Hawlati No.1754

‫نرخ‪ 1000 :‬دینار‬

‫رۆژنامەیەکی سیاسیی گشتیی ئەهلییە‬

‫ژماره (‪ )17٥4‬چوارشهممه ‪201٨/٥/16‬‬

‫بۆ هەڵبژاردنەکانی هەرێم پێداچونەوە‬ ‫بەدەنگدانی ئەلکترۆنی دەکرێت ‪3‬‬ ‫یەکێتی مەرجی هەیە بۆ بەدەست ژماردنی دەنگەکانی کەرکوک‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫وتەبێژی پەرلەمانی‬ ‫سویسرا بۆ ‪ ‬دەدوێت‬

‫‪4‬‬ ‫کەڵکەڵەی چەکهەڵگرتن لە‬ ‫کەلەی گۆڕانخوازان دەدات‬

‫بەشخوراوانی‬ ‫هەڵبژاردن‬ ‫دەچنە بەغدا ‪5‬‬

‫‪11‬‬ ‫دیجیتاڵ دیموکراسی‬

‫‪2‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫‪hawlatihawal@gmail.com‬‬

‫یەکێتی مەرجی هەیە بۆ بەدەست هەژمارکردنی‬ ‫دەنگەکانی کەرکوک‬ ‫سەعدی پیرە‪ :‬رێگە نادەین ئەم کەڵەگاییە بەسەرماندا تێپەڕێنرێت و شەقام دەجوڵێنین‪.‬‬ ‫بنار هیدایەت‬ ‫یەکێتی نیشتیمانی کوردستان بەدەست‬ ‫ه��ەژم��ارک��ردن��ی دەن��گ��ەک��ان��ی ک��ەرک��وک‬ ‫رەتدەکاتەوە ئاماژە ب��ەوەدەک��ات شەقام‬ ‫دەج��وڵ��ێ��ن��ن ل���ە ئ���ەگ���ەری ب���ەدەس���ت‬ ‫هەژمارکردنی دەن��گ��ەک��ان‪ .‬لەبەرامبەر‬ ‫ئەوەدا داوای هەیە هەڵبژاردن لە تەواوی‬ ‫عێراق ئەنجام بدرێتەوە‪.‬‬ ‫دوێ���ن���ێ ح���ەی���دەر ع���ەب���ادی س����ەرۆک‬ ‫وەزیرانی عێراق داوای کرد دەنگەکانی‬ ‫ک��ەرک��ووک بەدەست هەژمار بکرێنەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش کاردانەوەی یەکێتی نیشتیمانی‬ ‫کوردستانی بەدوای خۆیدا هێنا‪.‬‬ ‫سەعدی ئەحەد پیرە وتەبێژی یەکێتی‬ ‫نیشتیمانی کوردستان بە‪ ‬رایگەیاند‬ ‫«یەکێتی نیشتیمانی کوردستان سەرەتا‬ ‫ئ���ەوەی ب��اس��ک��ردووە ل��ە ه��ەر شوێنێک‬ ‫نیگەرانی هەبێت لەگەڵ هەڵبژاردنی‬ ‫دووب���ارەی���ە‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ە تەنها ل��ە ش��اری‬ ‫ک��ەرک��ووک ئ���ەوە زوڵ��م��ە ب��ەرام��ب��ەر بە‬ ‫یەکێتی دەکرێت»‪.‬‬ ‫وتیشی «ی��ان دەبێت لە هەموو عێراق‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن و دەن��گ��دان ب��ک��رێ��ت��ەوە یا‬ ‫یەکێتی رێگە ن��ادات ئ��ەم کەڵەگاییەی‬ ‫بەسەردا تێپەڕێنرێت‪ ،‬هەر کاتێک شتێکی‬ ‫لەو جۆرە کرا رای گشتی و نێودەوڵەتی‬ ‫دەخەینە سەرخەت»‪.‬‬ ‫ح��ەی��دەر ع��ەب��ادی دوێنێ رایگەیاند بۆ‬ ‫کۆتایی هێنان بە کێشەکانى کەرکوک‬ ‫داوادەک��ەم دەنگەکانى کەرکوک بە دەست‬ ‫ه��ەژم��ارب��ک��رێ��ن��ەوە‪ .‬ع��ەب��ادی داواش���ی‬ ‫ل��ە ک��ۆم��س��ی��ۆن ک����رد‪« ،‬ب���ە ش��ێ��وەی��ەک��ى‬ ‫دادپ���ەروەران���ە مامەڵە ل��ەگ��ەڵ سکااڵی‬ ‫الیەنەکان بکات لەسەر هەڵبژاردنەکان»‪.‬‬ ‫ئ�����ەم�����ەش ل����������ەدواى ئ�������ەوە ه�����ات‪،‬‬ ‫ل�����ەدواى ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەک��ە ت��ورک��م��ان و‬ ‫ع��ەرەب��ەک��ان��ى ک��ەرک��وک ڕای��ان��گ��ەی��ان��د‪،‬‬ ‫ساختەکاری و دەستکاری ئەنجامەکانى‬

‫قوباد تاڵەبانی لەگەڵ الهور شێخ جەنگی لە کاتی بانگەشەی هەڵبژاندنی حزبەکەیان لە کەرکوک‬ ‫هەڵبژاردن کراوە و دوایانکرد بەشێوەى‬ ‫دەستى هەژماربکرێتەوە‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات��ی��ش ل��ە ه��ەرێ��م ش��ەش الیەنی‬ ‫سیاسی و نەوەى نوێش لەسەر ئەو پرسە‬ ‫ڕاگەیەندراویان باڵوکردەوە و سەرجەمیان‬ ‫دەڵێن ساختەکاری لە ئەنجامەکاندا کراوە‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر گومانەکانی الیەنەکان لەسەر‬ ‫ئەنجامەکانی هەڵبژاردن‪ ،‬پارتی ئامادەیی‬ ‫دەربڕیوە دەنگەکان لەسەرانسەری هەرێم‬ ‫بە دەست هەژمار بکرێن‪ ،‬بەاڵم یەکێتی‬ ‫دژی ئەوەیە‪.‬‬ ‫وتەبێژی فەرمی یەکێتی لەو بارەیەوە‬

‫دەڵێت «ئەم هەموو ئیستغاللەی برادەرانی‬ ‫پارتی ب��ۆ‪ !..‬ئێمە جەختدەکەینەوە یا‬ ‫لەهەموو عێراق یا بەتەنها لەکەرکووک‬ ‫جێی قبوڵ و بێدەنگ بوون نیە»‪.‬‬ ‫ل��ە الی��ەک��ی ت���رەوە یهکێتی نیشتیمانی‬ ‫ک���وردس���ت���ان ل���ە ک���ەرک���وک ه���هڕهش���هی‬ ‫ج��واڵن��دن��ی شهقامی ک���وردی دهک���ات له‬ ‫کەرکوک‪ ،‬لەبەرامبەر فشارخستنە سەر‬ ‫ک���ورد ل��ە ش��ارەک��ە ل��ەالی��ەن هێزەکانی‬ ‫سەپاندنی یاسای حەیدەر عەبادی‪ ،‬بەهۆی‬ ‫ئ��اش��ک��راب��وون��ی ئەنجامە بەراییەکانی‬ ‫هەڵبژاردن‪.‬‬

‫له بانگهوازهکهدا که ئهمڕۆ سێشهممه ‪15‬ی‬ ‫ئایار باڵوکراوهتهوه تیایدا هاتووه «ئێمه‬ ‫له یهکێتی زۆر دانمان بهخۆماندا گرت‬ ‫و زیاتریش دانبهخۆماندا دهگرین‪ ،‬بهاڵم‬ ‫ههموو شتێک سنوری خۆی ههیه«‪.‬‬ ‫ئهو ههڵوێسته یهکێتی دواب���هدوای ئهو‬ ‫بارگرژییه دێت کە چهند رۆژێکه بههۆی‬ ‫ئ��اش��ک��راب��وون��ی ئهنجامه بهراییهکانی‬ ‫ههڵبژاردنهوه دروستبووه‪.‬‬ ‫ل��ه ب��ان��گ��هوازهک��هی یەکتی دا ه��ات��ووه‬ ‫«ئ����هو دهس���هاڵت���ه (س��هپ��ان��دن��ی ی��اس��ا)‬ ‫ئاگاداردهکهینهوه که بهشێک له میلیشیا‬

‫چ���هک���دارهک���ان و ح��زب��ه ت���ون���دڕهوه نا‬ ‫کوردییهکان دهستیانکردوه به ههڕهشه‬ ‫و پ��هالم��اردان��ی فهرمانبهرانی ک��ورد له‬ ‫کۆمسیۆنی ههڵبژاردن له کهرکوک»‪.‬‬ ‫بانگەوازەکە میلیشیاکان تۆمەتبار دەکات‬ ‫ک��ە پ��هالم��اری هاواڵتیانی ک��ورد دهدهن‬ ‫لهبهشێک له فهرمانگهکانی کهرکوک‪.‬‬ ‫یەکیتی جهختدهکاتەوە لەوەی که ئهگهر‬ ‫دهسهاڵتدارانی ئهمنی رێکاری پێویست‬ ‫نهگرنهبهر بهرامبهر ئهو توندوتیژییانهی‬ ‫لهژێر سێبهر سهپاندنی یاسادا دهکرێت‪،‬‬ ‫«ئ��هوه شهقامی ک��وردی دهجوڵێنین له‬ ‫پێناو پاراستنی هاواڵتیان»‪.‬‬ ‫هێزهکانی سهپاندنی یاسا به بڕیاری‬ ‫حهیدهر عهبادی‪ ،‬سهرۆک وهزیرانی عێراق‬ ‫له ‪16‬ی ئۆکتۆبهری راب���ردوهوه دۆسیهی‬ ‫ئهمنی پارێزگاکهی گرتۆتهدهست‪.‬‬ ‫له بانگهوازهکهی یهکێتی‪-‬دا هاتووه «هیچ‬ ‫بهرپرسیارێتی و س��زای��هک ههڵناگرین‬ ‫ک��ه ل��ه ج��واڵن��دن��ی ش��هق��ام��ی ک��وردی��دا‬ ‫دهک��هوێ��ت��هوه‪ ،‬بهههموو شێوهیهک ئهو‬ ‫گێرهشێوێنییه رهتدهکهنهوه که بهشێک‬ ‫له عهرهب و تورکمان و میلیشا چهکداره‬ ‫مۆڵهت پێنهدراوهکان ئهنجامی دهدهن‪.‬‬ ‫ئێمه لهگهڵ خۆشهویستی و ئاشتیداین له‬ ‫کهرکوک»‪.‬‬ ‫چەند رۆژێکە خۆپیشاندان و ناڕهزایی‬ ‫ع����هرهب و ت��ورک��م��ان��هک��ان��ی ک��هرک��وک‬ ‫بهردهوامی ههیهو یهکێتی به یاریکردن به‬ ‫ئهنجامی ههڵبژاردنهکان تۆمهتباردهکهن‪،‬‬ ‫ل��ەک��ات��ێ��ک��دا ئ���هو ح��زب��ه س��اخ��ت��ەک��اری‬ ‫رهتدهکاتهوه و ئاماژه به بهشداری فراوانی‬ ‫پێکهاتهی کورد دهکات له ههڵبژاردنهکانی‬ ‫‪12‬ی ئایاری رابردوودا‪.‬‬ ‫بهپێی ئهنجامه بهراییهکان که هێشتا‬ ‫کۆمسیۆن راینهگهیاندوه یهکێتی بهتهنیا‬ ‫نیوهی کورسییهکانی پارێزگای کهرکوکی‬ ‫بهدهستهێناوه‪ ،‬ئەمە جگە لە دەنگی الیەنە‬ ‫کوردیەکانی تر‪.‬‬

‫حزبە ناڕازییەکان دەستپێشخەرییەکی پارتی رەتدەکەنەوە‬ ‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫ئ����ەو ح���زب���ان���ەی ک���ە ن����اڕازی����ن لە‬ ‫ئەنجامی هەڵبژاردنەکان‪ ،‬داوایەکی‬ ‫پارتی بۆ هەژمارکردنی دەنگەکان‬ ‫ب��ە دەس���ت رەت���دەک���ەن���ەوەو داوای‬ ‫دووبارەکردنەوەی هەڵبژاردن دەکەن‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش بە پاساوی دەستکاریکردنی‬ ‫سندوقەکان‪.‬‬ ‫دوێ��ن��ێ م��هک��ت��هب��ى س��ی��اس��ى پ��ارت��ى‬ ‫کۆبونهوهیەکی تایبەت بە ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردنەکان گرێداو تێدا ئامادهیى‬ ‫ح��زب��هک��هی��ان ن��ی��ش��ان��دا ب��ۆ ئ���هوهى‬ ‫کۆمسیۆنى ب��ااڵى ههڵبژاردنهکانى‬ ‫عێراق دهنگهکانى ن��او سندوقهکان‬ ‫ههژمار بکرێتهوه‪ ،‬بهاڵم ههریهک له‬

‫هاوپهیمانى و کۆمهڵى ئیسالمى ئهوه‬ ‫رهت��دهک��هن��هوهو تاکه داوای���ان تهنها‬ ‫دووبارهکردنهوهى ههڵبژاردنهکاندا به‬ ‫ئامادهبونى موئهسهساتى نێودهوڵهتى‬ ‫که چاودێرى بکهن‪.‬‬ ‫ئارام قادر‪ ،‬یهکێک لهدامهزرێنهرانى‬ ‫ه��اوپ��هی��م��ان��ى ب���ۆ دی��م��وک��راس��ى و‬ ‫دادپ��هروهرى‪ ،‬له لێدوانێکدا به‪‬‬ ‫وت »تهبعهن ئێمه وهکو هاوپهیمانى‬ ‫دهزانین ساختهکارییهکى رێکخراوه‬ ‫پ��ێ��ش ئ����هوهى ه��هڵ��ب��ژاردن ئهنجام‬ ‫بدرێت ئهنجامدراوه‪ ،‬لهبهرئهوه ئهو‬ ‫دهسهاڵتهى ئهم ساختهکارییهى کردوه‬ ‫لهڕووى تهکنهلۆژیهوه توانیویهتى ناو‬ ‫سندوقهکان ئاڵوگۆڕ پێبکات‪ ،‬چونکه‬ ‫سندوقهکان لهژێر دهسهاڵتى ئهواندا‬

‫بووه»‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا وت���ی «م��ت��م��ان��هم��ان به‬ ‫دووبارهکردنهوهى ژمارهى دهنگهکان‬ ‫بهدهست نییه بهڵکو‪ ،‬داواى دووباره‬ ‫ئ��هن��ج��ام��دان��ى ه��هڵ��ب��ژاردن��هک��ان��ی��ان‬ ‫کردووه»‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات ه��اوژی��ن ع��وم��هر‪ ،‬بهرپرسى‬ ‫ن��اوهن��دى ههڵبژاردنى ک��ۆم��هڵ وتى‬ ‫«تهزویرهکه بهشێوەیەک ک��راوه کە‬ ‫ئێمە قبوڵی ناکەین و رەتیدەکەینەوە‪،‬‬ ‫باشترین شت و ب��ڕی��ارى کۆتاییمان‬ ‫ئ���هوهی���ه ک��ه ه��هڵ��ب��ژاردن دووب����اره‬ ‫بکرێتهوه به ئامادهبونى دام��ەزراوە‬ ‫ن��ێ��ودهوڵ��هت��ی��ی��ەک��ان ک��ه چ��اودێ��رى‬ ‫ه��هڵ��ب��ژاردن��هک��ان ب���ک���هن‪ ،‬چونکه‬ ‫دهزان��ی��ن س��اخ��ت��هک��اری��ی��هک��ان لهناو‬

‫سندوقهکانیشدا ئهنجامدراوهو الى‬ ‫خۆیان ب��ووه‪ ،‬چۆنیان ویستوه ئاوا‬ ‫دهستکاریان کردووه«‪.‬‬ ‫ه��هروهه��ا ئ��هوهش��ى روون��ک��ردهوه که‬ ‫حیزبهکهى لهسلێمانى زیاتر له ‪100‬‬ ‫ه��هزار دهن��گ و له ههولێر و دهۆک‬ ‫نزیکهى ‪ 100‬ه��هزار دهنگیان هێناوه‪،‬‬ ‫وتیشى «ئ��هوهم��ان قبوڵ نییه تهنها‬ ‫دهنگهکان به دهست بژمێردرێتهوه‪،‬‬ ‫چ��ون��ک��ه س��اخ��ت��هک��اری��ی��هک��ان به‬ ‫رێکخراوهیى کراوه»‪.‬‬ ‫دوێ��ن��ی��ش ش��هش الی��هن��ى ن���اڕازى له‬ ‫ئهنجامى ههڵبژاردنهکان له شارى‬ ‫ههولێر ل��هب��هردهم نوێنهرى نهتهوه‬ ‫یهکگرتووهکان‪ ،‬دژى ساختهکارى و‬ ‫گۆڕینى ئهنجامى ههڵبژاردنهکان‬

‫خۆپیشاندانیان ئهنجامداو تێیدا‬ ‫ب���هش���دارب���وون و داواى دووب�����اره‬ ‫ک����ردن����هوهى ه��هڵ��ب��ژاردن��هک��ان��ی��ان‬ ‫دهک����������ردهوه و ک�����ۆى پ���رۆس���هى‬ ‫ههڵبژاردنهکانیشان رهتکردهوه‪.‬‬ ‫ئ������هو ش������هش الی�����هن�����هى ک����ه ل��ه‬ ‫گ��ردب��وون��هوهک��هدا ب��هش��دار ب���وون‪،‬‬ ‫بریتین ل��ه (ه��اوپ��هی��م��ان��ی‪ ،‬گ���ۆڕان‪،‬‬ ‫ک��ۆم��هڵ‪ ،‬ی��هک��گ��رت��وو‪ ،‬ب��زووت��ن��هوهو‬ ‫شیوعی)‪.‬‬ ‫ئهو شهش الیهنه له بهیاننامهیهکدا‬ ‫ئاماژهیان بۆ ئهوهکردووه «ئهنجامه‬ ‫بهراییهکان و کۆى پڕۆسهى ههڵبژاردن‬ ‫به ت���هواوى رهت��دهک��هی��ن��هوه‪ ،‬بههۆى‬ ‫زهوت��ک��ردن��ى ئ���ی���رادهى ج��هم��اوهرى‬ ‫کوردستان و دزینى دهنگهکانیانهوه«‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪3‬‬

‫پیداچوونەوە بە بڕیاری بەکارهێنانی دەنگدانی ئەلیکترۆنی دەکرێت‬ ‫هیوا غفور‬ ‫ب���ڕی���اردهرى ئهنجومهنى کۆمسیۆنى‬ ‫ه��هڵ��ب��ژاردن و راپ��رس��ی ل��ە هەرێمی‬ ‫کوردستان رایدهگهنێت پێشتر بڕیارى‬ ‫ئهوه دراوه که بۆ ههڵبژاردنى پهرلهمانى‬ ‫ک���وردس���ت���ان ئ��ام��ی��ری ئ��هل��ی��ک��ت��رۆن��ى‬ ‫بهکاربهێنرێت‪ ،‬بهاڵم پێداچوونهوه بهو‬ ‫بڕیارهدا دەکەن‪.‬‬ ‫ئ��ی��س��م��اع��ی��ل خ���ورم���اڵ���ى‪ ،‬ب���ڕی���ادهرى‬ ‫ئ���هن���ج���وم���هن���ى ک��ۆم��س��ی��ۆن��ى ب����ااڵى‬ ‫ههڵبژاردنهکان له لێدوانێکیدا به ‪‬‬ ‫راگ��هی��ان��د «پێشتر وهک��و ئهنجومهنى‬ ‫کۆمسیۆنى ههڵبژاردنهکان بڕیارى ئهوه‬ ‫دراوه ک��ه ه��هڵ��ب��ژاردن��ى پهرلهمانى‬ ‫کوردستانیش به ئامێری ئهلیکترۆنى‬ ‫ب��هڕێ��وهب��چ��ێ��ت‪ ،‬ب���هاڵم ئێستا لهبیرى‬

‫ئهوهداین پێداچوونهوهیهک بهو بڕیارهدا‬ ‫بکرێت»‪.‬‬ ‫وتیشى «ل��ه دوو ه��هف��ت��هى داه��ات��وودا‬ ‫وهک��و ئهنجومهن دانیشتنێک له بارهى‬ ‫بهکارهێنانى جیهازى ئهلیکترۆنى بۆ‬ ‫ههڵبژاردنهکانى پهرلهمانى کوردستان‬ ‫دهک��هی��ن و ئ��هو کاته ب��ڕی��ارى کۆتایی‬ ‫لێدهدهین»‪.‬‬ ‫ئەمەش دوای ئ��ەوە دێ��ت کە سیستمی‬ ‫دەنگدانی ئەلیکترۆنی ناڕەزایی زۆرێک‬ ‫لە حزبە بەشداربوەکانی هەرێمی لە‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ئەنجومەنی نوێنەرانی‬ ‫عێراق بەدوای خۆیدا هێناو تێیدا پارتە‬ ‫دەس��ەاڵت��دارەک��ان��ی��ان تۆمەتبارکرد بە‬ ‫ئەنجامدانی ساختەکاریی‪.‬‬ ‫له ب��ارهى مهترسییهکانى هاککردن و‬ ‫بهرنامهڕێژى پێشترى ئامێرەکە لهالیهن‬

‫ئ��هو ک��هس��ان��هى ک��ه ه��ەوڵ��ی دەزەک���ردن‬ ‫ب��ۆ ن��او ئامێرەکە دەدەن‪ ،‬ئیسماعیل‬ ‫خورماڵى وتی «من پێشتر مهترسى خۆم‬ ‫لهو بارهیهوه راگهیاندبوو به ئاشکرا وتم‬ ‫که ئ��هم سیستهمه مهجالى ت��هزوی��ر و‬ ‫دهستکاریکردنى تێدایه«‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا وت���ی «ب����هاڵم ک���هس گوێى‬ ‫لێنهگرتم و داواک��هم��ی��ان زۆر بهههند‬ ‫وهرن���هگ���رت‪ ،‬ت��هن��ان��هت ه��هن��دێ الی��هن‬ ‫ک��ه رهخ��ن��هى ئ���هوهی���ان ل��ێ��دهگ��رت��م و‬ ‫پێیان ئ��هوت��م ئ��هوهن��ه ب��اس��ى خراپى‬ ‫ئ��هم سیستهمه م��ەک��ه و بهوشێوهیه‬ ‫نیه‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا ئهوانیش رهخنهیان‬ ‫لە بەکارهێنانی ئامێری ئهلیکترۆنى‬ ‫دەنگدان ههیهو دهڵێن فێڵمان لێکراوه و‬ ‫دهنگهکانمان براوه«‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەرچ��ی ب���ڕی���اردهرى ئهنجومهنى‬

‫کۆمسیۆنى ه��هڵ��ب��ژاردن و راپ��رس��ی لە‬ ‫هەرێمی کوردستان دەڵێت پێداچوونەوە‬ ‫بە بڕیاری بەکارهێنانی ئامێرەکە دەکەن‬ ‫بۆ هەڵبژاردنەکانی داهاتووی هەرێمی‬ ‫کوردستان‪ ،‬ب��ەاڵم هێشتا دی��ار نیە کە‬ ‫دەگ��ەڕێ��ن��ەوە ب��ۆ ش��ێ��وازە کۆنەکە یان‬ ‫رێگەی تر‪.‬‬ ‫ب���ڕی���ارە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەک��ان��ی ه��ەرێ��م��ی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل��ە ‪ ٣٠‬ئەیلولی داه��ات��وودا‬ ‫بەڕێوەبچێت‪ ،‬کە هەفتەی پێشوو سەرۆکی‬ ‫حکومەت ئ��ەو ب���ەروارەی دیاریکرد بۆ‬ ‫بەڕێوەچونی پڕۆسەکە‪ ،‬لەکاتێکدا دەبوو‬ ‫لە ئەیلولی ساڵی رابردوو بەڕێوەبچێت‪.‬‬ ‫ئیسماعیل خورماڵى وتی «من وهک چۆن‬ ‫پێشتر دژى ئامێری ئهلیکترۆنى بووم‬ ‫ئاواش لهداهاتوودا دژى دهبم و بهههموو‬ ‫شێوهیهک ئهوه رهتدهکهمهوه«‪.‬‬

‫ههندێ الیهن‬ ‫رهخنهى ئهوهیان لێدهگرتم‬ ‫و پێیان ئهوتم ئهوهنه‬ ‫باسى خراپى ئهم سیستهمه‬ ‫مەکه و بهوشێوهیه نیه‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێستا ئهوانیش‬ ‫رهخنهیان لە بەکارهێنانی‬ ‫ئامێری ئهلیکترۆنى‬ ‫دەنگدان ههیه‬

‫دابەزینی دەنگەکانی گۆڕان پاشەکشەیە یان ساختەکاریی؟‬ ‫هۆکاری کەمکردنی دەنگەکان بەالی هەندێک لە گۆڕانخوازەکانەوە هەمووی بۆ ساختەکاریی ناگەڕیتەوە‬ ‫ئارا ئیبراهیم‬ ‫هەندێک ل��ە گ��ۆڕان��خ��وازان حزبەکەیان‬ ‫روب�����ەڕووی رەخ��ن��ە دەک���ەن���ەوە بەهۆی‬ ‫دەرەن��ج��ان��ی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەک��ان و پێیان‬ ‫وای��ە پاشکشەی گ��ۆڕان ه��ەم��ووی بەهۆی‬ ‫س��اخ��ت��ەک��اری��ی��ەوە ن��ی��ە‪ ،‬بەشێکی ت��ری‬ ‫گۆڕانخوازەکان ئەمە رەتدەکەنەوە‪.‬‬ ‫لە هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی‬ ‫عێراقدا بزووتنەوەی گ��ۆڕان دەنگەکانی‬ ‫رووی لە دابەزین کرد‪ ،‬ئەمەش مشتومری‬ ‫زۆری هێنایە ئ��اراوە‪ .‬بەجۆریک هەندێک‬ ‫لە گۆڕانخوازەکان داوای چارەسەرکردنی‬ ‫هۆکاری کەمبونەوەی دەنگەکانیان دەکەن‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ع��هب��دواڵ م��هال ن��ورى‪ ،‬ههڵسوڕاوى‬ ‫دیاری گۆڕان رەتیدەکاتەوە کە پاشەکشەیان‬ ‫کردبێت و هۆکاری کەمبوونەوەی دەنگەکان‬ ‫دەخاتە ئەستۆی ساختەکاریی‪.‬‬ ‫عهبدواڵ مهال نورى به‪ ‬وت »دهیان‬ ‫بهڵگه و دیکۆمێنت ههیه که تهزویرێکى‬ ‫گ���هورهو رێکخراو ک���راوه ل��هس��هر ئاستى‬ ‫ههرێمى کوردستان و کهرکوک و ناوچه‬ ‫کێشه لهسهرهکان‪ ،‬تهزویرهکه بهقازانجى‬ ‫ب���هرهى دهس���هاڵت ک��ه پ��ارت��ى و یهکێتین‬ ‫کراوه«‪.‬‬ ‫لهتیف مستهفا‪ ،‬ئهندامى خولى پێشترى‬ ‫پهرلهمانى عێراق لهسهر فراکسۆنى گۆڕان‪،‬‬ ‫ل��ە وت��ارێ��ک��دا ک��ە ل��هس��هر کهمکردنهوهى‬ ‫دهنگهکانى گۆڕان نوسیویەتی‪ ،‬باسی چهند‬ ‫خاڵێک دەک��ات کە پێیوایە بوونەتە هۆی‬ ‫کەمبونەوەی دەنگەکانی گۆڕان‪.‬‬ ‫لهتیف مستهفا دهڵێت «من ناڵێم تهزویر‬ ‫ن���هک���راوه‪ ،‬ب��هڵ��ک��و ت��هزوی��رێ��ک��ى ب���اش و‬ ‫رێ��ک��خ��راوی��ش ک����راوه‪ ،‬ب���هاڵم داب��هزی��ن��ى‬ ‫دهنگهکانیش چاوهڕوان کراوبوون»‪.‬‬ ‫ه����هروهه����ا ه���ۆک���ارهک���ان���ى داب���هزی���ن���ى‬ ‫دهنگهکانى گۆڕانى باسکردووه و دهڵێت‬ ‫«ب��هش��داری��ک��ردن��ى الواز ل��هدهس��هاڵت��ێ��ک‬ ‫بهالوازى و لهڕێى کاراکتهرى الوازهوه که‬ ‫ئهدایان لهکاراکتهرهکانى دوو حزبهکه‬ ‫خراپتر نهبوبێت باشتر نهبووه«‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا دەڵ��ێ��ت «دووب����اره خۆکاندید‬ ‫کردنهوهى ئهوانهى پێشوو‪ ،‬وێنایهکى واى‬ ‫دروستکرد الى دهنگدهر که ئهمانیش وهک‬

‫بەشێک لە کاندیدەکانی بزوتنەوە گۆڕان لەکاتی بەڕێوەچونی بانگەشەی هەڵبژاردنی حزبەکەیان لەسلێمانی‬ ‫حزبهکانى تریان لێهاتووهو پۆستهکان‬ ‫ب��ۆ دهم��وچ��اوێ��ک��ه بهتایبهتى ک��ه ئێستا‬ ‫پهرلهمانتارى لهبهغدا ئیمتیازاتى زۆره«‪.‬‬ ‫ههروهها ئهوهشى رونکردووەتهوه که گۆڕان‬ ‫لهپهرلهمانى کوردستان دهنگیدا به یاساى‬ ‫ئیمتیازات و خانهنشینى پهرلهمانتاران‬ ‫وهک حزبهکانى دهسهاڵت‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ب��ە ب���ڕوای ع��ەب��دواڵ م��ەال ن��وری‪،‬‬ ‫ئ���ەو ئ��هن��ج��ام��ان��ە راس��ت��هق��ی��ن��ه ن��ی��ن کە‬

‫ب��اوک��راون��ەت��ەوە‪ .‬دەشڵێت کە ئ��ەوان لە‬ ‫دەنگەکانیان خۆشنابن‪.‬‬ ‫عەبدواڵ مەال نوری وتی «ئەگەر تەزویر‬ ‫نەبووایە لهسهر ئاستى سلێمانى براوهیهکى‬ ‫گهوره دهبوین و لهسهروو ئاستى ههولێر‬ ‫دهن��گ��هک��ان��م��ان زۆر زی���ادى دهک���رد و له‬ ‫کهرکوکیش کورسیمان مسۆگهر بوو لهسهر‬ ‫ئاستى دهۆکیش چ��اوهڕوان��ى کورسیمان‬ ‫دهکرد»‪.‬‬

‫وتیشى »ناڵێم گۆڕان کهموکورتى نهبووه‪،‬‬ ‫بهاڵم گریمان گۆڕان کهموکورتى ههبووه‬ ‫دانى پێدا دهنێین‪ ،‬بهاڵم یهکێتى و پارتى‬ ‫خیانهتى نیشتمانیان ه��هب��ووه و قوتى‬ ‫خهڵکیان بڕیوه و گهندهڵیان ههبووه‪،‬‬ ‫ههرگیز خهڵک گ��ۆڕان و پارتى یهکێتى‬ ‫ناکاته تاى یهک تهرازوهوه«‪.‬‬ ‫ه���هروهه���ا ئ���هوهش���ى روون����ک����ردهوه که‬ ‫گ��ۆڕان و هاوپهیمانهکانى ئهنجامهکانى‬

