ΔΙΟΡΓΑΝΩΣ Η ORGANIZ ED BY
Χ ΟΡ Η Γ ΟΙ S P ON S ORS
Σ ι ω π η λ ή π α ρ ο υ σί α : σ υ ν α ν τ ώ ν τ α ς τ ο ν Ζ ο γ γ ο λ ό π ο υ λ ο 4 5 χ ρ ό ν ι α μ ε τ ά Ε π ι μ έ λ ε ι α :
Ί ρ ι ς
Κ ρ η τ ι κ ο ύ
S i l e n t P r e s e n c e : m e e t i n g Z o n g o l o p o u l o s, 4 5 y e a r s l a t e r C u r a t e d
b y :
I r i s
K r i t i k o u
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος, στην έκθεση «Κινητική Τέχνη», που παρουσιάστηκε πριν από 45 χρόνια στους χώρους που σήμερα στεγάζονται η Ελληνοαμερικανική Ένωση και το Hellenic American College, εγκαινίασε νέα καλλιτεχνική τροπή στην ήδη σημαίνουσα πορεία του. Ήταν από τους πρώτους Έλληνες καλλιτέχνες που τόλμησε να εισαγάγει την κίνηση στα έργα του. Ο ίδιος στην εισαγωγή του καταλόγου της έκθεσης του 1971 σημείωνε, «Ζούμε μέσα στην καταπίεση της μηχανής, παρ’ όλα αυτά, το ερώτημα είναι αν υπάρχει υλικό μέσα σ’ αυτήν την καταπίεση που προσφέρει τη δυνατότητα να μεταμορφωθεί σε τέχνη». Το 1971 δεν ήταν χρονιά πρόσφορη σε καλλιτεχνικές καινοτομίες. Δικτατορία και λογοκρισία απέτρεπαν τους πνευματικούς δημιουργούς από την παρουσίαση του έργου τους. Οι χώροι εν τούτοις της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης διατηρούσαν τον χαρακτήρα που είχαν αποκτήσει κατά την περίοδο της χαμένης άνοιξης (1960-1967) ως χώροι διαλόγου των δημιουργών με το κοινό. Η δικτατορία δεν μπορούσε να παρέμβει στους χώρους της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. H Ελληνοαμερικανική Ένωση έθετε σταθερά τους χώρους της στην διάθεση της ελεύθερης έκφρασης. Πριν από τον Ζογγολόπουλο (12 Μαΐου – 4 Ιουνίου 1971) είχαν ήδη εκθέσει η Όπυ Ζούνη (9 Μαρτίου 1971) και η Ελένη Πόταγα (26 Μαρτίου με 8 Απριλίου 1971), από τις σημαντικότερες Ελληνίδες εικαστικούς με διεθνή αναγνώριση. Το ίδιο χρονικό διάστημα πραγματοποιήθηκαν συναυλίες του συγκροτήματος σύγχρονης μουσικής υπό την διεύθυνση του Θεόδωρου Αντωνίου. Το ανήσυχο κοινό και κυρίως οι νέοι αντιμετώπιζαν την επαφή με την ακηδεμόνευτη τέχνη και τους δημιουργούς ως φυγή από το κλειστοφοβικό κλίμα της εποχής. Άλλωστε, στους ίδιους χώρους έβρισκαν καταφύγιο και τα ανήσυχα φοιτητικά κινήματα. «Όταν δεν ανεχόμαστε την επανάληψη σ’ αυτό που κάνουμε, σημαίνει πως κάπου αλλού βρίσκεται το μυστικό μιας ανανέωσης που η διαίσθηση μας οδηγεί να κάνουμε τη γνωριμία του» συνεχίζει στην εισαγωγή του ο Γιώργος Ζογγολόπουλος. Οι σκέψεις του Ζογγολόπουλου φαίνονται να εκφράζουν ταυτόχρονα την φιλοσοφία και την πρακτική των δύο ιδρυμάτων που φιλοξενούν την έκθεση, φιλοσοφία που καλούμε τους φοιτητές μας να ακολουθήσουν. Πνευματική εξωστρέφεια, απορία και διάλογος, αναζήτηση της καινοτομίας. «Σε ό,τι πειραματίζομαι τώρα στον τομέα αυτόν, δεν έχω στόχο την αιωνιότητα αλλά το σήμερα»: με αυτή τη φράση κλείνει το εισαγωγικό σημείωμα του καταλόγου του 1971. Είναι αλήθεια όμως ότι όταν με πάθος προσπαθείς να διαμορφώσεις το σήμερα, τα ίχνη σου παραμένουν και για το «μετά». Η Ελληνοαμερικανική Ένωση και οι άνθρωποί της ζουν αυτή την εμπειρία μετά από 60 χρόνια από την ίδρυσή της. Το έργο του Ζογγολόπουλου συνομιλεί ύστερα από 45 χρόνια με 22 σύγχρονους καλλιτέχνες. Ο δημιουργικός άνθρωπος δεν επιζεί μόνο μέσα από το έργο του αλλά και μέσα από τον διάλογο με τους μεταγενέστερους, ακόμη και εν τñ ηχηρή απουσία του. Λεωνίδας Φοίβος Κόσκος Πρόεδρος Hellenic American University
2
In his exhibition "Kinetic Art", presented 45 years ago in the premises currently housing the Hellenic American Union and Hellenic American College, George Zongolopoulos took a brand new turn in his already influential artistic course. He was one of the first Greek artists who dared introduce motion in their artworks. As Zongolopoulos himself noted in the introduction of the 1971 exhibition's catalog, "Although it is true that, today, we live under the suppression of the Machine Age, we should ask whether event that suppression can be transformed into art". The year 1971 was not conducive to artistic innovations. Dictatorship and censorship discouraged intellectual creators from presenting their work. Yet, the grounds of the Hellenic American Union retained the character they had acquired during the years of the "lost spring" (1960–67) as places of dialog between creators and the public. The junta could not intervene in the premises of the Hellenic American Union; the Hellenic American Union firmly placed its grounds at the disposal of the freedom of expression. The exhibition of Zongolopoulos (May 12 – June 4, 1971) was preceded by those of Opy Zouni (March 9, 1971) and Eleni Potaga (March 26 – April 8, 1971), two of the most significant Greek visual artists of international repute. Around the same period of time, the Hellenic American Union premises hosted concerts of the contemporary music ensemble conducted by Theodore Antoniou. The cognizant public, especially the younger people, saw the contact with unchaperoned art and creators as a getaway from the claustrophobic climate of the time. Besides, these were the same premises that afforded refuge to the spirited student movements. "When everything we have been creating no longer pleases us, it means we must let our intuition begin again to search for the secret of creation", Zongolopoulos continues in his introduction, and his thoughts seem to also reflect the philosophy and practice of the two institutions hosting this exhibition; the philosophy, to which we also urge our students to adhere. Intellectual extroversion, inquiry and dialog, search for innovation. "My own experiments in art do not have as their target eternity but the present". This is the closing phrase of the 1971 catalog introduction. And yet, the truth is that, when you passionately engage in trying to shape the present day, your tracks live on long "thereafter". The Hellenic American Union and its people are living this experience 60 years after its inception. The work of Zongolopoulos converses with 22 contemporary artists 45 years later. Creative people do not only survive through their work, but also through their dialog with subsequent generations, albeit in their resounding absence. Leonidas Phoebus Koskos President, Hellenic American University
