VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio Noord en Oost
Ledenmagazine Redactie nieuws Column van de waarnemend regiovoorzitter van Overijssel Keurmerken 2016 Hart.volgers.org Hart&Vaatcafés
December 2016
advertenties binnenvoor
Van de redactie
2
Column van de waarnemend regiovoorzitter van Overijssel
3
Landelijk nieuws
5
Nieuws uit de zorg
6
Beweeggroepen in de regio
14
Goed om te weten
18
Activiteiten in de regio: een terugblik
18
Activiteiten in de regio voor de komende periode
30
Recept
33
Vrijwilligers gezocht
35
Colofon
35
Lid worden van De Hart&Vaatgroep
36
De uitgever en de vereniging zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Niets uit deze uitgave mag worden gekopiĂŤerd en/of verspreid zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en/of de vereniging. Uitgever: Nolin Uitgevers B.V. www.nolin-binnenhofprojecten.nl
1
Van de redactie
Herman Muller redacteur regio Overijssel en eindredacteur Beste lezer, Het is alweer ons laatste ledenmagazine van 2016. Als eindredacteur heb ik besloten om niet meer door te gaan met de werkzaamheden voor het ledenmagazine regio Noord en Oost. Het samenstellen van een ledenmagazine kost mij te veel tijd omdat mijn intentie is om een goed en gevarieerd magazine te verzorgen voordat het bij u in de bus valt. Andere werkzaamheden welke ik ook nog uitvoer naast De Hart&Vaatgroep komen daardoor soms in de verdrukking. Voor de regio website en social media van Overijssel blijf ik me inzetten. Ruim twee jaar heb ik het eindredacteurschap met plezier gedaan en hoop dat u mijn keuze begrijpt. Nu gaan we naar de inhoud van het laatste magazine. U kunt een en ander lezen over keurmerken welke zijn toegekend aan ziekenhuizen en behandelcentra, maar ook diverse artikelen uit de zorg. De georganiseerde Hart&VaatcafĂŠs ontbreken zeker niet, de belangstelling is hiervoor indrukwekkend. Natuurlijk staat er nog veel meer in. Namens de hele redactie wens ik u veel leesplezier, ďŹ jne kerstdagen en een mooi en gezond 2017.
2
Column van de waarnemend regiovoorzitter van Overijssel
Harm Pol waarnemend regiovoorzitter van Overijssel Terugzien en vooruitkijken Ook dit jaar is voor de meesten van ons weer heel snel gegaan. Natuurlijk, als je geplaagd wordt door pijn of andere narigheid of maar moet wachten op een ingreep of onderzoek en de uitslag hiervan, lijkt het wel of de tijd stilstaat. En helaas, ook de lezers van dit blad ontkomen vaak niet aan de harde werkelijkheid van leven en dood. En ondanks dat we in ons land leven in een relatief veilige en schone omgeving met veel goede zorg is er toch van tijd tot tijd de confrontatie met ziekte, ongeval of zelfs erger, overlijden. En, hoe wrang ook, we moeten beseffen dat ook dit bij het leven hoort. Ook in het jaar 2016 hebben onze vrijwilligers hun uiterste best gedaan een bijdrage te leveren aan het belang en welzijn van de hart- en vaatpatiënten. Hart&Vaatcafé’s en andere themabijeenkomsten, gezamenlijke HartLongpunten met het Longfonds, wandelingen, kook- en andere workshops, de contacten met de ziekenhuizen en met name ook de beweeggroepen, allerlei projecten enz. Eigenlijk te veel om op te noemen. De vrijwilligers hebben weer hun beste beentje voorgezet en het is een goed moment om ze ook hier te benoemen en vooral hartelijk te bedanken voor hun inzet ten behoeve van velen. Weet u trouwens dat er in Nederland gemiddeld per dag ongeveer 1000 nieuwe hart- en vaatpatiënten bijkomen! En dan is het ook heel erg op z’n plaats de vrijwilligers die er feitelijk steeds meer werk bij krijgen, in het zonnetje te zetten! We/ze waren er voor patiënten en leden van De Hart&Vaatgroep en hopen dit ook te blijven doen. Namens de teams van De Hart&Vaatgroep in regio Noord en Oost wens ik u allen een heel goed en gelukkig maar vooral ook gezond 2017!
3
advertenties
4
Landelijk nieuws Keurmerken 2016 toegekend aan ziekenhuizen en behandelcentra. Spataderkeurmerk voor 63% van ziekenhuizen en ZBC’s In Nederland wordt op 216 locaties spataderzorg geboden, 135 van deze locaties hebben dit jaar het Spataderkeurmerk van De Hart&Vaatgroep behaald (63%). Waarom een Spataderkeurmerk? Het Spataderkeurmerk van De Hart&Vaatgroep helpt patiënten een geïnformeerde keuze te maken voor een ziekenhuis of zelfstandig behandelcentrum waar goede spataderzorg wordt aangeboden. Om het Spataderkeurmerk te ontvangen, moeten ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra (ZBC’s) zich aanmelden voor het keurmerk en voldoen aan een set van kwaliteitscriteria. Deze criteria zijn tot stand gekomen in nauwe samenwerking met beroepsgroepen van dermatologen, vaatchirurgen en -laboranten. Een van de criteria is bijvoorbeeld dat er vóór een operatie een duplexonderzoek moet zijn uitgevoerd bij min. 95-100% van de behandelde patiënten. Met een duplexonderzoek wordt met echo gekeken naar de bloedvaten en tegelijkertijd met doppler geluisterd naar de bloedstroom. Hiermee wordt de ernst van de spataderen vastgesteld. De Hart&Vaatgroep vindt het belangrijk dat mensen met spataderen weten welke ziekenhuizen en ZBC’s zich specialiseren in de behandeling van spataderen èn goede spataderzorg leveren. Voor de analyse wordt gebruik gemaakt van openbare kwaliteitsgegevens die behandelcentra verplicht zijn om aan te leveren. Vaatkeurmerk 2016 Het Vaatkeurmerk biedt inzicht in de arteriële vaatzorg, d.w.z. de zorg rondom etalagebenen (perifeer arterieel vaatlijden), aneurysma en halsslagadervernauwing.
