Gymnorhina Tijdschrift voor Biologen, Biomedici en Psychobiologen
Gymnastic Jaargang 26 - Editie 2
Colofon Gymnorhina. Tijdschrift voor Biologen, Biomedici en Psychobiologen. Eindredactie Annefleur Langedijk Esther Visser Nina van Bruggen Roos Voorn Roos Voorn Yannick Redactie van der Hoek Jamie Hoefakker Redactie Kavel Ozturk Casper Arikan de Wit Keskin Kavelde Ozturk Loes Bruin Keskin Arikan Mainah Folkers Kim de Wit Nina van Bruggen Mainah Folkers Tony Zelkovic Vera Schuts Debeij Vigo Vigo Schuts redactie@congo.eu Gymno op internet: issuu.com/Gymnorhina
Bestuur CONGO Joeri Bordes Voorzitter Anneliek ter Horst Secretaris Willem-Jan Wreesmann Penningmeester Nienke Koopman Commissaris Onderwijs DesirĂŠe Weijs Commissaris Activiteiten Hylco van Engelen Commissaris PR & Acquisitie Studievereniging CONGO Postbus 94214 1090 GE Amsterdam
020-525 7853/7963 info@congo.eu Gymnorhina
25, editie 42 Jaargang 26, Oplage: 250 exemplaren Gymnorhina is de periodieke uitgave van CONGO, studievereniging voor studenten biologie, psychobiologie en biomedische wetenschappen. Het blad wordt neergelegd in de gebouwen van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. Als u tien euro overmaakt op rekening 4602231 t.n.v. CONGO o.v.v. Gymno abonnement, wordt de Gymno een jaar lang thuis gestuurd. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, fax of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten of niet te plaatsen.
Gymno
Inhoud
Van de Redactie
Wijze les van Oude leermeesters 5 Wat de Grieken en Romeinen ons kunnn leren over sport
Ik ga even sporten
16
IKEA-meubels in elkaar zetten, mag zeker wel sport genoemd worden
Dag en Nacht
26
Een geweldig verhaal over de liftwedstrijd van 1996. Voel jij het ook al kriebelen?
Ook in deze editie Een brief aan Erica Terpstra
6
Congo in het Buitenland
18
Politiek spring VLNR
8
Het Brein Bewogen door Stress 20
Het Geheim van Mindfulness 9
Optogenetica
22
Sport als Medicijn....
10
Spaghetti alla Puttanesca
24
Creepy Crawlers
12
Top 3 Flexibele Wereldrecords 25
Post voor Epke Zonderland
13
Vraag aan de Redactie
28
Uitgelicht
29
Face to Face met de Congolees 14 Genante Sportschoolverhalen 15
Hallo lieve Congolezen! Ik mag vanaf nu de eervolle taak op mij nemen van voorzitter van onze geweldige redactie. Annefleur, dankjewel, ik heb er zin in en zal zorgen voor een jaar vol mooie Gymnos’s. Ook wil ik graag onze nieuwe leden aan jullie voorstellen: Loes en Tony; welkom! Het thema dit keer is Gymnastc Gymno, daarom dit mooie fotootje van mij in radslag op het heldenplein in Budapest. Vroeger heb ik fanatiek geturnd, maar inmiddels is een overslagje of salto op zijn tijd het enige wat daar nog van over is. Maar we hebben het niet alleen maar over gymnastiek hier en zeker niet over die vervelende coopertest rondjes die je altijd op de middelbare school moest rennen. Nee, we trekken het veel breder. Flexibiliteit in alle soorten en maten, letterlijk en figuurlijk, betreffende mensen, en situaties, maar ook het brein. Denk je dat jouw brein lenig genoeg is om al deze artikelen aan te kunnen? Je kunt het hier uittesten. En is dat nog niet genoeg? Doe dan mee aan de Gymno Challenge! Roos Voorn Hoofdredacteur Gymnorhina
0 llange! 3
o Cha De Gymn
Gymnorhina
3
Gymno
Wijze les van de oude leermeesters Voor alle Gymnasiumtrutjes onder ons: Mens sana in corpore sano. Nee, ik zal jullie niet vragen om deze zin te scanderen of om de dativus aan te wijzen. Ik zal het deze keer makkelijk maken voor jullie, ik weet nog hoe pijnlijk het examen Latijn was, en meteen de vertaling geven: Een gezonde geest in een gezond lichaam. Het motto van de oude wijze Romein.
Die Romeinen hadden het nog niet zo gek bedacht met dat eeuwige gezwijmel over badhuizen en de vele sporten die ze beoefenden. Zit een gezonde geest dan tóch echt in een gezond lichaam? Zouden we beter presteren op tentamens als we vaker de sportschool induiken? Bij hogere cognitieve functies, zoals plannen, zelfreflectie en je eigen grenzen bepalen is de voorzijde van de hersenen betrokken. Onderzoekers hebben ontdekt dat beweging een positief effect heeft op met name deze functies. Maar wat valt onder bewegen? Valt naar de koelkast lopen om een biertje te pakken onder bewegen? Een wilde vrijpartij? Of is een uur intensief sporten pas echt bewegen? Uit onderzoek blijkt dat zelfs kauwen invloed uitoefent op hersenfuncties, bizar! Zo groot hoeven we dus ook weer niet te denken. Niks bootcamp, niks intervaltraining, een biertje naar je mond brengen is waarschijnlijk al genoeg.
Sporten… daar konden de oude Grieken anders ook wat van. De Olympische Spelen zijn tegenwoordig nog net zo populair als toentertijd. Wat de Grieken al eeuwen dachten, blijkt nog steeds de waarheid als een koe: sport verbroedert, sport versterkt, sport maakt slimmer, sport vermaakt. Maar word je écht slimmer van sport? Er zijn hoogleraren die denken dat er een positieve relatie is tussen prestaties op sportgebied en in de collegebanken. Het zou zelfs zo zijn dat sporttalenten bovengemiddeld presteren in het onderwijs.
aantal losse muizenspieren gaan, waardoor deze samentrokken. Het is waarschijnlijk dat de samentrekking van de spier vervolgens zorgt voor het activeren van genen. Opmerklijk is trouwens ook dat het toedienen van cafeïne aan spieren tot ongeveer dezelfde reactie leidde. Is een injectie met koffie voor het sporten dan misschien een idee? Annefleur Langedijk
Er zijn van die mensen die zeggen dat ‘sporten niet in hun genen zit’. Het is waar dat er om de zoveel tijd weer een gen voor dit en dan weer een gen voor dat ontdekt wordt, maar een gen voor sport … Dat zit er helaas (nog!) niet in. Dieet, gedrag en levensstijl zijn natuurlijk ook belangrijke spelers. Onderzoekers lieten elektrische stroom door een Gymnorhina
5
Een brief aan..
Erica Terpstra Mieters, mieters, mieters! Wat een eer om in dit blad een ode te schrijven aan een kanjer als Erica Terpstra! Is het gek om als 22-jarige student verliefd te zijn op Erica?
