Vida 2 2015 by Harteraad

Lifestylemagazine van De Hart&Vaatgroep

Magazine van en voor mensen met een hart- of vaatziekte • 7e jaargang • nummer 2 • april 2015 • winkelwaarde € 4,95 t gaa ia en c h s ... or fu ltjes o pp e e v u f a r d ? o voo tie ra op e

d Wa , . e l ie t is E h ml ijk.. d kl eu rv el ings e c h va n i iru rg m oe ?

Kok Michel Hanssen is na zijn hartinfarct 'a man with a mission' • 5 vragen aan de nieuwe voorzitter: Marijke van Eck • Eigenaar Tony's Chocolonely werd na beroerte Amsterdamse Ondernemer van het jaar • Opnieuw leren communiceren na een beroerte

braadIN in harptan vorm p.30

Brabantse Prol Ouderwetse preisoep

Imca Marina 'Je moet altijd je hart volgen'

In het hart Patiënt en arts

beslissen samen (vanaf pagina 15)

Weten uw dierbaren wat u wenst?

Weten uw nabestaanden waar uw gegevens liggen als u er niet meer bent? En wat u voor uw huisdier wenst? Via de Hartstichting kunt u dit gratis vastleggen in het erfenisdossier. Denk bijvoorbeeld aan het verdelen van uw persoonlijke bezittingen, het opzeggen van verzekeringen, het stopzetten van abonnementen. Kortom: al die zaken die nabestaanden bij een overlijden moeten regelen. Vraag nu vrijblijvend het gratis erfenisdossier van de

Hartstichting, t.a.v. Esmay Lunes, Antwoordnummer 300,

Hartstichting aan. Meer dan 4.000 mensen gingen u al voor. Neem contact op met Esmay Lunes, telefoon 070-3155607, of mail naar erfenisdossierChartstichting.nl Of u kunt onderstaande coupon insturen naar de

2501 VB Den Haag. Een postzegel is niet nodig. Het is ook mogelijk om een digitaal erfenisdossier aan te maken. Zo kunt u altijd en overal bij uw gegevens. Kijk hiervoor op www.hartstichting.nl/erfenisdossier

VIDA

Ik ontvang graag gratis het erfenisdossier van de Hartstichting. M/V

Naam: Adres: Postcode: Telefoonnummer: E-mail: Geboortedatum:

Plaats:

Van twee kanten

Michel Hanssen (63):

'Mijn eigen kookboek heeft mij erdoorheen gesleept' Hoe kwam u erachter dat u een hartinfarct had? ‘Het hartinfarct kwam in 2012 onverwacht. Ik ging om elf uur ’s avonds naar bed. Voelde me misselijk, ik begon te transpireren, mijn linkerarm was lam en ik voelde me echt beroerd. Ik maakte mijn vrouw wakker, zij belde direct 112. De ambulance was er snel en binnen een uur werd ik gedotterd. In het ziekenhuis kreeg ik goed en slecht nieuws: 'U leeft nog, maar uw hart doet het nog maar voor de helft.' Ik schrok enorm. En ik had geen idee hoe dit kon. Ik had geen hoog cholesterol en at gezond. Als ambachtelijke SVH Meesterkok was ik bewust met eten bezig. Het bleek gewoon pure pech. Er zat een scheurtje in de binnenbekleding van de kransslagader naar het hart en die slibde dicht.’

BEELD: Erik van der Horst

Hoe verloopt het herstel? ‘Het gaat stap voor stap beter. Wekenlang lag ik in het ziekenhuis. Ik kreeg een S-ICD geplaatst. Dit is een ICD die onder de huid aan de linkerzijkant van de borstkas wordt geplaatst. Twee jaar geleden was mijn hartpompfunctie nog maar 15 procent, nu zit ik op 28 procent. Daarnaast heb ik mijn leefwijze aangepast: ik eet zoutloos, slaap een paar uur overdag en ben nog steeds aan het revalideren. En ik heb veel gehad aan de regelmatige

Kans maken op het boek ‘Spice Wise’? Kijk op pagina 24

bezoeken van Greet, vrijwilliger van De Hart&Vaatgroep. Dit was een welkome afwisseling.’

Hoe zagen deze bezoeken eruit? ‘Met Greet had ik een klik. Ik kon goed met haar praten. Over mijn passie voor eten bijvoorbeeld. Mijn werk als kok kan ik niet meer uitoefenen, maar ik heb van de nood een deugd gemaakt. Medepatiënten vroegen mij om smaakvolle alledaagse recepten te schrijven. Die recepten waren een succes. Zo begon ik met het schrijven van recepten en vatte ik het plan op om een eigen kookboek te maken. Ik vertelde Greet over het kookboek. Ze was enthousiast over mijn plan, dat heeft mij gesterkt. Fysiek kan ik niet meer koken, maar dat betekent niet dat ik helemaal niet meer met eten en recepten bezig ben. Ik was weliswaar doodziek, maar had een duidelijk doel voor ogen: lotgenoten helpen bewuster te eten. A man with a mission. In mijn kookboek vervang ik zout door kruiden en specerijen. De recepten bedenk ik en mijn vrouw maakt ze klaar: roerbakgerechten, hamburgers, gehaktballetjes en sauzen. Zo kan ik toch mijn kennis en creativiteit kwijt.’

Op pagina 31 vertelt vrijwilliger Greet Hoffman-Weijtze over haar band met Michel Hanssen >>>

Vida 3

Heeft u te maken met hart- of vaatproblemen? Wilt u ook dat uw stem gehoord wordt in de zorg en de politiek? Wilt u profiteren van alle informatie, de begeleiding en het lotgenotencontact van De Hart&Vaatgroep? En vijf keer per jaar lifestylemagazine Vida in de bus?

n bij a a ú n u Sluit groep t a a V & t De Har het s i t a r g g en ontvan nder zout, Mi k e o b k o o k ak. meer sma

Bent u al lid? Geef deze bon dan een familielid, vriend of kennis die lid wil worden.

Of verwijs naar: www.hartenvaatgroep.nl/helpmee

Stuur onderstaande bon naar De Hart&Vaatgroep, Antwoordnummer 24564, 2490 VB Den Haag. Een postzegel hoeft niet, mag wel. Aanmelden kan ook eenvoudig en snel via: www.hartenvaatgroep.nl/helpmee

JA, ik word lid van De Hart&Vaatgroep en ontvang gratis het kookboek: ‘Minder zout, meer smaak’ Voorletters: Achternaam:

Tussenvoegsel:

m/v

Geboortedatum: Adres: Postcode:

Woonplaats:

Telefoonnummer: E-mail: Ik machtig De Hart&Vaatgroep om tot wederopzegging jaarlijks € 20,- af te schrijven van IBAN-nummer*: Ten name van:

Datum:

De Hart&Vaatgroep gaat zorgvuldig om met uw gegevens en verstrekt deze niet aan derden.

Handtekening: *) Kijk voor IBAN op: www.ibanservice.nl.

Inhoud Nr. 2 2015

3 Van twee kanten Michel Hanssen: 'Het schrijven van mijn eigen kookboek heeft mij erdoorheen gesleept'

8 Bekend met…

Zangeres Imca Marina belandde vorig jaar in een ziekenhuis in Turkije. 'Zeker toen de arts zei: "I'll give you a very good heart," was ik heel rustig'

6 Van & voor leden Het laatste nieuws van De Hart&Vaatgroep

14 Lekker & gezond Ouderwetse preisoep: Brabantse Prol

24 Gezond nieuws 25 Column

15 In het hart Patiënt en arts beslissen samen

11 Vijf vragen aan

12 Persoonlijk

De nieuwe voorzitter Marijke van Eck

Henk Jan Beltman, eigenaar Tony's Chocolonely: 'Ik wil een beter mens zijn'

21 Reportage

Een middag meelopen met een training stressmanagement: 'Van dingen als mindfulness moet ik normaal gesproken niks hebben'

Dick Middelweerd

26 Mijn specialisme Logopedist Kirsten Schröder: ‘Er zijn honderdduizend manieren om jezelf duidelijk te maken, als praten niet meer lukt’

29 Service 30 Puzzel & win! Braadpan in hartvorm

31 Van twee kanten Komt u dit icoon tegen, dan kunt u meer informatie vinden op www.hartenvaatgroep.nl

Vida 5

Greet Hoffman-Weijtze: ‘Patiënten zijn oprecht blijer na een bezoek van een vrijwilliger’

