Vida 4 2015 by Harteraad

Lifestylemagazine van De Hart&Vaatgroep

Magazine van en voor mensen met een hart- of vaatziekte • 7e jaargang • nummer 4 • september 2015 • winkelwaarde € 4,95

Marc kreeg als jonge vader een hartinfarct • 5 vragen over het herkennen van harten vaataandoeningen • Miranda onderging een bypassoperatie en voelt zich eindelijk goed • Revalideren na een hartinfarct • Arts-onderzoeker Monique ten Haaf richt zich op genderverschillen bij patiënten

A h joh, zie t gewoon nieu we ... als een et. gadg ...Zonder de early adap terstatus

het bIoN ek

Zieke gelukklijk ig p.30

Rata touille van paprika, courgette, aubergine en tomaat

Frans van de Konijnenburg

'Het herstel kan mij niet snel genoeg gaan'

In het hart Omgaan met een

chronische ziekte (vanaf pagina 15)

Kij k

n: rde aa

de actievoor or w vo

Proef

k e r s.n l/ p r

Kaaslief hebber en cholesterolbewust? KEES, GOED VOOR JE CHOLESTEROL In kees, een lekkere variant op kaas, vervangen we de verzadigde melkvetten door gezonde plantaardige oliĂŤn. Deze unieke samenstelling zorgt ervoor dat kees 60% minder verzadigd vet* bevat en rijk is aan onverzadigd vet. Daarom is kees goed voor je cholesterol. Bovendien bevat kees 30% minder zout* en dat is goed voor je bloeddruk.

Wil je meedoen aan onze proefactie?

www.keesmakers.nl/proefactie

* vergeleken met een 48+ kaas van dezelfde leeftijd

c ti

www

GRATIS

Van twee kanten

Marc de Cler (41)

‘Als ik ergens zin in heb, doe ik het’ U bent op jonge leeftijd getroffen door een hartinfarct. Had u daarvoor al klachten?

Zoveel mogelijk genieten, wat doet u dan zoal?

‘Een maand voordat ik een hartinfarct kreeg, voelde ik me niet lekker. Omdat alle mannen in mijn familie rond hun veertigste een infarct hebben gehad en niet ouder zijn geworden dan midden vijftig, heb ik me laten onderzoeken in het ziekenhuis. Ik werd met een “gezond hart” naar huis gestuurd. Een maand later werd ik niet goed tijdens het opzetten van een trampoline voor mijn dochters. Ik bleek een onderwandinfarct te hebben. Twee kransslagaders zaten volledig dicht.’

BEELD: Erik van der Horst

Dat is slecht nieuws. Hoe verwerkt u zoiets? ‘Ik ben mijn leven anders gaan inrichten. Waar de meeste mensen op mijn leeftijd vooral bezig zijn met hun carrière en het creëren van een dikke spaarrekening, heb ik dat volledig losgelaten. Ik geniet zoveel als mogelijk is. Van het leven, van mijn vrouw Renate en van onze twee dochters. Tegelijkertijd maak ik me natuurlijk ook zorgen. Maak ik de diploma-uitreiking van mijn dochters nog wel mee of hun huwelijk? Heel dubbel allemaal. Als een achtbaan gaan mijn gedachten soms door mijn hoofd.’

‘Onze weekenden zijn eigenlijk nooit volgepland. Als wij nu ergens zin in hebben, dan doen we dat. Veel spontaner allemaal. Naar het pretpark met de meiden bijvoorbeeld of naar Texel. Ik ben verzot op Texel. Zeker op warme dagen ben ik er te vinden. Er zit daar meer zuurstof in de lucht. Ik ga er kitebuggyen. Het is een sport die met mijn aandoening en zwakke rug uitstekend te doen is. Ik vind het geweldig. Ook ben ik dol op muziek. Maar op het podium staan met mijn bandje, dat gaat conditioneel niet meer. En ik werk minder. Ik heb een eigen fotostudio. Voorheen was ik zeven dagen in de week aan het fotograferen, nu werk ik maximaal vier dagen. Deels in mijn fotostudio en deels als docent op de fotovakschool.’

Heeft uw hartinfarct invloed op uw gezin? ‘Uiteraard. Mijn gezondheid gaat altijd voor. Renate en de meiden denken er net zo over. Onze band is heel hecht. We proberen te genieten van elk moment. “Carpe diem”, zeg maar. Om dingen waar wij toch geen invloed op hebben, maken we ons niet druk.’

Op pagina 31 vertelt Renate de Cler hoe het is om een hartinfarct van je man mee te maken >>>

Vida 3

Uw mening telt!

Iedere 1 ste 00 nieuwe deelnem er aan het panel ontvang t een leuke at tentie.

Doe mee aan het Hart&Vaatpanel Wilt u, net als wij, meer bekendheid en begrip voor harten vaataandoeningen? Doe dan mee met ons Hart&Vaatpanel! We hebben uw stem nodig om ons werk beter te kunnen doen. Hoe werkt het? Na aanmelding ontvangt u enkele keren per jaar een digitale vragenlijst die u binnen een paar minuten kunt invullen. We vragen uw mening en ervaring over onderwerpen die met harten vaataandoeningen te maken hebben zoals medicijngebruik, werk, leefstijl en het gezinsleven. Wilt u een keer overslaan? Dan is dat geen probleem.

Meld u aan via: www.hartenvaatpanel.nl

Deel uw ervaring voor betere zorg De Hart&Vaatgroep en de Hartstichting vinden het belangrijk dat de stem van mensen met harten vaataandoeningen wordt gehoord. Met de ervaringen van u en uw naaste kunnen we knelpunten in de zorg aanpakken en bijdragen aan een betere kwaliteit van zorg

van en voor mensen met een hart- of vaatziekte

en leven. Helpt u mee?

Inhoud Nr. 4 2015

3 Van twee kanten Marc de Cler: ‘Mijn gezondheid gaat altijd voor.’

6 Van & voor leden

8 Bekend met… Een week na zijn hartinfarct schitterde juryvoorzitter Frans van de Konijnenburg weer op tv in het programma Sterren Springen.

Het laatste nieuws van De Hart&Vaatgroep.

12 Persoonlijk Miranda Kuiper voelde zich twintig jaar lang vermoeid. Een bypassoperate heeft ervoor gezorgd dat ze zich beter voelt dan ooit.

19 Lekker & gezond

15 In het hart Omgaan met een chronische ziekte

11 Vijf vragen over...

24 Gezond nieuws

26 Mijn specialisme

Arts-onderzoeker Monique ten Haaf: ‘Vrouwen met een hartinfarct hebben minder typische klachten.’

het herkennen van harten vaataandoeningen.

20 Reportage

Herbert Verveer koos bewust voor hartrevalidatie na een hartaanval. ‘De fysiotherapeut daagde me voortdurend uit.’

Ratatouille van paprika, courgettes, aubergine en tomaat.

25 Column Dick Middelweerd: ‘Doe wat je gelukkig maakt.’

29 Service 30 Puzzel & win! Het boek Ziekelijk gelukkig.

31 Van twee kanten Komt u dit icoon tegen, dan kunt u meer informatie vinden op www.hartenvaatgroep.nl

Vida 5

Renate de Cler: ‘Mijn dochters weten, op hun niveau, heel goed wat er met papa aan de hand is.’

BEELD: Mladen Pikulic

Maak kennis met het Hart&Vaatcafé

Beste Vidalezer, September is de maand van de vroege herkenning van harten vaatziekten. Een hart- of vaatziekte wordt bij veel vrouwen, maar ook bij mannen, niet altijd tijdig ontdekt. We willen dit probleem aanpakken. Maar wat gebeurt er daarna? Wat doet u als u hoort dat u een chronische aandoening heeft? Hoe gaan u en uw naasten hiermee om? Het verandert uw leven. Dat weet u zelf waarschijnlijk maar al te goed. Weinig energie, niet meer alles kunnen doen, onbegrip vanuit de omgeving, het zijn slechts een paar voorbeelden waarmee u te maken kunt krijgen. Om verder te gaan met uw leven is het uiteindelijk nodig dat u leert omgaan met uw aandoening. Het is een zoektocht naar de juiste balans. In deze Vida nemen we u mee op deze ‘reis’. Als u een hartaandoening heeft, dan is hartrevalidatie zeker een nuttige ‘tussenstop’ van deze reis. Het kan u helpen om de balans te vinden en om weer echt te kunnen leven. ‘Het is een geschenk voor je gezondheid’, aldus Herbert. Hij is een van de mensen die in onze nieuwe film vertelt wat hartrevalidatie kan betekenen. Ook in deze Vida vertelt hij samen met twee anderen zijn verhaal. Een boek wat goed bij dit nummer past is ‘Ziekelijk gezond’. Dit boek geven we weg als prijs voor de puzzel. Het is een bijzondere titel en doet mij denken aan onze missie: ‘Leef je leven met een harten vaatziekte’. Uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde: een zo vitaal mogelijk leven leiden. Daar gaan we voor!

Hoe beter u als patiënt om kunt gaan met uw hartaandoening, hoe fijner. Maar hoe doet u dat? Mensen met een hartaandoening, hun familie en zorgverleners zijn tijdens de Hart&Vaatcafés van harte welkom om informatie te krijgen én hun ervaringen te delen.

