de toeristenbelasting gebruikt.
Circulair Volgens Bert Bakker hebben Nederlandse waterschappen veel aandacht voor de circulaire economie: het zo min mogelijk produceren van afval en dit zo veel mogelijk hergebruiken. “Het zuiveringsslib dat na het Nereda®-proces overblijft, is te gebruiken als biostimulant, lijm- of bindstof of in coatings en composieten. Wij noemen deze grondstof Kaumera Nereda® Gum.” Afgelopen oktober werd Kaumera bekroond met een Aquatech Innovation Award.
“Vijftig tot honderd jaar lang hebben we water op dezelfde manier gezuiverd”
Op dit moment wordt een deel van het slib vergist en gebruikt als energie (elektriciteit en warmte) voor de zuivering. Een ander deel van het slib wordt afgevoerd naar Slibverwerking NoordBrabant (SNB). “Dit gebeurt per vrachtwagen, wat het nodige kost. Het is natuurlijk mooier om het zuiveringsslib om te zetten in een waardevolle grondstof”, vindt Bakker. “Kaumera kan zowel water vasthouden als afstoten. Daarmee is het prima toe te passen in bijvoorbeeld de land- en tuinbouw en de betonindustrie. De award is een heel mooi schouderklopje voor ons als ontwikkelaars en veelbelovend voor de waterschappen. Aan ideeën en mogelijkheden geen gebrek!”
11
insights
Melse Maljaars
Wij ontzorgen onze opdrachtgevers met de modernste apparatuur
“Het Waterschap Scheldestromen heeft veel aandacht voor haar kerntaken: veilige waterkeringen, genoeg schoon water en een veilig wegennet. Onze mensen werken graag voor deze opdrachtgever omdat er voortdurend aandacht is voor duurzaamheid en innovaties, zowel in het meedenken als in de uitvoering. Wij hebben bijvoorbeeld een pilot uitge voerd waarbij kokosmat als oeverbescherming is aange bracht. Ook hebben we meegewerkt aan een proefproject waarbij biobased palen zijn aangebracht.
- Staalconservering - Grootschalig onderhoud - Jachtschilderwerk - Jachtstalling Technologieweg 3, 4906 AC Oosterhout. T 0162 45 04 71 dekoninggroep.nl
insights
12
Verder worden wij als opdrachtnemer gestimuleerd om duurzaam te werken. Door het behalen van een niveau op de CO2-Prestatieladder kan fictieve korting worden gerealiseerd bij een inschrijving. Daarnaast houden we elkaar scherp op het gebied van kwaliteit, veiligheid en duurzaamheid door Past Performance beoordelingen en gezamenlijke overleggen. Vervolgens maken we stappen met gecontroleerd werken. We werken hierbij dan met GPS op de kranen volgens een ontwerp. De slootbodems komen hierdoor op de gewenste diepte te liggen. Tenslotte zijn we al een aantal jaar betrokken bij het aanbrengen van verschillende typen bermverbredingen. Scheldestromen maakt werk van veilige wegen en houdt ook actief toezicht op het schoonhouden ervan. Een dankbaar werk waar alle belanghebbenden blij van worden!” Meer informatie: www.melse-maljaars.nl
Hoppenbrouwers Techniek is de vaste partner voor verschillende water schappen en kent daarmee jarenlange ervaring binnen de watersector. Zo ook voor waterschap Scheldestomen waar zij raamcontractant voor elektrotech nische werken zijn. Zij weten daardoor wat er speelt, begrijpen de materie en de processen en bieden voor elk vraag stuk een passende oplossing.
Hoppenbrouwers Techniek
“Samen met de waterschappen werken aan de optimale oplossing” “De waterschappen moeten begrepen worden”, meent Jan Willem Ansems, commercieel manager Industriële Automatisering van Hoppenbrouwers. “Bij voorkeur gaan we dan ook in een zeer vroeg stadium met hen in gesprek. We brengen de randvoorwaarden in kaart en kijken verder dan alleen de werking van de watersystemen en zuiveringstechniek. Hoe kunnen we installaties duurzamer realiseren zodat met minder energie hetzelfde resultaat wordt bereikt? Hoe zorgen we ervoor dat op basis van data de bedienaar begeleid wordt om de juiste beslissingen te kunnen nemen? En hoe zouden assets op basis van data justintime onderhouden kunnen worden zodat falen wordt voorkomen en onnodig onderhoud geëlimineerd? Naar aanleiding van al deze informatie kunnen we de partner compleet ondersteunen: van ontwerp naar hardware en software engineering tot en met de uiteindelijke implementatie.” Waterschap Scheldestromen Migraties van oude naar nieuwe omgevingen zijn in deze tijd dagelijks aan de orde. Voor waterschap Scheldestromen heeft Hoppenbrouwers de elektrotechnische werkzaamheden van drie rioolgemalen, in Cadzand, Nieuwvliet en NieuwvlietBad, gerealiseerd. Dit zijn drie kernen waarvan het afvalwater naar de, eveneens door Hoppenbrouwers gemigreerde, riool waterzuivering in Retranchement (ZeeuwsVlaanderen) gaat. Ansems: “Momenteel zijn we onder andere, in nauwe samenspraak met Waterschap Scheldestromen en de neven aannemers, de rioolgemalen in Driekwartweg en Oosterland op deze manier toekomstbestendig aan het maken.”
