VERZ!N jaargang 4, nummer 4 (2009)

verz!n Tijdschrift - Toelating gesloten verpakking - 3000 Leuven 1 - P602624

Het tijdschrift dat je aan het schrijven zet

“Schrappen en snoeien is het grootste genot” Bart Moeyaert Tips om je eigen bestseller te schrijven!

Interview met uitgever Harold Polis Driemaandelijks tijdschrift van Creatief Schrijven vzw jaargang 4 / nummer 4 / oktober - november - december 2009 V.U.: Guido Vereecke / Zirkstraat 36 / BE / 2000 Antwerpen / prijs € 4 / p. 36

0 [ c

[i

o l o f o n

oktober/november/december 2009 Jaargang 4, nummer 4 Verschijnt vier keer per jaar.

Oplage: 1000 exemplaren Uitgever: Creatief schrijven vzw Hoofdredacteur: Evelien Vantomme Eindredactie: An Leenders, Paul Huygen Redactieraad: Leen De Vreese, Philip Verhaeghe, Hedwig Bogaerts, Ellen Weis, Patricia De Laet, Inge Misschaert, Sophie Siersack, Yves Joris Werkten ook mee aan dit nummer: Dimitri Bontenakel, Tine Mortier, Inge Bergh, Wout Thielemans, Ken Van de Steene, Els Steegmans, John Vervoort Foto’s: Katrijn Van Giel Vormgeving: Liesbeth Van Wassenhoven Druk: Van der Poorten Redactieadres: [e] redactie@creatiefschrijven.be [w] www.creatiefschrijven.be [t] +32 3 222 40 99 [a] Zirkstraat 36 – 2000 Antwerpen Abonnementen e12 (voor 4 nummers) - met factuur e17, e30 steunend + buitenland: Over te schrijven op rekening 001-423881588 met vermelding VERZ!N / BIC: GEBABEBB - IBAN: BE56 0014 2388 1588 Los nummer: e4 VERZ!N is te koop in: Antwerpen: IMS: Meir 125 Melkmarkt 17 De Groene Waterman: Wolstraat 7 Brugge IMS: Noordzandstraat 26 De Reyghere: Markt 12 Gent Poëziecentrum: Vrijdagmarkt 36 Walry: Zwijnaardsesteenweg 6 Leuven IMS: Diestsestraat 115 Johannes: A. Smetsplein 10 Boekcargo: Tiensestraat 6 HASSELT IMS Hasselt: Demerstraat 80a Copyright berust bij Creatief Schrijven vzw.

Overname van de teksten is toegelaten mits bronvermelding en voorafgaand akkoord van de uitgever.

Iedere medewerker/inzender is verantwoordelijk voor zijn of haar bijdrage Creatief Schrijven is het aanspreekpunt voor iedereen die schrijven niet laten kan.

De vzw adviseert, ondersteunt en begeleidt niet-professionele schrijvers en literaire verenigingen.

Advertentiemogelijkheden en -tarieven op aanvraag: an@creatiefschrijven.be

nhoud

03 Olympische droom

Voorwoord/ Evelien Vantomme 04 Summerschool ‘09

Cursus in de kijker/ Els Steegmans 05 De verwesteringsconsulent

Column/ Dimtri Bontenakel 06 Goed voor druk – de uitgever beslist

Interview/ Philip Verhaeghe Harold Polis, uitgever bij Meulenhoff/Manteau ontvangt jaarlijks 400 manuscripten. “Zeker 95% daarvan is gewoon niet geschikt.”

08 Met een lezer op schoot

Interview/ Tine Mortier Bart Moeyaert hoopt dat zijn boeken eerder longsellers worden dan bestsellers.

12 De miniserie – de ultieme uitdaging voor de scenarist

Workskhop / Wout Thielemans Wout Thielemans (o.a. schrijver van FC De Kampioenen, Thuis en Witse)geeft de lezers van VERZ!N een exclusieve kijk in zijn kennis. Een workshop met praktische wenken

15 Webkijker

Schrijven online / Philip Verhaeghe 16 Een pageturner leren schrijven kan iedereen

Interview/ Evelien vantomme Bart Van Lierde is de eerste Vlaming die een boek schreef voor de ‘Voor Dummies’-reeks. En wat voor één! Met Een bestseller schrijven voor dummies helpt hij jou als schrijver graag op weg.

5 exemplaren te winnen!

18 Een bestseller zo had ik er nog nooit over nagedacht – undercover in de boekenwinkel

Reportage/ Ellen Weis

Interview/ Sophie Siersack Stefan Brijs, Sonja Kimpe en striptekenares Judith Vanistendael over hun bestseller.

20 Bestsellers: money and fame of keihard zwoegen?

23 Klinkende woorden

Taalspel/ Ellen Weis 24 Basisrecept voor bestseller

Schrijftips/ Inge Misschaert 25 Weegt poëzie door in Watou?

Evenement in de kijker / Hedwig Bogaerts 26 De Letterfabriek

Feedback/ door John Vervoort 28 Frappant taaltalent

In het hoofd van Sylvie Marie en Maarten Inghels / Ken Van de Steene 30 Op ruwe planken

Wegwijs in de literaire tijdschriften/ Leen De Vreese 33 Voorbereiding is het halve werk

Schrijversfetisj Gie Bogaert/ Tine Mortier 35 Agenda

[v o

o rwo ord/

0

door Evelien Vantomme

Olympische

droom Iedereen weet als je op iets wacht, dat het pas komt als je vergeten bent dat je er op wacht. Zo gaat het ook met de bestseller.

Je hoopt niet dat je een bestseller aan het schrijven bent, je vergeet de hoop dat je boek over de toonbank zal vliegen.

Wat is jouw schrijversdroom?

Wees niet bescheiden en maak voor één keer van jezelf het hoofdpersonage. Inderdaad, van aspirant-schrijver tot...

Tot wat eigenlijk? Hoe zou je willen dat het boek met jezelf in de hoofdrol eindigt?

Met een publicatie, met een handtekeningsessie op

de Boekenbeurs, met een goede recensie in je favoriete krant? Is dat echt je stoutste schrijversdroom? Of mag het nog wat meer zijn?

Sporters dromen van een Olympische medaille. Maar voor schrijvers is het niet zo duidelijk waar ze een Olympische medaille kunnen winnen. Is de Nobelprijs voor de Literatuur de Olympische droom. Of is het de bestseller?

Aangezien slechts één Belg ooit de Nobelprijs Literatuur won, kunnen we beter gaan voor dat laatste, voor de bestseller.

In deze VERZ!N geven we je tips voor het startsein afgaat. We gingen te rade bij bestsellerauteurs: Bart Moeyaert, Judith vanistendael, Stefan Brijs en Sonja Kimpen.

Ook Bart Van Lierde, auteur van o.a. Een bestseller schrijven voor dummies, geeft tips.

Kortom droom niet meer van die bestseller. Maar zorg dat jij één van de schrijvers bent die Olympisch kampioen wordt.

Ook VERZ!N wil een ‘bestseller’ worden. En misschien doe je dat wel door af en toe te veranderen. Het Of durf jij bedanken voor een volgende nummer zal dan ook bestseller? Ik niet. Ik geef toe anders zijn. Voorlopig houden dat ik het een eer zou vinden we onze lippen nog op elkaar. om in het rijtje van de schrijvers Maar voor onze trouwe lezer van bestsellers terecht te lichten we toch al een tipje van komen. Vooral omdat het een de sluier: een metamorfose fantastisch gevoel moet geven als van de vormgeving. Blijf ze je weet dat je boek wordt gelezen schrijven! door meer mensen dan je zelf ooit hebt ontmoet. Toch? Is dat niet de schrijversdroom van vele schrijvers?

0 [ c

u r s u s

i n

d e

k i j k er/

door Els Steegmans

summerschool Na een geslaagde eerste editie in 2008 was Het Theaterfestival eind augustus voor de tweede maal op rij de place to be voor een stevige summerschool dramaturgie, toneelschrijven of kunstkritiek.

Het concept van de Summerschool is eenvoudig en beproefd: de deelnemers krijgen onder intensieve begeleiding van professionals de mogelijkheid om hun vaardigheden in één van de disciplines verder te ontwikkelen. Het programma bestaat uit intensieve workshops per discipline, een bezoek aan voorstellingen, kruisbestuivingssessies tussen de verschillende disciplines en momenten om individueel te werken. Verder waren er dit jaar ontmoetingen met makers uit de Keuze ’09 van Het Theaterfestival, salons en andere verdiepingsmogelijkheden.

De resultaten van de Summerschool ’09 werden gepubliceerd in de Dagkrant van het festival.

Schrijverspodium Organisator van de Summerschool is Schrijverspodium. De organisatie heeft als doel de toneelliteratuur in al haar facetten te promoten en te ondersteunen, en zet zich in voor de Nederlandstalige toneelliteratuur en haar auteurs. Het uitgangspunt is dat toneelteksten naast hun opvoering een eigen en/of nieuw leven kunnen leiden

als een zelfstandig literair genre. Vanuit die overtuiging onderneemt Schrijverspodium initiatieven om een vindplaats te zijn voor teksten, om ze te ontsluiten naar een geïnteresseerd publiek en naar makers en om een netwerk rond toneelschrijven uit te bouwen. Dit laatste sinds kort ook digitaal: Schrijverspodium host een digitale toneelschrijfcommunity. The place to be om op de hoogte te blijven van de meest recente projecten met, festivals over en/of premières van nieuwe Nederlandstalige theaterteksten. www.schrijverspodium.be is dé referentiesite voor toneelschrijven met een uitgebreid archief van auteurs, gezelschappen en instellingen.

Schrijverspodium wil vanuit haar praktijkgerichte knowhow ondersteuning bieden aan al wie zich als theaterauteur wil ontplooien, d.m.v. workshops, informatie,… De Summerschool Toneelschrijven past perfect in dit kader: de aangeboden combinatie van persoonlijk werk, feedback en de contacten en uitwisselingen in een theateromgeving is een unieke kans voor deelnemers die verder willen met het schrijven van toneelteksten. De voorstellingen van het festival, vormen het vertrekpunt voor boeiende ontmoetingen met de auteurs en/of dramaturgen.

Module toneelschrijven De module toneelschrijven kende vorig jaar zo’n succes dat Schrijverspodium afgelopen festival twee werkgroepen inrichtte met een toetsing aan

de spelpraktijk als kers op de taart. De begeleiders waren Rob de Graaf en Peter De Graef voor het luik schrijven.

Rob de Graaf, auteur van een indrukwekkende lijst toneelteksten en winnaar van de Taalunie Toneelschrijfprijs 2007 met ‘Vrede’, is docent bij de Opleiding Dramaschrijven van de HKU in Utrecht.

Hij is ook verbonden aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten.

Peter De Graef heeft een al even indrukwekkend aantal teksten op zijn palmares en werkte bij verschillende theatergroepen zoals Speeltheater Eva Bal, Theater Malpertuis, De Paardenkathedraal en Het Zuidelijk Toneel. Hij doceert aan het Herman Teirlinck Instituut en het RITS en schrijft toneelteksten die hij uitbrengt met zijn organisaties De Stichting (tot 2005) en Dwama (heden). In seizoen 2008/2009 trekt hij met zijn twee nieuwste stukken langs de theaters, zowel met Inside Stories (een inbrekerstragedie) als met zijn laatste monoloog

‘

‘09 [

Zoals de dingen gaan... In 2002 won hij de Taalunie Toneelschrijfprijs met Niks.

De deelnemers legden het accent op tekstgerichte voorstellingen en maakten tijdens deze editie kennis met de taal van Jan Decorte, de bewerking van Edgar Allen Poe, de retoriek van Valentijn Dhaenens, het oeuvre van leermeester Rob de Graaf en de vertaling van Karl Kraus.

De fragmenten van de studenten kregen op 4 september een vuurdoop: Marijke Pinoy en Titus De Voogdt brachten de scènes in een geënsceneerde lezing.

In 2010 plant Schrijverspodium een nieuwe editie. Maar ook gekoppeld aan andere initiatieven is Schrijverspodium present met workshops: EhiO – eerste hulp in O(ostende), de dagen van de literatuureducatie van Canon Cultuurcel, ...

Meer info: www.schrijverspodium.be of [e] els.steegmans@schrijverspodium.be

c o lu m n/

door Dimitri Bontenakel

De

verwesterings

consulent

De verwesteringsconsulent is een drukbezet man. Zijn kantoor bevindt zich op de bovenste verdieping, waar hoge ramen uitzicht bieden op de wereld. Zijn naam staat niet op de deur; u hoeft hem niet te vinden, hij vindt u. Neen, hij legt geen verklaringen af. Daar heeft hij geen tijd voor. U zult het met mij moeten stellen. De media bericht uit zichzelf al voldoende over zijn campagnes. U weet niet waar ik op doel? Leest u geen kranten? Zaterdag stond het paginagroot in De Standaard: het verhaal van Xu Jing en haar vier vriendinnen die formulieren invulden in het Shanghaise Time Plastic Surgery Hospital. Net afgestudeerd hebben ze in de zomer even de tijd voor enkele cosmetische ingrepen. Voor een dubbelooglidoperatie tel je 400 euro neer – een luttel bedrag voor een stel Westerse ogen, vindt Xu Jing.

Kunt u haar ongelijk geven? Wat is 400 euro tenslotte als je er de baan van je leven mee binnenhaalt.

De campagnes van de verwesteringsconsulent? Deze trap af. Kijk, een kelder vol alfabetisch geordende archiefkasten. Trek gerust een paar laden open. De ‘a’ van apolitiek bijvoorbeeld. De verwesteringsconsulent bindt zich niet aan één opdrachtgever – hij exporteert een visie, niet iets vluchtigs als een partijprogramma. Of de ‘b’ van Beijing, waar de verwesteringsconsulent eregast was toen in de Verboden Stad dat Starbucksfiliaal open ging. Neen, over de storm van protest moet u zwijgen. Neen, hij weet niet dat het filiaal ondertussen weer gesloten is. De man heeft zo al genoeg aan zijn hoofd. Passons.

De ‘h’ van Hollywood spreekt voor zich. Die van ‘huidbleekmiddelen’ ook. Of wist u niet dat zestig tot zeventig procent van de Malinese vrouwen crèmes gebruiken om hun huid te bleken? Juist, net als Michael. Dat brengt ons bij de ‘m’. De Moskoufarde zit vol McDonaldsknipsels en in het archief van McDonalds zitten – jawel – artikels over Moskou. Ingewikkeld? Zwijg stil. De archivaris moet zijn sudokuboekje steeds vaker aan kant leggen!

Sommigen beweren dat de verwesteringsconsulent een voormalige spion was die ze na de Koude Oorlog iets om handen hebben moeten geven. Ze dwalen. Zie je deze gravure? Neen, niet zomaar een boot, een fregat van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. De man die daar aan wal gaat, was de allereerste. Sedertdien gaat de functie over van vader op zoon. En, sinds kort, van vader op dochter. Gelijke rechten, weet u wel, een principe dat de verwesteringsconsulent sedert de seksuele revolutie mee helpt uitdragen. De ‘h’ van hoofddoekenverbod? O, ik zie het, u maakt een grapje.

U zegt? Wees maar zeker dat het Midden-Oosten hem zorgen baart.

Mecca-Cola zadelde hem met zijn eerste maagzweer op.

Ik ben bang dat mijn tijd erop zit. Neen, de verwesteringsconsulent gaat nog even door. Hij komt als laatste naar beneden. Dan sluit hij de ogen en luistert naar de liftmuzak. Soms speelt dat liedje van Kim Carnes – de xylofoonversie – en zingt hij zachtjes mee. She’s pure as New York snow, she’s got Bette Davis eyes. Jaja, hij kent de tekst.

0

0 [ i

n t e rv ie w /

Goed voor

door Philip Verhaeghe

druk de uitgever beslist!