5
Het Vaatkeurmerk is dit jaar toegekend aan 77 ziekenhuizen. 60 van die ziekenhuizen hebben bovendien het keurmerk voor het domein ‘Aneurysma’ gekregen en 44 van die ziekenhuizen hebben bovendien het keurmerk voor het domein ‘Halsslagadervernauwing’ gekregen. Op www.hartenvaatgroep.nl/kiesuwvaatzorg is te zien welke ziekenhuizen het Spataderkeurmerk en het Vaatkeurmerk 2016 hebben gehaald.
Nieuws uit de zorg Telemonitoring voor patiënten met hartfalen: de juiste eHealth oplossing? eHealth staat voor allerlei toepassingen van online diensten in de gezondheidszorg, denk daarbij aan allerlei App’s op telefoons en iPads, die mensen zelf kunnen gebruiken niet alleen thuis, maar ook het werk of op vakantie. Op zich heel interessant en leuk, maar worden we er “beter” van? Ook de ziekenhuizen ZGT (Ziekenhuisgroep Twente) in Almelo en Hengelo doen volop mee aan deze mogelijkheden. Voor patiënten die poliklinisch behandeld worden voor hartfalen is er een project gestart: iMediSense telemonitor applicatie (app). In dit artikel leggen we dit uit.
Cardioloog Linssen maakt deel uit van een team dat de proef begeleidt. ZGT onderzoekt samen met de Universiteit Twente dit nieuwe systeem, dat gemaakt is door Thales Nederland in Hengelo.
6
“We willen samen zorg op afstand makkelijker maken. Patiënten krijgen een weegschaal, een bloeddrukmeter en een tablet mee naar huis.” Hiermee meten en registreren zij dagelijks hun gewicht, bloeddruk en hartslag. Dit geeft zowel de patiënt als het behandelteam een goed beeld van de ontwikkeling van hartfalen. Ook kunnen patiënten een bericht sturen als ze een lichamelijke klacht hebben. De hartfalenverpleegkundigen krijgen vervolgens een melding via een beveiligde website in ZGT. Het behandelteam kan de patiënt dan adviseren over de nodige acties, zoals bijstelling van de medicijnen.” Meer regie voor hartpatiënten Het is zeker de bedoeling, dat de patiënt meer regie krijgt over de eigen zorg die hij of zij nodig heeft. En, heel belangrijk is dat we problemen op tijd kunnen signaleren. We kijken dan vooral naar trends in bijvoorbeeld de bloeddruk, hartslag en lichaamsgewicht. Als ontregelingen tijdig worden herkend kan zelfs een ziekenhuisopname voorkómen worden. Naar de toekomst kijkend, kan het ook betekenen, dat een patiënt met hartfalen voor controles minder vaak naar het ziekenhuis hoeft. Samenwerking is belangrijker dan ooit Om het project, dat in de proeffase is, te laten slagen, is er intensieve samenwerking tussen de partijen, niet alleen de ZGT en Thales, maar ook Vodafone (als provider) en de Universiteit Twente. Deze onderzoekfase van het project wordt financieel mede mogelijk gemaakt door zorgverzekeraar Menzis. Immers, in de toekomst dient goede zorg, betaalbaar te blijven voor ons allemaal. cardioloog dr. G.C.M. Linssen ZGT Almelo en Hengelo
7
advertenties
8
Ketenzorg Steeds vaker lees je iets over het begrip ketenzorg, maar….Wat is ketenzorg? Ketenzorg vindt zijn oorsprong in een diabetesproject uitgevoerd door het Medisch Coördinerend Centrum (MCC) Klik in Zwolle in 1998. Vanwege het succes van dit project gaf verzekeraar Achmea in 2006 het startschot om dit model te implementeren in Noordoost-Nederland, onder de noemer ‘DiabeteszorgBeter’. Enige tijd daarna wordt ketenzorg in breder verband toegepast. Het betreft zorg waarin de verschillende schakels van zorgverlening op elkaar zijn afgestemd, zodat een samenhangend aanbod ontstaat, gericht op de behoeften van de patiënt en diens doel: de kwaliteit van leven verbeteren. Het geeft aan dat verschillende zorgverleners als schakels in een ketting samen (gaan) werken. Ketenzorg wordt met name toegepast ten behoeve chronische ziekten. Hierbij te denken aan diabetes, COPD, hart- en vaatziekten en obesitas. Ketenzorg begint normaal gesproken bij de huisarts. Mocht het nodig zijn dan gaan de huisarts en de patiënt samen kijken welke verschillende zorgverleners de beste zorg bieden, voor de specifieke situatie van de patiënt. De huisarts kan een deel van de begeleiding en controle overdragen aan gespecialiseerde hulpverleners binnen de praktijk, zoals praktijkondersteuners en gespecialiseerde verpleegkundigen. De huisarts houdt wel altijd het totaaloverzicht over de gezondheidssituatie en blijft eindverantwoordelijk. Voor een specifieke behandeling of controle kan de huisarts doorverwijzen naar een zorgverlener buiten de huisartsenpraktijk, zoals een diëtist, fysiotherapeut of een medisch specialist in het ziekenhuis. Goede ketenzorg betekent zorg die goed op elkaar is afgestemd. De patiënt staat centraal. Hij/zij kan bij één loket terecht voor zijn of haar zorgvraag.
9
advertenties
10
Waar mogelijk neemt de cliënt de regie zelf in handen en levert daarmee zelf een bijdrage aan zijn of haar gezondheid en optimale kwaliteit van leven. Zorgverleners die in het netwerk van ketenzorg zitten kunnen naast een huisarts bijvoorbeeld een fysiotherapeut, apotheker en diëtist zijn. De voordelen van ketenzorg Er worden duidelijke afspraken gemaakt met de aangesloten zorgverleners. Zij werken allemaal in hetzelfde Ketenzorg Informatiesysteem, waarin alle informatie wordt vastgelegd. Dit biedt meerdere voordelen: • De zorgverleners kennen uw voorgeschiedenis en weten bijvoorbeeld welke medicatie u gebruikt. • U hoeft niet bij elke zorgverlener opnieuw uw verhaal te vertellen. • Zorgverleners stemmen hun behandelingen en begeleiding op elkaar af. • Ernstiger gezondheidsproblemen worden vaker voorkomen. • U krijgt de zorg en begeleiding die u nodig heeft. Ook het begrip ‘zelfmanagement in de zorg’ heeft raakvlakken met ‘ketenzorg’. In toenemende mate wordt ook van de patiënt verwacht dat deze zelf het nodige doet ter ondersteuning van de zorg. Denk aan leefstijl, medicatietrouw enz. De patiënt maakt bewust keuzes over hoe zijn of haar leven en behandeling eruit ziet, ondersteund door zorgverleners. Zowel overheid, zorgverleners als patiëntenorganisaties onderstrepen het belang van zelfmanagement. Ook De Hart&Vaatgroep is betrokken bij ketenzorg voor hart- en vaatpatiënten. In een aantal regio’s praten vrijwilligers mee en behartigen ook op deze wijze de belangen van de patiënt.