13
insights
Tevens is voor waterschap Scheldestromen op de Rioolwater zuiveringsinstallatie in Breskens de complete procesautomatisering recent vernieuwd door Hoppenbrouwers. Deze zuivering is voor waterschap Scheldestromen uniek door de integratie van de innovatieve korrelslib technologie Nereda. De neuzen dezelfde kant op Maar wat onderscheidt Hoppenbrouwers als partner voor waterschappen? Ansems: “Als partner denken wij mee met de waterschappen, maar ook met de andere partijen van het project. De neuzen dezelfde kant op. We werken dan ook heel LEAN & Green. Hoppenbrouwers streeft ernaar om de beste partner te zijn voor het leveren van specialistische én integrale oplossingen.” Een actueel voorbeeld van zo’n integrale oplossing is het plaatsen en integreren van PV zonneparken op rioolwaterzuiveringsinstallaties. Hiermee levert Hoppenbrouwers een grote bijdrage aan het realiseren van de energiedoelstellingen van diverse waterschappen. Meer informatie: www.hoppenbrouwerstechniek.nl
Watersnoodmuseum
De zorg voor water, nu en later De Deltawerken maakten van Zeeland en Zuid-Holland de best beschermde delta ter wereld. Toch blijft ons land kwetsbaar voor overstromingen. Het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk laat zien hoe de mens strijdt met het water. Vroeger, nu én in de toekomst. “De situatie van nu is niet vergelijkbaar met 1953”, denkt directeur Siemco Louwerse. “Toen was de Tweede Wereldoorlog net achter de rug, waardoor de dijken niet goed waren onderhouden. Tegenwoordig is dat heel anders. Maar toch moeten we alert blijven. Als je kijkt naar de klimaatscenario’s van het KNMI, komt er heel wat op ons af.”
Meer dan de helft van Nederland ligt onder de zeespiegel. We zijn en blijven daardoor kwetsbaar voor over stromingen. “In ons museum kan je aan de hand van een kaart met postcodes zien of je in het geval van een overstroming op een veilige plek woont”, vertelt de directeur. “Ik woon zelf in Scharendijke (op Schouwen-Duiveland). Mijn huis zou geen goede plek zijn om te schuilen; het ligt te laag. De dijk zou een beter toevluchtsoord zijn.”
“Mijn huis zou geen goede plek zijn om te schuilen; het ligt te laag”
Het Watersnoodmuseum vertelt het verhaal van de Watersnoodramp in 1953, onder meer aan de hand van ontroerende verhalen, indringende foto’s en authentieke filmbeelden. Het museum is gevestigd in vier caissons. Deze afzinkbare betonnen constructies zijn in 1944 in Engeland gebouwd om door de geallieerden te worden ingezet als landingshaven bij de landing in Normandië. Nederland kocht na de watersnoodramp enkele overgebleven exemplaren die zijn gebruikt voor de sluiting van het laatste stroomgat dat tijdens de storm van 1 februari 1953 in de dijk bij Ouwerkerk werd geslagen. “Jaarlijks hebben we zo’n 100.000 bezoekers uit binnen- en buitenland”, vertelt Louwerse. “Onder hen studenten
insights
14
Siemco Louwerse
van TU Delft van de opleiding Water Management. Door hier te laten zien wat water kan veroorzaken, zien ze hoe belangrijk hun studie en latere werk is.” Superstorm “Dijken zijn stoere ankers in het Zeeuwse landschap”, vindt de directeur. “Dat geldt ook voor de Deltawerken; een prachtig staaltje techniek.” De Zeeuwse dijken voldoen aan zware veiligheidsnormen en kunnen een superstorm trotseren.
De Watersnoodramp In de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 stuwt een zware storm het Noordzeewater hoog op in het Engelse kanaal. Door de storm in combinatie met (spring)vloed, breken de dijken in zuidwest-Nederland. Grote delen van Zeeland, Zuid-Holland en het westen van Noord-Brabant worden overspoeld door het water. Er vallen ruim 1.800 doden, de meeste in Zeeland. Omdat zo’n 3.000 woningen en 300 boerderijen werden verwoest en meer dan 400.000 woningen en 3.000 boerderijen beschadigd, moesten inwoners voor langere tijd worden geëvacueerd. Het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk vertelt aan de hand van foto’s, authentieke filmbeelden, verhalen en voorwerpen het verhaal van de Watersnoodramp van 1953.
15
insights
In achttien jaar tijd versterkten Rijkswaterstaat en waterschap Scheldestromen zo’n 325 kilometer dijk. Als de waterstand drie meter boven NAP (Normaal Amsterdams Peil) komt, sluit de Oosterscheldekering. Regelmatig wordt geoefend met het sluiten van de negen kilometerlange kering tussen Schouwen-Duiveland en Noord-Beveland.