© Katrijn Van Giel

Een verkoopssucces heeft ook veel met toeval te maken: het juiste aanbod op het juiste moment

Als uitgever bij Meulenhoff/ Manteau en bestuurder van het Vlaams Fonds voor de Letteren was Harold Polis graag bereid om ons kort in te wijden in de belangrijke relatie tussen auteur en uitgever. Van de ervaren Polis is algemeen geweten dat hij een uitgesproken en goed doordachte mening heeft over zijn vak.

Harold Polis steekt meteen van wal. “Er is niets mis met een schrijver die alleen voor zichzelf en voor het eigen genoegen schrijft. Integendeel!

Maar wie echt voor anderen wil schrijven komt terecht in een totaal andere en zeer zakelijke wereld met eigen regels.” Als resultaat van een creatief proces is literatuur een zuiver immateriële grondstof.

Maar om je geestesproduct bij zo veel mogelijk lezers in de boekenkast te krijgen heb je een professioneel gerunde organisatie nodig. Denk maar aan projectmanagement door de uitgever, een kwaliteitsvolle productie, een goede marketing en een degelijke distributie. En de

0 uitgeverij moet daar zelf ook voldoende winst bij maken om haar voortbestaan te kunnen waarborgen.

Massa’s Een uitgever als Harold Polis produceert jaarlijks 30 nieuwe titels, zowel fictie, non-fictie, proza als poëzie. En in die zelfde periode ontvangt hij minstens 400 manuscripten.

“Zeker 95% daarvan is gewoon niet geschikt. Ongetwijfeld zeer interessant en belangrijk voor de man of vrouw die het schreef, maar niet goed genoeg om uit te geven: kwaliteit is nu eenmaal een basisvoorwaarde.”

Dankzij zijn ervaren kennersoog en zijn rijke smaak kan hij snel het vele kaf van het koren scheiden. Overigens ontvangt hij zelf liever het volledige werk dan een synopsis of enkele hoofdstukken – wat toch soms aanbevolen wordt.

Hij wil meteen het hele verhaal kunnen overschouwen.

Zijn standaardantwoord “Uw manuscript past niet in ons fonds.” is heel letterlijk te nemen. Je moet begrijpen dat hij geen tijd heeft om daar veel bijkomende uitleg bij te geven: “Ik geef ook helemaal geen waardeoordeel over de auteur of het verhaal zelf. Als uitgever stel ik gewoon nuchter vast dat een voorstel niet in mijn fonds past.”

Een spontaan toegestuurd manuscript verpopt zich zelden tot een heus boek. Maar als een tekst of voorstel zijn aandacht trekt, dan organiseert hij meteen een gesprek met de auteur. “Een auteur moet me boeien omdat hij of zij een verhaal kan vertellen dat mij en hopelijk vele anderen aanspreekt.”

Tijdens die kennismaking tracht hij hem of haar te motiveren om de tekst aan te passen, om de sterke passages verder uit te werken en de zwakten weg te vijlen. Want zelfs interessante of veelbelovende manuscripten zijn op zich niet

publiceerbaar. Er wordt dus gepraat, gesleuteld, geaarzeld, geschreven en herschreven. De enige norm is kwaliteit. Tussen ideeën en de uiteindelijke roman ligt soms een lange ontstaansgeschiedenis. De uitgever moet voor honderd procent overtuigd zijn van de beslissing om het werk uit te geven. En ook de creativiteit van de schrijver zelf heeft haar tijd nodig. “Maar toch moet een auteur mij ook een gevoel van urgentie tonen, hij moet echt dringend iets willen vertellen”, voegt Polis er nog aan toe.

Geen kleine lettertjes De concrete invulling van het contract met de auteur is altijd maatwerk, hoewel het vertrekt van een standaardovereenkomst. Het is eigenlijk de formele en juridische finalisering van alle eerlijk gemaakte afspraken over de publicatie en de bijhorende samenwerking. “Aan de basis moet er vooral een volledig wederzijds vertrouwen zijn.

Als uitgever wil je een stevige langetermijnrelatie opbouwen met je auteurs en dan moet je je auteur altijd recht in de ogen kunnen kijken”, benadrukt Polis.

Een contract bevat afspraken over de deadline, over de vorm en structuur,

de auteursrechten, de publicatierechten en de nevenrechten, de verkoopsperiode tot en met de ramsj... En natuurlijk ook over de langetermijnrelatie en de auteursvergoeding, die inderdaad doorgaans 10% van de verkoopprijs min de btw bedraagt. Het percentage kan oplopen naargelang van het aantal verkochte exemplaren.

Successen We polsen naar een concreet voorbeeld van een geslaagd debuut.

Harold Polis: “Rachida Lamrabet was al een dertigplusser toen ze serieus begon te schrijven, ze had al wat stilistische maturiteit en ze had duidelijke doelen met haar schrijven. Ik leerde haar kennen toen ze in 2006 de literaire prijs Kleur de kunst! van Kif Kif won met het verhaal Mercedes 207.

Maar omdat verhalenbundels moeilijk liggen in de markt hebben we samen besloten om bij ons met een novelle te debuteren. Dat werd dan Vrouwland, overigens ook goed voor de debuutprijs van de organisatie Boek.be. Zij heeft waarschijnlijk een engeltje op haar schouder zitten!”

Dat succesje is meteen een brug naar het thema van deze VERZ!N. We vernemen ook graag zijn uitgeversvisie op bestsellers. “Een bestseller is echt niet te voorspellen.

Je kunt alleen proberen de omgevingsfactoren zo te beïnvloeden dat succes makkelijker mogelijk wordt.

Sommigen noemen dat ‘hypen’... Maar voor elk genre moet je anders te werk gaan. Een verkoopssucces heeft ook veel met toeval te maken: het juiste aanbod op het juiste moment.” En hij besluit laconiek: “Een boek is eigenlijk goed of niet goed, en je kunt dat alleen maar achteraf vaststellen.”

Concrete cijfers? “Een basisoplage voor een roman bedraagt niet meer dan 1500 exemplaren en vanaf 5000 is iedereen bij de uitgeverij al dik tevreden en kan je al van een bestseller spreken.”

Uitsmijter Mogen we afsluiten met jouw persoonlijke tip voor onze schrijvende lezers?

Polis: “Je mag nooit alles vertellen! Suggestie blijft het belangrijkste. Beginnende auteurs hebben te vaak de neiging om te veel commentaar bij hun eigen tekst te schrijven.”

Het literatuurloze universum Wie de uitdagende visie van Harold Polis op zijn uitgeefvak en op het einde van het papieren boek beter wil leren kennen, bevelen we graag het korte maar beklijvende essay ‘Het literatuurloze universum’ in Deus ex Machina aan. Zie www.detijdschriften.be/artikelen/DEM_Polis.pdf Hij zet zich in dit bekroond artikel af tegen de marginalisering van de literatuur in een digitale omgeving.

Een typerende passage: “In plaats van Rilke te lezen of karamellenverzen te schrijven hebben jongeren iets beters om handen: met filmpjes klooien. Literatuur moet het opnemen tegen een enorm uitgebreid digitaal keuzeaanbod. Wie opgroeit in de algoritmische wereldorde van Google en de rommelbak van YouTube heeft een fundamenteel andere kijk op informatie en entertainment, al was het maar omdat de digitale gehaktmolen alle oude tegenstellingen en culturele paradigma’s fijnmaalt.”

0 [ i

n t e rv ie w /

door Tine Mortier

Met een

lezer schoot

interview met Bart Moeyaert

op

Bart Moeyaert is voor het zesde jaar op rij genomineerd voor de Astrid Lindgren Memorial Award (ALMA), de meest prestigieuze internationale bekroning voor kinderen jeugdliteratuur. Maar Moeyaert is niet enkel een veelbekroonde jeugdauteur. Hij schrijft boeken voor alle leeftijden, poëzie en theater. Af en toe staat hij ook zelf op de planken, onlangs nog in Watou.

Moeyaert heeft het druk. Op de valreep slaag ik erin een interview te versieren. “Het wordt het laatste deze zomer,” zegt hij. Daarna sluit hij voor twee maanden zijn deuren om zich volledig toe te leggen op zijn nieuwe roman.

Het tikje exclusiviteit voelt goed. En de lichte spanning die erbij hoort had ik ongetwijfeld ook indien er nog vijf interviewers na mij aan de beurt waren gekomen.

Op de trein overloop ik mijn vragen. Het wordt een kleine krachttoer. We moeten het hebben over bestsellers, schrijversgewoonten en techniek. En over boeken uiteraard.

Wanneer ik de auteurswoning in de schaduw van het station binnenstap, sijpelt de druk meteen weg. De ontvangst is hartelijk en het appartement mooi, ruim en koel. Het contrast met de zomerse drukte

op straat enkele seconden eerder kon niet groter zijn.

Een blik op de schrijfkamer bezorgt me meteen het rotsvaste voornemen om bij thuiskomst aan het opruimen te slaan. Voor goede boeken heb je een ordelijke, gedisciplineerde omgeving nodig. Een gedisciplineerde geest ongetwijfeld ook, maar een mens moet het onmogelijke niet verlangen.

Worstelen met woorden Je schrijft voor een divers publiek. Heb je bij het schrijven een specifieke lezer voor ogen?

Als je doelt op de leeftijd, nee.

Het is niet zo dat ik specifiek aan de tienjarige lezer denk als ik over een tienjarig kind schrijf. Tijdens het schrijven ben ik de eerste lezer van mijn eigen boek, dus heb ik als het ware wel altijd een lezer op schoot, maar die heeft geen leeftijd. Mijn verhalen worden bepaald door de verteltoon die ik in mijn hoofd hoor. Soms hoor ik een kind vertellen, soms een volwassene.

Is het makkelijk om de juiste toon te treffen in een verhaal?

Niet altijd. Ik lees veel hardop, dat helpt. Dan hoor ik of het wringt of niet, of het ritme

0

Š Katrijn Van Giel

Schrappen en snoeien en bijschaven is het grootste genot

10 [ i

n t e rv ie w /

wel goed zit en of de tekst niet vervormt bij het lezen.

Wanneer je een tekst voorgelezen hoort, is hij bijna altijd helderder dan op papier.

Dat komt uiteraard door de intonatie en de hele sfeer bij het voorlezen. Maar eigenlijk moeten de lezers die vertelstem zelf vinden. In het geval van mijn boeken zou ik het ideaal vinden als de stem en het ritme in het hoofd van de lezer net zo klinken als de stem en het ritme die ik hoor.

door Tine Mortier

Je boeken staan vol pareltjes van zinnen.

Komt zoiets vanzelf, of is het zwoegen?

Heel af en toe komt zo’n zin vanzelf. Dan staat hij er in één keer op en moet er niets meer aan veranderd worden. Maar op andere momenten is het echt worstelen met woorden.

Lezers vertellen mij soms dat ze die of die zin zo mooi vonden. Vaak zijn het zinnen waaraan ik hard heb gewerkt en waarmee ik zelf ook blij ben.

Maar andere keren is het een totale verrassing. Dan komen mensen met zinnen waarbij ik zelf nooit had stilgestaan.

Het is ook niet makkelijk om bij jezelf te detecteren wat mooi is en wat niet. Wat ik wel

makkelijk aanvoel, is wanneer de tekst liegt. Dan wordt er onverbiddelijk geschrapt.

Vind je dat schaven en peuteren eigenlijk nog wel leuk?

Oh ja, absoluut. Het afwerken is de fase van het schrijven waaruit ik het meeste voldoening haal. Schrappen en snoeien en bijschaven is het grootste genot. Ik kan er ongelofelijk van genieten om aan een zin te sleutelen tot ik het gevoel heb dat hij helemaal goed zit. Staat er echt wat ik bedoel, is de zin welluidend, klopt het ritme in het geheel, met zulke vragen ben ik bezig, en ik geef het antwoord meestal

© Katrijn Van Giel

Ik heb in de eerste plaats rust nodig om te kunnen schrijven. Mijn werkkamer is de fijnste plek

op het gevoel. Zoals ik ook ‘voel’ wanneer een boek voor mij af is. Ik ‘weet’: hier voeg ik geen woord meer aan toe. Ik heb geen idee hoe het daarna verder zal gaan. Ik weet niet hoe de lezer mijn verhaal zal lezen. Zal hij het ook ‘net genoeg’ woorden vinden?

Liever longsellers Terwijl veel lezers daar ongetwijfeld op zitten te wachten. Je boeken verkopen goed, worden vertaald en gaan geregeld in herdruk. Mogen we jou tot de weinige bestsellerauteurs in ons taalgebied rekenen?

Ik denk dat ik niet aan de voorwaarden voldoe. De precieze definitie van een bestseller schiet me niet zo meteen te binnen, maar de term roept beelden op van hitlijsten en torenhoge

11

verkoopcijfers. Bij bestsellers draait alles om een sterke verkoop binnen een relatief korte tijd.

Verkoopcijfers zijn uiteraard niet onbelangrijk, maar ik hoop eerder dat mijn boeken ‘longsellers’ worden in plaats van bestsellers. Die doen het op korte termijn niet zo spectaculair, maar ze vinden op een natuurlijke manier hun weg naar het publiek en daardoor hebben ze een langer leven. Zo’n traject heeft dan ook meer te maken met de intrinsieke waarde van een boek dan met de marketing errond.

Mond-tot-mondreclame is voor dat soort boeken heel belangrijk.

Zou je het stadsdichterschap kunnen zien als marketing voor je werk?

In zekere zin wel, maar ook dat is relatief. Je naambekendheid als dichter en auteur wordt uiteraard groter, maar of het ook de verkoopscijfers ten goede komt valt nog te bezien. Mensen bekeren zich nu eenmaal niet spoorslags tot de poëzie omdat ze me eens hebben horen voorlezen op een middag in het Stadspark.

Kan je ons een idee geven van de oplages waarin je boeken verschijnen?

Dat hangt af van het genre.

Dichtbundels hebben traditioneel een vrij kleine oplage. Van mijn dichtbundel Verzamel de liefde verschenen er in een eerste druk bijvoorbeeld 1.500 exemplaren. De tweede bundel, Gedichten voor gelukkige mensen is meteen gestart met een oplage van 7.000 exemplaren.

Ongetwijfeld zat het stadsdichterschap van Antwerpen twee jaar geleden daar voor iets tussen. In die laatste bundel zijn namelijk

alle gedichten opgenomen die ik vanuit die functie heb geschreven. Maar het is een illusie te denken dat mensen na een literaire manifestatie meteen met z’n allen naar de boekhandel hollen om een bundel te kopen.

Je boeken hebben heel verzorgde uitgaven. Ben je betrokken bij het hele productieproces?

Absoluut. Ik vind alle aspecten van een boek belangrijk en ik kies dan ook zelf de illustratoren en de vormgevers met wie ik wil werken. De sfeer van een boek wordt vaak bepaald door ogenschijnlijke details. Zo hecht ik veel belang aan het soort papier waarop gedrukt wordt. Verschillende soorten papier zien er niet alleen anders uit, ze voelen ook anders aan.

Dat leidt soms tot eigenzinnige keuzes, en die zijn niet altijd evident om te realiseren binnen het beschikbare budget.

Samen met de uitgever bekijken we dan de mogelijkheden.

Heb je een bepaalde routine die je volgt om te schrijven?

Ik heb in de eerste plaats rust nodig om te kunnen schrijven.

Mijn werkkamer is de fijnste plek. Als ik op reis ben heb ik een bepaald soort schrift bij de hand, dat is dan mijn ‘werktafel op verplaatsing’.

Op de trein of op café kom ik niet tot het echte schrijven, het blijven op een uitzondering na altijd vluchtige notities. Ik hou niet van teveel beweging om me heen, ik voel me soms ook bekeken.

Mijn werkkamer is een vertrouwde plek waar ik een strikt uurrooster probeer te hanteren, want er zijn altijd wel redenen te verzinnen om aan dat lege blad te ontsnappen.

Meestal gebruik ik de dag om spanning op te bouwen, en ga ik pas ’s avonds echt aan het schrijven. Meestal zet ik daarbij

ik hoop eerder dat mijn boeken ‘longsellers’ worden in plaats van bestsellers

muziek op. Één enkel nummer of cd in een loop, zodat het eindeloos doorgaat. Sommige boeken blijven daardoor onverbrekelijk met bepaalde muziek verbonden.