Hoe schaars mijn vrouwelijke leeftijdsgenoten zich ook kleden, hoe wulps ze de heupen ook bewegen in de plaatselijke horeca, geef mij maar een corpulente, overenthousiaste, 71-jarige troetelbeer in een oranje fleecetrui met een bijpassende schaats (u kunt hier ook lezen: klomp, bos tulpen of molen) op haar hoofd. Soms denk ik: “Waar komt mijn fascinatie vandaan voor deze vrouw vandaan?” Ik hou niet van dikke meisjes, maar als het over Erica gaat, gooi ik deze eis als eerst over boord. Wat maakt het dat ik uitkijk naar een tv-optreden van Erica? Waarschijnlijk is het de hunkering naar een stukje ongebreideld positivisme, enthousiasme en het ongecompliceerde van een kind, binnen een volwassene. In een tijd die gedomineerd wordt door keurige woordvoerders, kleurloze persvoorlichters en vlekkeloze managers, smacht ik naar oprechte
blijheid, een spontane lach, of een ondoordachte oerkreet. Dit alles vind ik terug in Erica ‘de Terp’ Terpstra. Erica is de enige (en waarschijnlijk ook de laatste) voorzitter van het NOC*NSF die met drie flessen wijn te veel op, in een radiostudio mag plaats nemen. Met dubbele tong raaskallen dat iedereen een kanjer is, dat de Olympische Spelen geweldig zijn en de prestaties fantastisch waren. Hoewel traditionele azijnzeikers vonden dat ze stante pede op moest stappen, konden normale levensgenieters hier erg om lachen. Een voorzitter die mens is en bovendien durft te lachen en lol heeft, mieters! Zelf ontmoette ik Erica bij de Olympische Spelen van 2012 in Londen. Waar ze zonder poeha en boordevol enthousiasme een zaal tot de nok toe gevulde sponsoren toesprak. Geloof hebben in een medai-
lle, genieten van al het moois in de sport. Zelfs deze groep mannen, die doordeweeks van negen tot vijf op veel te saaie kantoren, veel te veel regels en procedures doorlopen, kregen zin om met een oranje sjaal de Nederlandse hockeyheren naar een medaille te schreeuwen. Door Erica. ‘De Terp’ was in staat geweest om met een lach en een klein, optimistisch woordje, het kind in deze kantoorkneuzen naar boven te halen. Geniet, juich en moedig aan, zoiets. Sindsdien ben ik vaste kijker van het Omroep Max-programma ‘Erica op Reis’. Een programma wat voortkabbelt in een tergend traag tempo, aangezien het afgestemd is op de hersensnelheid van 80-jarigen. Hierin bezoekt Erica toeristische plaatsen die al lang en breed bekend zijn en waar al tientallen reisprogramma’s voor haar langs zijn geweest. Een tempel in China, een theeceremonie in Japan, Gymnorhina
6
Gymno
enthousi, e m is iv it os breideld p e g n o volwassene.” je n e k e u t s n e n en n kind, bin g naar e e e in r e n k a n v u h e rd “De gecomplicee n o t e h n asme e
Piñatas in Mexico, je kent het wel. Zo ook de keer dat Erica bij de alom bekende Niagara Falls in Amerika was. De lucht was grijs en het regende dat het goot, om nog maar te zwijgen over de stevige windstoten. Dit alles hield ons idool (gehuld in een gele poncho van Action origine) niet tegen om, op 70-jarige leeftijd, haar opnames te vervolgen. In de stromende de regen zocht ze een plekje, met op de achtergrond de prachtige watervallen.
Hoewel ze bijna in de rivier werd geblazen door de aanhoudende winstoten, sprak ze de volgende legendarische woorden: “Natuurlijk hadden we liever een zonnetje gehad, natuurlijk hadden we liever een strak blauwe lucht gehad. Maar als je dit als mens niet kunt waarderen ben je geen knip voor de kont waard”. Om af te sluiten met een bulderende lach!
Als je niet kunt genieten van de kleine, mooie dingen in het leven, ben je wat mij betreft ook ‘geen knip voor de kont waard’!
Was getekend, Een Erica aanbidder in hart en nieren
Gymnorhina
7
links
Politiek springt van naar
rechts
Dat de “centrum-linkse” PvdA aankondiger van neoliberaal rechts beleid is geworden, zal niemand meer verbazen. Zo is de arbeiderspartij mede verantwoordelijk voor vele neoliberale maatregelen sinds 1980. Nu de coalitie VVD-PvdA echter niet aan een meerderheid komt in de Eerste Kamer, schieten D66 en GroenLinks maar al te graag te hulp. GroenLinks en D66 zijn dè onderwijspartijen. Wat kunnen we anders dan deze twee partijen de hemel in prijzen? Want wie anders had de student zo hard in zijn naadje kunnen nemen? Eén partij die zich links voordoet en rechts handelt, was blijkbaar niet genoeg. Met de steun van D66 en GroenLinks wordt er nu namelijk éindelijk geïnvesteerd in onderwijs en betaalt éindelijk de bakker niet meer voor de zoon van de advocaat. Kortom, het geweldige leenstelsel wordt ingevoerd. Met de invoering van het leenstelsel zou de basisbeurs wegvallen en zouden studenten alleen nog maar kunnen lenen. Maar niet gevreesd, in plaats van 15 jaar, gaan aanstormende studenten nog langer vast zitten aan hun lening (tot maximaal 35 jaar). Met deze ordinaire bezuinigingsslag wordt de toegankelijkheid van het publieke goed onderwijs, geschaad.
Zo wordt verwacht dat er ruim tien duizend studenten zullen afzien van een studie in het hoger onderwijs door de maatregel. Deze drempel zal voornamelijk van toepassing zijn op studenten uit armere milieus, doordat de advocaat niet meer meebetaalt voor de opleiding van de bakkerszoon. De herinvestering van het vrijgekomen geld in de kwaliteit van onderwijs, neemt niet weg dat deze maatregel niet meer is dan een simpele bezuiniging op het onderwijs. Daarnaast vindt er in ieder geval geen extra investering in het hoger onderwijs plaats vanuit Den Haag de komende jaren en is het maar de vraag hoe (en of) het geld over 5 jaar in de kwaliteit van het onderwijs wordt geïnvesteerd. Met deze maatregel wordt onderwijs steeds minder een maatschappelijk goed en steeds meer een privaat goed. De paradigmashift waa-
rin onderwijs steeds meer een middel is om jezelf te positioneren op de arbeidsmarkt sluit perfect aan bij het neoliberale gedachtegoed. D66 als GroenLinks zijn door hun positie mede-eigenaar van het neoliberale gedachtegoed op onderwijs geworden en zorgen ervoor dat onderwijs steeds minder een middel is om kennis over te dragen aan de nieuwe generatie. Het was dan ook niet verbazingwekkend dat DWARS, de jongerenorganisatie van GroenLinks, eind mei het akkoord over het leenstelsel “onacceptabel” vond. Zowel D66 als GroenLinks zitten op het moment dan ook in een spagaat. Aan de ene kant doen ze zich voor als onderwijspartijen en aan de andere kant steunen ze bezuinigingsmaatregelen in het hoger onderwijs. Kavel Ozturk Gymnorhina
8
Gymno
Het geheim van mindfulness
Op de middelbare school had ik een gymlerares die nogal fan was van yoga. Ze liep (of zoals wij het altijd spottend noemde, ‘zweefde’) altijd door de gangen in een yoga-broek met een afgrijselijk roze Adidasvest erboven. Al je problemen waren volgens haar op te lossen met yoga. Je had je toetsweek niet gehaald? Yoga. Je kon het tempo van Engels niet meer bijhouden? Kom eens naar yoga. Je was heel erg gestrest omdat je per week ongeveer 23 verslagen en dergelijke in moest leveren? Zij wist wel wat. Yoga. Ook gaf ze mindfulness trainingen, die niemand bij ons op school natuurlijk serieus nam. Maar ik heb mijn mening over mindfulness moeten herzien. Mindfulness werkt. Mindfulness is in eerste instantie een training om meer in het hier en nu te zijn. Dat klinkt allemaal heel zweverig, maar we zijn vaak met zoveel dingen tegelijkertijd bezig, dat we veel op automatische piloot doen. Veel dingen gaan automatisch; tandenpoetsen, douchen, boodschappen doen. Je gaat ’s ochtends de deur uit en voor je het goed en wel door hebt; ben je al weer 20 minuten verder. Wanneer we ons dagelijkse stukje
lopen of fietsen, letten we nauwelijks op de omgeving. Mindfulness leert om er echt bewust bij de zijn tijdens het eten, douchen, tandenpoetsen. Elke keer als je gedachten afdwalen, breng je ze weer terug naar wat je aan het doen bent. En dat heeft positieve gevolgen. Je hebt minder tijd om te piekeren; je bent je bewuster van wat er met je lichaam gebeurt. Stress, bijvoorbeeld, merken we meestal pas aan het einde van de dag; als je naar huis gaat met hoofdpijn en zere schouders. Maar met mindfulness concentreer je je op wat je voelt, op wat je aan het doen bent en zo merk je eerder dat je hoofdpijn komt opzetten. Mensen met paniek- en angststoornissen hebben ook veel baat bij mindfulness: het dwingt ze om hun angsten niet altijd te ontlopen en er objectief naar te kijken.
Mindfulness gaat niet alleen om de concentratie op het nu, het gaat ook om dingen accepteren zoals ze zijn zonder ze te willen veranderen. Je probeert niet tegen al het slechte te vechten. Je kijkt er van een afstandje naar: ‘Daarom word ik dus zo chagrijnig”, zonder dat je er meteen een slecht oordeel aanhangt. Loes de Bruin
Gymnorhina
9
Sport als Medicijn Gymnastiek staat voor lichamelijke oefening, voor zover we weten voor het eerst beoefend door de Grieken. Naast lichamelijke inspanning was schoonheid ook belangrijk, waardoor het een soort theater was waar met plezier naar gekeken werd.