11
advertenties
12
Patiëntenparticipatie chronisch hartfalen Martini Ziekenhuis In het kader van het project “Patiëntenparticipatie chronisch hartfalen” hebben een cardioloog, een consulent Hartfalen, De Hart&Vaatgroep en Zorgbelang Groningen gewerkt aan de zorg voor patiënten met chronisch hartfalen en hun naasten. Met een raadpleging bij patiënten en naasten zijn de ervaringen met deze zorg in kaart gebracht en is gekeken wat er volgens hun kan verbeteren. Dit leidde onder andere tot verkorting van de toegangstijd van de Hartfalenpoli tot één week en meer aandacht voor medicijngebruik tijdens het spreekuur. Ook is het door De Hart&Vaatgroep ontwikkelde Individuele ZorgPlan (IZP) bij patiënten geëvalueerd. Het IZP is een “werkboekje”voor patiënten, als hulpmiddel om in gesprek te gaan met hun zorgverleners over het omgaan met hartfalen in hun dagelijks leven. Zij kunnen hun wensen omtrent hun gezondheid en de met zorgverleners gemaakte afspraken erin noteren en het meenemen naar de zorgverleners. Het IZP wordt door de meeste patiënten als duidelijk ervaren, een derde maakt er notities in. Het zorgplan zal naar aanleiding van de evaluatie worden aangepast, we hopen dat meer patiënten het gaan gebruiken en het meenemen naar zorgverleners in de tweede en eerste lijn. Ook bleek dat patiënten en naasten behoefte hebben aan meer informatie over hartaandoeningen en aan contact met “lotgenoten”. Daarom is het Martini Ziekenhuis, samen met De Hart&Vaatgroep, als één van de eerste ziekenhuizen in Nederland gestart met het Hart&Vaatcafé. Dit voorziet in een grote behoefte; de bijeenkomsten (vier keer per jaar in het Martini Paviljoen) worden druk bezocht en enorm gewaardeerd. De antwoorden op de tijdens het café gestelde vragen staan op de websites van het Martini Ziekenhuis en De Hart&Vaatgroep. Voor meer informatie: www.mzh.nl/vaatcafe en www.hartenvaatgroep.nl
13
advertenties
14
Digitalisering in de zorg In de zorg krijgen we in toenemende mate te maken met digitalisering. Een modern begrip. Was het voorheen met name een begrip in de informatietechnologie (denk aan computers), nu heeft het inmiddels meer betekenissen. Er wordt mee bedoeld dat er veranderingen in de maatschappij plaatsvinden onder invloed van die informatietechnologie. Dus ook het nader toegankelijk maken van de onderwerpen en objecten, met behulp van informatiedragers. Ook in de zorg wordt dit in toenemende mate toegepast. Er bestaan al systemen waarbij mensen in de thuissituatie op afstand zorg wordt verleend. Dit is dan natuurlijk niet de directe zorg in de vorm van daadwerkelijke verpleging e.d. U moet meer denken aan begeleiding op afstand door middel van cameraverbinding of het helpen bij een deel van de behandeling die de patiënt zelf thuis kan uitvoeren. In Zwolle is een organisatie opgericht met de naam HC@Home. Het is een samenwerkingsverband tussen Zwolse cardiologen en het Isala Leef- en Beweegcentrum. De patiënt wordt in een bepaalde fase van de (na-)behandeling voorzien van een smartphone waarop gegevens m.b.t. deze specifieke persoon zijn ingevoerd. Er wordt gebruik gemaakt van voor dit gebruik gecertificeerde bloeddrukmeters, weegschalen en hartslagmeters. Deze apparatuur is draadloos verbonden met de smartphone. Afhankelijk van het programma worden dagelijks één of meer verschillende metingen verricht. Bij hartrevalidatie gaat het om verbetering van de lichamelijke conditie waarbij activiteiten en hartslag geregistreerd worden. Bij hartfalen wordt dagelijks het gewicht gemeten en kan ook de bloeddruk gemeten worden. Op andere plaatsen wordt dit ook toegepast en heet het bijvoorbeeld Telemonitoring. Meetgegevens worden via de smartphone naar een beveiligde website gestuurd en zijn daar zowel voor de patiënt als voor haar of zijn zorgprofessional (arts, verpleegkundige) beschikbaar.