“Water is en blijft in waterrijk Nederland een actueel thema”
De Oosterscheldekering is van alle Deltawerken het grootst en beroemdst. Niet alle maatregelen zijn echter met het blote oog zichtbaar. Zo wordt regelmatig zand voor de kust opgespoten. Dit vormt een natuurlijke bescherming. Regelmatig wordt nieuw zand toegevoegd, ook wel ‘zandsuppletie’ genoemd. Met de stijging van de zeespiegel als gevolg van klimaatverandering is en blijft dit nodig. Het Rijk betaalt de zandsuppletie en voert dit in overleg met het waterschap uit. Deze maatregelen zijn vastgelegd in het Deltaprogramma. Een ontwikkeling waar Louwerse blij mee is. “Investeringen in waterbeheer blijven nodig. We moeten nadenken over hoe we in de toekomst veilig in Nederland kunnen blijven wonen en werken. We zijn blij dat de overheid ons in 2016 erkend heeft als Nationaal Kennis- en Herinneringscentrum Watersnood 1953. Het centrum opende begin dit jaar de deuren en is ondergebracht in de
insights
16
bovenverdieping van Het Vijfde Caisson, waar zich beneden de museumbrasserie bevind.” Waterschap Scheldestromen is eigenaar van de caissons waarin het museum is ondergebracht. De directeur heeft daarom regelmatig contact met de dijkgraaf en medewerkers van het waterschap. Ook kan het museum een beroep doen op de expertise van het waterschap. Ooggetuigen Het museum heeft veel ruimte vrijgemaakt voor verhalen. Zo sprak ouddirecteur Jaap Schoof met slachtoffers, redders en hulpverleners. Dit leverde honderden indrukwekkende verhalen op. Hoewel de ramp van 1953 en de wederopbouw die volgde in het museum centraal staat, is er ook aandacht voor overstromingen die nog altijd, over heel de wereld, plaatsvinden. Volgens Louwerse hebben vooral jongeren behoefte aan zo’n link naar het heden. “We merken aan de reacties dat klimaatverandering en de gevolgen die dat voor onze manier van leven heeft, volop leeft onder bezoekers. Ik heb hoge verwachtingen van het kenniscentrum. In het natte Nederland is en blijft water een actueel thema.”
De Koninggroep
Jarenlange ervaring in het stralen en schilderen van projecten in diverse discipline
Het familiebedrijf De Koninggroep is in 1994 opgericht door vader en zoon Cees en Huub de Koning. De bundeling van vele jaren scheeps- en jacht schilderwerk ervaring en een flinke dosis ondernemerschap, heeft ervoor gezorgd dat deze solide groep inmiddels uit 7 werkmaatschappijen bestaat en werkgelegenheid biedt aan bijna 200 mensen.
van het schilderwerk én de garantie van een familiebedrijf zorgen voor particulieren en eigenaren (VVE) voor meer zekerheid en onderscheid ten aanzien van de concurrenten. De Koninggroep heeft daarnaast een zeer goede reputatie in het stralen en schilderen van Super Yachts, zowel in Nederland alsook in het buitenland. De Koninggroep beschikt bovendien over een eigen straalhal en spuithal in Oosterhout. Daardoor heeft men ongekende mogelijkheden om ook bijzondere objecten te conserveren. Helikopters, geluidsboxen, explosievrije deuren, drukvaten, pompen, afsluiters, tanks, brugdekken, sluisdeuren, leidingwerk, containers, etc.
Het stralen en schilderen van objecten wordt op diverse locaties in het land uitgevoerd. De Koninggroep beschikt over eigen materieel om op locatie te kunnen werken en is snel inzetbaar.
De Koninggroep heeft diverse experts in dienst voor een degelijk advies op het gebied van verfsystemen voor welke ondergrond dan ook. De kwaliteit van het verfwerk wordt constant door eigen gecertificeerde inspecteurs gemonitord. De Koninggroep werkt op deze wijze structureel aan het verbeteren van de kwaliteit van de verf systemen om aan de wensen van de markt te voldoen.
Onlangs zijn in opdracht van Waterschap de Scheldestroom de machinerieën en het houtwerk van de binnen- en buitenkozijnen van het monumentale gemaal Boreel in Middelburg door de Koning geschilderd . Hoewel het bedrijf zich vooral richt op metaalconservering in het groot is ook dit klassieke schilderwerk hen niet vreemd.
Stralen De Koninggroep straalt en conserveert grote en kleine objecten op locatie en in Oosterhout. Het stralen van sluiscomplexen en bruggen in allerlei formaten, maar ook industrieel erfgoed, ferries en werkschepen. Voor werk op locatie ontwerpt en coördineert De Koninggroep zelf afschermings- en bereikbaarheidsconstructies, om omgevingsschade en milieuhinder te voorkomen. De zorg voor mens en milieu wordt uiterst serieus genomen. Door tijdig te conserveren met de juiste coating kunnen de objecten voor jaren beschermd worden tegen atmosferische invloeden. De coatingtechnieken bieden tegenwoordig mogelijkheden tot onderhoudsvrij periodes van 20 jaar en meer en kunnen miljoenen aan schade en onderhoudskosten worden voorkomen.
“Die oude slakkenhuispompen in de hoogglans in die felrode kleur. Het pand met die hoge ramen en de oude tegelvloer. Je waant je in de jaren 30, prachtig om dit in stand te houden“ aldus directeur Huub de Koning. De Koninggroep is actief in het schilderen van particuliere woningen en bedrijfspanden. Kwaliteit
taalconservering rootschalig onderhoud chtschilderwerk chtstalling
hnologieweg 3, 4906 AC Oosterhout. T 0162 45 04 71 oninggroep.nl
Meer informatie: www.dekoninggroep.nl
17
insights
ZLTO
Een nieuwe manier van denken en werken door klimaatverandering
Foto: Rudy Visser
Een stijgende zeespiegel, heftige buien of juist langdurige periodes van droogte: de uitdagingen op het gebied van toekomstig waterbeheer zijn groot. Bij het maken van plannen houdt Waterschap Scheldestromen rekening met veel verschil lende partijen en belangen. ZLTO, een vereniging van boeren en tuinders, is zo’n partij. Als portefeuillehouder Water bij ZLTO Zeeland zit Hendrik Jan ten Cate regelmatig met Waterschap Schelde stromen om tafel. “Het contact tussen het waterschap en de boeren is goed”, meent hij. “Het waterschap heeft oog voor het belang van boeren. Natuurlijk schuurt het wel eens, maar dat hoort bij het proces.”