Door die combinatie van sport en schoonheid heb Ik destijds ook mijn grote liefde voor me gewonnen. Bij het hoogspringen waar ik haar kennelijk zo mee imponeerde, dat ze sterk werd afgeleid in haar les op onze middelbare school door voortdurend door het raam naar het sportveld te kijken, waar ik me aan het uitsloven was. Toen ik haar vol trots daar nog eens aan herinnerde tijdens het schrijven van deze column, beweerde ze echter met klem dat niet zozeer mijn sportprestaties, maar meer mijn mooie bruine benen van doorslaggevende betekenis waren geweest. Enigszins teleurgesteld
door deze bewering, troostte ik me uiteindelijk dan maar met de gedachte dat hoe hoger ik sprong hoe langer zij van mijn goddelijke benen heeft kunnen genieten. Dat was het dan ook wel wat mijn individuele sportcarrière betrof. Daarna ging ik hockeyen, want dat was veel gezelliger. Bij voorkeur hield ik de hockeystick vast met de krul naar boven, en die waren echt groot in die tijd, waardoor ik er lekker op kon leunen. Als rechtsback is me dat meerdere malen duur komen te staan, want als je bij een plotseling aanstormende tegenstander eerst je stick nog moet omdraaien is de vogel je natuurlijk al lang gepasseerd met alle gevolgen van dien. Sport is goed, ook al vindt onze nationale neuro-goeroe Dick Swaab sport eigenlijk vooral gevaarlijk en ongezond. Hij doelt daarbij op de vele sportblessures en vooral op de gruwelijke hersenbe-
schadigingen die (ex-)boksers oplopen ten gevolge van herhaaldelijke hoofdtrauma’s, de zogenaamde Knock-outs in jargon. Daarentegen prijst hij denksporten als schaken en dammen juist aan. Wat doet sport met ons? Allereerst voelen we ons lichamelijk lekker, onze spieren worden weer even gesmeerd en het is goed voor onze lichaamsbouw zodat we niet te dik worden. Daarnaast geeft ons de met sport samenhangende verhoging van endorfines in onze hersenen ook een prettig euforisch gevoel. Fitheid bij adolescenten door Aerobics blijkt gepaard te gaan met een versterking van de verbindingen in de hersenen. Tegelijkertijd raakt het hoofd weer bevrijd van de dagelijkse zorgen of beslommeringen door studie of werk. Door sport raak je minder snel depressief, hoewel een omvangrijk Brits onderzoek recent liet zien dat dat vooral Gymnorhina
10
Gymno -goeroe o r u e n e .“ national e z ngezond n o o n t e d n i k v rlij ook al l gevaa , a r d o e o o v g s jk “Sport i b sport eigenli aa Dick Sw voor volwassenen opgaat en niet zozeer voor pubers. Sport zou ook het drugsgebruik in die gevoelige ontwikkelingsperiode van mensen verminderen, maar alcoholgebruik is juist hoger, wat mogelijk te verklaren is door de alcoholcultuur die vooral in teamsporten voorkomt. Maar sport kan ook pijn doen, denk aan de vreselijke pijnen die topwielrenster Leontien van Moorsel leed op weg naar weer een wereldtitel. Sport is dus ook grenzen overschrijden, telkens weer proberen je prestaties te verbeteren. En als dat goed lukt, dan lonkt soms de topsport. Die lieden moeten vaak onder hoge stress presteren, en daar kunnen ze niet altijd goed mee omgaan. Problemen als eetstoornissen, verslaving aan extreme lichamelijke inspanning en uiteindelijk zware depressies duiken steeds meer op, en hebben geleid tot het ontstaan van een nieuwe discipline, de Sport Psychiatrie. Topsporters raken vaak in een sociaal isolement door hun zware trainingsprogramma’s en vele reizen. En niet te vergeten, een imbalans in energiehuishouding in het lichaam van topatleten, vooral
als ze nog in hun adolescente levensfase verkeren, kan hun hormoonhuishouding flink verstoren en tot afwijkingen in hun botmetabolisme of menstruatie cycli leiden. Vandaar het grote belang van energierijke voeding op maat. Maar niet alleen legale voedingssupplementen worden gebruikt. Het gebruik van doping om tot betere sportprestaties te komen is ook al van alle tijden. Op de klassieke Griekse Olympische Spelen dronken sporters al speciale wijnen of aten hallucigene paddo’s om die reden. Ook toen stond er al een straf op, want werd je betrapt dan moest je voortaan als slaaf door het leven. Tijdens de moderne Olympische Spelen en de Tour de France in de eerste helft van de vorige eeuw werd volop doping gebruikt hoewel het officieel verboden was, maar bij gebrek aan testmogelijkheden alleen op basis van geloof op de blauwe ogen van de sporters gecontroleerd. Het gebruik van doping is niet altijd een zaak van vrijwillige keuze, maar werd soms door de Staat opgelegd, zoals het spierversterkend middel testosteron voor Oost-Duitse
(vooral vrouwelijke) atleten met soms desastreuze gevolgen als vroegtijdig overlijden. Maar ook de door professionele wielrenploegen voorgeschreven bloeddoping, nog maar enkele jaren geleden in de Tour de France. Hierbij ondergaan de sporters transfusie met bloed dat rijk is aan zuurstof transport faciliterende Hemoglobine of krijgen direct injecties met erythropoteine toegediend, een hormoon dat aanmaak van rode bloedcellen stimuleert. Er is tegenwoordig waarschijnlijk geen sport meer waar geen doping wordt gebruikt, ondanks de vaak serieuze bijwerkingen van dat spul. Gelukkig behoort sportdoping nog tot de zeldzame uitwassen in de recreatieve sport, waarbij je door inspanning jouw lichaamseigen activerende stoffen op een gezonde manier regelt. Sport zoals het bedoeld is, de beste medicijn. Wim Ghijsen
Gymnorhina
11
Creepy Crawlers, Vreemde Vissen en Buigende Beestjes
Dus, daar was ik, rustig een artikel over “copuleren” in de National Geographic aan het lezen, toen ik stuitte op een bepaalde vrouwelijke waterslang die vaak orgies heeft met 10 mannen of zelfs meer. Misschien denken wij mensen wel dat we flexibel zijn, maar zoiets zie ik nog niet zomaar gebeuren.. Er zijn enorm veel soorten dieren en al die dieren hebben wel iets waarin ze uitblinken. Een van de meest unieke eigenschappen van bijvoorbeeld slangen is de manier waarop ze eten. Ondanks dat een slangenschedel erg verschilt van de onze, heeft het wel hetzelfde basale patroon: een relatief massieve bovenste schedel en een kaakgedeelte dat vasthangt aan de schedel. In tegenstelling tot bij de mens, is het kraakbeen bij de gewrichten van de slang extreem flexibel, waardoor ze
hun kaak veel verder kunnen openen. Hiernaast zit er bij de punt van de kin van de slang nóg een gewricht, waardoor ze hun kaak in tweeën kunnen splitsen! Op deze manier slikken slangen prooien in hun geheel door en vaak zijn die nog groter dan de slang zelf. Octopi krijgen hun opmerkelijke kleur(patronen) door gebruik te maken van spieren die de vorm van kleine pigmentzakjes in de huid kunnen veranderen - bijvoorbeeld door een nauwelijks zichtbare
kleine cirkel aan te passen tot een brede streep die duidelijk te zien is. Dit mechanisme gebruikt de octopus onder andere om te communiceren en camouflage bij zowel vluchten als bij het vangen van prooi. Een ander hoog intelligent dier, maar bedolven onder spot en angst, is de rat. Dit route-vindende, stiekeme dier wordt al vrijwel de gehele wetenschappelijke tijd gebruikt voor onderzoek. De rat heeft door zijn vindingrijkheid en fantastische Gymnorhina 12
Gymno
Post uit Spanje voor Epke Zonderland Bovenste beste Epke, Daar de Sint met zijn kompanen weer in Nederland is aangekomen, was het ondenkbaar om een Gymno zonder gedicht klaar te stomen. En wie verdient er nu echt een gedicht in een Gymno over gymnastiek? Dat ben jij beste Epke, want jouw prestaties zijn uniek! Vanuit het Friese Lemmer kwam je voor sommigen van ver, maar deze Sint zag in jou al vroeg een grote ster. Alvorens je de meerkamp op turntoernooien won, had de Sint al in de gaten dat jij er heel wat van kon!
aanpassingsvermogen elk continent op aarde veroverd, behalve Antarctica. En als de geschiedenis iets aangeeft, dan is het wel dat ze daar binnenkort ook wel zullen zitten. Dus geniet van de creepy crawlers, vreemde vissen en buigende beestjes, want na de epidemieĂŤn, het broeikaseffect en de nucleaire oorlogen, zijn alleen de meest flexibele dieren nog over.