3
Θα σας γυρίσω 45 χρόνια πίσω, στις 12 Μαΐου του 1971, στα εγκαίνια της έκθεσης του Γιώργου Ζογγολόπουλου στην Ελληνοαμερικανική Ένωση. Εγώ, εικοσάρης τότε, πήγα να δω εκτεθειμένα τα καινούργια έργα του θείου Γιώργου που τα τελευταία χρόνια ετοίμαζε στο ατελιέ του. Όχι πια μάρμαρα και σμίλες, ούτε μπρούτζος και κολλητήρια, αλλά πλεξιγκλάς, φωτάκια, μοτεράκια και κόλλες. Το αποτέλεσμα φαντασμαγορικό! Σαν σε καλειδοσκόπιο γύριζαν οι εικόνες μπροστά στα γεμάτα έκπληξη και θαυμασμό μάτια μου. - Α! Να και το Σήμα της Ειρήνης του Μπέρτραντ Ράσελ… Γιατί όμως τοποθετημένο ανάποδα; - Έτσι πρέπει να είναι! απάντησε ο θείος Γιώργος. Τότε δεν κατάλαβα γιατί. Το γιατί το κατάλαβα μετά από μερικά χρόνια, όταν στο έργο του Ballet de Justice το “palais” έγινε “ballet” και μου έλεγε ότι φαντάστηκε τους δικαστές με τις τηβέννους και τις περούκες, φορώντας μαύρα καλσόν, να βγαίνουν από την πύλη του δικαστηρίου χορεύοντας μπαλέτο. Το κατάλαβα ξανά όταν την πρώτη του Ομπρέλα την έφτιαξε ξεσκισμένη με μια τεράστια τρύπα στη μέση. Όταν τον ρώτησα γιατί, μου είπε ότι αυτή η ομπρέλα θα μας «προστατεύει» από τον πυρηνικό όλεθρο. - Και οι Ολυμπιακοί Kύκλοι γιατί έξι και όχι πέντε; - Μα είναι αναφορά στο σύμβολο και όχι το σύμβολο το ίδιο, μου είχε απαντήσει. Για τον Γιώργο Ζογγολόπουλο όλα έπρεπε να είναι ανατρεπτικά, διαφορετικά, αλλιώτικα και πιθανόν ειρωνικά ή χιουμοριστικά. Στην έκθεση θα δείτε και ζωγραφικά έργα του. Εκείνος θεωρούσε τον εαυτό του καλύτερο ζωγράφο παρά γλύπτη, μάλιστα με τη σεμνότητα που τον διέκρινε, έλεγε ότι, μεγάλοι δημιουργοί είναι αυτοί που ανοίγουν καινούργιους δρόμους στην τέχνη, ενώ «εμείς είμαστε τεχνίτες, αρτιζανά». Εγώ που τον ξέρω από παιδί τον χαρακτηρίζω σαν πολυμήχανο κατακτητή, έναν κονκισταδόρο της τέχνης! Δεν νομίζω ότι υπήρξε μέρα ησυχίας στη μακρόχρονη ζωή του. Ήταν ένα ποτάμι σε συνεχή ροή. Είχε το πάθος του εξερευνητή. Έψαχνε συνέχεια καινούργια υλικά και εκφραστικά μέσα. Το 1969 το πλεξιγκλάς, τα μοτεράκια για την κίνηση και τα φώτα, αργότερα ενσωμάτωσε στον ανοξείδωτο χάλυβα το φως, τον αέρα και το νερό. Χωρίς να έχει γνώσεις υδροδυναμικής, με συνεχείς πειραματισμούς και έρευνες στο εργαστήριό του, κατακτούσε καινούργιες γνώσεις. Με πειράματα έβρισκε τους όγκους του νερού που χρειαζόταν για να κινήσει τα γλυπτά του, τους χρόνους ροής σε σχέση με τις διαμέτρους των σωλήνων. Συνεχώς έψαχνε και πειραματιζόταν με διαφορετικές ύλες και καινούργια υλικά για να δώσει κίνηση στα γλυπτά του, να τους βάλει αίμα, όπως έλεγε, και να τους δώσει ζωή. Έτσι, κατακτούσε συνεχώς καινούργιους… τόπους. Το αν ήταν καλύτερος γλύπτης, αρχιτέκτονας ή ζωγράφος ας το αποφασίσει ο καθένας μας μόνος του, αφού θαυμάσουμε το έργο του στην έκθεση. Νίκος Θεοδωρίδης Πρόεδρος Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου 4
Allow me to take you 45 years back, to May 12, 1971, the inauguration of George Zongolopoulos’s exhibition at the Hellenic American Union. In my early twenties then, I went to see on display the latest works Uncle George had been working on, in his studio over the past few years. Not with marbles and chisels or bronze and soldering irons anymore, but with plexiglass, lights, motors and glues. The result was spectacular! Kaleidoscope-like images twisted and twirled before my startled, awestruck eyes. – Oh! There is Bertrand Russell’s Peace Sign… But why is it upside down? – This is how it must be! Uncle George replied. At the time, I didn’t understand why. The reason dawned on me several years later when, in his work Ballet de Justice, he turned “palais” into “ballet” and told me he had pictured the judges, in their robes and wigs, putting on black tights and coming out of the court’s gate dancing ballet. And it dawned on me again when he created his first Umbrella, torn with a huge hole in the middle. When I asked him why, he told me that the umbrella would “protect” us from the nuclear holocaust. – And the Olympic Circles, why are they six instead of five? – Because, it’s a reference to the symbol, not the symbol itself, he had responded. To George Zongolopoulos, everything had to be subversive, different, distinctive, and possibly ironic or humorous. The exhibition features several of his paintings, too. George Zongolopoulos considered himself a better painter than sculptor; in fact, in his characteristic modesty, he used to say that the great creators are those who open up new avenues in art, while “we are just artisans, craftsmen.” Having known him since childhood, I would describe him as an ingenious conqueror, a conquistador of art! I doubt there was even a day of peace and calm in his long life. He was a river in continuous flow. He had the passion of an explorer. He constantly searched for new materials and expressive means. In 1969 it was plexiglass, lights and motors to power the motion in his sculptures; later he incorporated light, air and water into stainless steel. Lacking an educational background in hydrodynamics, it was through continuous experiments and investigation in his studio that he constantly conquered new knowledge. It was through experiments that he would determine the volumes of water necessary to set his sculptures into motion and calculate the flow time in relation to the diameters of the pipes. He was constantly researching and experimenting with different elements and new materials to imbue motion into his sculptures, infuse them with blood, as he used to say, and bring them to life. That was how he constantly conquered new… territories. Whether he was a better sculptor, architect or painter is something for each one of us to decide on his or her own. But first, let us enjoy his work in the exhibition. Nicos Theodoridis President, George Zongolopoulos Foundation