15
advertenties
16
HC@Home wordt gebruikt als onderdeel van een behandeling en helpt patiënten thuis actief aan hun gezondheid te werken. Wilt u hierover meer weten: spreek er met uw arts over en/of bekijk de website www.hcathome.com
HART.VOLGERS.ORG Ging het artikel ‘Digitalisering in de zorg’ over het bieden van zorg in de vorm van begeleiding e.d. tijdens de (na-)behandeling, er is meer op dit gebied. Er is ook sprake van verdergaande vormen van informatievoorziening in de zorg. Zo is de organisatie hart.volgers.org ontstaan. Hart.volgers.org is een nieuw platform, ontwikkeld door een groep cardiologen en cardiochirurgen. Op dit platform kunnen hartpatiënten en hun omgeving informatie en ervaringen delen, maar ook vragen stellen aan specialisten op het gebied van hartproblemen. Uniek aan het platform zijn de twee interactieve onderdelen ‘Forum’ en ‘Vraag het ons’. Het bijzondere is dat medisch specialisten zich actief bemoeien met de discussies op het forum en ook de vragen beantwoorden die via ‘Vraag het ons’ worden gesteld. De medische informatie wordt door hen ook continu bewaakt. Vrienden van het platform De patiëntenvereniging De Hart&Vaatgroep en de Hartstichting zijn vrienden van hart.volgers.org. De Hart&Vaatgroep: “Het feit dat bij hart.volgers.org zowel patiënten als medisch specialisten betrokken zijn is voor ons als De Hart&Vaatgroep belangrijk. Daarmee waarborg je de kwaliteit en dat maakt het platform voor patiënten een betrouwbaar medium”. Hart.volgers.org is toegankelijk via een computer, smartphone en tablet. Neem snel een kijkje op het platform: www.hart.volgers.org
17
Naam organisatie Ex-hartpatiënten Sport- en Zwemvereniging Sportclub De Deurdouwers Sport/Revalidatievereniging De Pomp Omloop '90 / DFS St. DWS; Sport, spel en recreatie Sportgroep (ex)-hartpatiënten Het Hogeland V.A.S. V.A.S. Ritme Oost-Groningen
Naam organisatie Recr. Sportgroep voor Ex-hartpatiënten Hart&Vaatgroep Dokkum Gezondheidscentrum Het Want Integra Sportstad Heerenveen Sportvoorzieningen B.V. Recreatie Sportgroep Hart Nodig Fysiotherapie Leeuwarden Zuid HASPO FDS Fit door Sport
Naam organisatie Paramedics HAREBO HOT Hart op Tempo Emmen HOT Hart op Tempo Emmen
GRONINGEN Plaats Groningen Haren Haren Hoogezand Stadskanaal Uithuizen Veendam Wildervank Winschoten
FRIESLAND Plaats Drachten Dokkum Franeker Harlingen Heerenveen Joure Leeuwarden Leeuwarden Sneek
18
DRENTHE Plaats Assen Borger Coevorden Emmen
Telefoon nummer 0592-311161 0592-261630 06-53445850 06-53445850
Telefoon nummer 0512-540504 0519-296912 0517-390900 0517-431789 0513-614830 0513-413541 058-2801525 058-2124095 06-51070618
Telefoon nummer 050-5253955 050-4062530 050-5340181 0598-850142 0599-616118 0595-434337 0598-623252 0598-623252 06-53884654
beweegaanbod 6 7 7 7,8
beweegaanbod 2,7 7 5,6 3,6,8 8 7 1 3,7,8 7,8
beweegaanbod 8 5,7 7 7 7 7 7,8 7,8 7
Beweeggroepen regio Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel
19
Naam organisatie Praktijk voor Fysiotherapie De Maardijk RSV-Schelfhorst Sportcomplex Dorper Esch RSH-Deventer Fysiotherapie en Sportschool FysioďŹ t HIS Hart in Sport Recreatiebad De Wilder Maatschap Hartrevalidatie S.M.T. Twentebad Hengelo Zwembad Brilmansdennen Plaza Medical HIS Hart in Sport Energy Ommen Recreatiesportver. (ex-)hartpatiĂŤnten Salland Sportbedrijf Raalte Ter Brugge Fysiotherapie en Preventie HIB Zwolle e.o.
OVERIJSSEL Plaats Almelo Almelo Denekamp Deventer Enschede Enschede Haaksbergen Hengelo Ov. Hengelo Ov. Losser Oldenzaal Oldenzaal Ommen Raalte Raalte Zenderen Zwolle Telefoon nummer 0546-539140 0546-866446 0541-355350 0575-492546 053-4315044 06-57083283 053-5721115 06-51783764 074-2434241 053-5381800 0541-354571 06-57083283 0529-454611 0572-354041 0572-760600 074-2592050 038-4655068
0591-629222 0528-262761 06-53445850 0524-542134 050-5011919 0591-362193 0528-371286
Verklaring van het beweegaanbod: 1=fitness; 2=fietsen; 3=fysiotherapie; 4=hydrotherapie; 5=nordic walking; 6=sport en fitness; 7=sport en spel; 8=zwemmen
Popping Sport Hartsportclub Hoogeveen HOT Hart op Tempo Emmen Paramedisch Centrum Dorgelo Palestra Wellnesscentre Medisch Sport en Spel Sleen Fysiotherapie & Trainingscentrum Zuidwolde
Emmen Hoogeveen Klazienaveen Nieuw Schoonebeek Roden Sleen Zuidwolde
beweegaanbod 3 7 8 7 1,3 7 8 1 8 8 1 7 7 7 8 3 7
1,8 7 7 1 1 7 1,3
Recreatie-sportgroep Hart Nodig De Hart&Vaatgroep heeft in alle provincies een aantal buitengewone leden. Deze leden bieden allerlei beweegactiviteiten aan voor mensen met hart- en/of vaatproblemen. Het is opmerkelijk te weten dat er maar een gedeelte van de hartpatiënten zich na de revalidatieperiode in het ziekenhuis aanmeldt bij een lokale beweeggroep of fysiopraktijk. Iedereen kan toch horen en lezen dat het goed is om te bewegen en dat kun je dan het beste doen bij een lokale groep van mensen met dezelfde beperking en onder deskundige leiding of bij de fysiotherapeut die zich richt op harten vaatpatiënten. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat mensen zich weer melden bij hun sportvereniging waar ze eerder al actief waren en de draad dus weer oppakken. Uit diverse onderzoeken blijkt dat teveel patiënten inactief blijven. Eén van de beweegaanbieders is recreatie-sportgroep Hart Nodig te Joure, die alweer zo'n 31 jaar actief is. Elke donderdagavond krijgt een enthousiaste groep van 22 mensen allerlei beweegactiviteiten aangeboden en er is altijd wel een balspel dat gespeeld wordt. De hart- en/of vaatpatiënten die in het ziekenhuis uit gerevalideerd zijn, zijn hier niet alleen welkom maar ook in goede handen. Er is een AED aanwezig en er zijn zes gecertificeerde leden die kunnen reanimeren en daarvoor jaarlijks een opfriscursus volgen. Dat is verplicht om de certificering te behouden. Maar ook oefenen deze zes eens in de zeven weken met hun AED op een pop. Zo blijft men ook de handvaardigheid behouden. Een ieder die in Joure of omgeving woonachtig is, is van harte welkom om eens kennis te nemen van de beweegactiviteiten van deze enthousiaste groep. Ze komen bij elkaar op donderdagavond vanaf 19.00 uur in sportzaal Woudfennen aan de Pasteurweg 3 te Joure. Na het sporten wordt onder het genot van een bakje koffie of thee wat nagepraat. Voor meer informatie kan contact opgenomen worden met de secretaris Sietse Boonstra, telefoon: 06-23531091
20
Goed om te weten