BEELD: Mladen Pikulic

Beste Vidalezer, Beslissen, dat doe je toch samen? De inrichting van uw huis, de kleur op de muur, de bestemming van uw droomvakantie. Niet van levensbelang, maar wel beslissingen die u vaak niet alleen neemt. U kijkt eens binnen bij de buren, neemt wat kleurstalen mee naar huis en leest reviews van andere vakantiegangers. U bespreekt het met iemand die dichtbij u staat en neemt dan een keuze die bij u past. Hoe zit het met het kiezen in de hart- en vaatspreekkamer? Bespreekt u alle opties uitvoerig met uw arts? Of bepaalt de arts voor u? Helaas is samen beslissen in de spreekkamer lang niet altijd vanzelfsprekend. Soms krijgen patiënten slechts één optie aangereikt, terwijl er in ieder geval altijd minimaal twee mogelijkheden zijn. Niet behandelen is bijvoorbeeld ook een optie. Het hele leven is een kwestie van keuzes maken. Van heel simpel tot ingrijpend, zoals keuzes die uw gezondheid aangaan. Het gaat erom dat u een passende keuze kunt maken. Een keuze die echt aansluit bij wie u bent, hoe uw leven er nu uitziet en wat u belangrijk vindt. Gedeelde besluitvorming, samen beslissen met uw arts, maakt dit mogelijk. U weet wat u als patiënt belangrijk vindt en uw arts heeft de medische expertise in huis. Deel deze kennis met elkaar en kom zo tot een weloverwogen en voor u passende keuze. Het klinkt zo simpel. U moet het wel samen doen. In de rubriek ‘In het hart’ leest u wat hiervoor nodig is. Gedeelde besluitvorming maakt de kwaliteit van zorg beter en het leven een stuk aangenamer. De keuze is aan u! Margo Weerts Directeur De Hart&Vaatgroep

Vida 6

De Hart&Vaatgroep pleit voor nieuw systeem voor orgaandonatie Samen met een delegatie van patiënten, medisch specialisten en gezondheidsfondsen overhandigden De Hart&Vaatgroep en de Hartstichting op 10 maart 2015 een petitie aan Kamerleden van de vaste commissie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS). Met de petitie willen we de Tweede Kamer ervan overtuigen dat het huidige vrijblijvende donorregistratiesysteem de wachtlijst voor een orgaantransplantatie niet verkort. Er overlijden nog steeds veel mensen die op de wachtlijst staan voor orgaandonatie. De wachtlijst moet dus korter! Met de ‘ja-nee’ campagnes om op te roepen tot vrijwillige donorregistratie is het tekort aan orgaandonoren nauwelijks teruggedrongen. De Hart&Vaatgroep en de Hartstichting zijn dan ook voorstander van een systeem van Actieve Donor Registratie (ADR). Iedereen die nog niet in het donorregister staat (57 procent van de Nederlanders), wordt gevraagd een keuze kenbaar te maken. Het aantal donorregistraties zal dan toenemen. Ook zorgt het voor meer duidelijkheid en rust. Bij overlijden is nu vaak onbekend of iemand donor had willen zijn. De nabestaanden staan dan onnodig voor een moeilijke keuze. Op donderdag 12 maart vergaderde de Tweede Kamer over de evaluatie van het Masterplan Orgaandonatie uit 2008. D66 zal haar initiatiefwet, om het actief donorregistratiesysteem (ADR) in te voeren, voor behandeling naar de Tweede Kamer sturen. Wij zullen het pleidooi voor invoering van het ADR steunen.

Van & voor leden

Onderzoek naar eerder herkennen van hart- en vaatziekten

Op bezoek in het DNA-laboratorium De diagnosegroep FH (Familiare Hypercholesterolemie) kreeg vrijdag 13 maart 2015 een indrukwekkende rondleiding bij hét laboratorium van Nederland waar DNA onderzocht wordt op erfelijk hoog cholesterol. Een unieke gebeurtenis, want normaal gesproken komen hier geen patiënten. De 27 deelnemers van de rondleiding konden zien wat er met hun bloed gebeurt bij een test op Familiaire Hypercholesterolemie (FH). Dit was ook het moment om vragen te stellen aan de FH expert. Zo vroeg een deelnemer: ‘Hoe lang duurt een DNA-analyse eigenlijk?’ ‘Een analyse gebeurt altijd voor meerdere patiënten tegelijk. Alle stappen bij elkaar duren drie weken tot drie maanden. Behalve als er al een familielid met FH bekend is, dan weten de onderzoekers waar ze in het DNA moeten kijken en duurt het zes weken’, aldus de laborant. De deelnemers keken hun ogen uit. Het was een leerzame en gezellige middag en zeker voor herhaling vatbaar. Kijk voor meer informatie over de diagnosegroep FH op: www.hartenvaatgroep.nl/fh

Vorig jaar vroeg de Hartstichting u in onder andere Vida: ‘Welk onderzoek vindt u belangrijk?’ Veel patiënten en naasten hebben hierop gereageerd en hun mening gegeven in groepsgesprekken en via een digitale vragenlijst. Ook aan zorgverleners en wetenschappers werd gevraagd welk onderzoek zij belangrijk vinden en prioriteit zou moeten krijgen om hart- en vaatziekten te voorkomen of beter te behandelen. Onderzoek naar het eerder herkennen van hart- en vaatziekten kreeg de meeste stemmen van zowel de patiënten als ook de wetenschappers en zorgverleners. Deze maand werd in heel Nederland door de Hartstichting al geld ingezameld voor dit onderzoek! Met het onderzoek wil de Hartstichting ervoor zorgen dat hart- en vaatziekten eerder herkend worden, zodat artsen tijdig kunnen ingrijpen. Het onderzoek zal zich onder meer richten op het vinden van de beste manier om erfelijkheid in de familie in kaart te brengen en nieuwe opsporingsmethoden. Wij willen patiënten blijven betrekken bij dit onderzoek. Via onze website en Vida houden we u op de hoogte. Wilt u meer weten? Ga naar: www.hartstichting.nl/eerder-herkennen

Wist u dat.. ...De Hart&Vaatgroep een nieuwe diagnosegroep heeft? Voor mensen met Perifeer Arterieel Vaatlijden (PAV).

Meer informatie, vragen of reacties?

Kijk voor meer informatie op: www.hartenvaatgroep.nl/diagnosegroepen

Kijk op www.hartenvaatgroep.nl of mail naar vida@hartenvaatgroep.nl

Vida 7

‘Ik luister naar wat mijn hart me te vertellen heeft’

Bekend met…

Imca Marina maakt zich geen zorgen over haar gezondheid

'Je hart weet eerder dan je hersenen dat er iets niet goed zit' ‘Nee hoor, jij wordt 100 jaar’, stelde de huisarts haar keer op keer gerust als Imca zich zorgen maakte. Tijdens een artiestenreis vorig jaar, bleek het toch flink mis te zijn. In Turkije onderging ze een drievoudige bypassoperatie. Al snel stond ze weer op het podium, maar ze is er nog niet. ‘Als ik stress heb, voel ik direct dat mijn hart een paar slagen overslaat.’ Regelmatig verschijnt Imca Marina in de media. Niet alleen vanwege haar zangkunst, ook vanwege de problemen met haar woning in Noord-Groningen. Nooit was er wat aan de hand met de gerestaureerde boerderij gebouwd in 1904, maar nu ontstaat de ene na de andere scheur. Imca maakt zich grote zorgen over de verkoopbaarheid van haar huis. ‘Ik zit 's nachts vaak rechtop in mijn bed. Mijn hart slaat regelmatig een slag over. Met grote moeite en veel afleiding krijg ik de rust in mijn lichaam weer terug.’ Het is een van de overblijfselen van Imca’s hartproblemen, een klein jaar geleden. ‘Ik was in Turkije, druk bezig met het maken van clips, maar voelde me niet goed. Het eten viel niet goed en op een bepaald moment kon ik gewoon niet meer lopen. Het was alsof ik geen lucht meer kreeg. Twee vriendinnen die bij me waren zeiden: “En nu is het genoeg, jij gaat nu naar het ziekenhuis!” Ik wilde eigenlijk niet, vond het gênant, maar ik had geen keus. Eenmaal aangekomen in het

ziekenhuis, zei de arts die mij onderzocht: “You are having an infarct right now.” Dotteren was niet mogelijk, omdat mijn kransslagaderen voor bijna 90 procent waren dichtgeslibd. De volgende morgen om half zeven werd ik geopereerd. Een drievoudige bypassoperatie, waarbij mijn borstbeen is opengemaakt en een ader uit mijn rechterbeen is gebruikt.’

In Allahs handen Imca beleefde het allemaal als een droom. ‘Ik was heel rustig. Dacht: als het mijn tijd is, dan is het zo. Ik was 72 jaar en niet iedereen wordt 80 of 90. De arts zei: “Don’t worry, I’ll give you a very good heart.” En ik antwoordde: “Ik leg mijn lot in jullie handen. En in die van Allah.” Wie weet heeft het geholpen, haha. De drie artsen die me opereerden, waren het er in ieder geval roerend mee eens.’ Toen Imca bijkwam, lag ze op een heel klein kamertje, met een korset aan. ‘Gelukkig was mijn vriendin in de buurt, want je moet jezelf maar zien te redden. Dat veranderde toen men doorkreeg >

Vida 9

'Ik heb veel meer lucht gekregen, ik zing dan ook veel beter' den maar liefst negen stoelen weggehaald, maar nog moest ik in een soort kuipje hangen. Na een tussenlanding gingen we vanaf Bremen verder met de ambulance, maar ook dat was absoluut geen pretje. Iedereen deed zijn uiterste best hoor, ook het personeel van de luchtvaartmaatschappij. En mensen haalden overal kussens vandaan om mij extra te ondersteunen. Maar wat een helse reis.’

