1 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
2 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NONGQAI OORSPRONG & OOGMERKE
3 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NONGQAI: OUR ROOTS & GOALS
4 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Contents NONGQAI OORSPRONG & OOGMERKE ..................................................................................... 3 NONGQAI: OUR ROOTS & GOALS ............................................................................................... 4 ELEKTRONIESE BEDIENING ...................................................................................................... 10 Pastoor Koot Swanepoel ............................................................................................................ 10 VOORWOORD | FOREWORD ...................................................................................................... 11 HB Heymans .............................................................................................................................. 11 NOTICE BY OUR FRIEND JIM HOOPER ..................................................................................... 13 VOORBLAD EN LOOPBAANOORSIG: MNR JOHAN MOSTERT ............................................. 14 1937 KERSFEES |CHRISTMAS ................................................................................................... 15 1908’s: INTERDEPARTEMENTELE INTELLIGENSIE: DIE TNV ................................................. 19 Johan Mostert............................................................................................................................. 19 1987: TNV...................................................................................................................................... 30 Mnr J Mostert ............................................................................................................................. 30 •
1988: Die TNV paneel .......................................................................................................... 31
1990: RASIONALISASIE VAN DIE SSVR .................................................................................... 33 Mnr J Mostert ............................................................................................................................. 33 KOÖRDINERENDE INTELLIGENSIEKOMITEE ........................................................................... 36 Mnr Johan Mostert ..................................................................................................................... 36 •
KIK 1991 .............................................................................................................................. 36
INLIGTING EN INTELLIGENSIE ................................................................................................... 37 Mnr J Mostert ............................................................................................................................ 37 NASIONALE VEILIGHEIDSBESTUUR: VAN DIE OUE NA DIE NUWE ...................................... 38 Mnr J Mostert ............................................................................................................................. 38 BRIEF: KOMMENTAAR: LT-GENL ANDRE PRUIS .................................................................... 43 1874: KOLONIALE POLISIE NATAL: “NATAL MOUNTED POLICE” (1) ................................... 44 1963: MNR BJ VORSTER ............................................................................................................. 45 POLISIEGESKIEDENIS | POLICE HISTORY ............................................................................... 46 TROU TOT DIE DOOD TOE.......................................................................................................... 46 Genl JV van der Merwe .............................................................................................................. 46 “SERSANT JANNIE” MAAK AMOK. ........................................................................................... 48 Kol Wynand Schoeman .............................................................................................................. 48 SOUTH AFRICAN CONSTABULARY .......................................................................................... 50 1986: DIE VERTOONGROEP BY DIE SAP HONDESKOOL ....................................................... 51 Sersant Anel Geyser .................................................................................................................. 51 POLISIE: AMAMZIMTOTI (1) ........................................................................................................ 52 Lt-kol D Veldhuizen .................................................................................................................... 52 TERREUR: OOGETUIE VERSLAE ............................................................................................... 53 SOWETO SAP-STORIES .............................................................................................................. 53 5 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Naam weerhou ........................................................................................................................... 53 •
NTSIKELELO “BOY BOY” MBETE ....................................................................................... 55
•
TRIBUTE TO FREEDOM FIGHTER ‘ZIMBIRI’ ....................................................................... 55
1981: “HE HAS NO FACE”: KLEEFMYN-ONTPLOFFING: JOHANNESBURG ......................... 56 Kapt. Abrie Grobler ..................................................................................................................... 56 1988: WOODSTOCK POLISIESTASIE: MY KANTOOR MET LIMPETMYN VERNIETIG ........... 60 Brig Fanie Bouwer ...................................................................................................................... 60 1986: VOLKSRUST: LANDMYNE OP PLAAS ............................................................................. 62 AO Willie du Plessis ................................................................................................................... 62 1986 & 1999: MR ROBERT MCBRIDE MEETS POLICE BLAST VICTIMS: DURBAN ............... 63 EYE WITNESS REPORT: NO 85926 CAPT RPG VAN DER MERWE ........................................ 63 MURDER OF WARRANT OFFICER PHILIPPUS SELEPE .......................................................... 66 South Africa I Am Proud to Give My Life .................................................................................... 66 Follow @TIME ............................................................................................................................ 67 1985: AMAMZIMTOTI: WAAR DIE ONTPLOFFING PLAAS GEVIND HET................................. 68 Lt-kol Danelia Veldhuizen ........................................................................................................... 68 1989: SAP DETECTIVE BRANCH: PLESSISLAER ..................................................................... 69 D/W/O GM (Gops) Reddy via Col Logan Govender ................................................................... 69 JAAP MARAIS WAS WÉÉR REG: ............................................................................................... 70 Tsafendas was nie mal, politieke moordenaar .......................................................................... 70 Henk van der Graaf .................................................................................................................... 70 DIMITRI TSAFENDAS: EK ONTHOU ........................................................................................... 71 AP Stemmet ............................................................................................................................... 71 1966: DIMITRI TSAFENDAS: ONDERVRAGING DEUR GENERAAL VAN DEN BERGH .......... 72 James Galvin.............................................................................................................................. 72 AO CHRIS DE WIT ........................................................................................................................ 73 Christo Retief.............................................................................................................................. 73 SAPS CITRUSDAL: WEDUWEE- EN WEESFONDSDANS ......................................................... 75 Rudolph de Villiers ..................................................................................................................... 75 1874: KOLONIALE POLISIE NATAL: NATAL MOUNTED POLICE (2) ...................................... 76 SWAPOL... SUIDWES-AFRIKAANSE POLISIE. .......................................................................... 77 Kol Corrie Prinsloo ..................................................................................................................... 77 SOUTH AFRICAN POLICEWOMAN WHO MURDERED HER BOYFRIEND AND FIVE RELATIVES IN INSURANCE FRAUD PLOT IS GIVEN SIX LIFE SENTENCES ......................... 78 SUNNYSIDE SPEURDERS: OOM OPPI ...................................................................................... 79 Kapt Barry Taylor (Thailand) ...................................................................................................... 79 1956: KOL PLJ WESSELS: SAP EKSAMENRAAD: EKSAMINATORE ..................................... 82 Kol Chris van Vuuren ................................................................................................................. 82 HELP! WATTER STASIE IS DIE? ................................................................................................ 83 SUID-AFRIKA SE EERSTE VLIEGTUIGKAPER .......................................................................... 84 6 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Genl.maj. Martin Nel ................................................................................................................... 84 SAP SUB-KULTUUR: TRADISIES IN DIE SA POLISIEMAG ...................................................... 86 Meningsopname ......................................................................................................................... 86 SAP SUBKULTUUR EN TRADISIES ............................................................................................ 91 •
Op ‘n ander Facebookblad antwoord die manne so........................................................... 91
BRIGADIER JAC DE VRIES ......................................................................................................... 94 Lt-genl Johan Ferreira ................................................................................................................ 94 KAAPSTAD IN DIE “OU DAE”: DIE WAKENDE OOG ................................................................ 95 Nico Moolman ............................................................................................................................ 95 CHANGING OF THE SOUTH AFRICAN POLICE SERVICE RANK STRUCTURE / INSIGNIA DURING MAY 2002 AFTER THE FUNERAL OF THE LATE MINISTER STEVE TSHWETE ...... 96 Major General André Wiese ....................................................................................................... 96 MNR FW DE KLERK EN DIE CRADOCK-VIER ......................................................................... 103 Mnr AP Stemmet ...................................................................................................................... 103 VERDUIDELIKING: PERMANENT UIT DIE SAMELEWING VERWYDER................................. 104 Mnr AP Stemmet ...................................................................................................................... 104 1968: Platoon 11 ......................................................................................................................... 107 Warrant Officer Gops Kavari. ................................................................................................... 107 1981: COL S PILLAI: SAP COLLEGE: CHATSWORTH: PL NO 34 .......................................... 108 SAP MISSIE | MISSION .............................................................................................................. 109 NO 40313 AO GERT VAN WYK ................................................................................................. 110 AO JOHNNIE COETZEE: SAP KOLLEGE: BEREDE-EENHEID ............................................... 112 INWONERS VAN GAUTENG UITGELEWER AAN DIE GENADE VAN MISDADIGERS .......... 114 Kobus Hoffman ......................................................................................................................... 114 WET OOR VUURWAPENBEHEER STEEDS HANGENDE: VF PLUS HOU PROSES DEURGAANS DOP ..................................................................................................................... 115 Dr. Pieter Groenewald .............................................................................................................. 115 OPEN LETTER TO PRESIDENT RAMAPHOSA ........................................................................ 116 Imtiaz Ahmed Cajee ................................................................................................................. 116 AHMED TIMOL WAS A FIRM SUPPORTER OF THE SOVIET UNION ..................................... 118 Essop Pahad ............................................................................................................................ 118 LET AHMED’S DEATH NOT BE IN VAIN!.................................................................................. 119 Mohammed Timol ..................................................................................................................... 119 MISDAAD - 'N EERSTE VIR SA: 'MISDADE TEEN DIE MENSDOM' AANKLAG ..................... 122 POLISIESIELKUNDE .................................................................................................................. 123 TROLLE EN TROLLERY ............................................................................................................ 123 Dr Coert Mommsen .................................................................................................................. 123 MASSACRES IN SOUTH AFRICA ............................................................................................. 127 1922: DEFENCE & POLICE CAUSALITIES ............................................................................... 132 POLISIE: AMAMZIMTOTI (2) ...................................................................................................... 134 7 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Lt-kol D Veldhuizen .................................................................................................................. 134 GESKIEDENIS SA SPOORWEGPOLISIE .................................................................................. 135 BOFFIN HONDE LEGENDE: SPOORWEGPOLISIE .................................................................. 135 Brig Ronnie Beyl....................................................................................................................... 135 ‘N LEWENSREIS......................................................................................................................... 137 Brig Hannes Slabbert ............................................................................................................... 137 “REMISSIE” ................................................................................................................................ 141 Keith Alfred Adolf Blake ............................................................................................................ 141 WATERPOLISIE: DURBANHAWE ............................................................................................. 142 WO KEITH BLAKE: TABLE BAY ............................................................................................... 143 MAINLINE: FREE STATE ........................................................................................................... 144 J & J Wepener (Welkom).......................................................................................................... 144 WORLD WAR 2: DESTRUCTION OF A RAILWAY STATION ................................................... 145 PRASA: DESTRUCTION OF A STATION IN PEACETIME: ROODEPOORT ............................ 146 DIE BOSPADDA: “CHRIS” & “KOBUS”.................................................................................... 147 Frans Bedford Visser ................................................................................................................ 147 DIAGRAM VAN CHRIS & KOBUS .............................................................................................. 147 “Chris”....................................................................................................................................... 149 “Kobus” ..................................................................................................................................... 150 ANGOLA: ARMORED DRESINE ................................................................................................ 150 RHODESIAN RAILWAYS ........................................................................................................... 151 NONGQAI TRUST ....................................................................................................................... 152 KRYGSGESKIEDENIS ................................................................................................................ 154 ANGLO BOER WAR: CHILDREN IN WAR ................................................................................ 154 Jennifer Bosch.......................................................................................................................... 154 ABO: MY FAMILIE IN DIE HARRISMITH KONSENTRASIE KAMP .......................................... 167 HB Heymans ............................................................................................................................ 167 ONS WAS BLÊRRIE GOED! ...................................................................................................... 168 Lt kol At Spies .......................................................................................................................... 168 DIENS OP DIE GRENS WAS NIE KINDERSPELETJIES NIE.................................................... 172 Koos de Wet ............................................................................................................................. 172 CZESLAWA KWOKA .................................................................................................................. 177 13 opmerkings .................................................................................................................................................... 178
BOY FROM PONGOLA, KILLED IN OVAMBOLAND ................................................................ 180 BEGRAAFPLAAS OOSTERGAARDE HARDERWIJK: ERMELO: NEDERLAND .................... 186 Veteraan Ruud Slaagen ........................................................................................................... 186 2021: REMEMBRANCE DAY CELEBRATIONS: PIETERMARITZBURG ................................. 187 Col Logan Govender ................................................................................................................ 187 2021: POLICE GRAVES: VETERANS DAY PRETORIA ............................................................ 188 8 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Charles Ross ............................................................................................................................ 188 •
No 2498(M) Lance Corp F Deverell*: Shot in Skirmish at Nooitgedacht ............................ 188
•
JC Benade* & No 12003 Lieut LJ Havemann .................................................................... 189
•
SJ Van Niekerk* & Const JHB Rucrtp* (?) ......................................................................... 189
•
L/Sgt JA du Preez* & Maj EBU Pryce* ............................................................................... 190
2021: SOUTH AFRICAN INDIAN MILITARY COMMEMORATION SERVICE ........................... 190 REMEMBERANCE DAY PRETORIA .......................................................................................... 194 Veteran Paul Els....................................................................................................................... 194 SAP-TIN EREROL | SAP COIN ROLL OF HONOUR ................................................................. 194 SA POLICE.................................................................................................................................. 197 ROLL OF HONOUR: RHODESIAN BUSH WAR ........................................................................ 197 1961 - 1981 .................................................................................................................................. 197 1979 – 1989: KOEVOET SE EREROL ........................................................................................ 199 INTELLIGENCE | INTELLIGENSIE ............................................................................................. 202 INLEIDING: KOL RODOLPH ABEL (KGB) ................................................................................ 202 Rudolf Abel ................................................................................................................................. 203 Wikipedia .................................................................................................................................. 203 OFF TO JAIL: COL RUDOLPH IVANOVICH ABEL: KGB ......................................................... 212 VAN DIE REDAKSIE ................................................................................................................... 213 •
OOGGETUIEVERSLAE VAN TERREURDADE GESOEK ................................................ 213
•
FOTO SONONDER OP 31 DESEMBER 2021 .................................................................. 213
•
EIE SAP SUB-KULTUUR EN TRADISIES ......................................................................... 213
HUMOR IN UNIFORM …. DIE POLISIE “VAN” LAAI MY OP.................................................. 215 Brig Theo Kleynhans ................................................................................................................ 215 JOHANNESBURG: “BOETEBESSIE” ....................................................................................... 216 POLICE SOCIAL EVENTS .......................................................................................................... 217 CAPTAIN RAMSAWAK SUNKER CELEBRATES HIS 82nd BIRTHDAY ................................. 217 Col Logan Govender ................................................................................................................ 217 •
Contribution by Colonel Naleen (Jiles) Maharaj ................................................................. 218
LETTERS | BRIEWE ................................................................................................................... 219 •
Jaco N Steenkamp ............................................................................................................. 219
•
Another JJ Naude' .............................................................................................................. 219
POLISIEDAS ............................................................................................................................... 220 Japie de Jager .......................................................................................................................... 220 MEDALS GEN KLEINHAUS ....................................................................................................... 220 Paul du Preez ........................................................................................................................... 220 NAWOORD.................................................................................................................................. 221 SLOT | END ................................................................................................................................. 222 9 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
ELEKTRONIESE BEDIENING Pastoor Koot Swanepoel “... As julle gee, sal julle ontvang. Julle gawe sal na julle terugkom in volle maat, ingestamp, geskud om plek vir meer te maak, tot oorlopens toe vol. Met watter maat julle ook al meet – klein of groot – dit sal gebruik word om te meet wat julle sal terugontvang.” [Lukas 6:38 NLV] In die laat negentiende eeu het 'n parlementslid na Skotland vertrek om 'n belangrike toespraak daar te lewer. Hy het met die trein na Edinburgh gereis en van daar af 'n perdekar suidwaarts na sy bestemming toe geneem. Die paaie was egter sleg en die perdekar het in die modder vasgeval. 'n Skotse plaasseun het tot sy redding gekom en hom gehelp om die perdekar weer op die pad te kry. Die parlementslid het die seun gevra hoeveel hy hom vir sy moeite skuld. “Niks,” het die seun geantwoord. “Is jy seker?”, het die politikus gevra, maar die seun het betaling geweier. “Wel, is daar enigiets wat ek vir jou kan doen? Wat wil jy word wanneer jy groot is?” Die seun het geantwoord: “Ek wil 'n dokter word.” Die parlementslid het aangebied om die jong Skotse seun te help om universiteit toe te gaan en wonder bo wonder sy belofte gestand gedoen. Meer as 'n halfeeu later was Winston Churchill dodelik siek aan longontsteking terwyl hy 'n konferensie in Marokko bygewoon het. 'n Nuwe “wondermiddel” is aan hom toegedien, 'n middel genaamd penisillien wat deur sir Alexander Fleming ontdek is. Jy het reg geraai: Fleming was die jong Skotse seun wat die parlementslid te hulp gesnel het. Die parlementslid was niemand anders nie as Randolph Churchill, Winston Churchill se pa. Ja, wat jy saai, sal jy maai. Wanneer God dus vir jou sê om 'n saad van barmhartigheid in iemand anders se lewe te saai, is dit omdat Hy 'n oes van seën, wat vir jou iewers langs die pad wag, het.
10 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
VOORWOORD | FOREWORD
HB Heymans WELKOM Baie welkom by hierdie unieke uitgawe propvol stories en geskiedenis! Ek sit so en dink: Ek hou baie van parades, medaljes, kentekens, rangtekens en heraldiek. Ek het ‘n paar items op die hart: VERWERWING VAN ORDES, DEKORASIES EN MEDALJES Hier verskyn genl-maj RJ ‘Bobby’ Palmer, kyk na sy netjie uniform deur ‘n snyer gemaak. Hy het verskillende ordes, dekorasies, medaljes verwerf en is eervol vermeld – Die CVO, KPM, Die Amerikaanse Brons Ster, die DSO met twee balkies pryk op die bors! Hy kon sy medaljes met trots dra! Kyk hoe lyk die misdaad in die RSA: Staatskaping, gewone ernstige misdaad in Pretoria stad. Dis lewensgevaarlik in sentraal Pretoria! ‘n Kollega vertel my dis ook lewensgevaarlik om ‘n foto van die Roodepoortstasie te neem! Ek glo hom! Dis gevaarlik om foto’s van grafte in die Heldeakker te neem. Kyk net hoe lyk ons spoorwegstasies! Waar is die polisie?
Kan ‘n polisie generaal vandag met sy bors vol medaljes hul werklik met trots dra; en behaaglik terugsit en dink: “Die polisiediens hardloop klopdisselboom!” Kyk na die telkaart: Na ‘n paar jaar is niemand sover vir staatskaping aaangekla nie! Watter werklike waarde kan mens vandag aan ons medaljes heg? Kyk wat skree die koerantberigte uit:
KZN’s top police officers were ‘missing’ during looting, says Durban chamber of commerce CEO BY DES ERASMUS ‘There were no police. Metro confirmed to me there was no public order policing. I have no idea why. By then the commissioner and some of his other generals were not answering their phones, their phones were off,’ Durban Chamber of Commerce and Industry CEO Palesa Phili testified in 11 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Umhlanga on the fourth day of the South African Human Rights Commission hearings into the July unrest. Lees verder deur te klik op die skakel: https://www.dailymaverick.co.za/article/2021-11-18-kzns-top-police-officers-were-missing-duringlooting-says-durban-chamber-of-commerceceo/?utm_medium=email&utm_campaign=ME%20TGIF%2019%20November%20Uber&utm_cont ent=ME%20TGIF%2019%20November%20Uber+CID_de3214a4cd919d427547fa30690a1938&ut m_source=TouchBasePro&utm_term=KZNs%20top%20police%20officers%20were%20missing% 20during%20looting%20says%20Durban%20chamber%20of%20commerce%20CEO EDITORIAL Good morning, Colombia: Kidnappings, assassinations and corruption – SAPS is a systemic threat to SA “... criminal behaviour by top SAPS leadership has severely damaged the standing and reputation of the SAPS and ordinary hard-working members.” “The torn and tattered reputation of the SAPS at present puts us all, including honest cops, in massive danger”. https://www.dailymaverick.co.za/article/2021-11-19-good-morning-colombia-kidnappingsassassinations-and-corruption-saps-is-a-systemic-threat-tosa/?utm_medium=email&utm_campaign=ME%20TGIF%2019%20November%20Uber&utm_conte nt=ME%20TGIF%2019%20November%20Uber+CID_de3214a4cd919d427547fa30690a1938&ut m_source=TouchBasePro&utm_term=Good%20morning%20Colombia%20Kidnappings%20assas sinations%20and%20corruption%20%20SAPS%20is%20a%20systemic%20threat%20to%20SA Bevel en beheer – leierskap kom van ‘bo’. Die manne op die grond MOET TROTS wees op hul generaals en ander senior offisiere! So, wat help al die medaljes op di bors as jy geweeg is, en te lig gevind is? Gooi dit in ‘n laai! Mens moet jou ordes, dekorasies en medaljes met trots dra – dis jou CV!
SAPS SE KENTEKEN Ek sit en dink aan die SAPS se kenteken – die ou SAPaalwyn het heraldies niks met die nuwe polisie te make nie! Kyk na die South African Constabulary se kenteken: Die leeu trap die slang – sonde en misdaad – vas! Ek wens ons kan ‘n beter SAPS-kenteken kry met meer toepaslike simboliek! Miskien spoor dit die polisie aan tot beterdienslewering!
Welkom en lekker lees!
12 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NOTICE BY OUR FRIEND JIM HOOPER
On 17/10/2021, my book Koevoet – Experiencing South Africa’s Deadly Bush War was sent to many people on WhatsApp and Facebook. Someone had taken the Amazon eBook edition and converted it to a PDF file and shotgunned it around South Africa. There has been a ripple effect, with people sending it on to friends who shared it with friends who shared it with friends. According to Amazon, this could only have been done by an experienced computer programmer and hacker. It may not seem important to most people, but this book and two others constitute what might be called my pension. The names of two people have been suggested but whoever it is knows how to cover his electronic spoor with anti-tracking. It can be seen on my website under “Other Book Reviews.” jimhooperbooks.co.uk 13 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
VOORBLAD EN LOOPBAANOORSIG: MNR JOHAN MOSTERT Ek beskou die drie jaar (1987 tot 1989) as hoof van die Inligtingsgemeenskap van Suid-Afrika se intelligensieproduksie as die hoogtepunt van my loopbaan. In dié tyd het ek die geleentheid gehad om President PW Botha en die Staatsveiligheidsraad (SVR) bykans elke tweede Maandag van die jaar persoonlik voor te lig. In die hoedanigheid het ek ook vergaderings van die Koördinerende Intelligensiekomitee (KIK) bygewoon en later as uitvoerende sekretaris van die KIK gedien tot 1994. ‘n Tweede hoogtepunt was die vier jaar (1990 tot 1994) as hoof van die Veiligheidsekretariaat wat my in staat gestel het om SVR vergaderings eerstehands te beleef. Ek het die verantwoordelikheid vir die agenda en administrering van die Raad oorgeneem by lt. genl. Charles Lloyd. ‘n Derde hoogtepunt was my twee jaar (1990 tot 1991) as hoof van NI se Nasionale Intelligensieakademie (NIA). Dit was ‘n hoogs bevredigende ervaring. Ek het hierdie pos tesame met die Veiligheidsekretariaat en die KIK hanteer. ‘n Vierde hoogtepunt was om as NI se verteenwoordiger in die Sekretariaat van die Sub-raad vir Intelligensie van die Tydelike Oorgangsraad te dien (1993 tot 1994). Die Sub-raad was verantwoordelik vir die ontwerp van die nuwe intelligensiebedeling. Ek het in 1970 as navorser by die destydse Buro vir Staatsveiligheid (BvS) aangesluit. Hoewel ek ‘n groot deel van my loopbaan in die interdepartementele omgewing deurgebring het, het NI my eerste liefde gebly. Ek het in NI “afgetree” as hoofdirekteur Spesiale Dienste wat die Veiligheidsekretariaat, die KIK en ander dienste ingesluit het. In 1995 is ek aangestel as hoof van die National Intelligence Estimates Board (NIEB), die ekwivalent van die Tak Nasionale Vertolking(TNV) van die SVR in die vorige bedeling. Nadat ek in 2000 te kenne gegee het dat ek wil aftree, is ek versoek om behulpsaam te wees met die skepping van die South African National Intelligence Academy (SANAI) in Mafikeng waar ek gebly het tot my formele aftrede in 2005. Daarna het ek periodiek as konsultant vir opleiding opgetree.