‫ههڵبژاردنیان رهتکردۆتهوهو قبوڵى ناکهن‬ ‫»گ��ۆڕان بهم ئهنجامهوه ناچێته بهغدا و‬ ‫قبوڵى ئهمه ناکات»‪.‬‬ ‫لهیهکهم ئێوارهی ئاشکرابوونی بەشێک‬ ‫لە ئەنجامە بەراییەکان گ��ۆڕان ههوڵى‬ ‫دبلۆماسى و یاسایى دهستپێکراوه بۆ ئهوهى‬ ‫«هاوکێشهکه راست بکرێتهوه«‪.‬‬ ‫ع��ەب��دواڵ م��ەال ن��وری وتیشی «ب���ژاردەی‬ ‫جهماوهری و بایکۆتیش لەبەردەماندایە»‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫کەڵکەڵەی چەکهەڵگرتن لە کەلەی گۆڕانخوازان دەدات‬ ‫گەنجەکان بیر لە دروستکردنی «هێزی پاراستنی دیموکراسی» دەکەنەوە‪ ،‬ئەگەرچی بە ئەزموونەکانیان باوەڕیان پێی نییە‬ ‫بنار هیدایەت‬ ‫بەشێک لە گۆڕانخوازەکان کە زۆرینەیان‬ ‫گەنجن لە هەوڵی دروستکردنی هیزێکی‬ ‫چەکداردان بە مەبەستی پاراستیان لە الیەن‬ ‫هەر هێرشێک کە بکرێتە سەریان‪ ،‬ئەمەش‬ ‫دوای ئەوەی شەوێکی تاڵیان لەناو ئاگربارانی‬ ‫هێزە دەسەاڵتدارەکەی سلێمانی بەسەربرد‪.‬‬ ‫هەندێک لە گ��ۆڕان خوازەکان پیشنیاریان‬ ‫ک��ردووە ئەو هێزە ناوی «هێزی پاراستنی‬ ‫دیموکراسی» بێت‪ ،‬پاساویشیان بۆ ئەمە‬ ‫ئەوەیە کە چەندین جار گۆڕان روبەڕووی‬ ‫ه��ێ��رش��ی چ���ەک���داری ب���ووەت���ەوە ک��ە ئ��ەو‬ ‫هێرشانەش بە زیانی پرۆسە دیموکراسییەکە‬ ‫شکاوەتەوە‪.‬‬ ‫شەوی ‪١٢‬ی ئایار تەنها بە ماوەیەکی کەم دوای‬ ‫ئاشکرابوونی بەشێک لە دەنگەکانی سنوری‬ ‫پارێزگای سلێمانی‪ ،‬میدیای بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫رایگەیاند کە سیستمە ئەلیکترۆنیەکەی‬ ‫دەن��گ��دان «ه��اک» ک���راوە‪ .‬ه��ەر دوای ئەمە‬ ‫هێزێکی چەکداری یەکێتی رۆیشتنە بەردەم‬ ‫مەکۆی س��ەرەک��ی ب��زووت��ن��ەوەی گ��ۆڕان لە‬ ‫گردی زەرگەتەو بۆ ماوەی چەند خولەکێک‬ ‫گردەکەیان دایە بەر دەستڕێژی گولە‪.‬‬ ‫ه���ەر ئ���ەو ش���ەوە ک��ۆم��ەڵ��ێ��ک ک��ەس��ی ن��او‬ ‫بزوتنەوەکە وێنەی خۆیان بە چەکەوە‬ ‫باڵوکردەوە کە هەندێک لەوانە گەنجەکان‬ ‫ب���وون ل��ەگ��ەڵ ه��ەن��دێ��ک ل��ە پێشمەرگە‬ ‫دێرینەکان کە ئێستا لە ریزی گۆڕانخوازاندان‪.‬‬ ‫خەلیل سەرکانی ئەندامی جڤاتی نیشتیمانی‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان بۆ ‪ ‬دهڵێت «یهکێک‬ ‫ل��هو ب��ژاردان��هى ل��هب��هردهم ب��زووت��ن��هوهى‬ ‫گۆڕاندایه دروستکردنی هێزێکی چهکداره‬ ‫بۆ مهکۆی سهرهکی لهبهر ئهوهى سنورێک‬ ‫بۆ ئهو دهستدرێژییانهى یهکێتی نیشتیمانی‬ ‫ک��وردس��ت��ان دابنێین‪ ،‬ئێمهش دهتوانین‬ ‫ک��وردس��ت��ان غ��هرق��ی خوێن بکهین‪ ،‬ب��هاڵم‬ ‫فشاری شهقام و رای گشتی و نێودهوڵهتیمان‬ ‫زیاتر بهالوه گرنگه«‪.‬‬ ‫ئهو شهوه بهیهکێک لهو شهوانه دادهنرێت‬ ‫خهڵکی سلێمانی چ��اوهڕێ��ی پێکدادانی‬ ‫چ���هک���داری ب����وون ل��هن��ێ��وان دوو هێزه‬ ‫س��هرهک��ی��ی��هک��هى ش��ارهک��ه‪ ،‬ب���هاڵم خەلیل‬ ‫سهرکانی ئاماژه بهوهدهکات کە لهسهرهتای‬ ‫درووس��ت��ب��وون��ی ب��زووت��ن��هوهى گ��ۆڕان��ەوە‬ ‫ئهوهیان راگهیاندووه کە بۆ ئهوه درووستبوو‬ ‫ن لە خزمەتی پرۆسهى سیاسیی ههرێمدا‬ ‫بن‪ ،‬نەک چەک هەڵگرتن‪.‬‬ ‫خەلیل سهرکانی وتی «ئێمە هاتین ویستمان‬ ‫پرۆسهى چهکداری بهکۆتا بهێنین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئهوان ئەو شهوه بهدۆشکه ئێمەیان بهر گولله‬ ‫دا‪ ،‬ئێمه بهنیازنین تهعهدا بکهین‪ ،‬بهاڵم‬ ‫پێویسته سنور بۆ دهستدرێژیکردنه سهر‬ ‫گۆڕان و گۆڕی نهوشیروان مستهفا دابنێین‪،‬‬ ‫چونکه ئهوه هێڵێکی سوره بۆ بزووتنهوهى‬ ‫گۆڕان»‪.‬‬ ‫لهدوای دروستبوونی بزووتنهوهى گۆڕان و‬ ‫جیابوونهوه لهیهکێتی نیشتیمانی کوردستان‪،‬‬ ‫ب��هش��ێ��ک ل��هس��هرک��رده س��هرب��ازی��ی��هک��ان��ی‬ ‫ی��هک��ێ��ت��ی ک���ە پ��اڵ��ی��ان دا ن���هوش���ی���روان‬ ‫مستهفاوه‪ ،‬هەندێکیان داوای پێکهێنانی‬ ‫هێزی چەکدارییان بۆ بزووتنەوەکە کرد‪،‬‬ ‫ب��هاڵم رێکخهری گشتی گ���ۆڕان س��هرک��رده‬ ‫سهربازییهکانی لەو هەنگاوە بێ ئومێد کرد‪.‬‬ ‫خهلیل سهرکانی وتی «یهکێتی بهنیازبووه‬ ‫ئهو شهوه شهڕی ناوخۆ دروستبکات‪ ،‬ئێمهش‬ ‫وهک��وو بزووتنهوهى گ��ۆڕان س��هدان ه��هزار‬ ‫چ��هک��داری خۆبهخشمان ههیه لهماڵهوه‬ ‫چ��هک��ی ه��هی��ه و س���هر ب��هب��زووت��ن��هوهى‬

‫چەند گۆڕانخوازێك لەشەوی هێرشکردنە سەر گردەکەی گۆڕان بەچەکەوە لەسەر گۆڕی نەوشیروان مستەفا‬ ‫بهرای من ئهوه کارێکی باشه سهرکردایهتی‬ ‫گۆڕانه‪ ،‬بهاڵم نهوشیروان مستهفا که خۆی‬ ‫گۆڕان ئهوه بکهن»‪.‬‬ ‫دروستکهری هێزی چهکدار و شانهى نوستوو‬ ‫ئەگەرچی هەندێک لە گۆڕانخوازە گەنجەکان‬ ‫و مهڵبهند و تیپ ب��ووه‪ ،‬ب��اوهڕی بههێزی‬ ‫ب��اس لە پێکهێنانی ئ��ەم هێزە دەک��ەن بۆ‬ ‫چهکدار نهماوه‪ ،‬بۆیه نهمانویست لهرێی‬ ‫پاراستنی خۆیان‪ ،‬بەێم هەندێکی تریان‬ ‫چهکدارهکانمانهوه واڵت وهک��وو سوریا و‬ ‫دەڵێن بوونی ئەو هێزە پێویستە بۆ پاراستنی‬ ‫لوبنان لێبکهین»‪.‬‬ ‫پرۆسەی دیموکراسی لە هەرێم ن��ەک بە‬ ‫جگە لە هەندێک لە پێشمەرگە دێرینەکان‪،‬‬ ‫تەنیا پاراستنی گردەکەیان‪.‬‬ ‫بەشێکی ت��ر ل��ە گ��ۆڕان��خ��وازە گەنجەکان‬ ‫عهلی حهمه ساڵح‪ ،‬پەرلەمانتاری گۆڕان لە‬ ‫باوەڕیان بە پێکهێنانی هێزی چەکدار هەیە‬ ‫نوسینێکدا دەڵێت « دیموکراسی بۆ ئهوهی‬ ‫بۆ بەرگریکردن لە خۆیان‪.‬‬ ‫پێبگرێت‪ ،‬پێویستی بههێزی پاسهوانه«‪.‬‬ ‫عهبدوڵاڵی کوێخا م��وب��ارهک کە یهکێکە‬ ‫هەروەها دەڵیت «ڕۆژێک پهرلهمان دادهخهن‪،‬‬ ‫ل���ە ه���ەڵ���س���وڕاوە گ��ەن��ج��ەک��ان��ی گ����ۆڕان‪،‬‬ ‫ڕۆژێک له بازگه سوکایهتی دهکهن‪ ،‬ڕۆژێک‬ ‫ل��هس��هر دروس��ت��ک��ردن��ی هێزێکی چ��هک��دار‬ ‫پ��هالم��اردهدهن‪ ،‬ڕۆژێ��ک ههڕهشهی کوشتن‬ ‫ب��ۆ ب��زووت��ن��هوهى گ����ۆڕان ب��ه ‪ ‬وت‬ ‫دهک��هن و له ههڵبژاردن ساخته دهک��هن و‬ ‫«بزووتنهوهى گ��ۆڕان پێویستی بههێزێکی‬ ‫دوات��ر دێنه س��هرگ��ردهک��ه‪ .‬بۆ ئ��هوهی ئهم‬ ‫چهکداری مونهزهمی راهێنهره‪ ،‬تاوهکوو‬ ‫میللهته ئومێدی گۆڕانکاری لهدهست نهدات‬ ‫شکۆی گ��ردی زهرگهته و مهکۆی سهرهکی‬ ‫باشترین ب���ژارده دروستکردنی هێزێکه‬ ‫بزووتنهوهکه بپارێزێت‪ ،‬ئێستا ئهگهر دوو‬ ‫ب��ۆ پاراستنی دهن��گ��دهر و خۆپیشاندهرو‬ ‫پۆلیس یا دوو چهکداری لێیه‪ ،‬دهبێت بکرێن‬ ‫سندوقهکانی دهنگدان‪».‬‬ ‫به ‪ 30‬چهکداری مەشقپێکراو»‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەرچ��ی ع��ەب��دوڵ��اڵی کوێخا م��وب��ارەک‬ ‫وتیشی «پێویستیمان به شانه و رێکخستنی‬ ‫دەڵێت پێویستیان بەهێزیکی ‪ 30‬کەسی هەیە‬ ‫چهکداری ههیه‪ ،‬ئهوه بۆ بزووتنهوهى گۆڕان‬ ‫متمانهى لهسهر ههبێت‪ ،‬دهبێت قهناعهت‬ ‫بۆ پاراستنی گردەکە‪ ،‬ب��ەاڵم عەلی حەمە‬ ‫پرسێکی گرنگه‪ ،‬ب��هاڵم نامانهوێت وهکوو‬ ‫بهوه بکات بۆ ئهوهى گردهگه پارێزراو بێت‬ ‫ساڵح دەڵێت «ئێستا زیاتر له ‪ ١0‬ههزار کهس‬ ‫یهکێتی و پارتی هێزی ‪ 70‬و ‪ 80‬دروستبکهین‪.‬‬ ‫خۆبهخشانه ئامادهن بۆ ئهم هێزه‪».‬‬ ‫هێزێکی چهکداری رێکخستنی دروستبکات‪،‬‬ ‫بزووتنهوهى گ��ۆڕان پێویستی بههێزێکه‬

‫گۆڕان لهبهرنامهیدایه‬ ‫هێزهکانی یهکێتی و‬ ‫پارتی بکات بههێزێکی‬ ‫نیشتیمانی‪ ،‬بۆیه گۆڕان‬ ‫دروستکردنی هیچ‬ ‫هێزێکی چهکداری‬ ‫لهبهرنامهیدا نیه و‬ ‫بهنیاز نین هیچ هێزێکی‬ ‫سهربازی دروستبکهین‬

‫هەروەها دەڵێت «کاتێک هیچ هێزێک نیه‬ ‫سندوق و دهنگدهرو خۆپیشاندهرو ههموان‬ ‫بپارێزێت و دوو حیزب هیزی خۆیان ههیه‪،‬‬ ‫ئیتر کاتی ئهوه هاتووه هێزێک بۆ پاراستنی‬ ‫پرۆسه دیموکراسییهکان دروستببێت‪« .‬‬ ‫ب�����ەاڵم ئ����ەم ب���ۆچ���وون���ە الی ه��ەم��وو‬ ‫گۆڕانخوازەکانەوە پشتگریی ناکرێت‪ ،‬بەڵکو‬ ‫هەندێکی ب��ە پێویستی دەزان���ن ک��ە بیر‬ ‫لە ک��اری لەوشێوەیە نەکرێتەوەو هەوڵی‬ ‫یەکخستنی هێزە چەکدارەکانی یەکێتی و‬ ‫پارتیش بدەن‪.‬‬ ‫سهرکهوت حهسهن ناسراو بهسهرکهوتی‬ ‫کوبه کە پێشتر لە ناو یەکێتی دا بەرپرسی‬ ‫ئاسایشی سلێمانی ب���ووە‪ ،‬ب��ه ‪ ‬وت‬ ‫«ب��زووت��ن��هوهى گ���ۆڕان پێویستی بههیچ‬ ‫هێزێکی سهربازی نیه‪ ،‬چونکه بۆچوونی‬ ‫سهرکردهکانی گۆڕان ئهوهیه بزووتنهوهکه‬ ‫بهدوور بێت لههێزی سهربازییهوه«‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات ح��هس��هن حسێن ن��اس��راو ب��ه دێو‬ ‫حهسهن کە یەکێکە ل��ەو گۆڕانخوازانەی‬ ‫ب���اوەڕی ب��ە چ��ەک هەڵگرتن نیە‪ ،‬لهسهر‬ ‫ئ��هو پرسه بۆ ‪ ‬ئ��ام��اژه ب��هوهدهک��ات‬ ‫«ب��زووت��ن��هوهى گ���ۆڕان لهبهرنامهیدایه‬ ‫هێزهکانی یهکێتی و پارتی بکات بههێزێکی‬ ‫نیشتیمانی‪ ،‬بۆیه گۆڕان درووستکردنی هیچ‬ ‫هێزێکی چهکداری لهبهرنامهیدا نیه و بهنیاز‬ ‫نین هیچ هێزێکی سهربازی دروستبکهین»‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی گۆڕان هێرشهکهى شەوی ‪١٢‬ی‬ ‫ئایار دەخاتە بهرنامهى کۆبوونهوهکانهوه بۆ‬ ‫تاوتوێکردنی ئەو روداوە وەکو پێشهاتێکی‬ ‫نوێ‪.‬‬ ‫محهمهد تۆفیق رهحیم بهرپرسی ژووری‬ ‫پهیوهندییه دیپلۆماسییهکان و ئهندامی‬ ‫خانهى راپ��هڕان��دن��ی ب��زووت��ن��هوهى گ��ۆڕان‬ ‫لەو بارەیەوە به ‪ ‬وت «تا ئێستا هیچ‬ ‫قسهیهکی فهرمیمان لهسهر ئهو هێرشه نیه‪،‬‬ ‫بەاڵم ئهو رووداوهمان خستووەته سهر مێزی‬ ‫کۆبوونهوهکانی سهرکردایهتی بزووتنهوهى‬ ‫گۆڕان»‪.‬‬ ‫یەکێتی نیشتیمانی کوردستان کە پێشتر‬ ‫ڕێکەوتنی لەگەڵ گۆڕاندا هەبووە‪ ،‬دوای‬ ‫ئەم هێرشە جۆرێک لە نەرمی دەنوێنێت‬ ‫بەرامبەر بە گۆڕان‪.‬‬ ‫شێخ جەعفەر شێخ مستەفا فەرماندەی‬ ‫گشتی هێزەکانی ‪ 70‬ی یەکێتی وا ناوی‬ ‫هاتووە هێرشەکە ئەو ئەنجامی دابێت تا‬ ‫ئێستا خۆی ئەوەی رەتنەکردۆتەوە‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئ��ەوەش��دا دەڵێت کە حزبەکەی پابەندە‬ ‫بە ن��اوەڕۆک��ی ئامانجی ئ��ەو رێککەوتنە‬ ‫سیاسیەی کە لەگەڵ گۆڕاندا هەیەتی»‪.‬‬ ‫شێخ جەعفەر لە رونکردنەوەیدا کە لەسەر‬ ‫دۆخی ئەمنی و سیاسی هەرێمی کوردستان‬ ‫و ش��اری سلێمانی ب��اڵوی��ک��ردەوە دەڵێت‬ ‫«یەکێتی ب��ە ئامانجی راگرتنی ئارامی‬ ‫سەقامگیری و تێکنەچوونی ئاشتەوایی‬ ‫کۆمەاڵیەتی بەردەوامبوونی ژیانی ئاسایی‬ ‫و رۆژان�����ەی هاوواڵت���ی���ان ب��ەب��ێ ئ���ەوەی‬ ‫یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان چاوی لە‬ ‫پابەندبوونی الیەنەکانی ئەو رێککەوتن‬ ‫نامەیە بووبێت»‪.‬‬ ‫شێخ جەعفەر لە روونکردنەوەکەدا دەڵێت‬ ‫«ئێستاش لەهەمان پێناودا‪ ،‬بۆ بەرژەوەندی‬ ‫گشتی و ئارامی گوزەران و ژیانی هاوواڵتیان‪،‬‬ ‫یەکێتی پابەندە بە ناوەڕۆکی ئامانجی ئەو‬ ‫رێککەوتنە سیاسییانە لەگەڵ سەرجەم‬ ‫الیەنەکان بەگشتی و بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫بەتایبەتی کە هەمیشە رێزمان بۆ کاک‬ ‫نەوشیروان هەب��ووە وەکو سەرکردەیەکی‬ ‫دیار»‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪5‬‬

‫کۆبونەوەی حزبە‬ ‫ناڕازییەکان‬

‫بنار هیدایهت‬ ‫ئ��ەو ش��ەوەی کە ئەنجامە بەراییەکانی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن ئ��اش��ک��راب��وون‪ ،‬ی��ەک��ەم درز‬ ‫کەوتە نێوان خەونی پێکەوە رۆیشتنی‬ ‫کورد ب��ەرەو بەغدا‪ ،‬بە هیوای هاڵهاتنی‬ ‫رۆژێکی نوێ دوای روداوەکانی ریفراندۆم‬ ‫و ‪١٦‬ی ئۆکتۆبەر‪ ،‬ب��ەاڵم ئێستا ک��ار بۆ‬ ‫دروستکردنی دووبەرەی کوردی دەکرێت‪،‬‬ ‫ئەوانیش بەرەی یەکێتی و پارتی و بەرەی‬ ‫ئەو الیەنانەی کە خۆیان بە «بەشخوراو»‬ ‫دەزانن‪.‬‬ ‫هەریەکە لە گۆڕان و کۆمهڵ‪ ،‬هاوپهیمانی‬ ‫و یهکگرتوو لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی‬ ‫ع��ی��راق‪ ،‬ک���ۆی پ��رۆس��ەی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە هەرێمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان و ن��اوچ��ە داب��ڕێ��ن��راوەک��ان‬ ‫رەت����دەک����ەن����ەوە‪ ،‬ه����اوک����ات ب�����ەدوای‬ ‫دروستکردنی بەرەیەک دەکەن بێ یەکێتی‬ ‫پ��ارت��ی‪ .‬ب��ڕی��ارە ئ��ەم��ڕۆ چ��وارش��ەم��ەش‬ ‫شاندێکی ئەو بەرەیە بچێتە بەغدا بۆ‬ ‫دروستکردنی هاوپهیمانێتی‪.‬‬ ‫پ��ارت��ە ب��ەش��خ��وراوەک��ان دووش��هم��م��هی‬ ‫رابردوو لهشاری ههولێر کۆبوونهوهیەکی‬ ‫لوتکهیان لهبارهگای یهکگرتووی ئیسالمی‬ ‫سازکرد‪ ،‬کە تێیدا بهرههم ئهحمهد ساڵح‬ ‫پێشنیاری بهرهیەکی نوێی ک��ردووه بۆ‬ ‫چوونە بهغدا ئەمەش لە الی حزبەکانی‬ ‫ت��ری رەت��ن��ەک��راوت��ەوە‪ .‬ب��ەاڵم یەکیتی و‬ ‫پارتی پێیان وایە ئەو بەرەیە سەرکەوتوو‬ ‫نابێت لە تەنگ پێهەڵچنین بە یەکیتی و‬ ‫پارتی‪.‬‬ ‫پارتی‪ :‬بهرههم ساڵح لهدروستکردنی‬ ‫بهرهیهکی جیاواز سهرکهتوو نابێت‬ ‫ف��ازڵ بهشارهتی ئهندامی ئهنجوومهنی‬ ‫س���هرک���ردای���هت���ی پ���ارت���ی دی��م��وک��رات��ی‬ ‫کوردستان بە ‪ ‬وت «ههر پارتێکی‬ ‫سیاسی لهکوردستان ئ��ازاده لهوهى چۆن‬ ‫مامهڵه دهکهن‪ ،‬بهاڵم دهبێت بهشێوهیهکی‬ ‫تهندروست ئهو مامهڵهیه بکات»‪.‬‬ ‫وتیشی «بهرههم ساڵح لهدروستکردنی‬ ‫دووب����هرهی ج��ی��اواز س��هرک��هت��وو نابێت‬ ‫چونکه نه عهبادی و نه عێراق مامهڵهى‬ ‫لهگهڵ دهکهن‪ ،‬نه دهبێته ئهو قورساییهى‬ ‫تهنگ بهیهکێتی و پ��ارت��ی ههڵچنێت‪،‬‬ ‫دروستکردنی هاوپهیمانی شتێکی ئاساییه‪،‬‬ ‫ب��هاڵم نابێت ببنه تهنگ و چهڵهمه بۆ‬ ‫ناو ههرێمی کوردستان‪ ،‬دهبێت لهگهڵ‬ ‫ئهو واقیعهى ئێستا ههیه خۆیان رابێنن‬ ‫چونکه ههوڵهکانیان هیچ دهرئهنجامێکی‬ ‫نابێت»‪.‬‬ ‫بەپێی ئەنجامە بەراییەکانی هەڵبژاردن‬ ‫پارتی و یەکیتی زۆرینەی کورسیەکانیان‬ ‫بەدەستهێناوەو الیەنەکانی تریش دان بەو‬ ‫دەنگانە نانێن و داوای دووبارەکردنەوەی‬

‫شەوی شۆک؛ رۆژی بەدوادا هەڵنەهات‬ ‫«بەشخوراوانی هەڵبژاردن» هەوڵی پێکهێنانی بەرەیەکی نوێ دەدەن لە‬ ‫بەغدا لەکاتێکدا یەکێتی و پارتی جەخت لەسەر یەکڕیزیی دەکەنەوە‪.‬‬ ‫هەڵبژاردنەکان دەکەنەوە‪.‬‬ ‫فازڵ بهشارهتی وتی «دهبێت ئهو الیهنانهى‬ ‫خۆیان ناو ناوه ئۆپۆزسیۆن بگهڕێنهوه‬ ‫ب��ۆالی حزبی دهس��هاڵت��دار‪ ،‬کهمهێنانی‬ ‫دهن��گ کۆتایی بهدنیا ناهێنێت‪ ،‬بهڵکو‬ ‫چهند مانگێکی تر ههڵبژاردنی پهرلهمانی‬ ‫کوردستان دهکرێت ئهو کاتهش پارتی‬ ‫وهک ئێستا دژ به غهش و تهزویر دهبێت‬ ‫و رێگه بهساختهکاری نادات‪ ،‬بهڵکو دهبێت‬ ‫بهشێوازێکی باشتر ههڵبژاردن بکرێت»‪.‬‬ ‫یهکێتی‪ :‬بهرههم ساڵح بهرهی جیاواز‬ ‫دروستبکات بێ وهاڵم نابین‬ ‫یهکێتی نیشتیمانی کوردستان داوای یهک‬ ‫بهرهیی الیهنه کوردستانییهکان دهکات‬ ‫بهوهى ئێستا ههموو چاوه سیاسییهکان‬ ‫لهسهر کوردستانه‪ ،‬سهرکردایهتییهکی‬ ‫یهکێتیش دهڵێت «لهئهگهری دروستکردنی‬ ‫ب��هرهی��هک��ی ج��ی��اواز ل��هالی��هن ب��هره��هم‬ ‫ساڵحهوه بێ وهاڵم نابن‪.‬‬ ‫مستهفا چاوڕهش ئهندامی سهکردایهتی‬ ‫یهکێتی نیشتیمانی کوردستان به ‪‬‬ ‫وت «لهئێستا پێویستمان بهوهیه ههموو‬ ‫الیهنه سیاسییهکان بهیهکگرتوویی بهرهو‬ ‫بهغدا ههنگاو بنێن بۆ ئ��هوهى بتوانین‬ ‫لهئاییندهدا ئ��هوهى بۆ ک��ورد بهدهست‬ ‫ن��هه��ات��ووه بهدهستی بهێنین‪ ،‬یهکێتی‬ ‫نیشتیمانی کوردستان لهگهڵ ئهوهدایه‬ ‫ههموو الیهنه سیاسییهکان بهیهکهوه‬ ‫بهرهو بهغدا ههنگاو بنێن»‪.‬‬ ‫ئ����هو س���هرک���ردای���هت���ی���ی���هی ی��هک��ێ��ت��ی‬ ‫ج��هخ��ت��ی��ش��دهک��ات��هوه «دروس��ت��ک��ردن��ی‬ ‫دووبهرهیی کورد لهبهغدا لهبهرژهوهندیی‬ ‫کوردستان نییه‪ ،‬چونکه ههموو چاوه‬ ‫سیاسییهکان لهسهر ک��ورده و ئهوانهى‬ ‫چ���اوی���ان ل��هن��اک��ۆک��ی��ی ن��ێ��وان الی��هن��ه‬ ‫سیاسییهکانه نه دڵسۆز و نهدۆستی کورد‬ ‫و کوردستانن»‪.‬‬ ‫مستهفا چ����اوڕهش وت��ی��ش��ی «یهکێتی‬ ‫بهچاوی دوژمن تهماشای بهرههم ساڵح‬ ‫ناکات چونکه ههموومان یهکتر دهناسین‪،‬‬ ‫ئهگهر بهرههم ساڵح ب��هرهی جیاواز و‬ ‫دوو بهرهیی لهبهغدا دروستبکات یهکێتی‬ ‫بهبێ وهاڵم نامێنێتهوه«‪.‬‬

‫بزووتنهوهى گۆڕان‪ :‬باوهڕمان به پارتی‬ ‫سهرکرده نییه‬ ‫بزووتنهوهى گ��ۆڕان یهکێکه لهو پارته‬ ‫ناڕازییانهى لهههڵبژاردنی پهرلهمانی‬ ‫ع��ێ��راق دهن��گ��ی پێویستی نههێناوه‬ ‫دروس��ت��ک��ردن��ی ب��هرهی��هک��ی ه��اوب��هش‬ ‫بهپێویست دهزان��ێ��ت‪ ،‬رهتیشیدهکاتهوه‬ ‫باوهڕی بهسهرکردهی پێشڕهو و حزبی‬ ‫پێشڕەو ههبێت‪.‬‬ ‫ئ���اس���ۆ م��هح��م��ود ئ���هن���دام���ی ج��ڤ��ات��ی‬ ‫ب���زووت���ن���هوهى گ����ۆڕان ب��ه ‪ ‬وت‬ ‫«رووداوی تهقهکردن لهگردی زهرگهته‬ ‫و ئ��هو ساختهکارییهی ب��هرام��ب��هر به‬ ‫ب��زووت��ن��هوهى گ���ۆڕان ک���راوه بۆته هۆی‬ ‫ئ��هوهى بیر له دروستکردنی بهرهیهکی‬ ‫ج��ی��اواز له یهکێتی و پارتی بکاتهوه‪،‬‬ ‫ب��هاڵم تا ئێستا ب��اس ل��هوه ن��هک��راوه کێ‬ ‫سهرکردایهتی ئهو بهرهیه دهکات و لهژێر‬ ‫چ ناونیشانێکدا دهبێت»‪.‬‬ ‫ل��هب��ارهى ئ���هوهى ئ��هو ب��هرهی��ه لهالیهن‬ ‫بهرههم ساڵحهوه سهرکردایهتی بکرێت‪،‬‬ ‫ئ��اس��ۆ م��هح��م��ود ج��هخ��ت��ی��ش��دهک��ات��هوه‬ ‫«بزووتنهوهى گۆڕان باوهڕی بهسهرکردهى‬ ‫پێشڕهو و پارتی پێشڕهو نیه‪ ،‬گ��ۆڕان‬ ‫بهدوای خاڵی هاوبهشی هاوپهیمانێتیدا‬ ‫دهگهڕێت‪ ،‬ههر پارتێک لهگهڵ بزووتنهوهى‬ ‫گۆڕان خاڵی هاوبهشی ههبێت نزیک دهبین‬ ‫لێی لهدروستکردنی هاوپهیمانێتییهوه«‪.‬‬ ‫کۆمهڵی ئیسالمی‪ :‬ناچینه هیچ‬ ‫بهرهیهکهوه لهژێر ناوی شهخسدا بێت‬ ‫کۆمهڵی ئیسالمی کوردستان دهیهوێت‬ ‫بهشوێن ئهنجامی دهنگدهرانیدا بڕوات‬ ‫و جهختیش دهکاتهوه ناچێته ناو هیچ‬ ‫بهرهیهکهوه لهژێر ناو و ههیمهنهی هیچ‬ ‫کهسێکدا بێت‪.‬‬ ‫ف���اروق عهلی ئهندامی سهرکردایهتی‬ ‫کۆمهڵی ئیسالمی کوردستان بە ‪‬‬ ‫وت «دهبێت الیهنه ناڕازییهکان قسهیان‬ ‫ل��هس��هر ئ��ای��ی��ن��دهی��ان ه��هب��ێ��ت‪ ،‬دهبێت‬ ‫بهشوێن ئهنجامی دهنگهکانیاندا بڕۆن‪،‬‬ ‫چونکه ئێستا ئهوانهى دهنگیان پێداوین‬ ‫داوای دهنگهکانیان دهکهنهوه و بهدهست‬ ‫ناعهدالهتییهوه گیریان خواردوه«‪.‬‬

‫وتیشی «دهک��رێ��ت الیهنه ناڕازییهکان‬ ‫بهرهیهکی جیاواز لهبهغدا دروستبکهن و‬ ‫ههموومان بهیهکهوه لهههوڵی بهدیهێنانی‬ ‫ئامانج و مافی گهلی ک��وردا بین‪ ،‬بهاڵم‬ ‫کۆمهڵی ئیسالمی کوردستان ناچێته ناو‬ ‫هیچ بهرهیهکهوه لهژێر ناوی یهک کهس و‬ ‫لهژێر ههیمهنهى یهک کهسدا بێت‪ ،‬بهڵکو‬ ‫دهبێت بهرهیهک دروستبکرێت بهناوێکی‬ ‫جیاوازهوه شهڕی کورد بکات»‪.‬‬ ‫ه���ەروەه���ا وت���ی «ک��ۆم��هڵ��ی ئیسالمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل��هگ��هڵ ئ���هوهدای���ه الیهنه‬ ‫ناڕازییهکان لهسهر یهک پرۆژهى هاوبهش‬ ‫رێ��ک��ب��ک��هون و ه��هرک��هس��ێ��ک دهی��هوێ��ت‬ ‫بهرهیهک دروست بکات بهناوی خۆیهوه‬ ‫دهی��ت��وان��ی ب��هر ل��هه��هڵ��ب��ژاردن دروستی‬ ‫بکات‪ ،‬ئهگهر بیزانیایه سهرکهوتوو دهبێت‬ ‫لهسهر الیهنهکانی دیکه رانهدهوهستا»‪.‬‬ ‫یهکگرتووی ئیسالمی‪ :‬دروستکردنی‬ ‫بهرهیهکی جیاواز یهکێکه لهبژاردهکان‬ ‫بهپێی زانیارییهکانی رۆژنامهى ‪‬‬ ‫لهکۆبوونهوهى لوتکهى الیهنه ناڕازییهکان‬ ‫لهههولێر‪ ،‬یهکێک لهو ب��ژارده و تهوهره‬ ‫سهرهکییانهى باسی لێوهکراوه‪ ،‬بهرهیهکی‬ ‫ج��ی��اوازه ب���هدهر ل��هپ��ارت��ی و یهکێتی‪،‬‬ ‫ئهندامێکی س��هرک��ردای��هت��ی یهکگرتوو‬ ‫زانیارییهکان پشتڕاستدهکاتهوه‪.‬‬ ‫دک��ت��ۆر ع��وم��هر م��هالئ��ی��ک��ه ب��هرپ��رس��ی‬ ‫نوسینگهى ئهنجوومهنی جێبهجێکاری‬ ‫ی��هک��گ��رت��ووی ئ��ی��س��الم��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫ل��هس��ل��ێ��م��ان��ی ب���ه ‪ ‬وت «ئ��هگ��هر‬ ‫الیهنهکان نهگهنه رێکهوتن ئهوا دهبێت‬ ‫بایکۆتی پرۆسهکه بکهن یا بهدواداچوونی‬ ‫گشتی بۆ خواردنی مافیان بکهن‪ ،‬ئهگهر‬ ‫ههر نهگهنه رێکهوتن ئهوا دروستکردنی‬ ‫بهرهیهکی ج��ی��اواز لهیهکێتی و پارتی‬ ‫یهکێکه لهو بژاردانهى لهبهردهست الیهنه‬ ‫ناڕازییهکاندا ههیه«‪.‬‬ ‫ئ��ەو بەرپرسەی یەکگرتوو نمونهیهک‬ ‫لهشاری ههڵهبجه دههێنێتهوه کە تێیدا‬ ‫بهپێی دات��اک��ان��ی ئ���ەوان پێنج ه��هزار‬ ‫ئهندامی رێکخستنیان لهههڵهبجه ههیه‪،‬‬ ‫بهاڵم لهکاتی دهنگداندا تهنها ‪ 3700‬دهنگیان‬ ‫بۆ هاتۆتهوه‪« ،‬ئهوهش بۆته هۆی فشارێکی‬

