SCHRIJFWERK
SCHRIJFWERK
SEKSSCENES SCHRIJVEN, EEN VAK APART Erotiek kruidt de literatuur
D
e literaire wereld in Nederland en Vlaanderen kende een massaal seksueel ontwaken in de jaren zestig. In Vlaanderen schreef literair zwaargewicht en Nobelprijswinnaar Louis Paul Boon naast Daens ook een staaltje parodie-erotiek waarvoor zelfs Markies de Sade zijn wenkbrauwen zou opheffen. Jef Geeraerts deed stof opwaaien met zijn semi-autobiografische Gangreen. Hoewel dat voornamelijk te maken had met een overdaad in geweld en racistische uitlatingen, overdonderde Geeraerts zijn lezerspubliek eveneens met tal van ruwe seksscènes. Hugo Raes noemde erotiek “een bijzonder rijk en belangrijk thema, een onuitputtelijk terrein”. Hij trachtte met z’n erotische scènes, volgens de vitalistische traditie, alle zintuigen in te zetten en aan te spreken. De Vlaamse schrijvers waren onmiskenbaar beïnvloed door hun Nederlandse collega’s. Jan Cremer, bijvoorbeeld, die in zijn autobiografische Ik Jan Cremer onverbloemd zijn seksleven documenteerde, wat hem trouwens de stempel ‘staatsgevaarlijk’ opleverde omdat het ‘dierlijke driften’ bij de jeugd zou loswrikken. Auteur Jan Wolkers moest zeker niet onderdoen voor Cremer. Hij deed eveneens monden openvallen met zijn grafische seksscènes, zoals in het verfilmde Turks Fruit.
Eef
“Ik wil het mooi en vooral zintuiglijk opschrijven, zo dicht mogelijk op de actie. Mijn lezer moet proeven, ruiken, voelen en beleven wat er gebeurt.”
Misschien minder expliciet, maar daarom niet minder invloedrijk, waren de erotische scènes van de zogenaamde Nederlandse ‘Grote Drie’: Harry Mulisch, Gerard Reve en Willem Frederik Hermans. Reve’s homo-erotiek, Hermans’ sensuele machinale verheerlijking en Mulisch’ ‘verwoestende’ liefdesdaad uit Het stenen bruidsbed.
Een jongen ontwaakt in een soort van onzedelijke Tuin van Eden. Hij mag er ongestoord z’n lusten botvieren op het vrouwelijk schoon. Een wiskundeleerkracht wordt waanzinnig verliefd op één van zijn leerlingen. Ze is slechts vijftien jaar oud. Een jonge vrouw kruipt graag voor de camera, volledig naakt. Ze wil dat iedereen haar zo ziet.
8
Je hoeft geen E.L. James te heten om een pittige verhaallijn neer te pennen. De Nederlandse en Vlaamse auteurs kunnen het ook. Zelfs zonder zich te vergrijpen aan een clichématig dominant, semigoddelijk mannelijk figuur dat graag klappen uitdeelt.
Ondertussen, een goede dertig jaar later, liggen de meesten niet meer wakker van erotische content – of toch niet op de negatieve manier. Seks is bijna een onontkoombaar thema. Waar vroeger het merendeel van de auteurs het onderwerp uit de weg gingen, of blozend aankaartten, ben je als schrijver nu de vreemde eend in de bijt als je het doodzwijgt. Auteurs als Pia Fraus, Eef Lanoye en Isabelle Dams springen in hun pen om vrijelijk en ongegeneerd hun wildste fantasieën neer te schrijven terwijl ook Tom Lanoye, Kristien Hemmerechts en andere Vlaamse literaire reuzen de seksscène niet schuwen.