5
Η επιστροφή του Ζογγολόπουλου στην Ελληνοαμερικάνικη Ένωση, όπου το 1971 είχε παρουσιάσει για πρώτη φορά κινητικά έργα του, αποτελεί a priori μια πρόκληση! 45 χρόνια μετά, ο Ζογγολόπουλος επιστρέφει στους ίδιους φιλόξενους χώρους, αυτή τη φορά σαν «σιωπηλή παρουσία» δίπλα σε 22 καταξιωμένους σύγχρονους εικαστικούς προσφέροντας κίνητρα για έναν διάλογο μεταξύ του τότε και του σήμερα. Η έκθεση επιδιώκει να αφουγκραστεί τους ψιθύρους ή τις συνομιλίες των σημερινών δημιουργών μέσα από τη συνύπαρξη των διαφορετικών εικαστικών έργων τους, να ανιχνεύσει και να φωτίσει τον υποδόριο, μαγικό και υπαινικτικό διάλογο ο οποίος γεννιέται με αφορμή το έργο του Ζογγολόπουλου. Σταθμός και αφετηρία λοιπόν το έτος 1971. Χρονιά που συνεχίζεται ο πόλεμος στο Βιετνάμ, η χούντα στην Ελλάδα, προσγειώνεται το διαστημόπλοιο Apollo 14 στο φεγγάρι και ξεκινά η παραγωγή του πρώτου εξελιγμένου μικροεπεξεργαστή για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ο μοντερνιστής και ερευνητής Ζογγολόπουλος έχοντας διανύσει ήδη 45 χρόνια δημιουργικής πορείας, είναι από τους πρώτους Έλληνες καλλιτέχνες (μαζί με την Χρύσα και τον Τάκις) που ενσωματώνουν από τη δεκαετία του 1960 και μετά την κίνηση στα έργα τους. Με νεανικό πειραματισμό και εξαιρετική ευρηματικότητα εισάγει νέα υλικά, σαν δομικά στοιχεία στα έργα του, όπως είναι το γυαλί και το πλεξιγκλάς, ενώ ο χρόνος ενσωματώνεται και αυτός μέσω της κίνησης και της καταγραφής διαδοχικών χρονικών στιγμών. Η ακινησία ερμηνεύεται σαν σιωπή, σαν το κράτημα της αναπνοής, σαν αναμονή. Η κίνηση γεννάει τον ρυθμό και γίνεται η αρχή μιας πλαστικής και ποιητικής μετεξέλιξης του έργου. Χρησιμοποιεί το φως και τη βαρύτητα για να αποσπάσει την γλυπτική από τη στατική βάση της, εισάγοντας καινούρια μέσα στην ερμηνεία και στην εξέλιξη της γεωμετρικής μορφής του γλυπτού, του χώρου και του χρόνου. Η κίνηση δημιουργεί μια διαρκή εναλλαγή στη μορφή και το περιεχόμενο του έργου, καθώς η ύλη «ζωντανεύει» σε συνάρτηση με τον «ζωτικό χώρο» που αυτό βρίσκεται τοποθετημένο. Η κίνηση γίνεται εφικτή ύστερα από προσεκτική μελέτη όλων των παραμέτρων με απλό μηχανικό τρόπο, συνήθως με τη βοήθεια της βαρύτητας και του νερού, του αίματος των γλυπτών του, όπως ο ίδιος έλεγε. «Ειδικά, όταν πέφτουν οι τελευταίες σταλαγματιές, όταν τελειώνει το νερό, υπάρχει ένας ήχος, με μια διάκριση και με ένα ρυθμό. Όλα στο νερό είναι συναρπαστικά», έλεγε ο Ζογγολόπουλος σε συνέντευξή του το 1990 στον Ντένη Ζαχαρόπουλο. Τα κινητικά γλυπτά του Ζογγολόπουλου τη δεκαετία του 1970 άνοιξαν τον δρόμο για ακόμα μεγαλύτερη αφαίρεση στα έργα του εισάγοντας ένα εικαστικό λεξιλόγιο που το αποτελούσαν τα θεμελιώδη γεωμετρικά σχήματα: ευθείες, τρίγωνα, τετράγωνα, κύκλοι, αλλά και φυσικά στοιχεία όπως το νερό, ο αέρας, ο ήχος, το φως και η σκιά και με μοναδική έμπνευση δημιουργεί με αυτά εμβληματικά έργα τις επόμενες δεκαετίες. Έτσι, τα πρώτα κινητικά του έργα γίνονται οι προπομποί για τα μεγάλα κινητικά γλυπτά του που θα εγκατασταθούν σε δημόσιους χώρους, προσφέροντας τη χαρά και τη συγκίνηση όχι μόνο στους μυημένους στην τέχνη αλλά και στους απλούς θεατές ώστε να δώσουν το δικό τους νόημα στην καλλιτεχνική δημιουργία: οι Ομπρέλες στις Βρυξέλλες και στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, η Ασπίδα στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το Αίθριο στην πλατεία Συντάγματος, οι Τρεις Κύκλοι στον Κήπο των Γλυπτών στη Νέα Παραλία Θεσσαλονίκης και στα Γενικά Αρχεία του Κράτους στην Αθήνα, το Πεντάκυκλο στη σημερινή πλατεία της Ομόνοιας. Ο κατάλογος της έκθεσης στην Ελληνοαμερικανική Ένωση το 1971 τελειώνει με τα πιο κάτω λόγια του Ζογγολόπουλου: «Ζούμε μέσα στην καταπίεση της μηχανής, παρ’ όλα αυτά, το ερώτημα είναι αν υπάρχει υλικό μέσα σ’ αυτήν την καταπίεση που προσφέρει τη δυνατότητα να μεταμορφωθεί σε τέχνη. Σε ό,τι πειραματίζομαι τώρα στον τομέα αυτόν, δεν έχω στόχο την αιωνιότητα αλλά το σήμερα». Ο Ζογγολόπουλος με το ρηξικέλευθο έργο του κατάφερε να αντιστρέψει τα ίδια του τα λόγια! Είμαι βέβαιος ότι πέρα από ό,τι και όσα μπορούμε να πούμε για την έκθεση αυτή, ο ίδιος θα έλεγε απλά, με διάθεση να αστειευτεί: «Επιτέλους, μια έκθεση χωρίς ομπρέλες !» Άγγελος Μωρέτης Διευθυντής Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου 6