Wat is het Hart&Vaatcafé? Het Hart&Vaatcafé is een ontmoetingsplaats voor hartpatiënten, familie, zorgverleners belangstellenden. Zij kunnen er ervaringen uitwisselen, tips opdoen en vragen stellen. In Groningen (Martini Ziekenhuis) en Hoorn (Westfriesgasthuis) is het Hart&Vaatcafé inmiddels een groot succes. In Leiden (LUMC) start het Hart&Vaatcafé op 28 oktober 2015. Bij elk Hart&Vaatcafé staat een thema centraal. Een of meerdere sprekers geven hierover een presentatie en een ervaringsdeskundige deelt zijn verhaal. Uiteraard is er ruime gelegenheid om te pauzeren en ervaringen te delen met andere aanwezigen. Na de pauze worden vragen van de bezoekers aan het panel gesteld. De bijeenkomsten zijn laagdrempelig, interactief en gratis. ‘Ik kom de volgende keer zeker weer!’, aldus een bezoeker van het Hart&Vaatcafé in Groningen. Meer weten? U bent van harte welkom! Kijk voor meer informatie op: www.hartenvaatgroep.nl/hartenvaatcafe

Margo Weerts Directeur De Hart&Vaatgroep

Vida 6

Van & voor leden

Meer informatie, vragen of reacties?

Stel vragen aan specialisten en deel uw ervaring Als het gaat om je gezondheid is het nemen van beslissingen niet eenvoudig. Behandelingen aan uw hart kunnen de kwaliteit van leven enorm verbeteren. Maar hoe zit het precies met de risico’s? Hoe neemt u een beslissing? Een gesprek met een specialist in het ziekenhuis helpt om uw vragen te beantwoorden. Na zo’n uitgebreid gesprek hebben mensen toch vaak nieuwe vragen. Hartpatiënt de heer Melsen: ‘Na het stellen van de diagnose kom je in een emotionele achtbaan terecht. Tijdens een gesprek met de arts is het moeilijk om emoties uit te schakelen, waardoor je stukken toch mist. Thuis kun je alles rustig uitzoeken en lezen. Hart.volgers helpt daar echt enorm bij.’ Op hart.volgers.org kunnen hartpatiënten vragen stellen aan specialisten. Ook kunnen patiënten onderling ervaringen delen. Cardiologen en andere specialisten volgen de discussies en houden een oogje in het zeil. De Hart&Vaatgroep werkt nauw samen met Hart.volgers en steunt dit initiatief van harte.

Kijk op www.hartenvaatgroep.nl of mail naar vida@hartenvaatgroep.nl

TikkieRing populair bij ziekenhuizen De eerste TikkieRing is in juni 2015 in het VUmc uitgereikt. De TikkieRing met stoere bedels (Tikkies) en een logboek helpt kinderen met een hartaandoening hun heftige en vervelende ervaringen te verwerken. Het UMCG in Groningen en het LUMC in Leiden doen al langer mee. Op 22 september start ook het UMCU in Utrecht met de TikkieRing. We zijn daar ontzettend blij mee! Kijk voor meer informatie op: www.hartstichting.nl/tikkies

In actie voor het vrouwenhart • Elke dag sterven 57 vrouwen aan een hart- of vaatziekte. • Elke dag worden er 442 vrouwen dagelijks opgenomen in het ziekenhuis. • Nederland telt 500.000 vrouwen die lijden aan een hart- of vaatziekte. • Meer vrouwen overlijden aan een hart- of vaatziekte dan mannen.

Heeft u interesse? Kijk dan op: hart.volgers.org

Wist u dat.. De Hart&Vaatgroep vier korte films heeft gemaakt over hartrevalidatie? Twijfelt u of iemand uit uw omgeving over het nut van hartrevalidatie? Kijk dan de films.

In september staat bij de Hartstichting het Vrouwenhart centraal. Met een nieuwe TV-commercial, radiocommercials en billboards vraagt de Hartstichting aandacht voor harten vaatziekten bij vrouwen.

Kijk op: www.hartenvaatgroep.nl/ hartrevalidatie

Kijk voor meer informatie op www.hartstichting.nl

Vida 7

'Het herstel kan mij niet snel genoeg gaan'

Bekend met…

Frans van de Konijnenburg, juryvoorzitter Sterren Springen:

‘Ik sprong snel weer in het diepe’ ‘Natuurlijk ken ik angstige momenten, maar ik heb mezelf een belofte gedaan dat voor angst in mijn leven geen plaats is.’ Een week na zijn hartinfarct was juryvoorzitter Frans van de Konijnenburg weer op tv te zien in het programma Sterren Springen. ‘Wil jij even de auto ophalen? Hij staat pal voor de deur van het ziekenhuis.’ Terwijl Frans van de Konijnenburg om zes uur ’s ochtends met loeiende sirenes van het ziekenhuis in Lelystad naar het AMC in Amsterdam wordt gebracht, belt hij zijn zoon. Het is 17 april 2014. ‘Wat ik heb, weet ik niet, maar ik voel me niet helemaal lekker.’ Niet veel later blijkt hij een bloedprop in zijn kransslagader te hebben en getroffen te zijn door een hartinfarct. ‘Ik werd die ochtend wakker met een gek gevoel op mijn borst. Het voelde als spierpijn, alsof ik de hele nacht had liggen hoesten. Het ging maar niet over en dus besloot ik vroeg naar mijn werk te gaan en van tevoren even de huisartsenpost te bezoeken. Die was gesloten, waarna ik het naastgelegen ziekenhuis ben binnengegaan. Ik ken mijn eigen lichaam goed en voelde gewoon dat er iets niet goed zat.’ In het AMC werd de bloedprop verwijderd en een stent geplaatst. De bloedvaten bleken verder in goede conditie. Na de geslaagde operatie werd Frans met de ambulance terug naar Lelystad gebracht. Maar niet nadat hij de cardioloog had gevraagd of hij die zaterdag weer gewoon kon gaan werken. Als oud-bondscoach van het Nederlands schoonspringteam was Frans juryvoorzit-

ter in het tv-programma Sterren Springen op SBS6. ‘Die zaterdag al werken, was echt uitgesloten. Toen heb ik vanuit de ambulance mijn zoon en Eyeworks gebeld en hen verteld dat jureren er die zaterdag voor mij helaas echt niet in zat.’ Frans zag de derde aflevering van het programma lijdzaam toe vanuit zijn ziekenhuisbed.

Begrafenis uitgesteld Aanvankelijk zou Frans direct na de uitzending naar Hongarije vliegen om zijn onlangs overleden schoonmoeder te begraven. In plaats daarvan werd die begrafenis uitgesteld en kwam zijn vooruit gereisde vriendin terug naar Nederland om hem bij te staan. Het herstel kon Frans niet snel genoeg gaan. ‘De maandag na mijn infarct mocht ik naar huis. Ik voelde me goed, mocht ik alleen niet vliegen en autorijden. De rest mocht ik langzaam oppakken naar gelang het goed voelde en mijn lichaam het aankon.’ Dat was niet aan dovemansoren gezegd. ‘De zaterdag erna was de finale van Sterren Springen en die wilde ik heel graag zelf doen.’ In aanloop naar die finale voerde Frans uitvoerige gesprekken met Eyeworks, SBS en zijn cardioloog en uiteindelijk kreeg hij groen licht. ‘Bij de uitzendingen van Sterren Springen staat altijd een medisch team klaar: >

Vida 9

‘Ik heb een mooi leven en wil dat niet door angst laten regeren' aan de slag met zijn dagelijkse werk als zwembadmanager van het Noorderparkbad in Amsterdam-Noord. Eerst halve dagen, maar al vrij snel werden dat hele dagen. ‘Mijn stiefdochter reed me naar mijn werk. Ik kon het haar niet aandoen om zo lang in het zwembad rond te hangen. Daarom ben ik vrij snel weer achter het stuur gekropen en maakte ik langere dagen.’ Frans was bezig met een ingewikkeld project met grote verantwoordelijkheden. Daar wilde hij graag mee door. Naast het oude zwembad werd een compleet nieuw zwemcomplex gebouwd dat in april 2015 voor het eerst haar deuren moest openen.

Luisteren naar je lichaam

Woonplaats Lelystad Gezin Samenwonend Bekend van Het tv-programma Sterren Springen (juryvoorzitter), voormalig bondscoach van het Nederlands schoonspringteam (Daphne en Edwin Jongejans) op de Olympische Spelen van 1984, 1988, 1992

lifeguards, dokter, ambulance. Veel zorgen maakte ik me niet. Bovenal omdat ik me gewoon goed voelde en door mijn sportachtergrond heel goed wist hoe ik met de spanning, die voor mij voelde als gezonde wedstrijdspanning, moest omgaan. Ik sprong eigenlijk vrij snel weer in het diepe.’

Aan het werk Na de finale – ruim een miljoen televisiekijkers zagen Jeffrey Wammes winnen – reisde Frans met zijn vriendin met de auto naar Hongarije om alsnog zijn overleden schoonmoeder te begraven. Een goede week later was Frans terug in Nederland en ging hij direct weer

Naast zijn werk voor tv en als zwembadmanager is Frans ook actief voor de internationale zwembond. Na jarenlang jurylid te zijn geweest tijdens grote internationale wedstrijden, zoals de Olympische Spelen van 2004 en 2008, leidt hij sindsdien juryleden op en begeleidt en beoordeelt ze. ‘Schoonspringen is mijn grote passie.’ Ondanks dat hij zo snel na zijn hartinfarct alweer veel in de weer is voor zijn werk en hobby achtte Frans dat niet belangrijker dan zijn gezondheid. ‘Integendeel. Het is een kwestie van goed luisteren naar je lichaam. Natuurlijk merkte ik dat ik wat sneller moe was. En nog steeds. Dan ga ik iets eerder naar huis. Dan rust ik wat, doe een dutje. Een “powernap” noem ik het. Zo nu en dan even wat gas terugnemen, is helemaal niet erg, als je maar elke dag een feestmoment hebt. Daarom rijd ik misschien niet zo hard als voorheen, maar trap het gas nog wel helemaal in.’