Verder werk ik vooral met verschillende versies van mijn boeken. Na elke aanpassing sla ik het document op onder een nieuwe naam. Na een tijdje leidt dat tot vrij absurde situaties. Dan heb ik op de computer een map vol documenten met als naam ‘Definitief1’, ‘Definitief2’, enzovoort.

Je schrijft novellen. Is het een bewuste keuze om dunne boeken te schrijven?

Mensen zeggen dat ik novellen schrijf, dat klopt. Ik sta er tijdens het schrijven niet bij stil hoe dik of dun een boek zal worden. Ik wil er ook niet over nadenken. Altijd al heb ik een hekel gehad aan de drang van mensen om de dingen in vakjes te willen stoppen. Een dik boek schijnt al indruk te maken zonder dat het boek gelezen is, terwijl in een novelle de hele denkwereld van een turf van een boek kan zitten. En toch houden mensen van bladzijden tellen. Vreemd is dat.

Meer info: www.bartmoeyaert.com

12 [ w o

r k s h o p /

door Wout Thielemans

DE MINISERIE de ultieme uitdaging voor de scenarist Met het grote succes van De Smaak Van De Keyzer en Van Vlees En Bloed is de miniserie helemaal hot in Vlaanderen.

Vreemd genoeg is er echter heel weinig literatuur te vinden over hoe je deze aartsmoeilijke vorm best aanpakt als schrijver. In dit artikel zullen we daar iets aan proberen te verhelpen: we gaan na welke elementen we bij geslaagde miniseries regelmatig terugvinden en koppelen daar meteen enkele praktische wenken aan vast die kunnen helpen bij het ontwikkelen en schrijven ervan.

Let wel: aangezien een miniserie veel geld kost en een grote artistieke uitdaging is voor de scenarist, is de kans zeer klein dat een beginner een dergelijk project verkocht krijgt. Maar het kan natuurlijk nooit kwaad om een kanten-klaar concept in je lade te hebben liggen voor het moment waarop je voldoende naam en faam hebt verworven bij de producenten om je droomreeks in productie te krijgen.

Wat verstaan we precies onder miniserie?

Een miniserie is een televisiefictiereeks die een afgerond verhaal vertelt.

In principe is het niet de bedoeling er een vervolg aan te breien. Dit betekent ook dat je dus niet gebonden bent aan de wetten van het wekelijks terugkerende tv-drama (personages blijven altijd in dezelfde verhoudingen tot elkaar, set-up mag niet veranderen, afgeronde verhaallijnen, formulegebonden constructie van elke aflevering). Dit betekent dat je de personages

een heel fundamentele transformatie kunt laten ondergaan.

De miniserie is eigenlijk de enige vorm van audiovisuele fictie die vergelijkbaar is met de roman. Je hebt veel meer ruimte om je verhaal te vertellen, personages uit te werken, en de milieus waarin het verhaal zich afspeelt te belichten. Je moet je natuurlijk nog altijd aan de eenheid van actie houden, maar je kunt veel meer diepgang creëren en veel complexere verhaalstof aan de man brengen dan gewoonlijk.

De miniserie heeft ook geen vaste vorm. De lengte kan variëren van drie tot dertien afleveringen. Het probleem kan zich wel stellen dat het moeilijk wordt voor de scenarist om zijn cruciale structuurpunten gelijkmatig over de ganse reeks te verdelen – hier komen we later nog op terug.

Wat zijn nu de grootste moeilijkheden bij het schrijven van de miniserie?

Die zijn terug te brengen tot twee aspecten: 1) verhaalstof en 2) structuur.

We zullen beide aspecten apart behandelen, maar vanzelfsprekend zijn ze op het niveau van de concrete uitwerking zeer nauw met elkaar verbonden.

13

kan twee tot zes keer langer duren dan een speelfilm! Het spreekt vanzelf dat er meer materiaal nodig is om die periode te overbruggen.

Als we een aantal Britse series nader bekijken (ik raad de volgende aan: House of Cardstrilogie, GBH, Our Friends In The North, The State Within…), merken we op dat niet alleen het hoofdverhaal de serie in zijn geheel stuwt, maar dat de hoofdpersonages (protagonist, antagonist…) vaak elk ook hun eigen verhaallijn hebben.

Verhaalstof De keuze van de juiste verhaalstof is het meest cruciale aspect dat zal bepalen of een miniserie succesvol is of niet.

Onder verhaalstof verstaan we in dit geval zowel de plot, de gebeurtenissen in het verhaal, als de belangrijkste personages en de vertelstijl. Over elk van deze facetten dient zeer grondig nagedacht te worden.

Om een succesvol scenario te schrijven, is het nodig dat je je verhaal op drie niveaus uitwerkt: 1 de innerlijke strijd van de protagonist tegen zijn/haar

Deze lijn ‘staat los’ van het hoofdverhaal in de zin dat er naar een ander doel gewerkt wordt en dat het objectief van het personage in deze lijn een ander objectief kan zijn dan datgene wat hij/zij nastreeft in het hoofdverhaal.

Natuurlijk wordt het hoofdverhaal beïnvloed door de gebeurtenissen in deze subplot en oefent het er op zijn beurt ook weer invloed op uit.

Ook nevenpersonages kunnen een eigen subplot krijgen dat zich over de reeks uitstrekt, maar dat doorgaans natuurlijk het globale verloop van het verhaal minder ingrijpend zal beïnvloeden. eigen tekortkomingen; 2 de relaties tussen de protagonist en de mensen uit diens omgeving – deze relaties worden beïnvloed en veranderen door het conflict in het eerste punt; 3 het externe conflict tussen de protagonist en diens voornaamste tegenstander.

Dit niveau draagt meestal het ‘verhaal’ van het scenario, m.a.w. datgene wat je aan iemand vertelt als die vraagt “waarover gaat het?”.

Deze drie niveaus hangen zeer nauw samen en ze beïnvloeden elkaar constant. Men mag ze dus niet als drie parallelle

verhalen beschouwen die elkaar nooit raken. Het conflict in de externe lijn beïnvloedt het innerlijke conflict van de protagonist, en dat vertaalt zich dan weer in de evoluerende relaties van dat personage met de mensen die hem omringen, waardoor de protagonist dan weer aangezet wordt om volgende stappen in het externe conflict te zetten… De synergie tussen de drie niveaus is zeer groot.

Nu zijn die drie niveaus, rond één extern conflict gecentreerd, voldoende om een film van ongeveer twee uur mee te vullen. Maar een miniserie

Hier krijgen we dus een zeer rijk kluwen aan plots en subplots, die allemaal met het hoofdconflict verweven zijn maar die de miniserie bijzonder veel registers en diepgang verlenen. Wat trouwens vaak voorkomt is dat het hoofdverhaal, dat de kijkers ‘lokt’, in de loop van de afleveringen meer naar de achtergrond verdwijnt ten gunste van de subplots, om dan in de laatste afleveringen weer centraal te staan. Het is absoluut cruciaal dat men als scenarist ervoor zorgt dat de subplots het hoofdverhaal niet laten overwoekeren.

14 [ w o

r k s h o p /

Structuur Aangezien een miniserie de kijker gedurende meerdere weken moet kunnen blijven boeien, is het essentieel dat het scenario bijzonder goed gestructureerd is. Dit betekent dat het verhaal over de afleveringen heen zijn spankracht moet behouden en dat je er als scenarist dus zeer goed zorg voor moet dragen dat er in elke aflevering essentiële verhaalontwikkelingen aanwezig zijn.

Waar het op neer komt, is dat je er op moet letten dat je miniserie zowel horizontaal als verticaal goed gestructureerd is.

Wat verstaan we hier nu onder?

De horizontale structuur is die van de vertelling over de afleveringen heen – de structuur van het hoofdverhaal, dus.

De verticale structuur is de structuur van de individuele aflevering op zich.

Laten we eerst het horizontaal structureren wat nader bekijken: De traditionele scenariostructuur gaat uit van drie bedrijven en tien structuurpunten. We gaan ervan uit dat de inhoud daarvan bekend is voor de lezers van dit artikel.

Als je serie vier afleveringen lang is, is de verdeling in bedrijven van je verhaalstof makkelijk gerealiseerd. Het eerste bedrijf komt overeen met aflevering één, het tweede met aflevering twee en drie, het derde met aflevering vier.

Aflevering één bevat dan de opening, de plotstart van het grote verhaal en het eerste keerpunt, aflevering 2 behelst focuspunt 1 en het middelpunt, aflevering 3 focuspunt 2 en keerpunt 2, en aflevering 4 heeft dan de crisis, climax en resolutie als structuurpunten.

door Wout Thielemans

Wanneer je miniserie echter over meer afleveringen is uitgespreid, is het veel moeilijker om precies aan te geven waar die ‘globale’ structuurpunten moeten vallen. Je kunt als scenarist andere structurele modellen proberen te gebruiken die meer steunpunten bieden.

Het meest bekende is Christopher Vogler’s Hero’s Journey, maar ook meer recente structuurmodellen zoals uitgewerkt door Blake Snyder in Save The Cat!, Keith Cunningham in The Soul Of Screenwriting of Jeff Schechter in zijn Contourcomputerprogramma kunnen hier zeer nuttig blijken.

De tweede stap is dan om elke aflevering te structureren volgens de gekende driebedrijven structuur. Je vindt er dus de geijkte structuurpunten in terug: elke aflevering heeft een ‘plotstart’-moment waarop het hoofdverhaal van die aflevering begint te spelen. Er zijn keerpunten die de overgangen van de bedrijven aangeven, een middelpunt, een crisismoment en alles mondt uit in een climax – het hoogtepunt van de aflevering. De resolutie, die normaal het nieuwe evenwicht na de climax toont, wordt hier echter gebruikt om nieuwe vragen op te roepen bij de kijker en dient vaak zelfs als een echte cliffhanger.

Het kan ook zinvol zijn om modellen met meer dan drie bedrijven te gebruiken voor het structureren van je hoofdverhaal. De traditionele vijf bedrijven uit het klassieke theater kunnen hier bijvoorbeeld goed van pas komen.

Er komt nog heel wat meer kijken bij het schrijfproces van een miniserie, maar dat valt helaas buiten het bestek van dit artikel. We hopen in elk geval dat we enkele tippen van de sluier hebben opgelicht en dat iedereen die plannen heeft om zich aan een miniserie te wagen nu al een duidelijker zicht heeft op de voornaamste uitdagingen die hem of haar te wachten staan.

In elk geval is het essentieel dat het hoofdverhaal in elke aflevering structureel goed onderbouwd is, zodat het publiek geboeid blijft doorheen de hele serie. In de praktijk merken we dat dit zelfs bij gerenommeerde series van getalenteerde scenaristen niet altijd het geval is.

De verticale structuur van de afleveringen op zich is belangrijk om ervoor te zorgen dat elke aflevering op zich een boeiende kijkervaring biedt.

Een eerste stap in dit proces is om de stof van het volledige verhaal te verdelen over de verschillende afleveringen, waarbij je er zorg voor draagt dat in elke aflevering een paar hoogtepunten zitten die het verhaal voortstuwen en die heel wat impact hebben op de personages.

Wout Thielemans is één van Vlaanderens bekendste scripteditors (eindredacteur van scenario’s). Daarnaast heeft hij enkele tientallen afleveringen geschreven voor F.C. De Kampioenen, Thuis en Witse. Hij gaf les aan het RITS en geeft sinds kort een cursus scenarioschrijven bij Miles Academy.

Aanbevolen literatuur in verband met structuurmodellen Vogler, Christopher: The Hero’s Journey, 3rd Edition, Michael Wiese Press Snyder, Blake: Save The Cat! The Only Book You’ll Ever Need About Screenwriting, Michael Wiese Press Cunningham, Keith: The Soul of Screenwriting, Continuum Press

Aanbevolen links www.contour-at-the-movies.com www.marinersoftware.com

[s

c h r i j v en

online/

WEBKIJKER

1

Zeg eens euh!

Op de website van de VRT vind je praktische tips over correct taalgebruik. Ze zijn verdeeld over een aantal knoppen zoals taalkwesties, uitspraak, spellen en schrijven, taalbeleid, webkoppelingen en de onvolprezen rubriek “Juist!” . De databank bevat ongeveer 3200 tekstjes over allerlei taalkwesties, fouten en twijfelgevallen (zowel boekhandel als boekenhandel zijn correct!). Bij elke topic krijg je meer uitleg en eventueel suggesties om de fout te corrigeren. Je kunt je er ook abonneren op de taalmail. Wekelijks ontvang je dan 7 tips over woordkeus, zinsbouw, spelling en uitspraak. Je vindt er ook het rijke archief van meer dan 400 ooit verzonden taalmails.

VRT-taalraadsman Ruud Hendrickx zal een heuse leemte nalaten nu hij voor het Van Dale woordenboek gaat werken! http://taal.vrt.be

Toptienen

15

door Philip Verhaeghe

2

CPNB (Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek) is een Nederlandse stichting opgericht door de overkoepelende organisaties van uitgevers, boekverkopers en de openbare bibliotheken. Ze voert promotie voor Nederlandstalige boeken en publiceert wekelijks een top zestig, met een handige mogelijkheid om te selecteren op fictie, non-fictie, vertaald, Nederlands enz.

Je vindt hem op www.cpnb.nl/bs/index.html Wie een beetje zoekt op de website van het Huis van het Boek, vindt er ook de Vlaamse wekelijkse Excellijst van de bestsellers, zowel een top 10 als een top 100. www.boek.be/Nederlands/Home/Boeken-top-10-en-top-100/ page.aspx/1094 En wie nog een derde opinie wil koopt de Humo of surft naar www.schrijversenboeken.nl/bestsellers.php Waarschuwing: Een bestsellerlijst biedt natuurlijk geen enkele indicatie van literaire of andere kwaliteiten.

3

Schrijf je rijk ?

In het kader van dit themanummer gingen we op zoek naar websites of andere webontboezemingen over de vraag: ”Hoe schrijf je een bestseller?”. Alsof het allemaal zo simpel is! Hier volgen drie links uit een uitgebreide reeks zoekresultaten.

Op deze Duitse link proberen ze je voor 28 euro (en dan nog met een korting van 10 euro!) een pdf-boekje op te solferen: “Wie schreibe ich einen Bestseller: Geheimnisse, Techniken und Erfolgs-Formeln von Bestseller-Autoren”. Laat ons gerust weten wat je ervan vindt. http://www.professionellschreiben.de/ “When you write a book, you hope to have it become a bestseller. Understand that there is no guarantee that this will happen. It totally depends on the situation.” Deze waarheid als een koe en meer uitleg vind je op www.wikihow.com/Write-a-Bestseller Naar aanleiding van een avond op Arte “Wie schreibe ich einen Bestseller? schreef Dirk-Jan Arensman hierover een niet onaardig cursiefje met enkele ernstige tips. http://boeken.vpro.nl/artikelen/30210117/

16 [ i

n t e rv ie w /

door Evelien Vantomme

Geef toe, een handleiding om een bestseller te schrijven, het zou heel handig zijn. Maar een bestseller is geen Ikea-kastje, evenmin een dvd-recorder of een computerprogramma. Het is een term voor boeken die uitzonderlijk goed verkopen. Een verzamelnaam voor boeken die soms erg veel van elkaar verschillen. Toch heeft auteur Bart Van Lierde zich gewaagd aan een ‘handleiding’ voor het schrijven van een bestseller. Met zijn boek Een bestseller schrijven voor Dummies voegde hij meteen de daad bij het woord. Want hoeveel Dummies, herkenbaar aan hun geel-zwarte kaft, zijn er al niet over de toonbank gegaan?

Was het je bedoeling om voor de ‘Voor Dummies-reeks’ te schrijven?