14 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1937 KERSFEES |CHRISTMAS
15 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
16 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Genl Smuts met ‘n NONGQAI in die hand! 17 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
18 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1908’s: INTERDEPARTEMENTELE INTELLIGENSIE: DIE TNV Johan Mostert Die Intelligensiegemeenskap (IG) het ‘n sleutelrol gespeel in die bestendiging van Suid-Afrika gedurende die onstuimige tagtigerjare van die vorige eeu toe die aanslag teen die destydse staatkundige bestel op sy felste was. Die kabinet en die veiligheidsgemeenskap is deurlopend en omvattend op die hoogte gehou van die veiligheidsituasie in die binne- sowel as buiteland. Gedurende die 1980s het die voorsiening van interdepartementele intelligensie onder die sambreel van die Koördinerende Intelligensiekomitee (KIK) geskied. Die KIK het bestaan uit die hoofde van die Nasionale Intelligensiediens (NI), die Veiligheidstak (VT) van die Suid-Afrikaanse Polisie (SAP) en die Afdeling Militêre Inligting (MI) van die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW). Die Departement van Buitelandse Sake (BS) is op ‘n vaste grondslag gekoöpteer. Die direkteur-generaal van NI, dr. Niel Barnard, was die permanente voorsitter. Die KIK was verantwoordelik vir die koördinering van verskeie aspekte van die intelligensiebedryf in Suid-Afrika, waaronder teen-spioenasie, sekerheid, skakeling met buitelandse dienste, ens. Die voorbereiding en verspreiding van interdepartementele intelligensieprodukte was een daarvan. Dit is hierdie aspek wat vervolgens aan die orde gestel word. AGTERGROND Gedurende die sestigerjare van die vorige eeu was die Veiligheidspolisie en die Weermag verantwoordelik vir die bedryf van intelligensie. Elke departement het intelligensie egter vanuit sy eie lynfunksionele perspektief vertolk en onnodige duplisering het ook voorgekom. Daar was duidelik ‘n behoefte aan ‘n sentrale inligtingsorganisasie om inligting te koördineer. Om die leemte te vul is ‘n Staatsveiligheidskomitee met ‘n werkkomitee in 1963 die lewe geroep. Na twee jaar is bevind dat hierdie organisasie nie doeltreffend funksioneer nie en is dit vervang deur ‘n Inligtingskoördineringskomitee. Aan die einde van 1966 is die inligtingsopset weereens in hersiening geneem en is die Koördineringskomitee op sy beurt vervang deur die Staatsveiligheidsadviesraad (SVAR) met ‘n vaste sekretariaat, die Afdeling Inligtingskoördinasie (AIK). Dit was duidelik dat ook die SVAR en die AIK nie kon voldoen aan die eise van ‘n doeltreffende inligtingsdiens nie en teen die helfte van 1968 het dit duidelik geword dat die aangewese oplossing geleë is in die skepping van ‘n sentrale inligtingsorgaan. Dit het daartoe gelei dat die eerste minister, mnr John Vorster, sy goedkeuring geheg het aan die totstandkoming van ‘n volwaardige staatsdepartement om as sentrale inligtingsorgaan te dien, die Buro Vir Staatsveiligheid (BvS). Die Buro het op 1 Mei 1969 by wyse van proklamasie tot stand gekom met genl. HJ (Lang Hendrik) van den Bergh aan die stuur. Steeds het die onenigheid in die IG voortgeduur. Dit was veral die Weermag en die Buro wat koppe gestamp het. Dit het die eerste minister genoop om in 1969 ‘n Kommissie van Ondersoek na aangeleenthede betreffende die Veiligheid van die Staat, algemeen bekend as die Potgieterkommissie, in te stel. Na aanleiding van regter Potgieter se verslag waarin hy bevind het 19 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
dat die Buro ‘n sentrale rol te vervul het, is die Wet op Veiligheidsinligting en die Staatsveiligheidsraad No. 64 van 1972 deur die Parlement aanvaar. Wat die bedryf van inligting betref, het die wet soos volg bepaal: 2. Werksaamhede en pligte van die Buro met betrekking tot veiligheidsinligting.- Dit is die funksie en plig van die Buro, behoudens die bepalings van artikel 3 (a) om nasionale veiligheidsinligting in te samel, te evalueer, te korreleer en te vertolk ten einde(i) ‘n bedreiging of potensiële bedreiging vir die veiligheid van die Republiek op te spoor en te identifiseer; (ii) die Minister oor so ‘n bedreiging in te lig; (b) (c) om ter oorweging van die Raad ‘n nasionale inligtingswaardering betreffende enige bedreiging vir die veiligheid van die Republiek op te stel en te vertolk, en in hierdie verband om die Raad van enige ander inligting in kennis te stel wat tot sy beskikking is en wat staatsbeleid betreffende bekamping van so ‘n bedreiging kan beïnvloed; (d) om ‘n beleid betreffende nasionale veiligheidsinligting vir goedkeuring aan die Raad te formuleer, en om, na ooreg met die staatsdepartemente aan wie enige aspek van die handhawing van die veiligheid van die republiek toevertrou is, die vloei van veiligheidsinligting tussen daardie departemente te koördineer; (e) om aanbevelings aan die Raad oor inligtingsprioriteite te doen. Ook dié wetgewing kon nie daarin slaag om vrede in die intelligensiegemeenskap te bewerkstellig nie. Steeds was dit veral die Weermag wat geskop het teen die sentrale rol van die Buro. Die wedywering en wrywing het so ‘n omvang aangeneem dat president PW Botha gelas het dat die intelligensiedienste byeen moet kom om hulle onderlinge verskille uit te stryk. ‘n Koördinerende Intelligensiekomitee (KIK) word geskep met die doel om die intelligensiegemeenskap te koördineer, maar op sy eerste vergadering op 28 Januarie 1980 het dit geblyk dat onversoenbare verskille steeds bestaan. DIE SIMONSTAD BYEENKOMS Na aanleiding van die onenigheid het pres. Botha nogeens opdrag gegee dat die verskille uitgestryk moet word. Na aanleiding van sy opdrag is ‘n byeenkoms van ‘n vergrote KIK van 14 tot 19 Januarie 1981 in die Admiraliteitshuis van die SA Vloot in Simonstad gehou. Teenwoordig was die hoofde van die Nasionale Intelligensiediens, die SA Weermag se Afdeling Militêre Inligting (AMI), die Veiligheidstak (VT) van die SA Polisie en ‘n verteenwoordiger van die Departement van Buitelandse Sake. Die direkteur-generaal van NI, dr. Niel Barnard, die mees senior lid, het as voorsitter opgetree. Lt. genl. André Van Deventer, wat later Sekretaris van die Staatsveiligheidsraad sou word, was as waarnemer van die kantoor van die eerste minister teenwoordig. Die departementshoofde was ook vergesel van ondersteuningspersoneel. Die rol van NI as sentrale intelligensie-organisasie was op die spel. Dr. Barnard, wat slegs enkele maande voor die byeenkoms direkteur-generaal van NI geword het, was op die verdediging. NI het op daardie stadium nie die aansien gehad wat hy later verwerf het nie. Die ander twee hooffigure, lt. genl. PW van der Westhuizen (SAW) en lt. Genl. Johan Coetzee (SAP), was ervare operateurs in die intelligensiebedryf. Die uiteinde was dat hy onvermydelik enkele toegewings moes maak. Oor die agtergrond en dinamiek van die byeenkoms skryf dr. Barnard meer uitvoerig in die hoofstuk Die Slag van Simonstad in sy boek Geheime Revolusie – Memoires van ‘n Spioenbaas. 20 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Een van die kernsake by die bespreking, was die produksie van nasionaal strategiese intelligensie. Die Weermag het, nieteenstaande wetgewing, steeds beswaar geopper omdat hierdie kardinale funksie aan NI opgedra is. Uiteindelik het NI onder groot druk van die res van die vergadering ingestem dat ‘n interdepartementele paneel, verantwoordelik aan die KIK, en nie aan NI nie, geskep kon word om nasionaal strategiese intelligensie te bedryf. So het die Tak Nasionale Vertolking (TNV) as ‘n tak van die Sekretariaat van Staatsveiligheidsraad (SSVR), sy beslag gekry. Die skepping van die TNV het NI egter in sy wese aangetas. Sy statutêre lynfunksie as sentrale intelligensie-orgaan is hom by wyse van ‘n besluit deur amptenare ontneem. Die wet soos hierbo aangehaal, is omseil. Die unieke funksies wat in artikel 2 van die wet aan NI toegeken is, is sonder enige wetswysiging of proklamasie oorgedra aan die TNV. Aan die einde van 1981 is ‘n interdepartementele werkgroep onder voorsitterskap van mnr. Cor Bekker, hoofdirekteur navorsing van NI, deur die KIK opdrag gegee om met ‘n praktiese voorstel vorendag te kom vir die implementering van die TNV. Deelnemers was onder andere mnre. Mike Louw en George Grewar van NI, brig. Neels van Tonder en kol. Jan Erasmus van Militêre Inligting, brig. Jan du Preez van die Veiligheidstak en mnr. Dawie du Plessis van Buitelandse Sake en Inligting. Na vele toutrek-sessies is die voorstelle aan die KIK voorgelê en goedgekeur. Op 4 Januarie 1982 het die TNV met sy werk begin. Hoewel die TNV in burokratiese omstredenheid gebore is, het hy vanaf sy totstandkoming tot met sy ontbinding in 1989, ‘n benydenswaardige tradisie van professionele uitnemendheid opgebou. Die verteenwoordigers van die onderskeie departemente wat in die produksie strukture gedien het, was professionele intelligensie operateurs en was nie gekniehalter deur die burokratiese omstredenheid elders in die IG nie. DIE TAK NASIONALE VERTOLKING (TNV) Die TNV het uit die volgende interdepartementele produksiestrukture bestaan: • ‘n Vertolkingspaneel wat nasionaal strategiese intelligensie aan die kabinet, die Staatsveiligheidsraad (SVR), strategiese beplanners in die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel (NVBS) en staatsdepartemente voorsien het; • ‘n Nasionale Gesamentlike Inligtingsentrum (NASGIS) wat gekoördineerde intelligensie vir operasionele beplanning en uitvoering geproduseer het. Die NASGIS was ‘n substruktuur van die TNV-vertolkingspaneel wat aanvanklik deur die SSVR bedryf is maar in 1987 by die TNV ingeskakel is; • ‘n Situasiekamer om die staatshoof, pres. PW Botha, deurlopend ingelig te hou oor die veiligheidsituasie gedurende die Nasionale Noodtoestand (NNT). Die situasiekamer is in 1986 geskep. Die TNV-vertolkingspaneel was oorhoofs verantwoordelik vir die bedryf van die situasiekamer; en • Spesiale werkgroepe volgens behoefte om inligting oor spesifieke sake te koördineer. DIE VERTOLKINGSPANEEL Die TNV-paneel het bestaan uit ervare intelligensie navorsers uit al die lede van die IG wat daagliks byeen gekom het om intelligensieprodukte pasklaar te maak vir besluitnemers op die hoogste vlakke in die regering. In sy handleiding is die doel van die TNV soos volg verwoord: “...om nasionaal 21 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
gekoördineerde veiligheidsinligting volgens behoefte aan goedgekeurde staatsinstellings te voorsien.” Die volgende funksies is geïdentifiseer: • Om as finale interdepartementele klaringsforum vir veiligheidsinligting in die RSA te dien; • Om doelmatige en tydige inligtingsprodukte ooreenkomstig die vereistes van die kliënt te voorsien; • Om te verseker dat al sy produkte sover moontlik in nasionale konteks geplaas word; en • Om die inligtingsprodukte aan goedgekeurde kliënte te versprei. Die TNV het in sy werksaamhede deurlopend gestrewe na intellektuele integriteit. Groot klem is geplaas op eerlikheid, feitelike korrektheid en logika. Die primêre doel was om die kabinet en die regering ingelig te hou oor die aard van die bedreiging, die omvang daarvan sowel as die intensiteit. Die TNV handleiding het sy vertolkingstaak soos volg uitgespel: “’n Vertolking [wat] ten doel het om die gegewens ter hand in groter perspektief te plaas, maw ‘n besinning oor die betekenis van die saak wat onder aandag gebring word. Die bedreigingsrelevansie moet afsonderlik uitgespel word. ’n Vooruitskouing van dit wat moontlik of waarskynlik sal ontwikkel. Lg. aspek kan soms egter moeilik van voorgaande geskei word.” Die gesamentlike vertolking het soms tot ernstige verskille gelei. Meeste van die verskille was die gevolg van verskillende lynfunksionele benaderings. Hierdie verskille en die heftige debatte wat daar rondom gevoer is, het egter wesenlik bygedra tot die verhoging in die gehalte van die vertolking. PRODUKTE Die TNV het ‘n reeks produkte ontwikkel en het bestaan uit die volgende: Die Nasionale Inligtingswaardering (NIW). Die NIW was die vlagskip produk van die TNV. Dit is jaarliks gepubliseer en was ‘n omvattende evaluering van die stand van die bedreiging teen die status quo in Suid-Afrika, tesame met ‘n vooruitskouing. Dit was ‘n omvangryke projek. ‘n Spesiale werkgroep van senior intelligensie-analiste onder leiding van die TNV het daaraan gewerk. Die projek het begin met die vasstelling van ‘n produksie-agenda. Volgens ‘n tydrooster moes departemente navorsingsinsette indien wat intens deur die projekspan bespreek is. Lede kon die hulp van die departemente inroep wanneer hulle nie self oor detail kennis van ‘n onderwerp beskik nie. Nadat konsensus deur die werkgroep bereik is, is die inset eers weer terug verwys na die departemente vir finale kommentaar voordat dit finaal as ‘n boublok van die NIW aanvaar is. Nadat al die boublokke voltooi is, wat ses weke en meer geduur het, was die groot taak om alles in ‘n saamhangende geheel saam te voeg. Prioriteite moes bepaal en tendense geïdentifiseer word. Vergelykings moes met vorige NIWs getref word om te probeer bepaal of die aanslag op elke terrein sowel as in die geheel toegeneem of afgeneem het. Daarna is dit eers deur die TNV-paneel en die KIK goedgekeur voordat dit aan die SVR voorgedra is. Daarna is dit aan goedgekeurde kliënte beskikbaar gestel. Die eerste NIW is in 1974 deur NI (destyds die Buro vir Staatsveiligheid – BvS) geproduseer. Omdat dit die eerste projek van sy soort was, is gepoog om so volledig moontlik ‘n voorraadopname te maak van die totale veiligheidsituasie sodat dit as ‘n verwysingsraamwerk kan dien vir opvolgende 22 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NIWs. Dit het meer as agthonderd bladsye beslaan. Dit is mettertyd beduidend afgeskaal omdat dit deur die verloop van die jaar aangevul is met bykomende produkte. Situasierapporte (sitrappe). Hierin is bepaalde onderwerpe van veiligheidsbelang behandel en aan alle lede van die SVR en ander belanghebbendes versprei. Die sitrappe is dikwels gebruik vir voorligtings en inligtingsinsette vir strategieformulering. Studiestukke. Hierdie dokumente was in-diepte studies oor spesifieke onderwerpe. Dit het ook as verwysingsraamwerke gedien vir opvolgende sitrappe. Ad hoc dokumente. Hierdie was dokumente wat voorberei is vir spesifieke kliënte asook vir voorligtings en monitorverslae. Die TNV se jaarverslag vir 1986 gee ‘n aanduiding van die volume wat gedurende die jaar gelewer is: Die NIW, 13 studiestukke, 60 spesiale situasierapporte, 138 situasierapporte, 22 SVR voorligtings en ‘n onbekende aantal SVR-Werkkomitee voorligtings. Daarbenewens het die situasiekamer van die president die daaglikse situasieskets vir die president opgestel. Die in-diepte studies het ingesluit onderwerpe soos waarderings van die situasies in die buurlande en die TBVC state, beplande revolusionêre aktiwiteite en versetaksies vir 1986, en die ANC se strategiese riglyne vir 1986. Die regering is dus voldoende ingelig en van vroeë waarskuwing voorsien. Die primêre kliënt van die TNV was die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel (NVBS). Dit het ingesluit die president en die SVR, die Werkkomitee (WK) en Kernwerkkomitee (KWK) van die SVR, die SSVR en al sy vertakkinge, interdepartementele taakgroepe, en die Nasionale Gesamentlike Bestuursentrum (NGBS). Nie-veiligheidsdepartemente is ook van relevante inligting voorsien. Die WK het bestaan uit die direkteurs-generaal (DGs) van hierdie departemente en die KWK was ‘n dagbestuur bestaande uit die DGs van die veiligheidsdepartemente. BEDREIGINGSPERSEPSIE In die openbare media is die “sekurokrate” dikwels daarvan beskuldig dat hulle “‘n rooi gevaar agter elke bos sien”. Dit is ‘n wanopvatting. Oor die konsepte totale aanslag en kommunisme het die TNV deurlopend ‘n genuanseerde perspektief behou. Die staat is inderdaad op alle terreine van die samelewing uitgedaag deur self-verklaarde revolusionêre agente. Daar kan geen twyfel bestaan dat, vir sover dit die spektrum van die aanslag betref, dit ‘n totale aanslag was nie. Die TNV het dit deeglik gemotiveer en was nie van oordeel dat kommunisme die enigste dryfkrag was nie. ‘n Veelheid van rolspelers, ingesluit “welmenende” Westerse lande, met eie agendas en beskouinge oor die doel en wyse van verandering, was geïdentifiseer en oor gerapporteer. Vanaf 1987 het die TNV met groter dringendheid begin waarsku dat die patroon van die aanslag teen die status quo begin verander. Die aandag van die SVR is daarop gevestig dat, aanvullend tot die revolusionêre aanslag, die pendulum al sterker in die rigting van ‘n onderhandelde skikking swaai. Aan die begin van 1988 is die regering reeds omvattend voorsien van die ANC se toe nog geheime besinning oor konstitusionele riglyne vir ‘n toekomstige bestel in Suid-Afrika. As voorbeeld van wat die TNV onder die regering se aandag gebring het, dien die volgende transparant, voorsien deur NI, wat gedurende 1988 aan die SVR voorgehou is: 23 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Die transparant toon onomwonde dat die IG wel deeglik bewus was van die geskakeerdheid van pogings om die status quo in Suid-Afrika omver te werp. NI was die dryfkrag agter hierdie komprehensiewe insig. Ruimte ontbreek om die kompleksiteit van die situasie te hanteer. Hoewel die TNV as “tregter” vir die strategiese produksie van die IG gedien het, is nie alle intelligensie deur daardie kanaal aan die regering voorsien nie. Individuele departemente het steeds uiters delikate intelligensie direk aan hulle politieke hoofde besorg. In hierdie verband is NI se gesprekke met die latere president Mandela ‘n voorbeeld. Deeglike navorsing het die TNV se produkte onderlê. Minder bekend, is dat die IG oor een van die grootste sosiaal-wetenskaplike navorsingsnetwerke in die destydse Suid-Afrika beskik het. Net die navorsingsvermoë van NI alleen het oor ‘n personeel van meer as ‘n honderd beskik. In die Veiligheidstak en Militêre Inligting was daar ook uitgebreide navorsingskomponente. Buitelandse Sake het grootliks staat gemaak op hulle lessenaarbeamptes en ambassadeursverslae. VERSPREIDING Die TNV het die geleentheid gehad om sy produkte direk aan die hoogste vlakke van besluitneming voor te dra. Die hoofde van die TNV, en na 1988 die HIIK, het bykans elke tweede Maandag van die jaar die geleentheid gehad om die SVR persoonlik voor te lig. Oor gespesialiseerde onderwerpe is ‘n kundige uit die departemente verkry om die voorligting te behartig. Ad hoc voorligtings deur ‘n 24 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