‫لە سلێمانی‬

‫زۆر لهسهرمان لهالیهن ئهندامهکانمانهوه«‪.‬‬ ‫عومهر مهالئیکه وتیشی «لهئێستادا زووه‬ ‫ب��اس ل��هوه بکهین کێ دهبێته سهرۆکی‬ ‫ئهو بهرهیه و لهژێر ناوی کێدا دهبێت‪،‬‬ ‫ب��هاڵم ئ��هوه دهمێنێتهوه س��هر داخ��وازی‬ ‫الیهنه سیاسییهکان لهکاتی دهستپێکردنی‬ ‫پرۆسهکهدا»‪.‬‬ ‫نهوهى نوێ‪ :‬دهچینه ناو ئهو‬ ‫هاوپهیمانێتییهی بهرههم ساڵح‬ ‫سهرکردایهتیی دهکات‬ ‫جواڵنهوهى نهوهی نوێ دووپاتیدهکاتهوه‪،‬‬ ‫کێشهیان لهگهڵ هیچ هاوپهیمانێتییهک‬ ‫نیه ب���هدهر لهیهکێتی و پ��ارت��ی ک��ه بۆ‬ ‫ئ��هن��ج��ووم��هن��ی ن��وێ��ن��هران��ی ع��ێ��راق و‬ ‫دروستکردنی کابینهى نوێ پێکبهێنرێت‪.‬‬ ‫ئ���ارام سهعید ب��هرپ��رس��ی پهیوهندییه‬ ‫گشتییهکانی ج��واڵن��هوهى ن���هوهى نوێ‬ ‫ئ��ام��اژە ب���ەوە دەک���ات ک��ە ن���هوهى نوێ‬ ‫ه��ی��چ ک��ێ��ش��هی��هک��ی ن��ی��ه ل���هگ���هڵ ه��هر‬ ‫هاوپهیمانێتییهک ب��هدهر لهیهکێتی و‬ ‫پارتی پێکبهێنرێت کە بهیهکهوه بهرهو‬ ‫بهغدا بڕۆن»‪.‬‬ ‫ئ���ارام سهعید ب��ە ‪ ‬وت «ئ��هگ��هر‬ ‫ئهو بهرهیهی باسی لێوهدهکرێت بهدهر‬ ‫لهیهکێتی و پ��ارت��ی و ب��هره��هم ساڵح‬ ‫سهرکردایهتی بکات‪ ،‬ن��هوهى ن��وێ هیچ‬ ‫کێشهیهکی لهگهڵدا نیه و بهشداری ئهو‬ ‫بهرهیه دهکات»‪.‬‬ ‫هاوپهیمانی‪ :‬باس لهوهنهکراوه بهرههم‬ ‫ساڵح سهرکردایهتی بهرهى هاوبهش بکات‬ ‫ئهندامێکی هاوپهیمانێتی بۆ دیموکراسی‬ ‫و دادپ����هروهری رهتیدهکاتهوه بهرههم‬ ‫س��اڵ��ح ک��راب��ێ��ت ب���هس���هرک���ردهى ئ��هو‬ ‫بهرهیهی لهالیهن الیهنه ناڕازییهکانهوه‬ ‫پێکدههێنرێت‪ ،‬دهشڵێت ئهگهر ههیه‬ ‫کهسێکی دیکه ئهو سهرکردایهتییه بکات‬ ‫نهک بهرههم ساڵح‪.‬‬ ‫ئ���ارام ق���ادر ب��ۆ ‪ ‬ئاشکرایدهکات‬ ‫«زۆرینهى الیهنه سیاسییه ناڕازییهکان‬ ‫کۆکن لهسهر ئ��هوهى بهرهیهکی جیاواز‬ ‫ل��هی��هک��ێ��ت��ی و پ��ارت��ی دروس��ت��ب��ک��رێ��ت‪،‬‬ ‫ب���هاڵم ئێمه تێبینیمان ه��هی��ه لهسهر‬ ‫ه���هڵ���ب���ژاردن���هک���ان و ل���ه ئ���هگ���هری‬ ‫جێبهجێنهکردنی داواک��اری��ی��هک��ان��م��ان‬ ‫لهسهر ئهنجامهکانی ههڵبژاردن‪ ،‬بهشداری‬ ‫لهئهنجوومهنی نوێنهرانی عێراق ناکهین»‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا وت��ی «ئ��هم��رۆ چوارشهممه‬ ‫وهفدێکمان دهچێته بهغدا بۆ ئ��هوهى‬ ‫دهس��ت بهگفتوگۆ بکرێت لهگهڵ الیهنه‬ ‫سیاسییهکانی عێراق بۆ ئاییندهى سیاسیی‬ ‫عێراق و دروستکردنی هاوپهیمانێتی»‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫یەکگرتوو‪ :‬بە ئامانج گیراوین‬ ‫بەرپرسانی‌یەکگرتوو‌دەڵێن‌بە‌مەبەست‌هەوڵی‌پەراوێزخستنیان‌دەدرێت‪‌،‬بەبڕوای‌‬ ‫چاودێرێکێش‌ئەمە‌فۆڕماتێکی‌سیاسییە‌بۆ‌حزبەکە‬ ‫یه‌کگرتووی‌ئیسالمی‌‬ ‫کوردستان‌به‌ئامانج‌‬ ‫گیراوه‌‪‌،‬ئێمه‌‌‬ ‫ئه‌و‌ده‌رئه‌نجامه‌‌‬ ‫ره‌تده‌که‌ینه‌وه‌‪‌،‬نمونه‌ى‌‬ ‫په‌راوێزخستنمان‌له‌سه‌ر‌‬ ‫گۆڕه‌پانه‌‌سیاسییه‌که‌‌‬ ‫ئاشکراو‌روونه‌‬

‫سەاڵحەدین‌بەهادین‌لەڕۆژانی‌بانگەشەی‌هەڵبژاردنی‌حزبەکەی‬ ‫بنار‌هیدایه‌ت‬

‫ی��ەک��گ��رت��ووی ئ��ی��س��ام��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫رای���دەگ���ەی���ەن���ێ���ت ل���ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە الیەن‬ ‫حزبە دەس��ەاڵت��داراک��ان��ەوە ب��ە ئامانج‬ ‫گیراون ب��ۆئ��ەوەی لە گۆڕەپانی سیاسی‬ ‫کەنارگیربخرێن‪ ،‬سەرکردەیەکی پیشووی‬ ‫ئەو حزبەش ئاماژە بەوەدەکات‪ ،‬هەڵبژاردن‬ ‫یەکگرتووی فۆرمات کردووەتەوە‪.‬‬ ‫دوای ئ���ەوەی ئەنجامە بەراییەکانی‬ ‫هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوینەرانی عێراق‬ ‫کە لە ‪١٢‬ی ئایار ئاشکراکرا‪ ،‬یهکگرتووی‬ ‫ئیسامی کوردستان‪ ،‬که یهکێکە له حزبه‬ ‫بێچەکەکانی هەرێمی کوردستان‪ ،‬خۆی‬ ‫وەکو قوربانی «ساختەکاریەکان» دەزانێت‪.‬‬ ‫یه‌کگرتوو‪‌:‬به‌ئامانج‌گیراوین‌بۆ‌ئه‌وه‌ى‌‬ ‫په‌راوێز‌بخرێین‬ ‫یهکگرتووی ئیسامی کوردستان لهدوای‬ ‫راپ��هڕی��ن��هک��هى ب��هه��اری ساڵی ‪ ١99١‬هوه‬ ‫هاتۆته دروستبوون‪ ،‬بهیهکێک لهو حزبه‬ ‫مۆدێرنانهى س��هر گ��ۆڕهپ��ان��ی سیاسیی‬ ‫ئهژمار دهکرێت که تهنها بهگوتارێکی‬ ‫سیاسیی ئیسامی نیشتیمانی ههوادارێکی‬ ‫زۆری لهخۆی کۆکردهوه‪.‬‬ ‫لە س��هرهت��ای درووستبوونی ئ��هم حزبه‬ ‫ههریهک لهیهکێتی و پارتی مهترسییان‬ ‫بۆ سهر پێگهى خۆیان نهشاردهوه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫دواتر بهزهبری هێز بهشێکی ئهو گوتاره‬ ‫توندهیان له یهکگرتووی ئیسامییهوه‬ ‫گ���ۆڕی ب��هگ��وت��ارێ��ک��ی هێمن ت��ا ل��هگ��هڵ‬ ‫بارودۆخی کوردستان گونجاوبێت‪.‬‬ ‫مستهفا عهبدوڵاڵ ئهندامی مهکتهبی‬ ‫س��ی��اس��ی��ی ل��هس��هر ئ���هو پ��رس��ه دهڵ��ێ��ت‬ ‫«ی��هک��گ��رت��ووی ئ��ی��س��ام��ی ک��وردس��ت��ان‬

‫بهئامانج گیراوه‪ ،‬ئێمه ئهو دهرئهنجامه‬ ‫رهتدهکهینهوه‪ ،‬نمونهى پهراوێزخستنمان‬ ‫لهسهر گۆڕهپانه سیاسییهکه ئاشکراو‬ ‫روونه«‪.‬‬ ‫م��س��ت��هف��ا ع��هب��دوڵ��اڵ ب��ەڵ��گ��ەی ئ���ەوە‬ ‫دێنیتەوە لەسەر ئەنجامدانی ساختەکاری‬ ‫ب��ەرم��ب��ەری��ان ک��ە ل��ە بنکەی دەن��گ��دان‬ ‫ئهندامیان ههبووه ‪ 30‬کهسی خێزانەکەی‬ ‫ب��ردووه بۆ دهنگدان‪ ،‬ب��هاڵم لهو بنکهیه‬ ‫تەنها ‪ ٢‬بۆ ‪ 3‬دهنگیان هێناوه‪.‬‬ ‫مستهفا عهبدوڵاڵ وتی»سکااڵی یاساییمان‬ ‫ههیه و بێدهنگیش نابین لهو زوڵمهى‬ ‫لێمان کراوه«‪.‬‬ ‫بە بڕوای ئهبو بهکر ههڵهدنی‪ ،‬ئەندامی‬ ‫س��ەرک��ردای��ەت��ی ی��ەک��گ��رت��ووی ئیسامی‬ ‫کوردستان‪ ،‬لهم ههڵبژاردنه یهکگرتووی‬ ‫ئیسامی «گ��وت��اری بههێزی» ههبووه‪،‬‬ ‫هەربۆیە ویستراوه یهکگرتووی ئیسامی‬ ‫بهئامانج بگیرێت‪.‬‬ ‫ئهبو بهکر ههڵهدنی بە ‪ ‬وت «ئێمە‬ ‫م��اڵ ب��هم��اڵ گ��هڕاوی��ن ب��ۆ ک��ۆک��ردن��هوهى‬ ‫دهن��گ‪ ،‬بههێزترین کاندیدمان ههبووه‬ ‫ل��هن��او الی��هن��ه سیاسییهکانی ه��هرێ��م‪،‬‬ ‫هەربۆیە ئهمهى بهرامبهر به یهکگرتووی‬ ‫ئیسامی ک��راوه بهرنامه بۆ داڕێ���ژراو‬ ‫بووه و ویستراوه یهکگرتووی ئیسامی‬ ‫ب��هئ��ام��ان��ج ب��گ��ی��رێ��ت و بهئامانجیش‬ ‫گیرا‪ ،‬بۆیه دهویسترێت لهگۆڕهپانهکه‬ ‫بکشێنرێتهوه‪ ،‬بهاڵم ناکشێینهوه«‪.‬‬ ‫یەکگرتووی ئیسامی کوردستان وەکو‬ ‫بەشێک لە ئیخوان موسلیمینی جیهانی و‬ ‫هەروەها وەکو حزبیکی نزیک لە تورکیا‬ ‫ن��اس��راوە‪ ،‬ب��ەاڵم بەرپرسانی ئ��ەو حزبە‬ ‫دەڵێن پەیوەندییەکانی ئەوان ئاشکران و‬ ‫نەیانشاردونەتەوە‪.‬‬ ‫«په‌یوه‌ندییمان‌له‌گه‌ڵ‌تورکیا‬

‫ئاشکرا‌بووه‌«‬ ‫یەکگرتووی ئیسامی ئەوە ناشارێتەوە‬ ‫ک��ە دۆس��ت��ای��ەت��ی و پ��ەی��وەن��دی هەیە‬ ‫لهگهڵ تورکیاو پارتی داد و گەشەپیدانی‬ ‫دەس��ەاڵت��دار‪ ،‬هاوکات پارتی دیموکراتی‬ ‫کوردستانیش هەمان پەیوەندی هەیە‬ ‫ل��هگ��هڵ ئ��هوهش��دا ی��هک��گ��رت��وو دووج���ار‬ ‫ب��ارهگ��اک��ان��ی ل��ە ژێ��ر دەس��ەاڵت��ی پارتی‬ ‫سوتێنراوەو ئهندامی بااڵی تیرۆرکراوه‪.‬‬ ‫ئەبوبەکر ههڵهدنی دهڵێت «پهیوهندیی‬ ‫ی��هک��گ��رت��ووی ئ��ی��س��ام��ی ک��وردس��ت��ان‬ ‫لهگهڵ دهوڵهتی تورکیا پهیوهندییهکی‬ ‫رهس��م��ی و ئ��اش��ک��را ب���ووه و لهکاتێکدا‬ ‫سهردانی ئهنکهرهمان ک��ردووه سهردانی‬ ‫قهندیلیشمان کردووه‪ ،‬وهک ههرالیهنێکی‬ ‫دی��ک��ه پ��هی��وهن��دی��م��ان ل��هگ��هڵ تورکیا‬ ‫پهیوهندییهک بووه لهسهر ئاستی ههرێم و‬ ‫لهسهر ئهو زوڵمهى ئهمجاره لهیهکگرتوو‬ ‫کرا تورکیا هیچ قسهیهکی نهبووه«‪.‬‬ ‫س����هب����ارهت ب���ه دهن���گ���ۆک���ان ل���هب���ارهى‬ ‫پهیوهندییه بههێزهکهى نێوان پارتی‬ ‫و یهکگرتوو‪ ،‬ئهو ئهندامهی مهکتهبی‬ ‫سیاسیی ج��هخ��ت��دهک��ات��هوه «ئ��هوان��هی‬ ‫باسیان لهدۆستایهتی پارتی و یهکگرتوو‬ ‫دهک���رد ه��هم��ووی پڕوپاگهنده ب��وون و‬ ‫بڵقی سهرئاو ب��وون‪ ،‬گلهییمان له پێنج‬ ‫الیهنه سیاسییهکهى ههرێم ههیه لهسهر‬ ‫ئ��هوهى یهکگرتوویان تۆمهتبار دهک��رد‬ ‫بهپهیوهندی ژێربهژێریمان لهگهڵ پارتی‬ ‫دیموکراتی کوردستاندا»‪.‬‬ ‫«پارتی‌و‌یه‌کێتی‌یه‌ک‌گوتاریی‌کوردیان‌‬ ‫په‌رته‌وازه‌‌کرد»‬ ‫یەکگرتووی ئیسامی لە ئێستادا لەگەڵ‬ ‫پێنج پارتی تری هەرێمدا بەرەیەکیان‬ ‫پ��ێ��ه��ێ��ن��اوە ب���ۆ ب���ەگ���ژداچ���وون���ەوەی‬ ‫ئەنجامەکانی ه��ەڵ��ب��ژاردن لە هەرێمی‬ ‫ک��وردس��ت��ان و ن��اوچ��ە داب��ڕێ��ن��راوەک��ان‪،‬‬

‫ئەمەش یەکگرتووی نزیک ک��ردۆت��ەوە‬ ‫لەو بەرەیەی کە پێشتر یەکگرتوویان‬ ‫تۆمەتابر ک��ردوە بە نزیک بوونەوە لە‬ ‫پارتی‪.‬‬ ‫عوسمان کاروانی ئهندامی ئهنجوومهنی‬ ‫س��هرک��ردای��هت��ی ی��هک��گ��رت��ووی ئیسامی‬ ‫کوردستان «بهتهنها یهکگرتوو بهئامانج‬ ‫نهگیراوه بهڵکو دوای ئێمه هاوپهیمانی و‬ ‫گۆڕان بهئامانج گیراون‪ ،‬بۆیه ئهگهر تهنها‬ ‫یهکگرتوو بوایه ئ��هوا کهنارخستنمان‬ ‫لهپرۆسه سیاسییهکه روون و ئاشکرا‬ ‫دهبوو‪ .‬ئهم ههوڵهى یهکێتی نیشتیمانی‬ ‫کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان‬ ‫وهک چ���ۆن ل���هراب���ردوو ی���هک گ��وت��اری‬ ‫کوردیان الواز کرد‪ ،‬ئهمجارهش بۆ بهغدا‬ ‫یهک گوتاری کوردیان پهرتهوازه کرد»‪.‬‬ ‫وت��ی��ش��ی «پ��اپ��هن��د دهب��ی��ن ب��هب��ڕی��اری‬ ‫سهرکردهى یهکهمی ههر شهش حزبهکهى‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ک��ه ئ���هوان ه��هر بڕیارێک‬ ‫دهرب���ک���هن ئێمه وهک����وو ی��هک��گ��رت��ووی‬ ‫ئیسامی پابهندین پێوهى»‪.‬‬ ‫مێژووی‌ئیخوانی‌میسر‌و‌یه‌کگرتووی‌‬ ‫کوردستان‬ ‫ل�����هدوای ش���ۆڕش���ی ب���هه���اری ع��هرهب��ی‬ ‫ل��هن��اوچ��هى رۆژه���هاڵت���ی ن���اوهڕاس���ت‪،‬‬ ‫ئیخوانهکانی میسر دوای زیاتر لهنیو‬ ‫سهده خهباتی ژێرزهمینی و سهرزهمینی‪،‬‬ ‫لهگهڵ کهوتنی محهمهد حوسنی موبارهک‬ ‫دهسهاڵتی میسرییان وهرگ��رت‪ ،‬ههر زوو‬ ‫کهوتنه قهدهغهکردنی دیموکراسییهت‬ ‫و لهگهڵ گهلی میسردا یهکنهدههاتنهوه‪،‬‬ ‫ئهمهش وایکرد کودهتایهکی سپی بهسهر‬ ‫ئیخوانهکان بکرێت و مورسی بخرێته‬ ‫زیندان و دوای چهند مانگ خهوی خۆشی‬ ‫دهسهاڵتیان لێ تاڵکرا‪.‬‬ ‫ئهبوبهکر ههڵهدنی ئهندامی مهکتهبی‬ ‫سیاسیی ی��هک��گ��رت��وو ل��هس��هر دووب���اره‬

‫بوونهوهى ئهو مێژووه و کهنارخستنی‬ ‫حزبهکهى بۆ ‪ ‬وتی «یهکگرتووی‬ ‫ئیسامی کوردستان بهشێکه لهو تابلۆ‬ ‫سیاسییهی ههرێم‪ ،‬هیچ پهیوهندییهک‬ ‫لهنێوان ئیخوان و یهکگرتوو نهبووه‬ ‫تاوهکوو وهکوو ئیخوانی میسر پهراوێز‬ ‫بخرێین»‪.‬‬ ‫ه��اوک��ات مستهفا ع��هب��دوڵ��اڵ ئهندامی‬ ‫مهکتهبی سیاسیی یهکگرتووی ئیسامی‬ ‫کوردستان بۆ ‪ ‬ئاماژه بهوهدهکات‬ ‫«ی��هک��گ��رت��ووی ئ��ی��س��ام��ی ب��ۆ س��اح��هى‬ ‫سیاسیی ههرێمی کوردستان ئهگهر زهروور‬ ‫نهبێت زیاده نیه‪ ،‬چونکه ئێمه ههڵگری‬ ‫پهیامێکی ئاشتی و ههوێنی بهیهکهوه‬ ‫ژیانین‪ ،‬نیگهرانین لهو زوڵمهى بهرامبهر‬ ‫به یهکگرتووی ئیسامی کراوه و لهوهش‬ ‫بێدهنگ نابین»‪.‬‬ ‫«فۆرماتی‌سیاسیی‌یه‌کگرتووی‌ئیسالمی‌‬ ‫کوردستان‌کرا»‬ ‫بهڕای چاودێرێکی سیاسیی و ئهندامێکی‬ ‫ب��ااڵی پێشووی یهکگرتووی ئیسامی‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪ ،‬ئ��هم ههڵبژاردنه فۆرماتی‬ ‫سیاسیی یهکگرتووی ئیسامی و ئهو‬ ‫حزبانه بوو که باسیان له چاکسازی و‬ ‫پرۆژهی چاکسازیی دهکرد‪.‬‬ ‫ئهبو بهکر کاروانی ئهندامی یهکگرتوو و‬ ‫چاودێری سیاسیی له لێدوانێکی بۆ ‪‬‬ ‫ئاماژهى بهوهکرد «ئهوهى لهههڵبژاردن و‬ ‫دهرئهنجامهکانی بینیمان‪ ،‬دهبێت ئهو‬ ‫حزبانه و لهناویاندا یهکگرتووی ئیسامی‬ ‫ک��وردس��ت��ان ل��هس��هرهت��اوه و لهپرۆسهى‬ ‫ماڵ بهماڵهوه دهست پێبکاتهوه‪ ،‬دهبێت‬ ‫لهسهرهتاوه خۆیان بۆ ئاماده بکهن»‪.‬‬ ‫کاروانی جیاوازییهکی لهنێوان یهکگرتوو‬ ‫و ئیخوانییهکان دههێنێتهوه ب��هوهى‬ ‫ی��هک��گ��رت��وو ب��هش��دار ب���ووه ل��هدهس��هاڵت‬ ‫و داوای گ��ۆڕی��ن و دژای��هت��ی دهس��هاڵت��ی‬ ‫نهکردووه‪ ،‬بهاڵم ئهو حزبه و حزبهکانی‬ ‫دیکهی بهشدار لهچاکسازی ب��هر تیغی‬ ‫دهسهاڵت کهوتوون و دهبێت سهر لهنوێ‬ ‫خۆیان رێکبخهنهوه«‪.‬‬ ‫ئ��هو چ��اودێ��ره سیاسییه دهشڵێت «ئهم‬ ‫ههڵبژاردنه فۆرماتێکی سیاسیی بوو‬ ‫بۆ ئهو حزبانهى دهرهوهى ئۆپۆزسیۆن‬ ‫و ل��هن��اوی��ان��دا ی��هک��گ��رت��ووی ئیسامی‬ ‫کوردستان»‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪7‬‬

‫دەنگی الیەنە کوردیەکان بەپێی ئەنجامەکانی کۆمسیۆن‬ ‫‪‬‬ ‫ک��ۆم��س��ی��ۆن��ی ب����ااڵی س��ەرب��ەخ��ۆی‬ ‫هەڵبژاردنەکانی عێراق دوای دواخستنی‬ ‫ئەنجامە بەرایەکانی هەرێمی کوردستان‬ ‫و ناوچە دابڕێنراوەکان‪ ،‬دواجار دوێنێ‬ ‫ئێوارە ئەنجامە بەرایەکانی باڵوکردەوە‪.‬‬ ‫کۆمسیۆن ڕای��گ��ەی��ان��دووە‪ ،‬پ��ارت��ی لە‬ ‫پارێزگای دهۆک یەکەمە و ‪ ٣٤٨‬هەزارو‬ ‫‪ ٧٧٧‬دەنگی بەدەستهێناوە و هەروەها‬ ‫یەکگرتوو لە پارێزگای دهۆک ‪ ٤٨‬هەزارو‬ ‫‪ ٣٠٠‬دەنگی بەدەستهێناوە و یەکێتیش ‪2٥‬‬

‫هەزارو ‪ ٨2٣‬دەنگی بەدەست هێناوە‪.‬‬ ‫کۆمسیۆن ڕاشیگەیاندووە‪ ،‬نەوەی نوێ لە‬ ‫پارێزگای دهۆك ‪ 1٧‬ه��ەزارو ‪ ٨2٣‬دەنگی‬ ‫بەدەست هێناوە‪.‬‬ ‫کەمێک بەر لە ئێستا کۆمسیۆن ئەنجامی‬ ‫بەرایی چەند پارێزگایەکی باڵوکردەوە‬ ‫و ئەنجامەکانی ده���ۆک و کەرکوکی‬ ‫دواخست‪.‬‬ ‫کۆمسیۆنی ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەک��ان��ی عێراق‬ ‫ڕایگەیاند‪ ،‬لە پارێزگای سلێمانی یەکێتی‬ ‫لە پلەی یەکەمدایە و ‪ 2٦2‬هەزار دەنگی‬ ‫هێناوە‪ ،‬گۆڕان ‪ 1٤٩‬هەزار دەنگ‪ ،‬نەوەی‬

‫ن��وێ ‪ ٦1‬ه���ەزار‪ ،‬کۆمەڵ ‪ ،٤٩‬پارتی ‪،٤٦‬‬ ‫هاوپەیمانی ‪ ،٤٤‬یەکگرتوو ‪ 2٩‬هەزار‪.‬‬ ‫هەروەها لە پارێزگای هەولێر پارتی لە‬ ‫پلەی یەکەمدایە بە ‪ ٣1٦‬ه��ەزار دەنگ‪،‬‬ ‫یەکێتی لە پلەی دووەمدایە بە ‪ ٧٧‬هەزار‬ ‫و ‪ ٧٩2‬دەنگ‪ ،‬نەوەی نوێ ‪ ٦٩‬هەزارو ‪،12٣‬‬ ‫هاوپەیمانی ‪ ٤٩‬ه��ەزارو ‪ ،2٦٦‬گۆڕان ‪٣٩‬‬ ‫ه��ەزار و ‪ ،1٠٩‬کۆمەڵ ‪ ٣٥‬ه��ەزار و ‪،٧٤1‬‬ ‫یەکگرتوو ‪2٩‬هەزارو ‪ ٩٣٣‬دەنگ‪.‬‬ ‫ک��ۆم��س��ی��ۆن ئ���ام���اژەی ب��ەوەش��ک��رد‪ ،‬لە‬ ‫ک��ارک��ردن��دان ب��ۆ ت��ەواوک��ردن��ی دەنگی‬ ‫ه���ەردوو پ��ارێ��زگ��ای ده��ۆک و کەرکوک‬

‫و لە م��اوەی داه��ات��وودا بە دوای یەکدا‬ ‫ڕایگەدەگەیەنن‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ە پ��اری��زگ��ای کەرکوکیش‬ ‫کۆمسیۆن ڕاگ��ەی��ان��دوە کە یەکێتی لە‬ ‫و پاریزگایە یەکەمە و ‪ 1٨٤‬ه��ەزارو ‪٣٠٠‬‬ ‫دەن��گ��ی ب��ەدەس��ت ه��ێ��ن��اوە و ه��ەروەه��ا‬ ‫هاوپەیمانی نەسر لە کەرکوک ‪2٤2٤٦‬‬ ‫دەنگی بەدەست هێناوە و هاوپەیمانی‬ ‫فەتح لە کەرکوک ‪ 1٨٤٠٦‬دەنگی بەدەست‬ ‫هێناوە‪.‬‬ ‫کۆمسیۆن ئاشکراشیکرد‪ ،‬هاوپەیمانی‬ ‫وەتەنیەی ئەیدا ع��ەالوی لە کەرکوک‬

‫‪ 1٤٩٣2‬دەنگی بەدەست هێناوە و لیستی‬ ‫نیشتمان ل��ە ک��ەرک��وک ‪ 1٣‬ه���ەزارو ‪٥٧٥‬‬ ‫دەنگی بەدەست هێناوە و نەوەی نوێش‬ ‫‪ 12‬هەزارو ‪ ٨٣٦‬دەنگی بەدەستهێناوە‪.‬‬ ‫ل��ە پ��ارێ��زگ��ای ن��ەی��ن��ەوا لیستی نەسڕ‬ ‫لە پلەی یەکەمدایە بە ‪ 1٦٤‬ه��ەزار ‪٧1٤‬‬ ‫دەنگ‪ ،‬پارتی پلەی دووەمی گرتووە بە‬ ‫ک��ۆک��ردن��ەوەی ‪ 1٣٤‬ه���ەزارو ‪ ٧٨2‬دەن��گ‪،‬‬ ‫پ��ل��ەی س��ێ��ه��ەم��ی��ش ب���ۆ ه��اوپ��ەی��م��ان��ی‬ ‫وەتەنییە چووە بە ‪ ٩٧‬هەزار و ‪ ٥٨‬دەنگ‪،‬‬ ‫هەروەها نەینەوا ناسنامەمانە ‪ ٨٧‬هەزار‬ ‫و ‪ ٧٧٣‬دەنگی هێناوە‪.‬‬

‫گومان دهخرێته سهر سی ڤی بهڕێوهبهرە نوێیهکانى پهروهرده‬ ‫ههریهکه له پارتى و یهکێتى و گۆڕان تۆمهتباردهکرێن به برابهشکردنى پۆستهکان‬ ‫هیوا غفور‬

‫ش��ێ��وازى دان��ان��ى ب��هڕێ��وهب��هرى قهزاکانى‬ ‫پارێزگاى سلێمانى و ههولێر رووب��هڕووى‬ ‫رهخ��ن��ه دهب��ێ��ت��هوهو ت��ۆم��هت ئ��اڕاس��ت��هى‬ ‫ههریهکه ل��ه گ���ۆڕان و پ��ارت��ى و یهکێتى‬ ‫دهکرێت که کاریان به سیڤى نهکردوه‪ ،‬بهڵکو‬ ‫لهنێو خۆیاندا پۆستهکانیان دابهشکردوه‪.‬‬ ‫مانگى راب���ردوو ژم��ارهی��هک بهرێوهبهری‬ ‫سنووری پهروهردهکانى سلێمانى و ههولێر‬ ‫گۆڕدران و کهسانی تر له جێگهیان دانرا‪،‬‬ ‫ئهمهش بهپێی رێنماییهکانى پهروهرده که‬ ‫دهبێت بهرێوهبهرهکان تهنها چوارساڵ له‬ ‫پۆستهکانیان بن‪.‬‬ ‫دواى پڕکردنهوهى ئهو پۆستانه‪ ،‬جێگرى‬ ‫سهرۆکى یهکێتى مامۆستایانى کوردستان‬ ‫رهخنه له ههریهکه له یهکێتى و گۆڕان‬ ‫و پ��ارت��ی دهگ���رێ���ت ک��ه ب��هب��ێ س��ی ڤی‬ ‫پۆستهکانیان لهنێوان خۆیاندا دابهشکردوه‪.‬‬ ‫ب���هاڵم ب��هرێ��وب��هری گشتى پ�����هروهردهى‬ ‫سلێمانى دهڵێت دهرگایان وااڵیه ههرکهس‬ ‫بیهوێت رهخنه بگرێت‪ ،‬یان سکااڵ تۆمار‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫عهتا ئهحمهد‪ ،‬جێگرى سهرۆکى یهکێتى‬ ‫مامۆستایانى ک��وردس��ت��ان ب��ه ‪ ‬وت‬ ‫«رهخنهم له شێوازى دانانى بهڕێوهبهرى‬ ‫پ��هروهردهک��ان ههیه‪ ،‬وهزی���رى پ���هروهرده‬ ‫به تاوانبارى یهکهم دهزانم‪ ،‬چونکه خۆى‬ ‫بهڵێنى دا دانانى بهڕێوهبهرى پهروهردهکان‪،‬‬ ‫به سیڤى بێت و بێالیهنانه بێت و ههموو‬ ‫کهس شمولى بکات‪ ،‬ئهو کهسه ئیتر سهر به‬ ‫ههر الیهن و گرووپێک بێت یان سهربهخۆ‬ ‫بێت‪« ،‬‬ ‫وت��ی��ش��ى «ب����هاڵم ئ����هوهى ئ��ێ��م��ه ب��ۆم��ان‬ ‫دهرک��هوت��ووه‪ ،‬له دهڤ���هرى ههولێر تهنها‬ ‫سیڤى کهسانى سهر به پارتى وهرگیراوهو‬ ‫ل��ه سلێمانیش ت��هن��ه��ا س��ی��ڤ��ى ک��هس��ان��ى‬ ‫یهکێتى و گ��ۆڕان وهرگ��ی��راون و وات��ه ئهو‬ ‫بهڕێوهبهرانهى دان��راون‪ ،‬لهناو سیڤى ئهو‬ ‫سێ الیهنه ههڵبژێردراون»‪.‬‬ ‫به پێى وتهکانى عهتا ئهحمهد‪ ،‬که جێگرى‬ ‫سهرۆکى یهکێتى مامۆستایانه لهسهر پشکى‬ ‫یهکگرتوو‪ ،‬داوای��ان لێکراوه ئهو پۆستانه‬ ‫بهشێوهیهکى حیزبى دابهشبکرێت لهنێوان‬ ‫حزبهکاندا‪ ،‬بهاڵم ئهوان رهتیانکردووهتهوه‬ ‫که بهوداوایه رازى بن‪.‬‬

‫«له پهروهردهى شارباژێڕ کهسێک ههبووه سیڤییهکهى بهرزترین خاڵ بووه‪ ،‬کهچى دانهنراوه»‬ ‫ل��هوب��ارهی��هوه وت��ى « ئ���هوان ب��ه ئێمهیان‬ ‫وت وهک��و مامۆستایانى یهکگرتوو وهرن‬ ‫بهشى خۆتان له ب��هڕێ��وهب��هرى پ��هوهرده‬ ‫وهربگرن‪ ،‬بهاڵم ئێمه ئهوهمان رهتکردهوهو‬ ‫ئامادهنهبووین‪ ،‬له رێگهى حزبهوه هیچ‬ ‫پۆستێک وهرب��گ��ری��ن‪ ،‬ه��هرچ��هن��ده ئێمه‬ ‫لهسهرتاسهرى کوردستاندا له س��هدا ‪12‬ى‬ ‫دهنگى مامۆستایانمان ههیه‪ ،‬بهاڵم ‪ %1‬یهکى‬ ‫پۆستى پهروهردهییشمان نیه«‬ ‫جێگرى سهرۆکى یهکێتى مامۆستایان ئاماژه‬ ‫بۆ ئ��هوهش دهک��ات‪ ،‬ئهو لیژنانهى نمرهى‬ ‫ههڵسهنگاندنى بۆ بهڕێوهبهره نوێیهکان‬ ‫دان����اوه ک���هس ن��ازان��ێ��ت ک��ێ��ن‪ ،‬ن��وێ��ن��هرى‬ ‫یهکێتى مامۆستایانى تێدا نهبووه که دهبوو‬ ‫نوێنهرى یهکێتى مامۆستایان لهولیژنهیهدا‬ ‫ههبوایه‪ ،‬ئهمهش خاڵێکی الوازە‪.‬‬