- Veel vrouwen blijven te lang rondlopen met hartklachten. Uit onderzoek komt naar voren dat ze gemiddeld twee jaar rondlopen met klachten voordat de huisarts wordt geraadpleegd. - Nederland is het enige land dat thee aanbeveelt als onderdeel van gezonde voeding. - Onderzoekers van onder andere het UMC te Utrecht hebben variaties in drie genen ontdekt die bij één op de honderd mensen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van een hoge bloeddruk. - Bij mannen komt hartfalen met ook een verminderde pompfunctie meer voor dan bij vrouwen. - Uit onderzoek aan de universiteit van Uppsala in Zweden onder zo’n zevenhonderd mensen komt naar voren dat een hartinfarct wordt opgeslagen in het DNA. - De werking van de hartspier is veel complexer dan gedacht. Dat concludeert UMCG hoogleraar cardiologie Pim van der Harst. Hij leidde een wereldwijd onderzoek op dit terrein onder 73000 mensen. - Het Radboudumc gaat onderzoek doen naar verbeterprogramma’s bij hartrevalidatie. Kennelijk is daar voldoende aanleiding voor. Bron: Plus oktober 2016
21
Een terugblik op diverse activiteiten in de regio Zangworkshop in Groningen geslaagd! In augustus/september 2016 hebben 13 deelnemers deelgenomen aan de zangworkshop onder leiding van zangdocente Ellen Kloosterman. Een aantal van de groep hadden al enkele jaren zangervaring, anderen wilden wel eens ervaren of een zangworkshop wat voor hen was. Aan de hand van verschillende ademhalingstechnieken heeft Ellen laten ervaren wat je allemaal met je stem kan doen! Toonladders zingen en met je hand op je buik ervaren wat je ademhaling doet wanneer je in- en uitademt, zittend op een stoel of staand met je beide voeten op de grond. Tijdens de cursus hebben zij ook verschillende liedjes geleerd; “Out in the blue, blue sky”, een canon van “I like the flowers”; “Blue moon” en “always look on the bright side of life”, “Autumn comes”. Voor degene die het nummer kenden van Elton John “Circle of Life”, mochten deze instuderen en solo zingen. In iedere les was er veel afwisseling. Met elkaar zingen al dan niet op het podium, heen en weer lopend en zingen. Er was zelfs een deelnemer welke eerst een stukje ging rennen omdat hij daardoor een bijzondere ademhaling kreeg waardoor hij beter kon zingen. Na afloop van deze workshop hebben de deelnemers het zingen zeker ervaren als een vitamine voor je lijf! Een greep uit reacties zijn; ”leuk om met elkaar te zingen, veel te leren over je ademhaling, ruimte voor individuele aandacht, voor herhaling vatbaar”.
22
Impressie Training Stressmanagement Groningen 12 September 2016 was de eerste bijeenkomst van een groep mensen die iets met elkaar gemeen hadden namelijk de behoefte om om te leren gaan met hun eigen spanning of stress. Zo’n eerste bijeenkomst is altijd spannend. Na een uitgebreide kennismakingen en een korte toelichting over het thema stress, werd begonnen met de kern van de training namelijk de bewustwording van gevoelens en gedachten door middel van mindfulness oefeningen. Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan zo luidt het spreekwoord wat ook zo is, want het bewust worden van een patroon en die ook nog eens veranderen vraagt moed, doorzettingsvermogen en geduld. Om deze reden is ervoor gekozen om de deelnemers zo veel als mogelijk thuis te laten oefenen en de bijeenkomsten te gebruiken voor een terugkoppeling van hun ervaringen. Opvallend in de trainingen is dat de deelnemers het uitwisselen van ervaringen en gevoelens als zeer waardevol en ondersteunend ervaren. De meeste deelnemers geven aan het einde van de training aan dat zij steeds bewuster zijn geworden van hun gevoelens en gedachten en zich hierin niet meer of steeds minder, laten meeslepen.
23
Succesvol Tweede Friese Hart&Vaatcafé in Heerenveen Op 29 september 2016 organiseerde het ziekenhuis Tjongerschans in samenwerking met De Hart&Vaatgroep regio Friesland haar tweede Hart&Vaatcafé. De belangstelling was aanmerkelijk groter dan de eerste keer. Op deze dag, door de Hartstichting uitgeroepen als Red Dress day, was het thema Vrouwenhart en Leefstijl. De opening werd verricht door mw. Evelien Koopman, teamleider poli cardio/long en mw. Jeanette Stamps, regioconsulent van De Hart&Vaatgroep. De regioconsulent vertelde over het ervaringsverhaal van mw. Josè Wagenaer die dacht oververmoeid te zijn maar uit onderzoek bleek dat dit werd veroorzaakt door een falende hartklep. Vervolgens gaf mw. Suzanna de Vries, cardioloog van De Tjongerschans een presentatie met hulp van de bijpassende foto's over het thema van deze avond, “Vrouwenhart en Leefstijl” en mw. Inge van Gellekom, verpleegkundig specialist cardiologie van het ziekenhuis ging in op herkenning en signalen van hartproblemen bij vrouwen. Na de pauze werden de vele ingediende gediende vragen ragen afwisselend f isselend beantwoordt door de cardioloog en verpleegkundig specialist en werd de succesvolle avond afgesloten. In 2017 gaan er zeker vervolg hart&vaatcafés komen in Tjongerschans en we zullen dit o.a. bekend maken op de website www.hartenvaatgroep.nl.
24
Eerste Hart&Vaatcafé in Isala Zwolle Op 10 oktober 2016 is in ziekenhuis Isala te Zwolle het eerste Hart&Vaatcafé in Overijssel gehouden. Hiervoor hadden zich meer dan 100 belangstellenden aangemeld. Nadat ook op meerdere plaatsen elders in het land dit type bijeenkomsten zijn gehouden, was deze keer Isala Zwolle het ziekenhuis dat de deuren hiervoor opende. De organisatie hiervan lag in handen van De Hart&Vaatgroep regio Overijssel en Isala. Daarnaast was er ook duidelijke betrokkenheid van “hart.volgers.org”. Het thema van dit Hart&Vaatcafé was “Hartkleppen”. Ziekenhuis Isala behoort tot de grootste cardiologische centra in Nederland. In dit centrum worden talrijke maar ook tal van specifieke ingrepen uitgevoerd, waaronder die m.b.t. niet goed functionerende hartkleppen. De bijeenkomst werd geopend door de voorzitter van het Hartcentrum Isala, de heer De Kluiver, en de waarnemend directeur van De Hart&Vaatgroep, de heer Van Laarhoven. Vervolgens verzorgden cardioloog Van ’t Hof en cardiothoracaal chirurg Brandon Bravo Bruinsma gezamenlijk een boeiende presentatie over het onderwerp. Tijdens de presentatie zijn er al heel veel vragen gesteld. Hierna vertelde mw. Schlepers, bij wie nog niet zolang geleden een ingreep was uitgevoerd, op heldere wijze over haar ervaringen. Na de pauze zijn er door de aanwezigen bijzonder geanimeerde tafelgesprekken gehouden. Ook hier kwamen een groot aantal vragen uit voort. Duidelijk is dat veel mensen de avond ook gebruikten als lotgenotencontact en het oproepen van vragen.