Nee, ik had een Snelcursus Romanschrijven op mijn website geplaatst. Uitgeverij Pearson kon zo zien dat ik veel van het onderwerp afwist en vroeg of ik de inhoud wilde omzetten naar een ‘Voor Dummies’. Oorspronkelijk was het idee “Schrijven voor Dummies.” Maar omdat de reeks wil laten uitschijnen dat het onmogelijke waar kan worden, is de titel door de uitgeverij veranderd in Een bestseller schrijven voor Dummies. Ik vond dit geen goed idee en heb daarom bij het begin van het boek vermeld dat de inhoud voornamelijk over verhaalstructuur gaat. Een pageturner leren schrijven, kan iedereen, dat is een technische kwestie; of je boek later een bestseller wordt, hangt ook af van factoren die je niet in de hand hebt.

In “Een bestseller schrijven voor Dummies” heb je het inderdaad over de verhaalstructuur. Is het verhaal van een bestseller het belangrijkste?

Ik zeg nooit wát iemand moet schrijven, maar alleen hoe. Het gaat over de volgorde waarin je je verhaal moet vertellen om tot een pageturner te komen.

Voor de verhaalstructuur heb je je gebaseerd op de scenariostructuur. Waarom?

In Hollywood wordt veel geld verdiend met het maken van films, het is niet verwonderlijk dat in die business de verhaalstructuur voor het eerst is bestudeerd. Hierdoor is de indruk ontstaan dat er zoiets bestaat als scenariostructuur.

Dat is niet zo, ieder goed verhaal volgt de wetten van Hollywood, omdat die wetten zijn afgeleid uit die verhalen en niet andersom. In mijn ‘Voor Dummies’ maak ik dit duidelijk door in de voorbeelden niet alleen films te analyseren, maar ook bekende stripverhalen, toneelstukken en romans.

Is dit een gouden formule of zijn er nog andere, misschien minder gebruikte verhaalstructuren?

De regel is: hoe meer je afwijkt van de universele verhaalstructuur die in Hollywood is blootgelegd, hoe minder toegankelijk je werk wordt. Iedere verhaalstructuur is dus mogelijk, maar het heeft commerciële consequenties.

Stel, je kopieert het verhaal van een goede film. Maak je dan veel kans op een

bestseller?

Structuur en inhoud zijn verschillende zaken. Als je een verhaal kopieert, dan is dit plagiaat. De verhaalstructuur van alle goede films is tot op de minuut dezelfde, dus die kun je overnemen. Die structuur is ook aanwezig in alle goede toneelstukken en boeken, alleen is die minder detecteerbaar doordat de totale lengte telkens verschilt.

Wat is er naast verhaalstructuur nog nodig voor een bestseller?

In het begin van het boek leg ik uit hoe je tot een verhaalonderwerp komt en aan het einde ga ik in op de gekende technieken als vertelperspectief, dialogen… Mijn stelling is dat iedereen een boek kan schrijven, maar dat je alleen moet weten hoe. Met iedereen bedoel ik alle mensen met een normale verbeelding en taalkundige ontwikkeling.

Wat hoop je dat het boek kan betekenen voor schrijvers?

Het boek is niet voor ‘dommeriken’, maar voor echte schrijvers. In een logische volgorde gaat het zo concreet mogelijk in op alle praktische

17

“Een pageturner leren schrijven kan iedereen” interview met bart van lierde vaardigheden die je nodig hebt om zelf een boek te schrijven.

Als de lezer mijn boek uit heeft, kan zijn boek in principe klaar zijn.

Er zijn verschillende soorten schrijvers.

Er zijn schrijvers die hun verhaal vooraf bedenken, er zijn er die alles tijdens het schrijven ontdekken. Is de techniek om een ‘bestseller’ te schrijven voor iedere soort schrijvers anders?

Of je je verhaal nu volledig, gedeeltelijk of helemaal niet op voorhand bedenkt, maakt geen verschil voor de verhaalstructuur of de andere schrijftechnieken, je moet die hoe dan ook volgen als je tot iets wilt komen dat in deze maatschappij een boek wordt genoemd. Zonder voorbereiding creëer je de moeilijkheid dat je met alles tegelijk rekening moet houden, maar zit je niet verveeld met het feit dat je je verhaal al kent. Een aspirant-schrijver heeft volgens mij meer slaagkansen als hij zijn verhaal in verschillende stappen opbouwt.

Zijn al jouw boeken geschreven aan de hand van die verhaalstructuur? Schrijf je anders door die structuur?

Op het conservatorium werd me uitgelegd dat alle bekende songs

exact dezelfde wetmatigheden volgden. Toen ik bij het schrijven van mijn debuut vaststelde dat mijn testlezers bij bepaalde stukken verveeld waren, ging ik op zoek naar een technische verklaring en kwam zo bij wetmatigheden van Hollywood terecht. Dat stelde me in staat om mijn debuut aan te scherpen. Mijn roman Een sprong naar de hemel gaat over twee broers die met elkaar wedijveren om de liefde van hun ouders en de traditionele vormstructuur van klassieke muziek verwerpen; naarmate ze de moderne klassieke muziek uitvinden, verliezen ze toehoorders. Dit is mijn enige boek waarin ik de traditionele verhaalstructuur doorbreek, in navolging van mijn personages. Dit kostte mij lezers, maar het is origineler dan mijn andere werk.

Welke boeken uit je boekenkast beschouw jij als bestsellers?Waarom?

Mijn boekenkast bevat uitsluitend bestsellers. Vroeger las ik alleen romans die door de tijd waren geselecteerd. Veel auteurs bleken maar één boek te hebben gemaakt, maar van Dostojewski, García Márquez, John Steinbeck, John Irving,

Marten Toonder… las ik het hele oeuvre. De eigenheid die uit hun werk sprak, beviel me. Nu koop ik voornamelijk thrillers die op bestsellerlijsten staan.

Over oeuvre gesproken. Hoe belangrijk vind je het om na zes boeken jezelf niet te herhalen in een nieuw boek?

Ik probeer ieder boek over een totaal ander onderwerp te laten gaan, waardoor het ook voor een andere leeftijdscategorie of type lezer bestemd is.

Uitgevers, die tegenwoordig allemaal gespecialiseerd zijn, worden daar gek van. Maar ik schrijf niet om te schrijven, ik schrijf om mezelf artistiek te ontwikkelen. Naarmate ik als mens verander, maak ik andere boeken.

Wellicht droom je er zoals iedere auteur van om ‘de bestseller’ van de eeuw te schrijven.

WIN

‘De bestseller van de eeuw’ is een theoretisch begrip.

Neem een willekeurig boek vast dat vijftig jaar geleden is geschreven, en je merkt dat het verhaaltempo naar onze normen te traag is, dat de personages weinig tot geen dubbele agenda’s hebben, en dat je de afloop van het verhaal na enkele hoofdstukken al kunt raden.

Wat is volgens jou de belangrijkste reden waarom iemand een bestseller wil schrijven?

IJdelheid, zonder enige twijfel.

Een andere reden: als je in dit kleine taalgebied een bestseller hebt geschreven, dan wil dit zeggen dat je inkomsten normaal zullen zijn. Een gewone verkoop, wil zeggen dat je van die inkomsten geen nieuw boek kunt schrijven.

Een bestseller schrijven voor Dummies Wij verloten 5 exemplaren. Verzin een leuke titel voor een bestseller en mail die naar redactie@creatiefschrijven.be. De winnaars verschijnen in het volgende nummer. Ze krijgen het boek thuisgestuurd.

18 [ r

ep o rtag e /

door Ellen Weis

Een bestseller verkoopt goed. Dat spreekt voor zich. Maar wie zorgt er voor dat een boek een bestseller wordt? De lezer.

Onze reporter Ellen Weis ging undercover in Fnac en vroeg aan de lezers zelf naar hun mening over bestsellers.

EEN

bestseller Zo had ik er nog nooit over nagedacht undercover in de boekenwinkel

Het pad naar fictie Voor het eerst let ik op het pad dat de boekenwinkel voor me heeft uitgestippeld. Bij de ingang staat een top tien fictie en non-fictie aangeprezen.

Haast niemand kan eraan weerstaan om daar even een blik te werpen. De titels blijven als een cliffhanger in je hoofd zitten, want als je naar de literatuursectie wil, moet je eerst langs de non-fictie. Het is een weg vol felle kleuren, spetterende titels en flitsende kaften. Het repertoire is groot, van de geschiedenis van België naar gunstig beleggen tot psychologische bijstand en tips voor een gelukkig gezinsleven. Aan de andere kant staan de kookboeken van Piet Huysentruyt en Nigella Lawson, gezondheidstips van Evy Gruyaert bij de sectie ‘doe aan sport!’ en verschillende biografieën van belangrijke

sportlui. Ik zie een klant plotseling een kleine omweg maken, verleid door de titel Mannen achter het fornuis!

Als je aan al die verleiding hebt kunnen weerstaan, kom je bij de fictieafdeling terecht.

Ook daar staan op strategische plekken boeken uitgestald.

Vooraan bij de algemene doorgang staan enkele boeken op promotierekken. Het zijn debuten, nieuwe uitgaves, promoties of prijswinnaars.

Op mooi belichte kasten liggen Nederlandstalige en vertaalde boeken te lonken naar grijpgrage handen. Ook in de rekken zelf krijgen actuele of populaire boeken meer aandacht dan andere exemplaren. Ze mogen hun coverprent tonen en dragen een bordje ‘2 +1 gratis’ of ‘Warm aanbevolen’.

Een gegeerd plekje Ik heb me op een aangename leren zetel genesteld met Mannen achter het fornuis! en bespioneer de klanten die de proza- en poëzieafdeling binnenlopen. Sommigen lopen gedecideerd op hun doel af.

Ze zoeken de eerste letter van de achternaam van de auteur, nemen het boek uit een rek, steken het onder hun arm en lopen er mee naar de volgende schrijver op het lijstje of naar de kassa. Maar dit soort klanten is in de minderheid.

De meesten komen naar de boekenwinkel om iets te kopen, maar weten nog niet goed wat.

Ze slenteren langzaam van A naar Z. Hier en daar pikken ze iets uit, lezen ze een achterflap of een willekeurige pagina en staan dan even te peinzen.

Meestal belandt het boek terug in het rek. Maar hoe langer ze in één boek rondneuzen, hoe meer kans het boek maakt om

gekocht te worden.

Omdat ze nog geen keuze hebben gemaakt, grijpen ze haast automatisch naar een bekende naam of de boeken die Fnac hen aanbeveelt. De boeken op promotieplaatsen genieten dus een enorm voordeel. De klant neemt aan dat de boeken die deze selectie hebben doorstaan, zeker de moeite waard zijn om even ter hand te nemen. Spoetnikliefde van Haruki Murakami draagt het bordje ‘warm aanbevolen’ en wordt op een half uur door drie mensen aandachtig bekeken. Dit is dus de plek waar jouw boek terecht moet komen.

De regels van het spel Ik stap op de dame af achter de balie en vraag hoe ze beslissen welke boeken op deze promotieplekken mogen staan.

19

[ Ze antwoordt dat het boeken zijn die een goede start hebben genomen. Door positieve recensies of een prijs hebben ze naam gemaakt. Als de klanten naar een boek vragen, stijgt hun verkoopwaarde en komen ze op een promotieplaatsje terecht. Soms is er een deal met de uitgeverij en krijgen debutanten of nieuwe boeken van meer bekende schrijvers een korte promotieperiode.

Ik merk op dat er ook oud werk van bekende schrijvers staat uitgestald en wijs lukraak naar het werk van Isabella Allende en Paul Auster. Ze knikt, boeken die goed in de markt liggen, blijven een tijdlang goed verkopen door mond-totmondreclame.

Wat denk jij?

Ondertussen heb ik drie bestsellers in mijn vizier: ik wacht geduldig af tot een onschuldige boekenfan in mijn val trapt en bedenk dat het toch geen toeval is dat twee van de drie boeken ondertussen ook verfilmd zijn. Nog zo’n factor dat een boek in een mum van tijd tot bestseller kan omtoveren, of gaat het eerder omgekeerd?

Een man loopt nonchalant naar de letter G en opent een exemplaar van Tirza. Voorzichtig sluip ik dichterbij in de hoop dat ik enkele vragen mag stellen.

Dat mag.

“Bent u een Grunbergfan?”

“Ik heb alle boeken van Arnon Grunberg gelezen. Deze hier is een cadeautje voor een verjaardag van een vriend. Dus ja, ik ben een Grunbergfan.”

“Waarom kies je voor Tirza?”

“Het is een boek dat ik aan iedereen zou aanraden. Het is grappig, cynisch. En kritisch, het zegt iets over hoe we vandaag leven.”

“Weet u dat Tirza een van de best verkochte Nederlandstalige boeken is in Fnac?”

“Echt? Een bestseller? Zo had

ik er nog nooit over nagedacht.

Nu je het zegt, het zou wel kunnen, ja. Hoeveel prijzen heeft die man al gewonnen ondertussen?”

De man loopt met het boek onder zijn arm naar de kassa.

Ik ga weer zitten en verberg me achter een boek. Wat later loopt een dame naar een tafel waar de thrillers liggen uitgestald. Ze kiest een exemplaar van Mannen die vrouwen haten, het eerste boek uit de Milleniumreeks van Stieg Larsson.

Ik loop snel naar haar toe.

“Houdt u van thrillers?”

“Eigenlijk helemaal niet. Maar iedereen blijft maar zeggen dat ik dit boek eens moet lezen.”

“Stieg Larsson is erg in trek de laatste maanden…”

“Ja, en het is zo’n droevig verhaal. Sterven aan een hartaanval en pas na je dood beroemd worden.”

“Heeft de media-aandacht je overtuigd om het boek te kopen?”

“Ik zoek een goed boek voor op vakantie en ik had nog een boekenbon in de kast liggen.

Ondertussen had ik al zoveel over dit boek gehoord, dat ik het wel een keer moest proberen.”

“Koop je vaak bestsellers?”

“Vroeger had ik meer tijd om te lezen. Ik las veel. Nu vind ik het moeilijker om een boek te kiezen. Ik heb geen tijd meer om slechte boeken te lezen, dus lees ik boeken die me worden aangeraden.”

Ik wens haar alvast veel leesplezier.

Op mijn weg naar de uitgang zie ik dat een jonge vrouw staat te twijfelen met een exemplaar van Twilight in haar hand.

“Gaat u dat boek kopen?”

“Ik weet het nog niet.”

“Waarom niet?”

“Het is een kinderboek, nietwaar? Maar een vriendin van mij heeft het gelezen en die vond het fantastisch. Ik weet het niet. Ik heb de eerste pagina’s gelezen en het zag er wel leuk uit. Maar een tienerboek kopen, ‘t is toch iets om je een beetje voor te schamen.”

“Ondertussen is Twilight ook een bestseller geworden. Lees je vaak populaire boeken?”

“Meestal niet. Ik studeer Nederlands, ik moet boeken genoeg lezen. Maar af en toe …

Het is een gestolen pleziertje, zo’n entertainend boek.”

20 [ r

ep o rtag e /

door Sophie Siersack

Het is een nooit eindigende polemiek: je hebt mensen die uitgevers verfoeien omdat ze enkel nog bestsellers en dus oppervlakkigheid najagen en je hebt er die geloven dat het zo’n vaart niet loopt. Bestsellers zorgen er immers voor dat kleinere auteurs een kans krijgen om te worden gepubliceerd. VERZ!N vroeg zich af wat de oorzaken en de gevolgen zijn als je zelf een succesverhaal neerpent. We interviewden drie bestsellerauteurs uit drie verschillende genres!

Bestsellers: money and f

1

Striptekenares en illustratrice Judith Vanistendael debuteerde in 2007 met De maagd en de neger, een tweeluik dat enorm bejubeld werd. Het tweede deel verscheen integraal in De Standaard en was volgens de critici nog beter.

Wat is volgens jou een bestseller?

Daar heb ik eigenlijk geen mening over maar De maagd en de neger was zogenaamd een beststeller terwijl ik van de verkoop niet kon leven. Bij dit soort strips ligt de oplage heel erg laag.

Was het moeilijk om een uitgever te vinden?