‫وتیشى «له پ��هروهردهى شارباژێڕ کهسێک‬ ‫ه��هب��ووه سیڤییهکهى ب��هرزت��ری��ن خ��اڵ‬ ‫ب��ووه‪ ،‬کهچى دان��هن��راوه‪ ،‬کهسێکى تریان‬ ‫هێناوه ک��ه سیڤى ب��ۆ ئ��هو پ��هروهردهی��ه‬ ‫ه��هر پ��ڕن��هک��ردووهت��هوه‪ ،‬ک��ردووی��ان��ه به‬ ‫بهڕێوهبهرى پهروهردهى شارباژێڕ»‪.‬‬ ‫بهڕێوهبهرى گشتى پ��هروهردهى سلێمانى‪،‬‬ ‫ئهو تۆمهتانهى جێگرى سهرۆکى یهکێتى‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ى ک��وردس��ت��ان رهت��دهک��ات��هو‬ ‫رایدهگهیهنێت ئ��هو پۆستانهى دان���راوه‬ ‫سهرجهمیان به سیڤى ب��ووهو کێ سیڤى‬ ‫بههێزبووبێت دانراوه‪.‬‬ ‫دڵ���ش���اد ع���وم���هر‪ ،‬ب���هڕێ���وهب���هرى گشتى‬ ‫پ����هروهردهى سلێمانى له لێدوانێکدا به‬ ‫‪ ‬راگهیاند »دانانى ئهو بهڕێوهبهرانه‬ ‫ه���هم���ووى ب��ه س��ی��ڤ��ى ب����ووه‪ ،‬ک��ێ سیڤى‬

‫بههێزتربووبێت ئ��هوه دان����راوه‪ ،‬ئ��هوهى‬ ‫سیڤى پێشکهش ک��ردێ��ت‪ ،‬ئێمه رهوان��هى‬ ‫وهزارهتى پهروهردهمان کردووه«‬ ‫ل��هب��ارهى به حیزبى بوونى پۆستهکان و‬ ‫دهنگۆى ئ��هوهى کهسانى حزبى دان��راون‪،‬‬ ‫بهڕێوهبهرى گشتى پ���هروهردهى سلێمانى‬ ‫وتى «ساڵێک و حهوت مانگه ئهم سیڤییانه‬ ‫پڕکراوهتهوه بهاڵم یهکالیی نابوهوه‪ ،‬یهکێک‬ ‫له حزبهکان دهیویست ههر کهسانى خۆى‬ ‫دابنرێت‪ ،‬ب��هاڵم من بهرگریم لهوهدهکرد‬ ‫که به پێى سیڤى بیێت‪ ،‬دوات��ر نوێنهرى‬ ‫حزبهکانم کۆکردهوه که شتێکى وا ههیه‪،‬‬ ‫ئهگهر ئێوه رازى بن‪ ،‬ههر الیهنهو پشکى‬ ‫خۆى پێبدرێت»‬ ‫وتیشى « دهرگامان بۆ ههرکهسێک وااڵیه‬ ‫که بیهوێت رهخنه بگرێت‪ ،‬دهتوانێت سکااڵ‬

‫فۆتۆ‪ :‬‬ ‫تۆمار بکات»‬ ‫دڵشاد عومهر‪ ،‬رهتیکردهوه له پارێزگاى‬ ‫سلێمانى ههڵبژاردن تهنها لهناو سیڤییهکانى‬ ‫یهکێتى و گ��ۆڕان کرابێت و وت��ى «ئێمه‬ ‫فۆڕممان به ههموو کهس داوه‪ ،‬سیڤییان‬ ‫پڕکردووهتهوه‪ ،‬بهاڵم که خاڵى سیڤییهکانى‬ ‫ئهو دوو الیهنه بههێزتربێت‪ ،‬ئهمه ناکاته‬ ‫ئ��هوهى که گ��ۆڕان و یهکێتى رێککهوتنى‬ ‫سیاسییان کردبێت‪ ،‬نابێت پرۆسهیهکى‬ ‫جوان به گومانێکى خراپ ناشرین بکهیت»‬ ‫وتیشى «ل��هوان��هی��ه کهسێکى ت��ر سیڤى‬ ‫بههێزترى ههبووبێت لهوانهى که دانراون‪،‬‬ ‫بهاڵم ئهو کهسه لهوانهیه سزایهکى ههبێت‬ ‫یان دیاردهیهکى نهشیاوى ههبووبێت‪ ،‬لهم‬ ‫حاڵهتانهدا‪ ،‬ئهگهر سیڤییهکهى بههێزیش‬ ‫بووبێت ئهوا دانانرێت»‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫چاوپێکەوتن‬

‫وتهبێژى پەرلەمانی سویسرا بۆ ‪:‬‬

‫سهرۆکى واڵت پۆستهکهى بۆ ساڵێکهو ههموو ساڵێک ئهو‬ ‫کهسه دهگۆڕێ و یهکێکى تر سهرۆکایهتى وهردهگرێت‬ ‫سازدانی سیروان رەحیم‬ ‫لهم چاوپێکهوتنهدا مارک شتوکی‬ ‫وتهبێژى پەرلەمانی سویسرا باس‬ ‫لە پێکهاتەی پەرلەمانی واڵتەکەی و‬ ‫چۆنییەتی بەڕێوەبردنی و کارکردن لەو‬ ‫دەزگا گرنگە دەکات‪.‬‬ ‫هەروهک باس له سیستهمى‬ ‫سهرۆکایهتى ئهو واڵته دهکات و دهڵێت‬ ‫سیستهمى سهرۆکایهتى له سویسرا‬ ‫جیاوازه له سیستهمى سهرۆکایهتى‬ ‫ههموو واڵتانى ئهوروپى و ئهو کهسهى‬ ‫دهبێت به سهرۆکى واڵت تهنها بۆ یهک‬ ‫ساڵهو دواتر دهگۆڕێت به یهکێکى تر>‬ ‫سهبارهت به رۆڵى خهڵکیش له‬ ‫بهڕێوهبردنى واڵت و پێکهێنانى‬ ‫پهرلهمان‪ ،‬رایدهگهیهنێت که‬ ‫هاواڵتیان رۆڵێکى گرنگیان ههیه و‬ ‫کاریگهریشیان لهسهر دهستور و‬ ‫یاساى ئهو واڵته ههیه‪ .‬شتوکى هێما‬ ‫بۆ ئهوه دهکات ههر یاسایهک ئهگهر‬ ‫بهدڵى هاواڵتیان نهبوو‪ ،‬دهتوانن ‪50‬‬ ‫ههزار واژوو کۆبکهنهوهو ئهو یاسایه له‬ ‫دهستوور البدهن‪.‬‬ ‫‪ :‬کاتێک باس له سیستهمى بهڕێوهبردن‬ ‫له سویسرا دهک��رێ��ت‪ ،‬پێموایه دهبێت له‬ ‫مێژووى رووتلییهوه دهستپێبکهین؟‬ ‫مارک شتوکى‪ :‬رووتلى النکهى خۆشهویستى‬ ‫سویسرایه‪ ،‬ههروهها ن��اوى روتلى ئاماژهی‬ ‫راستهوخۆیه به ئهفسانهى درووستکردنى‬ ‫سویسرا‪ ،‬واڵتهکه ساڵى ‪ 1291‬درووستبوهو‬ ‫ب��هگ��وێ��رهى ئ��هو ئهفسانهیه ل��هو س��اڵ��هدا‪،‬‬ ‫نوێنهرى سێ دهڤ���هر‪ ،‬وات��ه نوێنهرى سێ‬ ‫ههرێمى ج��ی��اواز ى س��وی��س��راى ئێستا له‬ ‫رووتلى یهک دهگرن‪ ،‬لهوێ بڕیارى پشتگیرى‬ ‫بهیهکتر دهدهن و سوێندى ئهوه دهخۆن که‬ ‫پشتى یهکترى بگرن‪ ،‬ئامانجیشیان ئهوه بووه‪،‬‬ ‫که سویسرا لهژێر دهسهاڵتى ئهو بنهماڵه‬ ‫فهرمانڕهوایهى ئ��هودهم��هدا دهربهێنن که‬ ‫بێگانه بوون و خهڵکى سویسرا نهبوون که‬ ‫پاشتر واڵتى سویسرا بنیاتبنێن‪ .‬ئهو دهمه‬ ‫ئهو بنهماڵهیه فهرمانڕهواى ههردوو بهشى‬ ‫سویسرا بوون‪ .‬بێگومان مرۆڤ نازانێت ئهو‬ ‫چیرۆکه تا چهند راسته‪ ،‬بهاڵم رووتلى شوێنى‬ ‫دامهزراندنى واڵتى سویسرایهو وهکو دهبینن‬ ‫لهم هۆڵى پهرلهمانه‪ ،‬تابلۆی ئهو شوێنه واته‬ ‫رووتلى و ئهو مێژووه به گهورهیی دانراوه‪.‬‬ ‫‪ :‬سیستهمى سیاسیى ل��ه سویسرا‪،‬‬ ‫شێوازێکى سهرنج راکێشى ههیه‪ ،‬بهکورتى‬ ‫دهتوانن لهو بارهیهوه چى بڵێن؟‬ ‫م��ارک شتوکى‪ :‬ئ��هو سیستهمه سیاسییهى‬ ‫ئهمڕۆ له سویسرا ههیه و دهیناسین بۆ ساڵى‬ ‫‪ 1848‬دهگهڕێتهوه‪ .‬ئهو ساڵه ساڵى گۆڕانکارى‬ ‫و وهرچ���هرخ���ان���ى گ���هورهی���ه ل��ه ه��هم��وو‬ ‫ئ��هورووپ��ا‪ .‬لهو ساڵهداو بۆ یهکهمجار بهر‬ ‫له واڵته ئهورووپیهکانى تر سویسرییهکان‬ ‫توانییان کۆنه پ��ارێ��زهران وهال بنێن‪ ،‬له‬ ‫رێگهى دهستورێکى نوێوه لهو ههرێمانهى‬ ‫که ههبوون‪ ،‬سویسراى فیدڕاڵ لهو فۆڕمهى‬ ‫ئێستاى رێک بخهن و درووستبکهن‪.‬‬ ‫ئ���هو دهس����ت����وورهى ئ���هودهم���ه ن��ووس��راو‬

‫مارک شتوکی‪ ،‬وتهبێژى پەرلەمانی سویسرا‬ ‫خرایه ب��وارى کار پێکردنهوهوه‪ ،‬ئێستاش‬ ‫بهشێکى زۆرى کارى پێدهکرێت‪.‬‬ ‫‪ :‬دهکرێت باسێک له چۆنیهتى پێکهوه‬ ‫کارکردنى بهرههڵستاکاران و دهسهاڵتداران‬ ‫ب��ک��هن ل��ه سیستهمى سیاسیى سویسرادا‬ ‫کار کردنى ئ��هوان و دهنگدانى بهردهوامى‬ ‫ه��اواڵت��ی��ان‪ ،‬بهچى شێوهیهک هاوسهنگى‬ ‫وهردهگرن؟‬ ‫م��ارک شتوکى‪ :‬یهکهم ههندێ بهرههمى‬

‫له سویسرا ههر‬ ‫گۆڕانکارییه له دهستووردا‬ ‫بکرێت‪ ،‬ناچارین بیخهینه‬ ‫بهر دهستى خهڵک‪ ،‬ئهوه‬ ‫بنهمایهکى گرنگه دهبێت‬ ‫وههابێت و خهڵک بڕیاڕى‬ ‫ئهو گۆڕانکارییانه بدات‬ ‫ب��ی��رهوهرى و شوێنهوار ه��هن‪ ،‬که ئاماژهى‬ ‫گرنگن‪ ،‬ب��ۆ سیستهمى سیاسی سویسرا‪،‬‬ ‫ب��هروون��ى ئ��هو سیستهمه شرۆڤه دهک��هن‪.‬‬ ‫یهکێک لهوانه ئێمه پێى دهڵێین دیموکراتى‬ ‫پێکهوهیی‪ ،‬بیرۆکهکه وههایه ههموو پارته‬

‫گهورهکان پێکهوه کار بکهن لهو رهوشهدا ئێمه‬ ‫پارتى بهرههڵستکار و پارتى دهسهاڵتدارمان‬ ‫ن��ی��ه‪ ،‬بهڵکو دهس����هاڵت ل��ه ه��هم��وو پارته‬ ‫گ��هورهک��ان پێکدێت‪ ،‬له پهرلهمانیش به‬ ‫جۆرێکى تایبهته‪ .‬راسته زۆرینهو کهمینه‬ ‫ههیه‪ ،‬بهاڵم بهجۆرێک کار دهک��هن که ئهو‬ ‫رووخساره به پهرلهمانهکهوه دیار نهبێت‬ ‫و کارهکان به هاوئاههنگى ب��ڕوات بهڕێوه‪،‬‬ ‫ئهمه یهکێکه له خهسڵهتهکانى سیستمى‬ ‫پهرلهمانى سویسرا‪.‬‬ ‫دووهم بابهتى دیموکراسى خهڵکه ئهوهى که‬ ‫خهڵک بتوانن راستهو خۆ بڕیار بدهن‪ .‬بڕیارى‬ ‫گرنگ سهبارهت به واڵتهکهو چارهنووسى‬ ‫خۆیان ئهویش بهو ئامانجهى خهڵک لێره‬ ‫ن��هک ئ��هن��دام��ى پ��هرل��هم��ان ههڵببژێرن و‬ ‫بهدهنگى ئ��هوان پهرلهمان درووس��ت ببێت‪.‬‬ ‫نهخێر بۆ ئهوهیشه راستهوخۆ خۆیان بڕیاره‬ ‫چارهنووس ساز و گهورهکان یهکالبکهنهوهو‬ ‫له ئهنجامدا قسه هى ئ��هوان بێت‪ .‬بێگوما‬ ‫ئهو کاره به پێچهوانهى پهرلهمانانهکانى‬ ‫ترهوهیه‪ .‬لهم واڵته دوا بڕیار و دوا قسه هى‬ ‫خهڵکه‪ .‬ئهوه دووالیهنى گرنگ بوون‪ .‬الیهنى‬ ‫سێیهم الیهنى فیدڕاڵى واڵتهکهیهیه که‬ ‫‪ 26‬کانتۆن (ههرێم) پێکهاتووه و نوێنهریان‬ ‫لهشوێنى دهسهاڵتدارى و پهرلهماندا ههیهو‬ ‫له ئهنجومهنى بهڕێوهبردن و یاساداناندا‬ ‫نوێنهریان ههیه‪ ،‬دواشت ئاماژهى پێبکهم له‬ ‫سیستهمهکهدا که کهرهستهیهکى زۆر گرنگه‬ ‫ئهوهیه‪ ،‬سویسرا سنورى زمانهکانى ئاین و‬ ‫نهتهوهیی وهک و یهک نییه‪ .‬له بازنهى زمانى‬ ‫فهڕهنسى سویسرادا‪ ،‬کهسانى کاسۆلیک و‬ ‫کهسانى ریفۆڕمخواز ههن له بازنهى زمانى‬ ‫ئهڵمانیش دا بهههمان شێوه ئهو جۆره له‬

‫فۆتۆ‪ :‬‬ ‫باوڕمهندان ههن بهبێ ئهوهى هیچ کێشهیهک‬ ‫درووس���ت ببێت‪ .‬ئ��هوه ب���هردهوام هۆیهکى‬ ‫گرنگى سهقامگیرى ب���ووه‪ .‬سهقامگیرى‬ ‫ئابوورى که بهالى کهمهوه سهد ساڵه ئابوورى‬ ‫واڵتهکه که ئابوورییهکى بههێزه‪ ،‬ههروهها‬ ‫ل��ه پ��هی��وهن��دى ل��هگ��هڵ پێشکهوتنهکانى‬ ‫ئهوروپاو له مامهڵهکردن لهگهڵ واڵتانى ترى‬ ‫ئ��هورووپ��ادا‪ ،‬ههمیشه ئهو الیهنه یارمهتى‬ ‫دهرى گهوره بوه بۆ سویسرا‪ .‬قهتیسنهبوونى‬

‫بڕیارێک پهرلهمان‬ ‫بیدات و خهڵک بهدڵى‬ ‫نهبێت‪ ،‬کۆکردنهوهى‬ ‫پهنجا ههزار واژوو‬ ‫بهسه بۆ ئهوهى خهڵک‬ ‫له دژى بوهستنهوهو‬ ‫ههڵیبوهشێننهوه‬ ‫سورهکان سنورهکانى زمان و ئاین الیهنێکى‬ ‫گرنگى سویسرایه‬ ‫‪ :‬دیموکراسى که راستهوخۆ بڕیار‬ ‫له سهر ههموو شتهکان بهتایبهته شتگهلى‬ ‫گرنگ دهدهن‪ ،‬چ��ۆن پ��هی��ڕهو دهک��رێ��ت و‬

‫چۆن ئهو سیستهمه بهو شێوازه بێ کێشهیه‬ ‫بهڕێوهدهچێت؟‬ ‫مارک شتوکى‪:‬بهڵى ئهوه راسته‪ ،‬ئهو شێوازى‬ ‫دیموکراسی راس��ت��هوخ��ۆی��هى ل��ه سویسرا‬ ‫جێبهجێ دهکرێت‪ ،‬شتێک نیه تهنها لێره‬ ‫ههبێت‪ ،‬واڵتانى تریش ههن که ئهو فۆڕمهیان‬ ‫ههیه‪ ،‬یان دهیناسن و کاریان پێکردووه‪ .‬له‬ ‫سویرا ئ��هوهى له دهس��ت��ووردا دێته گۆڕین‬ ‫واته ههر گۆڕانکارییه له دهستووردا بکرێت‬ ‫ناچارین بیخهینه بهر دهستى خهڵک‪ ،‬ئهوه‬ ‫بنهمایهکى گرنگه دهبێت وههابێت و خهڵک‬ ‫بڕیاڕى ئهوگۆڕانکارییانه ب��دات‪ ،‬مهحاڵه‬ ‫پهرلهمان یان دهسهاڵتداران لهچوارچێوهى‬ ‫تواناو دهسهاڵتى خۆیاندا بتوانن دهستوور‬ ‫بگۆڕن‪ .‬ئ��هوه ک��ارى نهکردهیه‪ .‬ئ��هوه خاڵى‬ ‫یهکهم‪ .‬خاڵى دووهم خهڵک دهتوانن له دژى‬ ‫بڕیارى پهڕلهمانیش بوهستنهوه‪ .‬بڕیارێک‬ ‫پهرلهمان بیدات و خهڵک بهدڵى نهبێت‪،‬‬ ‫ک��ۆک��ردن��هوهى پهنجا ه���هزار واژوو بهسه‬ ‫ب��ۆ ئ���هوهى خ��هڵ��ک ل��ه دژى بوهستنهوهو‬ ‫ههڵیبوهشێننهوه‪ .‬بهوشێوهیه بڕیارهکهی‬ ‫پهرلهمان پووچهڵ دهبێتهوه‪ .‬شتێکى ترى‬ ‫گرنگیش ئ��هوهی��ه‪ ،‬ههرشتێک بهندێک له‬ ‫دهس���ت���ووردا ب��ه دڵ��ى ه��اواڵت��ی��هک نهبێت‪،‬‬ ‫هاواڵتییهک مافى دهنگدانى ههبێت‪ ،‬ئیتر‬ ‫من بم یان ههرکهسێکى تر‪ ،‬لهچوارچێوهى‬ ‫پرۆسهى دهستپێشخهرى خهڵک دا‪ ،‬کار بۆ‬ ‫چاککردنى ئهو بهنده دهستوورییه دهکرێت‪.‬‬ ‫ههروهها ئهگهر تواندرا سهد ه��هزار واژوو‬ ‫کۆبکرێتهوهو بخرێته ب��هردهس��ت الیهنى‬ ‫پهیوهندیدار ‪ ،‬لهو رهوش��هدا ئهو بهندهى‬ ‫دهستور الدهبرێت‪.‬‬ ‫‪ :‬واته له سویسرا دوا قسهو دوا بڕیار‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫‌کۆمیته‌ى‌حه‌وت‬ ‫که‌سى‌له‌‌ئه‌ندامانی‌‬ ‫په‌رله‌مان‌دێته‌‌‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪‌.‬ئه‌وان‌ده‌بن‌‬ ‫به‌‌ده‌سه‌اڵت‌و‌حکومه‌ت‌‬ ‫له‌وان‌پێکدێت‌و‌‬ ‫نوێنه‌رایه‌تى‌ده‌سه‌اڵتیان‌‬ ‫له‌‌ده‌ست‌ده‌بێت‬ ‫الى‌خه‌ڵکه‌؟‬ ‫م��ارک‌ شتوکى‪ ‌:‬دوابڕیار‌ ل�ه‌الى‌ خه‌ڵک‌ نیه‌‌‬ ‫له‌‌ سویسرا‪ ‌،‬ب�ه‌اڵم‌ ئه‌گه‌ر‌ خه‌ڵک‌ بخوازێت‌‬ ‫به‌رده‌وام‌دوا‌قسه‌‌له‌الى‌خه‌ڵکه‌‪.‬‬ ‫‪‌‌:‬بابه‌تى‌زمان‌له‌‌هه‌ردوو‌ئه‌نجومه‌نى‌‬ ‫جێبه‌جێکار‌ و‌ یاسادانان‌ دا‌ چۆن‌ چاره‌سه‌ر‌‬ ‫ک����راوه‌؟‌چ��ۆن‌ب��ێ‌کیشه‌‌ئ��ه‌و‌س��ێ‌زمانه‌‌‬ ‫کارده‌که‌ن‌و‌له‌‌په‌رله‌مان‌دانیشتنه‌کانى‌پێوه‌‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌برێن؟‬ ‫م��ارک‌ شتوکى‪:‬له‌‌ ک���رده‌وه‌دا‌ به‌‌ شێوه‌یه‌کى‌‬ ‫ب��اش‌ ک��ار‌ ده‌ک��ات‌ و‌ به‌ڕێوه‌‌ ده‌چێت‪ ‌،‬به‌اڵم‌‬ ‫له‌‌ سویسراش‌ به‌وپێیه‌ى‌ کێشه‌و‌ پرسگرێک‌‬ ‫هه‌یه‌‪‌،‬ئه‌و‌کێشه‌و‌پرسگرێیانه‌ش‌له‌‌هه‌موو‌‬ ‫ک��اره‌ک��ان��دا‌ره‌ن��گ‌ده‌ده‌ن����ه‌وه‌و‌ج��ار‌به‌جار‌‬ ‫کاره‌کان‌ سه‌خت‌ ده‌که‌ن‪ ‌.‬له‌په‌رله‌ماندا‌ هه‌ر‌‬ ‫سێ‌زمانى‌هاو‌ئاهه‌نگ‌(ئه‌ڵمانى‪‌،‬فه‌ڕه‌نسى‪‌،‬‬ ‫ئیتاڵى)‌قسه‌ى‌پێده‌کرێت‪‌.‬رێى‌تۆرۆمانجیش‌‬ ‫قسه‌ى‌پێده‌کرێت‌به‌اڵم‌فه‌رمى‌نییه‌‪‌.‬هه‌موو‌‬ ‫بابه‌ته‌کان‌ له‌سه‌ر‌ کاغه‌ز‌ به‌‌ هه‌ر‌ سێ‌ زمان‌‬ ‫هه‌یه‌و‌ ده‌خرێنه‌‌ به‌رده‌ست‌ په‌رله‌مانتاران‪‌.‬‬ ‫هه‌روه‌ها‌ وه‌رگێرانى‌ راسته‌وخۆیش‌ هه‌یه‌‪‌.‬‬ ‫بۆنمونه‌‌له‌‌ئه‌نجومه‌نى‌نه‌ته‌وه‌یی‌وه‌رگێرانى‌‬ ‫راس��ت �ه‌وخ��ۆ‌ ه�ه‌ی�ه‌‌ ب���ه‌اڵم‌ ل �ه‌‌ ئه‌نجومه‌نى‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردن‌ نییه‌‪ ‌،‬له‌وێ‌ هه‌موو‌ ئه‌ندامێک‌‬ ‫ده‌ب��ێ��ت‌ئ��ه‌و‌س��ێ‌زم��ان �ه‌‌ئ �ه‌گ �ه‌ر‌قسه‌شى‌‬ ‫پێنه‌کات‪ ‌،‬هه‌ر‌ نه‌بێت‌ ده‌بێت‌ تێیان‌ بگات‪‌.‬‬ ‫ل �ه‌وێ‌ وه‌رگ��ێ��ڕان‌ نیه‌و‌ کێ‌ به‌زمانى‌ خۆى‌‬ ‫بۆنموونه‌‌ئه‌ڵمانى‌قسه‌‌بکات‌ده‌بێت‌ئه‌وى‌تر‌‬ ‫لێى‌تێبگات‪‌،‬ئه‌وه‌‌په‌یوه‌ندى‌به‌‌سیسته‌مى‌‬ ‫پاراستنى‌ زمانه‌وه‌‌ هه‌یه‌‌ که‌‌ سویسرا‌ سوره‌‌‬ ‫له‌سه‌ر‌ ئ��ه‌وه‌ى‌ ئ�ه‌و‌ زمانانه‌‌ فێرى‌ منداڵ‌‬ ‫بکرێت‪.‬‬ ‫‪‌‌:‬له‌‌سویسرا‌ده‌سه‌اڵت‌کێ‌یه‌؟‌حکومه‌ت‌‬ ‫کێیه‌و‌ کێ‌ سه‌رۆکه‌؟‌ په‌یکه‌ر‌ و‌ پێکهاته‌ى‌‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت‌ له‌‌ سویسرا‌ تایبه‌ته‌‪ ‌،‬ده‌توانیت‌‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌‌شتێکمان‌بۆ‌روونبکه‌نه‌وه‌؟‬ ‫مارک‌ شتوکى‪ ‌:‬به‌ڵى‌ له‌‌ سویسرا‌ پێکهاته‌ى‌‬ ‫ده‌س�����ه‌اڵت‌ه��ه‌ن��دێ‌ت��ای��ب �ه‌ت �ه‌‪‌،‬ل��ه‌‌ئاستى‌‬ ‫نێونه‌ته‌وه‌یدا‌ هه‌ندێکجار‌ سه‌خته‌‪ ‌،‬ئه‌و‌‬ ‫سیسته‌مه‌ى‌ سویسرا‌ روونبکه‌ینه‌وه‌‪ ‌،‬له‌به‌ر‌‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى‌ لێره‌‌ ل�ه‌‌ سویسرا‌ وه‌ک��و‌ زۆری��ن�ه‌ى‌‬ ‫واڵت��ان��ى‌ت��ر‌س �ه‌رۆک��ى‌ده‌وڵ����ه‌ت‌به‌وشێوه‌‌‬ ‫ئاساییه‌ى‌خۆى‌بونى‌نییه‌‪‌.‬به‌اڵم‌لێره‌‌دوو‌‬ ‫ژوور‌هه‌یه‌‌له‌‌هه‌ره‌مى‌ده‌سه‌اڵتدا‪‌،‬ئه‌و‌دوو‌‬ ‫ژووره‌ى‌ له‌‌ په‌ڕله‌مان‌ هه‌یه‌‪ ‌،‬ئ�ه‌وان‌ بڕیاره‌‌‬ ‫گرنگه‌کان‌ ده‌ده‌ن‌ و‌ له‌‌ بڕیارى‌ گرنگیش‌ دا‌‬ ‫هیچ‌ژوورێکیش‌ناتوانێت‌بێ‌ئه‌وه‌ى‌تر‌بڕیار‌‬ ‫بدات‌ و‌ ده‌بێت‌ هاوڕابن‌ له‌سه‌ر‌ بابه‌ته‌که‌و‌‬ ‫بگه‌ن‌به‌خاڵى‌هاوبه‌ش‪‌.‬ئه‌وه‌یشى‌گرنگه‌‌ئه‌و‌‬ ‫دوو‌ژووره‌ى‌په‌رله‌مان‌کۆمیته‌یه‌کى‌حه‌وت‌‬ ‫که‌سى‌هه‌ڵیده‌بژێرن‪‌.‬کۆمیته‌ى‌حه‌وت‌که‌سى‌‬ ‫له‌‌ ئه‌ندامانی‌ په‌رله‌مان‌ دێته‌‌ هه‌ڵبژاردن‪‌.‬‬ ‫ئه‌وان‌ده‌بن‌به‌‌ده‌سه‌اڵت‌و‌حکومه‌ت‌له‌وان‌‬ ‫پێکدێت‪ ‌.‬ئ�ه‌و‌ ح �ه‌وت‌ که‌سه‌‌ نوێنه‌رایه‌تى‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتیان‌ له‌‌ ده‌س��ت‌ ده‌بێت‪ ‌.‬له‌نێو‌ ئه‌و‌‬ ‫حه‌وت‌که‌سه‌دا‌سه‌رۆکى‌واڵتى‌فیدڕاڵ‌هه‌یه‌‪‌،‬‬ ‫به‌اڵم‌پۆسته‌که‌ى‌بۆ‌ساڵێکه‌و‌هه‌موو‌ساڵێک‌‬ ‫ئه‌و‌که‌سه‌‌ده‌گۆڕێ‌و‌یه‌کێکى‌تر‌له‌نێو‌ئه‌و‌‬ ‫ح�ه‌وت‌ که‌سه‌دا‌ سه‌رۆکایه‌تى‌ وه‌رده‌گرێت‪‌،‬‬