Groningse trouw Imca is meerdere keren bij de huisarts en eerste hulp geweest met vage klachten. Geen enkele keer werd ze onderzocht. En toch neemt ze het hen niet kwalijk dat ze dit niet zagen aankomen. ‘Ergens is het natuurlijk wel vreemd, want ik kom uit een familie met hart- en vaatziekten. Maar blijkbaar waren mijn klachten zo vaag, dat niemand op het idee kwam om mijn vaten eens goed te bekijken. Mijn bloeddruk was altijd prima en mijn conditie ook. Dat heeft er waarschijnlijk voor gezorgd dat het zo lang goed is gegaan. Mijn huisarts zei: “Je zult me wel niet meer willen.” Maar nee hoor, wat dat betreft ben ik een echte Groninger, trouw tot aan de dood.’

Imca Marina (73) Woonplaats Midwolda Gezin Single Bekend van Liedjes als Viva España en Harlekino en buitengewoon ambtenaar van de burgerlijke stand.

dat ik een bekende Nederlandse zangeres ben. Zeker toen ze hoorden dat ik het clublied van Fenerbahçe, een van de populairste voetbalclubs van Turkije, heb gezongen. In ruil voor een interview kreeg ik de mooiste kamer van het ziekenhuis!’

Terug naar Nederland Ongeveer vier weken lag Imca in het ziekenhuis in Antalya. ‘Yaşam Hastanesi heet het ziekenhuis. Echt een fantastisch goed ziekenhuis met geweldige artsen en verplegers. Het zijn zulke lieve mensen! Zeker de vrouwen. Ze kwamen mijn nagels lakken, brachten lekkere hapjes… echt geweldig.’ De terugreis naar Nederland beviel minder goed. ‘Ik heb het bijna niet overleefd. Hoe moeilijk is het om drie vliegtuigstoelen achter elkaar te vervangen voor een stretcher? Ze had-

Een klein jaar na de operatie voelt Imca zich slechter dan net na de operatie. ‘Ik voelde me in eerste instantie heel goed, vooral omdat ik opeens veel meer lucht had dan ik gewend was. Ik zing nu dan ook veel beter. Helaas heb ik nu wel wat andere klachten waar ik graag vanaf wil. Ik ben regelmatig duizelig, mijn hart slaat vaak over. Ik ben gewoon niet lekker. Zelf denk ik dat het aan de medicijnen ligt, dus we zijn aan het kijken of dat anders kan. Gelukkig heb ik hier in Groningen een heel goede cardioloog die mij super begeleidt. Ik maak me ook geen zorgen over mijn gezondheid. Ik zie het als een gift dat ik nog even mag genieten van het leven. Van mijn kleinzoons, mijn hond en de lieve mensen om me heen. En ik weet nu dat je altijd naar je hart moet luisteren. Laat je hart spreken, want je hart geeft eerder aan dat er iets niet goed zit, dan je brein. Daar heb ik laatst een programma over gezien op de BBC. Heel interessant. Ik luister zeker naar wat mijn hart me te vertellen heeft.’

Vida 10

BEELD: Erik van der Horst

Luister naar je hart

vragen aan:

Marijke van Eck,

Voorzitter bestuur van De Hart&Vaatgroep Waarom hebt u voor deze functie gekozen? ‘Ik vind het werk van de patiëntenvereniging uiterst belangrijk. Om samen met andere vrijwilligers het mooie doel van de organisatie te realiseren en van betekenis te zijn voor patiënten en hun naaste omgeving. Op 11 februari jongstleden ben ik als voorzitter benoemd door de ledenraad.’

Hebt u al eerder voor een patiëntenorganisatie gewerkt?

Hebt u nog wensen voor de toekomst?

‘Ik ken de “patiëntenwereld” goed. Ik ben 10 jaar directeur/bestuurder geweest van Nationale Vereniging De Zonnebloem. En sinds 2012 ben ik voorzitter van het hoofdbestuur van Vereniging Humanitas. Ik ben goed op de hoogte van alle ontwikkelingen in deze sector en ken ik de betekenis van vrijwilligerswerk voor zowel het individu als voor de samenleving als geheel.’

‘Dat alle patiënten lid van ons worden, omdat zij zelf ervaren hoe belangrijk onze diensten zijn voor henzelf, hun naaste omgeving en voor de hele patiëntengroep.’

Hoe kijkt u aan tegen het werk van De Hart&Vaatgroep?

Wat wilt u bereiken als voorzitter van De Hart&Vaatgroep?

‘Het werk is van belang voor de verbetering van de kwaliteit van het leven van patiënten. De inbreng vanuit het patiëntperspectief, de ervaringsdeskundigheid, geeft een impuls aan verbeteringen. Het is belangrijk dat ervaringsdeskundigen tegenwicht bieden aan de macht van professionals en zorgverzekeraars. Daarnaast is het goed dat patiënten zich realiseren dat zij ook invloed kunnen uitoefenen.’

‘Het liefste zie ik dat alle hart- en vaatziekten de wereld uit zijn, maar dat is niet realistisch. Daarom wil ik als voorzitter, samen met de Hartstichting, een bijdrage leveren aan preventie van hart- en vaatziekten en de verbetering van de behandeling en zorg aan patiënten. Een substantiële bijdrage.’

Vida 11

Marijke van Eck is sinds 11 februari jongstleden voorzitter van De Hart&Vaatgroep. Zij was 10 jaar directeur/ bestuurder van Nationale Vereniging De Zonnebloem en sinds 2012 voorzitter van de Vereniging Humanitas.

'Wat me overkwam was zoveel groter dan ik'

Persoonlijk

Henk Jan Beltman (40), eigenaar Tony's Chocolonely, werd eind 2013 getroffen door een beroerte

'Je kunt jezelf niet meer vertrouwen' De beroerte was voor Henk Jan een enorme klap, toch bleef hij rustig. ‘Wat mij overkwam was zoveel groter dan ik, ik moest me wel overgeven.' ‘Ik werd wakker en voelde dat er iets in mijn lichaam niet klopte. Toch stapte ik de auto in richting mijn werk. Op kantoor werd het rare gevoel alleen maar erger. Ik kwam niet meer uit mijn woorden en praatte warrig. Wat ik toen deed? Via Wikipedia proberen te achterhalen wat er met mij aan de hand was. Met één oog halfdicht probeerde ik te lezen wat er op het scherm stond. Het leek een beroerte te zijn. En toch bleef ik ontzettend rustig. Belde zelfs eerst nog een collega, met de vraag of ze al mijn verantwoordelijkheden bij Tony’s Chocolonely een tijd over wilde nemen. Alsof ik aanvoelde wat er met me aan de hand was.’

BEELD: Erik van der Horst

Kleinere wereld ‘Ik voelde me rustig, maar kwetsbaar. Wat me overkwam was zoveel groter dan ik, ik moest me wel overgeven. Uiteindelijk aangekomen in het ziekenhuis, waar ik door een collega naartoe was gebracht, bleek er inderdaad iets mis te zijn met mijn hersenen. Toen kwam ik in de medische molen. Ik lag vier dagen in het ziekenhuis. Ik werd van top tot teen gescand, kreeg cholesterolverlagende en stolseloplossende medicijnen. Ik had vooral veel moeite om mijn gedachten onder woorden te brengen. En die dan uitspreken, was al helemaal onmogelijk. Je wereld wordt dan opeens een stuk kleiner. Je begint de dag met het idee om te gaan werken en dan eindig je in het ziekenhuis én weet je dat je voorlopig niets kunt. In ieder geval niet op hetzelfde niveau.’

Wie wil je zijn? ‘In het ziekenhuis werden ieder uur drie vragen gesteld, steeds dezelfde: waar ben je, waarom ben je hier en wat

is de datum? De eerste twee vragen antwoordde ik met gemak, maar de derde niet. Dat was frustrerend. Urenlang lag ik naar de datum te kijken en toch kon ik de logica niet vinden. Je kunt jezelf niet meer vertrouwen, dat is de grootste tik die ik heb gehad. Na mijn beroerte ben ik gaan nadenken over wie ik wil zijn. Ik wil een beter mens zijn. En vooral meer tijd aan dingen besteden die belangrijk zijn. Mijn gezondheid en gezellige dingen doen met mijn twee kinderen. Ik wil straks geen spijt hebben dat ik niet heb geleefd op een manier die mij gelukkig maakt. Zo lang ik de dingen doe waarvan ik gelukkig word, ben ik niet bang nog eens getroffen te worden door een beroerte. Tony’s Chocolonely is ontzettend mooi werk. Mijn werk is mijn alles. Ik ben dan ook zo dankbaar dat ik nu weer op mijn oude niveau presteer. Daar heeft een jaar lang revalideren voor gezorgd. Daar ging ik ook echt voor. Kort nadat ik weer aan het werk ging, werd ik Amsterdamse Ondernemer van het jaar. Zo gaaf! Die prijs had ik nooit gewonnen zonder dat mijn team haar verantwoordelijkheid had genomen. Maar werk is en blijft wel werk. En dat weet ik nu.’