The return of Zongolopoulos at the Hellenic American Union, where the artist first presented his kinetic artworks in 1971, is an a priori challenge! 45 years later, Zongolopoulos returns to the same hospitable surroundings, this time as a “silent presence” alongside 22 renowned contemporary visual artists, offering incentives for a dialogue between then and now. The exhibition seeks to heed the whispers or conversations of today’s creators through the coexistence of their versatile visual artworks, as well as to detect and bring to light the subcutaneous, magical and suggestive dialogue that is prompted by the works of Zongolopoulos. 1971: a starting point and a milestone. A year when the war in Vietnam is still raging, as is the junta in Greece, the spaceship Apollo 14 is landing on the moon, and the production of the first advanced microprocessor for computers is launched. With a prior track record of 45 years of creation, modernist and researcher Zongolopoulos becomes one of the first Greek artists (along with Chryssa and Takis) to incorporate motion into his works from the 1960s onwards. With youthful experimentalism and exceptional imaginativeness, Zongolopoulos introduces new materials, such as glass and plexiglass, as structural components of his works, which come to also incorporate time through the introduction of motion and the capturing of consecutive moments in time. Immobility is interpreted as silence, as holding one’s breath, as waiting. Motion births rhythm and marks the beginning of a plastic and poetic evolution of his work. He employs light and gravity to release the art of sculpting from its statutory basis, introducing new means into the interpretation and development of the geometric form of sculpture, space and time. Motion causes a perpetual shift in the form and content of the artwork as material “comes to life” in interrelation with the “vital space” where it is located. Motion is rendered possible, after all parameters have been carefully examined, by simple mechanical means, usually with the help of gravity and water, the blood of his sculptures, as the artist used to say. “Especially when the last drops are falling, when the water is running out, there is a sound, with a distinction and a rhythm. Everything about water is fascinating,” said Zongolopoulos in a 1990 interview to Denys Zacharopoulos. Zongolopoulos’s kinetic sculptures of the 1970s paved the way for even greater abstraction in his works with the introduction of an artistic vocabulary comprised of fundamental geometric objects, such as lines, triangles, squares, circles, as well as natural elements, such as water, air, sound, light and shadow, and with which, together with unparalleled inspiration, he is to create several emblematic artworks over the course of the following decades. Thus, his early kinetic works are the precursors to his large-scale kinetic sculptures that will later be installed in public spaces, to the delight not only of the art connoisseurs but also of ordinary spectators, all of whom are free to interpret the artistic creation in their own, personal way: Umbrellas in Brussels and at the Macedonian Museum of Contemporary Art in Thessaloniki; Shield at the European Cultural Centre of Delphi; Atrium at Syntagma Square; Three Circles at the Garden of Sculptures of the Thessaloniki New Seafront and at the General State Archives in Athens; Five Circles at modern-day Omonia Square. The catalogue of the 1971 exhibition at the Hellenic American Union ends with the following words of Zongolopoulos: “Although it is true that, today, we live under the suppression of the Machine Age, we should ask whether even that suppression can be transformed into art. My own experiments in art do not have as their target eternity but the present.” Zongolopoulos, with his groundbreaking work, managed to contradict himself! I am absolutely certain that, aside from anything else one might say about this exhibition, the artist himself would have most likely, simply and humorously, quipped: “At last, an exhibition with no umbrellas!” Angelos Moretis Director, George Zongolopoulos Foundation
7
22 + 1 Παρουσίες
Η έκ θ εση «Σ ι ω π ηλή Π α ρ ου σ ία » π ου φ ιλ ο ξεν είτα ι σ ε τό π ο ιδα ν ικ ό -την Ελλην ο α μερ ικ α ν ική Ένωση, όπου το 1 9 71 ο Γ ι ώ ργος Ζ ογ γ ολόπ ου λος π α ρ ουσ ία σ ε την π ρ ωτο π ο ρ ια κ ή έκ θ εσ η « Κιν ητικ ή Τέχ ν η»-, αποτελ εί πόνημα τρι ώ ν περ ί πο υ ε τ ώ ν γ όν ιμης έ ρ ε υ ν α ς κ αι σ υν ο μιλία ς, α ν τα λλα γ ής ιδεών κ α ι α ρ χ είων , σ χ εδί ων, φωτογραφι ών κα ι ει κ ό νω ν μ ε τ ον Ά γ γ ε λο Μ ω ρ έ τ η, δ ιε υθ υν τή το υ Ιδρ ύμα το ς Γεωρ γ ίο υ Ζ ο γ γ ο λό π ο υλο υ. Η επ έτ ει ο ς αυτή τ ω ν 4 5 ε τ ώ ν , κ α ι η σ υ νερ γ α σ ία με την Ελλην ο α μερ ικ α ν ικ ή Έ ν ωσ η, σ τά θ ηκε γι α τη μι κρή μας ο μ άδ α ερ γασί α ς, π ου σ υ ζ ητ ού σ ε ήδ η ζ ωηρ ά τη δυν α τό τητα μια ς εικ α σ τικ ής σ υν ο μιλία ς σύγχρονω ν έργων τέχ νη ς μ ε τ ο έρ γ ο τ ου Γ . Ζ ογ γ ολόπ ου λο υ, α φο ρ μή γ ια μια εν ερ γ ο π ο ιημέν η ά σ κ ησ η θ έα σ η ς του συνόλ ου του έρ γο υ τ ο υ, εξ ε τ ά ζ ον τ α ς υ π ό τ ο π ρ ίσ μα της τη δια χ ρ ο ν ικ ή π ν ευμα τικ ή, α ισ θ ητικ ή -κ α ι, θ α τολ μούσα να πω , ηθ ι κ ή - αξ ί α τ ο υ κ α ι ε π ιβ ε β α ιώ ν ον τ α ς κ ατά τη διά ρ κ ειά της την α ν το χ ή το υ σ το σ ήμερ α . Το 1971, βλ έπ ον τ α ς τ α φ ω τ οκ ιν ητ ικ ά έ ρ γ α το υ Γ. Ζ ο γ γ ο λό π ο υλο υ, η Ma ria No rma n έγραφε στην Athens D ai l y Po st : « Ο Έ λλην α ς γ λύ π τ ης Γ ιώ ρ γ ο ς Ζ ο γ γ ο λό π ο υλο ς σ υσ τήθ ηκ ε σ το κ ο ιν ό της Α θήνας την Τ ετάρτη το απ ό γευμ α σ τ ην Ελλην οα με ρ ικ α ν ικ ή Έν ωσ η: εκ εί, τα 2 1 γ λυπ τά το υ π ρ ο κ ά λεσ α ν μια ζ ω ηρή αί σθηση, ό χ ι μ ό νο ν αποκ α λύ π τ ον τ α ς τ ο δ ημιου ργ ικ ό π ν εύμα εν ό ς μεγ ά λο υ σ το χ α σ τή, α λλά κ α ι εκεί νο ενός γλ ύπτη πα ρ ακ ι νο ύμ εν ου α π ό τ ην ε π ιθυ μία ν α θέσ ει την τέχ ν η το υ σ την υπ ηρ εσ ία το υ α ν θ ρ ώπ ο υ». Κα ι εί ναι ακ ρ ι βώ ς τ ο α ν θρ ώ π ιν ο α υ τ ό μέ τρ ο της ιδέα ς κ α ι της δο μής, των υλικ ών κ α ι της φό ρ μας, ευδι άκρι το στο σύνο λ ο τ ο υ έρ γ ου τ ου , π ου α π οτ έ λε σ ε κ α τά κ ά π ο ιο ν τρ ό π ο το σ υν εκ τικ ό ισ τό κ α ι έν α α π ό τα κύρι α ζ ητούμενα κα τ ά τ η δ ι αδ ι κ α σ ία ε π ιλογ ής τ ω ν σ ύ γ χ ρ ο ν ων έρ γ ων γ λυπ τικ ής κ α ι ζωγ ρ α φικ ής π ο υ σ υγ κεντρώθηκαν γύρω απ ό έναν ση μ α ν τ ικ ό σ ε α ρ ιθμό κ α ι π ε ρ ιεχ ό μεν ο π υρ ήν