‫به‌اڵم‌ ئه‌و‌ سه‌رۆکه‌‌ ئه‌وه‌ندەى‌ ده‌سه‌اڵتێکى‌‬ ‫گه‌وره‌و‌جوداى‌نییه‌‌تا‌له‌وانى‌ترى‌جوداى‌‬ ‫بکاته‌وه‌‪‌.‬له‌و‌ساڵه‌دا‌ته‌نها‌رۆڵێکى‌هه‌یه‌‌وه‌کو‌‬ ‫س��ه‌رۆک‌ سیماى‌ ده‌ناسرێته‌وه‌و‌ له‌‌ ئاستى‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تى‌و‌دنیاى‌ده‌ره‌وه‌دا‌نوێنه‌رایه‌تى‌‬ ‫سویسرا‌ده‌کات‪.‬ئه‌وه‌ى‌ده‌سه‌اڵتێکى‌زۆرتر‌و‌‬ ‫بااڵترى‌هه‌بێت‪‌،‬ئه‌وه‌ى‌نییه‌‪‌.‬هه‌موو‌کاره‌کانى‌‬ ‫حکومه‌تیش‌ له‌الیه‌ن‌ ئه‌و‌ کۆمیته‌‌ حه‌وت‌‬ ‫که‌سییه‌وه‌‌به‌ڕێوه‌ده‌چێت‌و‌ئه‌و‌حه‌وت‌که‌سه‌‌‬ ‫ده‌بێت‌ به‌کۆى‌ ده‌ن��گ‌ یان‌ زۆرینه‌ى‌ ده‌نگ‌‬ ‫له‌پشت‌کاره‌کانى‌حکومه‌ته‌وه‌بن‪.‬‬ ‫‌‪‌:‬ئه‌و‌کۆمیته‌‌حه‌وت‌که‌سییه‌‌چه‌ند‌‬ ‫ساڵ‌له‌‌کاره‌کانیان‌ده‌مێننه‌وه‌؟‬ ‫ئه‌ندامانى‌ ئ �ه‌و‌ کۆمیته‌یه‌‪ ‌،‬وات��ه‌‌ ح�ه‌وت‌‬ ‫که‌سه‌که‌‌ئه‌ندامانى‌په‌رله‌مان‌و‌‌حکومه‌تى‌‬ ‫نیشتیمانى‌ له‌الیه‌ن‌ په‌ڕله‌مانه‌وه‌‌ هه‌میشه‌‌‬ ‫بۆ‌چوار‌ساڵ‌دێنه‌‌هه‌ڵبژاردن‪‌،‬به‌اڵم‌ئه‌گه‌ر‌‬ ‫که‌سێک‌ له‌و‌ حه‌وت‌ ئه‌ندامه‌‌ ده‌ستى‌ له‌کار‌‬ ‫کێشایه‌وه‌‌ پ��اش‌ ساڵێک‌ ی��ان‌ ل �ه‌ب �ه‌ر‌ هه‌ر‌‬ ‫هۆکارێکى‌تر‪‌،‬ئه‌وه‌‌ده‌بێت‌شوێنه‌که‌ى‌له‌الیه‌ن‌‬ ‫په‌رله‌مانه‌وه‌‌ پڕبکرێته‌وه‌‪ ‌.‬په‌ڕله‌مانیش‌‬ ‫که‌سێکى‌تر‌‌بۆ‌ئه‌و‌شوێنه‌‌هه‌ڵده‌بژێرێت‪‌،‬‬ ‫به‌اڵم‌به‌گشتى‌یاساى‌په‌ڕله‌مان‪‌،‬ئه‌و‌حه‌وت‌‬ ‫که‌سه‌ى‌وه‌ک‌زۆربه‌ى‌واڵتانى‌جیهان‌بۆ‌چوار‌‬ ‫ساڵ‌هه‌ڵبژاردووه‌‪‌،‬پاش‌چوارساڵه‌که‌‌کاره‌کانى‌‬ ‫ئه‌وانیش‌کۆتایی‌دێت‪.‬‬ ‫‌‪‌:‬ئێستا‌ئێوه‌‌وه‌کو‌هاواڵتییه‌کى‌سویسرا‌‬ ‫و‌ وه‌ک��و‌ وته‌بێژى‌ په‌رله‌مانى‌ ‌ ئ �ه‌و‌ واڵته‌‌‬ ‫سه‌باره‌ت‌به‌‌مێژووى‌واڵته‌که‌ت‌چى‌ده‌ڵێى‪‌،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت‌ئه‌گه‌ر‌ته‌ماشایه‌کى‌ئه‌و‌وێنه‌یه‌ى‌‬ ‫رووتلى‌بکه‌ین‪‌،‬که‌‌له‌‌هۆڵى‌په‌رله‌ماندا‌به‌و‌‬ ‫گه‌وره‌ییه‌‌هه‌ڵواسراوه‌؟‬ ‫م��ارک‌ شتوکى‪ ‌:‬له‌و‌ تابلۆیه‌دا‌ له‌الیه‌که‌وه‌‌‬ ‫مێژوو‌و‌ئه‌فسانه‌ى‌درووستکردنى‌سویسرا‌‬ ‫ب �ه‌رج �ه‌س��ت �ه‌ک��راوه‌و‌ ل�ه‌الی�ه‌ک��ى‌ تریشه‌وه‌‌‬ ‫الی�ه‌ن��ى‌رۆح��ى‌سویسراى‌ب �ه‌ر‌ل�ه‌‌س �ه‌دان‌‬ ‫ساڵ‌ به‌رجه‌سته‌کراوه‌‪ ‌،‬بێگومان‌ تابلۆیه‌که‌‌‬ ‫ناتوانین‌ به‌گرنگى‌ نه‌زانین‌ به‌تایبه‌تى‌‬ ‫ل�ه‌ب��وارى‌ ئ��ام��اژه‌و‌ هێمادا‪ ‌.‬له‌‌ سویسرا‌ به‌‌‬ ‫پێچه‌وانه‌ى‌ واڵتانى‌ ئ �ه‌وروپ��اوه‌‌ ئ�ه‌و‌ رێو‌‬ ‫ره‌سم‌و‌ته‌داره‌که‌‌نیه‌‌بۆ‌که‌سانى‌سیاسیى‪‌.‬‬ ‫که‌سانى‌سیاسیى‌و‌ئه‌وانه‌ى‌له‌‌ده‌سه‌اڵتدان‌‬ ‫گ �ه‌وره‌ت��ر‌ن��اک��رێ��ن�ه‌وه‌‌ل���ه‌وه‌ى‌ل �ه‌‌قاوغى‌‬ ‫خۆیاندان‪‌.‬بۆ‌نموونه‌‌لێره‌‌له‌‌بیرن‌سه‌رۆک‌‬ ‫و‌ ئه‌ندامانى‌ حکومه‌ت‌ ده‌بینیت‌ وه‌ک��و‌‬ ‫هه‌موو‌ هاواڵتییه‌کى‌ تر‌ بى‌ پارێزران‌ بى‌‬ ‫ئه‌وه‌ى‌ هیچ‌ که‌سێکیان‌ له‌گه‌ڵ‌ بێت‌ له‌نێو‌‬ ‫ب��ازاڕى‌شاردا‌دێن‌و‌ده‌چن‌و‌سوارى‌پاس‌‬ ‫یان‌پاسکیل‌و‌ئۆتۆمبێلى‌گوستنه‌وه‌ى‌گشتى‌‬ ‫ده‌بن‪ ‌،‬ئه‌ویش‌ شتێکه‌‌ تایبه‌ت‌ به‌‌ سویسراو‌‬ ‫ئه‌وه‌ى‌له‌‌س �ه‌ره‌وه‌ى‌ ‌ سیستێمى‌ده‌سه‌اڵتى‌‬ ‫به‌ڕێوه‌بردنن‌و‌نوێنه‌رایه‌تى‌واڵت‌ده‌که‌ن‪.‬‬ ‫‌‪ ‌:‬ئێوه‌‌ ئاماژه‌یه‌کتان‌ به‌‌ نه‌بوونى‌‬ ‫پارتى‌به‌رهه‌ڵستکار‌کرد‪‌،‬واته‌‌ئۆپۆزسیۆن‪‌،‬‬ ‫ده‌ت��وان��ن‌ ئ��ام��اژه‌ی �ه‌ک‌ ب�ه‌‌ سرووشتى‌ ئه‌و‌‬ ‫دیارده‌یه‌‌بکه‌ن؟‬ ‫مارک‌شتوکى‪‌:‬له‌و‌سۆنگه‌یه‌وه‌‌که‌‌سویسرا‌‬ ‫ئ���ه‌و‌ سیسته‌مه‌‌ ن��ان��اس��ێ��ت‌ و‌ سیسته‌مى‌‬ ‫پارتى‌ ده‌سه‌اڵت‌ و‌ رکابه‌رى‌ نییه‌‪ ‌،‬بێگومان‌‬ ‫سیاسه‌تێکى‌ ره‌ق‌ هه‌یه‌‌ هه‌ندێجار‌ له‌نێوان‌‬ ‫پارته‌کانیش‌ رووب���ه‌ڕوو‌ ب��وون �ه‌وه‌‌ هه‌یه‌‪‌،‬‬ ‫به‌اڵم‌ له‌‌ سۆنگه‌ى‌ تایبه‌تمه‌ندى‌ سیسته‌مى‌‬ ‫تایبه‌تمه‌ندى‌ سیاسى‌ ‌ سویسراوه‌‪ ‌،‬هه‌میشه‌‌‬ ‫ب��ه‌ره‌ک��ان‌دێ��ن�ه‌‌گ��ۆڕی��ن‌و‌س�ه‌ن��گ�ه‌ره‌ک��ان‌‬ ‫ده‌گۆڕدرێن‪‌.‬وه‌کو‌وتم‌هه‌ندێجا‌سیاسه‌تێکى‌‬ ‫ره‌ق‌هه‌یه‌‪‌،‬به‌اڵم‌ده‌زانین‌ده‌بێت‌له‌‌کۆتایدا‌‬ ‫هه‌موو‌مان‌به‌یه‌که‌وه‌‌کاربکه‌ین‪.‬‬ ‫هاواڵتى‪‌:‬ئه‌و‌ملمالنێیه‌ى‌ئێوه‌‌باسى‌ده‌که‌ن‌‬ ‫چه‌ند‌ره‌قه‌؟‬ ‫م��ارک‌ شتوکى‪ ‌:‬بێگومان‌ ره‌ق�ه‌‌ ب�ه‌اڵم‌ وه‌ک‌‬ ‫ئ�ه‌وه‌ى‌ له‌‌ واڵتانى‌ ترى‌ ئه‌ورووپا‌ هه‌یه‌‌ و‌‬ ‫ده‌ناسرێت‌نا‪‌،‬به‌اڵم‌مالنێیه‌که‌و‌هه‌یه‌‪‌،‬هه‌ر‌‬ ‫چه‌نده‌‌دواجار‌هه‌ر‌بڕیارێک‌درا‪‌،‬ئه‌گه‌ر‌به‌‌‬ ‫کۆده‌نگى‌ هه‌موانیش‌ نه‌بێت‪ ‌،‬ئه‌وا‌ زۆرینه‌‌‬ ‫په‌سه‌ندى‌ ده‌ک��ات‌ و‌ ‌ ک��اری‌ پێده‌که‌ن‪ ‌.‬بۆ‌‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی��ش‌ب���ه‌رده‌وام‌ده‌چ��ن�ه‌وه‌‌الى‌خه‌ڵک‌‬ ‫بانگى‌ خه‌ڵک‌ ده‌ک��ه‌ن‌ و‌ وه‌ک��و‌ ناوبژیوان‌‬ ‫سودیان‌ لێوه‌رده‌گرن‪ ‌،‬بۆئه‌وه‌ى‌ هاواڵتیان‌‬ ‫بڕیاری‌یه‌کالکه‌ره‌وه‌‌بده‌ن‪.‬‬

‫گرافیك‬

‫‪9‬‬

‫پەرلەمانی سویسرا‬ ‫لە دوو بەش پێکدێت‬ ‫(ئەنجوومەنی نیشتیمانی و ئەنجوومەنی ویالیەتەکان)‬ ‫ئەنجوومەنی نیشتیمانی لە ‪ 200‬ئەندام پێکهاتووە‪،‬‬ ‫بۆ ماوەی چوار ساڵ نوێنەرایەتی ‪ 26‬کانتۆنی جیاوازی واڵتی سویسرا دەکەن‪.‬‬ ‫ئەرکی ئەم ئەنجوومەنە نوێنەرایەتیکردنی خەڵکە‪.‬‬

‫‪40.000‬‬

‫چل‌هەزار‌دەنگ‌پێویستە‌نۆ‌هەر‌کورسیەکی‌ئەنجوومەنی‌نیشتیمانی‪‌.‬‬ ‫بەاڵم‌وەک‌ئەوەی‌دەستووری‌سویسرا‌سەپاندوویەتی‪‌،‬دەبێت‌هەر‌کانتۆنێک‌‬ ‫النی‌کەم‌ئەندامێکی‌لە‌ئەنجوومەنی‌نیشتیمانی‌هەبێت‪‌،‬ئەگەر‌چی‌لەو‌‬ ‫کانتۆنە‌لە‌‪‌٤٠‬هەزار‌دەنگ‌کەمتر‌کاندیدەکە‌دەنگ‌بهێنێت‪.‬‬

‫ئەنجوومەنی ویالیەتەکان لە ‪ ٤٦‬ئەندام پێکهاتووە و ئەرکی نوێنەرایەتیکردنی‬ ‫کانتۆنەکانە‪ .‬هەر کانتۆنێک دوو ئەندام دەنێرێت بۆ ئەنجوومەنی ویالیەتەکان‪،‬‬ ‫جیا لە شەش کانتۆن‪ ،‬لەبەر ژمارەی کەمی دانیشتوانی بە»نیو‬ ‫کانتۆن» هەژماردەکرێن‪.‬‬

‫ه��ەردوو‌ ئەنجوومەن‌ لە‌‬ ‫ساڵێکدا‪‌،‬سێجار‌دانیشتنی‌‬ ‫سێ‌هەفتەیی‌دەکەن‪‌.‬لەو‌‬ ‫دانیشتنانە‌گفتوگۆ‌لەسەر‌‬ ‫پ���ڕۆژە‌ یاساکان‌ دەک��ەن‌‬ ‫پێش‌ئەوەی‌بخرێنە‌بەر‌‬ ‫دەنگدان‪.‬‬

‫ه�����ەردوو‌ئ��ەن��ج��ووم��ەن‌‬ ‫ساڵی‌ جارێک‌ کۆدەبنەوە‌‬ ‫ب�����ۆ‌ه����ەڵ����ب����ژاردن����ی‌‬ ‫دەس��ت��ن��ی��ش��ان��ک��ردن��ی‌‬ ‫ئەندامانی‌ ئەنجوومەنی‌‬ ‫ف��ی��دڕاڵ��ی‌و‌دادوەران�����ی‌‬ ‫دادگای‌فیدڕاڵی‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫سەدر؛‬ ‫ئەو پیاوەی‬ ‫هەژارەکان سەریان خست‬ ‫براوەی یەکەمی‬ ‫هەڵبژاردنەکانی‬ ‫عێراق‪ ،‬وەاڵمی‬ ‫عێراقییەکانی بۆ‬ ‫ئەمریکا و ئێران‬ ‫دەکاتە نەخێر‪.‬‬ ‫هەرێم جەعفەر‬ ‫ئەگەرچی چاوی میدیاکان لەسەر براوەکانی‬ ‫ش���ەری داع���ش ب���وو ک��ە ل��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��دا‬ ‫سەربکەون‪ ،‬بەاڵم ئەوەی چاوەڕوان نەدەکرا‬ ‫ئەوە بوو کە موقەدا سەدر نەیهێشت تامی‬ ‫دەرکەوتنەکانیان بکەن‪ .‬سەدر لە چەند ساڵی‬ ‫راب���ردوودا س��ەودا و ک��اری هەمیشە لەگەڵ‬ ‫چینی هەژارەکان بووە‪.‬‬ ‫لە ڕاپۆرتێکی ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ‬ ‫هاتووە کە ه��ەردوو واڵتی ئەمریکا و ئێران‬ ‫کاریگەریان لەسەر هەڵبژاردنەکانی عێراق‬ ‫هەیە‪ .‬چ���اوەڕوان دەک��را س��ەرۆک وەزیرانی‬ ‫ئێستا‪ ،‬ح��ەی��دەر ع��ەب��ادی‪ ،‬ک��ە پشتگیری‬ ‫ئەمریکای هەیە و کاندیدەکانی دیکە کە‬

‫ئەو پیاوە ئاینیەکەی بۆ یەکەمجار هاوپەیمانی لەگەڵ حزبە چەپەکان بەست‬ ‫ل��ە ئ��ێ��ران نزیکن ببنە خ���اوەن زۆرت��ری��ن‬ ‫دەن��گ‪ ،‬ب��ەاڵم س��ەدر بە هاوپەیمانی لەگەڵ‬ ‫کۆمۆنیستەکان ت��وان��ی ل��ە ه���ەردوو ب��ەرە‬ ‫بەرێتەوە‪.‬‬ ‫سەدر ڕۆژانێک لە ڕێگای سوپاکەی بە ناوی‬ ‫میلیشیاکانی مەهدی دژی ئەمریکیەکان‬ ‫دەجەنگاو لە شەڕی تائیفی عێراق بەشدار‬ ‫ب��وو‪ ،‬ب��ەاڵم دوات��ر ب��ووە خ��اوەن پەیامێکی‬ ‫نەتەوەیی هەردوو بەرەی ئێران و ئەمریکای‬ ‫ڕەتکردەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش لە کاتێکدایە کە سەدر هەرگیز هیچ‬ ‫پۆستێکی سیاسی نەبووە و بە ناڕاستەوخۆ‬ ‫بەشداری سیاسەتی عێراقی کردووە‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫دەستنیشانکردنی سەرۆک وەزیرانی داهاتوو‪،‬‬ ‫پشکی شێری بەردەکەوێت‪.‬‬ ‫وەک سەرکردەیەکی شیعە‪ ،‬لەگەڵ هەندێک‬ ‫لە سوونەکانی هاوڕێی ئەمریکا پەیوەندی‬ ‫هەبووە بە تایبەت لەگەڵ سعودیە‪ .‬هەروەها‬ ‫پشتگیری لە حەیدەر عەبادیش کردوە کە‬ ‫شەڕی دژی داعش دەکرد‪.‬‬ ‫سەدر پەیوەندی لەگەڵ ئێران باش نیە بەوەی‬ ‫پێشتر وت��ب��ووی کە دەبێت بەشار ئەسەد‬ ‫واز لە کورسی دەس��ەاڵت بهێنێت و میلیشیا‬ ‫ئێرانیەکان لە عێراق دوور بخرێنەوە‪ .‬ئەو‬

‫دژی ناردنی خەڵکی عێراقیشە بۆ جەنگی‬ ‫سووریا لە ژێر ناونیشانی بەرەی بەرگری کە‬ ‫ئێران سەرپەرشتی دەکات‪.‬‬

‫سەدر پەیوەندی لەگەڵ‬ ‫ئێران باش نییە‪ ،‬بەوەی‬ ‫پێشتر وتبووی کە دەبێت‬ ‫بەشار ئەسەد واز‬ ‫لە کورسی دەسەاڵت بهێنێت‬ ‫و میلیشیا ئێرانییەکان‬ ‫لە عێراق دوور بخرێنەوە‬ ‫ئەمەش وایکردوە کە سەدر زیاتر لە عەبادی‪،‬‬ ‫هاوپەیمانەکەی ئەمریکا نزیک بێت‪ .‬لەبەر‬ ‫ئ��ەوەی تاکو ئێستا سەدر بەشداری لە هیچ‬

‫پۆستێکی حکوومی ن��ەک��ردوە‪ ،‬نازاندرێت‬ ‫کە سیاسەتی ئەو حکوومەت چۆن دەبێت‬ ‫کە سەدر دروستی دەکات‪ ،‬بەاڵم ڕەنگە ئەوە‬ ‫ڕوون بێت کە ئامانجی ئەمریکا لە عێراق‬ ‫کەمکردنەوەی هەژموونی ئێران‪.‬‬ ‫ئاال سەعید‪ ،‬پرۆفیسۆری زانکۆ و شیکاری‬ ‫سیاسی لە زانکۆی بەغداد‪ ،‬وتی «ئەو بەشەی‬ ‫عێراق کە نزیک بوو لە بەرژەوەندییەکانی‬ ‫ئ��ێ��ران ش��ەڕی هەڵبژاردنیان دۆڕان����دوە و‬ ‫بەشەکەی دیکە سەرکەوتوە»‪.‬‬ ‫س����ەدر پ��ێ��ش��ت��ر ڕاب���ەڕای���ەت���ی چ��ەن��دی��ن‬ ‫خۆپیشاندانی ک��ردوە‪ .‬دوو ساڵ لەمەوبەر‬ ‫هاوئاوازەکانی لە خۆپیشاندانی دژی گەندەڵی‬ ‫چوونە ناوچەی سەوز و پەڕلەمان لە بەغداد‪.‬‬ ‫ئەو خۆپیشاندانانە بوونە سەرەتایەک بۆ‬ ‫سەدر کە ببێتە کەسێکی بەهێزتر لە عێراق‪.‬‬ ‫هەروەها سەدر یەکێکە لەو سیاسییە کەمانەی‬ ‫ئەمجارەی هەڵبژاردنی عێراق کە سوودیان لە‬ ‫بەشداری کەمی دەنگدەران بەهۆی نەمانی‬ ‫متمانە بە چینی سیاسی عێراق بینیوە‪.‬‬ ‫فێرخوازێکی تەمەن ‪ ٢٤‬سااڵن لە بەغداد‪ ،‬ڕەزاق‬ ‫حوسەین‪ ،‬کە یەکێک بووە لە خۆپیشاندەرانی‬ ‫ناوچەی سەوز و دەنگی بە سەدر داوە بەم‬ ‫ج��ۆرە س��ەب��ارەت بە سەرکەوتنی س��ەدر بۆ‬

‫وۆڵ ستریت جۆرناڵ دوا «سەدر پێشبینیەکی‬ ‫هەبوو کە هاتە دی‪ .‬ئەو وتی کە خەڵک بەسەر‬ ‫سیاسیە گەندەڵەکاندا سەردەکەون و ئەوەش‬ ‫ڕوویدا»‪.‬‬ ‫«دوای ئەو قسەیە خەڵک چوونە ناوچەی‬ ‫سەوز بەرپرسە گەندەڵەکانیان ترساند‪ .‬ئێستا‬ ‫هاوپەیمانی سائیرون سەرکەوت‪.‬‬ ‫سەدر سەودا و کاری هەمیشە لەگەڵ چینی‬ ‫ه��ەژار و نزمەکان ب��ووە‪ ،‬ئەم نەریتەشی لە‬ ‫ب��اوک��ی��ەوە هەڵگرتوە ک��ە کاتی خ��ۆی دژی‬ ‫دیکتاتۆری س��ەدام حوسەین بوو و لەسەر‬ ‫شەقامێک تەقەی لێکراو و کوژرا‪.‬‬ ‫لە هەڵبژاردنی پیشوودا‪ ،‬س��ەدر توانی ‪٣٤‬‬ ‫ئەندام بنێرێتە پەڕلەمان‪ ،‬بەاڵم نەیهێشت‬ ‫هیچیان خۆیان کاندید بکەنەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫دەیزانی دەنگدەران لە دەمووچاوە کۆنەکان‬ ‫بێزارن‪.‬‬ ‫ئێستا سەرکردەکانی عێراق ئەرکی زۆریان‬ ‫لەسەر شانە‪ ،‬وەک دووبارە دروستکردنەوەی‬ ‫شارە ڕووخاوەکانی دەستی داعش و نەهێشتنی‬ ‫ئ��ەو گ��روپ��ە ب��ە ت����ەواوی‪ .‬ب��ە وت��ەی بانکی‬ ‫جیهانی‪ ،‬عێراق بۆ چاککردنەوەی زیانەکانی‬ ‫داع��ش‪ ،‬پێویستی بە ‪ ٨٠‬ملیار دۆالر هەیە‪،‬‬ ‫ئەمەش لەکاتێکدایە وەبەرهێنەری دەرەکی‬ ‫خۆیان بە دوور دەگرن لە عێراق‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەری کەمە ک��ە م��وق��ت��ەدا س���ەدر خۆی‬ ‫ب��ۆ پۆستی س���ەرۆک وەزی��ران��ی بپاڵێوێت‪،‬‬ ‫بەڵکو دەیەوێت وەک سەرکردەیەکی ڕۆحی‬ ‫بمێنیتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەو دەبێت لە نێوان عەبادی و کاندیدی‬ ‫هاوپەیمانی فەتح کەسێک هەڵبژێرێت بۆ‬ ‫پۆستی س���ەرۆک وەزی��ران��ی ع��ێ��راق‪ .‬ب��ەاڵم‬ ‫ئەوەی نزیکە کە ئەو پۆستە لە الیەن سەدر‬ ‫وەربگرێت‪ ،‬زیاتر حەیدەر عەبادیە چونکە‬ ‫جگە ل��ەوەی هاوپەیمانی فەتح نزیکن لە‬ ‫ئێران‪ ،‬پێشتر لە چاوپێکەوتنەکانیدا‪ ،‬سەدر‬ ‫ستایشی عەبادی کردبو و ڕاشی گەیاندبوو‬ ‫کە ئەو پشتگیری دەک��ات بۆ وەرگرتنەوەی‬ ‫پۆستەکەی‪ ،‬چونکە ع��ەب��ادی توانیویەتی‬ ‫داع��ش تێکبشکێنێت و ڕیفراندۆمەکەی‬ ‫کوردیشی بێ خوێن ڕشتن چارەسەر کرد‪.‬‬ ‫موقتەدا س��ەدر سەر بە خێزانێکی شیعیە‬ ‫کە بنەچەیان دەگەڕێتەوە بۆ واڵتی لوبنان‪.‬‬ ‫ئ��ەو ک��وڕی چ��وارەم��ی ئایەتواڵ موحەمەد‬ ‫سەدیق ئەل سەدرە کە یەکێکە لە کەسایەتیە‬ ‫گەورەکانی شیعە لە جیهان‪.‬‬ ‫محەمەد سەدیق لەگەڵ دوو لە کوڕەکانی لە‬ ‫الیەن سەدام حووسەینەوە کوژران‪ .‬موقتەدا‬ ‫س��ەدر جیا لە باوکی ڕاستەقینەی خۆی‪،‬‬ ‫زرباوکەکەشی‪ ،‬ئایەتواڵ باقر سەدر لە ساڵی‬ ‫‪ ١٩٨٠‬لە الیەن ڕژێمی پێشوی عێراقەوە کوژرا‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش ک���وژران���ی ب���اوک���ی‪ ،‬س����ەدر زان��س��ت��ە‬ ‫ئیسالمییەکانی دەخوێند‪ ،‬ب��ەاڵم بە وتەی‬ ‫ڤالی ناسر‪ ،‬مامۆستایەکی شیعی‪ ،‬نەیتوانیوە‬ ‫خوێندن تەواو بکات‪.‬‬ ‫دوای ه��ێ��رش��ی س���ەر ع���ێ���راق ل���ە الی���ەن‬ ‫هاوپەیمانانەوە‪ ،‬س��ەدر لە ڕێگای سوپای‬ ‫مەهدی دژیان وەستایەوە و چەند جارێکیش‬ ‫پێکدادانیان لە نێوانیان ڕوویداوە‪.‬‬ ‫موقتەدا سەدر دژی بوونی هێزەکانی ئەمریکا‬ ‫بوو لە عێراق دەیگووت‪ ،‬کە مەبەستی سەرەکی‬ ‫سوپای مەهدی گەڕانەوەی سەقامگیرییە بۆ‬ ‫عێراق‪.‬‬ ‫لە جەنگی نێوان الیەنگرانی سەدر و ئەمریکا‬ ‫و س��وپ��ای ع��ێ��راق‪ ،‬س���ەدان ک��ەس گیانیان‬ ‫لەدەستداوە و هەزارانیش بریندار بوون‪.‬‬ ‫ش��ارەزای��ان پێیان وای��ە کە موقتەدا سەدر‬ ‫هەوڵی بۆ دروستکردنی دەوڵەتێکی دینی داوە‬ ‫و هیوای بۆ دروستکردنی دەوڵەتێکی ئیسالمی‬ ‫دیموکراسی هەیە‪.‬‬ ‫بەهۆی دژای��ەت��ی بەرامبەر بە حکومەتی‬ ‫عێراق‪ ،‬لە ساڵی ‪ ٢٠٠٨‬چاالکی چەکدارانی سەدر‬ ‫قەدەغەکرا و بەهۆیەوە سەدر چووە شاری‬ ‫قومی ئێران‪.‬‬ ‫ل���ە س���اڵ���ی ‪ ٢٠١٠‬ب���ەه���ۆی ب����ەش����داری لە‬ ‫هەڵبژاردنەکانی پەڕلەمان‪ ،‬گەڕایەوە عێراق و‬ ‫لە شاری نەجەف نیشتەجێ بوو‪.‬‬ ‫لە دوای ساڵی ‪ ،٢٠١١‬الیەنگرانی سەدر چەندین‬ ‫خۆپیشاندنی بەرفراوانیان ئەنجام داوە‪.‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫راپۆرت و بەدواداچون‬

‫‪11‬‬

‫دیجیتاڵ دیموکراسی پاشەکشەی‬ ‫بە دیموکراسی لە هەرێم کرد‬ ‫لەبەر زیادکردنی هەوڵی تەزویر و ناڕوونی پرۆسەکە چەند واڵتێک لە جیهان‬ ‫بڕیاریان داوە کە ئەو سیستەمە قەدەغە بکەن‪.‬‬

‫هۆڵەندا ‪ ١٠‬ساڵ پێش ئێستا دەنگدانی ئەلکترۆنی قەدەغەکرد‬ ‫هەرێم جەعفەر‬ ‫دوای ئ��اش��ک��راک��ردن��ی ئ��ەن��ج��ام��ەک��ان��ی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ئەنجومەنی نوێنەرانی‬ ‫عێراق‪ ،‬پرسیاری گەورە لەسەر سیستمی‬ ‫ئەلیکترۆنی دەنگدان لە هەرێمی کوردستان‬ ‫دروستبوو بە جۆرێک کار گەیشتە ئەوەی‬ ‫بەشێک ل��ە الی��ەن��ەک��ان داوای دووب���ارە‬ ‫ئەنجامدانەوەی پرۆسەکە بکەن‪.‬‬ ‫سیستمی ئەلیکترۆنی دەنگدان کە هاوکات‬ ‫بە دیجیتاڵ دیموکراسی ن��اس��راوە‪ ،‬ئەو‬ ‫دەس��ت��ەواژە ت��ازەی��ە کە لە هەڵبژاردنی‬ ‫چ��ەن��د واڵت��ێ��ک��دا پ��ێ��ن��اس��ەی ج��ی��اوازی‬ ‫بۆکراوە‪ .‬مەبەست لەو دەستەواژەیەش بە‬ ‫ئەلیکترۆنی کردنی پرۆسەی دەنگدانە‪.‬‬ ‫بۆ هەندێک لە ئەمریکییەکان‪ ،‬دیجیتاڵ‬ ‫دی��م��وک��راس��ی ب��ە م��ان��ای پ��ێ��ش��ک��ەوت��ن و‬ ‫ئاسانکردنی پ��رۆس��ەی دەن��گ��دان��ە و بۆ‬ ‫هەندێکیش بە مانای دۆڕاندنی ئیرادەی‬ ‫میلەتە بەبێ بەکارهێنانی سوپا و مووشەک‪.‬‬ ‫لە ڕاپۆرتێکی گۆڤاری فاینانشیاڵ تایمزدا‬

‫هاتووە کە شارەزایانی بواری دەنگدان و‬ ‫چاودێرانی ئەمریکی ئەزموونی زۆریان‬ ‫هەیە لە هەر ‪ ٣٨‬ویالیەتەکەی ئەمریکا‬ ‫ب���ەاڵم ل��ە ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەک��ان��ی ڕاب����ردووی‬ ‫ئەمریکا ئ���ەوەی چ��اوەڕێ��ی��ان ن��ەدەک��رد‬ ‫ئەوەبوو کە بکەونە بەر هێرشی هاکەرانی‬ ‫ڕووس��ی��ا‪ ،‬ل��ەب��ەر ئ��ەم ه��ۆک��ارەش ئێستا‬ ‫پاراستنی ئەو سیستەمانە لە هاکی دەرەکی‬ ‫بۆتە بەشێک لە ڕاهێنانی چاودێران‪.‬‬ ‫گروپی کۆمپرۆمات‪ ،‬ئەو گروپە هاکەرە‬ ‫ڕووس���ی���ەن ک��ە ت��ۆم��ەت��ب��ار دەک���رێ���ن بە‬ ‫هێرشکردنە سەر سیستەمی هەڵبژاردنی‬ ‫ئەمریکا لە ساڵی ‪ .٢٠١٦‬فاینانشیاڵ تایمز‬ ‫لە زاری حکومەتی ئەمریکاوە ئاشکرای‬ ‫ک��ردووە کە ئ��ەو گروپە هەوڵی داوە کە‬ ‫سیستەمی ئ��ەل��ی��ک��ت��رۆن��ی ‪ ٢١‬وی��الی��ەت‬ ‫ل��ە ئەمریکا ه��اک ب��ک��ات‪ .‬ت��ەن��ان��ەت ئەو‬ ‫گروپە ڕووسییە زانیاری ناو و ئیمەیڵی‬ ‫لیژنەی دیموکراسی نەتەوەی تایبەت بە‬ ‫هەڵبژاردنەکان‪ ،‬دزە پێکردبوو‪.‬‬ ‫بەڕێوبەری ئاسایشی زانیاری و نهێنپارێزی‬ ‫کۆمپانیای گ��ووگ��ڵ‪ ،‬هێسەر ئادکینس‪،‬‬ ‫ل��ە ل��ێ��دوان��ی��ک��دا س���ەب���ارەت ب��ە هێرشی‬

‫لەبەر زیادکردنی هەوڵی‬ ‫تەزویر و ناڕوونی‬ ‫پرۆسەکە چەند واڵتێک‬ ‫لە جیهان بڕیاریان داوە‬ ‫کە ئەو سیستەمە‬ ‫قەدەغە بکەن‬ ‫ئەلیکترۆنی بۆ سەر سیستەمی ئەمریکا‬ ‫وتی» ئێستا ڕووسیا نیشانی دا کە دەتوانن‬ ‫چ��ی ب��ک��ەن ب��ۆی��ە دەب��ێ��ت واڵت��ان��ی دیکە‬ ‫ئامادەکاری بکەن چونکە ئەو هێرشانە لە‬ ‫پڕو بە چڕی ڕوودەدەن»‬ ‫ئ���ەم���ەش وای���ک���رد ئ��ی��ری��ک ڕۆزن���ب���اچ‪،‬‬ ‫ب��ەڕێ��وب��ەری پ��ێ��ش��ووی ستافی وەزی���ری‬

‫ب��ەرگ��ری ئەمریکا‪ ،‬پ��ڕۆژەی��ەک��ی بەناوی‬ ‫(بەرگری کردن لە دیجیتاڵ دیموکراسی )‬ ‫بە هەماهەنگی لەگەڵ زانکۆی هارڤارد لە‬ ‫ساڵی ‪ ٢٠١٧‬بۆ بەهێزکردنی بەرگری سەر‬ ‫سیستەمە هەڵبژاردنیەکان ئەنجام بدەن‬ ‫کە بودجەکەی ‪ ٣٠‬ملیار دۆالرە و نزیکەی‬ ‫هەزار و ‪ ٥٠٠‬کەس کاری تێدا دەکەن‪.‬‬ ‫ئیریک ڕۆزن��ب��اچ پێی وای���ە ک��ە دەبێت‬ ‫پنتاگۆن هەنگاوی زیاتر بنێت بۆ پاراستنی‬ ‫سیستەمی دەن��گ��دان چونکە ڕەن��گ��ە لە‬ ‫داهاتوو»کیم جۆن ئون یان ئێرانیەکان»‬ ‫هێرشیان بکەنە سەر‪.‬‬ ‫بە وتەی میشێل سولمێیەر‪ ،‬پڕۆفیسۆر لە‬ ‫زانکۆی هارڤارد ‪ ،‬ئەو واڵتانەی کە دژی‬ ‫دیموکراسین لە جیهان وەک ڕووس��ی��ا و‬ ‫ئێران و چین و کۆریای باکوور‪ ،‬هاکەری‬ ‫پ��ێ��ش��ک��ەوت��ووی��ان ه��ەی��ە ک��ە ب��ەش��ێ��وەی‬ ‫گرێبەستی ب��ازرگ��ان��ی ک���ار دەک����ەن بۆ‬ ‫ئەنجامدانی هێرشی ئەلیکترۆنی و تاوانە‬ ‫جیاوازەکانی ئینتەرنێت‪.‬‬ ‫ئەم سیستەمە نوێیەی دەنگدان‪ ،‬کارێکی‬ ‫وایکردوە کە ستراتیژی پارتە سیاسیەکان‬ ‫بگۆڕدرێن‪ .‬لە سیستەمە کۆنەکە‪ ،‬پارتە‬