25
Vervolgens zijn een deel van deze vragen beantwoord door dr. Bruinsma. De overgebleven vragen zijn verzameld en zullen later beantwoord worden. Tenslotte verzorgde de heer Van Veghel een presentatie over “hart.volgers.org”. Dit is een platform op internet waar iedereen vragen kan stellen aan professionele zorgverleners op het gebied van hart- en vaatziekten. Met veel dankwoorden aan allen, medewerkers en artsen van Isala en vrijwilligers en de gastvrouw van De Hart&Vaatgroep, werd de avond afgesloten door de voorzitter van De Hart&Vaatgroep regio Overijssel. Uit de reacties tijdens de bijeenkomst en de ingeleverde evaluatieformulieren is gebleken dat alle aanwezigen het erg hebben gewaardeerd en hopen dat er een vervolg op komt. Ook de op de evaluatieformulieren vermelde onderwerpen bieden volop mogelijkheden om met elkaar door te praten. Met medewerking en inzet van de ziekenhuizen in Overijssel zal De Hart&Vaatgroep zeker ook in deze provincie meer Hart&Vaatcafé’s organiseren.
Uitreiking vaatkeurmerk Deventer ziekenhuis Op 10 oktober 2016 hebben de dames Anneke en Inez van De Hart&Vaatgroep regio Overijssel het vaatkeurmerk overhandigd in het Deventer Ziekenhuis aan Dr. R. Van Tongeren van de afdeling Heelkunde.
26
Wandeling in Het Engelse Werk te Zwolle door Harm Pol
Op 14 oktober 2016 hebben we kunnen genieten van het een wandeling met perfecte uitleg in Het Engelse Werk te Zwolle. Aan het einde van de zestiende eeuw werd in het open gebied tussen de IJssel en de ommuurde stad Zwolle een verdedigingslinie opgeworpen. Deze werd in de loop van de 17e eeuw uitgebreid en kreeg toen de naam ''Het Nieuwe Werk''. Het bestond uit schansen en andere versterkingen. In 1790 hield Zwolle op vestingstad te zijn. Het Nieuwe Werk werd een park en wandelplaats. Omdat het in Engelse landschapsstijl werd ingericht kreeg het de naam ‘Engelse Werk’. In het gebied vind je onder meer nog een kruitkelder en verbindingswerk (courtine) tussen de twee delen van de voormalige vesting terug. Het Engelse Werk is zeker ook in de herfstkleuren een prachtig wandelgebied. Onze gids bleek te beschikken over een schat at aan kennis van het gebied en ook specifiek de in het park aanwezige bomen en andere begroeiing. Ook nu werden we door haar (gids) regelmatig gewezen op allerlei dingen in de natuur waaraan we anders voorbijgelopen zijn. Bijvoorbeeld: dat de bladeren van een rode beuk intens rood kunnen zijn maar… als je onder de boom staat en omhoog kijkt, je alleen groene bladeren ziet? Er zijn tijdens de wandeling heel veel vragen gesteld die alle op een bijzonder leuke manier zijn beantwoord. Het was genieten van de kleurenpracht van de bomen en planten in herfsttooi en dat met schitterend najaarsweer! Na afloop van de wandeling konden we in de Uitspanning onder het genot van een kopje koffie of een drankje nog even napraten. De 22 personen die deelnamen aan deze wandeling waren allen erg enthousiast en gaven aan dit soort activiteiten erg te waarderen. De deelnemers kwamen uit meerdere plaatsen uit de regio maar ook was er deelname uit Amersfoort en Emmeloord!
27
De Hart&Vaatgroep regio Overijssel doet haar best ook in 2017 weer een aantal van dit type wandelingen te organiseren, verspreid over de provincie. We proberen ervoor te zorgen dat de wandelingen niet te zwaar en niet te lang zijn. Vrijwel iedereen kan hieraan meedoen. Voor de activiteiten worden alle (persoonlijke) leden van De Hart&Vaatgroep uitgenodigd en tevens worden er uitnodigingen verzonden naar de secretarissen van de bij De Hart&Vaatgroep aangesloten beweeggroepen zodat ook de leden van deze groepen worden geïnformeerd.
Ritmestoornis bijeenkomst in ZGT Almelo Op 13 oktober 2016 organiseerde De Hart&Vaatgroep regio Overijssel in samenwerking met het ZGT Almelo een patiënten informatie bijeenkomst over "ritme- en geleidingsstoornis" Voor een volle zaal met ruim 90 toehoorders opende onze regioconsulent Maryke van der Kam de avond en vertelde Sjoerd Velsing meer over het werk van De Hart&Vaatgroep. Renee Bloo, verpleegkundig specialist cardiologie, gaf uitleg wat er gebeurt als een patiënt wordt doorgestuurd door de huisarts naar het ZGT (Ziekenhuisgroep Twente) met een ritmestoornis. Deze zogenaamde Fasttrack route zorgt dat de patiënt nog dezelfde dag weet wat voor een ritmestoornis hij heeft en welke behandeling zal gaan plaatsvinden. Cardioloog Salah Said gaf daarna een boeiend verhaal over het boezemfibrilleren en de behandeling hiervan, waarbij ook antistolling en het hebben van een pacemaker aan de orde kwam. Na de pauze ging pacemaker technicus Martin Mintjes dieper in op de werking en gebruik van een pacemaker. Tenslotte werd de avond beëindigd met een indrukwekkend levensverhaal van pacemaker patiënte Jeanny Hollander. Vooral het "mens zijn” met een pacemaker werd door haar goed tot uiting gebracht. Het was een leerzame en goed georganiseerde avond volgens velen.