Kwaliteit van leven Stilzitten achter de geraniums is duidelijk niets voor Frans. ‘Ik heb een mooi leven en wil dat niet door angst laten regeren. Kwaliteit van leven is voor mij heel belangrijk. Natuurlijk heb ik wel eens een angstig moment, als ik weer iets voel op mijn borst. Maar dan spreek ik mezelf aan op de belofte die ik met mezelf heb gemaakt: ik heb medicijnen, ben onder controle, dus ik zie geen reden om angstig te zijn.’

Vida 10

BEELD: Allard de Witte

Frans van de Konijnenburg (60)

In Vida krijgt u antwoord op de meest gestelde vragen over een bepaalde hart- of vaataandoening en gerelateerde onderwerpen.

Eerder herkennen Waarom is eerder herkennen belangrijk? Mensen kunnen een hart- of vaatziekte hebben zonder dat te merken. Ongeveer de helft van de mensen die een hartstilstand kregen na een hartinfarct, had vooraf onduidelijke klachten. Zoals langere tijd vermoeid zijn, vaker last van misselijkheid en duizeligheid en sneller kortademig.

Wat zijn de nadelen van eerder herkennen? Als iemand weet dat hij of zij een aandoening heeft, kan dat leiden tot negatieve emoties en ander gedrag, zowel van de persoon zelf als van de mensen in de omgeving. Ook kunnen er gevolgen zijn voor (het vinden van) werk en het afsluiten van verzekeringen.

BEELD: Erik van der Horst

Wat zijn mogelijke signalen?

Niet alle signalen bij harten vaatziekten zijn duidelijk. Naast klachten van pijn op de borst zijn er bij vernauwingen in de kransslagaders een aantal vage klachten die op problemen kunnen wijzen. Denk aan aanhoudende vermoeidheid, pijn in de bovenbuik, kaak, nek, rug of pijn tussen de schouderbladen, kortademigheid, misselijkheid en duizeligheid en/of een onrustig gevoel, angst en snelle ademhaling. Deze vage klachten komen iets vaker voor bij vrouwen.

Vida 11

Als iemand met dit soort klachten bij de huisarts komt, worden deze niet altijd in verband gebracht met harten vaataandoeningen. Toch kunnen het signalen zijn dat er iets mis is met het hart. Er gaat vaak een jarenlang proces van slagaderverkalking aan een hart- of vaatziekte vooraf.

Wat zijn de voordelen van eerder herkennen?

Het is belangrijk harten vaataandoeningen eerder te herkennen. Hierdoor is de kans op herstel groter en de kans op (ernstige) complicaties kleiner. De Hartstichting financiert onderzoek naar het beter herkennen van klachten en voortekenen, erfelijke afwijkingen ĂŠn naar betere tests om harten vaatziekten vast te stellen of uit te sluiten.

Meer informatie?

Raadpleeg bij onduidelijke klachten uw (huis)arts. Voor informatie kunt u terecht op www.hartstichting.nl en bij de Infolijn Hart en Vaten. Op werkdagen telefonisch bereikbaar van 9.00 tot 13.00 uur op 0900 3000 300. U kunt uw vraag ook mailen naar informatielijn@hartstichting.nl.

Let op: Kosten van vroegtijdig opsporen door middel van onderzoeken en het bezoek aan de arts moeten mogelijk betaald worden vanuit het eigen risico van de zorgverzekering.

Vida 12

'Ik hoop dat er m eer aandacht komt voor hartklachten bij vrouwen'

Persoonlijk

Miranda Kuiper voelde zich twintig jaar zwaar vermoeid

‘Zo kan ik wel honderd worden’ Na ruim twintig jaar kwakkelen met haar gezondheid onderging Miranda Kuiper (50) vorig jaar een bypassoperatie. Nu ze hersteld is, voelt ze zich beter dan ooit. ‘Ik straalde bij thuiskomst zoveel vertrouwen uit.’ ‘Achteraf valt alles op zijn plek. Ik was altijd moe, moest veel langer dan leeftijdsgenoten herstellen van een sportles en ik ben ons eerste kindje aan het einde van de zwangerschap verloren, omdat de placenta was verkalkt. Niemand dacht aan mijn hart, ook ik niet. Ik was relatief jong, dronk geen alcohol, rookte niet en had geen overgewicht. Mijn klachten waren, zoals bij veel vrouwen met vernauwingen in de kransslagaders, atypisch. De huisarts weet mijn klachten aan fybromyalgie. In de loop der jaren herkende ik me niet meer in die diagnose, maar ik dacht: hij zal het wel weten. Na mijn bypassoperatie hoorde ik dat het erfelijk hoog cholesterol is ofwel Familiaire Hypercholesterolemie (FH). Het vreemde is, ik heb mijn cholesterol eens laten prikken, maar toen bleek het niet abnormaal hoog.’

BEELD: Erik van der Horst

Huilend om hulp vragen ‘Begin 2014 kreeg ik een branderig gevoel in mijn borstbeen en raakte ik in een paar dagen tijd extreem vermoeid. De diagnose van een weekendarts: het syndroom van Tietze, een aandoening aan het kraakbeen in de borstkas. Maar ik voelde me steeds slechter. Tot ik op een zeker moment letterlijk het leven uit me voelde wegtrekken en mijn man en kinderen vroeg een ambulance te bellen. Mijn hartfilmpje was goed, het zuurstofgehalte in mijn bloed ook. De cardioloog vond het niet nodig dat de ambulancemedewerkers me meenamen. Ik had slechts een hoge bloeddruk, waarvoor ik medicijnen kreeg. Ik moest me de volgende dag maar melden bij de huisarts om me eens goed door te laten lichten. De huisarts wist echter niet wat hij met me aan moest. Huilend vroeg ik hem om hulp. Ik mocht door naar de eerste hulp, waar we zelf nog naartoe zijn gereden. Daar bleek dat ik een

hartinfarct had. Ik huilde van opluchting, eindelijk had ik duidelijkheid. Ze gaven me medicatie en stuurden me naar de hartbewaking. Uiteindelijk kreeg ik een bypassoperatie. Ik had drie verstopte kransslagaders.’

Snel op vakantie ‘De hartrevalidatie hielp me om snel weer op de been te komen en vooral weer vertrouwen te krijgen. Het thuisfront was natuurlijk erg geschrokken, extra omdat mijn man drie jaar geleden ook al een hartinfarct had gehad. Maar ik straalde bij thuiskomst zo veel vertrouwen uit dat ook zij vertrouwen kregen. We zijn na vier maanden weer op vakantie gegaan en na een jaar was ik hersteld. Bij mijn dochters van 13 en 19 jaar houden we de vinger aan de pols. Zij laten elke twee jaar hun cholesterol onderzoeken, tot nu toe gaat alles goed. Ik ben niet boos dat het bij mij zo uit de hand is gelopen. Dat heeft geen zin. Mijn huisarts vindt het vreselijk dat het zo gelopen is. Ik weet dat ervan geleerd is. Wel hoop ik dat er meer aandacht komt voor hartklachten bij vrouwen. Ik ben vooral dankbaar. Ik ben er nog en voel me eindelijk goed. Mijn cardioloog zei: zo kun je wel honderd worden en zo voelt het ook!’

Hart- en vaatziekten bij vrouwen Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één onder vrouwen. Vrouwen hebben vaak atypische klachten, waardoor de oorzaak van de klachten makkelijk over het hoofd wordt gezien. Kijk voor meer informatie op: www.hartenvaatgroep.nl/vrouwen

Vida 13

Lekker & gezond Ratatouille is een Frans gerecht van gestoofde groenten. Verschillende variaties van het gerecht worden gegeten in andere landen rond de Middellandse Zee. De bereiding kan verschillen, maar basisingrediënten van ratatouille zijn tomaat, courgette en aubergine, ui en knoflook.

Ratatouille Van paprika, courgette, aubergine en tomaat

Geef u op voor de kookworkshop De Hart&Vaatgroep organiseert regelmatig kookworkshops. Hier leert u hoe u met minder zout een gezonde lekkere maaltijd op tafel zet. Breng een bezoek aan www.hartenvaatgroep.nl/ kookworkshops om te zien of er binnenkort een workshop bij u in de buurt is.

Benodigdheden voor 4 personen

• 4 eetlepe ls olijfolie • 2 teentjes kno floo k • 1 rode peper • 1 grot e ui • 2 rode pap rika's • 1 aubergi ne • 1 cou rgette • 500 g tom aten • 4 takjes tijm • 1 takje roze ma rijn • peper

Vida 14

Ratatouille van paprika, courgette, aubergine en tomaat Bereiding: Snijd de ui, paprika, aubergine, courgette in grove stukken. Snijd de tomaten in vieren, haal de zaadlijsten eruit en snijd de partjes nog een keer door. Hak de knoflook of doe deze door een knoflookpers. Snijd de rode peper heel fijn. Verwarm de olijfolie in een pan met een dikke bodem en schep de knoflook, ui, rode peper, paprika, aubergine, courgette en tomaat erdoor. Steek de takjes kruiden ertussen. Smoor de groenten afgedekt in 15-20 minuten zachtjes gaar. Maak op smaak verder af met peper uit de pepermolen.