verskeidenheid kliënte is ook dikwels aangevra. In die afwesigheid van die hoofde wat voorligtings hanteer het, het die adjunk-hoofde ‘n belangrike rol gespeel as voorsitters van die produksievergaderings. Die voordragte aan kliënte het hoë eise gestel aan die hoofde. Nadat die TNV-produkte gefinaliseer is, moes dit vir voorligtingsdoeleindes voorberei word sonder om die inligting te kompromitteer. Lang studies moes soms tot enkele bladsye verkort word en transparante moes ontwerp en voorberei word. Die eerste hoof van die TNV was mnr. CJ (Cor) Bekker, hoofdirekteur navorsing van NI. Hy is opgevolg deur genl. maj. PF (Tienie) Groenewald van Militêre Inligting (MI) wat op sy beurt opgevolg is deur genl. maj. RPJ (Dolf) van Vuuren van die Veiligheidstak (VT) van die Polisie. Genl. Van Vuuren is opgevolg deur mnr. J (Johan) Mostert van NI en genl. maj. H (Hennie) Roux van die Weermag. In 1988 is mnr. Mostert deur die KIK aangestel as Hoof Interdepartementele Intelligensiekoördinering (HIIK) vir die oorhoofse bestuur van alle koördinerende interdepartementele bedryfstrukture onder die KIK se beheer. Dit het die TNV ingesluit. DIE TNV IN AKSIE Die daaglikse TNV paneel was ‘n intellektueel stimulerende ervaring. Die lede het elke oggend die inligtingsvergaderings van hulle departemente bygewoon en om tienuur het die paneel vergader. Vergaderings het begin met ‘n mondelinge uitruil van inligting wat die paneellede by hulle departemente bekom het. Daarna is navorsingsprodukte van die departemente ter tafel geneem. Hierdie produkte is sin-vir-sin, woord-vir-woord, onder die vergrootglas geplaas vir feitelike korrektheid en perspektief. Daar is dikwels ure spandeer aan ‘n enkele produk om die verskille uit te stryk. Ten spyte van die verhoogde drif, was die debatvoering altyd op ‘n beskaafde toon en het die departementele verteenwoordigers om die tafel in ‘n eenheid ontwikkel wat net op een doel ingestel was: die daarstel van ‘n professionele produk. Werkgroepe oor onderwerpe wat meer deeglike of deurlopende aandag geverg het, is na behoefte gevestig. Die verslae van die werkgroepe is aan die TNV voorgelê. Die TNV was nie altyd gewild by die navorsers van departemente nie. Spesialiste van die departemente is dikwels uitgenooi om aan die debatte deel te neem en die robuustheid van debatvoering by die TNV het hulle egter ontstem. Dit was veral in die werkgroepe oor Suidwes-Afrika waar soms harde woorde geval het. Reeds in 1982 is ‘n vaste werkgroep met NI as permanente voorsitter geskep om alle inligting oor die SWAkwessie te hanteer. ‘n Gesamentlike Inligtingsvertolkingsliggaam (SWAGIV), is ook in Windhoek onder voorsitterskap van die Veiligheidstak geskep. Die SWAGIV het aan die SWA-komitee in Pretoria verslag gedoen. Lg. het weer sy vertolkings deur die TNV gekanaliseer. Daarbenewens het NI ‘n situasiekamer aan die administrateur-generaal beskikbaar gestel. Terugskouend kan gekonstateer word dat die TNV, en daarmee saam die IG, trots kan wees op die uitstaande gehalte van die intelligensie wat aan die owerheid voorsien is. 25 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SAMESTELLING VAN DIE PANEEL Die TNV paneel het vroeg reeds ‘n eie karakter ontwikkel. ‘n Omvattende handleiding is opgestel en die langs dienende lid, die dekaan, het toegesien dat die kultuur van die TNV gehandhaaf en uitgebou word. Klein gebare soos die formele instelling van nuwe lede en die aanwys van die langsdienende lid as dekaan om om te sien na die TNV-kultuur het bygedra tot ‘n samehorigheidsgevoel onder lede ten spyte van skerp verskille. Die paneel het bestaan uit: ‘n hoof en adjunk-hoof en senior kundiges vanuit die IG. Die hoof en adjunk-hoof het tweejaarliks roteer. Hulle was altyd van verskillende departemente. Die bedoeling was dat hulle onafhanklik sou wees en dus nie departementele belange verteenwoordig nie. Die ander lede van die paneel was die volgende: twee senior verteenwoordigers elk van die Nasionale Intelligensiediens (NI), Militêre Inligting (MI), en die Veiligheidstak (VT), en een verteenwoordiger van die Departement van Buitelandse Sake (BS). Aanvanklik was daar ook een van die Spoorwegpolisie voordat dit ingeskakel is by die SAP. Die paneellede is na die TNV gesekondeer vir ‘n periode van twee tot vier jaar. Die hoof van die TNV (HTNV) was op hoofdirekteurs-/ genl. maj. vlak terwyl die departemente op direkteurs of adjunk-direkteursvlak, oftewel brigadier-generaals- of kolonelsvlak, verteenwoordig is. Soms het meer junior personeel met besondere kundighede ook departemente verteenwoordig. ‘n Professionele redaksionele span het die paneel bygestaan. Hulle het ‘n daadwerklike bydrae gelewer om die gehalte van die produkte te verhoog. Aanvanklik is voorsien dat die TNV ‘n integrale komponent van die Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad (SSVR) sou wees. Die hoof van die SSVR kon die TNV taak, maar oor die inhoud van die produkte het hy geen seggenskap gehad nie. Daarvoor het die TNV aan die KIK gerapporteer. Dit was dus ‘n matriks bestuursreëling. Die TNV se eerste setel was in die Robert Koch-gebou in die middestad van Pretoria. Kort daarna het dit ‘n gesamentlike tuiste met die SSVR gevind in Byron Place, Schubartstraat 320, Pretoria. Die TNV is logisties ondersteun deur die Tak Bestuursdienste van die SSVR waarvan mnr. AP Stemmet die hoofdirekteur was. ONTBINDING Op 29 Februarie 1988 het ‘n nuwe hoofstuk vir die IG aangebreek toe pres. Botha NI se wetlike status vir die bedryf van nasionaal strategiese intelligensie skriftelik herbevestig het. Dit het die TNV effektief van die SSVR ontbondel. Op dié datum het die president die volgende opdrag uitgereik wat die rol van NI as sentrale intelligensie-orgaan herstel het: “Die bedryf van nasionale veiligheidsinligting is, soos bepaal deur Wet 64 van 1972, die verantwoordelikheid van die Nasionale Intelligensiediens wat daarvoor verantwoording doen aan die Staatspresident. “Die Koördinerende Intelligensiekomitee (KIK) onder voorsitterskap van die Direkteur-generaal van die Nasionale Intelligensiediens bepaal, na gelang van behoefte en doenlikheid, insette verlang van departementele inligtingsinstansies tot die bedryf van nasionale veiligheidsinligting sowel as die koördinering daarvan. 26 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
“Die KIK word gemagtig om in die uitvoering van sy taak, ‘n voltydse intelligensiekoördineerder aan te stel vir die oorhoofse bestuur van alle koördinerende interdepartementele bedryfstrukture onder sy beheer. “Vir die doeleindes van die koördinering van departementele inligtingsinsette tot nasionale veiligheidsprodukte, en die nasionale vertolking daarvan, is die nasionale vertolkingsliggaam daargestel wat voortaan as staande subkomitee van die KIK funksioneer.” Soos reeds genoem, is mnr. Mostert, ‘n NI-lid wat op daardie stadium hoof van die TNV was, aangestel as HIIK om die TNV en al sy sub-organe te koördineer. Genl. Roux het by hom oorgeneem as hoof van die TNV. Die aanstelling van ‘n NI-lid, wat oorhoofs die koördinering behartig, was in ooreenstemming met die president se opdrag dat NI se nasionale koördineringsfunksie herstel moes word. Die HIIK is opgedra om die TNV en sy ander sub-organe na buite te verteenwoordig terwyl die hoof van die TNV hom sou toespits op die bestuur van die TNV paneel. Die HIIK was verder ook ingespan om algemene ondersteuningsdienste aan die KIK te lewer. Hy was onder meer opgedra om ondersoek in te stel na die rasionalisasie van die IG. Met die ontbinding van die TNV aan die einde van 1989, het NI sy wetlike verantwoordelikheid aanvaar vir die bedryf van nasionaal strategiese intelligensie. Om koördinering egter nie skade te laat ly nie, is ‘n Inligtingskoördineringsforum (IKF) onder voorsitterskap van NI as ‘n subkomitee van die KIK geskep. Dit het bestaan uit hoofdirekteure uit die IG. Die IKF het op sy beurt weer verdere subkomitees vir buite- en binnelandse veiligheidsaangeleenthede geskep waarvan NI die permanente voorsitterskap beklee het. Die substrukture van die IKF het die TNV vervang. Die finale verantwoordelikheid vir nasionaal strategiese intelligensie het egter, soos die wet dit vereis, voortaan by NI berus. Die DG van NI is opgedra “om tot ‘n aanvaarbare vergelyk te kom met ander inligtingsbedrywende departemente oor die wyse waarop hulle met die Diens kan saamwerk ter uitvoering van sy wetlike opdrag. Hieroor en oor die stand van inligtingstrukture moet die DG van NI jaarliks aan die SVR verslag doen.” Dat nasionaal strategiese intelligensie na 1990 steeds effektief bedryf is, blyk uit ‘n toespraak van die direkteur-generaal van NI, dr. Niel Barnard, aan senior NI-lede op 26 April 1991: ”In terme van die insette by die hoogste raadsale van Suid-Afrika, wil ek my vanmiddag aanmatig om te sê dat daar sekerlik in hierdie tydperk in 1991 in die hele wêreld min, indien enige, intelligensiedienste is wat die inspraak het in beleidsformulering wat lede van hierdie Diens [NI] tans op verskillende forums het. Dit word nie net gedoen by verskillende forums waar voorligtings gedoen word nie, dit word ook gegee in terme van direkte kontak met ministeries en mense wat besluite in dié verband moet neem. Dis eintlik die hoogste doelwit wat ‘n intelligensiediens kan nastreef, om inligting te hê en om toegang te hê sodat veiligheidsinligting sentraal kan staan in die uiteindelike besluitneming oor die land se toekoms.” Die verandering het nie deel gevorm van die ontbondeling van die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel (NVBS) deur pres. FW de Klerk nie. Dit is deur ‘n sameloop van omstandighede dat die prosesse aan die einde van 1989 gelyktydig plaasgevind het. Die TNV was reeds gedurende pres. Botha se tyd geoormerk om aan die einde van die TNV-voorsitter se termyn te ontbind. 27 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
DIE NASGIS Die NASGIS-stelsel het ‘n onontbeerlike rol gespeel om daagliks ‘n omvattende inligtingsoorsig te verskaf van die ontvouende onrussituasie in die land. Hierdie landwye dekking het die veiligheidsmagte in staat gestel om hulle vingers deurlopend op die pols van die veiligheidsituasie op die grond te hou. Sodoende kon tendense betyds geïdentifiseer en teenmaatreëls beplan word. Daarmee saam is waardevolle intelligensie vir operasionele doeleindes op nasionale-, streeks- en plaaslike vlak beskikbaar gestel. Om die rol van die NASGIS na behore te verstaan, moet daar eers kortliks gekyk word na die landwye ontplooiing van die NVBS. Vir die doel van die bekamping van die revolusionêre aanslag, is Suid-Afrika in 11 streke, Walvisbaai ingesluit, verdeel volgens die grense van die SAW se kommandemente. In elke streek was ‘n Gesamentlike Bestuursentrum (GBS) om departementele koördinasie te bewerkstellig. Streke het dit nodig gevind om sub-GBSe en mini-GBSe te stig, en in dorpe en stede is Plaaslike Bestuursentra (PBSe) geskep. Daar was altesaam 309 PBSe in SuidAfrika. Die NASGIS was ‘n integrale deel van die NVBS. Sy doel was om veiligheidsinligting vir operasionele doeleindes op al die vlakke - nasionaal, streek en plaaslik - van die NVBS te verskaf. Die NASGIS-strukture het bestaan uit koördineringskomitees “om lopende inligting binne die verwysingsraamwerk van die rewolusionêre aanslag te bedryf”. In ‘n memorandum van die NVBS is die rol van die NASGIS soos volg beskryf: “Die bedryf van nasionale veiligheid op streekvlak is onmoontlik sonder tydige en akkurate inligting tov staatkundige, ekonomiese en maatskaplike knelpunte met veiligheidsimplikasies asook tov van vyandelike optrede, vermoë, voornemens edm. Die GIS is die orgaan wat hierdie inligting aan al die komponente van die GBS verskaf.” Hieronder word die strukturering van die NASGIS uiteengesit: Die NASGIS. NASGIS was ‘n paneel bestaande uit verteenwoordigers van die VT, MI en NI. Kol. JP (Piet) Steyn van die VT was die voorsitter. Dit was by die operasionele sentrum van die SAP se onlusbeheereenheid in Wachthuis gesetel. Gereelde verslae is daagliks aan uitvoerende instansies op nasionale vlak voorsien. Die GIS. In die elf streke was daar Gesamentlike Inligtingsentra (GISe) wat die provinsiale Gebiedsbestuursentra (GBSe) van inligting voorsien het. Hulle rol was om gesamentlike vertolking te doen van die veiligheidsituasie in ‘n bepaalde provinsie of streek. Hierdie GISe op streeksvlak het gereelde streeksinligtingsprente aan die provinsiale GBS sowel as die NASGIS beskikbaar gestel. Die GIK. Die GIK’e het gefokus op taktiese inligting. In landdrosdistrikte is Inligtingskomitees (GIKe) geskep wat na behoefte byeen gekom het om die veiligheidsituasie in stede of dorpe in oënskou te neem. Hulle primêre kliënt was die PBS en die GBS. In brandpuntgebiede, het die GIK’e daagliks byeengekom. Hulle is van ‘n deeglike handleiding voorsien oor watter inligting ingesamel moes word. Dit het onder meer ingesluit: die aktivering en werksaamhede van geheime ondergrondse strukture; radikale groepe se pogings tot intimidasie 28 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
van die veiligheidsmagte; pogings om die burgery tot verset te mobiliseer; ontwrigtende aksies soos bv. intimidasie van raadslede van swart woongebiede en verbruikersboikotte; ontwrigting van die regstelsel deur bv. die instelling van “people’s courts”; optrede op ekonomiese terrein, bv. stakings, winkelboikotte, wegblyaksies en industriële sabotasie; optrede op onderwysterrein bv. boikotte van skole, intimidasie van onderwysers, beskadiging en vernietiging van skooleiendom; ontwrigting van gesondheid en welsynsdienste, bv. intimidasie van personeel, sabotasie van dienste wat deur die owerheid gelewer word, en die sabotering van gemeenskapsontwikkelingsaksies; die voorkoms, beplanning en aktiwiteite van radikale organisasies; en propaganda en die effek daarvan op die bevolking. Die GIK’e, het hoofsaaklik bestaan uit die VT en MI. Waar die VT nie ‘n teenwoordigheid gehad het nie, is die rapportering deur die uniformtak gedoen. NI het nie so ‘n wye geografiese dekking gehad dat hy al die vergaderings kon bywoon nie, maar was wel in die groter sentra verteenwoordig. By die GIK’e het die departemente inligting uitgeruil en besluit waaroor onmiddellik gerapporteer moet word. Die rapportering het vinnig geskied. Teen die helfte van die oggend het die NASGIS ‘n landwye prent breedweg kon saamstel van die landwye onrussituasie. Die inligtingsprent wat op hierdie manier saamgestel is, was uiteraard nie volkome korrek nie, maar het nogtans die doel gedien om operasionele beplanners betyds te waarsku van die breë tendense sodat tydig beplan of opgetree kon word. Landwyd het die hele stelsel van die NASGIS doeltreffend gewerk. Die stelsel kon daarin slaag om sy kliënte met ‘n hoë mate van tevredenheid te bedien. TEN SLOTTE Die IG van Suid-Afrika het gedurende die 1980s ‘n deurslaggewende bydrae gelewer om die land stabiel te help hou. Die IG en die TNV het voldoen aan sy doel om strategiese en operasionele intelligensie tydig en akkuraat aan die owerheid te voorsien. Alle personeel wat deel was van die IG van Suid-Afrika kan trots wees op wat hulle vermag het. 14/06/2021
HANDLEIDINGS VAN DIE NVBS & NKM Laai ons spesiale uitgawe af met nog nooit voorheen gepubliseerde oorspronklike handleidings wat die werking van die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel en sy opvolger onder President FW de Klerk, die Nasionale Koördineringsmeganisme, eerstehands verduidelik: klik op die skakel hieronder.
ORIGINAL NSMS & NCM MANUALS To download our special edition of never-before-published original manuals of the National Security Management System and its successor under President De Klerk, the National Coordinating Mechanism, click on the link below. https://issuu.com/hennieheymans/docs/nongqai_vol_12_no_12a 29 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1987: TNV Mnr J Mostert
Voor: Irma Coetzee (sekretaresse), brig. Jan Bischoff (dekaan; Militêre Inligting), administratiewe beampte (administrasie), Breggie Smith (redaksie). Agter: Gemis Geldenhuys en Johnny van Rensburg (Buitelandse Sake), Phil Pienaar (Nasionale Intelligensie), brig. Hein Olivier (Veiligheidstak), Johan Mostert (hoof; Nasionale Intelligensie), Deon Vosloo (Nasionale Intelligensie), brig. Kaas van der Waals (onder-hoof; Militêre Inligting), kol. Mac McIntosh (Veiligheidstak), kol. Melt van Niekerk (Militêre Inligting)
https://www.samirror.com/uploads/1/0/7/1/107110645/nongqai_vol_12_no_12b.pdf
30 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
• 1988: Die TNV paneel
Voor: Wouter de Vos (Nasionale Intelligensiediens), kol. Frik Uys (SAW) Tweede ry: kol. Chris Wolhuter (Veiligheidstak), Willa Heystek (administrasie), Johan Mostert (Hoof; Nasionale Intelligensiediens), Irma Coetzee (sekretaresse), brig. Gert Smit (Veiligheidstak). Derde ry: Dawie du Plessis en Eric Broekhuizen (Buitelandse Sake), Breggie Smith (redaksie), Phil Pienaar (Nasionale Intelligensiediens), Christine Bowles (administrasie), brig. genl. Willem Pieterse (Militêre Inligting), brig. genl. Willem van der Waals (onder-voorsitter; Militêre Inligting)
31 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Organogram Die KIK en kliënte
Verklaring Links: KIK = Koördinerende Intelligensiekomitee; HIIK = Hoof Interdepartementele Intelligensiekomitee; TNV = Tak Nasionale Vertolking; NASGIS = Nasionale Gesamentlike Inligtingsentrum; GBS = Gesamentlike Bestuursentrum; GIS = Gesamentlike Inligtingsentrum; SP Sitk. = Staatspresident se Situasiekamer Regs: SVR = Staatsveiligheidsraad; WK = Werkkomitee; KWK = Kernwerkkomitee; SSVR = Sekretariaat van die SVR; NGBS = Nasionale Gesamentlike Bestuursentrum.
32 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1990: RASIONALISASIE VAN DIE SSVR Mnr J Mostert
33 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
34 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
35 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
KOÖRDINERENDE INTELLIGENSIEKOMITEE Mnr Johan Mostert Die bedryf van Suid-Afrika se intelligensie is vanaf 1980 tot 1994 gekoördineer deur die Koördinerende Intelligensiekomitee (KIK). Die komitee het direk aan die Staatspresident en die Staatsveiligheidsraad (SVR) gerapporteer. Die volgende terreine is deur die KIK gekoördineer: koverte insameling, overte insameling, tegniese samewerking, sekerheid, teenspioenasie, opleiding en skakeling met buitelandse dienste en die produksie van intelligensie. Laasgenoemde terrein is die fokus van die artikels wat hierop volg. Die KIK het bestaan uit die direkteur-generaal (DG) van die Nasionale Intelligensiediens (NI), die hoof van die Veiligheidstak (VT) van die Suid-Afrikaanse Polisie (SAP), die hoof van die Afdeling Militêre Inligting (AMI) van die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW) en ‘n gekoöpteerde lid van die Departement van Buitelandse Sake (BS). Die DG van NI, dr. Niel Barnard, was voorsitter vanaf 1980 tot 1992. Daarna was mnr. Mike Louw, DG van NI, voorsitter tot 1994. Die hoof van die Tak Nasionale Vertolking (TNV) is ook gekoöpteer. NI het die sekretariaat behartig.
• KIK 1991
Voor: lt. genl. ‘Witkop’ Badenhorst (Hoof: Militêre Inligting), dr Niël Barnard (voorsitter; Direkteurgeneraal: Nasionale Intelligensiediens), lt. genl. SJJ ‘Basie’ Smit (Hoof: Veiligheidstak). Agter: Christo Smith (notulerende sekretaris); Nasionale Intelligensiediens), Christo Prins (Buitelandse Sake), Johan Mostert (uitvoerende sekretaris; Nasionale Intelligensiediens)
36 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
In die meegaande artikels oor die TNV en die president se situasiekamer word die begrippe inligting en intelligensie alternatiewelik gebruik omdat inligting (in plaas van intelligensie) tot met die naamsverandering van die Departement van Nasionale Veiligheid (DNV) na Nasionale Intelligensiediens (NI) in 1980 in algemene gebruik was. Selfs daarna is die term inligting gebruik wanneer intelligensie bedoel word.
