Is het glas half vol of half leeg? Psychologie bij perifeer arterieel vaatlijden
Anke C.J. van den Elzen Psychologe Coรถrdinator ClaudicatioNet
Inleiding
Risicofactoren
• • • •
Diabetes mellitus Hypertensie Hypercholesterolemie Roken
Risicofactoren
• • • •
Diabetes mellitus Hypertensie Hypercholesterolemie Roken
Depressie
Symptomen • Aanhoudende depressieve stemming • Vermindering van interesse of plezier in alle of bijna alle activiteiten • Gewichtsverandering, verandering in eetlust • Insomnia of hypersomnia • Psychomotorische agitatie of remming • Moeheid of verlies van energie • Gevoelens van waardeloosheid of schuld • Verminderde concentratie • Terugkerende gedachten aan de dood
Prevalentie
• Prevalentie van depressieve symptomen voor patiënten met sPAV is hoog. Varieert tussen de 16% en 26%
• Verhoogde mortaliteit
Depressie • Meer functionele beperkingen • Meer functionele achteruitgang • Verhoogd risico slechte lange termijn uitkomsten
Depressie • Meer functionele beperkingen • Meer functionele achteruitgang • Verhoogd risico slechte lange termijn uitkomsten
Maar…
Bij ouderen • Symptomen van symptomatisch perifeer arterieel vaatlijden (sPAV) kunnen tekenen van depressie maskeren. • Focus kan liggen op fysieke symptomen waardoor depressieve symptomen niet worden herkend.
Symptomen • • • • • • •
Vergeetachtigheid Concentratieproblemen Somberheid Weinig energie Moeite met in- of doorslapen Prikkelbaarheid Eenzaamheid
Bij ouderen • Symptomen van symptomatisch perifeer arterieel vaatlijden (sPAV) kunnen tekenen van depressie maskeren. • Focus kan liggen op fysieke symptomen waardoor depressieve symptomen niet worden herkend. • Symptomen van depressie worden vaak afgedaan als normale leeftijdsgebonden veranderingen.
Factoren • • • •
Beperking in dagelijks leven Afhankelijk van anderen Verlies van zelfstandigheid Laag zelfvertrouwen
• Niet kunnen voldoen aan beroepsmatige plicht • Financiële problemen • Persoonlijke relationele problemen
Oorzaak • De relatie tussen depressie en vaatziekten werkt in twee richtingen: – Depressie maakt de patiënt meer vatbaar voor latere vaataandoeningen en kan bestaande ziekte verslechteren. – Vaatziekten kunnen leiden tot depressieve symptomen of deze verslechteren.
Mentale processen
• Motivatie • Coping
• Perspectieven
Hoe verschillen perspectieven? Arts Persoon Pijn Enkel arm index
Ziekte Atherosclerose Functionele beperkingen
Hoe verschillen perspectieven? Arts
PatiĂŤnt
Persoon
Persoon
Pijn Enkel arm index
Ziekte Atherosclerose Functionele beperkingen
Perspectieven zijn heterogeen Patient A
Patient B
Waarom?
Arts
Patiënt
• Fysieke aspecten
• Psychologische aspecten: Prioriteiten, ervaringen, verwachtingen en behoeften
• Beoordelen de aandoening
• Beoordelen mate van ziekte
Hoe verschillen perspectieven?
• De discrepantie in perspectieven van de arts en patiÍnt kan leiden tot verschillende beschrijvingen van en prioriteiten voor zorg en de behandeling
Prioriteiten en voorkeur • Patiënten hebben uitgesproken ideeën over verwachtingen, voorkeur, wensen en doelen • Deze voorkeur en ideeën zijn complementair aan de expertise van zorg professionals • In de communicatie tussen arts/fysiotherapeut en de patiënt wordt
deze voorkeur vaak niet uitgewisseld of uitgedrukt • Patiënten moeten de verantwoordelijkheid nemen voor het delen van deze voorkeur
Prioriteiten en voorkeur • Patiënten hebben uitgesproken ideeën over verwachtingen, voorkeur, wensen en doelen • Deze voorkeur en ideeën zijn complementair aan de expertise van zorg professionals • In de communicatie tussen arts/fysiotherapeut en de patiënt wordt
deze voorkeur vaak niet uitgewisseld of uitgedrukt • Patiënten moeten de verantwoordelijkheid nemen voor het delen van deze voorkeur
Patient empowerment Meer controle over beslissingen en acties in hun zorg
• Patiënten worden uitgenodigd om een actief deel te nemen • Ze nemen verantwoordelijkheid voor hun eigen leven
Conclusie • De prevalentie van depressieve symptomen is hoog bij patiënten met sPAV • Tijdig signaleren van depressieve symptomen is noodzakelijk • Let naast functionele beperkingen ook op je mentale gezondheid
• Ga voor (half) volle glazen!