α έρ γ ων το υ μεγ ά λο υ Έλλην α κ α λλιτέ χνη, ακουμπώντας τη σι ω πη λ ή , α ν ε ξ ίτ ηλη π α ρ ου σ ία τ ου . Μ ια « Σιωπ ηλή Πα ρ ο υσ ία » π ο υ εξα κ ο λο υθ ο ύμε ν α ι χνηλ ατούμε και να αφο υγκ ρ αζ ό μ α σ τ ε α ρ κ ε τ έ ς δ ε κ α ε τ ίε ς α φό το υ εν α π ό θ εσ ε το δια κ ρ ιτό εκ τό π ισ μά της, ά λλ οτε επι σκεπτόμενοι δ η μ ό σι ες κ αι ι δ ιω τ ικ έ ς σ υ λλογ έ ς, ε κ θέ σ ε ις κ α ι ερ γ α σ τήρ ια κ ι ά λλο τε διερ χ ό μεν ο ι το υς λιγ ο στούς εξ ω στρεφεί ς δ η μ ό σι ο υς εντόπ ιου ς χ ώ ρ ου ς π ου α ν α λο γ ο ύν σ το β λέμμα μα ς. Μ ε τ ο ν Ά γγελ ο Μω ρ έ τ η, σ τ ον οπ οίο κ α τά κ ά π ο ιο ν τρ ό π ο ο φείλετα ι κ α ι ο τίτλο ς της έκ θ εσης, καθώ ς, αρχι κά δ ι ατ υπώ θ η κ ε α π ό τ ον ίδ ιο ω ς ε π ιθυ μία τρ ό π ο υ θ έα σ ης κ α ι κ α τα ν ό ησ ης των έρ γ ων το υ Γ. Ζογγολ όπουλ ου κα τ ά τ η ν ξ ενά γ ησ ής μα ς σ τ ην έ κ θε σ η « Γιώρ γ ο ς Ζ ο γ γ ο λό π ο υλο ς: Η α σ ίγ α σ τη π λησ μο νή στο αχανές της Α φαί ρ εση ς » τ ο κ α λοκ α ίρ ι τ ου 2 0 1 6 σ το Ίδρ υμα Βα σ ίλη κ α ι Ελίζα ς Γο υλα ν δρ ή σ την Άν δρο, επι δι ώ ξ αμε με απ ό λ υτ η σύμ π ν οια ν α α ρ θρ ώ σ ου με π ολλα π λές εσ τίες κ α ι δυν α τό τητες θ έα σ ης. Δ ι ατ η ρ ώ ντ ας τις π α ύ σ ε ις κ α ι τ ις ά ν ω τ ε λείες το υ β λέμμα το ς κ α ι α π ο φεύγ ο ν τα ς τις μο ν ο σ ήμα ντες δι ασταυρώ σει ς κα ι τ ι ς κ ατ αλ ηκ τ ικ έ ς σ υ σ χ ε τ ίσ ε ις. Ε ντ αγμ ένο ι σε έ ν α ν σ χ ε δ ια σ μέ ν ο α ρ χ ι τεκ το ν ικ ό ισ τό , δύο δια φο ρ ετικ ο ί π υρ ήν ες π ρ ωτότυπων έργω ν του Ζο γγο λ ό π ο υλ ου , σ τ ήθηκ α ν ω ς π α ρ ά λλη λα σ ύμπ α ν τα . Στο υς ίδιο υς χ ώρ ο υς εν τά χ θ ηκ α ν π ρ οθήκες με πολ ύτι μο αρ χ ει ακ ό υλ ι κ ό . Ο ι σ υ μμε τ έ χ ον τ ε ς ε ικ α στικ ο ί, σ υν ο μιλο ύν με το έρ γ ο το υ, χ ωρ ίς ν α τα υτίζονται με τη γλ ώ σσα κα ι τ η δ ο μ ή τ ου , π α ρ ου σ ιά ζ ον τ α ς, ω σ τό σ ο , εκ λεκ τικ ές σ υγ γ έν ειες με εκ είν ο , τό σ ο ως π ρ ος τι ς αναζ ητήσει ς κα ι τ α σύμ βο λ α , όσ ο κ α ι ω ς π ρ ος τ η δ ομή κ α ι τη χ ρ ήσ η των υλικ ών , κ α ι α κ ό μη, τη γ ρ α μμ ή και τη φόρμα. Κα τ ά κ άπο ι ο ν τ ρ όπ ο, τ ο δ ια δ έ χ ον τ α ι, τ ο δια σ ώζο υν κ α ι το επ α ν α σ υσ τήν ο υν . Δ η μ ι ο υρ γώ ντ α ς έ ν α μικ ρ ό ν ησ ί υ π οδ οχ ής με τα φωτο κ ιν ητικ ά έρ γ α το υ Γ. Ζ ο γ γ ο λό π ο υλου που εκτέθηκαν στ ο ί δ ι ο μ έρο ς 4 5 χ ρ όν ια π ρ ιν , ε ν τ ά ξ αμε μια σ υσ τά δα α π ρ ό σ μεν ων σ υν α ν τήσ εων σ τη συνέχει α. Σε αυτές, επ ι δ ι ώ ξαμ ε να σ υ μπ ε ρ ιλά β ου με τ όσ ο κ ά π ο ια π ρ ώιμα π α ρ α σ τα τικ ά έρ γ α το υ γ λύπ τη, σ υν δέοντάς τα με γλ υπτά ό π ω ς τ ο άλ ο γ ο τ ου Κ ώ σ τ α Α ν α ν ίδ α κ αι τη μετέωρ η α ν θ ρ ώπ ιν η φιγ ο ύρ α της Ελέν ης Ζ ευγαρί δου, όσο και ο ρι σμ ένα απ ό τ α λιγ ότ ε ρ ο γ ν ω σ τ ά κ α ι εκ τεθ ειμέν α ζωγ ρ α φικ ά έρ γ α το υ, εν θ α ρ ρ ύν ο ν τα ς τον δι άλ ογό τους με τη ν επι δ ί ω ξ η τ η ς α φ α ίρ ε σ ης κ α ι τ η δ ια χ ε ίρ ισ η της γ ρ α μμής κ α ι το υ χ ρ ώμα το ς σ τα έρ γ α το υ Γι άννη Αδαμάκου, τη ς Ν ανάς Β έττ α , τ ης Σ τ έ λλα ς Με λε τ οπ ο ύλο υ κ α ι της Άρ τεμης Πα π α δήμα . Τέ λ ο ς , τ ο μ εγ α λύ τ ε ρ ο μέ ρ ος τ ης έ κ θεσ ης α π ο τελεί μια εξα κ ο λο υθ ητικ ή α ν α ζήτησ η τη ς φόρμας και της δ ο μ ή ς , π ρ ο σκ α λώ ν τ α ς τ ον θε α τ ή σ ε μια κ ύκ λια π ερ ιήγ ησ η. Τα γ λυπ τά έρ γ α των 1 6 σ υμμετεχόντων σε αυτήν, δ η μ ι ο υρ γο ύν ε π ιμέ ρ ου ς θε μα τ ικ ού ς π υ ρ ήν ες κ α ι σ υσ π ειρ ώσ εις της φό ρ μα ς, έμμεσ ες οπτι κές σημάνσει ς κα ι εννο ι ο λ ο γικ έ ς σ χ έ σ ε ις με τ α π α ρ ουσ ια ζό μεν α έρ γ α το υ Γ. Ζ ο γ γ ο λό π ο υλο υ, δια τηρ ώντας μι α απόλ υτη αυτ ο νο μ ί α, αλλά α π ολα μβ ά ν ον τ α ς μια ς εν ερ γ ο π ο ιημέν ης σ υν ύπ α ρ ξης. Ίσως λοιπόν, ο καλύτερος τρόπος να αφουγκραστεί ο επισκέπτης τη φωνή της Σιωπηλής Παρουσίας του Γ. Ζο γ γ ο λ ό π ο υ λ ο υ , να είναι η περιπλάνησή του στην έκθεση με τον τρόπο ενός περιηγητή, σε ένα ανοιχτό τοπίο εναλλαγών και πολλαπλότητας. Ή, με τον τρόπο του αναγνώστη θραυσματικών σημειώσεων που αναζητούν και ενδεχομένως κατακτούν έναν κοινό λόγο. Ίρις Κρητικού Επιμελήτρια της έκθεσης 8
22 + 1 Presences The exhibition "Silent Presence" - hosted in the ideal space that is the Hellenic American Union, where in 1971 George Zongolopoulos presented the groundbreaking exhibition "Kinetic Art" - is the product of almost three years of fruitful research and discussions, exchange of ideas and files, drawings, photographs and pictures with Angelos Moretis, Director of the George Zongolopoulos Foundation. This 45th anniversary and the collaboration with the Hellenic American Union, triggered for our small working group, that already vigorously discussed the possibility of a discourse between contemporary art and the G. Zongolopoulos oeuvre, an activation exercise of viewing the whole body of his work, in the light of its timeless spiritual, aesthetic -and dare I say, ethical - value and confirming the duration of its strength until this day. In 1971, after seeing G. Zongolopoulos' photo-kinetic works, Maria Norman noted at the Athens Daily Post: "The Greek sculptor George Zongolopoulos was introduced Wednesday evening to Athenians at the Hellenic American Union, where his 21 works of sculpture caused a sensation, not only conveying the creative mind of a great thinker, but of an artist bent on placing his art in the service of men." And it is precisely this human measure of ideas and structures, materials and forms, visible throughout his whole body of work, that became in a way the connective tissue and one of the main criteria in the selection of contemporary sculptures and paintings gathered around a