Helemaal niet. Voor mijn opleiding Beeldverhaal aan het het Sint-Lukas moest ik een mapje aanmaken met eigen werk en een aantal uitgevers contacteren. Ik contacteerde Oogenblik en de uitgeverij wilde mijn strip meteen uitgeven.

Wist je al veel over het stripvak voor je aan je verhaal begon?

Toch wel. Ik groeide op met een schrijvende vader dus ik wist hoe uitgevers werkten, wie ze waren en hoe je een boek maakte. Het was als het ware mijn natuurlijke biotoop. Bovendien volgde ik de opleiding beeldverhaal aan Sint-Lukas, dus ben ik wel getraind ja.

Moet je jezelf goed kennen om een goed verhaal te schrijven?

Dat is een rare vraag. Jezelf goed aanvoelen lijkt me een betere uitdrukking. Ik weet

Š Judith Vanistendael

niet altijd hoe ik in elkaar zit maar ik voel mezelf wel goed aan.

Hoeveel discipline had je nodig om die twee beeldromans te tekenen?

Een moordende discipline. Strips maken is zeer arbeidsintensief en ik ben een zeer trage werker want ik gebruik veel kladjes en schetsen en herwerk regelmatig stukken.

Ik werk van kwart voor negen totdat mijn kinderen de school uitkomen. Zo kom ik in een soort cadans die me productiever maakt.

Hoe verklaar je het succes van De maagd en de neger?

Dat zou je aan mijn uitgever moeten vragen. Ik ga ervan uit dat mijn verhaal op het juiste moment uitgeven werd, en dat mijn figuur, dochter van, in combinatie met vrouw zijn in de stripwereld ook wel hielp. Ik durf te hopen dat mijn boek goed genoeg was om zo op die golf te kunnen surfen en het succes ervan te kunnen bestendigen.

Is het succes een bevestiging?

Euh, nee, het was een overrompeling.

Ben je even trots op je andere (minder bekende) projecten?

Op sommige wel maar ik ben in de regel tien minuten trots op mijn eigen werk.

Daarna zie ik enkel nog fouten tot ik na 15 jaar neutraal terugkijk op wat ik maakte.

Hoe belangrijk is het om -naast money and fame - een bestseller te schrijven?

Het is fantastisch voor je ego.

Denk je dat een uitgeverij als De Harmonie dankzij het succes van Harry Potter in staat is om kleinere auteurs te financieren?

Het helpt denk ik wel, omdat het geld de vrijheid geeft om precies dat uit te geven wat ze willen, dat lijkt me logisch. Elke uitgever wil een succesverhaal in zijn fonds hebben.

21

SONJA KIMPEN

Ik werk niet met een ghostwriter, wat de pers wel eens durft denken. Dat is pijnlijk

ame of keihard zwoegen?

2

Sonja Kimpen is een bezige, vitale bij die de mens gezond leert leven. Coachen is haar hoofdberoep maar in schrijven steekt ze inmiddels ook heel wat tijd. Deze sportieve dame schreef ondertussen al vijf (goed verkochte) boeken!

Een leven lang slank zonder dieet, jouw debuut, was met meer dan 70.000 verkochte exemplaren een bestseller van formaat. Hoe kwam je op het idee om dit boek te schrijven en had je dit succes zelf verwacht?

Totaal niet. Het boek is gebaseerd op een cursus die ik al 15 jaar gaf en de cursisten vroegen mij om die deskundigheid neer te schrijven. Ik heb altijd graag geschreven maar om te schrijven moet je tijd vrijmaken.

Had de uitgever dit verwacht?

Bij de eerste oplage werden 4000 boeken gedrukt. Alle exemplaren op de Boekenbeurs waren onmiddellijk uitverkocht. Het was dan ook bijzonder vreemd om daar geen boeken meer te kunnen verkopen. Standaard Uitgeverij moet er wel een markt in gezien hebben, maar dat het zo snel zou gaan hadden ze wellicht niet verwacht.

Was het moeilijk om een uitgever te vinden?

Nee, dat was eigenlijk toeval. Jolien Jantzig gaf in mijn bedrijf een persconferentie voor haar boek en vroeg aan mij om een inleidend woord te geven. In het publiek zat iemand van Standaard Uitgeverij en zo is de bal aan het rollen gegaan.

Vind je het niet vreemd dat mensen de Boekenbeurs bezoeken om kook– en gezondheidsboeken te kopen?

Niet alle mensen zijn fervente lezers maar iedereen moet wel eten of wil er een gezonde levensstijl op nahouden. De mensen kopen non-fictie met een volledig andere insteek dan fictie. Je kunt dat niet vergelijken.

Horen bestsellers meer thuis bij fictie dan bij non-fictie?

Ik voel dat verschil tussen fictie en non-fictie wel. Mijn vader durft daar ook wel eens mee lachen want mijn broer (Geert Kimpen) is professioneel met fictie bezig.

Het is een ander vak. Fictie vertrekt vanuit fantasie terwijl ik vanuit wetenschap en ervaring in coaching vertrek. Het is appelen met peren vergelijken. Een bestseller is een boek dat mensen raakt en boeit. Dat is universeel voor alle bestsellers. Dat is de taak van elke schrijver.

Je bent gezondheidscoach, je schrijft boeken, je leidt met je man het bedrijf Synergie Wellnesspoint, je geeft presentaties,‌ Hoe krijg je het allemaal gebolwerkt?

Ik heb gelukkig niet veel slaap nodig en ik geef cursussen tiijds- en antistressmanagement, dat helpt wel. Ik werk zeven op zeven en sta om halfzes op. Het is hard werken, ook wat het schrijven betreft: mijn beroep is coachen maar schrijven is een deel van mijn beroep geworden. Voor mijn tweede boek Gezond eten makkelijker dan je denkt heb ik drie maanden lang in een studio gewoond voor de research. Er komt veel vakliteratuur bij kijken en je moet gefocust blijven. Ik werk niet met een ghostwriter, wat de pers wel eens durft denken. Dat is pijnlijk want ik heb ook mijn fierheid en ik moet voor het schrijven veel opofferen.

22 [ r

ep o rtag e /

door Sophie Siersack

Stefan Brijs - de hoop van de Vlaamse letteren heeft onlangs zijn honderdduizendste exemplaar van De engelenmaker verkocht en is onder andere in het Hebreeuws en het Russisch vertaald.

Proficiat! Wist je uitgever onmiddellijk dat dit boek zo goed zou verkopen?

Het boek was niet onmiddellijk een succesverhaal. De eerste oplage bedroeg 3000 exemplaren. Maar het is pas na de nominatie voor De Gouden Uil dat het boek echt goed begon te verkopen. Dat doet het nog altijd.

De engelenmaker is een goed boek, maar er zijn zoveel goede boeken. Waarom nu net dit verhaal?

Het is rijk aan thema’s: het gaat o.a. over roddelen, religie, klonen…en er zit een enorme spanningsboog in. Voor elk wat wils.

Vind je dit zelf ook je beste boek?

Ik ga ervan uit dat elk boek waar ik aan schrijf mijn beste boek is. Bij ieder verhaal word ik een betere schrijver. Je kunt mijn boeken ook moeilijk vergelijken, elk boek is anders.

Dus Post voor mevrouw Bromley (verschijnt volgend jaar) is nu jouw beste boek?

Ja, eigenlijk wel (lacht).

Wordt De engelenmaker in Israel en Rusland vanwege de thematiek uitgegeven?

Het is een katholiek boek waarin de strijd tussen goed en kwaad wordt weergegeven en dan is er nog het actuele thema over

klonen dat een belangrijke rol zal spelen.

Hoe denk je over de hypes rond De vliegeraar, De Da Vinci code, Harry Potter,…

Daar is niets mis mee. Ik heb het echter wel moeilijker met lezers die elkaar achterna hollen. Zo kocht iedereen pas mijn boek toen ik in 2006 de Prijs van de Lezer kreeg op de uitreiking van de Gouden Uil. Euh, ik heb het toen ook gekocht vrees ik.

Ziedaar (lacht)!

Paul Sebes geeft de beginnende auteur enkele tips over wat je moet doen als je een bestseller wilt schrijven. Die tips kan ik nu wel aan jou toetsen:je moet veel goede boeken lezen!

Ik was een arbeidersjongen en dus absoluut geen literatuurkenner. Ik begon met Brusselmans gevolgd door Boon en Nabokov en daarna las ik Proust. Ik wist

stefan brijs

dus weinig over boeken toen ik begon te schrijven. De uitgeverij pikt er een goed boek meteen uit.

Een uitgever van de Wereldbibliotheek wist me wel te vertellen dat de kans dat je boek gepubliceerd wordt zo goed als nihil is.

Atlas krijgt 300 tot 400 manuscripten per jaar. Mijn uitgever, Emile Brugman weet na drie of vier bladzijden al of een manuscript goed is of niet. Zelf heb ik mijn eerste manuscript nog naar Jeroen Brouwers gestuurd.

Jeroen Brouwers, dat is lef hebben!

Valt wel mee hoor, hij kwam in mijn buurt wonen en ik heb hem toen enkele keren geschreven waarop hij kort antwoordde.

Sebes zegt dat je een goede dosis zelfkennis moet hebben…

Klopt. Overschat jezelf niet. Ik heb dat zelf ook meegemaakt. In het begin heb je lef nodig maar daarna moet je terug bescheiden worden.

En dat je veel moet trainen, eventueel lessen volgen!

Ik volgde nooit lessen maar ik zit zo’n zes uur per dag aan mijn bureau. Ongeveer drie uur daarvan ben ik effectief aan het schrijven. Voor De Engelenmaker heb ik veel opzoekingswerk verricht maar nooit ‘s avonds. Ik start rond negen à tien uur en stop rond vier uur.

Je mag je familie nooit iets laten nalezen?

Mijn vrouw laat ik wel nalezen. Niet op technische fouten maar op inhoud. Zij leeft mee als lezer.

Denk je dat uitgevers dankzij hun bestsellers de kleinere auteurs een kans kunnen geven?

Ja dat denk ik wel. Zo heeft Atlas klassiekers uit de twintigste eeuw uitgegeven. Van sommige titels daaruit worden maar 300 tot 400 exemplaren verkocht en toch worden ze uitgegeven en blijven ze leverbaar. Kijk, een uitgeverij kan geen boek hypen. Voor Geert Mak was het al lang ok als hij van zijn debuut Hoe God verdween uit Jorwerd 1000 exemplaren zou verkopen. Het werden er meer dan 500.000!

een uitgeverij kan

geen boek hypen

[T a

alspel/

23

door Ellen Weis

klinkende woorden Schrijvers vinden niet alleen de boodschap van hun woorden belangrijk. Die woorden moeten ook nog eens klinken en samen mooie, literaire zinnen vormen. In dit kruiswoordraadsel hebben we een lijstje van mooie en bijzondere woorden verstopt. Aan jullie om ze terug te vinden. Zoek en geniet van alle letters en klanken 1

2

3

4 5 6 7

8

9

10

11

12 14

13 15

16

17

18

19

20

21

22

Horizontaal

Verticaal

3 5 7 9 10 12 15 17 18 19

20 21 22

1 2 4 6 8 11 13 14 16

informele, grappige afscheidsgroet appelgebak ruziĂŤn, harrewarren half slapen, suffen beweging van jongeren in de jaren 60 gespuis, volk van laag allooi kraaien van een haan zinloos versiersel van weinig waarde vrijen, geslachtsgemeenschap hebben lid van een bepaald volk inboorlingen in Zuid-Afrika, verwant met de Bosjesmannen dol, verward, buiten zichzelf het is in orde, goed! toverspreuk, hocus pocus

stoeien, wild spelen, vrijen uitdrukking ter vervanging van een willekeurig naamwoord of eigennaam versuft, verslapt zijn (dier) een klein kind nolens volens draagbare zend- en ontvangstapparatuur In een bedrijvige drukte spreken en kleine bezigheden verrichten compote van allerlei gedroogde vruchten een rommeltje, een ingewikkelde zaak

De oplossing verschijnt in het volgende nummer. De oplossing van het vorige nummer staat op pagina 27.

24 [ s

ch r i j f t i p s /

door Inge Misschaert

Basisrecept voor Bestseller Welkom in de Geheime Keuken voor Bestsellers. Want hoe schrijf je een boek dat niet alleen goed is, maar ook als warme broodjes over de toonbank gaat en jou, de blitse auteur, eeuwige roem en eer bezorgt? Neem alvast potlood en papier en pen het boodschappenlijstje over.

Van bescheiden boekwerk tot heuse hype?

Wat maakt een pas verschenen boek tot bestseller? Wat zorgt ervoor dat er van het ene steengoede verhaal nog geen honderd exemplaren worden verkocht, terwijl van het andere - eerder doorsnee - werk de herdrukken niet meer te tellen zijn?

Ligt het aan taal, stijl of plot?

Zijn het de zo herkenbare karakters of is het de pakkende titel? Is het de kaft, een aangrijpende recensie of toch weer de befaamde commerciële machine die netjes dicteert dat dit boek wel erg leuk belooft te worden.

En wat met boeken die eerst als niemendalletje begonnen, maar tot ieders verbazing plots overal opduiken? De befaamde mond-tot-mondreclame is een niet te onderschatten gegeven, dat al eeuwenlang meegaat.

Daar kan geen gehaaide promotiecampagne tegenop.

Of heeft het met de auteur te maken? Wordt het verfilmd of tot televisieserie bewerkt?

Erg vaak lezen mensen graag het ‘boek van de film’, al weet iedereen dat het eigenlijk andersom hoort. Is het autobiografisch? Herkenbare

brokjes leven kunnen als letters van inkt op geurige pagina’s een eigen leven gaan leiden.

Dat weet iedereen die al eens het genoegen smaakte om vanaf zin twee in een roman te worden gesleurd en niet te kunnen ophouden voor de laatste zin verorberd was.

Misschien moeten we al deze aspecten maar in een kom gieten, goed roeren en kijken wat ervan komt.

Geheime ingrediënten in de boekenkeuken Een mix dus, van geniaal gedoseerde karakters, een ijzersterke plot - of juist helemaal niet - een charmante uitgave, een pakkende beginof eindzin, een schokkende gebeurtenis en wat al niet meer. Maar wat geldt voor een goeie ouderwetse cake, gaat ook op voor boeken: er zijn geen twee dezelfde. Ik gebruik net hetzelfde heerlijke recept als mijn oma vroeger deed, en toch smaakt mijn cake anders.

Toch de schrijver dus. Het is en blijft een feit, dat je schrijven wel kunt leren, op voorwaarde dat je dat ene aspect bezit. Het onbenoembare ingrediënt dat nodig is om van een goed verhaal, een verkoopsucces

te maken. De X-factor, het hypergeheime kruid, de grote onbekende. Om het even wat dus?

En bij het schrijven van een boek heeft het misschien veel met situatie en sfeer te maken.

Een doodarme sloeber die op een zolderkamertje aan een roman zit te werken, zal daar ongetwijfeld een ander gevoel bij hebben, dan een meer bemiddeld schrijver, die in zijn villa met vloerverwarming en zes slaapkamers hele boekdelen bij elkaar pent. En toch kan de bestseller net van die tweede auteur komen, want misschien maakte hij net iets ingrijpends mee en druppelt de X-factor via zijn pen zijn woorden in.

Wie weet. Geen tv-programma dat daarachter zal komen, maar we kunnen in elk geval een begin maken met onze bestseller. Onderstaand lijstje van Vijf kan daar misschien wel een hulp bij zijn. Wie weet eindigt jouw roman wel ooit op nummer 1 in de bestsellerlijst.

[e

v e n e m ent

in

de

kijker/

door Hedwig Bogaerts

Weegt poëzie door in Watou?

Het lijstje van Vijf

1

Hou bij het bedenken van je personages voor ogen dat de lezer zich graag kan inleven. Een ietwat wereldvreemd figuur kan best, maar moet genoeg herkenbare (eventueel verborgen) trekjes vertonen.