‫نەیارەکان تەنها چاویان لەسەر یەک بوو‬ ‫تا دڵنیا بن کە کەسیان یاسا پێشێل ناکات‬ ‫بەاڵم چیدی ئەوە کار ناکات لەگەڵ ئەم‬ ‫شێوازە نوێیە‪ .‬تۆ چۆن دەزانیت ئەوانەی‬ ‫لە پشت کۆمپیوتەرەکانن بە چ مەرامێک‬ ‫دێنە ناو سیستەمەکە و بەرەو چ ئاقارێکی‬ ‫دەبەن‪.‬‬ ‫ئادکینس کە ‪ ١٦‬ساڵ لە بەشی پاراستن‪-‬‬ ‫سکیورتی کۆمپانیای گووگڵ کاری کردوە‬ ‫دەشڵێت »من بەڵێنت دەدەمێ ‪ ،‬تەنها یەک‬ ‫ڕۆژم بدەرێ‪ ،‬دەتوانم بچمە ناو ئامێرەکان»‬ ‫(ئامێری تۆماری دەنگدەر‪ ،‬ئامێری دەنگدان‬ ‫و سیستەمی میدیای ئامێرەکان)‪.‬‬ ‫ساڵی پ��ار‪ ،‬گروپی هاکەری دێف کۆن لە‬ ‫الس ڤێگاس‪ ،‬توانیان لە ماوەی ‪ ٩٠‬خولەک‬ ‫یەکەم ئامێری دەن��گ��دان ه��اک بکەن لە‬ ‫کۆنفرانسێکدا‪ ،‬ل��ەک��ات��ی ت���ەواو بوونی‬ ‫کۆنفراسەکە‪ ،‬ت���ەواوی ئامێرەکانی ناو‬ ‫کۆنفرانسەکەیان هاک کرد‪.‬‬ ‫لە جیهاندا‪ ٢٦ ،‬واڵت سیستەمی ئەلیکترۆنی‬ ‫بەکاردەهێنن بۆ هەڵبژاردنەکان کە سوودی‬ ‫و زیانی خۆی هەیە‪.‬‬ ‫سوودەکانی ئەو سیستەمە بریتیە لە خێرا‬ ‫هەژمار کردنی دەنگەکان و کەمکردنەوەی‬ ‫نرخی دەنگدان و ئاسانکاری بۆ کەسانی‬ ‫خاوەن پێداویستی تایبەت‪ ،‬بەاڵم بە بڕوای‬ ‫هەندێک کەس ئەو سیستەمە دەرگا لەسەر‬ ‫تەزویر کردن زیاتر دەکاتەوە‪.‬‬ ‫لە دوای هەڵبژاردنەکانی ‪٢٠١٦‬ی سەرۆکایەتی‬ ‫ئەمریکا‪ ،‬ئۆفیسی بەڕێوەبەری زانیاری‬ ‫نەتەوەی ئەمریکی( ئۆ دی ئێن ئ��ای) لە‬ ‫مانگی یەکی ساڵی ‪ ٢٠١٧‬باڵویکردەوە کە‬ ‫سەرکردایەتی ڕووسیا بە قازانجی دۆناڵد‬ ‫تڕەمپ و دژی هیالری کلینتن هەوڵیان‬ ‫داوە کە هێرش بکەنە سەر هەڵبژاردنەکانی‬ ‫ئەمریکا و تاکو ئێستاش لێکۆڵینەوەی‬ ‫جیاواز و ئەنجامی جیاواز لەو بارەیەوە‬ ‫باڵودەکرێتەوە ‪.‬‬ ‫لەبەر زیادکردنی هەوڵی تەزویر و ناڕوونی‬ ‫پرۆسەکە چەند واڵتێک لە جیهان بڕیاریان‬ ‫داوە کە ئەو سیستەمە قەدەغە بکەن‪.‬‬ ‫ئەڵمانیا‬ ‫لەبەر بوونی کرداری هاکی و بەکارهێنانی‬ ‫ئەو ئامێرانە بۆ مەرامی سیاسی‪ ،‬بەپێی‬ ‫دەس���ت���ووری ئ��ەڵ��م��ان��ی��ا‪( ،‬ئ���ی ڤ��ی ئێم)‬ ‫ئامێری دەنگدانی ئەلیکترۆنی لەو واڵتە‬ ‫قەدەغەکراوە‪.‬‬ ‫( هۆڵەندا)‬ ‫ل��ە س��اڵ��ی ‪٢٠٠٨‬ەوە ب��ەپ��ێ��ی ب��ڕی��ارێ��ک��ی‬ ‫ئەنجوومەنی هۆڵەندا‪ ،‬سیستەمی دەنگدانی‬ ‫ئەلیکترۆنی لەو واڵتە قەدەغەکرا بەهۆی‬ ‫ئ����ەوەی خ��ەڵ��ک��ی گ��وم��ان��ی��ان ل��ە ڕاس��ت��ی‬ ‫ئەنجامی ئەو ئامێرانە هەبوو‪.‬‬ ‫ئیرلەندا‬ ‫دوای خەرج کردنی ‪ ٥١‬ملیۆن پاوەند و سێ‬ ‫ساڵ کارکردن‪ ،‬ئیرلەندا بڕیاریدا سیستەمی‬ ‫دەنگدانی ئەلیکترۆنی بەکار نەهێنێت‬ ‫ئەمەش بەهۆی نەبوونی متمانە خەڵکی‬ ‫بەو ئامێرانە و ناڕوونی پڕۆسەکە‪.‬‬ ‫ئینگلتەرا‬ ‫ئینگلتەرا یەکێکە لەو واڵتانەی کە خۆی‬ ‫دوور گرتوە لەبەکارهێنانی تەکنەلۆژیا بۆ‬ ‫پرۆسەی دەنگدان‪ .‬لە ساڵی ‪ ،٢٠١٦‬پەڕلەمانی‬ ‫ئینگلتەرا بە فەرمی ئاشکرای ک��رد کە‬ ‫ئەوان پالنیان نیە ببنە بەکاربەری ئامێرە‬ ‫ئەلیکترۆنییەکان لە پڕۆسەی دەنگداندا‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫مندااڵن‬

‫کورتە ڕانانی چەند کتێبێک‬ ‫شوان ئەحمەد‬ ‫(‪)1‬‬ ‫(چەپ‪ ،‬شۆڕش‪ ،‬پڕۆلیتار) وەک سێ‬ ‫ئەفسانەی سەدەی نۆزدە‬ ‫‪-‬کتێبی تلیاکی ڕۆشنبیرانی ڕیمۆن ئارۆن‪-‬‬

‫س��ێ ئ��ەف��س��ان��ەی ب��ەس��ەرچ��ووی س���ەدەی‬ ‫نۆزدەهەمن و بریتین لە (چەپ و شۆڕش‬ ‫و پڕۆلیتاریا)و بەرهەمی ئەندێشە سازی‬ ‫ڕاب��ردووی��ەک��ی ب��ەس��ەرچ��وون‪ .‬کتێبەکە‬ ‫ب���ەق���ەوارەی ‪ 208‬الپ���ەڕەی���ە و شایەنی‬ ‫خوێندنەوەیە‪ ،‬بۆ تێگەیشتن لەجەوهەر و‬ ‫ماهیەتی مارکسیزم‪.‬‬ ‫دوای نیوسەدە لە دەرچوونی ئەم کتێبە‪،‬‬ ‫کەچی هێشتا کتێبخانەی ک���وردی لەو‬ ‫س��ەرچ��اوەی��ە ب��ێ��ب��ەش��ە‪ ،‬س��ەرچ��اوەی��ەک‬ ‫ک��ە دەت��وان��ێ چ��اوێ��ک��ی دی��ک��ەم��ان بداتێ‬ ‫ب���ۆ خ���وێ���ن���دن���ەوەی م��ارک��س��ی��زم و بۆ‬ ‫هەڵسەنگاندنی کۆمۆنیزم‪.‬‬ ‫(‪)2‬‬ ‫چینە نوێیەکە‬ ‫کۆمەڵگەی بێ چینایەتی‪ ،‬درۆیەکی‬‫شاخداری کۆمۆنیستەکانە‪-‬‬ ‫(ئیمپراتۆریایەک کەبەدرۆکردن‬ ‫بەندبوو)‬ ‫‪-‬کارل پۆپەر‪-‬‬

‫ت��ەوژم��ی بەهێزی کۆمۆنیزم لەنیوەی‬ ‫دووەمی سەدەی بیستەم‪ ،‬لە ئەوروپاو لە‬ ‫واڵتانی جیهانی سێیەم و لە کوردستانی‬ ‫خۆشماندا وای��ک��رد‪ ،‬ل��ەژێ��ر زەب���رو زۆرو‬ ‫پڕوپاگەندەو بااڵدەستی مارکسیستەکاندا‪،‬‬ ‫خ��ەڵ��ک ب��ەت��رس و ب��ی��م��ەوە ب��اس��ی ئ��ەو‬ ‫بیرمەندو ن��وس��ەران��ە ب��ک��ەن کەلیبراڵ‬ ‫بوون و جیاواز لەکۆمۆنیستەکان بیریان‬ ‫دەکردەوە‪.‬‬ ‫ئەمە وایکرد زۆرێکی زۆر بەچاوی گومانەوە‬ ‫لەکەسانی وەک (ڕیمۆن ئارۆن و مەسعود‬ ‫م��ح��ەم��ەد) ب��ڕوان��ن‪ .‬ئ���ارۆن ل��ەئ��ەوروپ��او‬ ‫م��ەس��ع��ود م��ح��ەم��ەدی بەهەشتیش الی‬ ‫خۆمان‪.‬‬ ‫تۆمەتبارکردنی ئ��ارۆن بە بۆرژوازیەکی‬ ‫ک��اڵ��ف��ام و ب��ەک��رێ��گ��ی��راوی (‪)C.i.A‬و‬ ‫تانەوتەشەردانیش لە مەسعود محەمەد‬ ‫ب����ەوەی ک���وڕە م��ەالی��ەو ب��ەگ��زادەی��ەک��ی‬ ‫نەخوێندەوارە و پەروەردەی حوجرەکانەو‬ ‫ک���وردی ن��ازان��ێ‪ ،‬مشتێکە ل��ەخ��ەرواری‬ ‫ئەو ناوبانگ زڕان��دن و ئیرهابە فیکری‬ ‫و ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ی��ەی م��ارک��س��ی��س��ت��ەک��ان‬ ‫سەروەختێک دەبدەبانیان بوو‪ ،‬بەگەڕیان‬ ‫خستبوو‪.‬‬ ‫(تلیاکی ڕۆشنبیران) بەرهەمێکی تیۆری‬ ‫گرنگی ب��ی��رم��ەن��دی گ����ەورەو وردبینی‬ ‫فەرەنسی ڕیمۆن ئ��ارۆن��ە‪ .‬لە ناوەڕاستی‬ ‫شەستەکانی س��ەدەی ڕاب���ردودا لەپاریس‬ ‫چاپی دەکات‪ .‬پاریسێک کەژان پۆڵ سارتەر‬ ‫وەک زمانحاڵی چ��ەپ و مارکسییەکانی‬ ‫ئەو قۆناغەی فەڕەنسا‪ ،‬لەسەنگەردابوو‬ ‫بۆ هەموو ئ��ەوان��ەی بوێریان دەن��وان��دو‬ ‫جیاواز لەئایدیۆلۆژیای مارکسیزم بیریان‬ ‫دەکردەوە‪.‬‬ ‫پەالماردانی (وشەکان و شتەکان)ی میشێل‬ ‫فوکۆ ‪1966‬و (تلیاکی ڕۆشنبیران)ی ئارۆن‪،‬‬ ‫لەالیەن سارتەرەوە بەو زمانە زبرو توندە‪،‬‬ ‫نمونەیەکی زەق و ئاشکرای ئەو قۆناغەیە‬ ‫کە تەنها الیەنگرانی یەک ئایدیۆلۆژیای‬ ‫مافی فسەکردنیان هەبووە‪.‬‬ ‫ئ�����ەوەی ل���ەم ک��ت��ێ��ب��ەدا ڕی���م���ۆن ئ���ارۆن‬ ‫ب��ەدوای��دا دەچ��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەوەی��ە چ��ۆن چۆنی‬ ‫ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ای��ەک��ی وەک م��ارک��س��ی��زم‬ ‫توانیویەتی توێژێکی گەورە و گرانی وەک‬ ‫ڕۆشنبیران‪ ،‬بەنج بکات و بە شەوارەیان‬ ‫بخات‪.‬‬ ‫لەکاتێکدا داینامۆی ئەو ئایدیۆلۆژیایە‪،‬‬

‫مێژووی نوسین و چاپبونی ئەم کتێبە‬ ‫کۆنە‪ ،‬بەاڵم گرنگە‪ .‬ئاخر کەی گرنگی و‬ ‫بایەخی هیچ کتێبێک‪ ،‬پەیوەندی بەکۆنی‬ ‫ی��ان ت��ازەی��ی��ەوە ه��ەب��ووە‪ .‬گ��ەر واب��وای��ە‬ ‫لەئێستادا‪ ،‬نەدەبوو کەس باس لەنرخ و‬ ‫بەهای (ئەلیادە)ی هۆمیرۆس و (کۆماری)‬ ‫ئەفالتۆن و (کاتیگۆرییەکان)ی ئەرستۆ‬ ‫بکات‪.‬‬ ‫میلۆڤان دگ��ی��الس ک���وڕە جوتیارێکی‬ ‫یوگسالفییەو لەدایک ب��ووی ساڵی ‪.1911‬‬ ‫یەکێک ب���ووە ل��ەو گ��ەن��ج کۆمۆنیستە‬ ‫چاالک و بەدەستوبردانەی‪ ،‬تا دوا پلەکانی‬ ‫دەسەاڵتدارێتی چووە‪ .‬ساڵی ‪ 1953‬دەبێتە‬ ‫جێگری تیتۆ و ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫بااڵی بەرگری یوگسالفیای ئەوسا‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ل��ەب��ەرئ��ەوەی ساڵێک دوای ئەوە‬ ‫دەست دەکات بە ڕەخنەگرتن‪ ،‬لەسەرانی‬ ‫حیزبی شیوعی یوگسالفی و گەندەڵی و‬ ‫لەڕێ الدان و قاچ و چۆچ و بەڵێن شکێنیان‬ ‫بۆ خەڵک و خوا ئاشکرادەکات‪ ،‬دەکەونە‬ ‫گ��ی��ان��ی و ڕاپ��ێ��چ��ی ژورە تاریکەکانی‬ ‫زیندانی دەکەن و ساڵی ‪ ،1955‬بەسێ ساڵ‬ ‫حوکمی دەدەن‪ .‬بەهۆی سوربونی لەسەر‬ ‫هەڵوێستە فیکرییەکانی‪ ،‬ساڵی ‪1962‬‬ ‫جارێکی تر بەنۆساڵ زیندانی مەحکومی‬ ‫دەکەن‪.‬‬ ‫کتێبی (چینیە نوێیەکە) بەرهەمی ئەو‬ ‫سااڵنەی نێو زیندانیەتی و دەیەوێت ئەوە‬ ‫بسەلمێنێ کەکۆمەڵگەی بێ چینایەتی‪ ،‬چ‬ ‫درۆیەکی شاخدارەو لەپشت ئەو درۆیەوە‬ ‫شۆڕشگێڕە مارکسییەکان‪ ،‬دوای دەست‬

‫ڕاگەیشتنیان بەدەسەاڵت‪ ،‬چۆن دەکەونە‬ ‫تەکبیر و ڕازون���ی���ازی دروس��ت��ک��ردن��ی‬ ‫چینێکی نوێی دەوڵەمەندو پ��ارە دارو‬ ‫مشەخۆرو چۆن چۆنی‪ ،‬خەڵک و خوایان‬ ‫بیردەچێتەوەو ل��ەب��ری دروستکردنی‬ ‫ب��ەه��ەش��ت‪ ،‬دۆزەخ��ێ��ک ی��ان زیندانێکی‬ ‫گەورە دەخوڵقێنن‪.‬‬ ‫لەنەسکی یەکەمدا باس لە (بنەماکانی‬ ‫ت��ی��ۆری کۆمۆنیزم) دەک���ات و پێیوایە‬ ‫ک��ۆم��ۆن��ی��زم ئ��ای��دی��ۆل��ۆژی��ای��ەک��ە‪ ،‬پ��ڕە‬ ‫ل��ەن��اک��ۆک��ی و ئ���ەرک���ی ف����ری����ودان و‬ ‫لەخشتەبردنی مرۆڤەکانەو ئەو سستمی‬ ‫حوکمڕانیەشی دروستی دەکات‪ ،‬بەئاسن و‬ ‫ئاگر نەبێت ناتوانێت بەردەوامبێت‪.‬‬ ‫لەنەسکی دووەم���دا ب��اس ل��ە (م��ۆراڵ��ی‬ ‫شۆڕش دەکات) و پێیوایە کۆمۆنیستەکان‪،‬‬ ‫ب���ەدت���ری���ن ش��ۆڕش��گ��ێ��ڕن و ش��ۆڕش��ی‬ ‫ک��ۆم��ن��س��ت��ی��ش‪ ،‬دزێ���وت���ری���ن ش��ۆڕش��ە‬ ‫لەمێژووی مرۆڤایەتیدا (بۆ دڵنیابوون‬ ‫ل��ەو قسانەی میلۆڤان دگیالس بڕوانە‬ ‫س��ەردەم��ی ت��ی��رۆری گ���ەورەی ستالین‪،‬‬ ‫قۆناغی ش��ۆڕش��ی فەرهەنگی لەچینی‬ ‫ماوتسی تۆنگ و خەمیرە س��ورەک��ان و‬ ‫پۆڵ پۆت لەکەمبۆدیا و‪ ...‬هتد)‪ .‬هەروەها‬ ‫جەخت لەوەش دەکاتەوە کە حوکمڕانی‬ ‫کۆمۆنیزم‪ ،‬تەنها بەکوشت و بڕو تیرۆری‬ ‫ڕەش پایەدار دەبێت‪ .‬بڕوانە (چینی نوێ‪-‬‬ ‫ل‪ 20‬بۆ ل ‪.)52‬‬ ‫کارێک کەشۆڕشی کۆمۆنستی دەیکات‬ ‫ب��ری��ت��ی��ی��ە ل���ە‪( :‬وێ���ران���ک���ردن���ی دام و‬ ‫دەزگ��اک��ان��ی دەوڵ����ەت‪ ،‬ت��اروم��ارک��ردن��ی‬ ‫شۆڕشگێڕە ڕاس��ت��گ��ۆک��ان‪ ،‬چەسپاندنی‬ ‫حوکمی دیکتاتۆری هەتا هەتایی‪ ،‬کوشتنی‬ ‫فەردانیەت و هەناسەی ڕەخنەگرانە‪،‬‬ ‫درۆب���ەخ���ش���ی���ن���ەوە‪ ،‬دی��م��اگ��ۆگ��ی��ەت‪،‬‬ ‫خۆڕازاندنەوە بەدروشمی بریقەداری بێ‬ ‫ناوەڕک)‪.‬‬ ‫دواج����ار ئ����ەوەی م��ەب��ەس��ت��ی س��ەرەک��ی‬ ‫ئ����ەم ک��ت��ێ��ب��ەی م��ی��ل��ۆڤ��ان دگ��ی��الس��ە‪،‬‬ ‫جەختکردنەوەیە لەوەی کە کۆمۆنیزم‬ ‫نەک هەر چینایەتی ناهێڵێت‪ ،‬بەڵکو شان‬ ‫بەشانی پایەماڵکردنی چینی ب��ۆرژوا‪،‬‬ ‫چینێکی ت��ازە دروس��ت دەک��ات ک��ە زۆر‬ ‫بەدترو دزێوترو خوێن مژترە‪ ،‬لە چینی‬ ‫پێشوو‪.‬‬ ‫چ��ی��ن��ی ن���وێ کەچینێکی م��ش��ەخ��ۆرو‬ ‫چ��اوب��رس��ی��ەو ش��ێ��وازی ف��رت و فێڵ و‬ ‫لەخشتەبردن دەگرێتەبەر‪ ،‬بەیەکێک‬ ‫لەهەرە ستەمکارترین و سەرکوتکەرترین‬ ‫چین لەمێژودا ئەژماردەکرێت‪ .‬ئەوانەشی‬ ‫دەب��ن��ە پ��ای��ەو ک��ەرەس��ت��ەی ئ��ەو چینە‬ ‫تازەیە‪ ،‬شۆڕشگێڕە جامبازو لێزانەکانن‬ ‫کە دەزانن چۆن چۆنی‪ ،‬حیزب و شۆڕش و‬ ‫دەسەاڵت دەکەنە ئامرازێک بۆ لەقاڵبدانی‬ ‫کۆمەڵگە‪.‬‬ ‫ب��������ەب��������ڕوای ئ������ەوی������ش ئ��������ەوەی‬ ‫ڕێگەخۆشکەربووە بۆ هاتنەئارای ئەو‬ ‫چینە نوێیە (لینین) بووە‪ ،‬نەک کەسێکی‬ ‫دیکە‪ .‬بۆزانیاری زیاتر بڕوانە (هەمان‬ ‫سەرچاوەی پێشوو ل‪ 69‬بۆ ل ‪.)98‬‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەوەی ئ��ەم کتێبە لەئێستادا‬ ‫ک��ەج��ی��ه��ان ی���ادی س��ەدس��اڵ��ەی ش��ۆڕش��ی‬ ‫ئۆکتۆبەر دەکاتەوە گرنگە‪ ،‬بۆ حاڵی بوون‬ ‫لە مێژووی حەفتاساڵەی کۆمۆنیزم (‪-1917‬‬ ‫‪ ،)1989‬بەتایبەت کە کتێبەکە لەنوسینی‬ ‫یەکێک لەڕۆڵە دیارەکانی بزوتنەوەی‬ ‫کۆمۆنیستە لەجیهانداو ئ��اگ��اداری زۆر‬ ‫وردەکاری ئەو مێژووەیە‪.‬‬ ‫لەسەروەختی پرۆسەی پیرۆستریکاو‬ ‫گالسینۆستدا‪ ،‬میکائیل گۆرباچۆڤ وتی‪:‬‬ ‫(یەکیەتی س��ۆڤ��ی��ەت وەک ئ���ەوەی من‬

‫دەیبینم‪ ،‬واڵتێکی سروشتی و ئاسایی‬ ‫ن��ی��ی��ە‪ ،‬ئ��وم��ێ��دەوارم ب��ت��وان��م بیکەمە‬ ‫واڵتێکی سروشتی)‪.‬‬ ‫ڕەنگە لە ئان و ساتی خۆشیدا میلۆڤان‬ ‫دگیالس‪ ،‬درکی بەوەکردبێ کە یوگسالفیا‬ ‫سروشتی و ئاسایی ڕەوت ناکات و بەرەو‬ ‫ئامانجێکی دیکە دەچێت‪ ،‬بۆیە هەوڵیداوە‬ ‫بەر بەوەبگرێت‪ ،‬بەاڵم بیرۆکراسیەتی‬ ‫حیزب و دەوڵەت لەوە قەبەتربووە‪ ،‬ئەو‬ ‫ت��وان��ای دەستکاریکردنی هیچ شتێکی‬ ‫ه��ەب��ێ��ت‪ ،‬ب��ۆی��ە لەکونجە تاریکەکانی‬ ‫زینداندا سەر دەنێتەوە‪.‬‬ ‫لەیەکیەتی سۆڤیەتیش ترۆتسکی هەستی‬ ‫ب��ەه��ەم��ان دۆخ ک���رد‪ ،‬ب���ەاڵم ت���ازە کار‬ ‫لەکارترازابوو‪ .‬ئەو وەختەی هاتە دەنگ‪،‬‬ ‫ش��ارب��ەدەرک��را‪ .‬کە پڕکێشی زیاتریشی‬ ‫کرد‪ ،‬بەدەمەتەورێک مێشکیان پژاند‪.‬‬ ‫ش��ۆڕش وای��ە بەخەونی دروستکردنی‬ ‫ب��ەه��ەش��ت دەس���ت پ��ێ��دەک��ات ‪ ،‬دوات���ر‬ ‫ماڵوێرانی دێنێ و بەدۆزەخ کۆتایی دێت‪.‬‬ ‫(‪)3‬‬ ‫کۆمۆنیزم و قەسابخانەکانی‬ ‫‪-‬ئایا مارکس بێتاوانە؟‪-‬‬

‫مارکس و تۆتالیتاریزمی کۆمۆنستی‪،‬‬ ‫بابەتی کتێبێکی ت��وێ��ژەری فەرەنسی‬ ‫ئ���ەن���درێ س��ون��ی��ک��ە‪ ،‬ب��ەن��اون��ی��ش��ان��ی‬ ‫(مانیفێست لە ڕوانگەی مێژوو)ەوە‪ .‬ئەم‬ ‫کتێبە لەسەر وەختی باڵوبونەوەیەوە‪،‬‬ ‫مشتومڕێکی زۆری ن��اوەت��ەوە لەنێوان‬ ‫یاران و نەیارانیدا‪.‬‬ ‫لەنێوان ئەوانەی کارل مارکس بێبەری‬ ‫دەک��ەن لەتیۆریزەکردن بۆ تاوانەکانی‬ ‫(لینین و ستالین و ماوستی تۆنگ)‬ ‫و ئەوانەی وەک ئ��ەوان واب��وون‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوانەی لەو بڕوایەدان مارکسیزم هەر‬ ‫لەسەرچاوەکەیەوە لێڵەو نمونەش بەم‬ ‫کتێبە دێنینەوە کە بنەماکانی هزری‬ ‫مارکسی لەبەریەک هەڵدەوەشێنێ‪.‬‬ ‫ئەم هێرش و پەالمارەش‪ ،‬لەالیەن کۆنە‬ ‫کۆمۆنستێکەوە ئەنجام دەدرێت‪ ،‬چونکە‬ ‫ئەندرێ سونیک بۆخۆی جولەکەیەکی‬ ‫بەڕەگەز پۆڵەندیەو ئەندامی لیژنەی‬ ‫س��ەرپ��ەرش��ت��ی��ک��ردن��ی ف��ی��دراس��ی��ۆن��ی‬ ‫خ��وێ��ن��دک��اران��ی ک��ۆم��ۆن��ی��س��ت ب���ووەو‬ ‫لەبزوتنەوەی ئایاری ‪ 68‬هەڵسوڕاوبووە‪،‬‬ ‫ه��اوک��ات ل��ەت��ەم��ەن��ی مێردمنداڵیەوە‬ ‫ئ���ەن���دام ب����ووە ل��ەڕی��زەک��ان��ی پ��ارت��ی‬ ‫کۆمۆنیستی فەرەنسیدا‪.‬‬ ‫گومانی تێدانییە (لینین و ستالین و‬ ‫ماوستی ت��ۆن��گ)‪ ،‬دەستیان لەکوشتنی‬ ‫دەی���ان ملیۆن لەهاواڵتیانی خۆیاندا‬ ‫ه�����ەب�����ووەو س��س��ت��م��ی ت��ۆت��ال��ی��ت��اری‬ ‫سەرکوتکەرانەیان لەچین و یەکیەتی‬

‫سۆڤیەت و ئەو واڵت��ە سۆسیالیستانەی‬ ‫لەبن دەستیاندابوون‪ ،‬دامەزراندووە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم ئایا ئ��ەم سێ کوچکەیە (لینین‪،‬‬ ‫ستالین‪ ،‬ماستی تۆنگ)‪ ،‬بەوکارانەیان‬ ‫ناپاکییان لەهزری کارل مارکس کردووە‪،‬‬ ‫یاخود ڕەگوڕیشەی ئەو ماڵوێرانیانەی‬ ‫ب��ەس��ەر کەمپی کۆمۆنستیدا ه��ات‪ ،‬لە‬ ‫دووتوێی ئەو کتێبەدا هەیە کە مارکس‬ ‫تیۆریزەی بۆ کۆمۆنیزم تێدا کردبوو؟‬ ‫مەبەستمان لەوەش (مانیفێستە)‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 1848‬خاوەنی کتێبی (سەرمایە)‪،‬‬ ‫لەگەڵ فردریک ئەنگلزدا ئەو بەرهەمە‬ ‫باڵودەکەنەوەو پێشبینی هەرەسهێنانی‬ ‫کۆمەڵگەی س��ەرم��ای��ەداری تێدادەکەن‪.‬‬ ‫ب����اس ل������ەوەش دەک������ەن ک���ە چ��ی��ن��ی‬ ‫ن��اوەن��د ئ��اوێ��ت��ەی چینی پڕۆلیتاریا‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬ب��ۆ ب��ەگ��ژاچ��ون��ەوەی دوژم��ن��ی‬ ‫ه��اوب��ەش��ی ه���ەردووک���ی���ان کەچینی‬ ‫بۆرژوازیەتە‪ .‬بەمەبەستی بەدیهێنانی‬ ‫دادی کۆمەاڵیەتی‪ ،‬لە کۆمەڵگەیەکی‬ ‫کۆمۆنستیدا کە دیکتاتۆریەتی پڕۆلیتاریا‬ ‫تێیدا بااڵدەست دەبێت‪.‬‬ ‫پ��ێ��ش��ت��ر ه���ی���چ ل��ێ��ک��ۆڵ��ی��ار ی���اخ���ود‬ ‫م��ێ��ژوون��وس��ێ��ک‪( ،‬م��ان��ی��ف��ێ��س��ت)ی ب��ەو‬ ‫بوێریەوە تاوتوێ نەکردووە کەئەندرێ‬ ‫سونیک کردویەتی ‪ .‬سونیک بەگشتی‬ ‫لەناوەوەڕا (مانیفێست) تاوتوێ دەکات‪،‬‬ ‫بەمەبەستی خستنەڕوی هەڵوێستی‬ ‫ن��وس��ەرەک��ەی و تێڕوانینی ب��ۆ مێژوو‬ ‫بۆملمالنێی چینایەتی‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ل��ێ��رەدا ئ��ەن��درێ س��ون��ی��ک (ک��ە‬ ‫لەبەراییەکانی ه����ەزارەی سێیەمەوە‬ ‫پەیوەندی بە نیوکۆنزێرڤاتیڤەکانەوە‬ ‫ک����ردووە)‪ ،‬بەبەڵگەوە ه��زری مارکسی‬ ‫لەبەریەک هەڵدەوەشێنێ و لەوەشدا‬ ‫پ��ش��ت ئ��ەس��ت��ورە ب��ەئ��ەزم��ون��ی خ��ۆی‬ ‫لەوتنەوەی فەلسەفەداو جەخت لەدوو‬ ‫خاڵی سەرەکی دەکاتەوە‪:‬‬ ‫ی��ەک��ەم‪/‬ئ��ای��ا ئ���ەوەی ل��ە (مانیفێست)‬ ‫دا دەرب���ارەی ڕۆڵ��ی پارتی کۆمۆنیست‬ ‫دەی��خ��وێ��ن��ی��ن��ەوە‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو حیزبی‬ ‫شیوعیەی لینین دروستی کرد‪ ،‬دەگونجێت‬ ‫ی��ان ن��ا؟ مەبەستمان حیزب‪ -‬دەوڵەتە‬ ‫کەبەناوی پڕۆلیتاریاوە‪ ،‬دیکتاتۆریەتێکی‬ ‫سەرتاسەری پەیڕەوکرد‪ .‬کەوابێ چاوگی‬ ‫خراپەکاری مارکسە یان لینین؟‬ ‫دووەم‪ /‬سەروەختێک مانیفێست وەاڵمی‬ ‫ئ��ەو تۆمەتانە دەدات���ەوە کە پێشبینی‬ ‫دەک���را ک��ۆم��ۆن��ی��زم ئ����ازادی تاکەکەس‬ ‫لەباربەرێت و کلتور پایەماڵ بکات‪ ،‬ئاخۆ‬ ‫مارکس داهاتویەکی وای ڕەتکردۆتەوەو‬ ‫پێشوەختە خ��ۆی بە دوورگ��رت��ووە لەو‬ ‫مۆدێلەی کۆمۆنیزم لەدواڕۆژدا دەیبێت‪،‬‬ ‫یان بەپێچەوانەوە تۆمەتەکە دەداتە پاڵ‬ ‫بۆرژوازیەت و ئەوان تاوانباردەکات؟‬ ‫پییر ڕیگۆلۆی بەڕێوەبەری پەیمانگای‬ ‫م��ێ��ژوی ک��ۆم��ەاڵی��ەت��ی‪ ،‬ل��ەوت��ارێ��ک��ی��دا‬ ‫ل���ەڕۆژن���ام���ەی (ل��ۆف��ی��گ��ارۆ) دەڵ��ێ��ت‪:‬‬ ‫(ئەندرێ سونیک بەبەڵگەوە‬ ‫لەمانیفێستدا هەیەو هەموو‬ ‫پەرەگرافێکی مانیفێست‪ ،‬پێشەکیەکە‬ ‫بۆ ئەو تاوانانەی لەداهاتوودا ڕوودەدەن‪.‬‬ ‫بۆنمونە مانیفێست داوا ل��ەم��ن��دااڵن‬ ‫ن��اک��ات الی دەوڵ���ەت ش��ک��ات ل��ەک��ەس و‬ ‫ک��اری��ان ب��ک��ەن و خ��ەب��ەری��ان لێبدەن‪،‬‬ ‫وەل��ێ دەڵ��ێ��ت‪ :‬ب��اوک��ان و دای��ک��ان مافی‬ ‫ڕێنوێنی کردنی منداڵەکانیان نییەو‬ ‫ژی��ان��ی خ��ێ��زان��ی ن��ام��ێ��ن��ێ و م��ن��دااڵن‬ ‫دەب��ن��ە م��وڵ��ک��ی دەوڵ�����ەت و دەوڵ����ەت‬ ‫دەبێتە هەمووشتێکی ئ��ەوان‪ .‬هاوکات‬ ‫مانیفێست ستایشی ترس و تۆقاندنی‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫تۆتالیتاری ناکات‪ ،‬بەاڵم ڕایدەگەیەنێت‬ ‫حیزبی پڕۆلیتاریا‪ -‬کە لەهەمان کاتدا‬ ‫بۆخۆی دەوڵەتیشە‪ ،-‬بەشێوەیەکی ڕەها‬ ‫دەسەاڵتی تەواوەتی خۆی بەکاردێنێت و‬ ‫شەڕێکی چارەنوسازانە لەدژی نەیارانی‬ ‫بەرپادەکات‪ .‬هەروەها مانیفێست شاباشی‬ ‫دورخ��س��ت��ن��ەوەو ڕاگ��واس��ت��ن و کوشتنی‬ ‫بەکۆمەڵ ناکات‪ ،‬وەلێ بەوەندە ئیکتیفا‬ ‫دەک��ات کە یاسا هەڵبگرێت‪ ،‬تا حیزب‪-‬‬ ‫دەوڵەت بۆ ڕاپەڕاندنی ئەرکەکان دەست‬ ‫ک��راوە بکات‪ .‬دواج���ار مانیفێست باس‬ ‫لەکەمپی ک��اری زۆرە ملێی و دادگایی‬ ‫گەورە ناکات‪ ،‬بەاڵم جەخت لەوەدەکاتەوە‬ ‫کەڕوانگەی ئ��ەو بۆ مێژوو‪ ،‬گوزارشتە‬ ‫لەزانستێکی ڕەهاو ئەو زانستە ڕەهایەش‬ ‫س���ەرف���رازی و ڕزگ����اری م��رۆڤ��ای��ەت��ی‪،‬‬ ‫دەرگیری پارتی کۆمۆنیست دەکات)‪.‬‬ ‫ت��ێ��گ��ەی��ش��ت��ن��م��ان ل���ە (م��ان��ی��ف��ێ��س��ت) و‬ ‫ت��ێ��ک��س��ت��ەک��ان��ی دی���ک���ەی م���ارک���س بە‬ ‫وردی‪ ،‬زۆرێ���ک ل��ەو دروش���م و گوتارە‬ ‫ئایدیۆلۆژیانەمان بۆبەتاڵ دەکەنەوە‬ ‫کەکۆمۆنیستەکان دەیڵێن و دەیڵێنەوە‪.‬‬ ‫لە کۆتایی کتێبی (پایانی مرۆڤی سور)‬ ‫دا‪ ،‬خاتوو سڤیتالنا ئالێکسیڤیچ (خاوەن‬ ‫خ��ەاڵت��ی نۆبیلێ ئ��ەدەب��ی��ات ب��ۆ ساڵی‬ ‫‪ ،)2015‬نوکتەیەک دەگێڕێتەوە کە لەسەر‬ ‫زاری قوربانیانی کۆمۆنیزم لەیەکیەتی‬ ‫سۆڤیەتی ج��اران��دا گ��وێ بیستی ب��ووەو‬ ‫دەڵ��ێ��ت‪( :‬کۆمۆنیزم کەسێکە مارکسی‬ ‫خوێندبێتەوە‪ ،‬نەیاری کۆمۆنیزمیش‬ ‫ئەو کەسەیە کە لەمارکس تێگەیشتووە)‪.‬‬ ‫ک���ەوات���ە وەاڵم�����ی ت���اوان���ب���اری و بێ‬ ‫ت��اوان��ی م��ارک��س‪ ،‬لەئاست کۆمۆنیزم و‬ ‫قەسابخانەکانی‪ ،‬کۆمۆنیزم و حەفتا ساڵ‬ ‫لە خوێن ڕشتنی‪ ،‬دەکەوێتە سەرئەوەی‬ ‫ئێمە هەر مارکس دەخوێنینەوە یاخود‬ ‫لێشی حاڵی دەبین‪.‬‬ ‫(‪)4‬‬ ‫فردریک هایک و تۆتالیتاریزم‬