insights
18
Gewassen op het land of fruitbomen in de boomgaard kunnen alleen groeien wanneer ze voldoende water krijgen. “Als er één beroepsgroep afhankelijk is van het weer, dan zijn het wel boeren en fruittelers.”, vindt Hendrik Jan ten Cate. Zijn functie als portefeuillehouder Water bij ZLTO Zeeland is dan ook een belangrijke. “De zomer van 2018 brak alle records en liet zien dat we niet zonder een grote voorraad zoet water kunnen. Het Volkerak-Zoommeer op de grens van West-Brabant en Zeeland is de tweede zoetwatervoorraad van Nederland. Niet alleen voor beregening op Tholen en Reimerswaal, ook voor boeren op Schouwen-Duiveland biedt het meer uitkomst. Het zoete water werd in 2018 met vrachtwagens over Schouwen uitgereden.” Aan zout water in Zeeland geen gebrek, maar zoet water: dat is een ander verhaal. “Tot 1987, voordat het Volkerak-Zoommeer werd gecreëerd, was zoet water schaars.”, legt Ten Cate uit. “Hier en daar waren er wat welletjes met zoet water waaruit het vee kon drinken. Maar grootschalige beregening was niet mogelijk.” Het kabinet heeft plannen om het Zoommeer, aangewezen als Natura 2000-gebied, weer zilt te maken. Geen goed plan als het aan ZLTO ligt. “Uit onderzoek blijkt dat de vraag naar zoet water stijgt. Deze belangrijke waterbuffer weer zout maken, zou betekenen dat we terug bij af zijn.”
“Boeren maken gebruik van de mogelijkheden die het waterschap biedt”
Op slot Waterschap Scheldestromen doet onderzoek naar zoutgehalten en de hoeveelheid zoet water in het Zoommeer. Via inlaten wordt het zoete water verspreid over sloten in Zeeland. Eind augustus besloot het waterschap om de zoetwaterinlaten bij Tholen, Sint-Philipsland en Rilland te sluiten. Een grote toename van blauwalg was de oorzaak. Blauwalg is in kleine hoeveelheden altijd aanwezig in oppervlaktewater, maar door het warme zomerweer steeg de hoeveelheid snel. “Als boer wil je de voedselveiligheid natuurlijk niet in gevaar brengen”, zegt Hendrik Jan. “Het is geen goed plan om je gewassen met water dat door blauwalg is besmet te besproeien. Het besluit van het waterschap om de zoetwaterinlaten te sluiten vond ik echter voorbarig. Waarschijnlijk hebben de algen zich voor de inlaat
Over ZLTO ZLTO is een vereniging van ruim 13.000 boeren en tuinders in Zeeland, NoordBrabant en Zuid-Gelderland. Al 120 jaar komt de vereniging op voor belangen van agrariërs. Dit doet ZLTO door te netwerken, samen te werken met andere econo mische sectoren, een slinger te geven aan innovatieve projecten en te investeren in bedrijven. Boeren en tuinders hebben volgens ZLTO een sleutelrol in de samen leving en dragen bij aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken voor nu en in de toekomst.
19
insights
opgehoopt, waardoor een vertekend beeld is ontstaan. Bovendien is er rondom blauwalg nog veel onduidelijk. Sommige blauwalg-soorten produceren gifstoffen. Maar hoe giftig de organismen precies zijn weten we niet. Gelukkig kwam de sluiting vrij laat in het groeiseizoen toen beregening minder hard nodig was. De schade is hierdoor beperkt gebleven.” Uitdaging Klimaatverandering is een onderwerp dat Waterschap Scheldestromen voor nieuwe uitdagingen plaatst. Volgens Hendrik Jan baren de gevolgen van klimaat verandering boeren en tuinders ‘behoorlijk zorgen’. “Het weer wordt extremer”, legt hij uit. “Denk aan veel regen in korte tijd of langere periodes van droogte. Dat vraagt een andere manier van denken van ondernemers en betekent een nieuwe taak voor het waterschap. Honderd jaar geleden was het op veel plekken in Zeeland te nat. Het systeem is daarom veelal ingericht op het afvoeren van water. Tegenwoordig moeten we ook nadenken over hoe we water vast kunnen houden.” Een maatregel die door het waterschap is genomen is het plaatsen van stuwen in sloten. Water kan zo worden vastgehouden en worden doorgepompt naar hoger gelegen gebieden. “Het waterschap geeft boeren veel ruimte om zelf initiatief te nemen”, vindt Hendrik Jan. “Je ziet dat boeren ook gebruikmaken van deze mogelijkheden. Zo wordt op Walcheren water opgeslagen in kreekruggen. In droge tijden worden deze zoetwaterbellen gebruikt voor beregening.” De portefeuillehouder maakt zich zorgen over het veranderende klimaat. “We ondervinden nu vooral negatieve gevolgen van klimaatverandering. Een verregende oogst betekent geen inkomsten. Dat leidt onder ondernemers tot armoede.” Positieve bijeffecten zijn er volgens Ten Cate echter ook. “Door hogere temperaturen wordt het groeiseizoen verlengd. Suikerbieten staan tegenwoordig wel tot december in het veld. Vroeger was dat ondenkbaar. Om te groeien nemen planten CO2 op. Een langer groeiseizoen betekent dat ze meer CO2 opnemen. Het klinkt misschien tegenstrijdig, maar uiteindelijk is dat natuurlijk weer positief voor het klimaat!”
