Jochem Hamstra binge schilder

tekst: Tjitske Zuiderbaan | foto's: Han Santing

Midden in de binnenstad en toch stil. Het enige geluid dat doordringt is de regen op het zolderraam. Binnen tikt een radiator. Je kunt zien en ruiken dat er gewerkt wordt in het atelier van kunstschilder Jochem Hamstra (1962) in de A-kerkstraat bovenin het Armhuiszitten Convent (ook bekend als het Lamme Huininge Gasthuis).

"Ik ruik het niet meer, maar of het zo gezond is? Nou ja.... schilders worden meestal wel oud." Een tafel vol uitgeknepen tubes, kwasten, borstels met uitgeharde verfresten. "Met een atelierroute maken mensen hier vaak foto's van. Het is een clichébeeld."

Hij woont al jaren in Stad, maar zijn Friese tongval verraadt zijn afkomst. Stapeltjes kunstboeken op de vloer. Aan de rechte muren van de in tweeën gesplitste zolderkamer wat kleine schilderwerken. Tegen de scheidingswand een drie meter hoog schilderij, waarvan de bovenste een volmaakt schilderij, de onderste helft slechts een vage aanzet tot vervolg (foto's rechts).

Deel drie

Het zijn er twee van een drieluik. Het eerste schilderij maakte Jochem twintig jaar geleden. Van de aanslagen op forensentreinen op 11 maart 2004 in Madrid verzamelde hij krantenfoto's die hij verknipte en tot nieuwe compositie maakte. Die werkte hij uit in olieverf. Olieverf is zijn medium. Onverdund brengt hij de compositie aan, laat hem drogen, in de zomer soms een dag, in de winter langer. Het echte schilderen begint wanneer de verf stug wordt, als cement. De verf doet het werk en zo ontstaan er onverwachte, vaak welkome details. Het derde deel van het drieluik is nu aan de beurt. Zijn techniek en stijl zijn twintig jaar verder. Wellicht een mooi contrast met de vorige twee.

• rechts: het drieluik 'De Vlek van een Schreeuw' is te groot voor het atelier; op de foto rechts is ook het bovenste deel te zien.

• boven: de 'Hoop op Zegen' was het schip van Jochems grootvader

• midden: foto van de familie Hamstra op de wal bij de Engelenvaart, jaren zestig

• onder: uit de serie 'Het Mooie Leven', gemaakt aan de hand van oude familiefoto's

Punkaffiches

Jochem groeide op in Heerenveen en deed daar consumptieve technieken (horeca) op de lts. Hij kwam terecht in het jongerenwerk van de FNV. "Ik maakte tekeningen voor het krantje, en affiches voor punkconcerten in Heerenveen. Een medewerkster wees mij op de avondacademie van Academie Vredeman de Vries in Leeuwarden. Die ben ik gaan doen." Op zijn diploma staat echter Academie Minerva. In het Herenakkoord van zijn eindexamenjaar 1989, was beslist dat al het Noordelijke kunstonderwijs naar Groningen ging.

Een mensenleven

Hij groeide op aan boord van een schip. Met het schip vervoerde zijn vader onder meer aardappelen. Totdat de gemotoriseerde vaart dat overnam. Toen werd het losse handel, oud ijzer, manufacturen. Heit werd skarrelskipper. Een leven als waternomaden, soms met zeven of acht skûtsjes bij elkaar, tot Jochem leerplichtig werd. Nog altijd trekt het water. Over zijn jeugd maakte Jochem een serie (figuratieve) schilderijen. "Het was een concept. Ik was als enige over van mijn familie en had alle foto's, daar wilde ik iets mee. Van tevoren wist ik, ik maak 52 schilderijen. Daarin verwerk ik zo veel mogelijk thema's van geboorte tot dood. Huwelijk, liefde, feesten. De foto's beslaan tachtig jaar, een mensenleven. Een mensenleven in 52 werken."