Hou de plot eenvoudig, maar daarom niet minder interessant. Maak het dus niet te ingewikkeld, dat bemoeilijkt het leesproces en - alweer - de inleving.

Iedere schrijver heeft een eigen stijl. Zoek - en vind - de stijl die bij je past. Als de woorden uit je pen vloeien, kom je al in de buurt. Je schrijft dan vlotter en dat leest prettiger.

Bedenk een pakkende titel. Geef niet toe aan een compromis. Een titel moet de mensen naar net jouw boek lokken - en niet het boek dat naast het jouwe op het schap ligt.

Last but not least: voeg vooral een goeie dosis X-factor toe!

2 3 4 5

Inge Misschaert geeft les en schrijft jeugdromans, prentenboeken en boeken voor eerste lezers.

Meer info : www.ingemisschaert.be http://inge-misschaert.skynetblogs.be http://teafortwo.skynetblogs.be

“Jullie waren wel laat deze keer,” zegt een mama met twee kindjes aan de stallen in Grensland in Watou. Jan Moeyaert lacht en zegt:“Klopt”. Het lijkt deze vrouw ontgaan dat de Poëziezomers van Watou niet langer zijn. Gwy Mandelinck zette een punt achter zijn engagement in dit dorp. De ploeg achter Beaufort, de triënnale voor hedendaagse kunst aan de kust, kreeg drie maanden om het nieuwe kunstenfestival in Watou vorm te geven. De nieuwe intendant, Jan Moeyaert, is een tevreden man. “Ik nam een risico en sloeg een nieuwe weg in met Watou, maar ik ben blij dat ik het gedaan heb”.

De moeder duwt enthousiast de buggy de stallen in om verrast te worden door de kunstwerken. De geur van koeienmest is allang verdwenen. Watou is een fenomeen, een begrip. Het kleine dorpje aan de grens met Frankrijk lokt al jarenlang bezoekers van overal. Tijdens deze eerste editie van het kunstenfestival is het niet anders. In kleine groepjes lopen mensen verwonderd binnen en buiten in de SintBavokerk, het klooster, de brouwerij, het rusthuis, het huisje naast de parochiezaal, het Blauwhuys en het oude gemeentehuis. Om op een terrasje te eindigen op het Watouplein.

Tussen taal en beeld?

Werd de poëzie in de kiem gesmoord, nu de Poëziezomers niet langer bestaan? Rasechte liefhebbers van het woord beweerden op hun honger te zitten, maar die kritiek had Jan Moeyaert verwacht.

“Ik ben relatief tevreden over de eerste editie,”vertelt hij.

“Het publiek wist Watou nog altijd te vinden en we kregen een positieve weerklank in de pers. Dat de poëzie niet centraal staat in de eerste editie van Verzamelde verhalen, klopt overigens niet. Je vindt

35 gedichten op het parcours, dat zijn er 5 meer dan andere jaren (lacht). In de kelder van de brouwerij zweefden alleen al 30 gedichten op witte ballonnen tegen het plafond.

Het is visueel misschien minder sterk omdat je de tekst naar je toe moet halen, maar het is wel een leuke gimmick. De container met de zap-poëzie waarin je in 50 minuten met allerlei vormen van poëzie kennismaakt, was ook voor mij een openbaring.

Ik ben een poëzieliefhebber en geen -kenner, daarom vroeg ik Willy Tibergien van het Poëziecentrum een selectie te maken. De intieme band tussen de lezer en het woord wilden we bewaren in de wekelijkse voorleessalons. Een dichter las voor uit eigen werk voor een zeer klein gezelschap. Dat niet iedereen daar even gelukkig mee was, heb ook ik mogen ondervinden. De ene wil liever een 1 op 1-relatie, een ander heeft liever een zaal bomvol mensen. Elke keuze die je maakt roept weerstand op.”

Verandering “Wat wel anders is in deze eerste editie van het nieuwe Watou is de verbinding tussen woord en beeld. Vroeger vond ik de verhouding tussen poëzie en beeldende kunst

af en toe geforceerd. Ik wou afstand nemen van het soms gedwongen huwelijk tussen die twee: wanneer de combinatie van taal en beeld vanzelf in elkaar past, is het een grote meerwaarde, maar je moet het niet ‘doen passen’. We wilden ook een ruimer aantal spelers betrekken in Watou en uitstappen maken naar literatuur, theater, muziek en muziekteksten.”

“Peter Verhelst heeft dit in het Blauwhuys compleet waargemaakt met ‘licht’. Een absolute topper zijn de twee hoofden van Johan Tahon, met Peters stem daarachter. Wie daar niet geraakt wordt, moet een olifantenhuid hebben.”

Editie #02 Waar schuilt de uitdaging voor de volgende editie? “Ik hou ervan om de gewone mens te verwonderen en te boeien. Ik speel al met nieuwe ideeën om dat uit te werken. Dat radertje ratelt voortdurend, het is bijna ziekelijk. Ik zou graag Benjamin Verdonck betrekken om emotioneel sterke installaties te maken. Gelukkig hebben we nu iets meer tijd om het voor te bereiden. Wat mij betreft mag Verzamelde verhalen gerust aanvaard worden als een waardige opvolger voor de Poëziezomers.”

25

26 [ f

e e d b ac k /

door John Vervoort

de wraak van de dobberman

De Letter

In de vorige VERZ!N daagden we onze lezers uit om een concept te verzinnen voor een thriller. We vroegen om als uitgangspunt het begin van een verhaal te nemen waarin Fred, cijfers en honden een rol spelen. Je kunt die intro nalezen op www.creatiefschrijven.be (schrijfadvies – VERZ!N) Thrillerspecialist John Vervoort geeft feedback.

Concept: Ria Anyca

Personage Fred

Honden

Aantrekkelijke jonge veertiger, zakenman – goede dossierkennis – de ideale gastheer.

Ondanks de zelfverzekerde uiterlijke houding: faalangst.

Angstvallig elk dossier bewaken ter compensatie van zijn vermeende tekorten (het zielige boekhoudertypetje), zich fixerend op de cijfertjes, elke handeling of beslissing altijd opnieuw in vraag stellend

Een rode draad in het verhaal – ze dragen bij tot het mysterie en de ontknoping van het verhaal.

Wie is Lynn?

Vrijgevochten dertiger - levenslustig, een spring in ’t veld - geen adembenemende schoonheid, maar intrigeert mannen, ze bespeelt ze. Ze is erg intelligent en manipulatief, legt de juiste contacten met als hoofddoel verwerven van rijkdom en aanzien.

Relatie Fred / Lynn Is Lynn Freds verloofde of enkel een intrigante? Zijn of de zakenpartner zijn associé?

Misschien is ze wel zijn zus?

Enkel Lynn doorziet Freds onzekere kant.

Handelingsverloop Aanzet van het verhaal speelt zich af in Freds villa in de lage landen Flashback 3 – summier 1 – 2 – 4 – 5 – 6 – 7 – flashback aanzet verhaal – 8 Sfeer van het boek: zie aanzet; Fred in Thailand: mystieke Aziatische sfeer

Chronologisch verhaal 1. Beginjaren ’80: Fred start een importbedrijfje. Tien jaar later bloeiende zaak importen export, een paar winkels.

Lynn dringt meer en meer binnen in het leven van Fred.

Fred laat zijn zelfbeeld afhangen van de reacties/interacties van Lynn. Zij introduceert hem zijn latere buitenlandse zakenpartner.

2. Uitbreiding import en export o.m. antiek vanuit Birma via Thailand; een eigen hotelletje in Pukhet om potentiële kopers van Thaise vakantiehuizen te lokken. Fred is alge-

meen en financieel directeur, de zakenpartner legt zich toe op de contacten en verkoop /zakenpartner heeft een eigen internet datingbedrijfje…

3. Fred voelt zich gemanipuleerd. Boekhoudkundig kloppen de cijfers en het bedrijf maakt desondanks de vele flaters (annulering van bestellingen, verkeerde leveringen, afzeggen exposities…) winst: cijfers liegen niet, mensen wel.

4. Zakenpartner en Lynn verblijven in Phuket. Fred wordt bedreigd. Zijn afwezige zakenpartner ontvangt geheimzinnige telefoontjes van Thais sprekende vrouwen. Inval van de politie in zijn kantoor. Verbod om het land te verlaten.

5.Fred besluit om toch naar Thailand te reizen. Confrontatie met Lynn en zakenpartner.

Fred betrapt Lynn met zakenpartner. Fred schakelt dubieuze detective in om de gangen van de zakenpartner te volgen.

Verontrustende berichtgeving uit thuisland 6 Fred ontdekt dubbele boekhouding. Zakenpartner wordt vermoord door clandestiene antiekhandelaars. Lynn verwijt

Fred de dood van de zakenpartner. Na een laaiende ruzie vertrekt zij. De honden vluchten enkele uren vooraleer de tsunami toeslaat 7. Fred vertrekt met de boekhouding naar thuisland. Het onderzoek loopt nog altijd: bendevorming, mensensmokkel, opium; illegale verkoop en vervalsing van antiek…

Schuldgevoelens bij Fred ; fixeert zich op cijfers en Lynn.

8. Vertrekt naar Phuket + laatste manipulatie: Lynn bepaalt Freds opties voor de toekomst – open slot

Plot Eerlijk hardwerkende zakenman raakt verstrengeld in een web van intrige, corruptie, mensenhandel…

Feedback: 1. In de eerste plaats: zorg dat je een goed woordenboek bij je hebt liggen. Dobberman of Dobermann. Als de hond bedoeld wordt, is het het laatste.

Een dobberman is een ander woord voor een visser. Naast woordenboek is research erg belangrijk. Moet je weten dat Dobermann komt van een Duitser die Dobermann heette en die het ras als eerste in de 19de eeuw kweekte? Eigenlijk wel, alhoewel je het niet noodzakelijk in het verhaal moet verwerken. Vele (beginnende) schrijvers, zeker van thrillers, hebben de neiging om alle informatie die ze rond een

fabriek

27

Schrijf en verbaas ons!

het belang van de achterflap

Het is vaak de cover van het boek in combinatie met de tekst op de achterkant die een bibliotheek- of een boekhandelbezoeker overtuigen om het boek mee naar huis te nemen.

Wij dagen jou uit om een goede en pakkende tekst voor de achterflap van je eigen boek te schrijven. Stel dat je manuscript klaar is om uitgegeven te worden, wat zou jij dan op de achterkant van je boek willen zien staan?

Een korte inhoud, een foto, aanbevelingen van bekende personen, citaten uit kranten en of tijdschriften,…? Laat je verbeelding de vrije loop en stel je eigen achterflap samen.

thema, streek of gebeurtenis opdelven ook te gebruiken.

Niet waar. Zorg dat je alles weet maar maak van je boek geen encyclopedie.

2. Personage Fred. Goed idee is om hem één of andere fobie mee te geven: faalangst. Zorg voor duidelijke ‘tics’. Maar leg het niet meteen uit. Wees geen alwetende verteller die meteen in de eerste regels vertelt dat Fred aan faalangst lijdt.

Belangrijke tip: toon! Niet te uitleggerig zijn maar tonen wat je personage doet of zegt zonder al te veel te interpreteren.

3. Lynn: Levenslustig, intrigerend, manipulatief, wil rijkdom en aanzien verwerven.

Allemaal ok, maar wat is haar achilleshiel. Het is heel boeiend om een personage te creëren die toch een of ander verborgen gebrek of geheim heeft.

Niemand is alleen maar mooi of intrigerend of manipulatief.

Misschien is er wel iets gebeurd ooit met honden.

4. Fred/Lynn. Het is heel moeilijk om een relatie, of die nu goed zit of slecht

loopt, genuanceerd uit te schrijven. Tip: beeld je een aantal eenduidige scènes in tussen de twee, een aantal conflictsituaties. Hij wil naar links, zij naar rechts. Hij wil naar de familie, zij niet. Hij wil vrijen, zij niet. Schrijf dan de dialogen zonder al te veel commentaar. Wat zeggen ze?

Wat verzwijgen ze. Zo komen de personages ook voor jou langzaam tot leven. Zo zal hun relatie ook duidelijk worden.

5. Honden. Goed idee. Een ‘leidmotief’ is een sterk gegeven.

6. Chronologisch verhaal.

Behoorlijk uitgedacht als eerste schematisch idee. Maar niet eenvoudig om over Thailand en economische fraude te schrijven. Dé grote vraag is hoe je de informatie en het verhaal combineert met de spanning.

Daarom moet er in het eerste hoofdstuk iets sterks (‘erg’) gebeuren. Of werken met flashbacks. Cruciale vraag: wat is de rol van Lynn in dit alles.

Dubbelspion? Eigen agenda?

Zij is de spin in het web.

In ieder geval, veel succes met de uitwerking van dit verhaal.

John Vervoort

We zijn benieuwd naar de achterkant van jouw boek!

Een vakkundig achterflapschrijver leest de voorstellen en geeft in het volgende nummer feedback op enkele inzendingen.

Praktisch:

• Je tekst telt maximaal 2500 tekens.

• Mail je tekst ten laatste op 1 november naar redactie@creatiefschrijven.be • Eén oorspronkelijke, zelfgeschreven tekst per persoon.

• Vermeld bij de inzending je naam en adres.

• Indien je een foto gebruikt, stuur deze dan door in hoge resolutie (300 dpi).

• Vermeld in de onderwerplijn van je e-mail: Schrijf uitdaging VERZ!N

Oplossing van het taalspel ‘stijlfiguren’ dat verscheen in het vorige nummer.

V O B C E A K B P R O T U M L H E R V N R G I O U N D E R S M D

P E P C O N T A M L A G O N I S N F S T D R I R O N O T A T E M E

H E I N A T I R T S D G O I R I E S N T I T N O B E S C H R I J F D A G U A L L I T E R A T I E F O U M

C E L U O F O U T E M I S S M E L F L E N T E

28 [ i

n

h e t

h o o f d

va n /

door Ken Van de Steene

Frappant Jonge dichters breken moeilijk door. als er eens talent komt boven drijven, dan kunnen we het maar beter koesteren. De Tieltse Sylvie Marie en Antwerpenaar Maarten Inghels stootten vorig jaar allebei door tot de finale van de txton-stagewedstrijd Frappant TXT en ziedaar, dit jaar liggen hun poëziedebuten netjes in de winkel.

Onze reporter drong binnen in de hoofden van deze dichters.

taaltal

Sylvie marie Waarom ben je beginnen dichten?

Het begon met mijn dagboek.

Uit een soort van narcisme probeerde ik het interessant te maken. Stel dat ik immers morgen dood zou gaan, dan mocht mijn dagboek toch niet saai zijn. Ik begon na een tijdje de hoofdpersonages in mijn teksten niet meer te benoemen en ik probeerde met steeds minder woorden uit te leggen wat ik wilde zeggen.

Je hebt al eerder gezegd dat je op jeugdige leeftijd vaak de beste teksten schrijft. Kan het vanaf nu enkel bergaf gaan?

Ik vrees daar voor (lacht). Ik heb nu een huis, een job, een rijbewijs…kortom heel wat verantwoordelijkheden. Die jeugdige onbevangenheid raak je wel wat kwijt. Als student kun je over veel meer dingen nadenken en filosoferen.

Werkt dat minder spannende leven als een rem?

Ik ben benieuwd wat dat in de toekomst zal brengen. Al denk ik wel dat ik creatief genoeg zal zijn om nieuwe dingen te schrijven. Met ouder te

worden, word je ook een stuk realistischer. Ik gebruik nu een ander soort verbeelding.

Vroeger schreef ik over het heelal of over de sterren terwijl ik nu schrijf over glazen die breken of over een tafel.

Je gebruikt heel wat enjambementen in je gedichten. Heeft een goed gedicht dit nodig volgens jou?

Het is niet noodzakelijk, maar ik vind het jammer als iemand een zin eindigt met het woord ‘en’. Mijn teksten zijn een stuk sterker met enjambementen.