significant, in terms of number and content, core body of the great Greek artist's works, touching his silent, indelible presence. A "Silent Presence" that we still trace and hark decades after it deposited its discrete stature, sometimes visiting public and private collections, exhibitions and workshops and other times passing through the scarce local extrovert public spaces that our gaze can account for. Along with Angelos Moretis - to whom the title of the exhibition is attributed, because he was the first to express the desire to use this certain way of viewing and understanding the works of G. Zongolopoulos during our tour at the exhibition "George Zongolopoulos: Interminable plenitude in the vastness of abstraction" in the summer of 2016 at the Basil and Elise Goulandris Foundation in Andros - we pursued with absolute harmony to articulate multiple foci and perspectives. Retaining the pauses and semicolons of the gaze and avoiding unequivocal intersections and terminal associations. Integrated within a designed architectural web, two distinct nuclei of G. Zongolopoulos' original works have been set up as two parallel universes. In these same spaces are also hosted showcases of valuable archival material. The participating artists converse with his work, without identifying with his language and structure, proving, however, elective affinities with his oeuvre, both in terms of pursuits and symbols, as well as in terms of the structure and use of materials, and yet, the contour and the form. In a way, they succeed his work, rescue and reconstitute it. Creating a small island with G. Zongolopoulos' photo-kinetic works showcased in the same place 45 years ago, we have then integrated a cluster of unexpected encounters. In these, we have sought to include some of the sculptor's early figurative works, in association with sculptures such as the horse of Costas Ananidas and the floating human figure by Eleni Zevgaridou, as well as some of his less known and exhibited paintings, encouraging their discourse with the pursuit of abstraction and the handling of line and color in the works by Yannis Adamakos, Nana Vetta, Stella Meletopoulou and Artemis Papadima. Fi n al l y , th e l ar g e s t p a r t of t he e x hib it i o n is a p ersist ent q u est o f t he fo rm a nd t he st ructur e, i nvi ti ng the v ie w e r i n to a c ir c ula r wa nd e r ing . T he sc u lp t u res o f t he 1 6 a rt ist s c o mp o sing t his u nit , cr eate i nd i vi d ual the m ati c n u c le i a nd c lus t e r s , ind ir e c t v isu a l ma rk s a nd c o nc ep t u a l rela t io ns w it h t he pr es ented wor ks by G . Z o n go l o po u los , m a int a ining a n a b s olu t e a u t o no my, yet enjo ying a n a c t iv a t ed c o ex is tence. Thereby, perhaps the best way for the visitor to hear the voice of the Silent Presence of G. Zongolopoulos, is to wander the exhibition in the manner of a traveler within an open landscape of variations and multiplicity. Or in the manner of a reader of fragmentary notes seeking and eventually conquering a common language. Iris Kritikou Exhibition curator
9
Γ ι ώ ρ γ ο ς Ζ ο γγ ο λ ό π ο υ λ ο ς
10
G e o r g e Z o n go l opou l os
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Πλεξιγκλάς και φως, 1969-1971, πλεξιγκλάς και φως, 39 x 42 x 39 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Plexiglass and light, 1969-1971, plexiglass and light, 39 x 42 x 39 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
11
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Χωρίς τίτλο, 1969, ανοξείδωτος χάλυβας, πλεξιγκλάς και φως, 75 x 75 x 25 εκ., Συλλογή Πορταλάκη George Zongolopoulos, Untitled, 1969, stainless steel, plexiglass and light, 75 x 75 x 25 cm, Portalakis Collection
12
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Κολόνα, 1971, αλουμίνιο και λάμπα φθορισμού, 209 x 49 x 49 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Κινητικό με φως, 1971, φύλλο ανοξείδωτου χάλυβα και neon, 237 x 50 x 50 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου
George Zongolopoulos, Column, 1971, aluminum and fluorescent lamp, 209 x 49 x 49 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
George Zongolopoulos, Kinetic sculpture with light, 1971, stainless steel sheet and neon light, 237 x 50 x 50 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection 13
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Κύκλος με ελάσματα, 1976, ανοξείδωτος χάλυβας, 65 x 12 εκ., Συλλογή Άγγελου Μωρέτη George Zongolopoulos, Circle with spirals, 1976, stainless steel, 65 x 12 cm, Angelos Moretis Collection
14
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Ελάσματα, 1979, ανοξείδωτος χάλυβας, 61 x 31 x 14 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Spirals, 1979, stainless steel, 61 x 31 x 14 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
15
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Ασπίδα, 1986, ανοξείδωτος χάλυβας, 40 x 40 x 20 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Shield, 1986, stainless steel, 40 x 40 x 20 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
16
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Μνημείο Γοργοποτάμου, 1986, ανοξείδωτος χάλυβας και πλεξιγκλάς 93 x 85 x 85 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Monument of Gorgopotamos, 1986, stainless steel and plexiglass, 93 x 85 x 85 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
17
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Κυκλαδικό, 1990, ανοξείδωτος χάλυβας, 44 x 50 x 20 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Cycladic, 1990, stainless steel, 44 x 50 x 20 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