Wordt literaire erotiek serieus genomen? Door Julie Putseys
ken, gaat de trend bijlange niet ver genoeg. “Boeken moeten vandaag braver zijn dan de werkelijkheid”, klaagt hij. “Terwijl de werkelijkheid al fantastisch gevaarlijk en misselijkmakend is en de literatuur daar net over moet springen”. In ieder geval vindt er wel een ‘seksueel ontwaken’ plaats in het Vlaamse en Nederlandse boekenlandschap. Tegelijkertijd wordt erotiek tegenwoordig meer en meer bestempeld als minderwaardig aan literatuur omdat het ‘gemakkelijk’ zou zijn. Isabelle Dams, auteur van verschillende erotische romans, doet hier haar zegje over: “Niet iedereen kan zich plots aan het schrijven van erotiek wagen, al wordt er lacherig over gedaan en heeft het het etiket ‘gemakkelijk’ te zijn.” Ook Eef Lanoye, die in 2011 debuteerde met de erotische verhalenbundel Sterrenogen, vindt het opmerkelijk dat men erotiek niet helemaal serieus neemt terwijl bijna iedere auteur zucht dat een seksscène schrijven zo moeilijk is. “Het is blijkbaar moeilijker dan het schrijven van een ‘gewone’ tekst, maar wordt wel Lanoye: minder gewaardeerd”, merkt de schrijfster op. Volgens Pia Fraus, auteur van de spraakmakende boeken Vrijages en Meer Vrijages, is de slechte reputatie van het genre te wijten aan de grote hoeveelheid commerciële publicaties die uit de drukpers glijdt. Het staat in ieder geval als een paal boven water (no pun intended) dat seksscènes schrijven allesbehalve gemakkelijk is. Dat feit leidde het Britse magazine Literary Review ertoe om de Bad Sex in Fiction Award te lanceren. Lachwekkende passages als “Mijn geslacht zwemt in het vermaak zoals een vis in het water” of “Zo uitvergroot en zo scherp waren haar gevoelens dat haar inwendige zenuwen zelf de hobbels, ruggen, puistjes en geringe haren langs de schacht van zijn mannelijke staaf konden voelen” belandden (terecht) bij de nominaties. Als tegenreactie organiseerde de Nederlandse recensiewebsite Recensieweb een prijsuitreiking voor de Beste Literaire Seksscène. Tom Lanoye ging vorig jaar met de prijs aan de haal, met de volgende passage uit Gelukkige Slaven, door Recensieweb bestempeld als een ‘anti-seksscène’ omdat ze allesbehalve opwindend is: “Haar gezicht wiegde telkens mee, alsof ze het stugge hoofdkussen moest uitsmeren met haar hoofd als deegrol. Het andere kussen had ze daarnet al onder haar middel getrokken om haar bekken omhoog te kunnen houden zonder kramp te krijgen. Als de liefde zich aandient moet men zich openstellen.’
Of de Nederlandstalige literatuur nu volledig ‘seksueel vrijgevochten’ is, valt te betwisten. Voor Joost Vandecasteele bijvoorbeeld, wiens erotische Vel niet elke recensent kon sma-
9
SCHRIJFWERK
VIER VUISTREGELS VOOR EEN SAPPIGE SEKSSCENE Iedereen die zich ooit aan een erotische scène waagde, weet dat het niet simpel is. Er is natuurlijk geen standaardmanier om het goed te doen, net zoals dat het geval is bij pakweg een actiescène of een sterfscène. Over smaken valt niet te twisten. Toch zijn er enkele vuistregels waar je je best aan houdt:
Wees geloofwaardig, evenwichtig en consequent Een seksscène die plots uit het niets komt vallen en totaal niet bijdraagt aan het verhaal, irriteert de lezer. Als de handelingen en uitspraken van het personage in kwestie dan ook nog eens helemaal niet overeenstemmen met zijn of haar courante gedrag, ben je je lezer volledig kwijt. Geloofwaardigheid en het neerzetten van een personage is misschien wel hét belangrijkste element in het schrijven van een seksscène. Paul Claes: “Ik probeer een zo getrouw mogelijk beeld op te hangen van de mens. AanPia gezien de mens een seksueel wezen is, vormt de liefde een belangrijk element.” Geloofwaardigheid wil ook zeggen dat de scène evenwichtig moet zijn. “Teveel sérieux maakt het geheel te zwaar, dus je hebt ook humor nodig om af en toe wat te verzachten”, licht Isabelle Dams toe. De eroticaschrijfster raadt ook aan om consequent te zijn in je standpunt. “Maak een keuze. Waar zet je je camera? In de hoek van de kamer waardoor je zachtere, eerder suggestieve erotica creëert of zit je met je camera op de huid van de personages?”