Het is ook één van de beste middelen om goede poëzie te maken. Ongetwijfeld is er wel ergens een chef kok die het best konijn met pruimen

kan maken, wel, dan ben ik de dichter die het best met enjambementen kan werken.

Je hebt geluk gehad dat je gedichten opgemerkt werden, o.a. in het tijdschrift Het Liegend Konijn. Hoe kun je dat geluk volgens jou in de hand werken?

Je moet gewoon bezig blijven. Er zijn zoveel goede bijdragen in Het Liegend konijn waar men niet over schrijft. Ik had gewoon geluk dat de media mij hebben opgepikt.

Daarna had ik mijn uitgeverij voor mijn debuut gewoon uit te kiezen. Zelfs uitgeverijen die me eerst hadden afgewezen stonden in de rij. Je moet echt in het zicht springen en dat gaat niet alleen door wat manuscripten op te sturen.

Luuk Gruwez noemde je dichtbundel ‘Zonder’ één van de belangrijkste debuten van de afgelopen jaren. Legt dit geen druk op je schouders?

Toen ik dat las, moest ik wel slikken. Ik had vroeger nog spreekbeurten gegeven over Luuk Gruwez en dan besteedt hij bijna een volledige pagina in De Standaard aan mijn bundel.

Het was net alsof ik de perfecte dichtbundel had gepubliceerd.

Mijn vrees was dan ook dat ik dit nooit meer zou kunnen evenaren. Maar na enkele maanden kan ik het toch allemaal relativeren. Overtreft mijn nieuwe bundel de oude niet, dan moet hij zeker even goed zijn. De storm is nu al wat

29

© Katrijn Van Giel

ent © Katrijn Van Giel

maarten inghels

gaan liggen en ook de eerste commentaren op mijn nieuwe werk zijn lovend.

Wanneer mogen we die volgende bundel verwachten?

Aangezien ik een veelschrijver ben, denk ik wel dat het geen vier jaar meer zal duren. Ik zou eveneens graag voor mijn dertigste mijn prozadebuut maken, al kan dit ook met kortverhalen zijn. Een andere droom van mij is het schrijven van jongerenpoëzie. Ondanks al die projecten hoop ik dat mijn nieuwe dichtbundel ergens eind 2010 klaar zal zijn.

We kijken er alvast naar uit!

Je zei ooit je dat je niet functioneert als je niet schrijft. Is poëzie een noodzaak voor jou?

Ik ben er constant mee bezig en leef ernaar toe. Het is meer een manier van leven, dan van werken. Je kunt niet zeggen ‘ik ga nu eens een gedicht schrijven’, dat bestaat niet. Bij mij staat alles in functie van dat schrijven.

Hebben de dichters van morgen nog genoeg kanalen om hun werk kenbaar te maken?

Er zijn voldoende kanalen om werk naar buiten te brengen.

Literaire tijdschriften op internet komen heel hard op.

Blogs, Facebook… die kanalen spelen voor het moment een veel belangrijkere rol dan de literaire tijdschriften.

Welke rol spelen de media?

Die komen pas achteraf. Je moet eerst heel veel lezen en schrijven en daarna speelt de media een rol om je bundel te promoten. Je moet je van de media niets aantrekken.

Al die artikels over jou dat is leuk…maar dat maakt geen

schrijver. Net daarom zijn tijdschriften en blogs vaak goede kweekvijvers voor nieuw talent, omdat die media daar nog niet aanwezig zijn. Er is totaal geen druk.

Je bent net als Sylvie Marie een verstaanbare dichter. Geen hermetische poëzie voor jou.

Ik weet niet of mijn poëzie verstaanbaar is. Ik vind trouwens dat verstaanbaarheid een onmeetbare factor is. Als mijn bomma het niet verstaat, is het daarom hermetische

poëzie? Ik schrijf niet om verstaanbare gedichten te schrijven. Moest ik dat doen, dan zou ik een heel slechte dichter zijn.

Moeten mensen een gedicht begrijpen om het goed te vinden?

Nee, dan kan je volgens mij beter een boek lezen.

Een gedicht moet iemand wel beroeren, maar dat kan gebeuren door één zin of zelfs één woord.

Je hebt wel eens eerder gezegd ‘Iets is mooier wanneer er een hapering in zit’.

Hoeft een dichter alles somber in te zien?

Ik geloof dat de wereld uit de haak is, dat maakt het ook zo interessant. Die haperingen maken alles minder glad, gepolijst. De meeste poëzie in Tumult gaat ook over die haperingen, over die plaat die ergens blijft hangen.

Deze Gentse Feesten (het interview vond plaats op het alleskanfestival op de Gentse Feesten, kvdst) die zijn afschuwelijk, ik ben er niet graag, dit is echt constant geruis, tumult... verschrikkelijk! Voor mijzelf probeer ik die wereld te archiveren, te vatten.

Je kende meteen succes, was je even gelukkig geweest zonder die erkenning?

Ik weet niet hoe ik gereageerd zou hebben moest ik nog tien jaar verder moeten schrijven zonder die erkenning. Maar ik zou wel mijn eigen ding blijven doen. Dat Komrij mijn gedichten goed vindt, is mooi, maar je mag jezelf daar niet in verliezen.

Frappant TXT = Txt-on-stagewedstrijd De provincie Antwerpen en Creatief Schrijven organiseren de tweede editie van Frappant TXT. Jongeren tot 30 jaar die wonen,werken of studeren in de provincie Antwerpen kunnen zichzelf en hun teksten in de schijnwerpers plaatsen. Een vakjury kiest 50 kandidaten uit die tijdens een masterclass podiumpresentatie en tekst(her)schrijven worden klaargestoomd voor de vijf voorrondes. De uiteindelijke finalisten maken kans op een geldprijs van 1.200 euro en een podium op De Nachten. Deelnemen kan tot 30 november 2009. Minstens één tekst is geïnspireerd op het wedstrijdthema ‘freak’.

Meer info: www.frappanttxt.be

30 [ l

it e r a i r e

t i j d s c h riften/

door Leen De Vreese

OP RUWE

Wegwijs in de Literaire tijdschriften in Vlaanderen

PLANKEN 1

VERZ!N maakte in de voorbije jaargangen een lange reis doorheen het Vlaamse literaire tijdschriftenlandschap. Vanaf deze editie steken we de grens over en zetten we onze speurtocht verder in Nederland. Gewapend met onze twintig vragen legden we ons oor te luisteren bij de redactie van Op Ruwe Planken.

Hoe is Op Ruwe Planken ontstaan?

Op Ruwe Planken is in 2001 ontstaan uit een fusie tussen twee literaire tijdschriften uit Nijmegen: PS en Letterlik.

PS was verbonden aan de culturele studentenvereniging Diogenes. Letterlik gold als huisblad van de opleiding Nederlands. Beide tijdschriften werden vooral intern gelezen.

De inzendingen (van primair literair werk tot interviews en recensies) waren veelal afkomstig van Nijmeegse studenten. Met de fusie kwam daar verandering in. Op Ruwe Planken is een tijdschrift geworden waarop iedereen uit Nederland en Vlaanderen zich kan abonneren en waarnaar iedereen kan insturen. De redactie bestaat nog wel altijd uit Nijmeegse studenten.

2

Wie kan publiceren in Op Ruwe Planken?

Iedereen die nog niet bij een grote uitgeverij is gedebuteerd.

Op Ruwe Planken richt zich daarmee uitsluitend op amateurs. Al plaatsen we ook werk in vertaling van grotere schrijvers uit het buitenland, mits ze nog niet in boekvorm zijn uitgegeven in het Nederlands.

3

Wie zit er in de redactie?

Vrijwilligers of academici?

Academische vrijwilligers.

De meeste redactieleden zijn studenten van richtingen zoals Nederlands, Geschiedenis, Psychologie, Filosofie en Algemene Cultuurwetenschappen. Op dit moment zitten er ook enkele alumni in de redactie, maar over het algemeen bestaat de redactie uit studenten.

4

Hoe wordt de inhoud bepaald?

Iedereen leest elke kopij die binnenkomt. Er wordt vooraf geen selectie gemaakt.

De redactieleden waarderen elke inzending met een +, een –, of een +/-. Op de redactievergadering leggen we de lijsten naast elkaar en worden alle stukken met op zijn minst drie +/-‘en besproken.

Dat levert soms lange discussies op. De smaken van de redactieleden kunnen nogal verschillen. Op het einde van zo’n avond ligt er uiteindelijk toch altijd een nummer waar alle redactieleden achter staan.

Vanaf komend jaar gaan we een aparte deadline voor proza voeren. Het is ons opgevallen dat veel beginnende

31

prozaschrijvers meer behoefte hebben aan redactionele begeleiding dan dichters. Door de prozadeadline een maand naar voren te halen, hopen we die redactionele begeleiding te kunnen bieden.

5

Hoe werkt de redactie concreet?

Naast het beoordelen van elke inzending heeft elk redactielid een eigen taak. Zoals financiën, publiciteit, verkoop, administratie, workshops en presentaties.

6

Zijn er al bekende(re) schrijvers uit jullie rangen ontsproten?

Maarten Inghels had zijn eerste publicatie in Op Ruwe Planken, maar ook de schrijvers David Troch, Sylvie Marie, Pim te Bokkel, Lucas Winnips, Henk van Straten en Elke Geurts publiceerden in Op Ruwe Planken voor ze debuteerden. In de toekomst zullen Eva Mouton, Saskia van den Heuvel, Jan Vissers en Jan Aelberts geheid een ijzersterk debuut afleveren en zich ontworstelen aan de doelgroep van ons tijdschrift.

7

Hoe is Op Ruwe Planken geëvolueerd sinds de start?

Op Ruwe Planken begon vrij letterlijk als een ‘Open podium op papier’. Ik kan me herinneren dat de nummers vroeger vrij dik waren en de redactie minder streng leek te zijn dan de huidige redactie.

Tijdens een programma rondom het vijfjarig bestaan van Op Ruwe Planken opperde literatuurcriticus Jos Joosten dat we wat meer smoel mochten tonen. Daar hebben we werk van gemaakt. De laatste jaren heeft Op Ruwe Planken meer gezicht gekregen, enkel door de selectie van stukken.

Daarnaast is de stichting uitgegroeid tot meer dan alleen een tijdschrift: we verzorgen workshops creatief schrijven, schrijfwedstrijden en leveren een bijdrage aan de programmering van verschillende festivals en literaire avonden.

8

Werkt Op Ruwe Planken samen met andere literaire tijdschriften?

Niet op vaste basis, maar we hebben wel eens literaire programma’s gemaakt met andere tijdschriften zoals Parmentier en Komkommer&Kwel.

9

Hoe is de samenwerking met de culturele sector?

Op Ruwe Planken werkt voornamelijk samen met Nijmeegse instellingen omdat we daar ook gevestigd zijn. We hebben goede banden met Literair Productiehuis Wintertuin en leveren bijdragen aan het Wintertuinfestival, de Nijmeegse Gedichtennacht en het Boekenfeest (een Nijmeegse variant op het boekenbal, bedoeld voor lezers). Daarnaast werken we ook samen met organisaties zoals poëziefestival Onbederf’lijk Vers, kunstencentrum Lindenberg en het Nijmeegs studentenblad ANS. Ook hebben we meegewerkt aan wijkprojecten in jongerencentra.

10

Heeft Op Ruwe Planken banden met de uitgeverswereld?

Niets meer dan enkele redacteuren die ons tijdschrift lezen en geabonneerd zijn op onze nieuwsbrief.

11

Hoe staan jullie tegenover internet als literair gegeven?

Er is veel ruimte op het internet om je creatieve ei kwijt te raken. Er zijn verschillende fora en literaire tijdschriften te vinden die uitsluitend het internet gebruiken als publicatiemedium. Daarnaast zijn er natuurlijk de blogs van schrijvers zelf. Dat heeft tot gevolg dat schrijvers makkelijker in contact komen met andere schrijvers, bekend en onbekend. Die beschikbaarheid van werk waarlangs een schrijver zijn eigen brouwsels kan leggen, kunnen we alleen maar toejuichen.

Aan de andere kant heb je op internet natuurlijk ook sites waar het niveau schrikbarend laag is en je je als aspirantschrijver beter niet kunt ophouden, of niet te lang toch. Zoals bij alles op het internet, helpt het om even goed te zoeken.

12

Wat is er op jullie website te vinden?

Elke maand verschijnt er werk van een gastauteur op onze website. Daarnaast is er nieuws te vinden over het tijschrift, stukken uit de nieuwste Op Ruwe Planken en links naar schrijvers uit ons tijdschrift. Ook de regels voor het inzenden staan erop, maar die worden helaas niet altijd door elke inzender gelezen. In de toekomst willen we ook graag het archief online zetten en alle voorbije jaargangen vrij toegankelijk maken.

13

Hoe ga je te werk om een tekst in te sturen?

Inzenden kan per mail: kopij@opruweplanken.nl.

De kopij dient wel aan een aantal regels te voldoen die op onze website te vinden zijn: www.opruweplanken.nl/?page_ id=12

32 [ l

it e r a i r e

t i j d s c h riften/

Hoe worden ingezonden teksten beoordeeld?

Dit kan je terugvinden bij vraag 4.

altijd ergens iemand met een gitaar opstaat en goede muziek maakt, zullen ook de betere boeken altijd een publiek hebben.

15

19

14

Geven de lectoren persoonlijke feedback?

Ja, we doen dat nooit ongevraagd, maar bieden altijd aan om afgewezen stukken te voorzien van feedback.

Een aanzienlijk deel van de inzenders maakt hier ook gebruik van. Vanaf komende jaargang willen we hier meer een selectie in maken en dit alleen aanbieden bij inzendingen die we de moeite waard vinden om aangepast te zien worden. Dat zal vooral voorkomen bij langer proza, waar we ons meer voor willen inzetten.

16

Is er behoefte aan programma’s die schrijvers begeleiden bij hun teksten? Of doen jullie dat zelf?

Dat willen we dus gaan doen. We merken dat vooral prozaschrijvers daar behoefte aan hebben. Daarnaast is het nooit verkeerd om een aantal mensen om je heen te verzamelen die ook schrijven en je werk aan hen voor te leggen. Daar leer je vaak nog het meeste van. Een vakopleiding kan natuurlijk ook.

17

Krijgen debutanten volgens jullie genoeg kansen in Vlaanderen?

Geen idee, eigenlijk, maar ik heb het idee dat als je goed schrijft je altijd wel boven komt drijven. Dat zal in Vlaanderen niet veel anders zijn dan in Nederland.

18

Is de boekensector hypegedreven of staat kwaliteit nog

voorop?

Allebei, net zoals je in de muziekindustrie slechte pophitjes hebt en mensen die ze kopiëren, kent de boekensector hypes en knockoffs. Maar net zoals er ook

Wat met de literaire polemiek in Nederland?

Natuurlijk houden we in de gaten wat er speelt in het literaire landschap en de individuele redactieleden zullen er vast hun eigen standpunten op na houden.

Op Ruwe Planken als tijdschrift is echter nooit met enige poëtica in het achterhoofd opgericht. Juist het tegendeel: Op Ruwe Planken wil graag een ‘open podium op papier’ zijn. Natuurlijk zijn er selectiecriteria voor dat podium, maar geen poëticale.

We proberen elk gedicht of verhaal te bekijken in zijn eigen termen: wat wil de auteur hier doen en lukt het hem?

Natuurlijk speelt de smaak van de redactieleden een rol, maar als redactie een standpunt innemen in de polemiek streeft het doel van ons tijdschrift voorbij. Hoe meer schrijvers met onderling onverzoenbare poëtica’s wij in één blad kunnen stoppen, hoe liever.

Wij laten de polemiek graag over aan de polemisten.

door Leen De Vreese

Op Ruwe Planken

• Op Ruwe Planken verschijnt 2 maal per jaar.

• Abonnement: € 8 • www.opruweplanken.nl

Win een jaarabonnement Met welke jonge Vlaamse schrijver, die debuteerde in Op Ruwe Planken, vind je in dit nummer van VERZ!N een interview?