Zo aan een rekstok kunnen slingeren, zou de Sint graag willen, maar dan moeten zijn Pieten hem ongetwijfeld naar het ziekenhuis tillen. Daar sta jij dan waarschijnlijk op hem te wachten met je mooie lach, want naast olympisch kampioen ben je ook een dokter die er wezen mag Deze ouwe knar doet je dat niet zomaar na, kan ik je wel vertellen, maar hij durft met al zijn levenservaring wel de volgende olympisch kampioen te voorspellen. Tijdens de Spelen in Rio een onvoorstelbare prestatie met niet drie, maar vier vluchtelementen op rij, dat kan er maar eentje Epke, en dat ben jij! Liefs, SintEsklaas en Zwarte Piet
Jamie Hoefakker Gymnorhina 13
Face to Face met de Congolees Deze editie praten we met Fabian Angevaare uit Amsterdam, 19 jaar oud, eerstejaars bioloog en het nieuwe aanwinst van de BioloCo.
Ben je bij een commissie gegaan?
“Het was mijn eerste studiekeuze. Het bevalt, maar het is veel harder werken dan ik had verwacht. Ik ben alleen nog niet zo hard aan het werk, maar ben wel van plan meer motivatie te verzamelen om meer aan mijn studie te gaan doen.”
“Ja, de BioloCo en ik heb nog meer eerstejaars meegenomen die nu ook lid willen worden. Woensdag 26 november organiseer ik met de commissie mijn eerste activiteit: de Filmavond. Daarvoor was ook de activiteit Biologisch Bierproeven, daar kon ik helaas niet bij zijn want ik moest naar atletiek training.”.
zomervakantie. De meeste atletiekwedstrijden zijn op zondag. Ik probeer wel mee te doen aan alle kampioenschappen. De laatste jaren is ons team helaas alleen wat afgezakt in de competitie. Ik geef ook zwemles in Sportfondsenbad Oost bij de Watervrienden op dinsdagavond en daarna kan ik dan door naar de borrel. Ook werk ik achter de kassa bij de Jaap Eden baan.”
Wat was je eerste indruk van Congo?
Wat doe je buiten je studie om?
Mainah Folkers
“Ik werd lid omdat ik zag dat ik korting kreeg bij het bestellen van mijn boeken. Na de Intreeweek ging ik wel eens met biologen die ik daar had ontmoet een biertje doen in de Congokamer. Mijn eerste indruk was: deze mensen zijn echt gestoord, dat zijn mijn soort mensen. Ze zijn anders en heel relaxed, dat vind ik fijn.”
“Ik doe aan atletiek, ik volg 1x in de week krachttraining en 1x in de week werptraining. Krachttraining is een soort fitness, maar dan intensiever. Werptraining is voornamelijk kogelstoten, discuswerpen doe ik niet meer, omdat ik daarmee mijn arm uit de kom gooi. Het wedstrijdseizoen loopt van april tot september met een pauze tijdens de
Hoe bevalt je studie tot nu toe?
Gymnorhina
14
Gymno
Genante verhalen uit sportschool
de
Heb jij soms ook niet het gevoel dat de sportschool één groot drama kan zijn? In dit artikel representeren wij één van de gênante verhalen die tot dit drama leiden door De ogen van het koppel Sjonnie, de lichaamsbouwer en Anita, het meisje met toon.
Sjonnie en Anita gaan voor het eerst naar een nieuwe sportschool en splitsen uit, wij zien de dag eerst door Sjonnies ogen. Het is 19:00 uur en het is de drukste tijd van de dag, alles is bezet. Het is duidelijk dat hij moet delen, dus hij vraagt op een ongemakkelijke manier aan ontoegankelijke mensen of hij met ze kan delen. Na ongeveer vijf keer een geïrriteerde blik, is er eindelijk iemand die wil delen in het squat rek. Deze vrouw squat ongeveer het dubbele van Sjonnie en besluit om eens sportief te doen en met Sjonnies gewicht mee te squatten. Nadat Sjonnie vijf repetities uitvoert voert deze “vrouw” er 25 uit, alsof het ongeloofelijk makkelijk is. Vervolgens is Sjonnie weer aan de beurt. Wanneer Sjonnie bij de vijf komt zegt de vrouw opeens: “Kom op, je kan verder!” De vrouw sluit Sjonnie in en hij
heeft geen keus. Hij komt heel ongemakkelijk tot een achtste herhaling. Op de bodem loopt er een man langs en zegt: “Oh daamn boy” . Uit ongemak wil Sjonnie zo snel mogelijk omhoog, maar op de weg naar boven floept er een geluid uit zijn achterste wat door de hele zaal galmt. In de tussentijd was Anita aan het rennen op de loopband. Naast Anita was er een man die zich voorstelde aan haar, maar ze verstond zijn naam niet. Dit gebeurde drie keer achter elkaar. Het was te ongemakkelijk om het nog een keer te vragen dus Anita rende gewoon door. Terwijl zij rende voelde zij de glurende blikken
van elke man om haar heen. Anita begon harder te rennen om haar aandacht daarvan af te leiden. Op een gegeven moment heeft Anita er genoeg van en haalt haar telefoon uit haar zak om Sjonnie te appen. Opeens stapt zij per ongeluk op haar eigen broek en die wordt omlaaggetrokken. Van de schrik laat Anita los en haar telefoon valt op de loopband en die wordt als een kogel gelanceerd, die bijna drie mensen dood. Dan zegt de man naast haar opeens “mooie slip, maar je hoeft echt niet zo met mij te flirten hoor, jouw vriend was veel leuker”. Tony Zeljkovic
Gymnorhina
15
IK GA EVEN SPORTEN Onder het avondeten komt één van ons op het geniale idee, dat we, nu de verf gedroogd is, het IKEA-bed van huisgenoot M wel in elkaar kunnen zetten. Ik heb zo mijn twijfels, ik heb eerder diezelfde dag al een salontafel en tv-meubel in elkaar geschroefd (beide van IKEA, uiteraard) en ben schroevendraaiers en die vage, bijgeleverde aandraai-dingen wel een beetje zat. Ik laat me overhalen en word zelf ook enthousiast. Huisgenoot M en ik slapen namelijk al anderhalve week op campingbedjes, bij gebrek aan iets beters. Hup, wij naar de berging in de kelder van de flat. We sjouwen de platte, langwerpige dozen met enige moeite de
trappen op. De filosofie achter het maken van drie loodzware pakketten kan ik niet helemaal goed begrijpen; waarom zou je een niet-te-tillen geheel opdelen in drie nauwelijkste-tillen delen? Maak er dan meteen vijf goed-te-doen dozen van. Thank god wonen we op de eerste verdieping, want stel je voor, lacht huisgenoot M, dat we dit naar de derde hadden moeten tillen. Daar staat ‘ie dan. Het driedelige pakket. Verpakt in bruin karton. De slaapkamer, net geverfd, is verder leeg. Huisgenoot M maakt de eerste doos open en haalt de gebruiksaanwijzing eruit. Zevenendertig stappen, zegt ze. Vol goede moed beginnen we de schro-
even te sorteren. De hoeveelheid verschillende moertjes, schroeven en andere vage dingen die we niet kunnen benoemen is schrikbarend. Toch zijn we optimistisch. Het is net half zeven geweest. Langer dan een uur of twee, tweeënhalf misschien, kan het niet duren. Eindelijk, zeggen we tegen elkaar, kunnen we in een fatsoenlijk bed slapen. Drie uur later zit ik op de grond van haar slaapkamer, tegen de muur staat iets wat vaag op een bed zou kunnen lijken. In een cirkel om me heen liggen en schroefjes en plankjes, als een soort seance. Wellicht kan ik een IKEA-medewerker oproepen die de rest voor me doet. Het optimisme is long gone, we
Gymnorhina
16
Gymno hebben al meerdere keren op het punt gestaan om ermee te stoppen en gewoon maar weer in onze campingbedjes te kruipen, maar de belofte van een echt matras in een echt bed weerhoudt ons. Ik ben op het punt aangekomen waar het persoonlijk voelt. Ik moet en zal dat bed afkrijgen, ook al ben ik er tot diep in de nacht mee bezig, zeg ik tegen huisgenoot M. Ironisch genoeg, is dat ook het geval. Rond half twee ’s nachts sta ik op met een triomfantelijk gelach. Het bed is af, ik heb geen schroefjes over (want serieus, dat is echt het doodsvonnis van elk IKEAmeubel) en het geheel ziet er verbazend stabiel uit. Voorzichtig leg ik een matras op de lattenbodem. Er gebeurt niets. Ik ga erop zitten en verwacht elk moment naar de grond te zakken, maar ik heb de lattenbodem zodanig correct gemonteerd dat hij het houdt. Ik roep huisgenoot M, die zich anderhalf uur geleden herinnerde dat ze huiswerk had. Ga maar, zei ik tegen haar, die tweede lattenbodem kan ik wel in m’n eentje in elkaar schroeven.