Leven met een chronische aandoening

Omgaan met een chronische ziekte

In het hart

Je perspectief is anders, dus je moet je dromen bijstellen Ka n ik nu we l Ja ze k er, ro ts klim m en? geen E n bu ngie - pro b leem! ju mp en?

Coo l! N ooit g e k u n d!

Wat doet het met je als je te horen krijgt dat je een chronische aandoening hebt? En wat kan het betekenen voor je omgeving? Gezondheidspsycholoog & Doctor of Philosophy (PhD) Karen Schipper legt het uit aan de hand van vijf vragen. Vida 15

Welke impact heeft de diagnose ‘chronische aandoening’ op iemand? ‘Dat is uiteraard afhankelijk van heel veel factoren. Bijvoorbeeld wat de aard van de aandoening is, en hoeveel impact deze heeft op het leven van die persoon. Maar er zijn wel een aantal vragen of problemen die ik vaak terug zie komen. Ten eerste kan er sprake zijn van angst. >

Denk aan angst op herhaling na een hartinfarct. Mensen die een ICD krijgen, vinden het soms lastig om erop te vertrouwen dat dat apparaatje ingrijpt bij een hartstilstand. Je lichaam heeft je in de steek gelaten en je bent afhankelijk van technologie. Ook vragen over intimiteit en seksualiteit komen vaak voor. Kan dat nog wel? Kan mijn hart dat wel aan? Het standaardantwoord van de arts is: als je de trap op kunt lopen, kan dat ook. Maar het voelt vaak anders. Ook een depressie of depressieve klachten kunnen optreden na de diagnose chronisch ziek. Verdriet, wanhoop, somberheid, slapeloosheid en geprikkeldheid zijn kenmerken die daarbij horen. Je per-

spectief is heel anders geworden, dus je moet je dromen bijstellen. Zeker bij een slechte prognose is het niet vreemd dat mensen – tijdelijk – de moed verliezen en zitten met vragen als “waarom ik?” en “wat als…?” Als je gedwongen wordt je leven aan te passen en te maken krijgt met beperkingen beïnvloedt dat je levensgenot.’

En wat is de invloed op de omgeving van de patiënt? De partner, kinderen of andere mensen die dicht bij de patiënt staan? ‘Ook dat varieert enorm. Als naasten erbij zijn als een hartaanval optreedt, kan dat zo traumatisch zijn dat zij er

een posttraumatisch stresssyndroom aan kunnen overhouden. Als de partner 112 belt en moet gaan reanimeren maar dat niet kan, bijvoorbeeld. Een hele andere situatie ontstaat als een patiënt van karakter verandert door hersenletsel als gevolg van een CVA – een beroerte in de volksmond. Als de partner voor zijn gevoel van de een op de andere dag een totaal andere persoon tegenover zich heeft, is dat ingewikkeld. Het leidt misschien tot eenzaamheid, omdat de getroffene teveel prikkels niet kan verwerken. Ook komt het voor dat de partner zijn of haar leven opzij zet om voor de patiënt te zorgen. Dat kan leiden tot frustraties en verwijten. Het is belangrijk om als

‘Het roer ging om’ Evert Veendijk (74) heeft perifeer arterieel vaatlijden (PAV). Dat staat voor vaatproblemen in de armen, benen en voeten. ‘Ik voel me geen patiënt. Natuurlijk heb ik klachten, maar niemand merkt aan mij hoe ernstig het is. En ik vind het vervelend om in het hokje “chronisch patiënt” gestopt te worden. Tegelijkertijd heb je die diagnose wel nodig voor de verzekering. Mijn verhaal begint in 1985 met pijnklachten, waarna artsen slagaderverkalking constateerden. Ik ben twee keer gedotterd via de lies, maar in 1994 bleek een operatie toch echt noodzakelijk. Van die grote broekoperatie, waarbij een

vaatprothese werd ingebracht, heb ik lang moeten herstellen. Een tijd lang leefde ik mijn leven zoals ik dat altijd gedaan heb, maar op een gegeven moment heb ik het roer omgegooid. Ik besefte dat ik altijd druk was met van alles en nog wat, vooral met anderen, maar te weinig tijd besteedde aan mezelf en mijn eigen gezondheid. Dat moest anders. Vanaf 2004 ben ik aan het sporten: looptraining, cardiofitness en zwemmen. Ik sport onder begeleiding van een fysiothera-

Vida 16

peut, maar volg tegelijkertijd mijn eigen plan. Alleen ik weet hoe mijn lichaam voelt, dus als ik het niet prettig vind om tien minuten achter elkaar op de loopband te staan, maak ik er twee keer vijf minuten van. Anders houd ik het op de lange termijn niet vol. Verder eet ik tegenwoordig zoutarm en vetarm. Je bent zelf verantwoordelijk voor je lichaam, dat zou iedereen zich moeten realiseren. Ik ben ervan overtuigd dat het heel belangrijk is om zelf de regie te houden.’

Leven met een chronische aandoening

In het hart

partner je leven te blijven leiden, maar dat is niet makkelijk. Relaties redden het niet altijd, en ook voor kinderen kan het moeilijk zijn. Als een actieve vader verandert in een apathisch persoon die nergens meer zin in heeft, is dat voor kinderen lastig te verteren.’

d o tteren

Hoe leer je omgaan met een chronische ziekte? ‘Er is een aantal fasen die mensen doorlopen. Na een hartinfarct of CVA volgt vaak eerst de herstelfase. In die fase willen patiënten vooral de oude worden – van accepteren is vaak nog geen sprake. Dat is ook belangrijk, want in deze eerste fase wil je ook zoveel mogelijk herstellen. Het draait dan om conditie opbouwen en kennisvaardigheden trainen. Vaak bevinden patiënten zich in deze fase in een revalidatiecentrum of ziekenhuis. Als mensen na de revalidatie of ziekenhuisopname weer thuiskomt, lopen zij vaak pas echt tegen de beperkingen aan. In het revalidatiecentrum of ziekenhuis leek het best goed te gaan, omdat alles op patiënten met een beperking was aangepast, thuis valt het tegen. Dat kan het begin inluiden van de verwerkingsfase. In die fase beseft men dat er sprake is van blijvende beperkingen en dat kan hard aankomen. Het gaat gepaard met gedachten als “Ik was directeur van een groot bedrijf en liep marathons – die functie en hobby zal ik nooit meer uitoefenen.” Wanhoop, verdriet en boosheid horen daarbij. Ook de vraag “waarom ik?” wordt vaak gesteld. “Ik heb altijd gezond geleefd!” Dan is het belangrijk dat er ruimte is om stil te staan bij dat verdriet, die boosheid en

Apk ch eckup

die wanhoop. Je moet eerst stilstaan bij wat je hebt verloren, voordat je verder kunt. Als je merkt dat je gaat nadenken over wat het leven nog wel de moeite waard maakt, ben je aan-

'De vraag "waarom ik?" wordt vaak gesteld' beland in de aanpassingsfase. Dan kun je bijvoorbeeld bedenken dat je een stedentrip gaat maken in plaats van je favoriete wandelvakantie in de

Vida 17

bergen. Overigens kan er ook in deze fase nog een moment van verdriet of weemoed ontstaan. Het verdriet zit bij wijze van spreken in laatjes, en er gaat nog wel eens zo’n laatje open. Bijvoorbeeld als je geconfronteerd wordt met iets dat je vroeger leuk vond, maar nu niet meer kunt.’

Wanneer heb je hierbij hulp nodig, bijvoorbeeld van een psycholoog? ‘Als je merkt dat je vastloopt. Hoe lang de eerder genoemde fasen duren varieert enorm, maar als je het gevoel hebt dat je niet verder komt, kan het wenselijk zijn om te praten met iemand. In het onderzoek “Hart voor uw hart” is onderzocht of een screening hiervoor goed zou zijn. De conclusie is dat het inderdaad wenselijk is dat het ziekenhuis hiervoor een screening uitvoert, dus wellicht verandert dat in de toe- >

A h jo h, z ie t ge woo ne n ieu w ... a ls eendge t. ga ... Zo nd er d e ea rly a dap ter s ta tus

komst. Zo’n screening kan bijvoorbeeld bestaan uit een vragenlijst die de cardioloog voorlegt aan zijn patiënten en waar een rode, oranje of groene uitslag uitkomt. Rood wil zeggen dat extra begeleiding nodig is, groen is een bevestiging dat de patiënt op de goede weg is. In dat laatste geval leidt zo’n screening tot zelfinzicht.’

Er wordt wel gesproken over het in evenwicht brengen van de draaglast en de draagkracht. Wat betekent dat? ‘Door de ziekte die je hebt, is de draaglast veel groter geworden. Je hebt figuurlijk gesproken veel meer mee te dragen dan voorheen en daardoor slaat de weegschaal uit in negatieve zin. Het verminderen van

de draaglast is waar je je mee bezighoudt in de herstelfase. Dat doe je bijvoorbeeld door het opbouwen van de conditie, het verminderen van de vermoeidheid, cognitieve trainingen en planningstrainingen. Angstklachten kun je aanpakken met behulp van therapie. Als vermindering van de draaglast niet meer mogelijk is, volgt de volgende stap: het vergroten van de draagkracht. Inmiddels bevind je je dan in de aanpassingsfase. Je draagkracht vergroot je bijvoorbeeld door te kijken naar wat je wel kunt. Je verlegt de aandacht naar het positieve, en onderzoekt waar je energie van krijgt. Ook steun vragen zorgt ervoor dat je draagkracht groter wordt.’