‫بابەتەکانتان بۆئەم ئیمێڵە بنێرن ‪hawlatikltur@gmail.com‬‬

‫لەئەڵمانیاو بەرپابونی دووەم جەنگی‬ ‫جیهانی‪ ،‬پەنادەبەنە بەر ئینگلتەرا و‬ ‫ل��ەوێ دەگیرسێنەوە و درێ��ژە بەکارو‬ ‫پرۆژە فیکری و زانستیەکانیان دەدەن‪.‬‬ ‫ه���ەر ل���ەو ق��ۆن��اغ��ە دژوارەی س��ااڵن��ی‬ ‫دووەم جەنگی جیهانی و مانەوەیان‬ ‫لەبەریتانیا‪ ،‬دوو گرنگترین بەرهەمی‬ ‫فیکری‪ -‬ڕەخنەیی خۆیان دەنوسن‪ .‬کارل‬ ‫پۆپەر (کۆمەڵگەی ک��راوە و دوژمنانی‪،‬‬ ‫ئ��ەف��الت��ۆن‪ .‬هیگڵ‪ .‬م��ارک��س)‪ ،‬فردریک‬ ‫هایکیش (بەرەو کۆیالیەتی)‪.‬کتێبەکەی‬ ‫هایک ساڵی ‪ 1944‬ن��وس��راوەو یەکەمین‬ ‫کتێبی تیۆرییە‪ ،‬دەرب����ارەی دی���اردەی‬ ‫تۆتالیتاریزم نوسرابێت‪.‬‬ ‫نێو و نێوبانگی هایک بەوە ڕۆیشتووە‬ ‫ک��ەب��ی��رم��ەن��دی ف���ەردان���ی���ەت و نیو‬ ‫لیبرالیزمەو کتێبی (بەرەو کۆیالیەتی)‬ ‫ی����ش‪ ،‬ب����ەر ل��ەه��ەرش��ت��ێ ل��ەس��ت��ای��ش��ی‬ ‫لیبرالیزمدا نوسراوەو لەوێدا لیبرالیزم‪،‬‬ ‫وەک ئ��ای��دی��ای��ەک��ی دژە ت��ۆت��ال��ی��ت��اری‬ ‫وێ���ن���ادەک���ات و ل��ەب��ەرام��ب��ەری��ش��دا‪،‬‬ ‫س��ۆس��ی��ال��ی��زم وەک ژێ��رخ��ان��ی سستمی‬ ‫تۆتالیتاری دەخ��ات��ەڕوو‪.‬ئ��ەو کتێبە بۆ‬ ‫ه��ۆش��ی��ارک��ردن��ەوەی خ��ەڵ��ک و خ��وای��ە‬ ‫لەمەترسیەکانی سستمی سۆسیالستی‪،‬‬ ‫سستمێک ک��ەگ��روپ��ی ل��ەت��اک��ەک��ەس پێ‬ ‫گرنگترەو ف���ەرد دەک���ات ب��ە قوربانی‬ ‫کۆمەڵگە‪.‬‬ ‫هایک چل و پێنچ ساڵ دوای ئەوە (واتە‬ ‫لەساڵی ‪ ،)1989‬ئەوکاتەی (ئیمپراتۆریای‬ ‫درۆ) ل��ەب��ەر ی��ەک ه��ەڵ��وەش��او دی���واری‬ ‫بەرلین بەالداهات‪ ،‬بەهاوبەشی لەگەڵ‬ ‫دەب��ل��ی��و‪ .‬دەب��ل��ی��و‪ .‬ب��ارت��ل��ی‪ ،‬کتێبێکی‬ ‫دیکە بەناوی (لەخۆبایبونی کوشندە‪..‬‬ ‫هەڵەکانی سوسیالیزم) دەنوسن‪.‬لەوێدا‬ ‫باس لەعاقیبەتی ئیمپراتۆریایەک دەکەن‬ ‫کەوەک کارل پۆپەر دەڵێت‪( :‬بەدرۆکردن‬ ‫و چاوبەستکردن بەندبوو)‪.‬‬ ‫لەئێستاداو لەبری چاوخشاندنەوە بە(‬ ‫کتێبی سور)ی ماوستی تۆنگ و وتەکانی‬ ‫ک��ێ��م ئ��ێ��ل س��ۆن��گ و (چ���ی ب��ک��رێ��ت)ی‬ ‫لینیندا‪ ،‬گرنگە چاوێکمان لەسەر پۆپەرو‬ ‫چ��اوەک��ەی دیکەشمان لەسەر فردریک‬ ‫ئۆگست هایک بێت‪ ،‬تابزانین لەساوپەنای‬ ‫کۆمۆنیزم و سۆسیالیزمدا‪ ،‬مرۆڤایەتی‬ ‫حەفتا ساڵی لەسەدەی بیستەمدا چۆن‬ ‫ب��ەڕێ ک��ردووەو بەناوی بەهەشتەوە چ‬ ‫دۆزەخێک قاندرابوو‪.‬‬ ‫(‪)5‬‬ ‫پرۆژەکەی (ڕایس زەواوی)‬ ‫دەربارەی فەلسەفەی (میشێل فوکۆ)‬

‫لەوتارێکیدا بەناوی (کۆمۆنیزم وەک‬ ‫ڕێبازێک ب��ۆ کۆیالیەتی)‪ ،‬بیرمەندی‬ ‫ناسراوی بەریتانی‪ -‬نەمسایی کارل پۆپەر‬ ‫دەڵێت‪( :‬بە بڕوای من هیچ بیرمەندێکی‬ ‫تیۆریی وەک ف��ردری��ک ئۆگست هایک‪،‬‬ ‫ڕۆڵی لەهەرەسپێهێنانی کۆمۆنیزم یان‬ ‫سۆسیالیزم دا نەبووە)‪.‬‬ ‫س��ەی��رل��ەوەدای��ە ئ��ەم دوو بیرمەند و‬ ‫ئابوری ناسە بەناوبانگە‪ ،‬پۆپەر و هایک‬ ‫(هایک خ��اوەن خەاڵتی نۆبڵە لەبواری‬ ‫ئ��اب��وری��دا)‪ ،‬ه��ەردووک��ی��ان ئۆترێشین‬ ‫و ڕەگ��ەزن��ام��ەی بەریتانیان ه��ەب��ووەو‬ ‫لەسەروەختی هاتنە سەرکاری نازییەکان‬

‫س��ەروەخ��ت��ێ��ک فوکۆناسێکی ن��اس��راوی‬ ‫ج��ەزائ��ی��ری وەک (د‪.‬زەواوی ب��ەغ��ورە)‬

‫کتێبی (میشێل فوکۆ لە هزری هاوچەرخی‬ ‫عەرەبی) بەچاپ گەیاند (چاپی یەکەمی‬ ‫ساڵی ‪ 2001‬و چاپی دووەم��ی ساڵی ‪،)2007‬‬ ‫لەسەر بەرگی کتێبەکەی تەنها ناوی‬ ‫چوار بیرمەندی نوسی بوو کە لەکایەی‬ ‫ڕۆشنبیری عەرەبیدا‪ ،‬بەقوڵی و چڕو‬ ‫پ��ڕی س��ەروک��اری��ان ل��ەگ��ەڵ فەلسەفەی‬ ‫میشێل فوکۆ و بەرهەمەکانیدا هەبێت‪،‬‬ ‫ئ��ەو بیرمەندانەش بریتی ب��وون لە‪:‬‬ ‫(محەمەد عابد ئەلجابری و محەمەد‬ ‫ئەرکۆن و فەتحی ئەلترێکی و مەتاع‬ ‫سەفەدی)‪.‬‬ ‫کتێبەکە بەگشتی لەسەر سۆراخکردنی‪،‬‬ ‫وەاڵم�����دان�����ەوەی چ��ەن��د پ��رس��ی��ارێ��ک‬ ‫داڕێ��ژراوە‪ ،‬لەوانە‪( :‬هۆکاری گرنگیدان‬ ‫بەفوکۆ لەکایەی ڕۆشنبیریی عەرەبیدا‪،‬‬ ‫لەپای چییە؟ ڕۆشنبیرانی عەرەب چۆن‬ ‫گرنگییان پێداوە؟ دیارترین ئەوکەسانە‬ ‫کێن کەپێیەوە سەرقاڵ ب��وون؟ پاشان‬ ‫خەسڵەتی ئامادەگی فوکۆ لە فیکری‬ ‫هاوچەرخی عەرەبیدا‪ ،‬بەچ شێوەیەکە؟)‪.‬‬ ‫ل��ەدووت��وێ��ی ‪ 136‬الپ����ەڕەدا‪ ،‬بەشێنەیی‬ ‫و شرۆڤەی وردو بەڵگەهێنانەوە‪( ،‬د‪,‬‬ ‫زەوای بەغورە) وەاڵمی ئەو پرسیارانە‬ ‫دەداتەوە‪.‬‬ ‫لەئێستاداو دوای تێپەڕبوونی شانزە‬ ‫ساڵ بەسەر چاپی بەکەمی ئەو کتێبەدا‪،‬‬ ‫خوێنەرگەلێک کەلەم سااڵنەی دوای��دا‬ ‫بە بەرهەم و نوسینەکانی فەلسەفەکار‬ ‫و ئەکادیمیستێکی وەک (ڕایس زەواوی)‬ ‫ئاشنابوون (ئەمیش هەر جەزائیرییە)‪،‬‬ ‫بەناهەقی دەزانن ناوی (ڕایس زەواوی)‬ ‫وەک فوکۆ ناسێک لەسەر بەرگی کتێبێکی‬ ‫وەها نەبینن کەتەرخان بێت بۆ (میشێل‬ ‫فوکۆ لەهزری عەرەبیدا‪).‬‬ ‫لەپرۆژەیەکدا کەسێ بەرگە‪:‬‬ ‫ب��ەرگ��ی ی��ەک��ەم‪ -‬دەرب���ارەی فەلسەفەی‬ ‫میشێل فوکۆ‪ ،‬چاپی یەکەم‪156( 2014 -‬‬ ‫الپەڕە)‪.‬‬ ‫بەرگی دووەم‪ -‬سستمی مەعریفی زانستە‬ ‫مرۆییەکان الی میشێل ف��وک��ۆ‪ ،‬چاپی‬ ‫یەکەم‪ 143( 2015 -‬الپەڕە)‪.‬‬ ‫ب��ەرگ��ی سێیەم‪ -‬ئیشکالیەتی مەرگی‬ ‫مرۆڤ لەگوتاری زانستە مرۆییەکان الی‬ ‫میشێل فوکۆ‪ ،‬چاپی یەکەم‪215( 2016 -‬‬ ‫الپەڕە)‪.‬‬ ‫(ڕای��س زەواوی)‪ ،‬سەفەرێکی دورودرێ��ژ‬ ‫بەهزرو دنیابینی فوکۆدا دەکات‪ ،‬ئەویش‬ ‫لەڕێی خۆ ل��ەق��ەرەدان��ی بابەتگەلێکی‬ ‫وەک (دێوانەیی‪ ،‬کۆجیتۆ‪ ،‬گوتار‪ ،‬مەرگی‬ ‫م���رۆڤ‪ ،‬ک��ێ��ش��ەی س��وب��ێ��ک��ت‪ ،‬دەس���ەاڵت‬ ‫و م��ەع��ری��ف��ە‪ ،‬ع��ەدەم��ی��ەت و ڕێ��ژەی��ی‬ ‫ب���وون‪ ،‬ف���ەزای ئێپستمۆلۆژی زانستە‬ ‫مرۆییەکان‪ ،‬تێگەیشتنی فوکۆ بۆ زانستە‬ ‫مرۆییەکان‪ ،‬تێگەیشتن لەسوبێکت لەڕێی‬ ‫دیسکۆرسەوە‪ ،‬فوکۆ و پایانی ئاقاری‬ ‫مرۆگەری و‪ ....‬هتد)‪.‬‬ ‫هەموو ئەوانە ڕۆشنایی زیاتر دەخەنە‬ ‫س��ەر بەرهەمەکانی ئ��ەو فەیلەسوفە‬ ‫فزوڵییەی‪ ،‬دەستی بۆ زۆر بابەتی دەست‬ ‫لێنەدراو و زۆر پانتایی تاریک و کەشف‬ ‫نەکراو برد‪ ،‬لە مێژوی هزری ئەوروپیدا‪.‬‬ ‫بۆ ئ��ەوان��ەی ع��ەوداڵ��ی زیاتر ناسین و‬ ‫شارەزا بوونی فیکر و فەلسەفەی میشێل‬ ‫فوکۆن‪ ،‬کتێبەکانی (زەواوی بەغورە) و‬ ‫(ڕایس زەواوی)‪ ،‬دوو سەرچاوەی گرنگن‪.‬‬ ‫م��اوەت��ەوە بڵێین (د‪ .‬ڕای���س زەواوی)‬ ‫مامۆستای بەشی فەلسەفەیە لەکۆلێژی‬ ‫زان��س��ت��ە م��رۆی��ی و کۆمەاڵیەتیەکانی‬ ‫زان��ک��ۆی (ال��ج��ی��الل��ی ل��ی��اب��س) لەسیدی‬ ‫بلعەباسی واڵتی جەزائیر‪.‬‬

‫ئەدەب و کلتور ‪13‬‬

‫ده‌رگاى‌ته‌باشیر‬ ‫به‌‌کوردى‌باڵوکرایه‌وه‌‬

‫‪‬‬ ‫رۆم��ان��ى دهرگ���اى تهباشیر ل��ه نوسینى رۆماننوسى عێراقى (ئەحمەد‬ ‫سەعداوییه)و دانا عهسکهر له عهرهبییهوه کردویهتى به کوردى کە دواین‬ ‫رۆمانى نوسهره‪ ،‬جگە له زمانى کوردى بۆ زمانى فارسیش وهرگێڕدراوه‪.‬‬ ‫دان��ا عهسکهر وهرگێڕى ئهم رۆمانه له ب��ارهى ن��اوهڕۆک��ى کتێبهکهوه به‬ ‫‪ ‬راگهیاند «ئەم رۆمانە باس لە بارودۆخی سیاسی عیراق‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫لە سەردەمی شەڕی تایفی و ئازادکردنی عێراق و کوردستان دەکات‪ ،‬کە چ‬ ‫گرفتێکی لەناو کۆمەڵگەی عێراقی دروست کرد»‬ ‫وتیشى «رۆمانەکە لە ‪ 21‬بەش پێکهاتووە بەدیدێکی فەلسەفی قوڵ داڕێژراوەو‬ ‫کارەکتەرەکان دابەش دەکات بەسەر حەوت جیهاندا‪ ،‬واتا لە هەر جیهانێک‬ ‫بەشێوەیەکی تر دەژین‪ ،‬دەرگای تەباشیر خەونی رزگاربوونی کارەکتەری‬ ‫سەرەکی ئەم رۆمانەیە تاکو لەم دەرگایەوه لەو جیهانە ئاڵۆزە خۆی دەرباز‬ ‫بکات»‪.‬‬ ‫ئهحمهد سهعداوى جگه له رۆمانى دهرگاى تهباشیر خاوهنى سێ رۆمانى‬ ‫تره‪ ،‬بهناوهکانى (نیشتمانی جوان و ئەو خەون دەبینێ یاخود یاری دەکات یا‬ ‫دەمرێت و فرانکشتاین لە بەغدا) رۆمانى پێنجهمیشى بهناوى (الوجه العالی‬ ‫داخل الحلم) له داهاتوودا چاپ و باڵودهکاتهوه‪.‬‬ ‫له گرنگترین و دیارترین رۆمانی ئهحمهد سهعداوى (فرانکشتاین لەبەغدایه‬ ‫کە ئهحمهد سهعداوى پێی ناسرا‪ ،‬ئەم رۆمانە وەرگێڕدراوەتە سهر زیاتر لە‬ ‫‪ 22‬زمانى جیهانى‪.‬‬ ‫ساڵی ‪ 2014‬ئەم رۆمانە بوو بهبراوهی خەاڵتی پۆکەری عەرەبی‪ ،‬لەگەڵ ‪108‬‬ ‫رۆمان هەڵبژێردرا بۆ مان پۆکەری جیهانی کە بەلیستی درێژی مان پۆکەری‬ ‫جیهانی ناسران‪.‬‬ ‫(فرانکشتاین لەبەغدا) یەکێکە لەو رۆمانانەی لەناو لیستی کورتدا کە تەنها‬ ‫شەش رۆمانن و چاوەڕێ دەکرێت لەهەفتەی داهاتوودا براوەی خەاڵتی مان‬ ‫پۆکەری جیهانی رابگەیەنرێت‪.‬‬ ‫سەعداوی لەبارەی رۆمانی (دەرگای تەباشیر) رایگهیاندووە «دەرگای تەباشیر‬ ‫زۆر لە رۆمانی فرانکشتاین قوڵترەو دیدێکی فەلسەفی هەیە»‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫بیروڕا‬

‫کۆریای باکوور له ڕێککهوتنامهی لەگهڵ کۆریای‬ ‫باشوور تا وتو وێژ لهگهڵ ئهمریکا‬ ‫سیروان خانی *‬ ‫قهیرانی کۆریا ڕهنگه گهورهترین قهیرانی‬ ‫ن��اوچ��هی ڕۆژئ������اوای ئ��اس��ی��ا ب��ێ��ت ک��ه به‬ ‫دڵنیاییهوه بهشێوهیهکی گشتی کاریگهرییهکی‬ ‫زۆری له س��هر ملمالنێی هێزه گ��هورهک��ان‬ ‫دان����اوه‪ .‬یهکێک ل��ه گ��هورهت��ری��ن قهیرانه‬ ‫چارهسهرنهکراوهکانی جیهان که تاکوو ئێستا‬ ‫بیرمهندانی پهیوهندییه نێودهوڵهتییهکانی‬ ‫له چوارچێوهی سیستمی جیهانی و ئاڵۆگۆر‬ ‫کردنی بیرو ڕاکانهوه به خۆیهوه سهرقاڵ‬ ‫ک���ردووه‪ .‬گۆڕانکاریی ل��ه ههڵویستهکانی‬ ‫کۆریای باکوور له سهر بنهمای وهستاندنی‬ ‫تاقی کردنهوهی ئهتۆمی و موشهکییهکانی و‬ ‫ههروهها پێشنیاری درووستکردنی کۆریایهکی‬ ‫سهقامگیر و دوور له شهڕ و بهبێ ههبوونی‬ ‫چهکی ئهتۆمی لهالیهن ههر دوو کۆریاوه‬ ‫جیهانی تووشی سهرسام بوونێک ک��رد‪ .‬بۆ‬ ‫تێگهشتن له وهها بابهتێک که جیهانی به‬ ‫خۆیهوه سهرقاڵ کردووه‪ ،‬دهبێت سهردانێکی‬ ‫مێژوو بکهین و دووباره ههڵسهنگاندنێک بۆ‬ ‫ئهو ڕووداوانه بکهین که له ماوهی ‪ 100‬ساڵی‬ ‫ڕابردوودا له نێوان واڵته زلهێزهکانی ئهمریکا‬ ‫و یهکێتی سۆڤێیهتی پێشوو و ڕووسیای ئێستا‬ ‫سهبارهت به کۆریا به گشتی ڕوویانداوه‪.‬‬ ‫شهڕی نێوان دوو کۆریا‬ ‫شهڕی نێوان کۆریای باشوور و کۆریای باکوور‬ ‫که به شهڕی کۆریا (‪ ) Korean War‬ناسراوه‪،‬‬ ‫ل��هو شهڕانهیه که ئهگهرچی ب���هراورد به‬ ‫شهڕهکانی تر له جیهان بچووکتر بووه‪ ،‬بهاڵم‬ ‫کاریگهری لهسهر سیستمی سیاسی ئابووری‬ ‫باشووری ڕۆژئاوای ئاسیا داناوه‪.‬‬ ‫کۆریا که له کۆتاییهکانی س��هدهی ن��ۆزده‬ ‫و س���هرهت���ای س�����هدهی ب��ی��س��ت ل���ه الی���هن‬ ‫ئێمپراتۆریهتی ک��ۆری��اوه ب��هڕێ��وه دهب��را‪.‬‬ ‫لهساڵی ‪ 1905‬له الیهن یابانییهکانهوه دهستی‬ ‫بهسهردا گیرا و پێنج ساڵ دواتر‪ ،‬واته ساڵی‬ ‫‪ 1910‬بهشێوهیهکی فهرمی بوو به بهشێک له‬ ‫واڵتی یابان‪ .‬به شکستی یابان له جهنگی‬ ‫دووهمی جیهانی‪ ،‬بهشی باکوور کهوته ژێر‬ ‫دهستی یهکێتی سۆڤێیهت و بهشی باشوور‬ ‫ل��ه الی���هن ئ��هم��ری��ک��اوه دهس��ت��ی ب��ه س��هردا‬ ‫گ��ی��را‪ ،‬بهمشێوهیه بهشی ب��اک��وور ب��وو به‬ ‫خاوهنی حکوومهتێکی کۆمۆنێزمی و بهشی‬ ‫باشوورێشی بوو به خاوهنی حکوومهتێکی‬ ‫الیهنگری ڕۆژئ��اوا‪ .‬له کاتێک که ههر دووال‬ ‫ئێدهعای ئهوهیان دهک��رد که حکوومهتیان‬ ‫له سهر ت��هواوی کۆریا ههیه له ساڵی ‪1950‬‬ ‫ئهم کێشانه وای کرد که شهڕ له نێوانیان‬ ‫ڕوو بدات‪ .‬له ‪ 25‬جونی ‪ 1950‬بهشی باکوور‬ ‫به پشتیوانی بههێزی یهکێتی سۆڤێیهت‬ ‫پهالماری بهشی باشووری دا و له ئاکامدا‬ ‫توانی دهست بهسهر بهشی باشوور بگرێت و‬ ‫سیئۆلی (‪ ) Seoul‬پایتهختی باشوورییهکان‬ ‫بخاته ژێر کۆنتڕۆڵی خۆیهوه‪ .‬بۆ یهکهم جار‬ ‫له مێژوو نهتهوه یهکگرتووهکان دهستبهکار‬ ‫بوو‪ ،‬بڕیارنامهیهکی پهسهند کرد که بهپێی‬ ‫ئهو بڕیار نامهیه داوای کۆتایی پێهێنان به‬ ‫شهڕ و پاشهکشهی بهشی باکوور بهرهو باکوور‬ ‫و هێڵی ‪38‬ی دهکرد و ئهنجوومهنی ئاسایش‬ ‫به پێشنیاری ئهمریکا ئهوهی پهسهندکرد‬ ‫که هێزهکانی چهند دهوڵهتی ئهندامی ئهو‬ ‫ڕێکخراوهیه بۆ ڕێگریکردن له بهشی باکوور‬

‫و بۆ هاوکاریکردنی بهشی باشوور هێز ڕهوانه‬ ‫بکهن‪ .‬له دوای ئهم بڕیاره‪ ،‬ئهمریکا و ‪ 15‬واڵتی‬ ‫تر هێزهکانیان بهرهو بهشی باشوور ڕهوانه‬ ‫کرد‪ .‬له ‪ 28‬ی جون سیئول له الیهن باکوور‬ ‫دهستی بهسهردا گیرا‪ .‬ئهمریکا گهمارۆی‬ ‫کەناره ئاوییهکانی باکووریدا و دهستی به‬ ‫تۆپبارانکردنی ناوچه پێشهسازییهکان و‬ ‫نێشتهجێبووهکانی بهشی باکوور کرد و له‬ ‫‪ 15‬ی سێپتهمبهری ‪ 1950‬هێزهکانی ئهمریکی‬ ‫له شاری ئێنچیۆن (‪ ) Incheon‬به هێرشێکی‬ ‫خ��ێ��را‪ ،‬توانییان دهس���ت ب��هس��هر سیئولی‬ ‫پایتهختی بهشی باشوور بگرن‪ .‬واڵتی چین‬ ‫به بیانووی بهرگریکردن له سنوورهکانی‬ ‫خۆی هاته ناو شهڕهکهوهو له نۆڤهمبهری‬ ‫‪ 1950‬زیانێکی زۆری به هێزهکانی ئهمریکا دا‬ ‫و له سێی دێسهمبهر سیئول جارێکی تر له‬ ‫الیهن هێزهکانی واڵتی چین و بهشی باکوور‬ ‫دهستی به س��هرداگ��ی��را‪ ،‬ب��هاڵم به هێرشی‬ ‫دووبارهی هێزهکانی نهتهوه یهکگرتووهکان له‬ ‫‪ 16‬ی مهی ‪ ،1953‬سیئول جارێکی تر کهوتهوه‬ ‫دهستی هێزهکانی بهشی باشوور‪.‬‬ ‫له مانگی جون ههوڵێکی زۆر بۆ دهسپێکردنی‬ ‫وت و وێژهکانی نێوان الیهنهکان درا و له‬ ‫کۆتاییدا پهیمانی ئاگربهستی شهڕی کۆریا‬ ‫واژوو کرا و هێڵی ‪ 38‬وهک سنووری ههر دوو ال‬ ‫دیاری کرا‪ .‬بهاڵم هیچ کات پهیمانێکی ئاشتی‬ ‫له نێوان ئ��هم دوو بهشه واژوو نهکراوهو‬ ‫ئێستاش ههر له حاڵهتی شهڕ کردندان‪.‬‬ ‫جیاوازی له نێوان کۆریای باکوور و کۆریای‬ ‫باشور‬ ‫کۆریای باشوور یهکێک له واڵت��ه ج��وان و‬ ‫ڕازاوهکانی ئاسیایه که به ڕوویهکی کراوه‬ ‫پێشوازی له میوانهکانی دهک��ات و سیئۆلی‬ ‫(‪ ) Seoul‬پایتهختی ک��ۆری��ای ب��اش��وور‪،‬‬ ‫شارێکه که سونهت و مودێرنهی تێکهڵ به‬ ‫یهک ک��ردووه‪ ،‬بهاڵم کۆریای باکوور زۆر به‬ ‫کهمی و لهژێر چاودێرییهکی توند ڕێگه‬ ‫به گهشتیارهکان دهدات سهردانی ئهو واڵته‬ ‫بکهن‪ .‬ی��ان ه��هر ئ��هوهی که تاکی کۆریای‬ ‫باکوور نازانن له دهرهوهی کۆریا چێ روو‬ ‫دهدات و تهنیا فیری ئ��هوه ک��راون که له‬ ‫بهرامبهر ههر شتێک کڕنۆش ببهن و تهنیا‬ ‫گوێبیستی وتهکانی سهرۆکی خۆیان بن‪.‬‬ ‫ج��ی��اوازی ب��هرچ��اوی نێوان ئ��هم دوو بهشه‬ ‫که له کولتوور و زمان و ئاداب و تهقالیدی‬ ‫ڕۆژانهی خۆیان وهک یهکه دهردهخات که چی‬ ‫ژیانێک ڕووب��هڕووی خهڵکی کۆریای باکوور‬ ‫ب��ووهت��هوه‪ .‬ئ��هوهی که جیاوازییهکانی ئهم‬ ‫دوو الیهنه زهقتر دهکاتهوه‪ .‬بواری ئهمنی و‬ ‫سیاسییه که له ژێرهوه ئاماژهی پێ دهدهین‪.‬‬ ‫له بواری ئابووری‪ :‬له دوای ئهوهی که کۆریا‬ ‫بوو به دوو بهشی باکوور و باشوور‪ ،‬زوربهی‬ ‫س��هرچ��اوه سرووشتییهکان و ئیمکاناته‬ ‫پێشهسازییهکان له بهشی ب��اک��ووردا بوو‪،‬‬ ‫ههروهها بارودۆخێکی زۆر باشتری ههبوو‬ ‫لهبهرئهوهی نه کێشهی دانیشتوانێکی زۆر و‬ ‫نه کێشهی ئاوارهکانی شهڕی ههبوو‪ ،‬بهاڵم به‬ ‫تێپهڕبوونی کات‪ ،‬ئابووری کۆریای باکوور ڕۆژ‬ ‫له دوای ڕۆژ بهرهو خراپ بوونهوهی زیاتر‬ ‫ههنگاوی دهنا‪ .‬بهشی باشوور‪ ،‬تهنیا پشتی به‬ ‫کشتوکاڵ بهستبوو‪ ،‬دام��هزراوهی ‪ Asan‬که‬ ‫دامهزراوهیهکی ئهمریکییه‪ ،‬وتارێکی له بارهی‬ ‫کۆریای باکوور باڵو کردووتهوه که باس له‬ ‫بارودۆخی خراپی ئابووری ئهو واڵته دهکات‬ ‫و چهند هۆکارێک بۆ ئهو بارودۆخه خراپه‬ ‫ئابوورییه دهخاته ڕوو‪ � 1 .‬ڕووخانی یهکێتی‬ ‫سۆڤییهت که کۆریای باکوور نهوت و کهل و‬ ‫پهلی ههرزانی لێ دهکڕێ‪ ،‬به دڵنیاییهوه له‬ ‫دهیهیی ‪ 1990‬زهربهیهکی قورسی له ئابووری‬ ‫ئهم واڵته گهیاند ‪ � 2‬کهش و ههوای خراپ و‬