INLIGTING EN INTELLIGENSIE Mnr J Mostert Hallo Hennie, na aanleiding van jou navraag, die volgende: Die begrippe intelligensie en inligting skep soms verwarring en word dikwels alternatiewelik gebruik. Dit is egter twee verskillende dinge. Intelligensie het in die oertyd begin as spioenasie. Primitiewe stamme het hulle omgewing verken en inligting ingewin om hulle teen moontlike gevare te beveilig. Deur die millennia heen is dit deur opeenvolgende gemeenskappe bedryf. Maar dit was veral met die konsolidering van nasionale state in Europa wat groot burokrasieë geskep het, en die industriële revolusie wat komplekse tegnologie tot gevolg gehad het, dat die inligting wat die spioene ingebring het te omvangryk en te kompleks vir die ontvangers daarvan geword het om sin daaruit te maak. Teen die einde van die negentiende eeu het daar gevolglik eenhede by spioenasie-organisasies tot stand gekom om die inligting wat ingesamel word, te verwerk. Dit is die skepping van hierdie eenhede wat aanleiding gegee het tot die benaming intelligensie. Intelligensie word naamlik gedefinieer as: the faculty of understanding. Intelligensie is dus ‘n verwysing na ‘n vertolkte of verwerkte produk wat betekenis toevoeg tot inligting (informasie). Inligting is die rou materiaal, die boustene, van ‘n finale intelligensieproduk. Dit is internasionale praktyk – intelligence en information. In die artikel hieronder word die twee begrippe alternatiewelik gebruik omdat inligting (in plaas van intelligensie) tot met die naamsverandering van die Departement van Nasionale Veiligheid (DNV) na Nasionale Intelligensiediens (NI) in 1980 in algemene gebruik was. Selfs daarna is die term inligting gebruik wanneer intelligensie bedoel word. Intelligensie kan basies in twee kategorieë verdeel word. Strategiese intelligensie en taktiese intelligensie. Strategiese intelligensie het te make met tendense oor ‘n langer termyn terwyl taktiese intelligensie fokus op spesifieke situasies en gebeure oor ‘n korter termyn. In die term nasionaal strategiese intelligensie dui nasionaal daarop dat dit verteenwoordigend is van al die belanghebbende instansies in die staatsopset. Groete. Johan
37 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NASIONALE VEILIGHEIDSBESTUUR: VAN DIE OUE NA DIE NUWE Mnr J Mostert Die Nasionale Bestuurstelsel (NBS) is vroeg in 1990 ontbondel en ingeskakel by die Nasionale Koördineringsmeganisme (NKM). Kernelemente van die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel (NVBS), wat deel gevorm het van die NBS, is in die NKM opgeneem. Die bestuursfilosofie is egter beduidend aangepas. Die Staatsveiligheidsraad (SVR), wat aan die hoof gestaan het van die NKM, en sy sleutel substrukture was tot in 1994 met die algemene verkiesing in plek. ‘n Omvattende geskiedenis oor die struktuur en werking van die NBS en NVBS wat deur brig. genl. Pierre le Clus geboekstaaf is, is reeds in die Augustus 2021 uitgawe van Nongqai (vol. 12 no.8) gepubliseer. In hierdie uitgawe word die handleiding van die NKM, wat die NBS vervang het, in geheel gepubliseer. Daarin verskyn ‘n volledige uiteensetting van die struktuur van die NKM. Hierdie inleiding bevat slegs grepe uit die gebeure rondom die oorgang van die ou na die nuwe veiligheidsbedeling in 1989/90. Daar kan nog baie aangevul en oor gedebatteer word. Die bedoeling is dat dit ter oriëntering kan dien vir verdere studie oor hierdie periode. Agtergrond In sy outobiografie, Die Laaste Trek – ‘n Nuwe Begin, skryf president De Klerk: “Op 28 November 1989 het ek aangekondig dat die Nasionale Veiligheidsbestuurstelsel – wat ‘n sentrale rol gespeel het om die rewolusionêre bedreiging van die middel-tagtigerjare teen te werk - opgedoek en vervang sou word deur meer konvensionele en burgerlik georiënteerde, koördinerende strukture. Dit was belangrik, nie net vir die normalisering van die veiligheidsmagte se rol nie, maar ook vir die herstel van die nie-veiligheidsdepartemente se gesag na die jare lange inmenging deur sekurokrate in hul bedrywighede.” (p. 170) Die NVBS het inderdaad tot met 2 Februarie 1990 ‘n sentrale rol gespeel om die revolusionêre bedreiging teen te werk en dit was onder meer juis vanweë die “jare lange inmenging deur sekurokrate” dat die veiligheidsgemeenskap kon verhoed dat Suid-Afrika in totale chaos verval. Dit was grootliks deur die toedoen van die veiligheidsgemeenskap dat die land relatiewe stabiliteit kon geniet. President De Klerk het nie hierdie veranderinge eensydig aangebring, soos soms gesuggereer is nie. Op 15 November 1989 besluit die volle kabinet die volgende: 2.1 Op grond van die resultate wat hierdie ondersoek [na die werkwyse van die NVBS wat deur die SVR gelas is] opgelewer het en die verslag wat uitgebring is, het die kabinet op 15 November 1989 besluit dat afstand gedoen word van die Nasionale Bestuurstelsel ten gunste van ‘n benadering van koördinering op verskillende vlakke. 2.2 Die kabinet het gevolglik besluit dat ‘n nasionale koördineringsmeganisme ingestel word. Aangesien hierdie koördineringsmeganisme geleidelik ingefaseer word moet die GBS’e dus soos tans voortgaan sonder dat enige effektiwiteit verlore gaan. Daar moet gevolglik steeds soos in die
38 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
verlede met entoesiasme voortgegaan word om sinvol en doeltreffend te funksioneer. Die infasering sal bespoedig word. 2.2.2 Die bestuursdoel van die regering is om die vermoëns beskikbaar tot die owerheid op nasionale-, streeks- en plaaslike vlak doeltreffend te kombineer en koste-effektief aan te wend ter bereiking van die owerheid se doelwitte. Die besluit het verder ook riglyne aan departemente verskaf vir die skep van die nuwe Nasionale Koördineringsmeganisme (NKM). Die vraag kan tereg gevra word, waarom die NBS vervang met die NKM? Drie breë beweegredes kan onderskei word: - die veranderde bestuurstyl van pres. De Klerk, met die klem op kabinetsregering soos hy dit in sy outobiografie uiteen gesit het; - die veranderende politieke omstandighede van destyds; en - die burokratiese politiek. Veranderde bestuurstyl Die essensie van die verandering word weerspieël in die benamings van die twee stelsels. Die Nasionale Bestuurstelsel (NBS) is vervang deur die Nasionale Koördineringsmeganisme (NKM). Word die oorhoofse strukture van die NBS en die NKM vergelyk, val die ooreenkomste op, maar die groot verskil is dat bestuur deur koördinering vervang is. Die NKM het, soos die NBS, steeds bestaan uit twee bene, ‘n veiligheidsbeen en ‘n welvaartsbeen. Dit word duidelik in die aangehegte NKM-handleiding uiteengesit. Die veiligheidsbeen van die NKM het grootliks ooreen gestem met die van sy voorganger, die NVBS. Dit het steeds bestaan uit ‘n intelligensiegemeenskap en ‘n uitvoerings- of operasionele been. Pres. De Klerk se gebruik van die woord “opgedoek” het moontlik verwarring geskep. Sy bedoeling was nie om dit af te skaf nie. Die SVR, wat ‘n statutêre liggaam was, het sy werksaamhede met sy gewone reëlmaat voortgesit. ‘n Kabinetskomitee vir Veiligheid en Veiligheidsverwante Sake (WVVS) is geskep, maar het bloot in teorie bestaan. Die SVR-vergaderings het soos gebruiklik vergader en sake wat na die kabinet verwys moes word, is namens die ministers in die SVR in die naam van die WVVS voorgelê. Die WVVS het nie afsonderlik vergader nie. Die Veiligheidsekretariaat (VS), wat die Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad (SSVR) vervang het, het ondersteuningsdienste aan die SVR en die WVVS gelewer. Die operasionele komponent van die NKM het in ‘n groot mate ooreengestem met die van sy voorganger, die NVBS. Die Gesamentlike Veiligheidstaf (GVS) was steeds in plek tesame met die Nasionale Gesamentlike Operasiesentrum (NASGOS) en die Veiligheidskomitees (VEIKOM’s) op streeks- en grondvlak. ‘n Beduidende verandering was dat die Veiligheidsekretariaat (VS) die SSVR vervang het. Die VS is by die Nasionale Intelligensiediens (NI) ingeskakel. Ek het in Januarie 1990 by lt. gen. Charles Lloyd oorgeneem as Sekretaris van die Staatsveiligheidsraad (SVR). My opdrag was om die SSVR te rasionaliseer in ooreenstemming met die nuwe benadering van pres. De Klerk en die kabinet. Dit 39 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
is in sowat twee maande afgehandel. Die SSVR is omvorm tot die VS en ek het daarna bekend gestaan as die hoof van die VS (HVS). Die benaming Sekretaris van die SVR het verval hoewel ek steeds van die funksies vervul het. Die notulering is deur ‘n bekwame lid van die VS, mnr. Joos Kleinhans van NI, gedoen. Waar die SSVR oor 84 poste beskik het, is dit verklein na vier in die VS. Dit het beteken dat die takke van die SSVR soos uiteengesit in die dokument oor die geskiedenis en werking van die NBS (Nongqai vol. 12 no.8) ontbondel is. Dit is belangrik om te besef dat die funksies van die takke nie afgeskaf is nie, die funksies is bloot oorgeplaas na lynfunksionarisse toe. Tak Strategie: Die funksie vir die ontwikkeling en skryf van strategieë is aan lynfunksionele departemente toegeken wat die VS kon benut om die nodige interdepartementele koördinering te onderneem. Die formulering van oorhoofse strategieë vir die onderhandelinge vir ‘n nuwe staatkundige bedeling, is deur die politici en hulle ondersteuningspersoneel onderneem. Tak Strategiese Kommunikasie: Die kommunikasie-funksie is oorgeplaas na die Buro vir Inligting. Tak Bestuursdienste: Die koördinasie-funksie van die gesamentlike strukture op provinsiale en laer vlakke sou voortaan deur die Kabinetsekretariaat behartig word. Die verantwoordelikheid vir die koördinering van operasionele kwessies het voortaan by die Polisie berus. Daar was geen verdere behoefte vir die voortbestaan van hierdie tak nie. Tak Ondersteuningsdienste: Weens die afskaling van die personeel het die behoefte aan die tak verval. Administratiewe en logistieke steun vir die VS is deur NI verskaf. Die pos as hoof van die tak was dus oorbodig en is deur NI afgeskaf. Dit het ongelukkig beteken dat die langsdienende lid van die SSVR, mnr. AP Stemmet, wat ook as hoofkoördineerder vir die SSVR gedien het, moes aftree. Tak Nasionale Vertolking: Dit is reeds in 1988 deur pres. PW Botha van die SSVR ontbondel en word elders in Nongqai uiteengesit. Politiek Op 2 Februarie 1990 is die Suid-Afrikaanse strategiese landskap in ‘n oogwenk verander. Die revolusionêre oorlog is eensklaps omskep in ‘n politieke stryd, ‘n situasie waar opponente legitiem kan meeding om politieke mag en nie meer oorlog hoef te voer om die mag te behou of te bekom nie. Dit het nie meer gegaan oor revolusionêre omverwerping van die regering nie. Teeninsurgensie-/teenrewolusionêre strategieë is daarmee van die regering se agenda afgehaal. Die regering se toekomstige oorhoofse strategie sou voortaan gefokus wees op die bereiking van ‘n politieke doel, nie slegs oorlewing nie. Dit het ‘n politiek-strategiese benadering geverg in plaas van ‘n militêr gerigte strategie en die politici moes die toon aangee, nie meer die veiligheidsmagte nie. Die strategiese einddoel van die regering was nie meer regime-oorlewing nie, maar die skepping van ‘n nuwe legitieme staatkundige bedeling. Die strategiese oogmerk van die veiligheidsmagte was nie langer die voer van ‘n teen-revolusionêre oorlog nie, maar die handhawing van wet en orde om ‘n veilige raamwerk te skep vir die bedryf van wettige politiek. Die aankondiging van 2 Februarie het egter nie skielik vrede bewerkstellig nie. Sittings van die SVR is steeds begin met ‘n voordrag deur die intelligensiegemeenskap oor die jongste stand van die veiligheidsituasie. Die SVR, wat steeds gereeld vergader het, was onder geen illusie dat die 40 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
veiligheidsdimensie op die agterbank geplaas moes word nie. Die konflikpotensiaal in die land was steeds hoog en sou so bly tot met die verkiesing. Benewens die bestaande SVR strukture, soos die Gesamentlike Veiligheidsstaf (GVS) onder die leiding van die Polisie, is bykomende meganismes soos die Nasionale Vredessekretariaat ook geskep om stabiliteit te bevorder. Die sensitiewe kwessie van geweld is gedurende onderhandeling deur die politici hanteer. Die politieke funksionarisse het meganismes geskep om strategiese koers en rigting vir die regering te ontwikkel. Dit was ‘n komplekse proses soos uitvoerig uiteengesit in dr. Niel Barnard se boek Vreedsame Revolusie – Uit die enjinkamer van die onderhandelinge. Dr. Barnard, ‘n voormalige hoof van NI, was direkteur-generaal van die Staatkundige Ontwikkelingsdiens (SOD) en sy boek berus op eerstehandse waarneming. ‘n Ondersteuningstruktuur vir onderhandelinge is geskep, wat in ‘n sekere sin vergelykbaar is met die infrastruktuur wat die NVBS geskep het vir die voer van die teen-revolusionêre oorlog. Dr. Barnard wys daarop dat vooraanstaande akademici as adviseurs betrek is. Daar het verskeie stemme opgegaan teen die omskakeling van die NBS na die NKM. Dit is gesien as ‘n verswakking van die veiligheidstrukture. Die historikus Herman Giliomee was van mening dat die SVR op ‘n syspoor geplaas is (Herman Giliomee: Historikus – ‘n Outobiografie, p. 275). Dit is ‘n wanopvatting indien dit sou verwys na veiligheid. Die SVR het steeds die leiding geneem. Die SVR het egter nie meer sentraal gestaan wat die oorhoofse politieke doel betref nie. Daar het die onderhandelaars oorgeneem. Daar was egter talle wat van oordeel was dat die veranderinge aan die bestuurstelsel geen of min negatiewe effek gehad het en dat dit sin gemaak het in die lig van die nuwe politieke fase wat ingegaan is. Die Polisie was voortaan finaal verantwoordelik vir die handhawing van wet en orde, in ooreenstemming met sy wetlike lynfunksie. Die NKM strukture was voldoende om hulp te verleen waar nodig. Lt. genl. André Pruis van die SAP, wat ‘n sleutelrol gespeel het in die bestendiging van die onlustoestand, se mening was die volgende: “Die NKM het veral in die periode 1990 tot 1994 ‘n belangrike rol gespeel om stabiliteit te verseker met die oog op ‘n nuwe bedeling. Een van die belangrikste operasies in die tyd was Operasie Jambu om stabiliteit in KwaZulu-Natal te verseker. Die GVS het ook ‘n belangrike rol gespeel om veiligheid tydens die eerste verkiesing te verseker. Samewerking tussen die SAP en SAW en ander Departemente was goed. Die beginsel van inligtingsgedrewe operasies het veral goed ontwikkel. Ek glo nie die vorige veiligheidsbestuurstelsel sou enigsins beter resultate kon lewer nie.” Burokratiese politiek Ten spyte van foute en negatiewe persepsies wat van die NGBS geskep is, het dit ongetwyfeld ‘n reuse bydrae gelewer tot die stabilisering van Suid-Afrika gedurende die hoogtepunt van die revolusionêre aanslag in die 1980s. Die positiewe rol van die NVBS word deur genl. Magnus Malan geskets in sy outobiografie Magnus Malan - My lewe saam met die SA Weermag (hoofstuk 12). Hy bevraagteken die afskaffing van die NVBS en meen dit was nie nodig nie en het die veiligheid van die staat skade berokken. Genl. Malan het waarskynlik die politieke klimaat anders gelees as van sy kollegas en onder meer die omvang van die antagonisme jeens die NVBS onderskat. Hy het wel van lg. kennis geneem en aan die einde van die hoofstuk haal hy die eerste Sekretaris van die SVR, genl. André van Deventer, 41 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
aan: “Looking back in hindsight, the biggest mistake the military made in managing the system was the fact that it brought its own specific management style to bear on their sister departments; a style of, results must be achieved irrespective of what it takes – a style which is foreign to the civilian departments and although, I am sure, it never really was the intention of the military to “take over” from the civilians, the intensity with which they tackled a problem was perceived by the civilians as just that.” (p 217) Aan die einde van die aanhaling stem hy met genl. Malan saam: “It [die NVBS] was unfortunately destroyed in 1989, by the stroke of the State President’s pen.” Die werklikheid was dat hierdie golf van antagonisme veel sterker was as wat hulle ooit vermoed het. Dit was nie bloot ‘n emosionele reaksie van pres. De Klerk wat die stelsel met ‘n “stroke of the State President’s pen” ontbondel het nie. Die weerstand teen die Weermag se optrede soos genoem deur genl. Van Deventer, was wyd gedeel deur ministers en amptenare. Amptenare van die NVBS is dikwels mislei deur die goeie gesindheid wat hulle van sommige amptenare in departemente ervaar het. Hierdie goeie gesindheid van middelvlak amptenare in departemente het nie noodwendig die houding van die departemente as geheel verteenwoordig nie. Waarvan hulle nie altyd bewus was nie, was die negatiewe gesindhede hoër op in departemente wat nie tot hulle aandag gekom het nie. Genl. Van Deventer se siening hierbo dat ‘n sekere styl van bestuur op departemente afgedwing is (brought to bear) in die koördinasieproses, het waarskynlik wesenlik bygedra tot die antagonisme. Departementshoofde het die gevoel gekry dat hulle outonomie aangetas word. Dit was egter nie die enigste beweegredes nie. In die kabinetsbesluit soos hoër op aangehaal, is daar verwys na ‘n ondersoek wat die SVR na die funksionering van die stelsel gedoen het. In die tweede helfte van 1989 is ‘n vergadering van bykans al die staatsdepartemente in die Uniegebou gehou om die voortsetting van die NBS te bespreek. Direkteurs-generaal of hulle senior verteenwoordigers was teenwoordig. Die SSVR onder leiding van lt. genl. Lloyd het ‘n deeglike inset oor die stelsel voorberei wat aan die vergadering voorgehou is. (Ek het die gedeelte oor die koördinering van intelligensie voorgedra. Dit datum het my ontgaan.) Ten spyte van die aanbeveling deur die Kernwerkkomitee (KWK, bestaande uit die hoofde van die veiligheidsgemeenskap) dat die stelsel, met die regstelling van bepaalde probleemareas, voortgesit kan word, was die vergadering oorweldigend eens dat die stelsel vervang moes word. Die besluit om weg te doen met die NVBS kan in ‘n groot mate toegeskryf word aan pres De Klerk se klem op burgerlike bestuur en algemene antagonisme teen wat gesien is as die militêre dominering van die stelsel, maar onkunde oor die funksionering van die stelsel en gebrek aan waardering vir wat positief bereik is, kan nie uitgesluit word nie. Professionele jaloesie ook nie. Dit is bekend dat die president nie gemaklik was met die veiligheidsgemeenskap en die NVBS nie. Om hom egter alleen verantwoordelik te hou vir wat gesien is as ‘n persoonlike emosionele besluit, strook nie met wat werklik gebeur het nie. Dit was ‘n kabinetsbesluit gerugsteun deur bykans die hele welvaartsgemeenskap. Dit is ook nie algemeen teengestaan in die veiligheidsgemeenskap nie. Ten slotte 42 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Gedurende die bestaan van die NBS het die Welvaartsbestuurstelsel (WBS) gesukkel om van die grond af te kom. Dit het nie veel beter gegaan in die nuwe bedeling nie. Die bestuur van die NKM, wat aanvanklik in die kabinetsekretariaat gesetel was, het ingevolge ‘n kabinetsbesluit van 16 Oktober 1991 verskuif vanaf die Kantoor van die Staatspresident na die nuwe departement van Streek- en Grondsake. Die indruk is nooit geskep dat sistematiese welvaartskoördinering ‘n hoë prioriteit geniet het nie. Wat veiligheid betref, het die veiligheidsgemeenskap (die veiligheidsmagte en die intelligensiegemeenskap) daarin geslaag om onder moeilike omstandighede misdaad, waaronder ondermyning, te bekamp en openbare orde te handhaaf. Daar was goeie samewerking. Die wegdoen van die NVBS het nie die hantering van die situasie op die grond benadeel nie en die riglyne binne die NKM was voldoende om koördinasie te laat voortgaan. Die Polisie, as leidende funksionaris vir bekamping, het daarin geslaag om sy deel te doen. Die veiligheidsgemeenskap het, ten spyte van die groot bydrae wat hy gelewer het in die totstandbrenging van die nuwe Suid-Afrika, nooit die nodige waardering ontvang wat hom toekom nie. Dit was die veiligheidsgemeenskap wat die land so stabiel as moontlik gehou het gedurende die 1980s en tot 1994 daarin geslaag het om ‘n veilige raamwerk te skep vir die oorgang na ‘n nuwe Suid-Afrika.