scènes, zoals in de romans van Willem Frederik Hermans, maar ook geweldig expliciet werk. Waar je wél mee moet oppassen, is dat je tekst niet op een sekshandleiding begint te lijken, dat je de seks bijna werktuiglijk beschrijft, zonder gevoel. Zo vindt Kristien Hemmerechts bijvoorbeeld dat je het niet hoeft te beschrijven wanneer personages rechttoe rechtaan seks hebben, enkel als het werkelijk bijdraagt bij de verhaallijn. Eef Lanoye gaat hier volmondig mee akkoord: “Stop geen seks in je verhaal omdat je denkt dat dat moet, doe het omdat je het wilt, omdat het iets toevoegt aan je verhaal.” Paul Claes – momenteel bezig is aan een romanreeks over het seksueel beleven in de geschiedenis van de Westerse cultuur – meent dat er voldoende ruimte moet zijn voor de lezers om zelf te fantaseren. Maar de belangrijkste wijsheid komt misschien van Pia Fraus: “Als je dan toch alles beschrijft, zorg er dan tenminste voor dat het aantal benen Fraus: klopt.”
“Als je dan toch alles beschrijft, zorg er dan tenminste voor dat het aantal benen klopt.”
Wees een taalvirtuoos
Schrijf geen sekshandleiding Sommige seksscènes zijn zo suggestief dat je amper weet wat er gebeurt. Anderen zijn dan weer zo klaar als een k(l)ontje. Het ene is niet beter dan het andere. Je hebt behoorlijk suggestieve seks-
10
Last but not least: geniet ervan. Fantaseer er op los. “Put meer uit de ongebreidelde fantasie dan uit de altijd beperkte belevenis”, dixit Paul Claes. Isabelle Dams gaat graag terug op eigen ervaringen, maar vergroot ze dan uit: “Een erotische fantasie is altijd groter dan de werkelijkheid.” Eef Lanoye: “Schrijf met overtuiging. Schrijf met gevoel. Laat je gaan, laat alle schaamte los. Volg je eigen weg, anders wordt het fake. En fake is saai, en saaie seks is dodelijk. Net als in het echte leven.” Of je nu teruggaat op eigen ervaringen of alles uit je duim zuigt: wanneer je zelf opgewonden raakt, zit het goed. (JP)
Shop My Books
Zelf een boek schrijven? Wel, dan is Create My Books zeker iets voor jou. We helpen je jouw boek te creëren, te printen en te publiceren.
Op onze webshop Shop My Books kan je boeken kopen van self-publishing auteurs en out-ofprint boeken.
Bundel de mooiste momenten uit je leven in een echt boek en publiceer het voor jezelf, je familie en vrienden of zelfs fans wereldwijd.
Kies jouw favoriete boek en krijg je bestelling snel thuis geleverd dankzij ons uitgebreid netwerk van betrouwbare printpartners.
o
o
Kijk snel op:
Surf vlug naar:
www.createmybooks.com
www.shopmybooks.com
en profiteer van onze online acties.
en start met de aankoop van je favoriete boeken.
Create My Books en Shop My Books bezorgen je een compleet nieuwe ervaring!
o
“Goede erotica moet het hebben van taalvirtuositeit. Het gaat erom het zo esthetisch te brengen zodat de lezer bereid is het verhaal, hoe grensoverschrijdend ook, te aanvaarden”, zegt Pia Fraus. Eef Lanoye sluit zich daarbij aan en vindt variatie in woorden ook heel belangrijk, wat niet altijd evident is bij het schrijven van erotiek. Lanoye: “Ik wil het mooi en vooral zintuiglijk opschrijven, zo dicht mogelijk op de actie. Mijn lezer moet proeven, ruiken, voelen en beleven wat er gebeurt.” Maar niet iedereen kan, zoals Jef Geeraerts in Black Venus, een volzin van 1895 woorden schrijven en nog steeds verstaanbaar blijven. Als je werk de bedoeling heeft om op te winden, moeten zinnen vlot leesbaar zijn en mag het literaire de aandacht niet afleiden.
Geniet ervan
Create My Books
P registreer gratis P creëer snel een boek P deel met vrienden, familie of wereldwijd P publiceer en verkoop via onze webshop P netwerk van betrouwbare partners Corporate Headquarters Peleman Industries nv I Rijksweg 7 I 2870 Puurs I België I info@createmybooks.com I info@shopmybooks.com