‫ئابوورییهکی پشت بهستراو به کشتوکاڵ که‬ ‫له دهیهیی ‪ 1990‬داڕمابوو‪ ،‬واڵتی بهرهو وشکه‬ ‫ساڵی برد که بووه هۆی مردنی سهدان ههزار‬ ‫کهس‪ ،‬له الیهکی ترهوه گهمارۆ ئابوورییهکان‬ ‫له سهری به هۆی تاقێکردنهوه ئهتۆمییهکان‬ ‫لهم واڵته کێشهی زۆری بۆ دانیشتوانهکهی‬ ‫درووستکردووه‪.‬‬ ‫ک��ۆری��ای ب��اک��وور پێویستییهکی زۆری به‬ ‫هاوکارییه ئابوورییه نێودهوڵهتییهکان ههیه‪.‬‬ ‫ڕێککهوتننامهی ‪2005‬نێوان ئهمریکا‪ ،‬چین‪،‬‬ ‫یابان‪ ،‬رووسیا و ههر دوو کۆریا‪ ،‬کۆریای‬ ‫ب��اک��وور پابهند دهک��ات که گ��هر دهیهوێت‬ ‫هاوکاری ئابووری جیهانی وهربگرێت دهبێت‬ ‫واز له پرۆگرامه ناوهکییهکهی خۆی بهێنێت‪،‬‬ ‫بهاڵم کۆریای باکوور ئهم ڕێککهتننامهیهی‬ ‫پێشێلکرد و ئ��هم ههنگاوهش ب��ووه زیاتر‬ ‫گهمارۆی خستنه سهر کۆریای باکوور‪.‬‬ ‫بهاڵم کۆریای باشوور بۆ مانهوهی خۆی له‬ ‫دهیهیی ‪ 1950‬و ‪ 1960‬پێویستی به هاوکارییه‬ ‫ئابوورییهکانی ئهمریکا ههبوو‪ ،‬له ساڵی ‪ 1960‬بۆ‬ ‫ههر تاکه کهسێک ڕێژهی ‪ 68‬دۆالری ئهمریکی‬ ‫مهزنده دهکرا که به یهکێک له کهم داهات‬ ‫ترین واڵتهکان ههژمار دهکرا و ‪ 2/5‬میلیۆن‬ ‫بێکار له کۆی ‪ 24‬میلیۆن کهس ڕێژهیهکی زۆر‬ ‫دههاته بهرچاو‪ .‬سیاسهتی کۆریای باشوور‬

‫ڕهوتی خێرای‬ ‫گهشه و پهرهپێدانی‬ ‫ئابووری کۆریای‬ ‫باشوور بهشێوازێک‬ ‫بهرهو پێشهوه ڕۆشت‬ ‫که له ساڵی ‪ 2010‬وهک‬ ‫پانزهیهمین ئابووری‬ ‫گهورهی جیهان‬ ‫ناسێندرا‬ ‫له ساڵی ‪ 1962‬دهستی پێکرد‪ ،‬هاوردهکردنی‬ ‫ماده به کار نههاتووهکان و درووستکردنی‬ ‫کااڵکان له ناوخۆ و ههنارده کردنی کااڵی‬ ‫ت��هواو ک��راو بۆ دهرهوه دهستی پێکرد‪ .‬له‬ ‫جیاتی گرنگی پێدان له سهر جێگرهوهی‬ ‫هاوردهکردنی کااڵکان‪ ،‬سیاسهتمهدارهکانی‬ ‫کۆریا گرنگی ت��هواوی خۆیان خسته سهر‬ ‫بازاڕهکانی دهرهوهو ههنارده کردنی خسته‬ ‫ب��هرن��ام��هی ک���اری دهوڵ���هت���هوهو ب��ه کهڵک‬ ‫وهرگرتن له بازاڕی جیهانی و ئازاد کردنهوهی‬ ‫بازرگانی ئابووری له جیهان وای کرد که‬ ‫کۆریای باشوور له ‪ 1990‬وهک واڵتێکی بهڕهو‬ ‫پێشکهوتنی زیاتر بناسرێت‪ ،‬ڕهوتی خێرای‬ ‫گهشه و پهره پێدانی ئابووری به شێوازێک‬ ‫بهرهو پێشهوه ڕۆشت که له ساڵی ‪ 2010‬کۆریای‬ ‫باشوور وهک پانزهیهمین ئابووری گهورهی‬ ‫جیهان ناسێندرا و ڕۆژ له دوای ڕۆژێش بهرهو‬ ‫پێشکهوتنی زیاتر ههنگاو دهنێت‪.‬‬ ‫له بواری سیاسی‬ ‫کیم ئێل س��ون��گ ل��ه س��اڵ��ی ‪ 1948‬ک��ۆری��ای‬ ‫باکووری دامهزراند و لهو کاتهوه تا ئێستا ئهو‬ ‫بنهماڵهیه به گواستنهوهی دهسهاڵت له باوک‬ ‫بۆ کوڕ له سهر واڵت حکوومهت دهکهن‪ .‬بهاڵم‬

‫کۆریای باشوور ههر له ساڵهکانی ‪ 1948‬تا ئێستا‬ ‫‪ 6‬حکوومهتی کۆماری‪ ،‬شۆڕشێک و چهند‬ ‫کودتایهکی تێپهڕ کردووه و له ههڵبژاردنی‬ ‫ئازاد و عادیالنه کهڵک وهردهگرێت‪ .‬به گشتی‬ ‫‪ 12‬سهرۆک کۆمار ڕێبهرایهتی ئهم واڵتهیان‬ ‫ک��ردووه و ‪ 19‬خولی سهرۆکایهتی کۆماری‬ ‫تێپهڕ کردووه‪.‬‬ ‫رووسیا و کۆریای باکوور‬ ‫له دوای ئهوهی که کۆریا بوو به دوو بهشهوه‬ ‫بهشی باکوور کهوته ژێر کاریگهری یهکێتی‬ ‫سۆڤییهت و حکومهتێکی کۆمۆنێزمی له واڵت‬ ‫درووستکرد و یهکێتی سۆڤییهت هاوکارییهکی‬ ‫زۆری دارای���ی و لوجستیکی پێشکهش به‬ ‫کۆریای باکوور کرد و به هاوکاری یهکێتی‬ ‫سۆڤێیهت بوو که کۆریا شهڕی له دژی بهشی‬ ‫باشوور ڕاگهیاند‪ .‬له ساڵهکانی سهرهتای دوای‬ ‫ش��هڕی دووهم��ی جیهانی کهمترین ئاستی‬ ‫پهیوهندییهکانی نێوان رووسیا و کۆریای‬ ‫باکوور دهبینرا‪ .‬له ساڵی ‪ 1961‬گرێبهستی‬ ‫ئاشتی له نێوانیان واژوو کرا و له دوای‬ ‫ئهوه پهیوهندییهکانی نێوانیان قۆناغێکی‬ ‫نوێی ب��ڕی و بهپێی ی��اس��ای نێودهوڵهتی‬ ‫پهیوهندییهکانی نێوانیان داڕش��ت‪ .‬بهاڵم‬ ‫له دوای کۆتایی پێهێنان به شهڕی سارد له‬ ‫ساڵی ‪ 1991‬تهنیا له بواری ئابووری سنووردار‬ ‫کرا تا ئهوهی که له ساڵهکانی ‪ 2000‬و ‪ 2001‬و‬ ‫‪2002‬ک��ووب��وون��هوهک��ان��ی نێوانیان دیسانهوه‬ ‫گهرم و گوڕی به خۆیەوه بینی‪ .‬دهتوانین‬ ‫پهیوهندییهکانی نێوان کۆریای باکوور و‬ ‫رووسیا بهم شێوهیه پۆلێن بهندی بکهین‪.‬‬ ‫‪ �1‬ڕهوت���ی گهشهسهندنی ئێستراتێجی‬ ‫نێوانیان تا ئاستێکی زۆر ب��ااڵ ‪ �2‬رووسیا‬ ‫ڕۆڵێکی کاریگهری له وتووێژهکانی نێوان‬ ‫کۆریای باکوور و واڵتانی تر ههیه و کۆریای‬ ‫باکوور پیویستی ب��هم ڕۆڵ گێڕانه ههیه‪.‬‬ ‫‪ �3‬پێداگری ه��هر دوو واڵت له بوارهکانی‬ ‫پهرهپێدانی توانا نیزامییهکان و پتهوکردنی‬ ‫بواری ئهمنی هاوبهش و فرۆشتنی چهک و‬ ‫تهقهمهنی نێزامی و ههروهها بابهتی چهکی‬ ‫ئهتۆمی کۆریای باکوور‪ .‬ئهو بوارانهیه که‬ ‫دوو واڵت بهشێوهیهکی جیدی کاری له سهر‬ ‫دهکهن‪.‬‬ ‫ئهمریکا و کۆریای باکوور‬ ‫شهڕی کۆریا له ساڵی ‪ 1950‬بههێرشی کۆریای‬ ‫ب��اک��وور ب��ۆ س��هر ک��ۆری��ای ب��اش��وور دهستی‬ ‫پێکرد و ل��ه ب��هرام��ب��هر ئ��هم��هدا ویالیهته‬ ‫ی��هک��گ��رت��ووهک��ان��ی ئهمریکا ل��ه لووتکهی‬ ‫هاوپهیمانییهکی نێودهوڵهتی له پشتیوانی‬ ‫له کۆریا هاته ناو بابهتهکهوه‪ .‬ئهم شهڕه‬ ‫زیانێکی زۆری له ه��هردوو الدا و به واژوو‬ ‫کردنی ئاگربهستی شهڕ کوتایی هات‪ ،‬بهاڵم‬ ‫شهڕێکی ڕانهگهیهندراو ههمیشه لهنێوان‬ ‫ئهم دوو واڵته بهردهوامییان ههبووه و تا‬ ‫ساڵی ڕاب��ردوو که سهرۆکی کۆریای باکوور‬ ‫به ڕاگهیاندنی ئهوهی که سهرکهوتوو بووه‬ ‫ل��هوهی که دهستی به بۆمبی هایدرۆجێنی‬ ‫بکهوێت و بتوانێت هێرش بکاته سهر خاکی‬ ‫ئهمهریکا و له بهرامبهر ئهمهدا ترهمپ‬ ‫که به نیسبهت ب��اراک ئۆباما ههڵویستێکی‬ ‫توندتری له بهرامبهر کۆریا ڕاگهیاندووه و تا‬ ‫ئێستا دهوڵهتی ترهمپ به ‪ 16‬جار باسکردنی‬ ‫مهترسی له توانا موشهکییهکانی کۆریای‬ ‫باکوور ههوڵێکی جدی بۆ ئهم بابهته داوه‪.‬‬ ‫له الیهک کۆریای باکوور حاڵهتێکی ئهمنی‬ ‫بۆ خ��ۆی درووس��ت��ک��ردووه که گ��هر هێرش‬ ‫بکرێته س��هری تهنیا شهڕهکه به کۆریای‬ ‫ب��اک��وور کوتایی نایهت و واڵت��ان��ی کۆریای‬ ‫باشوور و یابان به ڕادهیهکی زۆرتر لهبهر‬ ‫هاوپهیمان بوون لهگهڵ ئهمریکا و چین و‬ ‫رووسیا به ڕادهیهکی کهمتر بهشێوهیهک له‬

‫شێوهکان شهڕ تووشی ئهوانهش دهبێت‪ .‬ههر‬ ‫بهم بۆنهیهوهیه کۆریای باکوور که ئێستا‬ ‫له الی��هک لهژێر گوشارێکی زۆری گهمارۆ‬ ‫ئابوورییهکانی ئهمریکادایه و له الیهکی‬ ‫تریشهوه چوارچێوهیهکی ئهمنی بۆ خۆی‬ ‫درووستکردووهو داوای وتووێژ له ئهمریکا‬ ‫دهک��ات و ترهمپ وهک سهرۆکی ویالیهته‬ ‫یهکگرتووهکانی ئهمریکا پێشوازی لهم‬ ‫ههنگاوهی کردووه‪.‬‬ ‫وت و وێژهکانی نێوان کۆریای باکوور و‬ ‫کۆریای باشوور‬ ‫ڕێ��ب��هران��ی دوو ک��ۆری��ا ل��ه دوای ش���هڕ و‬ ‫جیابوونهوه له ساڵهکانی ‪ 1950‬و واژوو کردنی‬ ‫ئاگربهستی شهڕ له نێوانیان چهندین جاری‬ ‫تر وهکوو ساڵهکانی ‪ 2000‬و ‪ 2007‬دهستیان به وت‬ ‫و وێژ کردبوو بهاڵم بههۆی پابهند نهبوونی‬ ‫دوو الی��هن بهتایبهت ک��ۆری��ای ب��اک��وور له‬ ‫ئهنجامدانی تاقی کردنهوهی موشهکییهکانی‪.‬‬ ‫ئهو وت و وێژانه بهبێ ئهنجام ماونهتهوه‪ .‬تا‬ ‫ئهوهی که سهرۆکی کۆریای باکوور ئهمساڵ‬ ‫ڕاێگهیاند بۆ یارییهکانی ئۆڵهمپیکی زستانه‬ ‫یانهیهک بۆ کۆریای باشوور دهنێرێت و ئهمه‬ ‫به سهرهتای دهستپێکردنی وت و وێژهکان له‬ ‫نێوانیان دانرا‪ .‬تا ڕۆژی ههینی ‪ 27‬ی ئهپرێل‬ ‫س��هرۆک��ی ک��ۆری��ای ب��اک��وور ب��ه تێپهڕبوون‬ ‫له سنووری نێوان کۆریا له الیهن سهرۆکی‬ ‫کۆریای باشوور پێشوازییهکی گهرمی لێکرا‬ ‫و ل��ه دێهاتی پانمۆنجۆم ل��ه ناوچهیهکی‬ ‫غ��هی��ره ن��ی��زام��ی ک��ۆب��وون��هوه و ل��ه دوای‬ ‫کووبوونهوهکهش دوو الیهن بڕیاریان دا که‬ ‫کار بۆ بهدیهێنانی نیمچه دوورگهی کۆریای‬ ‫بێ چهکی ئهتۆمی بکهن و ههوڵ بۆ البردنی‬ ‫مهترسی هێرشی نیزامی له الیهن واڵتانی‬ ‫دهرهوه بۆ س��هر یهکتر بکهن و تهنانهت‬ ‫باسیان له واژوو کردنی گرێبهستی ئاشتی له‬ ‫نێوانیان کرد‪.‬‬ ‫دهرهنجام‬ ‫به هۆی گهمارۆ ئابوورییهکان له سهر کۆریای‬ ‫باکوور و خراپی ژیانی خهڵکی ئهو واڵته و‬ ‫ئهگهری کودەتا به سهر رێبهری ئهو واڵته‬ ‫و ڕۆژ له دوای ڕۆژ گوشاری زیاتر خستنه‬ ‫سهری له الیهن ئهمریکا و کۆریای باشوور‬ ‫و یابان به ئهنجامدانی مانۆڕی هاوبهش‬ ‫لهگهڵ یهکتری بۆ ئاماده بوون له حاڵهتی‬ ‫ههر ئهگهرێکی نهخوازراو لهالیهن کۆریای‬ ‫باکوور و جیدی بوونی ههڕهشهکان تا ئاستی‬ ‫ئهوهی که دۆناڵد ترهمپ ههڕهشهی له ناو‬ ‫بردنی تهواوی کۆریای باکوور بکات وای له‬ ‫کۆریای باکوور ک��ردووه که ههڵوێستێکی‬ ‫نهرمتر له ڕابردوو دهرببڕێت و به دواکردنی‬ ‫ئهنجامدانی گفتوگۆ‪ ،‬ڕوویهکی تری کۆریای‬ ‫ب��اک��وورم��ان چاوپێبکهوێت ک��ه ڕازی به‬ ‫وهستاندنی تاقی کردنهوه ئهتۆمییهکان و‬ ‫موشهکه دووره��اوێ��ژهک��ان بێت‪ .‬لهالیهکی‬ ‫ترێشهوه ههندێجار باس له یهکگرتنی نێوان‬ ‫دوو کۆریا دهکرێت‪ ،‬ههر چهنده کاتێک که‬ ‫باس له یهکگرتنی دوو کۆریا دهکرێت‪ ،‬دهبێت‬ ‫ئاگاداری ئهوه بین سیستمی سیاسی و باری‬ ‫ئابووری کۆریای باکوور ڕووبهڕووی کێشهی‬ ‫گ���هورهی ئابوورییه و ههندی له شرۆڤه‬ ‫کارانی سیاسی لهو بڕوایهدان که یهکگرتن‬ ‫چێ له ک��ورت م��هودا یان نێوهند م��هوداش‬ ‫دهبێته هۆی کهمبوونهوهی ئاستی ئابووری له‬ ‫بهشی باشوور و هاتنه خوارهوهی ئاستی ژیان‬ ‫له بهشی باشوور که تهحهموول کردنی وهها‬ ‫گوشارێک زۆر دژوار دهبێت و بهمزوانه ئهم‬ ‫ههنگاوه کاری جدی له سهر نهکرێت‪.‬‬ ‫س��ی��روان خانی خوێندکاری ماجێستیری‬ ‫یاسای نێودهوڵهتی � ههڵهبجهی شههید‬

‫ژماره (‪ )1754‬چوارشهممه ‪2018/5/16‬‬

‫بیروڕا‬

‫‪15‬‬

‫سلێمانی دوای سوپڕایزەکەی یەکێتی‬

‫ئاسۆ حاجی‬ ‫الی��ەن��ەک��ان��ی س��ل��ێ��م��ان��ی ن��ەی��ان��ت��وان��ی‬ ‫ت��ەج��اوزی کلتوری سیاسی ب��او و زاڵی‬ ‫ئەو شارە بکەن‪ ،‬بۆیە ئەنجامەکەی بە‬ ‫تەجاوزکردنی خۆیان کۆتایی هات‪ ،‬ئەو‬ ‫الیەنانە کە جگە لە ئیسالمییەکان لە‬ ‫دەرئەنجامی پ��ەچ��ەک��ردار لە هەناوی‬ ‫یەکێتی کەوتونەتە خوارەوە‪ ،‬نەیانتوانی‬ ‫لە بن سێبەر و هەیمەنەی یەکێتی دەرباز‬ ‫ببن‪ ،‬بەڵکو الیەنە ئیسالمییەکانیش ئەو‬ ‫ئ��اواز و گووتارەیان لی وەخ��ۆش هات و‬ ‫ئەوانیش لەگەڵی کەوتنە هەلەکە سەما‪.‬‬ ‫بزووتنەوەی گ��ۆڕان کە یەکەمین هێز‬ ‫بوو بتوانێ یەکێتی بهەژێنێ‪ ،‬ئەویش لە‬ ‫کۆتاییدا قەبارەی خۆی زانی و نەیتوانی‬ ‫زیاتر ل��ەوە بڕبکا‪ ،‬چونکە هاوکێشەی‬ ‫فیزیایی تایبەت بە کردار و پەرچەکردار‬ ‫ئەوە دەڵێت «کە پەرچەکردار یەکسانە‬ ‫بە کردار»‪.‬‬ ‫وێ�����ڕای ئ���ام���ادەی���ی س��ەرک��ردەی��ەک��ی‬ ‫کاریزماتیک و کاریگەری وەک نەوشیروان‬ ‫مستەفا کە سەرکێشی ئەو بزاڤەی بەناوی‬ ‫گۆڕان و چاکسازی دەک��رد‪ ،‬لەکۆتایی دا‬

‫هەرێمی کوردستانی عێراق‬ ‫ئەنجومەنی دادوەری‬ ‫دادگای بەرای سلێمانی ‪٤ /‬‬

‫دەرک��ەوت گ��ۆڕان تەنها کەرەستەیەکی‬ ‫نەوشیروان بوو نەک بزاڤێکی سیاسی‬ ‫مەدەنی و زەرورەتێکی مێژوویی وەک‬ ‫بانگەشەی بۆ دەکرا‪ ،‬بۆیە دوای نەمانی‬ ‫نەوشیروان گۆڕانیش پوکایەوە‪.‬‬ ‫ب��ەره��ەم س��اڵ��ح ل��ە غیابی م��ام ج��ەالل‬ ‫و ن��ەوش��ی��روان خ���ۆی ب��ە س��وارچ��اک��ی‬ ‫مەیدانی سلێمانی دەزان��ی‪ ،‬وای دەزانی‬ ‫ئەوەی بۆ نەوشیروان مستەفا دەچووە‬ ‫سەر بۆ ئەویش بەهەمان شێوە دەبێت‪،‬‬ ‫ن��ەی��دەزان��ی ماڵباتی تاڵەبانی هێشتا‬ ‫چ��ڕن��وک��ی��ان ت��ی��ژە و ب��ە ه���ەر ن���رخ و‬ ‫کارێک بێت تۆڵەی لێ دەکەنەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫نەیانهێشت چیڕۆکەکەی دەست پێبکات‬ ‫کە کۆتاییان پێهێنا و دەرسیان دا‪.‬‬ ‫دەرسی یەکەمی بنەماڵەی تاڵەبانی بۆ‬ ‫بەرهەم‪ ،‬ئەو کاتە بوو هێشتا تاڵەبانی لە‬ ‫ژیاندا مابوو‪ ،‬کاتێک بووە سەرۆکوەزیران‬ ‫دوای تێکەڵ بوونەوەی هەردوو ئیدارەی‬ ‫هەرێم کە بە بڕیاری هاوسەری تاڵەبانی‬ ‫هێرۆ ئیبڕاهیم ئەحمەد ئیمزاکەی لە‬ ‫هەموو دەڤەری بن هەژموونی یەکێتی‬ ‫ن��ەی��دەخ��وارد‪ ،‬ب��ەره��ەم جارێکی دیکە‬ ‫خۆی تاقی کردەوە کە هەوڵی وەرگرتنی‬ ‫پۆستی س���ەرۆک ک��ۆم��اری دا و دیسان‬ ‫شکەست‪ .‬دکتۆر بەرهەم دوو ئەزموونی‬ ‫دیکەی جەرگبڕتری تاقی ک��ردەوە بە‬ ‫پاڵپشتی کۆسرەت رەسوڵ یەکەمیان یاخی‬ ‫بوونیان لە ماڵی مام جەالل و هەڕەشەی‬ ‫پاڕچەکردنەوەی یەکێتی بە ڕاگەیاندنی‬ ‫ناوەندی بڕیار‪ ،‬دووەم جاریشیان لە خۆ‬

‫بزووتنەوەی گۆڕان‬ ‫کە یەکەمین هێز‬ ‫بوو بتوانێ یەکێتی‬ ‫بهەژێنێ‪ ،‬ئەویش‬ ‫لە کۆتاییدا قەبارەی‬ ‫خۆی زانی و‬ ‫نەیتوانی زیاتر‬ ‫لەوە بڕ بکا‬ ‫ئامادەکردنی بۆ هەڵبژاردنەکانی عێڕاق‬ ‫هەوڵی دا لەگەڵ کۆسرەت تۆڵەی هەموو‬ ‫شتێک لە ماڵی مام جەالل بکەنەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫کۆسرەت پشتی تێکرد و دەست خستەوە‬ ‫ناو دەستی منداڵەکانی تاڵەبانی‪.‬‬ ‫ئیسالمییەکان (ی��ەک��گ��رت��وو‪ ،‬کۆمەڵ‪،‬‬ ‫ب��زووت��ن��ەوە) ب��ە س��ەر دوو هەڵوێستی‬ ‫ج��ودا داب��ەش ببوون‪ ،‬کۆمەڵ بە دوای‬ ‫هەوای لەخۆبایی بوونی گۆڕاندا داچوو‪،‬‬ ‫بەبێ لێکدانەوە و هەڵسەنگاندنێکی‬

‫ژمارە‪/٦١١ :‬ب ‪٢٠١١٨/‬‬

‫ل��ۆژی��ک��ی��ان��ە ب���ووە س��ێ��ب��ەری گ����ۆڕان و‬ ‫زای��ەڵ��ەی داخ��وازی��ەک��ان��ی گ��ۆڕان کە لە‬ ‫بەغدا هەموو شتێکی لە دژی هەرێمی‬ ‫کوردستان ب��وو لە هەولێریش هەموو‬ ‫شتێکی بۆ خزمەتی بەغدا دەکرد‪ ،‬کۆمەڵ‬ ‫و گ��ۆڕان کە دوات��ر هاوپەیمانێتیەکەی‬ ‫بەرهەم ساڵحیش چووە پاڵیان‪ ،‬گرەویان‬ ‫ل���ە س���ەر ئ����ەوە دەک�����رد ک���ە حوکمی‬ ‫ڕەشیدی بەغدا دەسەاڵتی کوردستانیان‬ ‫ڕادەست دەکا ئەگەر ئەوان پشت بکەنە‬ ‫ئامانجە نەتەوەیی و نیشتیمانیەکان‬ ‫و ب��ە ک��رداری��ش ئ��ەوەی��ان ک��رد‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫حیساباتیان غەڵەت دەرچ��وو و بەغدا‬ ‫وەاڵمی نەدانەوە و خەڵکی کوردستانیش‬ ‫سزای دان‪.‬‬ ‫شاسوار کە وەک موفاجەئەی هەڵبژاردن‬ ‫وەدی���ارک���ەوت‪ ،‬ئ��ەگ��ەر ب��ە دی��ق��ەت لە‬ ‫س���ەرەت���ای وەدی��ارک��ەوت��ن��ی ت��ا ڕۆژی‬ ‫هەڵبژاردن لێی وردبیەوە‪ ،‬هەموو شتێک‬ ‫بۆ ئ��ەوەم��ان دەب��ات کە لە دەستکردی‬ ‫ماڵی تاڵەبانی زیاتر نیە و ئەو جارەیان‬ ‫باشترین خزمەتی ب��ەو ماڵباتە کرد‬ ‫لە پەرتکردن و بردنی دەنگی گ��ۆڕان‬ ‫و ب��اڵ��ەک��ەی ب���ەره���ەم‪ ،‬ه���ەروەه���ا ئ��ەو‬ ‫گ��ەن��ج��ان��ەی ح��ەزی��ان ب��ەوەی��ە شتێکی‬ ‫نوێ تاقی بکەنەوە‪ ،‬هەروەها سپاردنی‬ ‫شەڕی بەرهەم ساڵح بە شاسوار کە تێیدا‬ ‫سەرکەوتو بوو بۆ ماڵی مام جەالل گرنگ‬ ‫بوو چونکە بە بەرهەمیان گووت ئێمە‬ ‫نا بەڵکو ناتوانی لە شاسواریش ببەیەوە‪.‬‬ ‫لە سلێمانی کەسێک نیە بەبێ ڕەزامەندی‬

‫هەرێمی کوردستان‪ /‬عێراق‬ ‫ئەنجومەنی دادوەری‬ ‫دادگای باری کەسێتی لە سلێمانی‬

‫بەروار‪٢٠١٨/٥/١٤:‬‬

‫ماڵی تاڵەبانی باڵەخانەیێک دروست بکات‪،‬‬ ‫چ جای ئەوەی گەورەترین دام��ەزراوەی‬ ‫میدیایی و شاری نیشتەجێبوون و شاری‬ ‫گەشتیاری لە ناوەندی ش��اری سلێمانی‬ ‫دروست بکات‪ ،‬شاسوار لەو هەڵبژاردنە‬ ‫س��ەرک��ەوت چونکە م��اڵ��ی م��ام ج��ەالل‬ ‫پیویستیان پێی هەبوو‪ ،‬پێگیری شاسوار‬ ‫بە ماڵی مام جەالل تا ئەو رادەیە دیار‬ ‫بوو کە میدیاکەی بە درێژایی هەڵمەتی‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن ب��ە ی��ەک وش��ەش دژای��ەت��ی‬ ‫ماڵی مام جەاللیان نەکرد و ناوی یەک‬ ‫ئ��ەن��دام��ی خ��ێ��زان��ەک��ەی��ان نەهێنا‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانەوە کەوتبوونە کووتینەوەی‬ ‫سەر و گوێالکی بەرهەم ساڵح و گردەکە‪.‬‬ ‫حیزبەکانی سلێمانی کە زەنگی کۆتاییان‬ ‫بۆ لێدرا زەحەمەتە بتوانن لە شکستە‬ ‫ڕاس��ت ببنەوە جگە ل��ە ئیسالمیەکان‬ ‫نەبێت کە ئەوانیش زەحمەتە بگەنەوە‬ ‫هێز و شەنگی پێشووتریان چونکە‬ ‫ئ�����ەوان الی���ەن���ی ک����ەم چ���وارچ���ێ���وەی‬ ‫گووتار و بزاڤیان دی��ارە‪ ،‬ب��ەاڵم گ��ۆڕان‬ ‫و هاوپەیمانی بەرهەم ساڵح بەبێ خۆ‬ ‫پێناسەکردنەوە جارێکی دیکە ناتوانن‬ ‫هەنگاوێک بۆ پێشەوە بهاوێژن‪ ،‬لە خۆ‬ ‫پێناسەکردنەوەشدا ئەگەر کەرت بوون‬ ‫و دابەشبوونیان زۆرت���رە ل��ە ئەگەری‬ ‫خۆگرتنەوە و بەهێزبوونەوە‪ ،‬چونکە‬ ‫ئ��ەوان لە پ��ەڕچ��ەک��ردارێ��ک زیاتر نین‬ ‫بەرامبەر ئەو هێزەی ئێستای بەسەریان‬ ‫سەرکەوتووە و دەشتوانێ خراپتریشیان‬ ‫بەسەربێنی‪ ،‬بەسەریشیان دەهێنێ‪.‬‬

‫ژمارە‪/٣٨٤٤ :‬ش ‪٢٠١7/‬‬ ‫بەروار‪٢٠١٨/٥/١٤:‬‬

‫داواکار‪ /‬توفیق محمد توفیق‬ ‫داوا لەسەرکراو‪ /‬برهان نجم الدین محمود‬

‫داواکار‪ /‬نیان محمد عبدالقادر‬ ‫داوا لەسەرکراو‪ /‬لطیف صدیق شیخ امین‬

‫داواکار لەم دادگایە داوایەکی لەسەرت تۆمارکردووە بەژمارە (‪/٦١١‬ب‪ )٢٠١٨/‬بەمەبەستی‬ ‫(دانەوەی بڕە پارەی (‪ )١٣٠،٠٠٠،٠٠٠‬سەدو سی ملیۆن دینار) وە لەبەر ئەوەی شوێنی‬ ‫نیشتەجێ بونتان نادیارە بەپێی واژۆ و موختاری گەڕەکی (قرگە) بۆیە ئەم دادگایە‬ ‫بڕیاری دا بەئاگاداریکردنەوەتان لەڕێگەی دوو رۆژنامەی رۆژان��ەی نێوخۆیی‬ ‫جیاوازەوە بەمەبەستی ئامادەبونتان بەخۆتان یاخود لەڕێگەی بریکارێکی یاسایی‬

‫ئاگادارتان دەکەینەوە داواک��ار (نیان محمد عبدالقادر) داوایەکی بەژمارە‬ ‫‪/٣٨٤٤‬ش ‪ ٢٠١7/‬لەم دادگایە تۆمارکردوەلەسەرت وە ئەم دادگایە بڕیاری الی‬ ‫خۆی دەرکرد لە بەروار ‪ ٢٠١٨/٥/١٤‬بە (سەلماندنی هاوسەرێتی و سەلماندنی‬ ‫ڕەچەڵەکی منداڵ و پەسەندکردنی تەاڵقی دەرەکی)‪ .‬لەبەر نادیاری شوێنی‬ ‫نیشتەجێبونت دادگا بڕیاریدا ئاگادارت بکاتەوە بۆ هۆی دوو رۆژنامەی‬

‫بۆ ڕۆژی (‪ )٢٠١٨/٦/٢٤‬کاتژمێر (‪)١٠ :٠٠‬ی سەر لەبەیانی بەپێچەوانەوە ئامادە نەبێت‬ ‫دادگا بەنائامادەیی بڕیار دەردەکات بەرامبەرت‪..‬‬

‫ناوخۆیی رۆژانەوە وە ئەگەری لە ماوەی یاساییدا هەڵدەستێت بەتانە لێدانی‬ ‫پالنی جیابونەوە (تەمیزی بڕیارەکە) ئەو بڕیارەکە پلەی کۆتایی وەردەگرین‬ ‫بەپێی یاسا‪.‬‬ ‫دادوەر‬ ‫سردار علی عزیز‬

‫دادوەر‬ ‫سۆران ابراهیم عارف‬ ‫خاوەن ئیمتیازو سەرنوسەر‪:‬‬ ‫تارق فاتیح‬

‫ناونیشان‪ :‬شەقامی سالم ‪ -‬نزیك بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پەروەردە‪ ،‬باڵەخانەی نازناز ‪ -‬شوقەی ‪٨‬‬

‫تەلەفۆن‪0533188045 :‬‬

‫رۆژنامهى ‪ ‬ئاگاداریی سهرجهم فۆتۆگرافهر و هاواڵتیان و رۆژنامهنووسان‬ ‫دهکاتهوه‪ ،‬ههر وێنهیهکى جوان یان ڤیدیۆیهکى سهرنج راکێشتان لهال ههیه‪ ،‬بینێرن‬ ‫بۆ ناونیشانهکانى ‪ ،‬پاش باڵوبوونهوهى له رۆژنامهو سایت و فهیسبووکى ‪‬‬ ‫له تۆڕى کۆمهاڵیهتى فهیسبووک‪ ،‬خاوهنهکهى پاداشت دهکرێت بهمهرجێک پێشتر له‬ ‫هیچ شوێنێکى دیکه باڵونهبووبێتهوه و خاوهندارییهکهى بۆ ‪ ‬دهگهڕێتهوه‪.‬‬ ‫ناونیشانى پهیجى ‪ ‬له فهیسبوک‪:‬‬ ‫(‪)HawlatiNews‬‬

‫ههلى کار‬ ‫رۆژنامهى ‪ ‬پێوستى به (فۆتۆگرافهر و پهیامنێر و داڕێژهرى‬ ‫ههواڵ) ههیه له سهرجهم شار و شارۆچکهکان‪ ،‬ههرکهس ئارهزوو‬ ‫مهنده له رۆژنامهى ‪ ‬کاربکات‪ ،‬با سیڤى خۆى بنێرێت بۆ‬ ‫ئیمەیڵ‪:‬‬ ‫(‪)hawlati2000@gmail.com‬‬ ‫فەیسبوک‪)HawlatiNews( :‬‬

‫لە فەیسبوک الیکمان بکەن‬

‫‪HawlatiNews‬‬