Energie van PZEM Productie, handel en levering van energieproducten en -diensten op de zakelijke markt.
Wij zijn uw partner in energie Wat kunnen wij voor u betekenen? Ga naar PZEM.nl
MARKUSSE B.V. Adres Linswegje 3 4444 AL ‘s-Heer Abtskerke
Tel 0113 - 31 13 63 E-mail info@markussebv.nl
Grond-, Cultuurtechnisch en Loonwerk
J. Markusse Goo.indd 1
09-09-19 13:39
Actemium
Nederland leeft met water In de provincie Zeeland weet men als geen ander hoe be langrijk het is om waterstanden optimaal te monitoren en te regelen. Waterschap Scheldestromen houdt het opper vlaktewater op het juiste peil door middel van gemalen, stuwen, sluizen en duikers. Ruim 350 van de in totaal 900 gemalen en stuwen binnen het werkgebied worden centraal bediend en automatisch bestuurd. Hiervoor zijn deze objecten sinds 2009 verbonden met het Centrale Automatisering Watersysteem (CAW). CAW scherm: Waterdunen in beeld
Het CAW-systeem van Actemium uit Veghel doet bij Waterschap Scheldestromen op het hoofdkantoor in Middelburg dienst als centrale applicatie voor de monitoring en aansturing van het oppervlaktewatersysteem. Het CAW voorziet naast het verzamelen en verwerken van gegevens ook in de presentatie, alarmering en bediening van het oppervlaktewatersysteem. Omdat alles binnen één systeem is georganiseerd, krijgt men een overzichtelijk en betrouwbaar inzicht in de actuele stand van zaken. Hierdoor worden niet alleen de mogelijkheden voor het dagelijkse waterbeheer sterk verbeterd, ook in geval van calamiteiten zorgt het CAW ervoor dat actuele data op een uniforme manier beschikbaar is, zodat men snel de juiste beslissingen kan nemen. Waterschap Scheldestromen behoorde 11 jaar geleden tot de eerste waterschappen in Nederland die alle traditionele inbelverbindingen heeft vervangen door beveiligde, vaste en mobiele dataverbindingen. Hierdoor beschikt men continu over actuele meetgegevens en storingsmeldingen. Het CAW verzorgt CAW scherm: overzicht niveaumetingen
de redundante communicatie in twee richtingen om data uit te wisselen met circa 350 geautomatiseerde objecten in het veld. Bij het eerste ontwerp van het CAW hebben de technisch specialisten van Actemium een belangrijke rol gespeeld bij het systeem- en netwerkontwerp en de technische infrastructuurkeuzes. Dit ontwerp staat tot op de dag van vandaag nog steeds als een huis. Een stijgende zeespiegel, hevige neerslag, langere perioden van droogte en nieuwe regelgeving dwingt tot maatregelen. Bij extreme weersomstandigheden is het van essentieel belang dat peilbeheerders beschikken over actuele en volledige informatie zodat ze juiste beslissingen kunnen nemen. Het ene waterschap regelt de beslisondersteuning binnen de kennis van de eigen organisatie, het andere kiest voor een koppeling met een Beslissing Ondersteunend Systeem (BOS) met actuele waterloopkundige gegevens. In alle gevallen zijn de Nederlandse waterschappen met het CAW optimaal voorbereid om adequaat om te gaan met de gevolgen van klimaatverandering. Actemium biedt met haar netwerk van waterspecialisten een breed scala aan watermanagement oplossingen om uw data snel, uniform en overal beschikbaar te maken als informatie én u 24×7 van dienst te zijn. Meer informatie: www.actemium.nl
21
insights
Staatsbosbeheer
Beschermer Zeeuwse
Zeeland heeft een afwisselend landschap. De provincie is meer dan zee en strand. Denk aan de vele schorren en slikken die bij eb droog vallen, uitgestrekte polders en dijken, én bossen en duinen. Dit gevarieerde landschap telt veel planten en dieren, waaronder reeën, vleermuizen en vogels, zoals de visdief, smient en lepelaar. Als beheerders weten water schap Scheldestromen en Staatsbosbeheer elkaar goed te vinden. “We zijn goede buren”, vertelt boswachter André Hannewijk. “Veel van onze percelen grenzen via sloten en wegen aan elkaar, waardoor we veel onderling contact hebben.”
Staatsbosbeheer beheert 12.000 hectare Zeeuwse natuur. André Hannewijk weet als boswachter ecologie veel over de kwaliteit van kreken, schorren, grasvelden, sloten, moerassen en rietlanden in zijn werkgebied Beveland, Walcheren en ZeeuwsVlaanderen. Om natuurgebieden te beschermen is menselijk ingrijpen noodzakelijk. Het bestrijden van exotische planten is zo’n voorbeeld. “Watercrassula groeit veelal in duinvalleien, poelen en waterlopen en vormt een gevaar voor onderwaterleven”, legt de boswachter uit. “De soort overwoekert andere planten en leven in het watersysteem, die daardoor afsterven. De reuzenberenklauw is er nog zo één. Hij komt op steeds meer plaatsen in Zeeland voor, maar hoort oorspronkelijk in Zuidwest-Azië thuis. De plant is mooi om te zien, maar als je de stam aanraakt, krijg je vreselijke brandblaren. De Japanse duizendknoop levert zelfs gevaar op voor de verkeersveiligheid. De plant heeft zo’n kracht dat hij dwars door funderingen en wegen heendringt, waardoor constructies worden verzwakt. De bestrijding van planten die oorspronkelijk niet in Zeeland thuis horen, stemt Staatsbosbeheer af met andere partijen, waaronder het waterschap. Door met meerdere partijen in de provincie samen te werken besparen we kosten.”