Vida 18

Meer informatie? • www.hartenvaatgroep.nl/ dagelijksleven • www.hartenvaatgroep.nl/ stressmanagementtraining • www.hartstichting.nl • www.hersenletsel.nl • www.hersenstichting Heeft u vragen over hart- of vaatziekten, zoekt u lotgenotencontact of wilt u iets bespreken? Neem dan contact op met onze Infolijn Hart en Vaten, bereikbaar op werkdagen van 9.00 uur tot 13.00 uur op: 0900 3000 300 (lokaal tarief) of kijk op: www.hartenvaatgroep.nl/infolijn

Leven met een chronische aandoening

In het hart

‘Ik heb mijn dromen waargemaakt’ Ria Blom (49) heeft de ziekte van Rendu-Osler-Weber (ROW). Bij deze erfelijke ziekte van de bloedvaten ontbreken de haarvaten. Het gevolg is dat er plaatselijke verwijdingen van de bloedvaten ontstaan, die gemakkelijk bloeden. ‘Toen ik op twaalfjarige leeftijd de diagnose ROW kreeg, was mijn reactie “oh, ok”. Vervolgens leefde ik gewoon door. Maar de ziekte vormt wel een rode draad in mijn leven. Mijn moeder, mijn ooms, mijn opa en een tante van mijn moeder; ze hadden allemaal last van ernstig bloedverlies door bloedneuzen. Bij hen duurde het lang voordat de diagnose gesteld werd. Tegenwoordig is ROW niet meer levensbedreigend – met uitzondering van onbehandelde vaatafwijkingen in de longen die vaak leiden tot een nogal eens dodelijke herseninfectie - maar mijn opa is door de ernstige bloedarmoede overleden. Zelf heb ik jarenlang weinig last gehad, tot mijn lever aangetast bleek door de ziekte. Een levertransplantatie bleek noodzakelijk, en die heb ik vier jaar geleden ondergaan. De eerste lever die ik kreeg werkte niet goed en op dat

moment werd ik echt heel erg ziek. Organen vielen uit, ik lag een week op de intensive care en moest een tweede transplantatie ondergaan. De herstelfase die daarop volgde, heeft behoorlijk veel tijd gekost. Ik was enorm verzwakt, moest weer leren eten, kortom: een pittige tijd. Ook de angst voor een infectie – heel reëel, want mijn afweersysteem werd platgelegd om afstoting te voorkomen – was in die eerste periode heel groot. Zo groot dat ik smetvrees ontwikkelde en nauwelijks mensen durfde te begroeten. Daarna moest ik het verwerken. Dat deed ik door mijn verhaal heel vaak te vertellen. En thuis kon ik soms ineens in huilen uitbarsten. Gelukkig waren er, naast mijn man en kinderen, veel lieve mensen die mij hebben gesteund. Daarna ging ik eigenlijk opnieuw ontdekken wat mijn leven de moeite waard maakte. Ik wilde mijn dromen waar gaan

Vida 19

maken, want ik realiseerde me dat ik door het oog van de naald was gekropen. Ik droomde er bijvoorbeeld altijd van om te schilderen en dan workshops te geven, maar daar kwam het nooit van – ik ben het gaan doen. Dat kon ook, want in de eerste periode na de transplantatie werkte ik nog niet. Later ben ik mijn eigen bedrijfje gestart, Paint Events. Mijn klanten maken in één dag een groot schilderij en zijn tegelijkertijd een dagje uit. En ik doe meer leuke dingen in mijn vrije tijd. Als het in me opkomt ga ik het realiseren, daar komt het op neer. Niet zozeer omdat ik bang ben dat ik jong zal sterven, want mijn moeder is 92 geworden met deze ziekte. Maar gewoon, omdat ik nu weet dat je je dromen moet waarmaken als je de kans hebt. De ziekte heeft me dus ook positieve dingen gebracht.’

Revalideren na een hartinfarct

Stoer doen? Dit kun je niet alleen! Veel hartpatiënten kiezen voor hartrevalidatie. Maar levert zo’n revalidatietraject eigenlijk ook wat op? We bezochten drie mensen die een revalidatietraject hebben gevolgd. Vida 20

Herbert Verveer (57): ‘De fysiotherapeut daagde me voortdurend uit’ ‘Het was eind 2012. Ik voelde me nogal unheimisch. Dacht dat de koffie slecht gevallen was. Eenmaal in bed, werd ik na een uurtje weer wakker. Ik voelde me zo slecht dat ik toch de huisartsenpost heb gebeld, die stuurde direct een ambulance. Qua planning lukte het niet om direct gedotterd te worden. En eigenlijk voelde ik me ook weer stukken beter. Ik werd van de hartbewaking naar een reguliere afdeling overgebracht. Daar zou ik een aantal weken moeten afwachten. Maandag bleek uit een hartfilmpje dat mijn hart verslechterde. De afdelingsarts werd erbij gehaald en ik moest weer onmiddellijk terug naar de hartbewaking. Die nacht werd ik om 4.00 uur wakker gemaakt voor een spoedoperatie. Toen ik bijkwam, bleek ik twee dagen helemaal te zijn “weggeweest”. Ik voelde me slecht, niet gek als je borstkas open is gehaald. Na tien dagen opname werd ik naar huis gestuurd met instructies: dagelijks wandelen en elke dag uitbreiden met vijf minuten. Na een maand startte ik met revalideren. Die revalidatie bestond onder meer uit een half uur cardio en een half uur krachttraining. De fysiotherapeut hield alles in de gaten, maar zorgde er ook voor dat ik voortdurend werd uitgedaagd. Vijf jaar eerder had ik al een kleine hartaanval gehad, die pas later geconstateerd werd. Toen heb ik ook een revalidatietraject gevolgd en ben ik mijn leven anders gaan organiseren. Meer balans tussen werk en privé en alleen dingen doen die ik leuk vind. Verder let ik goed op wat ik eet. Ik adviseer iedereen om hartrevalidatie te volgen, het levert je namelijk altijd iets op. Je kunt wel stoer doen, maar het is een ingrijpende gebeurtenis die je niet alleen kunt verwerken.’

Reportage

Van harte aanbevolen: hartrevalidatie Over het nut van hartrevalidatie zegt Dr. Roderik Kraaijenhagen: ‘Hartrevalidatie is voor iedereen die een hartziekte heeft meegemaakt van belang. Uit vele studies in binnenen buitenland blijkt dat er 50 procent minder heropnames zijn voor patiënten met harten vaatziekten. Daarnaast blijkt ook uit een recente Nederlandse studie dat er 35 procent minder sterfte voorkomt door revalidatie. Het mooie van hartrevalidatie is dat je begeleiding krijgt van een team van specialisten: van de cardioloog, de fysiotherapeut en de diëtist en als er behoefte aan is, kun je praten met een psycholoog. Hartrevalidatie vindt in principe plaats in groepsverband, maar individuele begeleiding is ook mogelijk. Bij hartrevalidatie pakken we het probleem bij de kern aan. Daar gaan we mee aan de slag. Want we weten: hartrevalidatie helpt!’

Vida 21

Rianne Mulders (44): ‘Bij de eerste stappen happen naar lucht’ ‘Hart- en vaatziekten komen in de familie voor. Toch kwam het infarct als een donderslag bij heldere hemel. Woensdag sportte ik nog. Donderdag voelde ik me op m’n werk niet lekker, waarna ik me ziek meldde. Op vrijdagochtend kreeg ik forse klachten: zweten, kramp in de linkerarm, kaak en pijn tussen de schouderbladen. Met name deze laatste klacht schijnt bij vrouwen een bekend symptoom te zijn. Uit het hartfilmpje bij de huisarts bleek dat ik een hartinfarct had en ik werd met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Ik werd direct gedotterd, waarbij twee stents zijn geplaatst. De druk en de pijn zakten meteen weg, maar toen kwam de tweede klap: de chirurg gaf aan dat er meer vernauwingen waren in de kransslagader. Ik onderging een openhartoperatie met twee bypasses. De tweede dag stond de fysiotherapeut aan mijn bed. Bij de eerste stappen moest ik happen naar lucht, maar stukje bij beetje ging het beter met me. Na negen dagen ziekenhuis

mocht ik naar huis. In de eerste zes weken na de operatie mocht ik helemaal niets doen. Daarna ben ik langzaamaan begonnen met twee keer in de week sporten onder begeleiding en in groepsverband. Ik merkte dat mijn conditie snel vooruitging en het vertrouwen in mijn lichaam weer terugkwam. Zonder revalidatie had ik misschien niet zo snel zoveel gedaan. Je bent toch erg voorzichtig, ik had angst om te vallen en durfde niet hard te lopen. De revalidatie is ook ontspanning: je wisselt ervaringen uit met lotgenoten, de informatiebijeenkomsten zijn praktisch ingestoken. Ik ging naar een diëtist om mijn kennis weer wat op te frissen en inspiratie op te doen. Inmiddels heb ik het sporten zelfstandig opgepakt: ik sport een keer per week onder begeleiding, zwem en wandel. Ook zoiets: na het hartinfarct had ik ineens geen last meer van mijn maag. Ik kan weer paardrijden en skeeleren. Mijn lichaam doet het weer.’