Countrynummer

Het project wijkt af van zijn normale werkwijze en stijl. "Door het gebruik van foto's heb je houvast. Bij de latere serie Inkarna- tie werk ik meer vanuit het onderbewuste. Intuïtief ontstaan er dingen. Er komt altijd een moment dat ik de weg kwijt ben. Het liefst schraap ik dan alle verf van het doek, maar ik weet, er komt een opening waarmee ik verder kan. Dat is het mooiste moment. En waarom zou ik in één stijl werken. Iemand die rock 'n roll zingt wil misschien ook wel eens een countrynummer zingen." Al meer dan twintig jaar is Jochem zelfstandig en leeft hij van zijn werk. Een financieel onzeker bestaan, maar met veel vrijheid. "Ik ben eigen baas, heb niet veel geld nodig. Niemand kan mij zeggen hoeveel verf ik moet gebruiken, hoe druk het schilderij moet worden, of hoe leeg." Zijn werk was tot nu toe vooral in Friesland te zien. In Groningen hing hij onder meer bij Pictura en Forma Aktua. Het Groninger Museum lijkt een brug te ver. "Het museum doet veel te weinig voor lokale kunstenaars. Met een beetje geluk, mag je in die ovale tussenruimte hangen. Maar je komt niet op het officiële programma en niet op het affiche."

Ook over het verdwijnen van ateliers uit de binnenstad, maakt hij zich zorgen. "Die houden de stad levendig. Anders heb je alleen studenten, yuppen, kappers en koffietentjes."

Binge schilderen

Een tijdlang werkt hij mateloos en dan volgt er een periode van contemplatie. Een binge schilder noemt hij zichzelf. Soms overweegt hij te stoppen, dan staat de schilderkunst ver van hem af, of heeft hij even geen ideeën. Toch gaat hij ook dan elke dag naar zijn atelier. Hij leest kunstbeschouwende boeken, kijkt en denkt na over wat hij zal gaan schilderen. Of wanneer hij in series werkt, bedenkt hij hoe hij er meer progressie in kan krijgen. "Anders krijg je honderd dezelfde schilderijen." Soms grijpt hij terug op eerdere periodes in de hoop op nieuwe ideeën. "Aan Inkarnatie begon ik tien jaar geleden. Ik maakte

• rechts: twee werken uit de serie Inkarnatie

• onder: 'Zelfbeeld' (2022)

● Lokaal en enthousiast team

● Specialist in aankoop- en verkoop van woningen

● Gevalideerde taxaties

● Zekerheid, eerlijkheid & transparantie

● No Cure No Pay

Een gratis waardebepaling van uw woning of een vrijblijvend gesprek?

Altijd welkom aan de Westersingel 3!

Lana, Maaike, Norbert & Marissa twaalf doeken van 40 bij 40 cm. Die heb ik vijf jaar weggelegd, af en toe tevoorschijn gehaald, opgehangen en naar gekeken. Ik bleef ze goed vinden en na vijf jaar ben ik er mee verder gegaan." Inmiddels zijn er tachtig Inkarnaties, vleselijke, organische voorstellingen, die thema's als tederheid en geweld verbeelden.

Blikjes

Inspiratie doet hij op in zijn omgeving. Zoals de serie Stadsfragmenten details zijn van stadsgezichten. Het hout waarop ze zijn geschilderd, haalde hij uit containers. Als stadsjutter schuimt hij de straten af, met een doos vol platgereden blikjes als stille getuige. Soms wordt hij verliefd op zijn eigen werk. "Dan vind ik het geniaal. Dan denk ik, ik moet die en die bellen, die moet meteen langskomen." Toch is hij niet altijd tevreden en verdwijnt er ook weleens wat in de vuilnisbak.

Witte Raaf

Na zijn overzichtstentoonstelling in Museum Belvédère in Heerenveen afgelopen winter, valt Jochem ietwat in een gat. Hoe nu verder? Het was zijn grootste expositie tot nu toe. Er is een mooi boek bij verschenen over zijn leven, zijn werk. Was dit dan zijn levenswerk? Is het nu klaar? Maar nee, er staat een nieuwe expositie op stapel. In oktober 2023 bij kunsthandel Peter ter Braak aan de Noorderhaven z.z. 50, samen met collega-kunstenaar en goede vriend Martin de Jong. Gaat dat zien! "Ik denk erover om een nieuwe serie te maken over de stad." Hij maakt foto's van het uitzicht uit zijn zolderraam. "Die wil ik combineren, zodat er dynamiek ontstaat in het schilderij." Al vindt hij het stadsleven niet meer wat het geweest is. Zijn favoriete café, De Witte Raaf, waar hij elke vrijdagmiddag borrelde, is gesloten. Andere kroegen veranderden van eigenaar en in sommige etablissementen is hij niet langer welkom. "Ik kan nogal aanwezig zijn wanneer ik heb gedronken."

Drinken doet hij sindsdien vooral met vrienden thuis. "Maar nu ben ik heel rustig..."