Het in elkaar zetten van IKEA-meubelen is niet alleen lichamelijk belastend (serieus, hoe word je geacht een schroef met alleen een schroevendraaier in een massief houten plank te draaien? Ik ben toch zeker de Hulk niet), maar ook geestelijk. Na voor de vierde keer een verkeerd schroefje gepakt te hebben, begin je een redelijk agressieve houding ten opzichte van het bed te krijgen. Het begint steeds moeilijker te worden om niet de hamer erbij de pakken het schroefje gewoon in de plank te slaan. Ook is enige lenigheid een vereiste. Allemaal leuk, lief en aardig, tot in de handleiding staat dat je ‘even’ een schroefje aan de achterkant van de lattenbodem moet aandraaien. Wat niet gaat, omdat bovengenoemde lattenbodem ervoor zit. De volgende dag heb ik meer spierpijn dan na een de beruchte ‘kerntrainingen’ van mijn trainer, die bestaan uit anderhalf uur onafgebroken intensief sporten. Tijdens zo’n training krijg ik vroeg of laat dat irritante liedje van ‘we moeten rennen, springen, vliegen, duiken, vallen,
opstaan en weer doorgaan’ in m’n hoofd, omdat hij ons geen moment laat stilstaan. Als ik terugkijk op de vorige avond, bedenk ik me twee dingen; de eerste is dat dit een van onze mindere ideeën was. (Huisgenoot M en ik hebben meestal ideeën van een betere soort; zoals kruidcake bakken om elf uur ’s avonds of besluiten dat half twee ’s nachts een heel gepast tijdstip is om te gaan wassen.) De tweede; dat het in elkaar zetten van zo’n bed eigenlijk best een sport mag heten. Het in elkaar zetten van elk IKEA-meubel is een sport. Het vereist lichamelijke inspanning, doorzettingsvermogen en inzicht. Aanmoedigingen zijn ook erg gewenst. Ook hiervoor geldt, oefening baart kunst. Dit alles vind ik kenmerken van een sport. Dus de volgende keer als er weer een bruin pakket in onze woonkamer staat, zeg ik: ik ga even sporten. Loes de Bruin
Gymnorhina
17
congo in het buitenland “Het leek ons zwaar chill om het laatste jaar van onze bachelor Psychobiologie in Engeland te studeren.“ En zo geschiedde. Jasper Hajonides-van der Meulen (20 jaar) studeert op dit moment aan de University of Oxford en Sophia van Ghesel Grothe (20 jaar) aan de University of Cambridge.
Jasper is bezig met een naaste collega’s zijn MSc stu- bridge. Ze gaan naar verschilcognitive health and ageing denten maar voornamelijk lende pubs en willen niets met project waarin hij emotional PhD studenten en post docs. elkaar te maken hebben. In working memory onderzoek Amsterdam is die scheiding bij vijftig jongeren en vijftig Sophia; “Er vielen mij een veel minder te zien. Het leukouderen. Sophia werkt mee paar dingen op. Ten eerste ste aan Engeland vind ik de aan een groot onderzoek naar boeit het niemand hoe laat je eekhoorntjes, die ga ik echt de interactie tussen stress en op stage komt en wat je uitvo- missen als ik weer in Nedercognitie. Stress wordt geïn- ert. In het begin moest ik hier land ben.” Natuurlijk is voor duceerd met een gas met erg aan wennen. Nu, na drie ons beiden deze ervaring de normale concentratie O2 en maanden, kan ik er echt van eerste ervaring met stage verhoogde concentratie CO2 genieten dat ik zelf verant- lopen op universitair niveau. en proefpersonen worden woordelijkheid kan nemen Toch zijn we het er beiden gevraagd verschilover eens dat het lende computereen goede kans is taken af te leggen om nieuwe mensen “Een jaar een rol mogen spelen in terwijl ze ademen te ontmoeten, te het hart van het top onderzoek door een masker. groeien in een nieuis een enorme uitdaging en eer.“ we omgeving en We hebben veel vriecht dieper op het jheid in hoe we onze onderzoek en de stof dag indelen en hoeven geen over hoeveel en wat ik leer. Voor in te gaan (...nerd alert). Het tentamens te maken. Fuck- mijn begeleidster is het be- is leuk om te zien hoe ze ing relaxed. We blijven onze langrijkste dat ik enthousiast het hier in Engeland doen: kennis bijspij-keren door het blijf over wat ik doe en die ver- ze zijn meer down to earth. volgen van trainingen en eiste houdt me gemotiveerd. het bijwonen van seminars, Jasper: “Het is best geinig we hebben als bachelorstuTen tweede is er een groot om een jaar lang aan één denten immers nog de min- verschil tussen de studenten project te werken, wel erg ste ervaring in het lab. Onze en de inwoners van Cam- verschillend van wat wij voorGymnorhina
18
Gymno
gaande jaren bij Psychobiologie deden. Voor al mijn collega’s is dat natuurlijk niet bijzonder maar voor mij is het wel even inkomen na het elkemaand-een-tentamen beleid bij Psychobiologie. Wel zuur trouwens dat veel van mijn collega’s gewoon betaald krijgen voor het werken aan het project, terwijl ik geen cent van de University of Oxford krijg. Maar ja, ik voel me nu minder schuldig als ik ergens door de week uit bent geweest en de volgende dag pas ‘s middags op kom dagen.”
onderdeel van onze integratie in Engeland zijn we beiden ook maar begonnen met deze sport. Aan het eind van het jaar houden we een Jasper vs. Sophia, Oxford-Cambridge mini boat race. Vet spannend!
Het was op zich wel waard… Wat verwacht je? Een jaar een rol mogen spelen in het hart van het top onderzoek is een enorme uitdaging en eer. Go Jasper en Sophia!
Er is erg veel tijd verloren gegaan aan voorbereidingen.
Dit stukje zou niet compleet zijn zonder het noemen van nadelen van een stage doen in het buitenland. Het is duur, je kan twijfels hebben en stomme keuzes maken, hebt te dealen met ander valuta, je bent alleen, ver weg van Amsterdam en al je vriendjes en vriendinnetjes op Science Park, fietsers krijgen hier niet veel respect, fietspaden zijn kut en er is een consensus om een helm te dragen tijdens het fietsen (wat wij natuurlijk niet doen, kom nou we zijn geen losers). Zoals misschien wel bekend is roeien erg populair in Oxford en Cambridge, dus als Gymnorhina
19
Het brein bewogen door stress Laatst werd het 25-jarig jubileum van de val van de Berlijnse muur gevierd. Ik heb het zelf nooit meegemaakt. De Muur vormt samen met de Tweede Wereldoorlog voor mij dan ook één groot brok voorbij gegane geschiedenis, alhoewel dit natuurlijk twee hele verschillende dingen zijn.