Vida 22

Reportage

Felix (25): ‘De gesprekken met de psycholoog hielpen mij verder’ ‘Het was pure pech, mijn hartstilstand. Ik was 22 jaar, sportte vijf keer per week en rookte niet. Ik studeerde fysiotherapie en woonde nog thuis bij mijn ouders. Op de ochtend dat ik een hartstilstand kreeg, hadden mijn ouders zich toevallig verslapen. Mijn moeder hoorde vreemde geluiden en dacht eerst dat het de hond was. Maar het geluid kwam uit mijn slaapkamer. Ze schrok: ik lag buiten bewustzijn naar adem te happen. Mijn vader kwam erbij en begon direct met reanimeren. Toen ik bijkwam in het ziekenhuis wist ik niets meer van de hartstilstand. Sterker nog, ik was een hele maand kwijt. Er is mij verteld dat ik een aantal keren shocks toegediend heb gekregen met een AED. Verder ben ik in het ziekenhuis tweeëneenhalve dag kunstmatig in coma gehouden, zodat de artsen konden uitzoeken wat de oorzaak was van mijn hartstilstand. Het bleek dat ik een aangeboren hartafwijking had, het Wolff-Parkinson-White syndroom. Dat veroorzaakte gevaarlijke

xxx

BEELD: Erik van der Horst

xxx xxx

Hartrevalidatie in beeld De patiënten in dit artikel doen hun hele verhaal op camera. Bezoek ons YouTube-kanaal en bekijk de drie mini-documentaires over het belang van hartrevalidatie. Kijk op www.hartenvaatgroep.nl/hartrevalidatie.

Vida 23

hartritmestoornissen. Met een ablatie hebben ze het euvel weg kunnen halen. Na de operatie startte ik met revalideren. Er werden doelen besproken: ik wilde fysiek weer op kracht komen en begon met kracht-, hydro- en cardiotraining. Mijn conditie was enorm achteruitgegaan. Vanwege mijn verslechterde fysieke gesteldheid, moest ik zelfs weer leren lopen. Maar bij de eerste controle bleek dat ik nog steeds ritmestoornissen had. Heel gek, ineens werd ik onwel, misselijk en duizelig. Ik was nog niet eerder bang geweest, maar nu wel. Ik zocht direct contact met het revalidatieteam, want ik had behoefte te praten met een psycholoog. Dit heeft me enorm geholpen. Een maand later werd er een ICD bij me geplaatst en sindsdien ben ik een stuk minder bang. Inmiddels gaat het stukken beter met me. Ik ben afgestudeerd en werk nu zelf als fysiotherapeut. Ik heb geen last meer van concentratiestoornissen en ben gemotiveerder dan ooit!’

Gezond nieuws Brochure Spataderen

Vernieuwd Vaatkeurmerk

Een paar jaar geleden hebben dermatologen, vaatchirurgen, vaatlaboranten en patiënten besloten om samen te werken. Zij willen patiënten met spataderen in Nederland goede spataderzorg bieden. Zo ontstond het Spataderkeurmerk van De Hart&Vaatgroep. Zorgaanbieders die spataderzorg bieden, krijgen dit keurmerk als zij aan een aantal kwaliteitseisen voldoen. Een van de kwaliteitseisen is dat zij goede, betrouwbare en volledige uitleg geven over de aandoening, de mogelijke behandelingen en de voor- en nadelen daarvan. Omdat we het belangrijk vinden dat u samen met uw arts een goede keuze kunt maken voor een behandeling, is deze brochure spataderen gemaakt. Wilt u deze brochure ontvangen? Ga dan naar: www.hartenvaatgroep.nl/bestellen of bel met 088 11 11 600.

Boekentip:

Het kapotte hart van Papa

Vida verloot drie exemplaren van het boek ‘Het kapotte hart van Papa’. Stuur een mail met de titel van het boek en uw adresgegevens naar: vidaprijs@ hartenvaatgroep.nl

In ‘Het kapotte hart van Papa’ maakt u kennis met Max, een vrolijke groep 3-er, wiens vader een hartinfarct krijgt. U beleeft het verhaal via Max: van de schrik tot de uitleg wat een hartinfarct is, alles beleeft u mee. Dit boek kan een goede hulp zijn voor een ieder die een kind op een simpele manier moet uitleggen dat papa of mama (of wie dan ook) een hartinfarct heeft gehad. De schrijfster van dit boek vertelt haar ervaringsverhaal samen met haar echtgenoot in de rubriek ‘Van twee kanten’ in deze Vida.

Op www.annacristal.com kunt u meer lezen over de schrijfster en het boek.

Vida 24

Inzicht in zorg aan aneurysma en halsslagader De Hart&Vaatgroep heeft dit jaar het Vaatkeurmerk 2015 uitgereikt aan 84 ziekenhuizen. Het vernieuwde Vaatkeurmerk geeft een gedetailleerder beeld van de kwaliteit van de arteriële vaatzorg. Er wordt meer inzicht geboden in de zorg rondom behandelingen aan aneurysma en de halsslagader. 97 procent van alle ziekenhuizen die vaatzorg aanbiedt, heeft het Vaatkeurmerk weten te behalen. In 2013 was dit 90 procent. Het Vaatkeurmerk is voor veel ziekenhuizen aanleiding om de vaatzorg beter te organiseren. Patiënten en verwijzers zien op www.hartenvaatgroep.nl/kiesuwvaatzorg welke ziekenhuizen het Vaatkeurmerk hebben. Het keurmerk helpt vaatpatiënten een keuze te maken voor een ziekenhuis waar goede vaatzorg wordt aangeboden. Doel van het Vaatkeurmerk is het stimuleren van kwaliteitsverbetering en het informeren van patiënten, hun verwijzers en de zorgverzekeraars over de kwaliteit van de in ziekenhuizen geboden vaatzorg. Niet alle ziekenhuizen voldoen bijvoorbeeld aan de volumenorm voor aneurysma en halsslagader. De Hart&Vaatgroep hoopt dat dit in de toekomst door de ziekenhuizen wordt verbeterd.

Gezond nieuws & Column

Doe wat je gelukkig maakt Dick Middelweerd …buiten sporten en bewegen goed is voor uw

gezondheid? Via De Hart&Vaatgroep vindt u het

groene beweegaanbod bij u in de buurt.

Kijk op: www.hartenvaatgroep.nl/ beterinhetgroen

BEELD: Erik van der Horst

in het groen

‘Ik ben net terug van een roadtrip door Californië met mijn vrouw en kinderen. Wat een prachtig land is Amerika toch! Steden als Los Angeles en San Francisco zijn enorm druk, terwijl daarbuiten de ruimte en de rust regeren. We hebben echt genoten daar. Genieten is mijn mantra. Of het nu gaat om vakantie of fietsen door het Limburgs landschap, ik maak daar tegenwoordig graag tijd voor vrij. Waar ik voorheen zes dagen in de week met veel gehaast mijn restaurant runde, werk ik nu vijf dagen met groot plezier. En het geluk en succes lijken me meer dan ooit toe te lachen. Waarom? Omdat ik tegenwoordig vooral doe wat ik leuk vind.

‘Ga op zoek naar die dingen waar je gelukkig van wordt’ Vroeger was ik veel met muziek bezig. Muziek mixen. Plaatjes draaien. Sinds een paar jaar heb ik het dj’en weer opgepakt. Ik draai op festivals, op feestjes of gewoon na het werk. Puur ter ontspanning. Net als fietsen, maakt muziek energie in mij los. Mijn conditie is zelfs beter dan vóór mijn hartinfarct en ik straal dat ook uit. Ik merk dat mijn energie overslaat op mijn medewerkers en mijn gasten. Mensen voelen die energie en raken enthousiast. Mijn advies is dan ook om op zoek te gaan naar die dingen die je vroeger graag deed en waar je gelukkig van werd. Ik weet zeker dat dit de dingen zijn die je ook nu weer gelukkig maken, op de been brengen én houden!’

Dick Middelweerd (1963) is sterrenchef en restauranteigenaar. Hij werd in 2009 getroffen door een hartinfarct. Het gevolg van hard werken, niet sporten en een te hoog cholesterol. Na zijn hartinfarct heeft hij het roer helemaal omgegooid. Hij kookt gezonder (voor zichzelf, maar ook voor zijn gasten), werkt minder, sport en geniet volop van het leven.

Vida 25

Monique ten Haaf werkt sinds 2013 als arts-onderzoeker op de afdeling Cardiologie in het VUmc. Met haar onderzoek richt ze zich vooral op verschillen tussen mannen en vrouwen op het gebied van kransslagaderziekten, zoals bij het hartinfarct.

Persoonlijk <<<

Altijd al arts willen worden ‘Van kleins af aan had ik een grote interesse in geneeskunde. Mijn schoolkeuzes stonden vaak in het teken van dit beroep. Ik deed bijvoorbeeld het gymnasium, omdat ik dacht dat Latijn goed van pas zou komen. Ik had het geluk dat ik direct werd ingeloot voor de studie geneeskunde. Mijn ouders hebben mij altijd gesteund in mijn ambities en ben blij dat het uiteindelijk ook nog gelukt is.’