Beroerte Een beroerte (CVA) is de verzamelnaam voor een herseninfarct en een hersenbloeding. Bij een beroerte werkt plotseling een deel van de hersenen niet meer. Een beroerte kan leiden tot (gedeeltelijke) verlammingen aan een zijde van het lichaam, spreek- en taalstoornissen, stoornissen in het zien, verwaarlozing (neglect) van een lichaamszijde en veranderingen in gedrag en persoonlijkheid.

Vida 13

Lekker & gezond Brabantse Prol: een puur ouderwetse Brabantse soep van aardappels en prei in een nieuw jasje. Luchtig, gezond en héél lekker!

Brabantse Prol Een echte Brabantse preisoep

Brabantse preisoep met kabeljauw Bereiding: … Vida-columnist en twee-sterrenchef Dick Middelweerd samen met Guus Meeuwis een eigen pop-up restaurant runde in Tilburg? En denk je aan Guus Meeuwis, dan denk je aan Brabant. Op de menukaart van het restaurant stonden zoveel mogelijk Brabantse gerechten of in ieder geval gerechten die met Brabantse ingrediënten bereid zijn. Dick Middelweerd deelt met ons het recept van de Brabantse Prol.

Snijd de ui, prei, knoflook en tijm in stukjes. Voeg alle gesneden groenten en kruiden toe aan de pan met een klein scheutje olijfolie, en fruit dit. Voeg na het fruiten van de kruiden en groenten de kippenbouillon en ½ liter water toe en breng dit aan de kook. Voeg vervolgens de geschilde, gewassen en in blokjes gesneden aardappels toe. Laat dit 20 minuten zachtjes gaar koken. Breng dit vervolgens op smaak met peper en dieetzout. Voeg een scheutje kookroom light toe en roer dit door de soep. Voeg op het laatste moment de kabeljauw toe, gesneden in blokjes. Verdeel de soep over vier kommen.

Boodschappenlijstje voor 4 personen

• 1 ui • 300 gr prei • 1 teentje knoflook • 250 gr aardappels • 1 takje tijm • Peper • Dieetzout • Olijfolie • 2 blokjes zoutarme kippenbouillon • 1,5 l water • Scheutje kookroom light • 100 gr kabeljauw Vida 14

Geef u op voor de kookworkshop De Hart&Vaatgroep organiseert regelmatig kookworkshops. Hier leert u hoe u met minder zout een gezonde lekkere maaltijd op tafel zet. Ga naar www.hartenvaatgroep.nl/ kookworkshops om te zien of er binnenkort een workshop bij u in de buurt is.

Â PatiĂŤnt en arts beslissen samen

Tips en adviezen om voldoende inspraak in de behandeling te krijgen

In het hart

Meer betrokken, passende zorg , tenr e e U wm en e a h d i A hm A l-

or, d h om en e o G t sa n ...m a ar da esl isse w b ... kr ij a n n eer ge ee n s n w e h i e r in spr in? aa k

Het lijkt zo logisch: samen met uw arts beslissen over de zorg en de behandeling die u krijgt. Maar hoe brengt u het in de praktijk? Een cardioloog en ervaringsdeskundigen geven tips en adviezen. Vida 15

ha ndsc h oenen (la te x)

v er ba

ze n k euid d el e m h u lp

ple is ters

Drie goede vragen U kunt zelf ook iets ondernemen als u samen met de arts beslissingen wilt nemen over uw behandeling. Stel tijdens een gesprek met de arts in elk geval drie vragen: • Wat zijn mijn mogelijkheden? • Wat zijn de voor- en nadelen? • Wat betekent dat in mijn situatie? Deze vragen kunt u aan elke zorgverlener stellen. En artsen kunnen dit makkelijk als hulpmiddel gebruiken om een gesprek met u aan te gaan. De patiëntenfederatie NPCF en de Federatie van Medisch Specialisten zijn een campagne gestart om het gesprek tussen arts en patiënt in de spreekkamer te ondersteunen. De drie vragen zijn onderdeel van deze campagne. Wilna Wind van de

NPCF: ‘Het gebeurt nu nog te vaak dat patiënten worden overvallen door de boodschap: “We gaan u opereren,” of: “Ik schrijf u pillen voor.” Terwijl het belangrijk is dat arts en patiënt de verschillende mogelijkheden overwegen. Er zijn altijd meer opties. De drie vragen helpen arts en patiënt om dat te bespreken en samen te beslissen.’ De afdeling cardiologie van het Radboud UMC en De Hart&Vaatgroep zijn als eerste in Nederland gestart met drie goede vragen.

Kijk voor meer informatie op: www.3goedevragen.nl

Vida 16

De patiëntenfederatie NPCF vroeg patiënten of zij samen met hun arts willen beslissen over zorg en behandeling. ‘Ja’, zegt 98 procent. Dat is duidelijk. Maar in hetzelfde onderzoek kwam naar voren dat 63 procent van de patiënten níet betrokken wordt bij het besluit van de arts. ‘Dat is jammer’, vindt Marcel Daniels, cardioloog in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch. ‘De Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst verplicht een arts om zijn patiënt uitleg te geven. Door die voorlichting weet de patiënt waar het over gaat en dat maakt het mogelijk om samen besluiten te nemen. Een situatie is nooit zwart-wit. Alleen samen kunt u bepalen hoeveel grijs u wilt.’

Passende zorg Uit onderzoek blijkt dat patiënten trouwer zijn aan hun behandeling en dat de resultaten beter zijn als ze betrokken worden bij de beslissing. Inge van den Broek, beleidsadviseur van De Hart&Vaatgroep: ‘Mensen voelen veel meer zekerheid over het genomen besluit en hebben minder vaak spijt van de behandeling. Ze hebben meer kennis over de aandoening en de behandelopties, maar ook over de voor- en nadelen van de behandelopties. Ze zijn daardoor veel meer betrokken bij de behandeling en hun ziekte. Het contact tussen arts en patiënt verloopt hierdoor ook prettiger. Een goed proces van samen beslissen leidt tot passende zorg.’ Ook belangrijk: er is altijd een keuze. Inge: ‘Niet behandelen of afwachten lees verder op pagina 19 >

Patiënt en arts beslissen samen

In het hart

Samen beslissen: 1

4 5

negen tips

Realiseert u zich dat uw arts er voor u is om uitleg te geven. Stel dus vooral alle vragen die u wilt stellen; u hoeft u absoluut niet bezwaard te voelen. Bereid u goed voor op het gesprek met uw arts. Internet is een voor de hand liggende bron voor het vergaren van informatie. Prima, maar beperk uzelf wel tot websites van betrouwbare afzenders. www.thuisarts.nl is zo’n website, net als www.hartenvaatgroep.nl en www.hartstichting.nl

6 7

Schrijf, om niks te vergeten, zoveel mogelijk vragen van tevoren op. En pak uw vragenlijstje er daadwerkelijk bij tijdens het gesprek. Stel de ‘Drie goede vragen’ (zie kader Drie goede vragen). Neem iemand mee naar de afspraak. Met z’n tweeën onthoudt u meer dan alleen.

Denk goed na over wat voor u belangrijk is bij de keus voor de ene of de andere behandeling. Vraag bedenktijd. Die tijd is nodig om thuis dingen na te lezen, de situatie met anderen te bespreken en om na te denken over wat voor u belangrijk is bij de keuze. Bent u niet tevreden over de manier waarop uw arts u te woord staat? Spreek hem of haar er op aan. Helpt dat niet, zoek dan eventueel een andere arts. U kunt daarbij uw huisarts om advies vragen. Die kent u en heeft vaak een goed beeld van de verschillende specialisten in de regio. Verder kunt u op www.zorgkaartnederland.nl opzoeken wat anderen over verschillende artsen vinden. Lees vooral ook hoe mensen het contact met deze arts ervaren. Misschien is de beoordeling hoog, maar past de manier waarop de arts te werk gaat niet bij u. Maak gebruik van een van de keuzehulpen (zie kader Hulp bij uw keuze).