Ter ere van dit jubileum was er een schat aan documentaires op tv. De historische kriebels kwamen boven zetten en na wat zappen en doorscrollen, kwam ik terecht bij een paar verschrikkelijke verhalen en beelden van concentratiekampen. Geïnterviewde vertelden hun verhalen, die allemaal even vreselijk waren, maar met zeer verschillende emoties. Sommigen waren erg aangedaan, anderen leek nauwelijks of niet te raken. Ik was gefascineerd, hoe was dit mogelijk? Hoe is het mogelijk dat niet al de overlevenden gek zijn geworden? Dat mensen erover kunnen praten zonder emotie, met slechts ‘het waren de feiten, dat gebeurde’ erover te zeggen? En deze vraag niet alleen uit medelevend perspectief, maar ook zeker vanuit biologisch oogpunt. De hoeveelheid stress waar deze mensen aan blootgesteld zijn, sommigen zelfs in hun
jeugd, moet ongelooflijk hoog zijn geweest. En stress is niet bepaald goed voor een mens, laat staan chronische stress. Aantoonbare veranderingen in het brein en diens connecties kunnen het gevolg zijn. Eén van de duidelijkste effecten die stress heeft, is op de plasticiteit van de hippocampus. Dit voor vele zaken verantwoordelijke hersengebied, waaronder geheugenvorming en regulatie van het stress-systeem, vertoont een duidelijke herschikking van dendrieten en synapsen. Dendrieten verkorten, synaptische connecties gaan verloren en de aanmaak van nieuwe hersencellen is aanzienlijk minder dan in een gezonde situatie. Ook lijkt het volume van de hippocampus af te nemen. Deze plastische verandering heeft een vermindering van het vermogen om in nieuwe situaties informatie goed op te nemen en een grotere moe-
ite om beslissingen te nemen als gevolg. Ook ondergaat het stress regulerende circuit, de HPA-as, een up regulatie, waardoor er een hogere gevoeligheid voor stress ontstaat. Daarnaast hebben de biomediatoren, zoals steroïden en hormonen, waar de hippocampus talloze receptoren voor heeft, onder invloed van stress een andere werking, die gevolgen heeft voor cognitieve processen en humeur. In tegenstelling tot de hippocampus heeft stress op de amygdala juist een effect van neuronale groei. De amygdala is, kort gezegd, verantwoordelijk is voor het toekennen van emotionele waarde aan een emotie en voor de emotionele reactie op gebeurtenissen. De toename in functionaliteit van de amygdala veroorzaakt voornamelijk een groter gevoel van angst en een grotere kans op agressie.
Gymnorhina
20
Gymno
De combinatie van de afname van cognitieve functies en informatieverwerking en van verhoging van de stressgevoeligheid en angstrespons kunnen verschillende uitwerkingen hebben. Stress kan zorgen voor groei en aanpassing van het lichaam aan stress, en een hiervan gebruikmakend leervermogen, zodat er in toekomstige stressvolle perioden een goede gezondheid behouden wordt. Anderzijds kunnen er dusdanige veranderingen ontstaan in gedrag en op emotioneel en psychisch gebied, dat er een grotere kans op ziekte ontstaat en een overgevoeligheid voor stress. Tel hierbij op een verminderde remmende werking van de prefrontale cortex op het terughalen van herinneringen en zie hier een ernstig en divers ziektebeeld. Een ziektebeeld met veel stress, angst en levendige herinneringsflitsen naar de traumatisch stressvolle ervaring. Zo bekeken is het absoluut niet vreemd dat veel oorlogsslachtoffers lijden of hebben geleden aan posttraumatische stressstoornis (PTSD). De invloed van chronische stress op lichaam en brein kan enorm zijn en een volledig herstel is vaak erg moeilijk of zelfs onmogelijk. Oorlogsoverlevenden hebben vaak hun hele leven nog last van wat zij hebben meegemaakt en ver-
halen over mensen die gek zijn geworden of zichzelf van het leven hebben beroofd zijn niet zeldzaam. Maar toch, waarom kunnen sommigen het dan blijkbaar wel aan? Waarom kunnen sommigen erover praten en uitgebreid de gruwelen beschrijven die zij hebben gezien? Er wordt wel gezegd dat het een kwestie is van ‘er mee dealen, ‘maar wat dit inhoudt, vraag ik me af. Hoe kan een plastische verandering in het brein binnen de perken gehouden worden door ergens over te praten? Of zijn bepaalde mensen dan schijnbaar immuun voor deze effecten? De betrokkenheid van het gen voor de serotine transporter bij het ontwikkelen van posttraumatisch stresssyndroom is bekend. Mensen met één kort allel lopen een groter risico op het ontwikkelen van PTSD en wanneer en sprake is van twee korte allelen is het risico aanzienlijk nog hoger. Het hebben van de lange variant van het allel lijkt wel een beschermende functie te hebben op het ontwikkelen van stress gerelateerde stoornissen. Dit hangt er echter vanaf van welke kant men het bekijkt, het is natuurlijk altijd relatief. Want hoewel de verhoogde stressrespons, voortkomend uit deze risicofactor, een goede verklaring geeft voor de hogere gevoeligheid voor het ontwikkelen van naoorlogse
ziektebeelden, levert de andere zijde geen verklaring voor het feit dat sommige mensen in hun functioneren werkelijk nergens last van lijken te hebben. De eerder genoemde effecten op het brein vinden dan misschien wel in mindere mate plaats, maar toch is er geen sprake van ongevoeligheid voor stress. Men zou toch wel érgens effecten moeten kunnen waarnemen? Misschien is er sprake van beter herstel of een nog onbekend mechanisme? Wellicht hebben deze mensen letterlijk een mindere mate van breinflexibiliteit, die juist handig is bij het omgaan van stressvolle situaties. Een zekere mate van vastheid zou kunnen zorgen voor minder grote effecten van stress en een gezonder leven. Misschien is ons vermogen tot aanpassen niet altijd even gunstig en zouden we onszelf beter moeten beschermen. Misschien is het soms beter om voet en vooral brein bij stuk te kunnen houden. Roos Voorn
Bron: McEwen, B., & Gianaros, P. (2011). Stress- and Allostasis-Induced Brain Plasticity. Annual review of medicine. Vol. 62: 431-445 Gymnorhina
21
Optogenetica kansen & ontwikkelingen Dat het brein plastisch is, zal voor niemand als een verassing komen. Immers, we leren en kunnen daarmee ons gedrag aanpassen. Dat het net zo soepel is als een 16-jarige Russin die al vanaf haar derde op een turnschool zit, blijkt uit voorbeelden van mensen met hersenschade, die dit op haast magische wijze weten te compenseren. Maar, wat nou als we zelf deze souplesse zouden kunnen in en uit schakelen op het gewenste moment? De relatief nieuwe methode van optogenetica biedt deze kans.
Optogenetica is een methNature Methods zag de Tegenwoordig kunnen virale ode waarbij met behulp van potentie van deze methode, constructen worden gemaakt, licht (opto), genetisch gemod- net als vele onderzoekers, die het gen dat codeert voor de ificeerde neuronen (genetica) en daarmee verwierf optoge- receptor alleen tot expressie selectief aan en uit gezet kun- netica in 2010 de prestigieuze brengt in actieve neuronen. nen worden. De mogelijkheden Methode van het Jaar prijs. Dit wordt gedaan met behulp die dit biedt zijn eindeloos. De Sindsdien is er veel ontwik- van een vernuftig trucje: actechniek heeft zich tot zo ver keling geboekt op het gebied tieve neuronen brengen c-FOS vooral gericht op ditot expressie, wanermodellen, waarin “Het kunnen aan- en uitzetten van neer je je opsine dus knaagdieren geneinbouwt na een c-FOS hersencellen kan causale tisch gemodificeerd promotor, biedt dit je verbanden aangeven tussen worden om hiermee de kans om alleen de deze cellen en gedrag. Eureka!” het opsin eiwit, de liactieve neuronen te chtgevoelige receptor, targeten. Bovendien tot expressie te laten kan men heden ten brengen in de membraan van optogenetica. Zo kunnen dage de expressie van dit gen van neuronen. Deze techniek niet alleen cellen geëxciteerd antibiotica afhankelijk maken. werd een paar jaar geleden worden met behulp van opontdekt, toen men deze op- sines uit de familie van de Dit betekent dat wanneer sines ontdekte in algen. Het channelrhodopsins, ook kun- een proefdier antibiotica krikunnen aan- en uitzetten nen zij geïnhibeerd worden jgt toegediend in zijn dieet, er van hersencellen kan causale door een ander opsin, halor- geen cellen gelabeld worden verbanden aangeven tussen hodopsins, en een andere met de lichtgevoelige recepdeze cellen en gedrag. Eureka! golflengte licht te gebruiken. tor. Echter, wanneer de onder-
Gymnorhina
22
Gymno
zoeker wil weten welke cellen er betrokken zijn, bij bijvoorbeeld het zoeken naar drugs of het opslaan van een herinnering, kan deze antibiotica kort gestopt worden, om zo cellen heel specifiek te labelen. Hierna kan dan met een laserlicht vanuit een optic fiber in het brein deze neuronen uitgezet worden, waarmee onderzoekers kunnen uitvinden welke neuronen specifiek betrokken zijn bij bepaalde hogere cognitieve functies en leiden tot (pathologisch) gedrag. Dit biedt gigantische kansen voor bijvoorbeeld angststoornissen zoals posttraumatische stress stoornis (PTSS) of verslaving. Huidig onderzoek richt zich op het specifiek targeten van de neuronen die coderen voor de herinnering aan
de traumatische gebeurtenis of drug. Hiermee zou dan vervolgens de te sterke, pathologische herinnering gewist kunnen worden. Dit klinkt misschien als toekomstmuziek, maar verschillende groepen in binnen- en buitenland zijn er reeds in geslaagd om verslaafde knaagdieren van hun verslaving af te helpen. Alhoewel, een kleine kanttekening moet hier natuurlijk bij geplaatst worden, want is een dierlijke verslaving vergelijkbaar met een menselijke? En zijn de onderliggende neurale mechanismes gelijk? Wellicht dat er in de toekomst licht op geworpen kan worden.