28
Eerste Hart&Vaatcafé in Winschoten Op 27 oktober 2016 organiseerden De Hart&Vaatgroep en het Ommelander Ziekenhuis Groningen er het eerste Hart&Vaatcafé, de ontmoetingsplek voor hartpatiënten in de regio Oldambt. Het thema van deze avond was ‘boezemfibrilleren’, is deze ritmestoornis onschuldig?’ Het doel van deze bijeenkomst was om in een informele sfeer lotgenoten en partners met elkaar in contact te brengen en ervaringen en ideeën met elkaar uit te wisselen. Maar ook specialisten en verpleegkundigen ontmoeten en informatie inwinnen. Circa 180 bezoekers kwamen naar hotel/restaurant In Den Stallen te Winschoten om zich te laten informeren over boezemfibrilleren. Cardioloog Lianne Permentier van het Ommelander Ziekenhuis, vertelde over de gevolgen van boezemfibrilleren en hoe deze hartritmestoornis behandeld kan worden. Specialistisch verpleegkundige Intensive Care (IC) Ellen Huizeling vertelde over cardioversie (het herstellen van een onregelmatig hartritme) en ziekenhuisapotheker Wobbe Hospes legde uit welke medicatie bij boezemfibrilleren wordt gegeven. Tot slot vertelde een ervaringsdeskundige (patiënt) zijn ervaringen met boezemfibrilleren op geheel eigen wijze. Patiënt en zorgverlener werden vervolgens in een panel met elkaar in gesprek gebracht, waarbij de zorgverlener zoveel mogelijk alle vragen beantwoordde. Vragen én antwoorden die vanwege tijdgebrek niet meer aan de orde kwamen, zullen binnenkort op de websites van De Hart&Vaatgroep en het Ommelander Ziekenhuis verschijnen. Volgende Hart & Vaatcafé? Na de overweldigende belangstelling voor het Hart&Vaatcafé in Winschoten, willen De Hart&Vaatgroep en het Ommelander Ziekenhuis vaker deze bijeenkomsten organiseren, zij het dan met telkens een ander onderwerp. De data in 2017 zijn 20 april, 21 september en 30 november. Meer informatie hierover staat binnenkort op de websites ommelanderziekenhuis.nl en www.hartenvaatgroep.nl
29
Hartfalen avond MST Voor zo'n 115 belangstellenden organiseerde De Hart&Vaatgroep regio Overijssel in samenwerking met het ziekenhuis MST (Medisch Spectrum Twente ) te Enschede op 7 november 2016 een avondbijeenkomst met als titel “ Wat is Hartfalen en hoe kun je het behandelen”? Na de opening door de avondvoorzitter Willem Marsman, teamhoofd Hartfalen, en Sjoerd Velsing van De Hart&Vaatgroep presenteerde cardioloog Patrick Verhorst zijn verhaal over hartfalen en de behandeling hiervan. Vervolgens gaf dieetkok van de De Hart&Vaatgroep, Arnoud Odink, een verhaal over gezond zout-arm eten en veel mogelijkheden om het lekker te laten smaken. In de pauze werden zijn gemaakte hapjes uitgedeeld om te proeven. Na de pauze vertelde Maureen Roest, verpleegkundig specialist Hartfalenpoli, wat het MST allemaal kan doen met een hartfalen patiënt. Het op afstand monitoren van een hartfalen patiënt (dus buiten het ziekenhuis) wordt steeds meer gedaan. Verpleegkundig specialist Linda Weustink hield een korte presentatie over de route die een hartfalen patiënt ging volgen in het MST na aanmelding door de huisarts. Aan het einde van deze thema-avond vertelde een hartfalen patiënt, Max Groenhart, een verhaal over hoe hij omgaat met zijn hartfalen en daar de controle over houdt.
Kookworkshop in Groningen Dinsdagavond 8 november 2016 waren 25 mensen bij elkaar in de keuken van de Hanzehogeschool Groningen voor de kookworkshop ‘Lekker koken met minder zout' gegeven door twee derdejaars studenten van de opleiding Voeding & Diëtetiek.
30
In groepjes van 2 of 3 ging men aan de slag met verschillende recepten, variërend van moderne avocado-cheesecake tot traditionele stamppot andijvie. De nadruk werd gelegd op gebruik van minder zout. Een tafel vol (verse) kruiden en specerijen stond klaar. Na afloop kregen de deelnemers alle gemaakte recepten mee zodat zij deze ook thuis kunnen maken. Alle aanwezigen vonden het een erg gezellige en geslaagde avond! De recepten staan ook op de website met smakelijke recepten zonder zout van Rolf Tjassens, onder www.smakelijketenzonderzout.nl/nieuws De opleiding Voeding & Diëtetiek wil graag vaker samenwerken met De Hart&Vaatgroep en workshops geven over aangepaste voeding voor mensen met hart- en vaatziekten!
Activiteiten in de regio voor de komende periode wo 4 jan 2017
Winterwandeling in Oud Avereest
do 9 feb 2017
Wandeling in Oud Borne
do 23 mrt 2017
Hart&Vaatcafé in Martini Ziekenhuis
do 20 apr 2017
Ommelander Ziekenhuisgroep Groningen
do 15 jun 2017
Hart&Vaatcafé in Martini Ziekenhuis
do 21 sep 2017
Ommelander Ziekenhuisgroep Groningen
do 28 sep 2017
Hart&Vaatcafé in Martini Ziekenhuis
do 23 nov 2017
Hart&Vaatcafé in Martini Ziekenhuis
do 30 nov 2017
Ommelander Ziekenhuisgroep Groningen
Voor meer informatie en uw aanmelding kunt u de website van De Hart&Vaatgroep raadplegen. Ook voor andere activiteiten, welke nog niet bekend zijn, zullen gecommuniceerd worden via de (regio) website www.hartenvaatgroep.nl
31
Winterwandeling in Oud Avereest Op woensdag 4 januari 2017 organiseert De Hart&Vaatgroep regio Overijssel in Oud Avereest een winterwandeling van ongeveer 4 km, o.l.v een boswachter. Het vertrekpunt is natuurinformatiecentrum de “Wheem, Oud Avereest 22 in Oud Avereest, aanvang 14.00-16.00 uur. Tijdens de wandeling is er EHBO (AED) aanwezig. Bij koud winterweer gaat de wandeling niet door. Voor meer info en aanmelding kijk op www.hartenvaatgroep.nl/overijssel bij agenda.
Hart&Vaatcafé: niet meer weg te denken! Wat zijn we trots op onze Hart&Vaatcafé’s die we samen met de afdeling cardiologie in het Martini Ziekenhuis organiseren. Ook in 2016 was er grote belangstelling voor alle vier de bijeenkomsten! De zaal in het paviljoen van het Martini Ziekenhuis zat alle avonden tjok en tjok vol. En vooral belangrijk: de reacties van de bezoekers waren wederom zeer positief. Gemiddeld scoorden de avonden met het cijfer 8.