Hulp bij uw keuze Ook keuzehulpen kunnen helpen bij het nemen van een beslissing. Een keuzehulp biedt aan de hand van vragen informatie en inzicht over uw situatie. De verschillende opties voor een behandeling worden op een rij gezet en ook de voor- en nadelen van die mogelijkheden. Vragen over uw gevoelens en voorkeuren helpen u om de verschillende mogelijkheden te vergelijken en voor uzelf af te wegen. Op dit moment zijn er drie keuzehulpen op het gebied van hart- en vaatziekten: aneurysma, hartklepvervanging en (verhoogde kans op) hart- en vaatziekten. Keuzehulp Aneurysma: www.keuzehulp.info/amc/aaa Keuzehulp Hartklepvervanging: www.hartklepkeuze.nl Keuzehulp (verhoogde kans op) Hart- en vaatziekten: http://keuzehulpen.thuisarts.nl (klik op: verhoogde kans op hart- en vaatziekten)

Vida 17

‘De Keuzehulp bevestigde de gemaakte keuze’ Voordat de aortaklep van de heer Wildemans (70) werd vervangen, raadpleegde hij de Keuzehulp Hartklepvervanging. ‘Ik weet al sinds de keuring voor militaire dienst dat ik een lekkende hartklep heb. Jarenlang heb ik daar niks van gemerkt: ik heb marathons gelopen en duurtochten gefietst. Tot vorig jaar op een echo duidelijk werd dat de hartklep aan het verkalken is, waardoor hartklepvervanging ter sprake kwam. Mijn cardioloog in het Havenziekenhuis in Rotterdam adviseerde gezien mijn leeftijd een hartklep van biologisch materiaal. Ik kon mij daar in vinden, want de biologische hartklep heeft een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van een hartklep van kunstmatig materiaal. Pas later, maar nog wel vóór de operatie, kwam ik in aanraking met

t gaa h sia n c e ... or fu ltjes e o u vf appr d e ? o voo tie ra op e

de Keuzehulp Hartklepvervanging. Door die te doorlopen, werd ik nog eens bevestigd in mijn keuze. Bovendien leverde het veel bruikbare achtergrondinformatie op, waardoor ik meer inzicht heb in mijn situatie, de voor- en nadelen van de verschillende keuzes en de gevolgen. De informatie is duidelijk en wordt op een overzichtelijke manier gepresenteerd. Ik denk niet dat het haalbaar is om de Keuzehulp samen met de cardioloog helemaal door te nemen, dat kost gewoon teveel tijd. Maar het is wel prettig om thuis, in alle rust, alles nog eens te bekijken. Als je dan tot andere inzichten komt, kun je daarmee altijd naar jouw cardioloog stappen.’

‘Een klik met de arts vind ik heel belangrijk’ De heer Schouten (85) heeft een aneurysma. In goed overleg met zijn arts is besloten om voorlopig niet te opereren. ‘Eigenlijk was de situatie heel duidelijk. Als ik geopereerd word, heb ik een kans van 1 op 200 om te overlijden. En als we niets doen, is de kans op overlijden ook 1 op 200. Met mijn arts in het AMC heb ik heel open gesproken over de risico’s en de voor- en nadelen van wel en niet opereren. Omdat de risico’s gelijk zijn, hebben we samen besloten om

voorlopig niet in te grijpen. Vervolgens vroeg de arts mij hoe ik me daaronder voel. En ik kan zeggen dat ik er heel rustig onder ben. Dankzij mijn geloof weet ik waar ik naartoe ga als het mijn tijd is. Mocht een operatie alsnog aan de orde zijn, dan maak ik opnieuw mijn afwegingen. Een goede klik met de arts vind ik daarvoor heel belangrijk. In dit

Vida 18

geval merkte ik al tijdens het eerste gesprek: dit is een goede vent, met hem kan ik praten. Mocht dat anders zijn, als ik bijvoorbeeld een arts tref die ik wazig of gewoon oervervelend vind, dan zou ik zeker op zoek gaan naar een andere arts. Gelukkig heb ik dat in de jaren dat ik in het AMC kom nog nooit hoeven doen.’

Patiënt en arts beslissen samen

In het hart

Communicatie tussen cardioloog, patiënt en naasten

d e Wa t l ie is , . E h ml ijk.. d kl eu rv el ings e c h va n i iru r m oe g?

> vervolg pagina 16 is ook een keus. Artsen noemen deze optie vaak niet, maar mensen kunnen goede redenen hebben om een behandeling uit te stellen of te kiezen voor niet (verder) behandelen.’

Verschuiving Samen beslissen is dus belangrijk. Maar weet de arts dan niet het beste wat de juiste behandeling is? Hij of zij heeft ervoor gestudeerd en bovendien vaak veel ervaring. ‘Dat de arts bepaalde kennis heeft, is waar’, zegt Daniels. ‘Hij weet inderdaad het meest over de technische en medische kant van de ziekte. Maar hij weet niet alles

De cardioloog speelt een belangrijke rol als het gaat om samen beslissen. Om te achterhalen welke doelen, hindernissen en hulpmiddelen cardiologen ervaren startte De Hart&Vaatgroep een onderzoek.

van de patiëntkant, van u dus. Van uw thuissituatie, uw voorkeuren, uw risicobereidheid, enzovoorts. Die informatie is net zo belangrijk als de medische kant om tot een goed behandelplan te komen.’ Daniels ziet wel een verschuiving in het denken van patiënten en artsen over dit onderwerp. ‘Tien, vijftien jaar geleden vulde de arts nog veel meer in. Nu zijn mensen veel mondiger en beter geïnformeerd, waardoor die “ouderwetse” werkwijze niet meer passend is. Ook de opleidingen van artsen zijn daarop aangepast. En over tien jaar zijn we waarschijnlijk weer een stuk verder op dit vlak.’

Vida 19

Zeventien cardiologen namen deel aan het onderzoek. Tijdsdruk, administratiedruk en patiënten die geen verantwoordelijkheid nemen voor hun behandeling worden door hen genoemd als de belangrijkste hindernissen bij de communicatie met patiënten. Verder concludeerde de onderzoeker dat feitelijke, technische informatie vaak de boventoon voert in de gesprekken met patiënten. Affectieve communicatie, gericht op het geruststellen van patiënten, komt vaak pas op de laatste plaats. Terwijl we uit ander onderzoek weten dat het belangrijk is dat artsen eerst contact maken met hun patiënt en dan pas feitelijke informatie geven over de behandeling. Dat zorgt ervoor dat patiënten tevredener en gemotiveerder zijn. De boodschap voor cardiologen is dan ook: eerst contact maken, dan pas feitelijke informatie geven.

Meekijken bij de training stressmanagement

'Het is belangrijk ervaringen te delen met anderen' Het doel: stress en spanning als gevolg van een hart- of vaataandoening beter leren hanteren. Het middel: vijf trainingen van drie uur onder leiding van een ervaringsdeskundige trainingsleider, samen met lotgenoten. Een van de deelnemers: ‘Van dingen als mindfulness moet ik normaal gesproken niks hebben.’ Zes cursisten komen deze middag samen in het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam. Nadat trainingsleider Arjan de Boer hen welkom heeft geheten, vertellen de aanwezigen hoe het hen de week ervoor is vergaan. Hoe ging het met de huiswerkopdracht? Afgelopen keer was dat: probeer bewust te genieten van iets kleins. ‘Die oefeningen zijn belangrijk, omdat mensen zichzelf daarmee trainen’, vertelt Arjan. ‘Maar het is ook belangrijk om ervaringen te delen met anderen. Daarom is er veel ruimte voor het uitwisselen van ervaringen in deze bijeenkomsten. Deelnemers hebben daar vaak veel baat bij. Ze leren bijvoorbeeld dat ze niet de enige zijn met bepaalde angsten of gedachten. Zelf ben ik ook ervaringsdeskundige als het gaat om een hartaandoening en ik merk dat

Vida 20

Reportage

ik daardoor veel meer open ben: het neemt de eerste drempels weg.’

Patronen doorbreken Iedere week doet Arjan met de deelnemers minstens één groepsoefening. Hij vraagt de aanwezigen bij-

'Meer rust en minder zorgen voor de toekomst'

voorbeeld om met hun aandacht naar het puntje van hun tenen te gaan, en van daaruit via voeten, benen, buik, borst en armen uit te komen bij de kruin. Arjan: ‘Het doel van dat soort oefeningen, gebaseerd op mindfulness oefeningen, is om ons bewust te worden van ons lichaam en in het hier en nu te komen. De meeste mensen zijn constant aan het denken, de ene gedachte na de andere. Die gedachten veroorzaken ook lichamelijke prikkels. Ze denken

Vida 21

Hoe werkt stressmanagement?

bijvoorbeeld: ik voel iets. Misschien is het mijn hart wel, krijg ik weer een infarct. Door de spanning van die gedachten ga je misschien wel sneller ademhalen, of zelfs hyperventileren. Dat zijn automatische gevolgen op basis van gedachten die helemaal niet waar hoeven zijn. Dat proberen we te doorbreken.’