ifieke (populaties) neuronen, waarmee het in kaart brengen van het brein weer een stapje verder zal komen. De toekomst voor optogenetica en het neurobiologische onderzoek dat hiermee gedaan wordt, ziet er uiterst rooskleurig uit! Esther Visser
Met behulp van optogenetica kunnen causale verbanden worden gelegd tussen het aan- en uitschakelen van spec-
Gymnorhina
23
Spaghetti alla puttanesca
Ben jij zo flexibel en lenig als een spaghettisliert of heb je wat extra koolhydraten nodig voor die heftige workout van aanstaande week? Dan is deze “spaghetti van de hoeren” echt iets voor de sportieve Congolees.
Ingrediënten: (Voor 4 personen) - 500 gram spaghetti - 800 gram tomaten - 30 gram ansjovisfilets - 50 gram zwarte olijven - 2 eetlepels kappertjes 3 teentjes knoflook - 2 eetlepels peterselie - Parmezaanse kaas (eventueel jonge of belegen kaas) - Zout en peper
Bereiding: 1. Spaghetti koken volgens instructies op de verpakking (circa 10 minuten). Giet spaghetti af (bewaar eventueel wat kookvocht om saus meer te laten binden). Spoel met koud water en doe terug in de pan met wat olijfolie. 2. Verhit pan op hoog vuur en voeg olijfolie toe. Voeg ansjovis toe en laat deze oplossen in de olie maar laat deze niet aanbranden. Voeg, zodra dit is
gebeurd, de knoflook toe, roer dit een minuut door elkaar. Voeg tomaten, olijven en kappertjes toe en laat 10 minuten op laag vuur pruttelen. Voeg peterselie, zout en peper toe. Roer door. 3. Meng de puttanescasaus met de spaghetti en schep op de borden 4 Strooi de geraspte parmezaan of gewone kaas over de spaghetti. Klaar!
Gymnorhina
24
Gymno
Top 3 flexibele wereldrecords 1. Heb jij er wel eens van gedroomd om je rug zo ver achterover te kunnen buigen dat je je onderbenen kan koppen met je achterhoofd? Julia Gunthel, in Duitsland beter bekend als Zlata, heeft hier een echte sport van gemaakt. Op 23 november 2007 heeft ze het record ‘Snelste tijd om drie ballonnen te laten knallen met je rug’ gevestigd.
2. Of zou het jou leuker lijken om met twee andere slangenmensen in een doos te kruipen? Het trio Skye Broberg, Nele Siezen en Jola Siezen besloten dit te doen middenin een supermarkt in Nieuw Zeeland. Zij hielden het toen 6:13:52 minuten vol in een transparante doos van 66,04 x 68,58 x 55,88 cm. Zo vestigden ze op 20 september 2009 het wereldrecord ‘Langste tijd in een doos met 3 mensen’.
3. Of zou jij doorbijten op een plastic bal om vervolgens je benen over je hoofd heen te strekken in de Marinelli positie? Iona Oyungerel Luvsandorj uit Mongolië kan dit wel 50 seconden volhouden en claimde op 18 april 2009 de wereldtitel voor ‘Langste tijd in de Marinelli positie’ tijdens een tv-show in Italië. Mainah Folkers Gymnorhina
25
Dag & Nacht
verhaal Liftwedstrijd 1996, Bogliasco “0:18 uur: Toen we een kwartier bij Amstel stonden, werden we meegenomen door een bestelauto met Franse hippies… Zij gingen naar Frankrijk, dus stapten wij in Utrecht weer uit. We hebben net een uur gelopen om een oprit te vinden en nu zitten we wat te wachten… Deze oprit is niet erg effectief, maar we kijken het nog even aan.” Remco en ik houden een boekje bij, we liften voor het eerst. Remco is twee meter, ruim 100 kilo, rookt shag en heeft lang haar. Ik ben een kleine, vervelende nerd met een pijp. Zo weinig liftervaring als we hebben, zo’n overschot hebben we aan verlegenheid. Of is het luiheid? In elk geval: mensen aanspreken vinden we ongemakkelijk. Het ziet er niet goed voor ons uit. Ons voordeel is dat we jong zijn (18 en 19), mensen vinden ons daardoor nog vrij schattig. In het dagelijks leven vinden we dat kut, we zijn immers moeilijk en alternatief, maar bij het liften is het niet verkeerd. Om het effect te versterken, hebben we de shirts met de grootste doodshoofden thuisgelaten. We liften in de frisse kleurige jas en ongescheurde broek, die we anders bewaren voor bezoekjes aan ouders. Maar ons belangrijkste wapen is onze volstrekte naïviteit. De basics kennen we alleen in theorie en van de fijne kneepjes hebben we geen enkel idee. We kunnen ons niet voorstellen hoe het voelt om 6 uur lang stil te staan langs de weg. Dat laatste leren we vrij snel. ’s Ochtends om 9:45 uur arriveren we in Duitsland. “Een grappig ventje,” “een gezellige zakenman (P.S. we rijden 150)” en een “jong stelletje dat alleen met elkaar praat en enge jazz draait” brengen ons tot bij Baden Baden. Baden Baden stond in de Romeinse tijd bekend als Aquae en in de negentiende eeuw als zomerhoofdstad van Europa. Remco en ik zullen het echter onthouden als de plaats waar een koude, donkere nacht begon. De lift die we daar krijgen, zal ik waarschijnlijk onthouden lang nadat ik alle andere onvergetelijke liftwedstrijdervaringen* allang vergeten ben. Naderhand zal ik oneindig vaak de vraag beantwoorden waarom we in godsnaam in de Gotthardtunnel aan het liften waren. En of we wel wisten dat die 17 kilometer lang is. Onze liftgever is een Italiaan, die in Duitsland werkt, maar geen Engels spreekt en nauwelijks Duits. Ja, “Verdammt noch mal,” dat wel. “Scheisse,” ook. Het is ons niet altijd duidelijk wat hij precies allemaal scheisse vindt, maar hij meent het in elk geval van harte. Hij zit vol met adrenaline en rijdt hard en zonder pauze richting Italië. Prima, daar moeten wij ook heen. We doen mee aan een wedstrijd!