Mail het juiste antwoord naar redactie@creatiefschrijven.be en maak kans op een gratis jaarabonnement.

Els Van Haute wint het jaarabonnement op het literaire tijdschrift Het Liegend Konijn, dat we verlootten in het vorige nummer.

advertentie jeugd en poezie

26-05-2008

10:45

20

Slotsom: kan een literair tijdschrift als springplank voor een literaire carrière dienen?

Misschien, ik weet niet wie ons leest. Het kan in ieder geval de juiste duw in de rug of schop onder de kont zijn. Of er nu uitgevers meelezen of niet: die eerste publicaties zijn erg waardevol voor auteurs.

(Dennis Gaens)

kunsteducatieve vereniging die kinderen en jongeren begeleidt bij het schrijven van poëzie schrijfateliers, Soetendaellewedstrijd, lesmappen, bundels met jongerenpoëzie VerSlingerd aan taal en 15+?

Ontdek onze jongerenwerking op

www.jeugdenpoezie.be

poëzieloft Bogaerdstraat 23 1785 Merchtem 052-570170 en 0496-393473 info@jeugdenpoezie.be

Pagina 1

[

s c h r i j versfetisj/

door Tine Mortier

Voor er nog maar één letter van het verhaal op papier staat, heeft Gie Bogaert alles helder in zijn hoofd. Concept, verhaallijn, thema’s en personages hebben hun definitieve vorm al gekregen in een atomaschrift. Zijn schriften zijn dan ook een absolute must. Zonder deze ‘handleiding’ zou geen enkel verhaal tot stand kunnen komen.

Voorbereiding is het halve werk

Een atomaschrift als keuken vol ingrediënten “Binnen het hele productieproces van een boek neemt de voorbereiding ongeveer de helft van het werk in beslag. Dat betekent concreet dat ik al halverwege ben voor ik nog maar een zin van mijn boek op papier heb gezet. Het hele verhaal is dan al af, ik moet het enkel nog uitschrijven en afwerken.

Voor elk boek gebruik ik een nieuw Atomaschrift, waarin ik alles noteer.

Plot, thema, personages en locaties, alles wordt vooraf volledig uitgewerkt. Vooral de personages nemen een belangrijke plaats in. Ik weet alles van hen: hoe ze eruit zien, wat hun voorgeschiedenis is, hun karakter, hun manier van praten enzovoort. Ik maak ze ook visueel, door foto’s uit tijdschriften en kranten te knippen en ze bij het betreffende personage te kleven. Het voordeel van Atomaschriften is bovendien dat je de bladen kunt uittrekken en op een andere plaats weer invoegen. Zo kan

ik snel en makkelijk de dingen structureren.

Voor een buitenstaander lijkt dat misschien wat overdreven, maar zelf zou ik niet meteen van een schrijversfetisj spreken.

Voor mij is het een noodzaak.

Omdat ik geen fulltime schrijver ben, schrijf ik tijdens ‘gevonden’ momenten. Dat zijn telkens korte schrijfperiodes van een half uur of maximum enkele uren. Dan is er geen tijd om alles opnieuw door te lezen voor ik begin. Bovendien heb ik een slecht geheugen, en mijn notities maken het mij mogelijk om desgewenst alles meteen terug te vinden. Elk onderdeel heeft een logische plek in mijn schrift, al kan ik me voorstellen dat iemand anders er niet meteen zijn weg in zou vinden.”

Begin met de slotzin “Ik vind het onmogelijk te schrijven zolang ik het einde van het verhaal niet ken. Je

zou kunnen stellen dat ik eerst de slotzin schrijf, en van daaruit kan ik de beginzin opstellen. Het hele verhaal draait uiteindelijk rond de afloop ervan, en het lijkt mij onmogelijk om iets op papier te zetten zonder te weten hoe het allemaal gaat eindigen.

Als je de Ontzettende verhalen van Roald Dahl bekijkt, zie je net hetzelfde. De clou wordt daar vaak pas in de allerlaatste woorden verklapt. Het is toch onvoorstelbaar dat iemand zou beginnen aan een dergelijk verhaal zonder precies te weten hoe de uiteindelijke ontknoping in elkaar zit?

Tijdens mijn lessen aan de SchrijversAcademie hoor ik vaak dezelfde klacht van

cursisten: ze hebben een half verhaal, en dan zitten ze vast. Volgens mij kan je dat voorkomen door vooraf te bepalen waar je heen wilt. Als je het einde van je verhaal kent, kies je vervolgens je startpunt.

Daarna volgt de invulling vanzelf.

Evenwichtskunstenaar versus koorddanser “Wanneer het verhaal dan op papier staat, begint de afwerking, het schaven.

In deze fase gaat het om het precieze woord. Want als je het hebt over een acrobaat, kun je spreken van een evenwichtskunstenaar of een koorddanser. Dat is nagenoeg hetzelfde, en toch weer niet.

Elk woord roept een wereld van associaties, beelden en sfeer op. En dat is het werk van de schrijver: zorgen dat net op die plaats, net dat juiste woord terechtkomt waardoor de lezer begrijpt waar het om gaat.”

Gie Bogaert publiceert bij Uitgeverij Podium (Amsterdam). In 2006 verscheen zijn meest recente roman Opklaringen. Voorjaar 2010 verschijnt: Luchtgezichten. Bogaert is docent proza aan de SchrijversAcademie in Antwerpen. www.giebogaert.be

33

034[ i

n t e rv ie w /

door An Leenders

Jouw eigen boek publiceren wij al vanaf 6,46 â‚Ź per exemplaar!

Romans, spannende verhalen, recepten, reisverslagen, dagboeken, heemkundige optekeningen, stripverhalen, kortverhalen, eindwerken, gedichten, biografieÍn‌ UniBook giet elk verhaal in een professioneel ingebonden boek. Indien je wilt, kun je het werk ook te koop aanbieden op unibook.com. Vanaf dat moment is je boek wereldwijd bestelbaar.

Een marktconforme prijs berekenen we op basis van: t IFU BBOUBM CMBE[JKEFO t IFU GPSNBBU t JO LMFVS PG [XBSU XJU t JO QBQFSCBDL PG IBSEDPWFS

%F SPZBMUZ T CFQBBM KF [FMG

i n U

m o c . k o o B .com

ibook n u . w w aar w n l e n s f Sur

atie.

inform e l l a r o vo

m

35

Enkele tips voor de Boekenbeurs Het programma van de Boekenbeurs zit boordevol leuke initiatieven en mogelijkheden om je favoriete schrijvers te ontmoeten. Creatief Schrijven levert natuurlijk ook een bijdrage. Deelname aan onderstaande activiteiten is gratis!

Schrijfworkshops Liefdesbrieven schrijven 31 oktober - 15.30u – 17u “Een liefdesbrief is beter dan het lief zelf, “ beweert Slauerhoff. Maar hoe begin je aan een brief waar je de ander verbaal mee verleidt? In deze workshop geeft Tom Naegels romantische en pikante tips. Alle brieven verschijnen op www.1001liefdes.be. ‘liefdesbrieven schrijven’ voor leerkrachten secundair onderwijs 5 november - Groene Zaal, 16u – 17.30u De liefde is één van de leukste thema’s om in de klas mee aan de slag te gaan. Hoe schrijven je leerlingen een superoriginele liefdesbrief?

Auteur Daniel Billiet reikt je tijdens deze actieve workshop heel wat lesvoorbeelden aan.

Geen commentaar!

Columns schrijven 9 november -Gele Zaal 14u – 15.30u Gevatte meningen scherp neerzetten op papier, een lust voor het lezend oog.

Jean-Paul Mulders tref je al jaren aan op de voorlaatste pagina van de Knack. In deze workshop leert hij je om je mening spits en uitdagend te ventileren. Schrijf je in op www.creatiefschrijven.be of op stand 222.

Schrijf (je)zelf Autobiografisch schrijven 10 november - Gele Zaal 14u – 15.30u Iedereen heeft wel een verhaal dat vraagt om geschreven te worden: jeugdherinneringen, een groot verlies, een intens succes... In deze workshop ontdek je o.l.v.

Suzanne Binnemans hoe je de grote dingen des levens op papier zet. Schrijven, schrappen, herformuleren

Workshops voor kinderen Ik rimpel alleen in water Workshop poëzieschrijven 2 november - Gele Zaal 13.30u – 15u en 15.30u – 17u Grootouders rimpelen vanzelf. Kinderen rimpelen als ze lang in bad zitten. O.l.v.

Jan Geerts (Jeugd en Poëzie) gaan grootouders en kleinkinderen samen experimenteren met taal. Woorden van vroeger en jonge, hippe zinnen versmelten in een tijdloos gedicht. Acht duo’s van grootouder+kleinkind kunnen meedoen.

Over debuteren en jong talent Panelgesprek 1 november - Blauwe zaal 14u – 14.45u Debuteren: hoe doe je dat?

Koen Fillet (Radio 1) vraagt het aan Pia De Jong, aan de debuutprijswinnaar en aan iemand die op het punt staat te debuteren. Een gesprek over hun zoektocht, persaandacht en de weg naar een tweede boek. Rudy Vanschoonbeek van Uitgeverij Vrijdag vertelt hoe hij nieuw talent opspoort.

Nooit Workshop voor kinderen van 7-12 jaar 4 november - Rode Zaal 15u – 16.30u Wally De Doncker vertelt in Nooit over Vrouwtje, die steeds verschillende kunstwerken tegenkomt die het verhaal in een andere richting duwen. Wat vinden de kinderen van deze kunstwerken?

Wally brengt een leuk knutselkoffertje mee waar ze zelf mee aan de slag kunnen.

Voor de workshops graag inschrijven via info@creatiefschrijven.be of [t] 03 229 09 90 – of op de stand van Creatief Schrijven op de Boekenbeurs – nr 222

36 [ a g

e n da

agenda We serveren je een selectie van de ons bekende literaire evenementen, cursussen en wedstrijden. Op www.creatiefschrijven.be vind je een actueel overzicht.

CURSUS

CURSUS

EVENEMENT

EVENEMENT

Met geslepen of lichtvoetige pen Wat: columns en cursiefjes schrijven Docent: Leen van den Berg Data: 3/10 en 21/11, 9.30 tot 17u Plaats: Leuven Info: [t] 03 229 09 90 [w] www.creatiefschrijven.be

Autobiografisch schrijven Docent: Suzanne Binnemans Data: vanaf 26/10, 19.30 tot 22.30u Plaats: Diest Info: [w] www.schrijversacademie.be

De Nachten Wat: festival van literatuur, muziek en beeld Data: 5-6-7/11 – vanaf 20u Plaats: deSingel Antwerpen Info: [t] 03 260 96 10 [w] www.denachten.wordpress.com

EVENEMENT

Het verhaal der lage landen Wat: kortverhalenwedstrijd voor jongeren Prijs: drie beste verhalen worden ingelezen als Radioboek Deadline: 28/10 Organisatie: CJP Info: [t] 02 203 02 00 [w] www.cjp.be

Zelfportret van een ander Wat: auteurs van Vlaamse en/of Marokkaanse origine delen het podium Data: 13/11, 20u30 Plaats: Zuiderpershuis, Antwerpen Info: [t] 03 248 01 00 [w] www.zuiderpershuis.be of Data: 14/11, 20.00u Plaats: Passa Porta, Brussel Info: [t] 03 231 81 69 [w] www.beschrijf.be

Het Andere Boek Wat: auteursfestival, schrijvers en lezers ontmoeten elkaar Data: 3-4/10, 10 tot 18u Plaats: Antwerpen Info: [t] 03 231 81 69 [w] www.hetandereboek.com

CURSUS Hoe verzin ik een Amerikaans verhaal?

Wat: workshop bestsellers schrijven Docent: Bart Van Lierde Data: 10/10, 10 tot 18u Plaats: Berchem Info: [t] 03 229 09 90 [w] www.creatiefschrijven.be

CURSUS Een langspeelfilm schrijven Docent: Jeannice Adriaansens Data: vanaf 10/10, 10 tot 17u Plaats: Wisper Gent Info: [t] 09 229 21 72 [w] www.wisper.be

CURSUS Boeiende verhalen en scenario’s schrijven én analyseren Docent: Patrick Cattrysse Data: 10-24-31/10 en 7-21-28/11 2009, 10 tot 17u Plaats: Anderlecht Info: Patrick Catrysse – [t] 016 29 95 93 [w] www.vsa-fsa.org

CURSUS Met of zonder muze Wat: poëzie voor gevorderden Docent: Roel Richelieu Van Londersele Data: 12/10, 2-23/11 en 7/12, 19.30 tot 22.30u Plaats: Wisper Gent Info: [w] www.wisper.be

WEDSTRIJD

CURSUS Woorden laten zingen Wat: Kennismakingscursus poëzie schrijven Docent: Xavier Roelens Data: vanaf 22/10, 20.15 tot 22.30u Plaats: Bibliotheek Temse Info: [t] 03 775 44 84 [w] www.vormingplus.be/waas-en-dender

CURSUS Reisverhalen Wat: cursus reisverhalen schrijven Docent: San Van de Voorde Data: vanaf 22/10, 19.30 tot 22u Plaats: GC Meeuwen-Gruitrode Info: [t] 011 56 01 00 [w] www.vormingpluslimburg.be

EVENEMENT Boekenbeurs Wat: het boekenfeest van het jaar Data: 31 oktober tot 11 november Plaats: Antwerpen Info: Boek.be - [t] 03 230 89 23 [w] www.boekenbeurs.be

WEDSTRIJD Internationale Ambrozijnwedstrijden Wat: poëzie en kortverhaal voor volwassenen en jeugd Deadline: 1/11 Organisatie: Kulturele Kring Ambrozijn vzw Info: [t] 057 20 97 71 [w] www.ambrozijn-vzw.be

CURSUS Horen, zien en schrijven Docent: Beatrijs Peeters Data: vanaf 12/11, 19.30 tot 22u Plaats: Opglabbeek Info: [t] 011 56 01 00 [w] www.vormingpluslimburg.be

CURSUS Poëzie Docent: Lief Vleugels Data: vanaf 14/11, 14 tot 16.30u Plaats: Antwerpen Info: [t] 0499 80 22 59 [w] www.schrijversacademie.be

CURSUS Van personage tot verhaal Docent: Barbara Van den Eynde Data: vanaf 14/11 Plaats: Diest Info: [w] www.schrijversacademie.be

CURSUS Korte komische theaterteksten schrijven Docent: Daan Pleumeekers Data: 18-25/11, 2-9-16/12, 19.30 tot 22u Plaats: Berchem Info: [t] 03 229 09 90 [w] www.creatiefschrijven.be

CURSUS Probeersels in poëzie Wat: beginnerscursus poëzie schrijven Docent: Gunther De Wit Data: vanaf 12/11, 19.30 tot 22.30u Plaats: Wisper Leuven of Data: 16-23-30/11 Plaats: CC Hasselt Info: [t] 011 22 99 31 [w] www.ccha.be

CURSUS BBB, 3 manieren om naar de wereld te kijken Wat: dichters prikkelen je verbeelding via schrijfopdrachten Docenten: Christina Vanderhaeghe, Shilemeza Prins en Frank Decrits Data: 17-24/11, 1/12, 18 tot 20.30u Plaats: Leopoldstraat 25, 1000 Brussel Info: Citizenne [t] 02 240 95 22

CURSUS Scenarioschrijven - basis Docent: Jeannice Adriaansens Data: vanaf 14/11, 10 tot 17u Plaats: Wisper Gent Info: [w] www.wisper.be

CURSUS Columns schrijven Docent: Maartje Luif Data: 18-25/11, 2-9-16/12, 19.30 tot 22.30u Plaats: Wisper Leuven Info: [w] www.wisper.be

WEDSTRIJD Flitsverhaal-prozagedicht WEL Essayprijsvraag WeL Deelname: € 5 Prijs: € 400, € 200, € 125 Deadline: 15/12 Organisatie: Universitaire Werkgroep Literatuur en Media (WEL) Info [t] 016 22 93 24 [w] http://uwel.allegro.be/wedstrijden.htm