18
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Φακοί, 1978, ανοξείδωτος χάλυβας και πλεξιγκλάς, 64 x 20 x 16 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Lenses, 1978, stainless steel and plexiglass, 64 x 20 x 16 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
Κωστής (Τριανταφύλλου) & Γιώργος Ζογγολόπουλος, Κεραυνός, 1993, ηλεκτρικός κεραυνός, φακός, ανοξείδωτος χάλυβας, βακελίτης, σε ξύλινη βάση, 179 x 60 x 35 εκ., Συλλογή οικογένειας Α. Μπουτάρη Costis & George Zongolopoulos, Thunder, 1993, electrοnic lightning, lens, stainless steel, bakelite, on a wooden base, 179 x 60 x 35 cm., Family of A. Boutaris Collection 19
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Ολυμπιακοί κύκλοι, 2001, ανοξείδωτος χάλυβας, 61 x 67 x 40 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Olympic circles, 2001, stainless steel, 61 x 67 x 40 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
20
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Χωρίς τίτλο, 1981, ανοξείδωτος χάλυβας, 97 x 62 x 62 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Untitled, 1981, stainless steel, 97 x 62 x 62 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
21
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Τετράγωνα και καμινάδες, 1987, aνοξείδωτος χάλυβας, πλέγμα και πλεξιγκλάς, 45 x 38 x 16 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Squares and chimneys, 1987, stainless steel, wire grid and plexiglass, 45 x 38 x 16 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
22
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Ορθογώνιο, 1988-1990, ανοξείδωτος χάλυβας, 40 x 44 x 28 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Rectangle, 1988-1990, stainless steel, 40 x 44 x 28 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
23
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Σύνθεση με κύκλο, 1981, ανοξείδωτος χάλυβας, 40 x 44 x 14 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Composition with circle, 1981, stainless steel, 40 x 44 x 14 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
24
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Ελιά, 1965-1966, ανοξείδωτος χάλυβας, 142 x 75 x 25 εκ., Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Olive tree, 1965-1966, stainless steel, 142 x 75 x 25 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
25
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Χωρίς τίτλο, 1983, ακρυλικό σε καμβά, 137 x 137 εκ., Σ υ λ λ ο γ ή Ι δ ρ ύ μ α τ ο ς Γ ε ω ρ γ ί ο υ Ζ ο γ γ ο λ ό π ο υ λ ο υ George Zongolopoulos, Untitled, 1983, acrylic on canvas, 137 x 137 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
26
Γιώργος Ζογγολόπουλος, Χωρίς τίτλο, ακρυλικό σε καμβά, 142 x 155 εκ. , Συλλογή Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου George Zongolopoulos, Untitled, acrylic on canvas, 142 x 155 cm, George Zongolopoulos Foundation Collection
27
κ α λ λ ι τέχνες
Γ ι ά ν ν η ς
Α δ α μ ά κ ο ς
Κ ώ σ τ α ς
Α ν α ν ί δ α ς
Α ν δ ρ έ α ς
Α ρ α π ά κ η ς
Ν α ν ά Μ ά ρ ι ο ς Μ ά ρ κ ο ς
Γ υ π α ρ ά κ η ς
Ζ ε υ γ α ρ ί δ ο υ
Γ ι ώ ρ γ ο ς Σ π ύ ρ ο ς
Λ ά π π α ς Λ ι σ γ ά ρ α ς
Α φ ρ ο δ ί τ η Β α ρ β ά ρ α
Μ α υ ρ α κ ά κ η
Μ ε λ ε τ ο π ο ύ λ ο υ
Λ ί ν α
Μ π έ μ π η
Χ ά ρ η ς Σ τ έ λ ι ο ς
Ν α ζ λ ί δ η ς
Π α ν α γ ι ω τ ό π ο υ λ ο ς
Ά ρ τ ε μ ι ς
Π α π α δ ή μ α Π λ α τ ά κ η
Χ α ρ ά Σ τ έ φ α ν ο ς Κ ω σ τ ή ς
Σ ο υ β α τ ζ ό γ λ ο υ
( Τ ρ ι α ν τ α φ ύ λ λ ο υ )
Ρ ι χ ά ρ δ ο ς Γ ι ώ ρ γ ο ς
28
Λ ί τ η
Φ ώ σ κ ο λ ο ς Χ ο υ λ ι α ρ ά ς
A d a m a k o s
C o s t a s
A n a n i d a s
A n d r e a s
A r a p a k i s
L i n a
Β ο υ τ σ ι ν ά ς
Γ ι ώ ρ γ ο ς
Σ τ έ λ λ α
Υ i a n n i s
Β έ τ τ α
Γ ε ω ρ γ ι λ ά κ η ς
E λ έ ν η
A RTI S T S
B e b i
C o s t i s R i h a r d o s M a r k o s
F o s k o l o s
G e o r g i l a k i s
G i o r g o s
G y p a r a k i s
G i o r g o s
H o u l i a r a s
G i o r g o s S p i r o s
L a p p a s
L i s g a r a s
A f r o d i t e B a r b a r a S t e l l a
M a v r a k a k i
M e l e t o p o u l o u N a z l i d i s
H a r r i s S t e l i o s
L i t i
P a n a g i o t o p o u l o s
A r t e m i s
P a p a d i m a
C h a r a S t e f a n o s
S o u v a t z o g l o u
N a n a M a r i o s E l e n i
P l a t a k i V e t t a V o u t s i n a s
Z e v g a r i d o u
Γ ι ά ν ν η ς Α δ α μ ά κ ο ς Υ i a n n i s A d a m a k o s
Nimbus G, 2014, λάδι σε καμβά, 140 x 110 εκ. Nimbus G, 2014, oil on canvas, 140 x 110 cm
29
Κ ώ σ τ α ς Α ν α ν ί δ α ς C o s t a s A n a n i d a s
Α ν δ ρ έ α ς A n d r e a s
Δούρειος Ίππος (ΙΙ), 2008, ορείχαλκος 35 x 33 x 9,8 εκ. Trojan Horse (ΙΙ), 2008, brass, 35 x 33 x 9,8 cm
Χωρίς τίτλο, 2016, σίδερο (μαλακός χάλυβας), 60 x 27 x 22 εκ. Untitled, 2016, iron (mild steel), 60 x 27 x 22 cm
30
Α ρ α π ά κ η ς A r a p a k i s
Ν α ν ά N a n a
Β έ τ τ α V e t t a
Χωρίς τίτλο, 2014, μεικτή τεχνική σε χαρτί κραφτ κολλημένο σε μουσαμά, 49,5 x 34 εκ. Untitled, 2014, mixed media on kraft paper glued on canvas, 49.5 x 34 cm
31
Μ ά ρ ι ο ς Β ο υ τ σ ι ν ά ς M a r i o s V o u t s i n a s
Μ ά ρ κ ο ς Γ ε ω ρ γ ι λ ά κ η ς M a r k o s G e o r g i l a k i s
Close-up, 2016, ξύλο, σίδηρος, χαλκός, γυαλί, 148 x 15 εκ. Close-up, 2016, wood, iron, copper, glass, 148 x 15 cm
Πόδι, 2000, σίδερο, 41,5 x 30 x 30 εκ. Foot, 2000, iron, 41.5 x 30 x 30 cm
32
Γ ι ώ ρ γ ο ς Γ υ π α ρ ά κ η ς G i o r g o s G y p a r a k i s
Χωρίς τίτλο, 2014, συρματόσχοινο, PVC, 130 x 60 x 40 εκ. Untitled, 2014, wire rope, PVC, 130 x 60 x 40 cm
33
Ε λ έ ν η Ζ ε υ γ α ρ ί δ ο υ E l e n i Z e v g a r i d o u
Simon, 2015, ψημένος πηλός earthstone, 29 x 16 x 7,5 εκ. Simon, 2015, earthstone clay, 29 x 16 x 7.5 εκ.