Een andere wereld ‘In 2011 ben ik als arts afgestudeerd. Voordat ik ging werken als arts-assistent, ben ik als arts in een streekziekenhuis in Lugazi (Oeganda) aan de slag gegaan. Het was een heftige periode. Je leeft in een wereld vol beperkingen: in het ziekenhuis kwamen artsen vaak niet of later en er was een tekort aan ruimtes om patiënten te zien. Op de spoedeisende hulp kwamen verkeersslachtoffers met zeer ernstige verwondingen binnen, die alleen met beperkte materialen behandeld konden worden. Het werken daar staat volkomen haaks op de situatie in ziekenhuizen hier in Nederland. Ik heb

sindsdien groot respect voor de mensen, die onder zulke omstandigheden kunnen werken. Graag wil ik daar ooit nog eens terugkeren.’

Onderzoek als fulltime baan ‘Na mijn studie vond ik meerdere specialismen interessant, met name cardiologie en gynaecologie. Bij beide specialismen kun je de diagnostiek en behandeling grotendeels zelf doen, zonder patiënten te moeten doorverwijzen. Uiteindelijk heb ik, na een jaar gewerkt te hebben als artsassistent bij de cardiologie, ervoor gekozen om cardioloog te worden en mij te verdiepen in een onderzoek, waarbij gynaecologie ook een rol speelt. Onderzoek doen, gaat gepaard met hollen en stilstaan. Op het ene moment zit je te wachten op onderzoeksdata, op het andere moment zijn de takenlijstjes eindeloos lang. Naast onderzoek doen, zit ik regelmatig op mijn racefiets. Zo fiets ik deze zomer met een team cardiologen en arts-assistenten naar een congres in Londen, om geld in te zamelen voor de Hartstichting.’

Naam: Monique ten Haaf (30 jaar) Functie: Arts-onderzoeker Cardiologie in het VUmc

Vida 26

Mijn specialisme

>>> Professioneel

Genderonderzoek is belangrijk

Vrouwspecifieke risicofactoren ‘Voor mijn onderzoek kijk ik naar man-vrouwverschillen in het ontstaan, de risicofactoren, behandeling en uitkomsten van kransslagaderziekte. Vrouwen ontwikkelen gemiddeld tien jaar later kransslagaderziekte dan mannen. Waarschijnlijk komt dit door een beschermend effect van vrouwelijke hormonen op de

vaatwand van de kransslagaderen. De tijdige herkenning van harten vaatziekten is belangrijk voor de uitkomst. Vrouwen met een hartinfarct hebben minder typische klachten. Het in kaart brengen van de factoren die een verhoogd risico geven op harten vaatziekten is daarom belangrijk. Bij vrouwen kan er ook worden gekeken naar vrouwspecifieke risicofactoren, zoals hoge bloeddruk of suikerziekte tijdens de zwangerschap. Eerder onderzoek heeft laten zien dat vrouwen met deze zwangerschapscomplicaties een verhoogd risico hebben op harten vaatziekten op latere leeftijd.’

Roken is altijd slecht ‘Ik vind dat je als arts het goede voorbeeld moet geven. Ik rook niet, omdat ik heb gezien hoe schadelijk het is. Natuurlijk is het veranderen van je leefstijl heel lastig. Mensen zijn emotionele wezens. We verzinnen altijd wel weer redenen waarom we die zak chips hebben verdiend. Blijf vooral kritisch kijken naar je eigen lifestyle en kom in actie indien nodig, dat is mijn boodschap.’

Gespecialiseerd in: Genderverschillen bij patiënten met harten vaatziekten Zet zich in voor: Zorg op maat, iedere patiënt dient best passende zorg te krijgen

Vida 27

BEELD: Erik van der Horst

‘Genderspecifiek onderzoek, dat wil zeggen onderzoek naar man-vrouwverschillen, is al een aantal jaren in de belangstelling van de media. Dat is zeer positief, maar er wordt op verschillende manieren naar gekeken. Er zijn mensen die er een “feministisch tintje” aan vinden zitten. Feit is wel dat veel informatie over de effecten van het geslacht op bepaalde ziekten en bijvoorbeeld behandeling ontbreekt. Hart- en vaatziekten zijn sinds de jaren tachtig doodsoorzaak nummer één onder vrouwen. Daarbij zien we steeds vaker jonge vrouwen met een hartinfarct. Ik denk dat het tijd is dat we diverse genderspecifieke vraagstukken binnen de cardiologie ophelderen.’

De Hart&Vaatgroep bedankt onderstaande organisaties voor plaatsing van hun logo in Vida.

Wat biedt De Hart&Vaatgroep? De Hart&Vaatgroep is de patiën-

Lifestylemagazine van De Hart&Vaatgroep

tenvereniging van en voor mensen met een hart- of vaataandoening. Zowel landelijk als regionaal richt De

Magazine van en voor mensen met een hart- of vaatziekte • 7e jaargang • nummer 4 • september 2015 • winkelwaarde € 4,95

A h joh, zie t gewoon nieuwe ... als een gadget. ...Zonder de early adapterstatus

IN het boe k

Hart&Vaatgroep zich op informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlmanagement en belangenbehartiging.

Ziekelijk gelukkig p.30

Rata touille van paprika, courgette, aubergine en tomaat

De Hart&Vaatgroep en de

'Het herstel kan mij niet snel

genoeg gaan' In het hart Omgaan met een

Hartstichting werken sinds 2013 sa-

chronische ziekte

men aan de behartiging van belangen van harten vaatpatiënten. Een greep uit de activiteiten: • www.hartenvaatgroep.nl: informatie, actualiteiten en allerhande tips voor het dagelijks leven • Lifestylemagazine Vida met persoonlijke verhalen, achtergrondartikelen en nieuws van en voor leden • Folders en brochures met uitgebreide informatie over harten vaatziekten • Themabijeenkomsten, kookworkshops en cursussen Wilt u De Hart&Vaatgroep steunen

Frans van de Konijnenburg

(vanaf pagina 15)

door lid te worden? Dat kan voor slechts € 20 per jaar. Aanmelden kan via de website of bel: (088) 11 11 600. Met uw bijdrage maakt u het mogelijk om vertegenwoordigd te worden door deskundigen die werken aan bijvoorbeeld betere zorg, goede en betaalbare medicatie en een passende zorgverzekering voor iedereen. Tip: veel zorgverzekeringen vergoeden dit lidmaatschap. Adres: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag T (088) 11 11 600 E info@hartenvaatgroep.nl www.hartenvaatgroep.nl Redactieadres: Redactie Vida Postbus 300 2501 CH Den Haag

Hier kan ook uw advertentie staan.

Interesse?

Neem contact op met Ilse Eijkmans of Monique Helderman van De Hart&Vaatgroep: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag

Uitgever De Hart&Vaatgroep Bladmanagement Monique Helderman, Ilse Eijkmans Realisatie LVB Networks, Amersfoort Project- en eindredactie Günther Robben Redactie Esther Berendsen, Lisette Brom, Josefine Calma Redactieraad De Hart& Vaatgroep Riet Alaverdy-van der Knijff, Johan Durge, Charlotte de Jong, Sent Wierda Fotografie en illustraties Erik van der Horst, Walter van Kalsbeek, Mladen Pikulic, Allard de Witte Drukwerk Senefelder Misset, Doetinchem Lithografie Willem Teunissen Grafische

T (088) 11 11 600 E vida@hartenvaatgroep.nl www.hartenvaatgroep.nl

Bewerkingen

Service

Hart&Vaatcafe’s Dinsdag 22 september 2015 Publiekslezing ‘Hoge bloeddruk’ Tijd: 19.15 uur tot 21.30 uur Locatie: UMCU, Utrecht Kosten: gratis Meer informatie en aanmelden: via www.umcu.nl of hartenvaten@umcutrecht.nl Vrijdag 25 september 2015 Hoe gaat u of uw partner om met uw chronische ziekte? Tijd: 13:30 uur tot 19:00 uur Locatie: Reade, Amsterdam Kosten: Leden gratis, niet-leden € 5,Meer informatie en aanmelden: www.hartenvaatgroep.nl/agenda Dinsdag 29 september 2015 Informatieavond Spataderen Tijd: 19.00 uur tot 21.30 uur Locatie: Voorburg Kosten: gratis Meer informatie en aanmelden: www.hartenvaatgroep.nl/agenda Dinsdag 29 september 2015 M/V Verschillen in de gezondheidszorg Overdag: 13.30 uur tot 16.30 uur Lezingen: Specialisten aan het woord over gendersensitiviteit binnen hun vakgebied. Avond: 18.00 uur tot 20.30 uur Talkshow: In gesprek met professionals uit wetenschap, politiek en gezondheidszorg over m/v verschillen. Locatie: VUmc, Amsterdam Meer informatie en aanmelden: www.vumc.nl/dressredday Dinsdag 29 september 2015 Mode Event Dress Red day Tijd: 18.30 uur tot 22.00 uur Locatie: Fort Lent te Nijmegen Kosten: € 27,50 p.p. (incl. welkomst-

drankje en hapjes), €10 euro gaat naar het onderzoeksfonds Hart voor Vrouwen) Meer informatie en aanmelden: info@hartvoorvrouwen.nl Vrijdag 2 oktober 2015 Leefstijldag : Blijf actief, hoe doe je dat? Voor mensen met een longaandoening, hart- of vaatziekte en/of diabetes en hun mantelzorgers. Tijd: 10:00 uur tot 16:30 uur Locatie: UMCG Centrum voor Revalidatie, Haren Kosten: gratis Meer informatie en aanmelden: www.hartenvaatgroep.nl/agenda Dinsdag 20 oktober 2015 Start training stressmanagement De training is gebaseerd op de principes van de mindfulnessmethode en bestaat uit vijf groepsbijeenkomsten. Tijd: 13.00 uur tot 16.00 uur Locatie: Toon Hermans Huis, Venlo Kosten: €100,- voor niet-leden en € 75,- voor leden Meer informatie en aanmelden: www.hartenvaatgroep.nl/ stressmanagementtraining Dinsdag 10 november 2015 Informatieavond hartfalen Deze avond wordt door het regioteam Zuid-Holland georganiseerd in samenwerking met de Sint Franciscus Vlietland Groep. Tijd: 19.00 tot 21.30 uur, inloop vanaf 18.30 uur Locatie: Sint Franciscus Gasthuis, Rotterdam Kosten: gratis Meer informatie: www.hartenvaatgroep.nl/agenda en www.sfg.nl/voorlichtingsbijeenkomsten Aanmelden: cardiologie.patienten@sfvg.nl