Gymnorhina
26
Gymno Minder leuk is zijn haast als hij bij de Zwitserse grens per ongeluk de baan voor vrachtwagens neemt (“Scheisse!”), op de rem gaat staan en zo hard mogelijk een paar honderd meter achteruit over dit stuk snelweg-voor-vrachtwagens terugrijdt. Maar goed. Na een minuutje of wat kunnen we weer normaal ademen en rijden we weer gewoon richting Italië. Ongeveer. Onze liftgever weet de weg niet helemaal. Daardoor bevinden we ons na een tijdje middenin een Zwitserse stad. Verdammt noch mal! Gelukkig is onze chauffeur niet op zijn mondje gevallen en draait hij om de andere minuut zijn raam open om een voorbijganger naar de weg te schreeuwen. Maar ja: met zijn gebrekkige Duits verstaat hij niet goed wat ze zeggen. Het duurt dus even, in de stad, en daar wordt Meneer Scheisse niet relaxter van. Af en toe wijst een Zwitser ons 180 graden de andere kant op. Dan moeten we keren. Soms zit er dan zo’n blok beton tussen de weghelften, maar dat maakt onze inmiddels briesende liftgever niet uit. Daar bonkt hij gewoon overheen – iets wat geluiden maakt die Remco en ik niet kennen uit auto’s, maar die niet best klinken. Als we de stad eindelijk uit zijn, keert de rust weder, zelfs zo zeer dat Remco in slaap valt. Dat lukt mij niet: onze chauffeur rijdt als een idioot en haalt alle auto’s in op de bochtige tweebaans bergweg. Die nachtmerrie duurt gelukkig niet zo heel lang. Ik maak Remco wakker met de mededeling dat we stilstaan, op de vluchtstrook, met rokende motor, en dat we de laatste paar kilometer onder oorverdovend geknars steeds langzamer op die vluchtstrook hebben gereden. We stappen uit en zien nog net de Italiaan instappen in de enige taxi die we die nacht in de Alpen zullen tegenkomen. Het is koud. We pakken onze rugzakken, zien een bord ‘Gotthard – 17 km,’ schrijven ‘GOTTHARD’ op een stuk karton en gaan op zoek naar een goede liftplek. Eerst maar even dit tunneltje doorlopen. Twaalf uur later. We stappen uit op de steile kustweg onder een citroenboompje. Aan de voet van de berg, 50 meter lager, schittert de Middellandse Zee in de zon. Het leven is mooi. Alex Verkade * Zoals die keer dat Roos en ik – nadat onze Spaanse vrachtwagenchauffeur ons urenlang door de bossen had gereden en verhalen had verteld, tot hij de laatste pas van de Pyreneeen slechtte – de zon zagen doorbreken boven de Spaanse vlakte. Of toen Yuri en ik, twee inmiddels niet meer piepjonge mannen, midden in de nacht op een verlaten benzinestation een lift kregen van een vrouw en haar dochtertje van 10. Toen Yuri en ik naar Hongarije liftten met een kamerplant en de hele weg niemand vroeg waarom we dat ding in godsnaam bij ons hadden. Of die keer op de terugweg dat Joris, Jolanda, Elske, Remco en ik op de grens tussen Oostenrijk en Duitsland werden gecontroleerd en ik nog een kruimeltje wiet onderin mijn portemonnee bleek te hebben zitten. En toen Tessa en ik leerden hoe het precies voelt om 11 uur vast te staan aan de Nederlandse grens. Of om dan van daar in een keer een lift naar Zweden te krijgen. Gymnorhina
27
Vraag aan de redactie In welke sport heb jij altijd al willen uitblinken?
Esther: “Ik ga voor onderwatercurling. Zeg nou zelf, wie wil dat nou niet? Lijkt me hilarisch! “ Loes: “Zwerkbal voor dreuzels. Ik heb altijd al zoeker willen zijn, hoewel het een stuk minder spectaculair is wanneer je niet daadwerkelijk kunt vliegen…” Roos: “In ieder geval iets van de winterspelen. Ik kan niet kiezen, dus een top drie dan maar. Snowboarden, gewoon omdat het ontzettend gaaf is en ik nog veel beter wil worden; Skischansspringen, omdat het me geweldig lijkt om dat momentje van vliegen te hebben plus bijkomende de adrenaline rush; en als laat-
ste Biatlon, omdat de combinatie langlaufen en schieten belachelijk moeilijk is en heel veel respect verdient.” Tony: “De ‘Wife carrying competition’ word jaarlijks in Finland gehouden. Een man moet een parkours afleggen van 253,5 meter met een vrouw op zijn rug. Zij gaan samen over het land en door het water. Mij lijkt dit een geweldige sport, omdat deze heel goed is toe te passen in het dagelijks leven.” Annefleur: “‘Extreme Ironing’ is een sport waarbij mensen hun strijkplank naar extreme locaties meenemen en daar hun kleding strijken. Lijkt me heerlijk om de overhemden van m’n vriend al
dobberend op een hoge golf in Hawaï te strijken.” Jamie: “Partyklimmen! Dan klim je dus een klimwand op en wanneer je boven komt, hou je een goed feestje!” Mainah: “Ik heb altijd al willen kunnen schoonspringen, maar durf niet van grote hoogtes af te springen...”
Kavel en Keskin melden dat ze graag ooit nog een keer samen een synchroonzwemduet zouden doen.
Gymnorhina
28
Gymno
Uitgelicht
Non-wrinkled brain De afbeeldng hierboven toont een onlangs herondekt en goed geconcerveerd brein zonder de ons allemaal wel bekende gyri en sulci. Deze bizarre breinformatie wordt veroorzaakt door de conditie lissenecephalie, waarbij er een abnormale neurale migratie plaatsvindt tijdens de embryonale ontwikkeling. Hoewel dit een volwassen brein betreft, worden de meeste mensen met een vergelijkbaar ernstige vorm van lysencephalie niet veel ouder dan tien jaar en tijdens hun leven hebben de patiënten moiete met slikken, last van spasmes, seizures en leerproblemen. Een bijzondere vondst dus! Dit “ongevouwen” brein werd per toeval gevonden door Adam Voorhes in een oude collectie van breinen van patiënten van het Austin Mental State Hospital , terwijl hij bezig was met een fotosessie voor zijn nieuwe boek over -heel toepasselijk- misvormde en vergeten breinen. Bron: Photo credit: An adult human brain with no folds. Image Credit: Adam Voorhes. http://www.voorhes.com/
Gymnorhina
29
Gymno Challenge We challenge you! Survival of the fittest is een fenomeen dat de menselijke soort al eeuwen penarie bezorgt. Makkelijker kunnen wij het niet maken, wel leuker. Speciaal voor jou is er de Gymno Challenge ontworpen. Deze is speciaal geconstrueerd om jou niet te onderworpen te laten worden aan the struggle for life.
30 dagen squat challenge Dag 1: 50 Dag 2: 55 Dag 3: 60 Dag 4: rust Dag 5: 70 Dag 6: 75 Dag 7: 80 Dag 8: drink bier Dag 9: 100 Dag 10: 105 Dag 11: 110 Dag 12: rust Dag 13: 130 Dag 14: 135 Dag 15: 140
Dag 16: drink wodka met ijs Dag 17: 150 Dag 18: 155 Dag 19: 160 Dag 20: rust Dag 21: 180 Dag 22: 185 Dag 23: 190 Dag 24: eet een banaan Dag 25: 220 Dag 26: 225 Dag 27: 230 Dag 28: rust Dag 29: 240 Dag 30: sterf
De echte diehards vullen deze squats natuurlijk aan met de nodige burpees en pakken wat extra gewicht mee door middel van hun boeken (Kandel wordt aangeraden). Doe onderwijl ook zeker even wat cardio. Effectieve vorm hiervan zijn bijvoorbeeld het halen van de trein of rennen voor je leven, voor alle mensen uit die nu jaloers zijn op jouw nu super strakke lichaam.
30 dagen beginner push-up challenge Dag 1: 5 Dag 2: 5 Dag 3: 6 Dag 4: 6 Dag 5: 7 Dag 6: 7 Dag 7: 10 Dag 8: 10 planks Dag 9: 10 Dag 10: 15 Dag 11: 15 Dag 12: 15 Dag 13: rust Dag 14: 18 Dag 15: 18
Dag 16: 20 Dag 17: 20 Dag 18: 20 Dag 19: 25 Dag 20: 25 Dag 21: 30 Dag 22: drink bier Dag 23: 30 Dag 24: 35 Dag 25: 35 Dag 26: 40 Dag 27: 40 Dag 28: 45 Dag 29: 45 Dag 30: druk de aarde omlaag Pak tot slot in elke hand een kratje bier en ren vanuit de Congo kamer hiermee naar de Amstel 54. Eenmaal daar aangekomen, kun je trots je bierspier trainen en vieren dat je deze killing Gymno Challenge volbracht is! Gymnorhina
30