André Hannewijk
Waterleven Klimaatverandering levert vooral uitdagingen op, maar positieve effecten zijn er ook. Zo werden onder andere in ZeeuwsVlaanderen en Zuid-Beveland smalle slootjes met een steil talud vervangen door bredere sloten. “In zo’n sloot kan je meer water
insights
22
De paden op, de lanen in Natuur is belangrijk voor de Zeeuwse economie. De Brouwersdam, Grevelingendam en Boswachterij Westerschouwen waren in 2017 de populairste natuurgebieden. De boswachterij is het grootste bos van de provincie en is aangelegd om verstuiving van de duinen tegen te gaan. Staatsbosbeheer doet haar best om het natuurliefhebbers naar de zin te maken. De organisatie heeft 191 kilometer aan wandelroutes, 101 kilometer aan fietspaden en 38 kilometer aan mountainbike-routes in beheer. De Zeeuwse natuur werd door Nederlandse bezoekers in 2017 beoordeeld met een 7,7.
van de natuur
Foto: Peter Maas
gebied te bergen kan dat later in het seizoen voor landbouw worden gebruikt. Voor de natuur én agrariërs een winwinsituatie.
opvangen. Dat is nodig, omdat stortbuien in de toekomst vaker voor gaan komen”, benoemt Hannewijk. “In de zomer komen droge periodes waarschijnlijk vaker voor, zodat water juist zo lang mogelijk vastgehouden kan worden. Door de bredere oevers ontstaan verschillende waterdieptes waarin verschillende waterdiertjes en plantjes leven. Denk aan riet dat het water reinigt en beschutting geeft aan water- en rietvogels die op zoek zijn naar een plek om te broeden. Rondom zo’n sloot vind je ook veel insecten, vlinders, kleine zoogdieren en libellen. In de winter overwinteren zij daar.” De boswachter ziet dit soort ontwikkelingen graag, al is het volgens hem wel belangrijk dat ook deze natuurvriendelijke oevers goed worden onderhouden. “Wilg is een struik die weelderig kan tieren, zodat alle andere planten worden verdrongen. Daar moet je in een vroeg stadium alert op zijn.” Andere kansen liggen volgens Hannewijk in waterberging in natuurgebieden. Bepaalde typen natuur zijn gebaat bij veel water. Door in het voorjaar water in een
Oplossing Volgens Hannewijk is de samenwerking tussen waterschap Scheldestromen en Staatsbosbeheer prima, al zijn er soms tegengestelde belangen tussen de twee organisaties. Zo worden sloten en watergangen in het najaar uitgebaggerd om een goede waterkwaliteit en doorstroming van water te behouden. “Het baggerslib wordt elk jaar op de ene en het volgende jaar op de andere kant van de onderhoudsstrook langs de sloot verspreid”, legt de boswachter uit. “Langs de oevers in graslanden of overstromingsland groeien soms echter kwetsbare plantjes die dan onder het slib verdwijnen. Dat is natuurlijk jammer. Misschien is het wel mogelijk om op kwetsbare stukken het slib af te voeren. Het lijkt me mooi als Staatsbosbeheer en het waterschap samen zoeken naar een oplossing.” Kaalslag Het waterschap en Staatsbosbeheer hebben samen duizenden bomen en kilometers aan struiken in beheer. Veel van dit groen groeit naast de weg. Zieke bomen kunnen zorgen voor verkeersonveilige situaties, doordat ze plotseling om kunnen vallen of er grote takken uitwaaien. “Het is daarom soms nodig om bomen te kappen. We merken echter dat dit veel vragen oproept. Mensen klimmen in de pen om hun zorgen te uiten”, vertelt Hannewijk. “In het verleden kwam het voor dat zowel Staatsbosbeheer als het waterschap in hetzelfde gebied bomen kapten. Om een al te grote kaalslag te voorkomen, stemmen beide partijen dit tegenwoordig met elkaar af, zodat het kappen gefaseerd gebeurt.” Het beschermen waard De boswachter maakt zich zorgen over de dumpingen van drugsafval. “Staatsbosbeheer heeft veel grond in bezit die op afgelegen plaatsen liggen. Helaas kunnen sommige mensen het niet laten om hun afval op onze grond te dumpen”, vertelt hij. “Dat geldt overigens ook voor percelen van het waterschap en Provincie Zeeland. Vaten met drugsafval zitten vol chemische troep. Als die gaan lekken moet in het ergste geval de grond of de sloot afgegraven worden. Een grote kostenpost. Ik tref ook regelmatig huisafval en oude banden op onze terreinen aan. Op veel plekken moet je voor gebruik van de milieustraat en de afvoer van banden betalen. Je rommel ergens storten is dan makkelijker. Elke maandag rijden mijn collega`s een rondje door de polder om de plekken waar vaak wordt gedumpt, te checken. Jammer dat niet iedereen ziet hoe mooi de Zeeuwse natuur is. Die is het waard om zuinig mee om te gaan.”