Meer rust Brenda (34) ontdekte eind 2013 dat ze twee aangeboren hartafwijkingen heeft. Ze heeft daardoor hartritmestoornissen en een pacemaker gekregen. ‘In 2014 raakte ik vanwege

een reorganisatie mijn baan kwijt. Ik ging solliciteren en diezelfde periode onderging ik ook een ablatie. Mijn leven lag behoorlijk overhoop. Voor mijn ontslag leidde ik een stressvol bestaan, met een drukke baan als jurist en teamleider. Dit was nooit een probleem voor mij. Natuurlijk weet ik dat teveel stress niet goed voor je is. Ik vraag me nu af of ik zo’n druk leven nog wel aankan, aangezien mijn energieniveau een stuk lager is. Vandaar dat ik mij heb aangemeld voor deze training. Ik had nooit gedacht dat ik iets als mindfulness zou gaan doen, maar ik heb echt wel baat bij

Vida 22

• Mensen die veel stress ervaren ‘zitten vaak veel in hun hoofd’. Dat wil zeggen dat ze in beslag genomen worden door hun gedachten, waardoor ze zich minder bewust zijn van de signalen die hun lichaam hen geeft • De gedachten verlopen vaak in bepaalde automatische patronen • De gedachten kunnen lichamelijke prikkels veroorzaken • Door middel van oefeningen kunt u bewust worden van de automatische patronen • Eenmaal bewust hiervan, kunt u ervoor kiezen om de patronen te doorbreken • Doordat u minder in beslag wordt genomen door uw gedachten, staat u meer open voor de signalen die uw lichaam u geeft • Elke dag oefenen is hierbij een must

Reportage

de oefeningen. Ik heb meer rust in mijn hoofd, wat minder zorgen over de toekomst en gedachten als “kan dat, wanneer dan, hoe dan?” Ook de gesprekken die we hebben, vind ik prettig. Iedereen doet het op zijn eigen manier, maar eigenlijk heeft iedereen profijt van de lessen die we hier leren.’

BEELD: Hadewych Veys

Beheersbaar Sander (64 jaar) heeft door de hartritmestoornissen minder vertrouwen in zijn lichaam. ‘Ik ben behandeld, maar dit heeft niet voldoende geholpen. De cardioloog kan op dit moment niets meer voor mij doen. Ik moet leren leven met de ritmestoornissen. Zonder angst ga ik naar het ziekenhuis voor een cardioversie, die bij mij tijdelijk werkt. Inmiddels weet ik dat ook het psychische aspect heftig meespeelt; als ik een kalmeringsmiddel gebruik, is de ritmestoornis beter onder controle te krijgen. Aangezien dat echter niets oplost, probeer ik op andere manieren meer rust en vertrouwen in mijn lichaam te krijgen. Zo heb ik bijvoorbeeld een apparaatje waarmee ik rustiger ga ademen waardoor tegelijkertijd mijn bloeddruk daalt, wat weer helpt bij de ritmestoornissen. Maar ook heb ik baat bij de cursus en oefeningen van Arjan. Ik word rustiger, bewuster en de ritmestoornissen worden minder. Het neemt de ziekte niet weg, maar wel de negatieve gedachten en gevoelens erover. Het maakt het beheersbaar. Het contact met de andere cursisten helpt me ook om mijn eigen situatie in perspectief te plaatsen. Ik heb eigenlijk zo weinig, denk ik nu regelmatig. En dat geeft ook rust.’

’Het neemt de ziekte niet weg, maar wel de negatieve gedachten’

Vida 23

Gezond nieuws Volkorengranen eten, verkleint de kans op vroegtijdig overlijden Dat volkorengranen gezond zijn, wisten we al. Een groot Amerikaans onderzoek laat nu zien dat het eten van volkorengranen ook de kans op vroegtijdig overlijden vermindert. In het onderzoek werden tussen 1984 en 2010 meer dan 100.000 mensen in de leeftijd van 30 tot 87 jaar gevolgd. Zij gaven elke 2 tot 4 jaar lang aan wat ze aten, hoe gezond hun leefstijl was en welke ziekten ze kregen. Zo berekenden de onderzoekers dat elke 28 gram volkorengraan per dag het risico op voortijdig overlijden verminderde met 5 procent. Vooral de kans op overlijden aan hart- en vaatziekten was verminderd. Volkoren graanproducten zijn goede leveranciers van veel nuttige voedingsstoffen zoals koolhydraten, vezels, ijzer en B-vitamines. Het Voedingscentrum adviseert om 6 tot 7 volkoren boterhammen per dag te eten en ongeveer 200 gram andere graanproducten in de vorm van volkorenpasta, zilvervliesrijst of bulgur.

Tips: 1. Vervang witte en bruine boterhammen door volkoren brood. 2. U kunt voor de afwisseling ook af en toe havermout of muesli als ontbijt nemen, in plaats van volkoren boterhammen. 3. Neem volkoren pasta, bulgur of zilvervliesrijst bij de warme maaltijd.

…mensen die buiten het ziekenhuis zijn gereanimeerd een jaar daarna over het algemeen een goede kwaliteit van leven hebben? 72 procent van de patiënten is na een jaar weer terug aan het werk. Bron: Cijferboek ‘Hart- en vaatziekten in Nederland 2014’ van de Hartstichting.

Boekentip: Spice Wise Zoutloos koken met kruidenen specerijmixen Sensationeel koken is vooral ‘op smaak maken’. En dat zout daarbij allesbehalve onmisbaar is, bewijzen de recepten in dit boek. Stap voor stap leert u zelf de lekkerste kruidenen specerijenmengsels maken en gebruiken. De toegankelijke, herkenbare recepten van SVH Meesterkok Michel Hanssen zijn een bron van inspiratie. Het kookboek is voor iedereen die bewuster met zout wil omgaan en houdt van verrassende en pure smaken.

Vida verloot twee exemplaren van het boek ‘Spice Wise’. Stuur een mail met uw adresgegevens naar vida@hartenvaatgroep.nl

Bron: www.voedingscentrum.nl

Vida 24

Gezond nieuws & Column

Natuur Beweegt u liever binnen of buiten? Dit en meer vroegen we aan onze leden van het Hartenvaatpanel. In de vorige Vida heeft u de uitslag hiervan kunnen lezen. Wat ons opviel, is dat veel mensen graag buiten bewegen in plaats van binnen. Met de lente in aantocht is dat ook zeker een goed plan. We geven u graag een paar tips. Tips: • Op www.beweegzoeker.nl kunt u zoeken op activiteit: ‘Sport in de buitenlucht’ • Wilt u wandelen in Haarlem en omgeving of Texel? Kijk op: www. gezondnatuurwandelen.nl • Zoekt u fiets- of wandelroutes in de natuur? Kijk op: www.natuurmonumenten. nl/routes of www.staatbosbeheer.nl • Wandelen te vermoeiend? Huur een loopfiets bij bezoekerscentrum De Wieden, Oisterwijk of Gooi en Vechtstreek van Natuurmonumenten. Kijk op: www.natuurmonumenten.nl

Dick Middelweerd

Ik wil nog helemaal niet dood. Hard werken sloopt je. Ik moest een hartinfarct meemaken om dat te beseffen. Ik was chagrijnig, moe, had last van stress en had totaal geen zin meer om te werken. Dit kwam door te weinig nachtrust en te hard werken. Dat weet ik nu. Stress in combinatie met een te hoog cholesterol eiste uiteindelijk zijn tol. Het hartinfarct is voor mij het keerpunt geweest, mijn leven moest anders. En dat is het nu. Totaal. Het leven is zoveel

BEELD: Erik van der Horst

bewegen in de

Als ik werk, ga ik plankgas

’Plezier hebben én hard werken’ leuker met een stapje terug. Plezier hebben én hard werken is een lastige combinatie, maar het is mij gelukt. Gewoon door minder dagen te gaan werken: van zes naar vijf dagen per week. Als ik werk, ga ik heus nog wel plankgas. Maar op vrije dagen geniet ik van de rust. Die vrije dagen heb ik ook nodig om te herstellen. En mijn restaurant wordt er beter door. Nu neem ik de tijd om een goed kookboek te lezen en goed te ontbijten. Dat gunde ik mezelf voor het hartinfarct niet. Naast minder werken, heb ik minder belastende taken. Ik ben tegenwoordig meer een helikopter die het overzicht houdt in de keuken, in plaats van diegene die constant heen en weer rent. Natuurlijk zijn er wel eens obstakels. Er is een verschil tussen stress en stress. Gezonde stress heb je nodig om in een restaurant geconcentreerd te blijven. En als ik weer een heel drukke periode heb, zoals laatst met kerst, dan plan ik daarna een rustige periode in. En als ik dit niet doe, zorgt mijn vrouw daar wel voor. Mijn geheim? Goede voorbereiding is het halve werk.

Dick Middelweerd (1963) is sterrenchef en restauranteigenaar. Hij werd in 2009 getroffen door een hartinfarct. Het gevolg van hard werken, niet sporten en een te hoog cholesterol. Na zijn hartinfarct heeft hij het roer helemaal omgegooid. Hij kookt gezonder (voor zichzelf, maar ook voor zijn gasten), werkt minder, sport en geniet volop van het leven.