34
Α φ ρ ο δ ί τ η Λ ί τ η A f r o d i t e L i t i
Λεμόνια, 2014, μπρούτζος, ψηφίδες, 50 x 50 εκ. Lemons, 2014, bronze, mosaic, 50 x 50 cm
Γ ι ώ ρ γ ο ς Λ ά π π α ς G i o r g o s L a p p a s
Λευκή φωτεινή φιγούρα, 2015, πλαστική μεμβράνη, μέταλλο, φωτεινές λυχνίες, 110 x 50 x 50 εκ. White luminous figure, 2015, plastic membrane, metal, lights, 110 x 50 x 50 cm
35
Σ π ύ ρ ο ς Λ ι σ γ ά ρ α ς S p i r o s L i s g a r a s
Sky 200 Sky 200
36
is x is x
the limit, 2016, επεξεργασμένο μέταλλο, φως, 20 x 20 εκ. the limit, 2016, elaborated metal, light, 20 x 20 cm
Β α ρ β ά ρ α Μ α υ ρ α κ ά κ η B a r b a r a M a v r a k a k i
Χωρίς Τίτλο, από την έκθεση «Tο απτό του άυλου», Μέδουσα, 2009, γύψος σε σίτα, 68 x 200 εκ. Untitled, from the exhibition “The tangibility of the intangible”, Medusa Art Gallery, 2009, plaster on stainless steel screen, 68 x 200 cm
Σ τ έ λ λ α Μ ε λ ε τ ο π ο ύ λ ο υ S t e l l a M e l e t o p o u l o u
Macrocosm II, 2015, ακρυλικό σε καμβά, 120 x 120 εκ. Macrocosm II, 2015, acrylic on canvas, 120 x 120 cm
37
Λ ί ν α Μ π έ μ π η L i n a B e b i
Πλέγμα, 2012, φύλλο μπρουτζίνας, πολυεστερικό ύφασμα, 450 x 90 εκ. Grid, 2012, immitation gold leaf, polyester fabric, 450 x 90 cm
38
Χ ά ρ η ς H a r r i s
Αμνησία, 75,5 x 42 Amnesia, 75.5 x 42
Ν α ζ λ ί δ η ς N a z l i d i s
2016, κεραμεικό, κερί, ξύλο, εκ. 2016, ceramic, wax, wood, cm
Σ τ έ λ ι ο ς Π α ν α γ ι ω τ ό π ο υ λ ο ς S t e l i o s P a n a g i o t o p o u l o s
Έκρηξη αγάπης από εξαρτήματα της μηχανής, 2014, μεταλλικά εξαρτήματα από το ιστορικό πλοίο «Νεράιδα», ύψος 220 εκ. Φωτογράφος: Theodore Manolopoulos Explosion of love, 2014, machine parts from the historic vessel “Neraida”, height 220 cm Photo by: Theodore Manolopoulos
39
Ά ρ τ ε μ ι ς A r t e m i s
Π α π α δ ή μ α P a p a d i m a
Femina, 2016, λάδι σε χαρτί, 60 x 60 εκ. Femina, 2016, oil on paper, 60 x 60 cm
40
Post meridiem, 2016, λάδι σε χαρτί, 60 x 60 εκ. Post meridiem, 2016, oil on paper, 60 x 60 cm
Χ α ρ ά Π λ α τ ά κ η C h a r a P l a t a k i
Χωρίς τίτλο, 2012, μέταλλο, 165 x 80 x 150 εκ. Untitled, 2012, metal, 165 x 80 x 150 cm
41
Σ τ έ φ α ν ο ς Σ ο υ β α τ ζ ό γ λ ο υ S t e f a n o s S o u v a t z o g l o u
Χωρίς τίτλο, 2015, μπρούτζος (μέθοδος χύτευσης στο χαμένο κερί), 205 x 69 x 82 εκ. Untitled, 2015, bronze (lost wax technique), 205 x 69 x 82 cm
42
Ρ ι χ ά ρ δ ο ς Φ ώ σ κ ο λ ο ς R i h a r d o s F o s k o l o s
Χωρίς τίτλο, 2015, μέταλλο, 70 x 34 x 22 εκ. Untitled, 2015, metal, 70 x 34 x 22 cm
Γ ι ώ ρ γ ο ς Χ ο υ λ ι α ρ ά ς G i o r g o s H o u l i a r a s
Της άνοιξης, 1999, ατσάλι, ύψος 240 εκ. Του καλοκαιριού, 2003, ατσάλι, σίδηρος, ύψος 267 εκ. Του χειμώνα, 2003, ατσάλι, ύψος 300 εκ. Of spring, 1999, steel, 240 cm height Of summer, 2003, steel, iron, 267 cm height Of winter, 2003, steel, 300 cm height 43
Ο κατάλογος αυτός εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2016, με την ευκαιρία διοργάνωσης της έκθεσης “Σιωπηλή παρουσία: συναντώντας τον Ζογγολόπουλο 45 χρόνια μετά” στις γκαλερί της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, από τις 22 Νοεμβρίου 2016 έως και τις 28 Ιανουαρίου 2017. Οργάνωση έκθεσης: Ελληνοαμερικανική Ένωση H e l l e n i c A m e r i c a n C o l l e g e ( H A EC ) Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου Επιμέλεια έκθεσης: Ίρις Κρητικού Συντονισμός οργάνωσης: Λίλα Μανιώτη, Διευθύντρια Πολιτιστικών Ελληνοαμερικανικής Ένωσης Μυρτώ Τσελέντη, Ελληνοαμερικανική Ένωση Άγγελος Μωρέτης, Διευθυντής Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου Ελπινίκη Δελαπόρτα, Ίδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου Γιαλένα Κλειδαρά Τεχνικός εγκατάστασης: Κώστας Γιαννακόπουλος Φωτισμοί: Νίκος Θεοτοκόγλου Οπτικοακουστικές εφαρμογές: Γιώργος Μπαλάνης Γιώργος Αγαλιανός Σχεδιασμός καταλόγου: Αντωνία Χουβαρδά Μεταφράσεις: Φωτεινή Πίπη
This catalogue was published in November 2016, on the occasion of the exhibition “Silent Presence: meeting Zongolopoulos, 45 years later” at the galleries of the Hellenic American Union from November 22, 2016 through January 28, 2017. Organized by: Hellenic American Union H e l l e n i c A m e r i c a n C o l l e g e ( H A EC ) George Zongolopoulos Foundation Curated by: Iris Kritikou Coordination: Lila Manioti, Director of Cultural Affairs, Hellenic American Union Myrto Tselenti, Hellenic American Union Angelos Moretis, Director, George Zongolopoulos Foundation Elpiniki Delaporta, George Zongolopoulos Foundation Υalena Kleidara Technical personnel: Kostas Giannakopoulos Lighting: Nikos Theotokoglou Audiovisual applications: George Balanis George Agalianos Catalogue layout and design: Antonia Chouvarda Translations: Fotini Pipi
Εκτύπωση καταλόγου: MS Press
Catalogue printing: MS Press
Ευχαριστούμε ιδιαίτερα την Αφροδίτη Λίτη και τον Γιώργο Χουλιαρά για την πολύτιμη συμβολή τους στην υλοποίηση της έκθεσης.
We warmly thank Afrodite Liti and Giorgos Houliaras for their valuable contribution to the exhibition.
44
ΔΙΟΡΓΑΝΩΣ Η ORGANIZ ED BY
Χ ΟΡ Η Γ ΟΙ S P ON S ORS