23
insights
De nieuwe John Deere 6M serie, perfect voor uw landschapsonderhoud.
Vervaet - Van Weele |Stadseweg 16 - 4471 PD Wolphaartsdijk 0113 - 581751 | www.vervaet.jd-daeler.nl
ileum ub2 0 0
J
r a a j 5 12,
Tijdelijke pompinstallaties
Op afstand te monitoren
- 2 19 0 7
24-uur service
Van Beukelaarweg 41, 2971 VL Bleskensgraaf | T. 0184 - 69 41 69 | www.pompplus.eu Pomp Plus Goo.indd 1
06-09-19 15:04
Uw reinigingsspeciali Uw reinigingsspecialist Reiniging, inspectie en renovatie van riolen, kolken en gemalen, voor bedrijven, gemeenten, waterschappen.
Reiniging, inspectie en renovatie van riolen, kolken en
gemalen, voorreparaties bedrijven, waterschappen. Rioolontstopping, engemeenten, uiteenlopende civiele werken voor bedrijven, instellingen en particulieren Rioolontstopping, reparaties en uiteenlopende civiele werken voor bedrijven, instellingen en particulieren Poortersweg 32, 4382 NR, VLISSINGEN Tel. 0118 - 475190 ● info@valkdegroot.nl www.valkdegroot.nl
HC Waterbeheersing produceert waterbeheersings producten zoals: • kantelstuwen • vispassages • spindelafsluiters • overstortputten • leuningen/bordessen • en diverse andere producten
Boveneindsestraat 15b, 4041 EH Kesteren Tel.: 0488 - 48 45 29 | info@hcwaterbeheersing.nl www.hcwaterbeheersing.nl
HC Waterschap Goo.indd 1
Poortersweg 32, 4382 NR, VLISSINGEN Tel. 0118 - 475190 • info@valkdegroot.nl www.valkdegroot.nl
30-08-19 14:47
PZEM
Stabiele speler op dynamische energiemarkt! Frank Verhagen, CEO PZEM & Niels Unger, COO PZEM
De Provinciale Zeeuwse Energie Maatschappij (PZEM), opgericht In 1919, richt zich als producent, handelaar én leverancier van energie op de zakelijke markt in heel Nederland.
CO2 De visie van PZEM is dat hernieuwbare energiebronnen steeds belangrijker worden in de overgang naar een CO2arme energievoorziening. Omdat de wind niet altijd waait en de zon niet altijd schijnt zal dit leiden tot toenemende verschillen tussen vraag en aanbod van energie. De behoefte aan flexibiliteit om de energiemarkt in balans te houden zal toenemen waardoor prijsfluctuaties extremer worden. Voor zowel vraag als aanbod is dit een steeds groter wordend risico wat beheerst moet worden. “Onze positie op de flexibele energiemarkt is sterk door ons totale pakket aan activiteiten: productie, handel en levering van energie. We kunnen tekorten in het aanbod altijd zelf opvangen met onze eigen productie. Niet voor niets zijn wij al honderd jaar een betrouwbaar en flexibel bedrijf.”
In het jaar 1919 werd de Provinciale Zeeuwsche Elektriciteits Maatschappij opgericht. Een overheidsdienst die bijna 75 jaar lang alle Zeeuwen van stroom voorzag. In 1970 werd de naam veranderd in Provinciale Zeeuwse Energie Maatschappij, aangezien ook in de levering van aardgas werd voorzien. In 2019, precies 100 jaar later is PZEM nog steeds een volledig Nederlandse producent én leverancier aan bedrijven en instellingen van energie. Naast eigen productie verkoopt PZEM ook de energie uit een aantal duurzame windparken voor de eigenaars van deze parken en is PZEM actief op de (groot) handelsmarkt voor zowel elektriciteit, gas als CO2-rechten. Voor levering richt PZEM zich op de zakelijke markt in heel Nederland. “Onze klanten zijn heel divers: overheidsinstellingen, zware industrieën maar ook supermarktketens, vakantieparken, timmerfabrieken en glastuinbouwbedrijven.” PZEM in de toekomst Kijkend naar de toekomst is PZEM volop bezig invulling te geven aan de uitdagingen die voortkomen uit de energie transitie. Als energiespecialist wordt dit logischerwijs ook van ons verwacht. “Wij voorzien onze bijdrage op zowel regionaal als nationaal niveau. Vanuit onze assets en competenties is PZEM goed gepositioneerd om een blijvende belangrijke rol te spelen in het optimaliseren van de flexibiliteit die voor een transitie naar minder voorspelbare productiemethoden benodigd zal zijn. Aldus Frank Verhagen, CEO PZEM en Niels Unger, COO PZEM”
Meer informatie: www.pzem.nl
25
insights
Foto: Rudy Visser
Wielrenster Keetie van Oosten-Hage
Fietsers hebben in Zeeland de wind mee “Vroeger stuiterde je over van die klinkerweggetjes. Dat was niet altijd even prettig. Maar tegenwoordig zie je steeds meer fietspaden die apart naast de weg liggen. Dat is veiliger en rijdt veel comfortabeler.” Meervoudig wereldkampioen Keetie van Oosten-Hage maakt samen met haar man zo’n twee keer per week een rondje op de fiets. “Ik ben een mooiweer-fietser geworden”, lacht ze. “Fietsen door de regen en kou hoeft voor mij niet meer zo nodig.”
door fietsers erg gewaardeerd. Vergeleken met onze buurlanden mag de Nederlandse fietsinfrastructuur er volgens Van Oosten sowieso zijn. “Nederland steekt boven landen als Duitsland, België, Frankrijk en Engeland uit”, meent ze. “Als ik op vakantie in Frankrijk ben, stap ik regelmatig met mijn man op de fiets. Je hebt er bijna geen fietspaden, dus je moet het doen met landweggetjes. Auto’s, vrachtwagens en landbouwverkeer stuiven je aan beide kanten voorbij. Dat is af en toe best gevaarlijk.”