Vida 25

Kirsten Schröder is logopedist en werkt bij het Expertisecentrum Neurorevalidatie Amsterdam, een onderdeel van Reade. Schröder werkt met revalidanten die na een beroerte niet of niet zo goed meer kunnen communiceren.

Persoonlijk <<<

'Je bent pas gelukkig als je begrepen wordt' ‘Terugkijkend op mijn carrière zie ik een grote gemene deler: communicatie. Ooit begon ik met een rechtenstudie, maar na mijn propedeuse ben ik geswitcht naar de opleiding Logopedie. Ik wilde iets doen met mensen en communicatie, het liefste met een medische component. In 1991 studeerde ik af. Helaas was er toen weinig vraag naar logopedisten. Ik ben trainingen gaan geven in het bedrijfsleven, onder andere presentatietechnieken, risico- en crisiscommunicatie en omgaan met veranderingen. Deze trainingen hebben alles te maken met communicatie: hoe breng ik mijn boodschap over? Ik werkte toen met gezonde mensen. Nu werk ik met mensen die herstellen van de gevolgen van een ziekte. Maar de uitkomst blijft gelijk: je bent pas gelukkig als je begrepen wordt.’

Fluitend naar het werk ‘Na zeventien jaar bedrijfsleven, ben ik toch weer als logopedist gaan werken. Ik ben en blijf een mensen-mens

en wil van toegevoegde waarde zijn. Ik wil graag revalidanten helpen een stap te zetten. Het is mooi als ik mensen zie groeien en herstellen. Ik krijg daar enorm veel energie van en ga nog iedere dag fluitend naar mijn werk. Wat ook helpt: ik werk samen met een fantastisch team.’

In balans ‘Ik werk 25 uur, verdeeld over vier dagen en probeer altijd balans te vinden tussen werk en privé. Dat is soms een gevecht, geef ik toe. Mijn twee zonen zijn inmiddels op een leeftijd dat ze zelfstandig zijn, maar ik probeer er zoveel mogelijk voor ze te zijn. We ontbijten iedere ochtend samen, daarom begin ik iets later. We praten wel eens over mijn werk. De oudste heeft hier zelfs een week stage gelopen en was zeer onder de indruk. Hij zei achteraf dat hij trots op me is, wat natuurlijk fijn is om te horen. Andersom sta ik ervan versteld hoe hij begaan is met de mensen daar. Dat maakt mij weer trots.'

Naam: Kirsten Kolsteeg-Schröder (48 jaar) Functie: Logopedist Nevenfunctie: trainer/coach in communicatievraagstukken

Vida 26

Mijn specialisme

>>> Professioneel

'Jezelf blijven ontwikkelen is heel belangrijk'

Multidisciplinair centrum ‘De rest van de dag is gevuld met afspraken. Ik geef gemiddeld acht revalidanten per dag therapie. Tijdens de lunch spreek ik ook mijn collega’s. Het gaat dan niet alleen over werk. We hebben een hecht team. Naast ons team van logopedisten zijn er ook fysiotherapeuten, ergotherapeuten, maatschappelijk werkers, psychologen en artsen aanwezig in het expertisecentrum. We werken multidisciplinair, de lijnen zijn kort. Dit is gunstig voor ons, maar vooral voor de patiënten.’

Ontwikkelingen bijhouden ‘Ik vind het fijn én belangrijk dat ik voor mijn werk de mogelijkheid krijg om me verder te ontwikkelen. Onlangs heb ik me laten bijscholen over hoe om te gaan met een tracheacanule, een buisje dat via de hals in de luchtpijp wordt geplaatst. Hoe gaat het dan met slikken en spreken? Ontwikkelingen moet je bijhouden. Die kennis delen we hier weer met elkaar.’

Non-verbale communicatie ‘Als ik mijn patiënten iets wil meegeven is het dit: ga niet bij de pakken neerzitten. Er zijn honderdduizend andere manieren om uzelf duidelijk te maken. Denk aan gezichtsuitdrukkingen, gebaren en intonatie. Probeer het aan te wijzen of te tekenen of te schrijven. Immers, 70 procent van communicatie is non-verbaal.’

BEELD: Erik van der Horst

‘Als logopedist behandel ik mensen die taal- en/of spraakproblemen hebben als gevolg van niet-aangeboren hersenletsel. Het gaat dan veelal om hersenbeschadigingen die ontstaan zijn door ziekte, zoals hersenbloedingen of herseninfarcten (CVA, beroerte), zuurstoftekort na een hartstilstand of infecties en tumoren in de hersenen. Ik leer ze opnieuw communiceren, of op een andere manier.’

Gespecialiseerd in: afasie (taalstoornis) en dysfagie (slikproblemen) Zet zich in voor: Bike4Brains. De stichting zet zich in voor jongvolwassenen getroffen door een hersentrauma

Vida 27

De Hart&Vaatgroep bedankt onderstaande organisaties voor plaatsing van hun logo in Vida.

Wat biedt De Hart&Vaatgroep? De Hart&Vaatgroep is de patiënten-

Lifestylemagazine van De Hart&Vaatgroep

vereniging van en voor mensen met een hart- of vaataandoening. Zowel

Magazine van en voor mensen met een hart- of vaatziekte • 7e jaargang • nummer 2 • april 2015 • winkelwaarde € 4,95 t n gaa hsia ...e fuc es eltj u voorapp de ? of voor atie oper

, Ehm ... ilijk moe

de Wat lieve is kleur lings de van chiru

rg?

landelijk als regionaal richt De

IN braadp an in hartvorm

Hart&Vaatgroep zich op informa-

p.30

tievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlmanagement en belangenbehartiging. De Hart&Vaatgroep en de

Brabantse Prol ‘Ouderwetse preisoep’

'Je moet altijd je hart volgen'

Hartstichting werken sinds 2013

In het hart Patiënt en arts

samen aan de behartiging van belangen van hart- en vaatpatiënten. Een greep uit de activiteiten: • www.hartenvaatgroep.nl: informatie, actualiteiten en allerhande tips voor het dagelijks leven • Lifestylemagazine Vida met persoonlijke verhalen, achtergrondartikelen en nieuws van en voor leden • Folders en brochures met uitgebreide informatie over hart- en vaatziekten • Themabijeenkomsten, kookworkshops en cursussen

Imca Marina

beslissen samen (vanaf pagina 15)

Wilt u De Hart&Vaatgroep steunen door lid te worden? Dat kan voor slechts € 20 per jaar. Aanmelden kan via de website of bel: (088) 11 11 600. Met uw bijdrage maakt u het mogelijk om vertegenwoordigd te worden door deskundigen die werken aan bijvoorbeeld betere zorg, goede en betaalbare medicatie en een passende zorgverzekering voor iedereen. Tip: veel zorgverzekeringen vergoeden dit lidmaatschap. Adres: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag T (088) 11 11 600 E info@hartenvaatgroep.nl www.hartenvaatgroep.nl Redactieadres: Redactie Vida Postbus 300 2501 CH Den Haag

Hier kan ook uw advertentie staan.

Interesse?

Neem contact op met Ilse Eijkmans of Monique Helderman van De Hart&Vaatgroep: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag

Uitgever De Hart&Vaatgroep Bladmanagement Monique Helderman, Ilse Eijkmans Realisatie LVB Networks, Amersfoort Projecten eindredactie Günther Robben Redactie Esther Berendsen, Lisette Brom, Josefine Calma Redactieraad De Hart& Vaatgroep Riet Alaverdy- van der Knijff, Johan Durge, Charlotte de Jong, Sent Wierda Fotografie en illustraties Erik van der Horst, Walter van Kalsbeek, Mladen Pikulic, Hadewych Veys Drukwerk Senefelder Mis-

T (088) 11 11 600 E vida@hartenvaatgroep.nl www.hartenvaatgroep.nl

set, Doetinchem Lithografie Willem Teunissen Grafische Bewerkingen

Service

Donderdag 23 april 2015 HARTPUNTmiddag Tijdens de HARTPUNTmiddag geeft een cardioloog informatie over hartritmestoornis en cardioversie Tijd: 15.00 uur tot 16.30 uur Locatie: Hartpunt Westfriesgasthuis, Hoorn Kosten: gratis Meer informatie: Greet Hoffman-Weijtze, telefoon 0229-561591, e-mail: greethoffman-weijtze@ziggo.nl Nancy Evers in Hoorn, telefoon 06-53399731, e-mail: njevers@quicknet.nl Donderdag 23 april 2015 Hart&Vaatcafé: ‘Pijn op de borst, is het mijn hart?’ Regioteam Groningen organiseert samen met de het Martini Ziekenhuis en Zorgbelang Groningen het Hart&Vaatcafé voor hart- en vaatpatiënten en naasten Tijd: 19.30 uur tot 22.00 uur Locatie: Martini Paviljoen, Martini Ziekenhuis, Groningen Kosten: gratis Meer informatie: neem contact op met de secretaris van regioteam Groningen. E-mail: secretaris.noord@gmail.com, telefoon: 06-16363468 Dinsdag 28 april 2015 Thema-avond diabetes en hart- en vaatziekten Deze thema-avond organiseert het regioteam Zuid-Holland in samenwerking met Diabetesvereniging Nederland (DVN). Sprekers: cardioloog, diabetoloog, diëtist en fysiotherapeut Tijd: Inloop en informatiemarkt vanaf 19.00 uur Aanvang: 19.30 uur tot 21.30 uur