BRIEF: KOMMENTAAR: LT-GENL ANDRE PRUIS Beste Hennie/Willem, Genl. André Pruis se kommentaar, wat ek wil insluit in die artikel wat ek gister aan julle voorsien het, is die volgende: "Ek het jou artikel geniet. Dit het my gedagtes laat teruggaan na lank gelede. Die NKM het veral in die periode 1990 tot 1994 ‘n belangrike rol gespeel om stabiliteit te verseker met die oog op ‘n nuwe bedeling. Een van die belangrikste operasies in die tyd was “Operasie Jambu” om stabiliteit in KwaZulu-Natal te verseker. Die GVS het ook ‘n belangrike rol gespeel om veiligheid tydens die eerste verkiesing te verseker. Samewerking tussen die SAP en SAW en ander Departemente was goed. Die beginsel van inligtingsgedrewe operasies het veral goed ontwikkel. Ek glo nie die vorige veiligheidsbestuurstelsel sou enigsins beter resultate kon lewer nie. Daar is nie iets wat ek wil toevoeg nie. Goeie artikel!" Ek dink nie dit is nodig om die NBS-handleiding weer te plaas nie. In my artikel wat ek gister aangestuur het, verwys ek na die uitgawe waarin dit geplaas is. Ek aanvaar my artikel van gister sal die NKM-handleiding vergesel omdat in die artikel direk na die handleiding verwys word Die handleiding is na alle departemente versprei en die kantoor van die president het DG's aangemoedig om dit onder die aandag van hulle personeel te bring. Ek het geen bykomende kommentaar daarop te lewer nie. Dit spreek vir sigself. Die plasing daarvan is vir my belangrik omdat daar by baie nie besef word dat die meganismes om veiligheid te verseker nooit afgeskaf is nie, maar dat dit opgegaan het in 'n ander stelsel wat wel die veiligheidsdimensie ingesluit het. Van die elemente van die vorige NVBS is herrangskik en sommige formele strukture se funksies is oorgeplaas na lynfunksionele departemente in ooreenstemming met 43 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
'n kabinetsbesluit. Die besef ontbreek ook dat op 2 Februarie 1990 Suid-Afrika 'n gans andere veiligheidsituasie binnegegaan het. Die doel van die veiligheidsmagte was nie meer die bekamping van 'n revolusionêre oorlog nie, maar die handhawing van stabiliteit in die land. Genl. Pruis se opmerkings hierbo is hier relevant. Ek sal nog kyk na genl. Murphy se inset. Groete. Johan Mostert
1874: KOLONIALE POLISIE NATAL: “NATAL MOUNTED POLICE” (1)
Face Book: Durban and surrounds, history and stories: Warren Loader The Police Station in Alexandra Rd, Pietermaritzburg. If only these walls could talk. 44 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1963: MNR BJ VORSTER
So het mnr Vorster gedurende 1963 geskryf, wat hier bo staan is steeds geldig – veral die laaste paragraaf – HBH. 45 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
POLISIEGESKIEDENIS | POLICE HISTORY
TROU TOT DIE DOOD TOE Genl JV van der Merwe DIE meeste swart kerke in Suidwes het Swapo gesteun of Swapo se doelstellinge met simpatie bejeën. In 1978 het die belangrikste Christelike denominasies in Suidwes, met die uitsondering van die NG Kerk, ʼn oorkoepelende liggaam, die Raad van Kerke in Namibië (RKN), gestig. Die RKN het geldelike en morele steun aan Swapo-lede verleen en die owerheid en veiligheidsmagte dikwels skerp gekritiseer. Biskop Dumeni, hoof van die Evangelies-Lutherse Ovambo-Kavango Kerk, wat die meeste lidmate van alle kerke in Suidwes gehad het, was ʼn uitgesproke Swapo-ondersteuner. Ek het ʼn goeie verhouding met die biskop gehad. Al het ons soms heftig en radikaal verskil, het ek nooit aan sy eerlikheid getwyfel nie. Dr. Viljoen was in ʼn stadium sat vir die kerk se kritiek en het gevra of ons vir hom ’n afspraak met biskop Dumeni kan reël. Ek het met die biskop geskakel en hy het ons dadelik vir ʼn middagete by hom in Oshakati genooi. Dr. Viljoen was baie verbaas oor die uitnodiging en nog meer oor die hartlike manier waarop die biskop ons ontvang en onthaal het. Die biskop se jeugdige vrou het self die middagete voorberei. Klaarblyklik nie gewoond daaraan om Westerse gaste te onthaal nie en senuagtig oor die administrateur-generaal se teenwoordig, het sy begin om van die vleis en ander geregte in die klein bordjies langs ons groot borde op te skep. So halfpad met die opskep kom sy agter dat die bordjies te klein is vir al die geregte. Sy het net verleë gelag en sonder meer die kos op die klein bordjies in die groot borde omgekeer. Ons het hartlik gesels, maar soos ek verwag het, het die biskop geensins van sy standpunt afgewyk nie en openlik sy voortgesette steun aan Swapo verklaar. Ek het op ’n keer saam met dr. Viljoen en lede van die Nasionale Intelligensiediens en die SuidwesGebiedsmag na Oshakati gevlieg. Die militêre lughawe was op Ondangwa. Ná die samesprekinge op Oshakati het ons met ʼn Dakota van Ondangwa vertrek. Ná ʼn rukkie in die lug merk ek en Pierre Beylefeld van die Nasionale Intelligensiediens, wat langs my sit, ʼn straal olie wat uit die een motor van die Dakota spuit. Ons het dit dadelik onder die werktuigkundige in die stuurkajuit se aandag gebring. Dié het opgemerk: “Die goed lek maar olie.” Hy het nietemin saam met ons na die venster gestap en toe hy die straal olie sien, net gesê: “Nee magtig, darem nie sóveel olie nie.” 46 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Ons het na Ondangwa-lughawe teruggekeer, waar ʼn werktuigkundige met die naam van Coffee ontbied is om die Dakota te kom inspekteer. Volgens die bevelvoerder van die lughawe was Coffee ʼn deskundige op die gebied van Dakota’s. Dr. Viljoen het die aand dringende samesprekinge in Windhoek gehad en wou angstig weet of die olielek herstel kan word. Coffee het voor die motor van die Dakota stelling ingeneem en terwyl ons almal belangstellend gewag het, begin om ʼn rympie vloekwoorde af te rammel. Toe hy asem skep, vra dr. Viljoen: “Ja, maar kan die ding herstel word?” ʼn Nuwe rympie vloekwoorde volg en uiteindelik sê Coffee: “Nee, die verdomde ding is in sy moer in.” Coffee was waarskynlik onbewus daarvan dat die uitdrukking “in sy moer in” aan die ossewaens van vroeër ontleen is en nie die ongure betekenis het wat hy in gedagte gehad het nie. ʼn Ander Dakota is van Windhoek ontbied. Toe ons inklim, vra ek dr. Viljoen of ons nie eers Coffee moet vra om die Dakota te inspekteer nie, waarop hy antwoord: “Asseblief nie! Met sy vocabulary het geen Dakota ʼn kans nie.” IN die tweede helfte van 1980 het mnr. Danie Hough dr. Viljoen as administrateur-generaal van Suidwes opgevolg. Mnr. Hough was ook ʼn uitstekende administrateur. Hy was ʼn gemoedelike, warm mens wat hom weinig aan protokol en formaliteite gesteur het. Suidwes-Huis, die amptelike woning van die administrateur-generaal, het vir almal oopgestaan. Mnr. Hough en sy vrou Mignon is van die gasvryste mense wat ek nog teëgekom het. In die tyd dat ek saam met mnr. Hough in Suidwes gedien het, was ek in die dag waarskynlik meer in Suidwes-Huis as in my eie huis. Mnr. Hough was lief vir eet en het van tyd tot tyd gewigsprobleme gehad. Soos dit ʼn sorgsame vrou betaam, het Mignon hom dan op ʼn dieet geplaas. Die hongerpyne in sy oë het gewoonlik verraai wanneer hy op dieet was. Om ’n bietjie te vergoed vir die oorweldigende gasvryheid wat ons altyd ontvang het, het ons hom dan soms vir ʼn ete in ʼn restaurant genooi. Sy lyfwag, kol. Gert Otto, het hom altyd vergesel. Die ete het gewoonlik met ʼn ritueel gepaard gegaan. Mnr. Hough het die spyskaart aandagtig bestudeer, elke gereg noukeurig ontleed en oorweeg, die een met die ander vergelyk, gewik en geweeg, en dan sy bestelling geplaas. Kol. Otto het sonder om na die spyskaart te kyk sy bestelling geplaas. Sodra die kelner die kos gebring het, het mnr. Hough sy bord kos bestudeer en dit met kol. Otto s’n vergelyk. Dan volg die gebruiklike opmerking: “Gert, jou kos lyk so lekker, kan ons asseblief ruil?” Die borde word omgeruil, en dan bekyk kol. Otto sy bord om te sien watter verrassing die bestelling vir hom opgelewer het. Daar was ʼn hegte verhouding tussen mnr. Hough en kol. Otto en die kosruilery het altyd in ʼn goeie gees geskied. Mnr. Hough het alles in die stryd gewerp om ʼn staatkundige oplossing vir Suidwes te vind. Anders as dr. Viljoen, wat hom openlik by die DTA geskaar het, het hy probeer om onpartydig te bly en alle partye gelyk te behandel. Kort ná mnr. Hough administrateur-generaal geword het, het die Eerste Minister, mnr. P.W. Botha, opdrag gegee dat ʼn diepgaande ondersoek ingestel moet word om vas te stel of die demokratiese partye in Suidwes ʼn kans het om ʼn verkiesing onder VN-toesig te wen. Dr. Jannie Roux, later direkteur-generaal van die Staatspresident se kantoor, het opdrag ontvang om ʼn ondersoekspan saam te stel. Ek is daarby ingesluit, asook lede van die Weermag en die Nasionale Intelligensiediens. Ons het oor 40 dae die noorde van Suidwes deurkruis en indringende gesprekke gevoer met talle politieke leiers, kerkleiers en ander meningsvormers, onder wie Swapoleiers en aktiviste. Die gesprekke het bo alle twyfel bevestig wat die veiligheidstak toe reeds geweet het: die demokratiese partye het hoegenaamd geen kans om ʼn verkiesing onder VN-toesig te wen nie. Daarvoor was die steun vir Swapo te sterk. Swapo se steun het oor dekades heen ontstaan vanweë verskeie redes. In Wambo-geledere het tradisie en stamverband ʼn groot rol gespeel. Swapo-leiers se verset teen ʼn stelsel wat algemeen as onderdrukkend ervaar is en die feit dat hulle bereid was om ’n gewelddadige stryd teen ʼn oormag aan te knoop, het groot bewondering uitgelok. Die welslae wat die veiligheidsmagte op militêre gebied teen Swapo behaal het, het geen afbreuk aan sy sterkmanbeeld gedoen nie. Pogings deur die Weermag om deur welsyn-, gesondheids- en ander dienste die guns van Swapo-ondersteuners te wen, was futiel. Die vraag wat ons tot vervelens toe gestel het, was waarom Swapo47 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
ondersteuners in 1978 vir die DTA gestem het. Sonder uitsondering het ons gehoor dat hulle vir die DTA gestem het omdat Swapo nie aan die verkiesing deelgeneem het nie. Tydens die gesprekke met Swapo-leiers en aktiviste het ek opnuut bewus geword van die geweldige kloof tussen die Westerse politieke denkpatroon en die res van Afrika. Rasionele oorweginge, akademiese kwalifikasies en prestasies, bewese leierseienskappe en ander aspekte wat in die Weste deurslaggewend is vir die verkiesing van ’n kandidaat, speel geen rol nie. Mnr. Sam Nujoma, leier van Swapo, was so te sê ongeletterd. Swapo-ondersteuners het hom egter met ’n heldeverering gesteun. Enige poging deur ander Swapo-leiers met uitstekende akademiese kwalifikasies om met Nujoma mee te ding, het op ʼn verpletterende neerlaag uitgeloop. Ons het ná die ondersoek aan mnr. Botha verslag gedoen dat die demokratiese partye geen kans staan om ʼn verkiesing onder VN-toesig te wen nie. Die Weermag was sterk teen die verslag gekant en het mnr. Botha oorreed om geen status aan die verslag te verleen nie. Daar het inderdaad niks verder van die verslag gekom nie.
“SERSANT JANNIE” MAAK AMOK. Kol Wynand Schoeman Ek sit die Maandagoggend kort na sewe-uur in my kantoor op Katima Mulilo in die Caprivi en is besig om registers na te sien toe Sersant Norman Abrahams my kantoor binne stap en ewe sedig sê dat hy my aan “Corporal Mike” wou voorstel. Ek sien onmiddellik die klein en klaarblyklik jong blouapie wat op sy regter skouer sit. Die apie lyk vir my asof hy nog op doeke moet wees so jonk is hy en ek wonder of dié mannetjie se ma weet waar hy is. Ek kyk vir die apie en die apie kyk vir my en ek maak die afleiding dat die apie wat op- en- af spring ‘n woelige kleuter is. Om die apie se nek is ‘n halsband met so twee meter lange ketting wat om Sersant Norman Abrahams se regterarm gedraai is om hom in toom te hou. Ek sê niks en wag vir Sersant Abrahams om die gesprek verder te vat, om met die sak patats voor ’n dag te kom en my die volle storie te vertel. Sersant Abrahams lig my in dat “Corporal Mike” ‘n geskenk van die Lugmagmanne is aan hul pelle in die S.A. Polisie, te wete merendeels die ongetroude manne wat in die enkelkwartiere woon, om hul lewe so bietjie op te kikker. Toe Sersant Abrahams die Lugmagmanne noem sien ek alreeds voor my oë rooi uitroeptekens! en gevaarseine! maar sê nog niks. Ek ken die Lugmagmanne, veral die helikoptervlieëniers as manne wat goed kan kuier en weer kuier en net as jy dink daar is klaar gekuier, kuier hul nog verder. Maar hulle is ook goeie pelle van die polisiemanne op die stasie. Uiteraard word daar baie op die Lugmag staatgemaak om die stasie se ondersoekbeamptes na en van klein statjies in die Oos-Caprivi te vlieg, veral as die Oos-Caprivi se vloedvlaktes oorstroom is. In so geval kan die meeste statjies vir maande nie per voertuig bereik word nie en is die Lugmag die enigste uitweg om daar te kom. Die reënseisoen strek deurlopend vanaf middel September tot einde Mei die volgende jaar. Boonop kom die Zambezi-rivier rondom Februarie, Maart en April van elke jaar af en oorstroom dan tot 70% van die oostelike gedeelte van die Oos Caprivi. 48 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Ek besef dat die Lugmagmanne nie sommer sonder rede vir “Corporal Mike” sou weggee nie maar sê nog steeds niks. Sersant Abrahams vra my toe of hul maar vir “Corporal Mike” in die enkelkwartiere kan aanhou en hy onderneem persoonlik om vir die dier te sorg en hom te versorg. Hy deel my mee dat daar nie jong dames op die dorp is by wie hulle kan gaan kuier nie en dat die apie sal help om hul eensaamheid so bietjie te verdryf. Ek weet dat dit waar is. Daar is nie jong dametjies op die dorp nie. Daar is maar min afleiding op die dorp (behalwe om in die tapkantiene rond te hang) en ek wonder soms hoe hul maand in, maand uit die tyd verwyl, behalwe om in die tapkantien vas te val. Daar was ook van die jong ongetroude manne op die stasie wat nie ’n druppel sterk drank gedrink het nie. Ek vra ‘n paar nodige vrae soos waar hul kos vir die apie gaan kry, wie na hom gaan omsien as hulle moet werk, waar die apie gaan slaap en of hulle ‘n permit vir die apie het. Sersant Abrahams deel my mee dat daar gewoonlik ‘n oorvloed van vrugte in die menasie is, dat hul ‘n paal as uitkyktoring vir die apie sal oprig waar hy bedags vasgeketting kan word en ja, daar is ‘n permit vir die apie en hy trek ‘n opgevoude dokument uit sy sak wat deur Natuurbewaring uitgereik is. Vir elke vraag het hy reeds ‘n antwoord gereed. Ek vra wie van die Lugmagmanne nou eintlik die apie aan die manne in die enkelkwartiere geskenk het en hy noem ‘n naam van een van die manne wat voor in die koor is as daar gekuier word. Dit klink reeds na ‘n resep vir moeilikheid. Op die vraag waar die Lugmagmanne aan die apie gekom het, is die antwoord baie vaag maar dit klink of daar iewers gekuier is en die apie toe gevang is. Ja die apie is al geruime tyd by die Lugmagmanne en om hul goeie samewerking met die S.A. Polisie te bevestig, skenk hul die apie aan hul vriende in die S.A. Polisie, voeg hy by. Ek wil die manne graag help om hul eensaamheid en verveeldheid weg te werk en stem baie teensinnig in met ‘n paar mondelingse reëls oor die hantering van die apie. Ek weet nie juis hoe die apie sal help om hul eensaamheid te verdryf nie en besef dat so apie altyd risiko’s kan inhou. Die apie moet ook weggehou word van die publiek wat die Polisiekantoor sou besoek. Norman Abrahams deel my mee dat die manne in die enkelkwartiere alreeds saam gekoukus het en besluit het om “Corporal Mike” te herdoop na “Sersant Jannie” omdat “Corporal” nie inpas in die Polisie milieu nie. Daar is ook op “Sersant Jannie” besluit om dat die mannetjie alreeds ‘n bietjie ervaring het en sy vorige “dienste” by die Lugmag erken moet word. Grappenderwys voeg Norman Abrahams by dat die apie reeds in ‘n helikopter gevlieg het en reeds op sy vroeë ouderdom baie van die lewe gesien het wat ‘n ander aap nie beskore is nie. Was dit nie dat die Lugmanne die apie aan die S.A. Polisie geskenk het nie sou hy binnekort ‘n volwaardige valskermsoldaat (“parabat”) geword het. Sy opleiding daarvoor het alreeds begin. Ek vra maar nie wat dié sogenaamde opleiding behels het nie. Die eerste paar maande gaan dit goed. Die apie word buite my sig gehou en skep klaarblyklik nie ‘n probleem nie. En van die menasiekokke kom egter by my kla dat die apie alleen in die menasie ronddrentel en geleer het om die yskaste oop te maak en hom self help aan vrugte en alles wat te ete is. So beland “Sersant Jannie” en Norman Abrahams op die rooi mat in my kantoor en kry “Sersant Jannie” ‘n waarskuwing om hom beter te gedra. Op ‘n stadium loop ek by ’n kantoor verby waar Sersant Abrahams besig was om ’n verdagte, ‘n plaaslike burgerlike, te ondervra. Iets sê vir my om die kantoor binne te stap. Daar sit “Sersant Jannie” ewe gedwee op ‘n stoel asof sjokolade nie in sy mond (of is dit “bek”) kan smelt nie. Gelukkig is sy halsband en ketting om sy nek en is hy aan ‘n tafelpoot vasgemaak. Ek sien egter die groot oë van die verdagte en besef dat hy bang vir die apie is. Ek besef sommer dat Sersant Abrahams die apie gebruik as deel van sy ondervragingstaktiek maar dit word hewig ontken. Die aap kry onmiddellik die trekpas terug na sy paal wat as uitkyktoring dien. 49 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
‘n Maand later ontstaan ‘n ander probleem. Die apie het geleer hoe om die ketting aan die paal te ontkoppel en gaan kuier dan vir die manne in die tapkantien waar een van die besoekers aan die kantien vir hom ‘n bietjie Coca Cola in ‘n piering gee om te drink. So betrap ek “Sersant Jannie” dat hy hom weereens self losgemaak het en vieruur die middag voor die kantien deur sit, op- en- af spring, om in te gaan om te gaan kuier. So kry ek ‘n spesmaas dat daar iets sterker (‘n bietjie hardehout) by die apie se Coke gegooi word en dat die manne dan lag vir die apie se manewales. Die aap word die kantien belet. So kry “Sersant Jannie” ‘n finale waarskuwing en sy hanteerder ‘n ernstige en finale vermaning. “Sersant Jannie” se tyd by die S.A. Polisie was besig om uit te loop. Twee weke later sit ek vroegoggend in my kantoor en berei my voor vir ‘n DK- paradeinspeksie wat daardie oggend sou begin. Ek stap na die SB-klerk se kantoor om ‘n lêer te gaan haal. Daar betrap ek “Sersant Jannie”, wat hom weereens self losgemaak het, besig om lêers rond en bont te gooi en die kantoor heeltemal te reorganiseer. Juis iets wat ek nie voor ‘n parade-inspeksie kan toelaat of op my nugter maag kon absorbeer nie. Toe hy my sien weet hy sommer hy doen kwaad. Ek was erg omgekrap daaroor en besef toe dat ‘n apie op die stasie nie kan werk nie. Sersant Abrahams en “Sersant Jannie” verskyn toe sommer onmiddellik op die rooi mat en “Sersant Jannie” summier “verhoor en ontslaan”. So vind die apie sy weg terug na sy vorige “pelle” by die Lugmag wat vinnig vir hom ‘n hok aan mekaar timmer en hom letterlik, soos ‘n perd op stal te hou. Ek het later verneem dat die apie nog voor sy kuier by die S.A. Polisie, ‘n voorliefde vir Coke en iets sterker daarin ontwikkel het en hulle om daardie rede hul probleemmaker aan hul vriende in die S.A. Polisie geskenk het. Ek het agterna die Lugmanne besoek en vir “Corporal Mike” soos hulle hom ken, ‘n hele tros piesangs saamgeneem. Hy het heel tevrede voorgekom.
SOUTH AFRICAN CONSTABULARY
50 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1986: DIE VERTOONGROEP BY DIE SAP HONDESKOOL Sersant Anel Geyser
Oom Hennie, Hier is die storie wat by die Vertoongroep se foto pas. Middag Sarie, kyk ek haat dit om te tik, maar jy soek stories. (Ek het nooit tik op skool gehad nie want ek was nie hier (in die RSA - HBH) op skool nie. Het eers middel std. 8 of is dit nou gr 10 hier begin skool gaan). Gedurende die 75 feesjaar het die polisie 'n vlot-bou gehad. Die hondeskool het ook 'n vlot gehad en daar was onder andere twee gips honde gemaak, 'n bloedhond wat so mooi staan en 'n Duitse herder wat sit. Na die vlot-storie is die honde na die Hondeskool. Wanneer daar dan skoue was en die polisie het 'n stalletjie, het die honde die stalletjie verfraai. Dit het mos ook maar as werwing gedien. Nou ja, Tappe Henning, ja die skeidsregter, het saam met my by die Vertoongroep gewerk. Hy was ook baie netjies op sy uniform, soos almal maar was - maar meer so by die Vertoongroep, want dit was mos maar 'n tipe venster van die polisie. So by een skou waar die honde toe uitgestal was, het die Vertoongroep ook daar diens gedoen, want daar was mos ook vertonings gegee. Die ouens was netjies in winteruniform geklee. Almal staan so rond by die stalletjie en gesels hier en daar met die mense en die volgende oomblik gil 'n vrou asof sy vermoor word, en Tappe kruip omtrent op die grond rond soos hy lag. 51 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Hy het by die Duitse-herdershond gaan staan sodat dit lyk of die hond “plek sit” met hom, wurg ketting om die nek en leiriem in die hand. Nou staan Tappe daar soos 'n standbeeld, roer nie 'n oog nie. Die vrou vat so aan die hond, want mense moet mos aan alles vat, en toe sy aan Tappe se wang van toe sê hy vir haar, "los". Kyk, maar sy het geskrik. Nodeloos om te sê, ons het almal lekker gelag. En dit het hulle natuurlik gereeld gedoen. Ek het nou nie 'n foto van die honde nie, maar die mense het so aan hulle gevat al was daar bordjies op of was hulle toegespan, dat hulle nie meer uit gestal kon word nie. Ek het wel 'n foto van die Vertoongroep. Ek sal dit aanstuur vir oom Hennie. Groete, Anel
POLISIE: AMAMZIMTOTI (1) Lt-kol D Veldhuizen
52 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
TERREUR: OOGETUIE VERSLAE SOWETO SAP-STORIES Naam weerhou More Brigadier, Ek hoop dit gaan goed in die RSA. Die COVID 19 veroorsaak weereens probleme hier in Oostenryk en ons moet maar weer met allerhande beperkings lewe. Gisteraand sien ek Brigadier het, in die Nongqai, gevra vir eerstehandse stories van terreurdade. Veral die na die ANC se wapenstilstand. Soos Brigadier ook sal onthou was daar, in Soweto, nog baie sulke terreurdade in 1991 - 1992. Daar was altyd iets soos 'n Limpet in ‘n hostel, 'n Molotov aanslag op ‘n “Soweto City Council”-huis of -gebou, of ‘n handgranaat word na 'n Casspir gegooi. Ek onthou een van die bogenoemde, 'n paar manne wat ek geken het, was in die Casspir en ons Nyala was naby. Gelukkig het niks ernstig gebeur nie. Die granaat het naby ontplof en hulle was binne in die Casspir. Alhoewel die een lid se hand lig, deur die Casspir se luik, beseer is. Ons het so veel granaat-oefening gedoen in daardie dae! Granate was toe 'n ernstige bedreiging en baie polisiemanne was deur aanslae met hulle gedood of beseer. Ek was altyd baie bly ek moes dit nooit "for real" doen nie. Die oefeninge op die skietbaan met donderbuise, skokgranate, en 'n egte granaat, was alles erg genoeg en ons het almal respek gehad vir wat 'n granaat kon doen. Maar, teen die agtergrond van dit alles, en my ander herinneringe aan Soweto, is daar 'n naam: "Karl (soms Carl geskryf) Zimbiri". Karl Zimbiri, die APLA kader wat die op Polisiemanne jag gemaak het! Mens het dit oral gesien en gehoor. In spuitverf op mure, af en toe saam met "VIVA APLA", "One Settler, one Bullet", "One Policeman, One Bullet" of, meer kreatief uitgedruk, "Ten Policemen, one Grenade" In die Beheerkamer het ons 'n paar keer dreigoproepe gekry, met boodskappe in Engels, dat Karl Zimbiri ons daardie aand sou kom haal. Die dreigoproepe het altyd die plaaslike vroue Konstabels, wat die telefone in die Beheerkamer beantwoord het, baie bang gemaak. Baie stories het die rondte gedoen oor Karl Zimbiri. Die meeste Blanke Lede het geglo. (Ek dink ons is selfs amptelik vertel ), dat dit 'n skuilnaam / kodenaam was of 'n naam wat deur een van die APLA eenhede gebruik word. Maar, vir baie van die Swart Lede was die naam Karl Zimbiri die van die duiwel self. Hulle het alles op sy rekening gesit. Soos die keer toe daar, in 'n "drive-by shooting", op ons voertuig, voor 'n winkel, geskiet is. Daarna sê die een plaaslike Beheerkamer Konstabel vir my: "You were lucky, Karl Zimbiri missed you". Ek het vir hom probeer sê dat ons gesien het, dat daar meer as een persoon in die voertuig was. Maar, vir hom, was dit Karl Zimbiri! In daardie dae het hulle die Soweto Stasies veel aangeval. Ek is seker dat Brigadier dit ook nog alles onthou. Die "aanvalle" was meestal ook 'n "drive-by shooting" waar hulle op die gebou geskiet het en toe so vinnig as moontlik weggery het. Maar, ongelukkig, het hulle ook die Hekwagte begin skiet. Baie van die stasiemanne is so dood geskiet. Ek onthou goed dat ek, saam met Lt Coetzee, die een toneel (Ek dink dit was Orlando SAP) bygewoon het. Die lykhuis mense was besig om die oorlede hekwag in die lykswa te laai. Sy wapen en koeëlvaste baadjie het op die grond gele. Langs hom was 'n emaljebeker met tee of koffie en 'n 53 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
bloed-besmeerde polaroid-foto van 'n vrou en 'n kind. Die foto was, miskien, die ontstellendste deel van dit alles. Ek het toe gewonder of hy aan sy familie gedink het as hy geskiet is. In die hoek van die Stasie vierkant het 'n paar Swart Lede gestaan, die toneel aangekyk, en gesels. Ek het gehoor die een sê: "It was Karl Zimbiri"! Mettertyd het ek 'n paar ander soortgelyke Karl Zimbiri-stories gehoor, by ander voorvalle waar Lede alleen of saam in hulle voertuie aangeval is. Nou ja, destyds in Soweto was daar baie sulke insidente waar polisiemanne direk vermoor is of hulle voertuie in hinderlae gelok is en dan vermoor is. As mens na hulle almal terugkyk lyk die nie asof APLA (Die meeste van die aanvalle is aan hulle toegeskryf) 'n baie effektiewe vorm van militêre stryd gevoer het nie. Maar, aan die einde van die dag was dit alles dalk meer effektief as wat ons geglo het. Ek verwys nie na die "aanvalle" self nie maar die sielkundige oorlogvoering wat beslis gewerk het. Ons Blankes moes nie in Soweto woon nie. Na ons skofte is ons almal huis toe, waar dit relatief veilig was.Ons het grappe (“Klim van die Nyala af voor Karl Zimbiri vir jou afhaal met sy SVD”) gemaak oor Karl Zimbiri. En ons het die adrenalienskop van so 'n werkomgewing geniet. Maar, vir die Swart Lede was dit nie so nie. Hulle, en hulle families, moes daar woon en werk! Selfs in Protea het hulle nie altyd veilig gevoel nie. Baie van hulle (SAP, Verkeer en Soweto Town Council mense) se huise is aangeval en baie families moes sien hoe hul pa, of eggenoot, voor hulle vermoor is. En, vir die Swart Polisiemanne op patrollie was 'n "Karl Zimbiri" altyd in hul gedagtes. Veral op nagskof. Die geheimsinnige "APLA-superheld" het vir baie van hulle behoorlik vrees ingejaag. ’n Vorm van sielkundige-oorlogvoering wat hul Polisiewerk, na my mening, dikwels beïnvloed het. Met die TRC amnestieverhore het die naam weer opgekom as APLA kaders om Amnestie aansoek gedoen het. 'n Paar jaar terug het ek 'n koerant berig gesien waar hulle geskryf het dat die "egte" Karl Zimbiri pas oorlede is. Een of ander voormalige lid van APLA, wat later 'n hoë rang in die SANDF beklee het. Karl Zimbiri was sy kodenaam en hy het dit gebruik vir al die aanslae wat hy beplan het. Sy "Operasies" (Die artikel het meermaal beweer dat hy hulle beplan het) het in 1993 plaasgevind. Die tyd waarna ek verwys is 1991/1992. As ek reg onthou het ek ook gelees dat hy ander kaders beveel het om sy naam te gebruik vir hulle operasies. Miskien was dit dieselfde man of dalk was dit ander kaders wat die aanslae in 1991/1992 beplan en uitgevoer het. 'n Paar van die voorvalle was miskien net "Tsotsi’s" en nie APLA nie. Miskien sal ek nooit weet "wie" Karl Zimbiri was nie. Maar, ek weet wel dat baie polisiemanne in die naam van Karl Zimbiri vermoor is. Verskoon tog vir die lange e-pos Brigadier. Dit was net 'n paar onnodige dinge wat soggens 04:00 deur my kop gegaan het, als ek nie kon slaap nie. Om een of ander rede het ek gevoel ek moet dit neerskryf. En verskoon asseblief die swak Afrikaans. Dit voel vir my so as of ek, stadig, my huistaal verloor. Teveel Engels en Duits hier in my ballingskap. Groete uit Oostenryk, waar dit nou koud word.