Een terugblik De aftrap in maart werd gedaan met het onderwerp ‘Lekkende hartklep’. In juni was het onderwerp ‘De psychische en sociale gevolgen van een hart- en vaatziekte’. Deze avond werd opgevolgd door de cursus stressmanagement waar 15 mensen naar volle tevredenheid aan deelnamen.
32
In september ‘Perifeer vaatlijden en aneurysma’ en in november was de laatste bijeenkomst van een serie van vier over ‘Pacemaker, ICD en CRT’. Voor de presentaties en de vragen en antwoorden kunt u terecht op de websites hieronder vermeld. Het programma begon steeds met presentaties van een ervaringsdeskundige, cardioloog, verpleegkundige en of huisarts. Daarna konden de aanwezigen in de pauze vragen aan de inleiders opschrijven en indienen. Ook was er dan gelegenheid tot lotgenotencontact en het bezoeken van informatiestands. Een forum (gevormd door de inleiders en soms aangevuld met andere professionals) beantwoordde daarna de ingediende vragen. Ook in 2017 gaan we door!! Door het grote succes van deze bijeenkomsten gaan we uiteraard door in 2017 en zijn we al volop bezig met de organisatie voor de komende vier Hart&Vaatcafé’s. Noteer alvast de data voor 2017: 23 maart, 15 juni, 28 september en 23 november De thema’s op deze bijeenkomsten zijn vanaf januari 2017 bekend en kunt u dan vinden op de website van De Hart&Vaatgroep. Tevens kunt u zich dan al aanmelden voor deze bijeenkomsten. En dan nog dit De Hart&Vaatgroep regio Groningen is heel veel dank verschuldigd aan de medewerkers van het Martini Ziekenhuis die, samen met ons, veel werk verzetten om van alle avonden een groot succes te maken. Informatie Meer informatie over de Hart&Vaatcafe’s kunt u vinden op: www.hartenvaatgroep.nl/groningen en www.martiniziekenhuis.nl
33
Recept NATRIUMARM RECEPT: AARDAPPEL-BLOEMKOOLPUREE MET VENKEL Benodigdheden Hoeveelheden voor 4 personen. • 1 kg aardappels • 1 bloemkool • 1 venkel • 1 sinaasappel • peper • 1 teentje knoflook • 2 eetlepels vloeibare boter, natriumarm • 130-150 ml kookroom • nootmuskaat Bereidingswijze Aardappels schillen en in kleine blokjes snijden. De aardappels goed gaar koken. Terwijl de aardappels koken, de bloemkool in kleine roosjes snijden en de bloemkoolsteeltjes in kleine stukjes. De bloemkool goed gaar koken. Ondertussen de venkel in de lengte doorsnijden, harde kern verwijderen en in langwerpige repen snijden. De venkel in een beetje olie 6-8 minuten op middelhoog vuur gaar koken. Sinaasappel uitpersen en bij de bijna gare venkel voegen, op smaak brengen met peper. Aardappels afgieten, 2 eetlepels vloeibare boter toevoegen eventueel geperst teentje knoflook en stampen. Bloemkool afgieten, de kookroom toevoegen en stampen (of met staafmixer pureren). Aardappel- en bloemkoolpuree samenvoegen tot één puree. De aardappel-bloemkoolpuree serveren met beetje nootmuskaat, met daarnaast de venkel. Dit gerecht kan goed gecombineerd worden met bijvoorbeeld biefstuk of entrecôte. De bijbehorende natrium/zout berekening is te vinden op www. smakelijketenzonderzout.nl/recepten/aardappel-bloemkoolpuree-smet-venkel
34
Vrijwilligers gezocht De Hart&Vaatgroep heeft interessante vacatures voor vrijwilligers. U kunt openstaande vacatures vinden op de regiowebsites, maar ook een mail met uw belangstelling sturen naar info@hartenvaatgroep.nl en wij nemen persoonlijk contact met u op over de mogelijkheden.
Colofon Redactie: Henk Amperse (regio Friesland) Roelf Meijering (regio Groningen)
Harm Pol (regio Overijssel) Herman Muller (regio Overijssel)
Eindredactie: Herman Muller e-mail: hermanmuller@hartenvaatgroep-overijssel.nl Druk:
firma Nolin te Hoogezand
Contactadressen: Henk Amperse Jeanette Stamps Roelf Meijering Harm Pol
(bestuurslid Friesland) tel: 06-49955549 (regioconsulent Drenthe) tel: 06-53150638 (voorzitter regio Groningen) tel: 06-16363468 (waarnemend voorzitter regio Overijssel) tel: 06-50848502
Infolijn Hart & Vaten: tel. 0900 – 3000 300 vr van 9.00 tot 13.00 uur) De Hart&Vaatgroep is de patiëntenorganisatie van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte. Wij werken op zowel landelijk als regionaal niveau aan informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlbegeleiding en collectieve belangenbehartiging. De Hart&Vaatgroep is opgezet door mensen die zelf een hart- of vaatziekte hebben of hun naasten.
35
Wat biedt De Hart&Vaatgroep u? • Informatiebrochures over hart- en vaatziekten en daaraan gerelateerde onderwerpen • Een internetsite met onder meer een kennisbank met toegankelijke informatie • Het leefstijlmagazine ‘VIDA’ met nieuws en achtergronden • Regioblad Noord en Oost • Informatiedagen en themabijeenkomsten over uiteenlopende onderwerpen • Contact met mensen met hetzelfde ziektebeeld, zowel één op één als in groepsverband • Leefstijlactiviteiten zoals kookworkshops en sport- en beweegaanbod • Belangenbehartiging van alle hart- en vaatpatiënten
Lid worden? Door uw steun kunnen wij ons inzetten voor hart- en vaatpatiënten. Kijk voor meer informatie over De Hart&Vaatgroep, het lidmaatschap (€ 20,00 per jaar) of het donateurschap op de internetsite www.hartenvaatgroep.nl. U kunt ook een e-mail sturen aan info@hartenvaatgroep.nl of bellen met het secretariaat, telefoon: 088 - 1111 600. U kunt meer informatie en het aanmeldingsformulier aanvragen door hieronder uw gegevens in te vullen en op te sturen naar: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag Graag ontvang ik meer informatie over De Hart&Vaatgroep. Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Man/Vrouw Adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Postcode/woonplaats: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E-mail: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
advertenties binnenachter
afz:
De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag
advertenties