Locatie: Groene Hart Ziekenhuis, Gouda Kosten: gratis Meer informatie: www.hartenvaatgroep.nl/agenda Aanmelden via het ziekenhuis: aanmelden@ghz.nl of bel: 0182-505050 Zaterdag 2 mei 2015 Voorlichtingsbijeenkomst Rendu Osler Weber (ROW) en stress Met als spreker Jos van Erp, psycholoog van de Hartstichting/ De Hart&Vaatgroep Tijd: 13.00 tot 17.00 Locatie: Kontakt der Kontinenten, Soesterberg Kosten: € 7,50 voor leden is de toegang gratis Meer informatie: www.hartenvaatgroep.nl/agenda Dinsdag 12 mei 2015 Thema-avond ‘Voeding bij hartfalen’ Ziekenhuis Groep Twente (ZGT) organiseert in samenwerking met regioteam Overijssel een themaavond. Een diëtist, cardioloog en een kok vertellen u alles over voeding bij Hartfalen Tijd: 19.30 uur tot 21.30 uur Locatie: Ziekenhuis Groep Twente, Hengelo Kosten: gratis Meer informatie: www.hartenvaatgroep.nl/agenda

Deze mensen zijn op zoek naar lotgenoten om ervaringen uit te wisselen: • vrouw (54) met fenomeen van Raynaud • vrouw (72) met arteritis temporalis • vrouw (78) die een mitralisklep operatie met de ‘sleutelgatprocedure’ heeft gehad (een hartoperatie waarbij het borstbeen niet open hoeft)

Wilt u vaker mensen helpen door uw ervaring te delen? We zoeken mensen die een aantal keer per jaar telefonisch of per e-mail ervaringen willen delen over: aortaklepvervanging via de lies (TAVI), mitralisklepvervanging via een sleutelgatprocedure en broekprothese operatie via de lies (EVAR). Meer informatie? Mail: lotgenoten@hartenvaatgroep.nl of bel naar de Infolijn Hart en Vaten, 0900 3000 300, bereikbaar op werkdagen van 09.00 uur tot 13.00 uur.

Vakanties Van mei t/m november organiseren we verschillende vakanties voor mensen met een (aangeboren) hartaandoening en hun naasten. Kijk voor meer informatie op: www.hartenvaatgroep.nl/ vakanties

Vida 29

Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de oplossingsbalk.

horizontaal

1 hoofd van een adbij 4 waterdier 6 kuuroord 9 mondeling 10 vrucht 11 deel van de borstkas 12 knop op het toetsenbord 14 schraal 15 overmatig 18 noot 19 luchtstroming 23 bloedvat 24 plaats in Noord-Holland 26 fuiven 29 getijde 31 bijwoord 32 vooruit! 34 grote papegaai 36 gevel 37 tegen de verwachting in 38 noodsignaal 39 boom 40 alsmede 41 ontwetend

17 20

24 26

31 33

16 19

Stuur de oplossing van de puzzel voor 15 mei 2015 naar: Redactie Vida, Postbus 300, 2501 CH Den Haag of naar vida@hartenvaatgroep.nl

verticaal

1 hoofdslagader 2 Franse kaassoort 3 uitstekend lipje 4 toetje 5 filmdecor 6 lange sneeuwschaats 7 lamp 8 iedereen 13 beschut 16 werkelijk 17 voorzetsel 19 Duitse zender 20 roem 21 een weinig 22 daarna 25 lastercampagne 27 plaaggeest 28 Duitse sprookjesschrijver 30 polsband 31 munteenheid 33 onbepaald voornaamwoord 34 onaangepast mens (volkstaal) 35 binnenvaartuig 36 kikvorsachtig dier

Win | Hart braadpan van Relance ‘Liefde gaat door de maag…’ zegt men weleens. Deze gietijzeren braadpan-stoofpan Hart is een kwaliteitsproduct van Relance. Het is een ideale pan in romantische vorm voor twee personen of kleine gerechtjes. Gietijzer heeft de eigenschap de warmte goed en lang vast te houden en is zeer robuust. De pan is geschikt voor alle warmtebronnen, inclusief inductie. Heeft u de prijs niet gewonnen? Dan kunt u ook zelf deze bijzondere pan aanschaffen. U betaalt als Vida lezer € 49,95 in plaats van € 69,95. Stuur een mail naar: info@Redelaar.com met uw bestelling onder vermelding van: ‘666223 Hart braadpan’. De actie loopt tot 15 mei 2015.

En de winnaars zijn... De winnaar van de stappenteller is: Dhr. W. Luikinga uit Noord-Scharwoude. Vida 30

Kruiswoord

Puzzel & win!

Van twee kanten

Greet Hoffman-Weijtze (65)

‘Ik word oprecht blij als ik een glimlach zie’ Waarom bent u vrijwilliger geworden? ‘Tijdens een voorlichtingsavond in 1978 over reanimatie werden vrijwilligers geworven voor de Hartstichting. Dat leek mij wel wat. Mijn opa en schoonvader zijn beiden overleden aan een harststilstand. Ik ben nu coördinator van de Cardiobezoekgroep en het HARTPUNT in het Westfriesgasthuis in Hoorn. Inmiddels ben ik met veel plezier 36 jaar vrijwilliger voor de Hartstichting en sinds 2008 ook vrijwilliger voor De Hart&Vaatgroep in de regio Noord-Holland. Ik help graag patiënten, ik word oprecht blij als ik een glimlach zie.’

BEELD: Erik van der Horst

Hoe verlopen de cardiobezoeken? ‘Twee vrijwilligers bezoeken één keer per twee weken de afdeling Cardiologie in het ziekenhuis. Altijd op zondagochtend. Dan zijn er geen onderzoeken en therapieën en is er doorgaans weinig bezoek, waardoor we goed de tijd kunnen nemen voor de mensen. Zo heb ik ook Michel Hanssen ontmoet. Ik merkte dat hij graag zijn verhaal wilde doen, het enthousiasme straalde van hem af, ondanks zijn ziekte. Van verpleegkundigen krijg ik vaak terug dat patiënten blijer zijn na zo’n bezoek. Mensen zijn soms bang voor wat hen te wach-

ten staat. Die angst uitspreken gaat dan misschien makkelijker bij een onbekend persoon. Je wilt je familie of vrienden er niet altijd mee opzadelen.’

Hoe was uw ontmoeting met Michel Hanssen? ‘Heel memorabel. Ik herinner me een bewegelijke man. Moe en afgepeigerd, maar toch energiek. Ik dacht alleen maar: doe rustig aan, je hebt net een hartinfarct gehad. Hij sprak met passie over de recepten die hij aan het schrijven was voor zijn kookboek. Na de ontmoeting heeft hij telefonisch contact gezocht om te informeren naar de HARTPUNTmiddag. Eens in de maand organiseren we deze laagdrempelige lotgenotencontactmiddag in het ziekenhuis. Voor deze middagen nodigen we diverse sprekers, zoals cardiologen en hartfalenverpleegkundigen, uit. Zij geven informatie over hartproblemen en bespreken onderwerpen als ICD en hartritmestoornissen. Er is volop gelegenheid om vragen te stellen. Ik heb Michel nog een keer thuis opgezocht en zijn prachtige kookboek gekocht. Het is fijn om iemand dan “gezond met aanpassingen” terug te zien.’

Op pagina 3 vertelt Michel Hanssen over het leven na zijn hartinfarct <<<

Vida 31

Vragen over hart- en vaatziekten?

Bel de Infolijn Hart en Vaten Heeft u vragen over hart- en vaatziekten of gezonde leefstijl, bel dan de Infolijn Hart en Vaten. De voorlichters van de Infolijn Hart en Vaten staan u graag te woord over zaken zoals: • hart- en vaatziekten • risicofactoren voor hart- en vaatziekten • mogelijkheden voor onderzoeken of behandelingen

• het voorbereiden van uw bezoek aan uw arts • vragen naar aanleiding van uw bezoek aan uw arts • een gezonde leefstijl

Wij zijn er voor u! De voorlichters van de Infolijn Hart en Vaten zitten elke werkdag van 9.00 tot 13.00 uur klaar om uw vragen te beantwoorden. U kunt ook een mail sturen.

U kunt ons bereiken:

@ infolijn@hartstichting.nl

☎0900-3000 300

(tijdens kantooruren van 9.00 tot 13.00 uur)

De Infolijn Hart en Vaten is de gezamenlijke informatielijn van de Hartstichting en patiëntenvereniging De Hart&Vaatgroep.