54 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
• NTSIKELELO “BOY BOY” MBETE • TRIBUTE TO FREEDOM FIGHTER ‘ZIMBIRI’ Cape Times 19 Jan 2017 Baldwin Ndaba
NTSIKELELO MBETE NTSIKELELO “Boy Boy” Mbete, codenamed Karl Zimbiri – the brains behind PAC military wing attacks on various police stations in the country, including in Soweto – has died. A memorial service was to be held in Thaba Tshwane at 10am today. He died after a short illness last Wednesday, and will be buried on Saturday. The man dubbed the real Karl Zimbiri was linked to various attacks on Diepkloof police officers in May 1993, and a failed attack at Yeoville police station that same month. Various other people used his name to claim other attacks in various parts of the country, including the St James Church attack in Kenilworth. The instruction to use his name for any successful attack came from him so as to cause confusion about the identity of Zimbiri. For years, the apartheid government struggled to figure out the real identity of Karl Zimbiri as his name was associated with a number of attacks in every part of the country, including the then homelands. Originally from Keiskammahoek in the Eastern Cape, Mbete moved to Langa in Cape Town in the late 1970s. In 1980, he went into exile in Lesotho, and to Dar es Salaam via Mozambique in 1981. Former PAC High Command member Castro Phillips said Mbete underwent military training at Kwame Nkrumah Academy in Guinea Conakry and transited through the main Azanian People’s Liberation Army (Apla) military camp in Ithumbi, Mbeya region, in southern Tanzania to the Iringa Mgagao military camp. In 1993, Apla declared that year as the Year of the Great Storm, when its soldiers vowed to intensify military attacks against the apartheid regime. Promoted to lieutenant-colonel in 1999, Mbete became the first Non-Statutory Force (NSF) officer commanding of group 15 HQ (Apla/MK). In 2000, he also became the first NSF officer commanding the SA Army Infantry School. The following year, he was appointed as a senior staff officer at operational headquarters. He was later appointed as an SANDF defence attaché to Canada, but he resigned in 2008 to pursue private business. “It is with no doubt that Ntsikelelo Mbete committed and dedicated his life to the liberation of the Azanian (South African) masses. He has unambiguously fulfilled his vow with Apla that he would serve, suffer and sacrifice for the betterment of the lives of toiling Africans in their own motherland,” Phillips said. https://www.pressreader.com/south-africa/cape-times/20170119/281702614417402
55 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1981: “HE HAS NO FACE”: KLEEFMYN-ONTPLOFFING: JOHANNESBURG Kapt. Abrie Grobler Elke keer wanneer ‘n polisiebeampte by sy voordeur uitstap werk toe, weet sy familie nie of hy weer die aand tuis sal wees nie. Polisiebeampte word nou maar net eenvoudig daagliks aan die uiterste gevaar blootgestel waar hulle die dood letterlik in die gesig staar. Dit is maar die daaglikse deel van ‘n polisiebeampte se lewe. Polisielede word geskiet, met messe aangeval, stort neer in helikopters, word deesdae selfs met pangas doodgekap en hulle sterf in motorongelukke, maar daar is nie baie polisiebeamptes wie se gesig deur ‘n kleefmyn weggeblaas word en hy dit oorleef om sy verhaal te vertel nie. So ‘n polisiebeampte is kapt. Abrie Grobler (Afgetree). Hier is sy verhaal: Ek is op 14 Januarie 1954 op Brakpan in Gauteng gebore. Ons was vyf kinders, twee seuns en drie dogters. Vandag is ek nog die enigste oorlewende. Ek was sommer nog ‘n klein seuntjie toe het ek reeds geweet ek gaan eendag ‘n polisieman word. Daai jare was daar nog iets soos die Patrysspeurders vir die jong seuns en ek was lid van die beweging. As Patrys het ek die polisie kort-kort gehelp om misdadigers aan te keer. Ek het dit maar net in my gehad om ‘n krimineel uit te ken, of dalk uit te ruik. Op 29 Maart 1971, is my seunsdroom verwesenlik toe ek deur ons buurman, kapt. Venter, in Klerksdorp ingesweer is. Ek was in die sewende hemel en het onmiddellik by die navrae-tak begin. Daar moes ek lasbriewe en afvaardigings oorneem. My taak was om dit in die registers in te skryf en dan aan die navrae personeel uit te boek. Die SAP 352-ongeluksverslae was ook my baba. Dit was maklik en ek het alles gou baasgeraak. Die lekkerste was om in die aanklagtekantoor te werk. Voorvalleboek, selregisters, uitwerk van die rantsoene, ROM- EN RAA-registers, prisonierseiendomsregister, J534, ensovoorts. Dit was hemels -en natuurlik om sonder magtiging op die patrolliewa te ry. Kilo1 was die roepsein! Ek en konst. Johan van Niekerk was groot vriende en het orals saamgegaan. Hy het my suster so nou-en-dan uitgeneem. Een oggend het ek vroeg by die aanklagtekantoor aangedoen terwyl Van Niekerk gewerk het as bevelvoerder. Voor die gebou het ‘n groot plas bloed gelê. Ek het ingestap om hom aan te sê om dit te laat skoonmaak, want as die stasiebevelvoerder dit sien, is daar groot marakkas. Hy was nie daar nie! Daar kry ek toe die skokkende nuus dat hy in ‘n speletjie deur ‘n kollega doodgeskiet is. Dit was ‘n groot skok vir my gewees. Ek is in 1972 saam met 18 ander lede polisiekollege toe vir ons opleiding. Ons was die eerste lede wat saam met die vrouelede in die kollege was. Ons was ook die eerstes wat met die Walter P38pistool uitgereik is. Na voltooiing van die opleiding, is ek uitgeplaas na radiobeheer, Johannesburg. Dis presies waar ek wou wees: Blitspatrollie, vinnige motors en motorfietse... Wow! die lewe was ‘n lied! By die Fordsburg-kaserne as blougat konstabel het die ou manne ons laat aantreë. Ons moes ontgroen word. Daar het jy vinnig grootgeword, daar was nie genade gewees nie. Dit was ‘n harde leerskool en die wat nie die pas kon volhou nie, het vinnig ontslag geneem. Ek moes drie maande ‘beat’ stap voor ek die voorreg gehad het om in ‘n kar te klim. Vrededorp en Jan Bom was nie jou maat nie en kinders en grootmense het ons openlik gevloek. Dit kon hierdie boerseun van WesTransvaal (vandag Noordwes) nie onderkry nie. Blitspatrolliedienste was heerlik maar na ‘n paar maande was dit vir my nie meer lekker nie. Jy kom op ‘n toneel aan en sorg net dat die speur- of uniformtak op die toneel kom en dan was jou taak afgehandel. Dit het vervelig geraak en ek het geen werksbevrediging daaruit gekry nie.
56 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
My eerste inbreker by ‘n huis, het ek in Ferndale, Randburg, doodgeskiet. Ek moes toe in die beheerkamer gaan werk totdat die prokureur-generaal ‘n beslissing gemaak het oor of ek vervolg gaan word of nie. Of ‘n aanklag van moord of strafbare manslag ondersoek moet word of nie. Ek was 18- jaar oud. Dit was ‘n tydperk in my lewe wat nie goed was nie. Ek het in myself begin twyfel. Vrae soos: “het ek reg opgetree of nie” het deur my kop gemaal. Na drie maande kom die beslissing: Daar gaan nie vervolg word nie! Ek het gevra vir ‘n verplasing Klerksdorp toe, maar is Mondeor toe verplaas. Dit was die mooiste en lekkerste stasie waar ek ooit gewerk het. Dit was hier waar ek die eerste keer in my lewe met Engelssprekende mense te doen gekry het. (Dunstones). Hulle het my geleer om Engels te praat, te skryf en te vry ook. Daar het soveel gebeur op Mondeor! Ek kan boeke vol daaroor skryf. Die grootste gebeurtenis was die 1976-onluste. Ek was in volle wintersuniform geklee en het so pas van Booysens-hof af gekom. Met die instap by die aanklagtekantoor, het die stasiebevelvoerder, kapt. J.M. Giliomee gesê: “Kom, kry jou R1-geweer julle word na Protea-polisiestasie in Soweto gemobiliseer.” Met ons aankoms daar het kol. Rooi Rus Swanepoel vir ons beduie om hom te volg. Dit het ons gedoen vir drie agtereenvolgende dae sonder slaap of kos. Daar was nie komberse nie, ten spyte van die ysige koue winter. Ons het by al die winkels en drankwinkels aangedoen. Dit was nie ‘n mooi gesig nie. Oral was winkels en voertuie aan die brand. Swartes het winkels geplunder en alles gesteel. Ons moes noodwendig op belhamels vuur om lewe en waardevolle eiendom te beskerm. Als in opdrag van kol. Rooi Rus. Alles was sorgvuldig gedokumenteer. Die name van elke polisiebeampte wat geskiet het, hoeveel skote elke polisiebeampte geskiet het asook die omstandighede wat daartoe gelei het, is alles neergeskryf vir latere ondersoek. Laat die aand op die vierde dag het die NG kerk op Mondeor vir ons kos, koffie en komberse gebring. Intussen was ek ingedeel in peloton 4, Johannesburg onluste-eenheid. Vir die volgende jaar het ons Alexander en Soweto gepatrolleer. Ek het later getuienis afgelê in die hof in Protea in die nadoodse ondersoek oor die aantal mense wat doodgeskiet is en later in Kemptonpark by die verhoor van 10 belhamels wat weens openbare onrus, brandstigting en huisbraak en diefstal vervolg is. In 1997 is die kaserne op Mondeor gesluit. Die ongetroude lede is verplaas, ek is na John Vorsterplein verplaas. Alhoewel ek nie een vir leer en eksamen skryf is nie, het ek tog gaan skryf en wonder bo wonder maak ek dit en word na sersant bevorder. Dit is tot vandag toe vir my die mooiste rang. Misdaad in die John Vorsterplein-wyk was hoog! Ek het ‘n groot aflossing gehad, ongeveer 40 lede sterk, twee patrolliewaens en die res het voetpatrollie gedoen. Ek het geweet die ouens ry met hulle privaat motors en het ‘n ooreenkoms met hulle aangegaan: Hulle mag elkeen met ‘n handradio ry maar hulle mag nie uit die wyk uitgaan nie. Indien die kaptein of stasiebevelvoerder besoek sou aflê, het ons ’n kode gehad en die ouens was op hul pos gereed vir die besoek. Die misdaad het gedaal en so het ek die ander skofte gemotiveer. Baie arrestasies vir dagga en diefstal is gemaak. Johannesburg was daai jare ‘n misdaadparadys, jy moes net bereid wees om te soek. Ek het ook baie naweke die nagklubs om middernag toegemaak. As die nagklubs na middernag oopgebly het, kon hulle aangekla word van Sabbatskending, Wet 86 van 1896. Die eienaars het my met ‘n passie gehaat. By die klubs sonder dranklisensies het ek op die afleweringsvoertuie en drank beslag gelê. Ek en Paul Mills, van die speurtak, het ‘n formidabele werksetiek opgebou en het baie sukses behaal in misdaadbekamping in die algemeen in Johannesburg . In 1979 is ek getroud en het in Herdershof 1508 ingetrek. Ek is Maleoskop toe vir my Tin-kursus. Amper aan die einde van die kursus te Ambalagi, terwyl ons besig was met ‘n oefening van hoe om ‘n huis waar daar gevaar is, binne te gaan, het ‘n oefengranaat afgegaan. Die slagdoppie het in my bobeen ingeskiet wat nogal ‘n diep wond gelaat het. Ek is medies behandel waar stukke skrapnel uit my been verwyder is. Hulle wou my uit die kursus onttrek, maar ek het geweier. Ek het elke aand en oggend gaan draf net om te wys ek is nog fiks. 57 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
18 Augustus1981: ‘He has no face’ Op die 18 Augustus1981, om, 18:30 reageer ek op ‘n brand in Kerkstraat by die hoek met Fraserstraat, Johannesburg-sentraal, by Tesla Hardeware . Daar was reeds baie nuuskieriges wat daar saamgedrom het. Ek en konst. Andrew van der Merwe, het hulle tot op die oorkantste sypaadjie verjaag. Ons het tussen twee brandweerwaens deurgestap om te gaan hoor hoe ons die brandweermanne kon help. Wat onmiddellik daarna gebeur het weet ek nie, maar toe ek later, ek weet nie eers hoeveel later nie, weer bykom, het ek op my gesig in die middel van die straat gele. Al wat ek kon sien, was mense wat op die sypaadjie gele het., Rondom my het mense gegil en rondgehardloop. Ek het myself met my arms opgelig en gesien hoe mense, geboue en die straat natgespuit word. Iemand het my gevra of ek seergekry het. Ek het na hom opgekyk. Hy het met ‘n geskokte gesigsuitdrukking geskree: “He has no face”. Ek het oor my gesig gevoel en so waar as wraggies... ek kon nie my neus voel nie. Toe eers sien ek die bloed en ek besef, “Grobbie hier is groot marakkas” ‘n Snaakse kalmte het oor my gedaal. Ek het net daar bly lê. Brandweermanne kon nie noodhulp toepas nie want hulle hande was verbrand. Snaaks genoeg het ek geen, maar geen pyn, gehad nie. Noodwerkers en ambulanse was gou op die toneel en hulle wou ‘n ding in my keel druk. Ek kon nie asem kry nie en het self die ding verwyder. Hulle wou nog een insit toe sien ek Andrew druk sy vuurwapen teen die ou se kop en se vir hom: “Jy jou ry nou of hier is ......” ‘n Ambulans het nog nooit so vinnig by ‘n hospitaal gekom nie. My ou groot vriendin, Tisch Minnie, het my by die hospitaal ingewag. Sy het dadelik noodbehandeling toegepas en my toegedraai in een van daai ‘space blankets’. Ek het baie bloed verloor en terwyl ek ‘n bloedoortapping gekry het, het ek my bewussyn verloor. So tussen die newels deur, kon ek vaagweg Tisch se stem hoor wat sê: “Toemaar Grobbie, ek sal sorg dat jy nie doodgaan nie”. Ek het haar geglo. Toe ek ure later weer heeltemal wakker was, het my ma langs my bed gestaan. Sy het al die pad van Durban af opgejaag Johannesburg toe om my te kom bystaan. Brig. Rooi Rus Swanepoel en my oom, brig. Quartus Grobler, wat toe distrikskommandant was, het ook in volle uniform langs my bed gestaan. Toe strek ek maar die twee groot indoenas. “Lê stil!”, het Rooi Rus gebulder,. “dit is nie nodig dat jy strek nie, maar dankie daarvoor. Sorg dat jy gou gesond word...en dis ‘n opdrag!” beveel hy. Terwyl hulle uit die kamer gestap het, het ek gesien hoe skud hulle skouers soos hulle lag. Dit moes nogal snaaks gelyk het ek met my toegedraaide kop wat lyk soos ‘n mummie, wat op aandag wil spring. Ek het later gehoor dit was ‘n kleefmyn wat gestel was om op ‘n spesifieke tyd te ontplof, maar die terroriste se tyd was bietjie uit en dit het toe voor die tyd ontplof. Genadiglik, anders was ons dood. Hulle het lappe aan die brand gesteek wat gesmeul het en ek dink die hitte daarvan het veroorsaak dat die loodstaaf gouer deurgetrek en die snellermeganismege aktiveer is. As gevolg van die erns daarvan is daar ontken dat daar gemenespel was. Die terroriste kon dit toe nie gebruik vir propaganda nie. Konst. Van der Merwe het skedelbreuk opgedoen en is ‘n dag of twee later ontslaan. Ongeveer drie maande daarna is hy beseer in ‘n motorongeluk. Die skedelbreuk het vererger en hy was in ‘n koma. Hy is drie maande later oorlede sonder om weer sy bewussyn te herwin. Ons was groot vriende, sy dood was vir my ‘n groot skok. Ek het goed herstel en was binne vier maande weer geskik vir diens. Ek het voor die voorval in my vrye tyd as byspeler in televisiereekse gespeel, maar weens my geskende gesig, was dit iets van die verlede. Die enigste rolle wat ek waarskynlik sou kon speel was die van Frankenstein. Ek het rolle vertolk in BIG CITY BEAT saam met Ryno Hattingh en Gavin van den Bergh, JOHAGIM VERWEY saam met Tobie Cronjé. Ek het later ook ses maande lank in DIE UNISA KLEINTEATER ‘n rol vertolk. Ek en Robin Alexander was groot vriende. Hy was my “Johannesburg-pa”. Die stokperdjie as akteur was groot pret, maar ek moes dit toe maar vaarwel toeroep. Mense se nuuskierigheid oor die letsel aan my gesig, het my genoodsaak om ‘n baard te kweek om dit te bedek. Ek was ‘n motorfietsryer, derhalwe het mense wat ek na die voorval ontmoet het, dadelik aanvaar my geskende gesig is die gevolg van ’n motorfietsongeluk. 58 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Ek het so dikwels as moontlik grensdiens gedoen. Ek het die geleentheid gehad om op baie plekke grensdiens te doen. Het selfs by Koevoet afgedeelde diens gedoen by Popa-Watervalle in die Caprivistrook. Dit was vir my heerlik. Ek kon my behoorlik uitleef in my nuwe passie. Na my grensdiens het ek die behoefte gehad om as instrukteur op Maleoskop te werk. Soos die toeval dit wou hê, breek die bus waarmee Maleoskop se aspirant-instrukteurs op pad was na Johannesburg vir ‘n oefensessie. Hulle was daar gestrand. Vol bravade se ek aan die werktuigkundige van die Johannesburgse busdiens, die burgemeester het opdrag gegee die bus moet herstel word. Die bus is soos blits herstel en ao. Pat Jonker het my naam neergeskryf. Drie maande later was ek op instrukteurskursus... Van die oorspronklike 34, het net twaalf die moeilike kursus voltooi. Op 4 April 1985 is ek na Maleoskop verplaas. Dit was wonderlik om saam met lede soos ao. Koos Brits, Dosy Coetzee, Leon Bam, Duvenhage, Stanley Joubert, Van Zyl, en Leon van Vuuren te werk. Dit is maar ‘n paar wat ek kan onthou. Daar was vele meer en meer het oor die jare bygekom. Hier kon ek terugploeg dit wat ek by die kursus geleer het. Ek het hulle verstaan, die meeste het van stasies gekom. Ek het hul frustrasies geken, ek het hul taal gepraat en ek kon ‘n hegte band met hulle vorm. Ons het saam patrollie gestap, saam in die veld geslaap, saam van Loskopdam af gestap. Dit was mos my kinders. As ‘n man gesukkel het, is sy uitrusting versprei tussen die manne, behalwe sy wapen, magasyn en een waterbottel. Nie een van my kursusgangers het ooit gedruip nie. Ek het die adjudant-offisiers-eksamen geslaag en is bevorder. Ek was by Delta-kamp en het ‘n vroue-kursus ingekry. Die vroue het in Alpha-kamp gebly. Ek het ook na-ure die kantien op Bravokamp bestuur. So het dit gekom dat een van die swart dames verjaar het. Hulle het kapt.(v) Nel gevra of hulle ‘n koek kan koop. Hulle het ook gevra vir alkoholvrye-sjampanje wat ek aangekoop het. Een oorywerige ondersersant het egter alles opgefoeter toe hy beslag gele het op hul sjampanje en groot inskrywings in die voorvalleboek gemaak het. Daar is ek toe diep in die moeilikheid. Kol. Mike Lombard besluit dit was my skuld en neem my daar weg. Toe my kursusgangers hoor ek word weggeneem, bars die bom! Al die kursusgangers, dames inkluis, storm by hul lesingsale uit en weier om terug te gaan. Hulle staak! Almal het ‘n petisie onderteken waarin hulle geëis het dat ek moet terug kom. Indien daar nie aandag gegee word aan die versoek nie, sal verdere stappe geneem word. Al 96 dames het die petisie onderteken. Ek was geweldig geraak en aangedaan. Minder as ‘n halfuur later is ek aangesê om voort te gaan met die kursus. Daar het ‘n gejuig opgegaan wat my ‘n traan laat pik het. Dankie aan daardie dames. Ek het die junior bevelvoerderskursus in Middelburg gaan bywoon waar ek as klaskaptein verkies is. Dit was ‘n heerlike kursus waar ek goeie vriende gemaak het. Ek is aangewys as die beste student. Ek het verskeie kere klas gegee op Verdrag en Cato Manor in Durban. Ek was op my gelukkigste voor ‘n groep kursusgangers en wou nie daaraan dink dat dit tot ‘n einde kon kom nie. Saam met ‘n groep instrukteurs van Maleoskop het ek in Witbank gaan uithelp, waar ons twee misdaadsindikate se lede aangekeer en die sindikate ontbind het. Ek was drie maande later weer daar met nog groter sukses. Ek het ‘n aanprysing ontvang van hul distrikskommandant vir goeie werk. Ek wil egter nie al die krediet alleen aanvaar nie, dit was ‘n groep poging. Ek was maar net in bevel van ‘n elite groep manne. Dit was ‘n eer en voorreg om dit te kon doen. Dankie manne! In Januarie 1995, was ek en ‘n vriend, Fanie Nelson, oppad na sy werkswinkel in die dorp, toe ons by ‘n ongelukstoneel stilgehou het om hulp te verleen waar slegs een polisieman teenwoordig was. Hy het gesukkel om die verkeer te reël en opmetings te doen. Fanie was self ‘n oud-polisieman en het die puntdiens oorgeneem. Ek het gehelp met die opmetings. Die lyk was toegegooi en ek het so terloops die kombers opgelig om te sien of ek nie dalk die persoon ken nie. Ek het in my loopbaan lyke gesien, maar, die man het nie soos ‘n lyk gelyk nie. Ek het op my maag gaan lê en my oor op sy borskas gesit. Ek kon ‘n hartklop hoor, hoewel ek nie ‘n pols kon voel nie. Ek het dr Hugo gebel wat net om die blok gebly het. Hy was gou op die toneel. Ons het die man gestabiliseer en hom hospitaal toe vervoer. Die man het oorleef en is twee weke later ontslaan. Ek het ‘n aanprysing 59 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
gekry, nadat die man die voorval aan die distrikskommandant rapporteer het. Enige ander lid sou dieselfde gedoen het, maar nou ja, die aanprysing het my goed laat voel, veral omdat kol. Schuld die inskrywing in my SAP 135[a] aangeteken het . Ek was ook kroegman by Dam Dimpels wanneer die generalestaf hulle jaarlikse samekoms op Maleoskop gehou het. Dit het ‘n week geduur. Min. Vlok was ook altyd daar. Ek het al die generaals goed leer ken en nogal baie respek vir adj.min. Roelf Meyer gehad. Hy het net koeldrank gedrink en het altyd vroeg gaan slaap. ‘n Mens skinder nie oor jou generalestaf nie. Hulle was ysters, die beste wat daar was: SALUUT. Na ‘n huwelik van 16jaar, is ek en my vrou uitmekaar. Dit was die swaarste om van my drie dogters afskeid te neem. Ek is na die trauma na Letsitele as stasiebevelvoerder verplaas, ‘n klein stasie wat sy eie uitdagings gebied het. Ek het gou baie lief geraak vir die dorp en sy mense terwyl ek en die plaasboere gou vriende gemaak het. My koskas was nooit leeg nie. Boeregasvryheid was aan die orde van die dag. Die hitte was net baie erg gewees, iets soos net ‘n sifdraad tussen die dorp en die hel. Die een groot ding wat my behoorlik dwars in die krop gesteek het was die afdelingskommissaris se Afrika-tyd. ‘n Vergadering wat geskeduleer was vir 10:00, begin eers 13:00 uur, of nog later. Dit het my en al die ander blanke stasiebevelvoerders behoorlik moerig gemaak. Ek en honderde ander lede het besluit om pakket te neem. Ek moet sê, ek was spyt ek het my gewip... baie spyt want al wat ek ooit wou wees was ‘n polisieman. Ek het nooit stres gehad of enigiets anders nie, seker omdat ek altyd gereed was met nie net een weergawe nie maar ‘n hele paar. Ek het nooit iemand vervolg vir nietighede nie, al my sake was waterdig. Ek is trots om te kan se ek het nooit ‘n saak verloor nie. Hier waar ek nou bly hou ek ‘n wakende oog oor my onmiddellike gemeenskap en tot die ‘crooks’ hier rond is bang vir my. Seker oor my ingebore-, ingeoefende polisiehouding...Dalk ‘n sesde sintuig! Ek is in 2001 weer getroud met Hanlie Bezuidenhout en ons het ‘n dogter van 7. Sy is gebore op 5 Mei 2005, twee maande na my oudste dogter se noodlottige ongeluk in Pretoria Sy het so uitgesien na haar suster se geboorte.