Vida 29

Bezoek een Hart&Vaatcafé in Groningen, Leiden of Maastricht. Deelname is gratis. Donderdag 24 september Thema ‘Het vrouwenhart’ Donderdag 26 november Thema: ‘Hartfalen’ Tijd: 20.00 uur tot 21.45 uur Locatie: Martini Paviljoen, Martini Ziekenhuis, Groningen Meer informatie en aanmelden: secretaris regioteam Groningen, secretaris.noord@gmail.com, 06 - 16363468 Dinsdag 6 oktober Spreker: Cardioloog L. Hofstra Tijd: 19:30 uur tot 21:30 uur Locatie: Café de Vreede, Maastricht Meer informatie en aanmelden: www.hartenvaatgroep.nl/agenda Woensdag 28 oktober Tijd: 14.00-17.00 uur Locatie: Leiden Meer informatie en aanmelden: www.hartenvaatgroep.nl/agenda

Landelijke dagen De Hart&Vaatgroep

Kom ook naar één van onze landelijke dagen. Zaterdag 3 oktober 2015 Erfelijke hartaandoeningen, Maastricht UMC+, Maastricht Zaterdag 31 oktober 2015 Trombose, Soesterberg Zaterdag 7 november 2015 Vaatdag ‘Zorg voor Vaten’. Erasmus MC, Rotterdam Zaterdag 15 november 2015 ROW, Doorn Zaterdag 28 november 2015 Hartritmestoornissen, Soesterberg Kijk voor meer informatie op: www.hartenvaatgroep.nl/agenda

Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.

horizontaal

verticaal

12 1

13 4

30 25

26 30 33

14 17

22 18

28 2831 31 36

35 34

40 40

23 15

14 5

1 woonplaats; 2 bedwelming; 3 onbepaald voornaamwoord; 4 inhoudsmaat; 5 ieder; 6 politieke partij; 7 grondsoort; 8 symbool van de hoop; 13 kloostervader; 16 teder; 17 Indiase tokkelluit; 19 wat; 20 rund; 21 dik; 25 8 22 goeierd; 25 Hawaïaanse dans; 27 vervalst; 28 gave aan een godheid; 30 jong; 31 regelmatige plaatsing; 33 kunstproduct; 34 noodsignaal; 35 hoge berg; 36 takje.

9 11

1 oppervlaktemaat; 4 Chinees deegwaar; 6 zuivelproduct; 9 rivier in Tsjechië; 10 lawaai; 11 klein hert;; 12 bedekking; 14 afsluitende laag; 15 boomsoort; 18 mij; 19 koppotig weekdier; 23 plaats in de Verenigde Staten; 24 mapje; 26 hoeveelheid; 29 verbruikt; 31 voegwoord; 32 roem; 34 plaats in België; 36 boerenplaats; 37 steendruk; 38 deel van de rug; 39 indien; 40 zeepwater; 41 voorzetsel.

Kruiswoord

Puzzel & win!

Los de puzzel op en stuur deze voor 15 oktober 2015 naar: Redactie Vida, Postbus 300, 2501 CH Den Haag of naar vidaprijs@hartenvaatgroep.nl

Win het boek: Ziekelijk gelukkig Positief leven met een chronische aandoening Wanneer u voor het eerst hoort dat u chronisch ziek bent, gaat er veel door u heen. Van ongeloof, woede en angst tot ontkenning; u bevindt zich ineens in een achtbaan van emoties. Begrijpelijk, maar om verder te gaan met uw leven is het uiteindelijk nodig dat u leert omgaan met de nieuwe realiteit. Dit boek laat zien hoe u op een positieve manier kunt omgaan met alle reacties en gevoelens die het chronisch ziek zijn bij u losmaken. Hoe ziet een nieuwe start eruit? Wat zijn uw mogelijkheden? Hoe gaat u om met onbegrip van uw omgeving? Hoe hanteert u het eeuwige gevecht tegen vermoeidheid? En wat geeft je weer energie? De schrijver heeft zelf geen hart- of vaatziekte, maar is wel chronisch ziek. Haar ervaring kan steun geven aan alle mensen met een chronische aandoening.

Vida 30

En de winnaars zijn... We hebben mooie Kris Krokodil-tekeningen binnengekregen. Iedereen heel erg bedankt! Het was heel moeilijk kiezen.

1ste pr ij

s Kaartje s v o o r Linnaeu shof

2e prijzen Mega Bubbles

Bram

Fabienne, Wesley, René, Tine, Julia, Carlijn, Thalysha.

Van twee kanten

Renate de Cler (37)

‘Het de kinderen vertellen, was het allermoeilijkste’ Uw man kreeg in uw bijzijn een hartinfarct. Hoe was dat? ‘Enorm schrikken. Marc ging op de bank liggen en vroeg of ik de huisartsenpost wilde bellen. Maar ik had direct door dat ik 112 moest bellen. Hij werd paars, blauw en praten lukte hem niet. En hij was verlamd. Vreselijk. Om te voorkomen dat onze dochters, toen 4 en 7 jaar oud, alles meekregen, heb ik ze op de trap gezet met, hoe onverantwoord, chips als zoethoudertje. Binnen een paar minuten heeft een vriend van ons ze opgehaald.’

BEELD: Erik van der Horst

U heeft het uw kinderen vrij snel verteld. Hoe heeft u dat gedaan? ‘Het de kinderen vertellen, was het allermoeilijkste. De gedachte dat ik Marc misschien zou verliezen, was zwaar. Maar ’s nachts, toen ik van het ziekenhuis naar huis reed, ben ik gebroken. Hoe ga ik het de meiden vertellen? Thuis heb ik internet afgezocht naar kinderboeken die een hartinfarct uitleggen. Maar niets. Dus moest ik het zelf doen. Ik ben gaan nadenken hoe mijn kinderen denken. De jongste wist immers niet eens wat een hart was. Het moest rustig en heel simpel, met veel voorbeelden en beelden. Zo heb ik bloed omschreven als rode ranja. De meiden hebben het goed opgepikt en weten, op hun niveau, heel goed wat er met papa aan de hand is.’

Heeft dit u zelf ook geholpen? ‘Bij de verwerking zeker. Ik denk ook dat het andere ouders kan helpen als zij hun kinderen in begrijpelijke taal willen uitleggen dat iemand in hun omgeving een hartinfarct heeft gehad. Daarom heb ik een kinderboek geschreven: “Het kapotte hart van papa”. Onze meiden hebben erbij geholpen. Begrepen zij de tekst? En de tekeningen? En ze kwamen zelf met voorstellen. Dat heeft me goed gedaan.’

Het heeft u rust gegeven. Maakt u zich dan helemaal geen zorgen meer? ‘Het blijft altijd in mijn achterhoofd meespelen. Als Marc zich niet lekker voelt of als hij de telefoon een keer niet opneemt, als hij bijvoorbeeld naar de fotovakschool is of naar Texel, dan denk ik wel “het zal toch niet?”. Maar ja, achter de geraniums zitten, is ook geen optie. Bovendien willen wij juist dat de meiden onbezorgd kind kunnen zijn. Zij vertrouwen erop dat als er iets met papa aan de hand is, we hen dan uit de klas halen. Dat beschamen we niet. Daar zorgt onze hechte band wel voor.’

Op pagina 3 vertelt Marc de Cler hoe het is om van het leven te leren genieten na een hartinfarct <<<

Vida 31

Vragen over harten vaatziekten?

Bel de Infolijn Hart en Vaten Heeft u vragen over harten vaatziekten of gezonde leefstijl, bel dan de Infolijn Hart en Vaten. De voorlichters van de Infolijn Hart en Vaten staan u graag te woord over zaken zoals: • harten vaatziekten • risicofactoren voor harten vaatziekten • mogelijkheden voor onderzoeken of behandelingen

• het voorbereiden van uw bezoek aan uw arts • vragen naar aanleiding van uw bezoek aan uw arts • een gezonde leefstijl

Wij zijn er voor u! De voorlichters van de Infolijn Hart en Vaten zitten elke werkdag van 9.00 tot 13.00 uur klaar om uw vragen te beantwoorden. U kunt ook een mail sturen.

U kunt ons bereiken:

@ infolijn@hartstichting.nl

☎0900-3000 300

(tijdens kantooruren van 9.00 tot 13.00 uur)

De Infolijn Hart en Vaten is de gezamenlijke informatielijn van de Hartstichting en patiëntenvereniging De Hart&Vaatgroep.