Keetie Hage werd in 1949 geboren in Sint-Maartensdijk op het eiland Tholen. Twee keer werd ze gekozen tot Sportvrouw van het jaar. Haar prestaties zijn dan ook indrukwekkend. In de jaren 60 en 70 behoorde zij op de weg en op de baan tot de wereldtop. Ze won diverse keren goud, zilver en brons. Op de baan werd Van Oosten-Hage vier keer wereldkampioen achtervolging. Twintig keer werd ze Nederlands kampioen. Ook tegenwoordig maakt ze nog graag een rondje op de racefiets, samen met haar man. Zo’n twee keer per week. “Het ligt aan de wind hoeveel kilometers we maken. En aan de tijd die we hebben. De ene keer is het veertig, de andere keer tachtig kilometer. Vaak doen we een rondje in de omgeving van Goes waar ik woon, of door de Zak van Zuid-Beveland.”
Het waterschap heeft van de nood een deugd gemaakt. Op de vele zeedijken in Zeeland liggen verharde werkwegen om de dijk te kunnen onderhouden. Deze buitendijkse wegen zijn daarnaast ook prima geschikt om te wandelen of fietsen. De meervoudig wereldkampioen maakt er dan ook graag gebruik van. “De Zak van Zuid-Beveland is een prachtig gebied. Als je daar fiets heb je heel mooi uitzicht op de Westerschelde, het Veerse meer en de Oosterschelde. Maar ook Tholen is een aanrader. In het voorjaar staan de bloemenvelden in bloei: prachtig!”
5 sterren Het Landelijk Fietsplatform heeft Friesland en Zeeland uitgeroepen tot fietsprovincie op 5-sterrenniveau. Niet alleen de combinatie van fietsen op de grens van land en water is bijzonder. Ook het uitgebreide fietsknooppuntensysteem wordt
insights
26
Veilig op weg Waterschap Scheldestromen heeft zo’n 4.000 kilometer aan wegen in beheer. Dat is van Zeeland tot Moskou en terug. 3.600 kilometer bestaat uit autoweg, de rest is fietspad. De wegen worden intensief gebruikt. Daarom is het nodig af en toe onderhoud uit te voeren. Denk aan het wegwerken van scheuren in het asfalt, een verzakte ondergrond of hier en daar wat beschadigingen. Maar soms werkt oplappen niet. Dan is groter onderhoud nodig, zoals een volledig nieuwe asfaltlaag of ondergrond. Het waterschap bewaakt niet alleen de kwaliteit van de wegen, maar denkt ook na over het verbeteren van de verkeersveiligheid. In landelijk Zeeland gebruiken verschillende weggebruikers dezelfde wegen. Denk aan zware landbouwmachines en fietsers en wandelaars die genieten van unieke vergezichten over het water of de karakteristieke Zeeuwse binnendijken in de polder. Op steeds meer plaatsen buiten de bebouwde kom legt het waterschap daarom aparte fietspaden aan. Dat draagt bij aan de verkeersveiligheid en een betere doorstroming van het verkeer. Over het eiland Tholen loopt de 86 kilometer lange Keetie van Oosten-Hage wielerroute. Hoewel de route niet per se voor wielrenners bedoeld is, rijdt Van Oosten regelmatig ‘haar’ route of een stukje ervan. “Elk jaar rij ik eind augustus mee met de Keetie van Oosten-Hage toertocht”, vertelt ze. “De route loopt langs mijn ouderlijk huis, boerderij Reijgersburgh in Sint-Maartensdijk. Tholen heeft mooie natuur én je hebt er amper stoplichten. We kunnen dus lekker doorfietsen.”
Er zijn meerdere Zeeuwse wegbeheerders. Gemeenten zijn verant woordelijk voor wegen in de bebouwde kom. De provincie Zeeland zorgt voor veiligheid op de grotere doorgaande wegen. Rijkswater staat zorgt voor de A58 en de N57, N61, N63 in Zeeland. Het water schap is verantwoordelijk voor de overige 4.000 kilometer aan Zeeuwse wegen. Dit komt neer op het plegen van onderhoud, wegwerken van winterschade, maaien van bermen, snoeien van 125.000 bomen en 400 kilometer aan struiken, bestrijden van planten die overlast ver oorzaken zoals reuzenberenklauw, akkerdistels en jakobskruiskruid, verwijderen van slik op de weg en gladheidbestrijding.
Keetie van Oosten-Hage
27
insights
Uw partner voor industriĂŤle automatisering
www.hoppenbrouwerstechniek.nl
Geodata & Monitoring Milieu Ontwerp Verhardingen Asset Management
Vestigingen Scharwoude | Capelle aan den IJssel | Oldenzaal info@unihorn.nl | 0229-547850
unihorn.nl