1988: WOODSTOCK POLISIESTASIE: LIMPETMYN VERNIETIG
MY
KANTOOR
MET
Brig Fanie Bouwer [Abrie Grobler se storie het my weer in my argiewe laat kyk oor wat ek destyds geskryf het oor ‘n bomaanval op my kantoor. Gelukkig kan ek vandag die storie vertel, maar sonder dit wat Abrie beleef het.] Gedurende 1988 was ek stasiebevelvoerder te Woodstock naby Kaapstad. My kantoor se venster het uitgekyk op ‘n dwars straatjie tussen die hoofweg (Victoriastraat) en die sogenaamde “Cavendish Square” verder ondertoe. Ek kom een middag laat van Stellenbosch af na die begrafnis van ‘n kollega (wyle kolonel Chris Fourie) aldaar.
60 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Ek het skaars by die huis aangekom toe ‘n paar polisiemanne uitasem by my huis aankom en my vertel dat my kantoor ‘n rukkie vantevore deur ‘n bom opgeblaas is. Ons het nog nie selfone gehad nie. Ek kon nie glo dat so-iets met mý kon gebeur nie. Ek het ook geen rede gesien waarom hulle my kantoor spesifiek sou aanval nie. Ek het eers gedink dit is ‘n sieklike grap, maar besef toe later dat dit blyk die waarheid te wees. Etlike bomme – die sogenaamde limpetmyne – het in daardie tyd alreeds by etlike staatskantore in die Kaapse Skiereiland afgegaan. Ons haas toe Woodstock toe. Daar aangekom, vind ons dat die limpetmyn net buite die deur wat na die dwarsstraat lei, geplaas was. Die skade was taamlik erg. My kantoor was in chaos. Stoele, tafels, kaste en dies meer, asook die plafon was aan flarde geruk. Die geweld van die ontploffing was só kragtig dat dit bykans al die vensters van ‘n drie verdieping gebou oorkant die straat aan stukke geruk het. Ek ry toe later daardie aand huis toe nadat alles opgeruim is. Ek wonder toe of my kantoor spesifiek uitgekies was; of was ék die teiken en of dit maar sommer lukraak gedoen is? Ek het ook gewonder wat die gevolge sou wees as ek nie daardie middag ‘n begrafnis te Stellenbosch bygewoon het nie? (Dit laat my nou dink aan die soldate of kaders van Umkhonto weSizwe van die ANC – die sogenaamde “Spies van die Nasie”. In hulle geledere word met groot trots na hierdie organisasie verwys. En as jy kan sê dat jy ‘n kader of soldaat van Umkhonto weSizwe was, dan is jou “struggle credentials” sommer puik. En ‘n goeie pos in die staatsdiens was sommer ook ‘n gegewe). Die limpetmyn moes immers in die loop van die dag daar buite my kantoordeur geplaas gewees het. Dit het net kort na 4-uur die middag ontplof. Ek sou darem nie só wou doodgaan nie. Die SB-kantoor van Woodstock is taamlik ruim, aangesien ek die beskadigde muur tussen my kantoor en die stoortjie langsaan deur DOW laat verwyder het om een groter vertrek te vorm. Ek is eintlik spyt ek het ná die nuwe bedeling begin het, nie by die ANC-ouens probeer uitvind het waarom die bom spesifiek dáár geplant was nie. En of hulle miskien spesifiek iets teen my gehad het? Ek was bewus daarvan dat ene Tony Yengeni en sy trawante van die ANC die voorbokke was met hierdie bomplantery destyds. Hulle was gearresteer, maar ná 1990 met die onderhandelinge in 'n ooreenkoms tussen die ANC en die NP vrygelaat.
61 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1986: VOLKSRUST: LANDMYNE OP PLAAS AO Willie du Plessis Gedurende 1986 het Kol. Theunissen, die distrikskommandant van Standerton my kantoor ingekom en beveel dat ek saam met hom moet ry, ek was ook verbonde aan distrikshoofkantoor Standerton. Op die toneel aangekom op ‘n plaas tussen Volksrust en Wakkerstroom het ons by die ingang van die hek ‘n groot gat gesien as gevolg van die ontploffing, huis die bakkie was erg beskadig asook die bas van ‘n boom langs die hek soos die voertuig in die lug getrek het, die masjienkap van die voertuig +20 tree vanaf die hek op die grondpad verby die plaas beland het. Ek het al met die regterkantse spoor van die bakkie stadig aan beweeg na die plaashuis, kol. Theunissen het my teruggeroep maar ek het voortbeweeg sonder enige voorval. By die agterdeur van die huis, het ek ‘n ouerige vrou met bediendes in die kombuis opgemerk, almal was histeries veral die ouerige vrou, seker maar die Ma van die seun wat in die landmyn ontploffing was. Ek kon hulle nie beheer nie en hulle het geskree en was baie geskok, ek hulle meegedeel dat hulp die een of ander tyd sal opdaag en dat die weermag op pad is. Ek het op dieselfde spoor teruggestap na die hek. ‘n Trekker het ook intussen ‘n landmyn in ‘n land redelik ver van die huis afgetrap, die drywer is in die lug ingeslinger, maar gelukkig geringe beserings opgedoen. Kol. Theunissen was nie baie gelukkig met my optrede nie, en was bang dat ek ‘n boobie trap kon aftrap wat my twee bene kon vergruis het, intussen het die weermag opgedaag met 2 helikopters van Pretoria. Kol Theunissen en ek het die toneel verlaat terug Standerton toe. Ons het ’n baie goeie verstandhouding gehad en was altwee in die sewentiger jare te Jeppe gestasioneer, en dus mekaar goed geken. Die seun was in matriek en op pad die oggend om eksamen te gaan skryf in Volksrust. Hy was ernstig beseer en dit is ‘n wonderwerk dat die ontploffing hy oorleef het. Hy het sy een been verloor het, hy het ‘n pastoor geword het en is steeds in die bediening. Sy van is (naam weerhou). Sy Pa het die plaas verkoop het as gevolg van al die mediese onkostes vir sy seun. Die Weermag moes, soos ek verneem het, die gebied veilig verklaar voor toegang tot die perseel en omgewing verkry kon word.
62 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1986 & 1999: MR ROBERT MCBRIDE MEETS POLICE BLAST VICTIMS: DURBAN On Wednesday 6 October 1999, Mr Robert McBride met the victims of his sub-station blast that took place on January 9, 1986, in Chamberlain Rd, Jacobs, in the Wentworth Police Precinct. Mr McBride is applying to the Truth and Reconciliation Commission for amnesty for the bomb attack which he said was aimed at • •
damaging the transformer; and targeting security force personnel.
Security branch policeman and bomb disposal expert Colonel RL “Bobby” Wellman was killed and other SAP members • Mr Mervyn Dunn, • Mr P Zimmerman, • Mr R van der Merwe, • Mr DA Booysens and • Mr Baker were injured in the blast. Mr McBride was at the time a unit commander of the African National Congress' special operations unit responsible for the attacks. There were two blasts, the first blast was followed by a second one which was aimed specifically at SAP personnel investigating the first explosion, McBride said. On Wednesday morning McBride met privately with Zimmerman and van der Merwe who suffered extensive burns in the attack. Source • South African Press Association, 1999 • https://www.iol.co.za/news/south-africa/kwazulu-natal/mcbride-bomb-victim-battles-on1015663?fbclid=IwAR0kXNZVTCGztvpHt6OX5YR7GAEtK9xPbWaAPGpbjhmgNzavK1GB-5ABBo • AC/2001/128 - TRUTH AND RECONCILIATION COMMISSION: AMNESTY COMMITTEE; APPLICATION IN TERMS OF SECTION 18 OF THE PROMOTION OF NATIONAL UNITY AND RECONCILIATION ACT NO. 34 OF 1995.
EYE WITNESS REPORT: NO 85926 CAPT RPG VAN DER MERWE [09:54, 19/11/2021] Rudi vd Merwe: Die eerste bom het af gegaan toe is ons uit geroep in substasie die skade bepaal toe gaan die tweede bom af [10:21, 19/11/2021] Hendrik Heymans: Wat is u magsnommer en wat was u rang ten tye van die voorval? Wat is u huidige rang? [10:23, 19/11/2021] Rudi vd Merwe: No 85962.1 ek was ‘n sersant en nou kaptein. RPG van der Merwe
63 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
64 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
65 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
This retired officer is in and out of hospital. Let’s all pray for him – he needs to healed from this terrible injury!
MURDER OF WARRANT OFFICER PHILIPPUS SELEPE South Africa I Am Proud to Give My Life The execution of a poet touches off an angry rampage Monday, Oct. 28, 1985 66 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Follow @TIME The government had been warned that hanging Benjamin Moloise, 30, a black upholsterer and poet, would lead to bloodshed. The U.S. had asked State President P.W. Botha to "take another look" at the planned execution. The Soviet Union, the European Community, the 49-nation Commonwealth of Britain and the U.N. Security Council, among others, had also asked that Moloise's life be spared. But Botha refused all appeals for clemency, and last week, shortly after dawn, Moloise went to the gallows at Pretoria Central Prison. In Washington, White House Spokesman Larry Speakes told reporters: "We hoped that this action would not be taken." In Johannesburg, which had so far been spared serious racial violence, news of the hanging was greeted with outrage. After a noontime memorial service for Moloise, hundreds of blacks poured into the streets of the city's white downtown area and went on a four-hour rampage. Two policemen were stabbed and about a dozen white pedestrians were robbed or beaten, some of them severely. At least ten shops were looted. Police made six arrests and shot one suspect in the leg. Moloise had been convicted two years ago of murdering a black policeman. The victim, Warrant Officer Philippus Selepe, 52, was slain with an automatic weapon outside his home near Pretoria in 1982. Moloise at first confessed to the crime but later recanted, charging police coercion. Later he said he had been involved in planning the ambush, but only because he was afraid that his associates in the African National Congress would kill him if he did not cooperate. The A.N.C., for its part, has insisted that its guerrillas, not Moloise, committed the murder. Moloise was, however, a firm supporter of the A.N.C. and the violent overthrow of apartheid. As he once wrote: "A storm of oppression will be followed by the rain of my blood/ I am proud to give my life, my solitary life." Following the execution, Mamike Moloise, 53, complained bitterly that she had been denied the opportunity to visit her son on the day of his death. "I begged," said the bereaved mother, who waited outside the prison gates accompanied by, among others, Winnie Mandela, wife of jailed A.N.C. Leader Nelson Mandela. "I said, 'It's the last time. That's my son.' This government is cruel. It is really, really cruel." Mrs. Moloise was later permitted to see her son's unopened coffin, but his body will remain the property of the state and will be buried inside the prison in a grave marked by a number. Even before the hanging, violence had begun to boil up in other parts of the country. In Athlone, a coloured (mixed-race) suburb of Cape Town, police and residents engaged in a rare gun battle at a local mosque; one coloured man was killed and a white police sergeant seriously wounded. A few days earlier, security forces drove a truck through the suburb and, when a crowd began to throw stones at it, officers concealed in wooden boxes atop the vehicle suddenly emerged and fired shotguns into the crowd. Antiapartheid leaders denounced the decoy operation, which South African newspapers dubbed the "Trojan Horse" incident, and thousands of people turned out for the funeral of three youths slain in the fusillade. At week's end the government dispatched hundreds of security agents to keep the peace in Athlone. http://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,960257,00.html
67 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1985: AMAMZIMTOTI: WAAR DIE ONTPLOFFING PLAAS GEVIND HET Lt-kol Danelia Veldhuizen Brigadier, Hier is foto’s van die winkelsentrum waar die bom op [23 Desember 1985 – HBH] ontplof het. Ek het ook foto’s van die koerant berigte gekry. Alfred Zondo was die ANC-MK wat die bom geplant het. Hulle het nou een van Amanzimtoti se hoofstrate (Kingsway) na hom vernoem. Maar meeste mense praat steeds van Kingsway. Ons hoof-hospitaal is steeds Kinsway Hospital. Ons kerk is langs die hospitaal (daar is net 'n klein skooltjie tussen-in) en ons is steeds Kingsway Ministries. Baie ander besighede ens. hou steeds by die naam Kingsway. Baie van die inwoners in Amanzimtoti was natuurlik vreeslik gekant teen die verandering van die straat en meeste praat net van Kingsway.
68 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1989: SAP DETECTIVE BRANCH: PLESSISLAER D/W/O GM (Gops) Reddy via Col Logan Govender
Photograph courtesy of Warrant Officer [Detective] GM (Gops) Reddy. Front row, 2nd Warrant Officer GM (Gops) Reddy. According to information obtained from Colonel Bala Naidu, photograph was taken in 1989 under the Syringa tree at the entrance to Plessislaer Police Station.
69 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
JAAP MARAIS WAS WÉÉR REG: Tsafendas was nie mal, politieke moordenaar Henk van der Graaf Sewe en twintig jaar nadat die voormalige HNP-leier, wyle mnr. Jaap Marais, in sy boek, Die Era van Verwoerd, duidelik aangetoon het dat Dimitri Tsafendas geen mal man was toe hy dr. HF Verwoerd vermoor het nie, is dit bevestig deur ‘n Portugese akademikus, Harris Dousemetzis. In 2019 het Dousemetzis ‘n boek van oor die 500 bladsye die lig laat sien onder die titel: The man who killed apartheid – the life of Dimitri Tsafendas. Hierdie inligting het weer aktueel geword nadat die Grieks Ortodokse Kerk van Maputo dié maand besluit het om Tsafendas te vereer. Twee linkse kommentators, Max du Preez en Piet Croucamp, is deur die Afrikaanse staatsuitsaaier, RSG, in die Monitor program gevra oor hulle kommentaar oor die verering. Beide was wel van mening dat om iemand te vereer wat iemand anders doodgemaak het, nogal in ‘n vreedsame instelling soos die parlement, nie reg is nie. Du Preez het dit sterker uitgedruk deur te sê dit is fundamenteel verkeerd dat ‘n kerk of geestelike instelling iemand vereer wat ‘n moord gepleeg het. Dousemetzis is deur Du Preez as ‘n bekwame akademikus beskryf wat goeie navorsing gedoen het in sy boek oor Tsafendas. Van die onderhoude wat hy gevoer het, was met vier Grieks-Ortodokse priesters wat Tsafendas goed geken het, en wat hom nie as mal beskryf het nie. Dit blyk duidelik dat Tsafendas al van jongs af ‘n politieke aktivis was. So vroeg soos 1938 het die Portugese polisie hom al begin dophou en ‘n dossier oor hom oopgemaak. Hy was van toe af al ‘n politieke figuur. Uit die onderhoude wat in die boek gepubliseer is, blyk dit dat Tsafendas vir verskeie mense gesê het dat apartheid sal sneuwel as Verwoerd nie meer daar is nie, en dat Verwoerd eintlik doodgemaak moet word. Max du Preez glo ook dat Tsafendas duidelik heeltemal by sy sinne was en dat hy geen mal man was met ‘n wurm in sy kop nie, soos verklaar is na Verwoerd se moord en Tsafendas staatspasiënt verklaar is. Piet Croucamp het wel ‘n opmerking gemaak dat Verwoerd ‘n “legitieme politieke teiken” was vir sy opponente, maar dit as weersinwekkend beskou om iemand daarvoor dood te maak. Reeds in 1992 het mnr. Jaap Marais in sy boek, Die Era van Verwoerd, genoeg getuienis aangehaal wat daarop dui dat Tsafendas geen mal man was nie, maar dat hy ‘n politieke figuur was. Mnr. Marais gaan egter verder en glo dat daar magte agter Tsafendas gesit het wat die hele beplanning en tydsberekening hanteer het. Daardie aspek is egter nooit ondersoek nie, en deur Tsafendas mal 70 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
te verklaar en in ‘n inrigting te plaas, is die ware motief vir sy daad ook onder die mat ingevee. Mnr. Marais skryf daaroor: “Tsafendas was 47 jaar oud toe hy die moord gepleeg het. Sy lêer by die Gevangenisdiens is A5078, waarin hy beskryf word as ‘’n gekleurde persoon, ‘n uiters vindingryke en geslepe individu, wat liggaamlik en geestelik in staat is om ontsnapping te beplan en uit te voer.’ Dit strook kwalik met die bevinding dat hy nie bevoeg is om verhoor te word nie. Alles rondom die versuim en nalatigheid in verband met Tsafendas, die verhoor en die bevinding dat hy onbevoeg is om verhoor te word, en die ondersoek deur (regter JT) Van Wyk, flits vrae wat nog nie beantwoord is nie.” Ander belangrike inligting wat mnr. Marais gepubliseer het, is dat Tsafendas verbonde was aan die Kommunistiese MApparaat, dat die SA Veiligheidspolisie al in 1941 ‘n lêer oor hom gehad het en dat hy gereeld gesien is by die kommunistiese prokureur, Rowley Arenstein, se kantoor in Durban. Daar was ook getuienis voor regter Van Wyk van ‘n mnr. Vercuiel, onder wie Tsafendas gewerk het, dat laasgenoemde aan hom gesê het: “Jy is net soos jou bloody regering. Ek sal jou nog kry. Ek sal ook julle Eerste Minister kry.” Ten tye van mnr. Marais se boek, is hy nie ernstig opgeneem oor sy onthullings nie, maar dit is nou weer bewys dat Jaap Marais reg was. • •
Met dank aan mnr Van der Graaf om sy berig te herpubliseer – HBH. Daar was verskeie klein/dun ‘ou’ sub-lêers wat op D Tsafendas in die veiligheidspolisie se argief. Hy was bekend aan die Polisie (ook aan die kantoor van die Afdelingskommissaris WWR) en Binnelandse Sake a.g.v. reisgeriewe. Ek het destyds al die lêers op Tsafendas deurgelees. - HBH
DIMITRI TSAFENDAS: EK ONTHOU AP Stemmet Hennie, Op 6 September 1966 gee die Sekretaris van Justisie my opdrag om om 1415 in die parlement te wees om na Dr Verwoerd te luister. Ons het geweet dat hy ‘n belangrike aankondiging sou maak - oor staatkundige ontwikkeling, so het die media beweer. My taak was hoofsaaklik om die Opposisie se reaksie waar te neem om in staat te wees om ons minister, Justisie, Mnr John Vorster te adviseer. Ek het geweet dat Dr Verwoerd se toespraak gewoonlik so twee, twee en ‘n half uur lank was en dat hy gewoonlik sy aankondigings teen die tweede helfte daarvan sy aankondigings doen. Ek was baie besig en besluit toe om eers ‘n bietjie later oor te stap parlement toe. As ek in die parlement was, sou ek ongeveer vier meter van die moord af gesit het. Ek was gelukkig. 71 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Ongeveer dertig jaar later toe ek die bestuurder van die Raad vir Balju’s was, moes ek voor ‘n parlementêre staande komitee verskyn. Die ou Volksraad was nou ‘n komiteekamer. Toe ek my sitplek inneem en afkyk, sien ek ‘n dowwe rooi kol op die mat. Ek was in Dr Verwoerd se sitplek en sy bloed was steeds sigbaar. Ek het klein gevoel. Ek het die destydse Prokureur-generaal, Mnr WM van den Berg en die Regterpresident AB Beyers goed geken. Daar is nie ‘n manier dat hulle gefouteer het deur Tsafendas as Staatspresidentspasiënt en dus ontoerekeningsvatbaar te laat verklaar nie. Adamus P Stemmet (AP)
1966: DIMITRI TSAFENDAS: ONDERVRAGING DEUR GENERAAL VAN DEN BERGH James Galvin Gedurende die middag van 6 Sept. 1966 is Tsafendas na die ondervragingskantoor van die SAP Veiligheidstak gebring. Genl van den Bergh en ek het daar vir hom gewag. Ek was toe 'n konstabel in die SAP. By sy aankoms was daar duidelike tekens dat hy erg onder 'geweld' deurgeloop het. Genl van den Bergh het sy ondervraging begin deur homself aan Tsafendas voor te stel en aan Tsafendas gevra wat sy naam is. Ek onthou dat die ondervraging ongeveer 2-uur geduur het, waartydens Tsafendas baie gemompel het en kon ons verstaan dat hy sê dat hy van niemand opdrag gekry om die daad te pleeg nie, behalwe dat 'n wurm binne in hom, hom aangespoor is om die daad te pleeg. Sonder twyfel kan ek beklemtoon dat Tsafendas nie deur Genl van den Bergh, op enige tydstip gedurende die ondervraging aangerand is nie. Hy het nooit 'n vinger op hom gelê nie. Tsafendas is na die ondervraging direk na Groote Schuur Hospitaal geneem vir Mediese ondersoeke. Indien daar enige bewerings deur sogenaamde ingeligte bronne bestaan dat Tsafendas deur die Polisie aangerand is, dit uit onkunde gedoen is. Tsafendas is, sover dit my kennis strek, deur LV's, bygekom om hom te keer om Dr Verwoerd verder met die mes te steek. Dit was Min Frank Waring, Dr Morrison en andere gewees. •
Ek weet ook dat brig Gideon Joubert, later kommissaris, ook saam met genl Van den Bergh Kaap toe vertrek het om die aangeleentheid te ondersoek – HBH.
72 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
AO CHRIS DE WIT Christo Retief Hier is AO Chris de Wit (saam met Terrence Shepperson (links) en ek self (regs) met sy sg. Terroriste Medalje met twee balkies as sy mees senior medalje. Ek weet egter dat hy ook die Medalje vir Dapperheid gekry het, maar dit nie wou dra nie omdat die drie lede wat saam met hom in Etosha was, en daar gesneuwel het, nie in aanmerking gekom het nie ondanks sy aanbevelings.
73 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
•
Wie kan ons meer van hierdie man en sy heldedade vertel? – HBH
74 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SAPS CITRUSDAL: WEDUWEE- EN WEESFONDSDANS Rudolph de Villiers Weduwee en Weesfonds dans SAPS Citrusdal. Hierdie storie moet asb. deur almal wat dit lees, in die regte konteks gelees word. Hierdie tipe fonds insamelings was vroeër jare sover dit my kennis strek, deur blankes aangebied. Dit was ook baie deftige funksies en het baie geld vir die Weesfonds ingebring. Terwyl ek so in 1995 SB op Citrusdal was, en die SAPS groot veranderinge begin ondergaan het, en dit een van ons opdragte was om eenheid en vrede in ons dorpe te bevorder, het die gedagte by my opgekom om vir ons dorp se bruingemeenskap ook 'n slag so 'n deftige funksie aan te bied. Ek het dit met al my personeel bespreek, en hulle was meer opgewonde as ekself oor die gedagte. Groot beplanning moes nou gedoen word, en alle instansies op die Gemeenskapsforum en boere en groot besighede se insette en hulp is gevra. Die mense van Oranjeville was groot opgewonde, en hulle was deel van ons beplanning. Hulle moes besluit oor die musiek en het besluit op die Langarm orkes van Loeriesfontein. Kos is deur die vroue van polisiemanne en gemeenskap gemaak, eet gerei is vanaf Kaapstad gehuur en Goeie Hoopkorporasie het hul een stoor kosteloos aan ons beskikbaar gestel. Kaartjies is ontwerp en verkoop onder die gemeenskap van Oranjeville. Drag was formeel met lang aandrokke en die manne in hulle netjiesste pakke. Oorlede Lukas Havenga is in beheer van die betaalkroeg geplaas, en die stoor is opgetooi vir die groot aand. Mensig, en kyk hoe verras die mense my daardie aand! Die vrouens spog met die mooiste rokke en manne in blink pakke, en die orkes kom 5-man sterk van Loeriesfontein daar aan in spierwit pakke. En kan daardie manne lekker musiek maak! My personeel asook ons DK, Kol Mostert en sy vrou, en nog 'n paar donateurs was eregaste. Na die toesprake gedoen is, het die orkes weggeval, en kan daardie Citrusdallers darem dans. Die stof styg wragtie later uit die sementvloer soos die mense dans en hoogskop! Die kos is by die mooi versierde tafels voorgesit en almal het heerlik gesmul. Die stoor was vol dansers daardie Vrydag aand, en ek betwyfel of daar daarna weer so 'n lekker party op Citrusdal was. Daardie volgende oggend so teen 08h00 het ek na die stoor gegaan om te begin help opruim, en kry ek wragtie nog 'n paar dansers wat op pad terug huistoe is. Dit was lekker om ons mense daardie aand so sorgeloos en vrolik te sien kuier. Daarna het ek ook die gevoel gekry dat daar 'n beter verhouding oor alle grense begin posvat het. Selfs nadat ek in 1998 daar klaar gemaak het met die SAPS, het ek verskeie kere met besoek aan Citrusdal van die ou Oranjevillers raak geloop. Baie wou weet wanneer ons weer 'n dans gaan reël! Dit was nogal een van my persoonlike hoogte punte op Citrusdal. Selfs vandag nog meer as 23 jaar na ek my diens daar beëindig het, het ek steeds goeie vriende in Oranjeville-Citrusdal gemeenskap en is ek oortuig dat hierdie funksie tot 'n groot mate in sy doel geslaag het. Ek wonder of daar nog sulke fonds insameling projekte vir die Weduwees en Weesfonds plaasvind?
75 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1874: KOLONIALE POLISIE NATAL: NATAL MOUNTED POLICE (2)
Credit: Keith Sparrow and Jennifer Bosch
76 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SWAPOL... SUIDWES-AFRIKAANSE POLISIE. Kol Corrie Prinsloo (via Frans Bedford-Visser ) Onder hierdie ster het ek ook gedien. Voor en ná dit, trots in die SAP. En toe noodgedwonge in die geamalgameerde SAPD. Waar ek ook met trots en onderskeiding gedien het - ongeag al die struikelblokke wat willens en wetens in my pad gegooi is oor my ras, geslag en agtergrond. Ek is agt medaljes en twee balkies vir een daarvan toegeken tydens my loopbaan. En ek verstaan dat ek ook nog vir 'n SAW-medalje kwalifiseer vir dienste verrig saam met Koevoet en die SAW tydens twee transgrens Opse noord van die jati... As Angolees geborene en afstammeling van die Dorslandtrekkers het ek my deel in die SA Veiligheidsmagte gedoen. Ek was in een van die laaste groepe Dorslandtrek afstammelinge wat ná 'n eeu in Angola suid gekom het in 1974/75. My ouers en grootouers is ook in Angola onder die Portugese Vlag gebore, soos ek. Ek was 'n stigterslid van SWAPOL... As sulks was ek as jong lid aangestel as die Stasiebevelvoerder van die Ruacana Polisiestasie. Waar Eugene de Kock enkele jare voor my ook die bevelvoerder was. Ek is gewerf vir die Veiligheidspolisie oor my Angolese agtergrond, en oor periode bevel gevoer oor Polisie Veiligheidstak gevegspan 21 Uniform - aan Koevoet en die Weermag se Romeo Mike (reaksiemag) gevegspanne se sye vir ses en 'n bietjie jare. Ongeveer agt jare in gevegshoedanigheid in my tien en 'n half jaar ononderbroke polisiediens op die Grens. My laaste net meer as twee jaar op die Grens was as gevegspanleier én die Takbevelvoerder van die Ruacana Veiligheidstak. As SWAPOL bos-polisieman het ek met PLAN van SWAPO, FAPLA van Angola en Fidel Castro se Kubane te doen gekry. Ek het op Ruacana gekoes vir Mig 23's en tussen Humbe en Cahama vir MI-24 Hind gunships. Ek het landmyne getrap, kontak geslaan en deur lokvalle geveg. En die vyand armer gemaak in skietgoed, want ons op Ruacana het daarin gespesialiseer om hulle opslagplekke (caches) in suidwes Angola en noordwes Owamboland te buit. En amper dalkies deur Kubaans/FAPLA/PLAN voorhoedes noord van Ruacana onderskep en straks gevangene geneem is middel 1988, toe hulle suidwaarts aangeval het! Onder hierdie ster het ek ook as Security Aide vir Sam Nujoma opgetree (lyfwag) tydens SWAPO se verkiesingsveldtog einde 1989, voor die eerste demokratiese veelparty verkiesings in Suidwes wat tot onafhanklikheid gelei het. Saam met hom in sy gepantserde Mercedes vir twee dae rondgery. En ons het waarskynlik 'n aanslag op ons lewens oorleef toe ons in minute besluit het om 'n roete te verander toe inligting verkry is dat iemand met 'n Oosblok-vervaardigde RKG 3 teen-tenk handgranaat ons ingewag het... Alles ongeskrewe geskiedenis! Ja... die SWAPOL polisiester het my eintlik gemaak. Gevorm vir die offisier én bevelvoerder wat ek latere jare was in my loopbaan in die SAP en SAPD. Én die mens wat ek vandag is... Ek is steeds trots daarop... 'n Dorslandtrekker Boerseun uit Angola, 'n Suidwester en toe... terug na die land van my stoere voorvaders suid van die Oranje! (Foto @ Arn Jim Durand ). 77 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SOUTH AFRICAN POLICEWOMAN WHO MURDERED HER BOYFRIEND AND FIVE RELATIVES IN INSURANCE FRAUD PLOT IS GIVEN SIX LIFE SENTENCES • Woman got an estimated £69,000 from her bloody deeds in insurance payouts • She personally poisoned one sister’s tea, strangling her when that failed • She was caught in 2018, when one of her hitmen tipped off the police By Daily Mail Reporter Published: 01:00 GMT, 6 November 2021 | Updated: 01:00 GMT, 6 November 2021 A South African policewoman was yesterday handed six life sentences for murdering her boyfriend and five relatives in a chilling insurance fraud plot. Rosemary Ndlovu, 46, was caught before she could carry out her plans to kill her mother, another sister, and her sister’s five children. She cashed in an estimated £69,000 from her bloody deeds in insurance payouts, Johannesburg High Court was told.
+1Rosemary Ndlovu, 46, was caught before she could carry out her plans to kill her mother, another sister, and her sister’s five children On top of the six life sentences, Judge Ramarumo Monama added 95 years in jail for incitement to murder, attempted murder, and insurance fraud. Ndlovu, from Thembisa near Johannesburg, killed her cousin, sister, boyfriend, niece, nephew, and another relative between 2012 and 2017. Much of the trial was broadcast live to a stunned nation. The officer mostly hired hitmen to ambush her victims and either shoot or bludgeon them to death, the court found. But she personally poisoned one sister’s tea, strangling her when that failed. She was caught in 2018, when one of her hitmen tipped off the police after she hatched a plan to burn down another sister’s house. Share or comment on this article: Policewoman is given six life sentences after murders in insurance plot https://www.dailymail.co.uk/news/article-10171411/Policewoman-given-six-life-sentencesmurders-insurance-plot.html
78 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SUNNYSIDE SPEURDERS: OOM OPPI Kapt Barry Taylor (Thailand) Middag Brigadier Die artikel het ek vir ‘n oud-minister in die vorige bedeling vandag, op sy versoek, gestuur. Beide ek en hy het die “Oom Oppi” geken en by hom gekoop. My ouers het net so ‘n blok van die kafee af gewoon en die minister as jong seun ook daar naby gewoon. Dit is nou ongelukkig in Afrikaans maar as jy dit wil plaas kan jy maar. Barry Prachin Buri Thailand Ja, die jare van die ou regering het sy goeie en slegte dinge opgelewer. Net uit interessantheid: In 1964 met Mandela se verhoor was ek ‘n jong konstabel in die Polisie na ek in 1962 aangesluit het. Ek was gestasioneer by die Mobiele Eenheid in Marabastad en was bekend as die “Vangketting”. Ons het met groot "opruktrokke", almal Chevs, gery en alle swartes wat onwettig in die stad was arresteer en aangekla. Dit was as sy "dompas", bewysboek, nie ‘n stempel gehad het dat hy in Pretoria mag wees nie. Dit het my al klaar gegrief en ek het baie keer maar die swarte so op die "sly" laat gaan en gesê sy boek was in orde. Ons het twee sersante gehad wat "die ligte by aan was, maar niemand tuis is nie" en wie in die Tweede Wêreld oorlog geveg het in die SA Leer en na die oorlog by die polisie aangesluit het. Hulle was sleg en lui en bombasties en ek het my voorgeneem sulke mense sal nooit my base vir lank wees nie. Toe die Rivonia verhoor begin het, het ons die twyfelagtige voorreg gehad om die prisoniers by die tronk te gaan haal en terug te neem en ook by die hof in die selle en in die hof op te pas. Dit het my die besluit laat neem ek gaan nie die res van my lewe vir die twee dom sersante werk en ook nie aanhou uniform dra en ek is speurders toe na ek gekeur is. Net iets: Regter Quartus de Wet was die Regter en het na die vonnis gevel is vir dr Yutar en ander gesê waar ek so op ‘n afstand staan en luister het, dat hy nie vir hulle die doodsvonnis wou gee want hy dink daar gaan nog geskiedenis uit die saak kom. Baie stories oor die hofsaak maar dit daar gelaat. Ek is toe speurders toe en het destyds by my ouers gewoon te 964 Schoeman-straat regoor Van der Walt en Ludolf en het ‘n paar keer by hulle gekuier maar hulle was meer vriende met my ouers. Ek onthou nog die pragtige ornamente in die huis wat hulle op hulle oorsese reise versamel het en die lekker koek wat hulle vir my ma aangedra het. Een van hulle, ek dink Van der Walt, het by die WNNR gewerk en Ludolf was ‘n lektor by Tukkies in Sielkunde - as ek reg onthou In 1965 is die speurderkantore van Brooklyn na Sunnyside verskuif en later het Boesman Basson, die vader van Wouter, (ja, diè Wouter ‘n wonderlike man) en Marius Basson, die bevelvoerder geword. Marius het ‘n internis geword.
79 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Toe ek op Sunnyside was het ‘n speurder wat vir my gewerk het ene Sersant John Monana, so lui soos tien, maar ‘n bitter goeie bron van inligting versamel, na my gekom en gesê dat hy weet van ‘n witman wat by die swart vrouens kuier. Hy vertel toe vir my dit was die witman wat die kafee in Stasie-straat gehad het en dat hy vier swart vrouens ken wat daar werk en hy, die witman, hulle een vir een as ‘n vriendin aanhou en dan vir die betrokke een ‘n rekening by Foschini of Edgars oopmaak en hy betaal die rekening vir haar klere. Die een wat toe al "afgesê" was, was woedend dat sy nou ‘verloor op die deal’ en wou hê die polisie moet hom vang. Ek sê toe vir John ek stel nie eintlik belang, ek het strafsake gewerk o.a. Moord, selfmoord, verkragting, crimen Injuria ens. maar ontug was ook my deel van die werk. Ek het gereeld in die kafee gekom daar ek net om die hoek gewoon het. Ons huis was reg agter die Griekse ambassade en so drie huise van Hill-straat en die Britse ambassade. Ek stap toe ‘n paar dae later een middag in die winkel en sien die oom daar en die vier swart vroue almal "gedress to the nines". John kom toe weer na my en sê toe die een swart vrou wil gaan kla omdat ons hom nie vang nie. Ek sê toe vir John om uit te vind wanneer gebeur die geleenthede en hy sê toe etenstyd, elke dag. ‘n Dag of wat later bel hy my en sê ek moet soontoe kom die ou gaan vandag weer die vrou na die stoorkamer neem. Ek en ‘n speurder sers Zorba Greef gaan toe na die straat en John sê ons moet wag, hy sal ons die teken gee. Na ‘n ruk roep hy ons nader en ek sal nooit vergeet, ons stap deur die vroue-haarkapper winkel langsaan en gaan toe in die winkel in. Die drie ander vrouens staan toe in die winkel en wys toe na die stoorkamer deur en knik hulle koppe. Zorba was gebou soos ‘n gorilla en hy sê toe hy sal die deur skouer. Die slot was ‘n gewone Yale slot en hy storm die deur maar die deur is toe baie swakker as wat ons gedink het en Zorba voeter toe in die stoor in en val met deur en al op oom Oppie wat toe net lekker besig was. Al wat hy kon sê toe ons die deur en Zorba optel van hom af is: “Julle het my". Al wat hy aangehad het was ‘n paar wit sokkies. Hy en die vrou het ‘n stretcher gehad wat hulle op gelê het. Hy is toe aangehou aangekla en het borg gekry maar nie die swart vrou nie. Ek was nie in die hof en weet nie waarom sy nie borg gekry het nie. Ek het hom gevra hoekom hy dit gedoen het en hy het vir my gesê hy was in Korea in die oorlog saam met die SALM en het daar ‘n Theofis geword en die geloof laat hom dit toe. Ek het nooit kon uitvind wat ‘n Theofis was selfs nie in die Encyclopaedia Britannica en het eers met die internet dit kon vasstel. Ek was toe getroud en het in ‘n woonstel in Sunnyside gewoon en die volgende Sondagoggend is daar so 04:00 ‘n klop aan die woonstel deur en ek dog wie de hel is dit die tyd van die oggend? Toe ek die deur oopmaak staan daar ‘n sers Loock (Senator Jack Loock se seun) ‘n groot vriend van my en sy vriend Jos de Santos en toe ons instap sê hulle vir my dat oom Oppi selfmoord gepleeg het te Zethus-hof en van die 15de vloer afgespring het. Gaan toe na die toneel maar die lyk was al klaar verwyder, maar daar was so te sê geen bloed op die grond nie, maar op die 15de vloer kon ‘n mens sien waar hy twee bakke malvas teen mekaar geskuif het op hulle gestaan en afgespring het.
80 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Die aand om ongeveer middernag het ‘n paartjie oor die teerpad gestap in die rondte voor Zethus hof en toe ‘n harde klapgeluid gehoor. Hulle dog dis weer iemand wat hulle wasgoed afgooi soos gereeld gebeur, maar toe hulle nader stap sien hulle dit is ‘n persoon en bel toe die polisie. Oppi het in ‘n woonstel gewoon in Pretorius-str en wie sy vrou gaan meedeel het weet ek tot vandag toe nie. Die dag toe die lykskouing gehou is het Professor Hironimus von Praag Koch, wat ‘n naam, my meegedeel dat dit een van die min selfmoorde was waar so te sê al die bene in die persoon se liggaam gebreek is. Ek het ‘n paar selfmoorde ondersoek waar mense gespring het en in die meeste was daar bitter min bloed en nooit ‘n liggaam oopgebars soos hulle op TV wys, ‘n mens se vel is snaaks genoeg te taai om te bars. Die swart vrou se verhoor het voortgegaan en sy is deur ‘n swart prokureur verdedig wat sy bes probeer het maar ek was darem deur Theo Grobler op gelei om getuienis af te lê en sy is skuldig gevind en ek dink n opgeskorte vonnis opgelê. Sy vrou het vir Majoor Basson kom spreek en wat ‘n mooi vrou! Sy het skoolgehou êrens in die Oostelike voorstede ek verbeel my by een van die fancy skole. Ek moes haar toe gaan sien en daar kom haar kant van die storie uit. Sy sê toe dat dit al jare aangaan en dat hy ook van die vrouens huis toe gebring het en dan slaap hy en die vrou in die hoofslaapkamer en dan moes sy in die oggende vir hulle ontbyt in die bed bring. Ek wat gewoonlik wel ter tale is en nie maklik op my bek geval is, het nie geweet wat om te sê nie. Sy het my vertel sy het geweet van die rekening by die klere winkel en die rekeninge was by tye tot R300 per maand. Hulle het gelukkig nie kinders gehad nie. Sy was ‘n wonderlike dame en ek het haar innig jammer gekry maar sy het gesê sy was te skaam om te kla daaroor. Sy was baie skaam en hartseer oor die voorval want sy het gesê sy was lief vir hom want hy was ‘n goeie mens en dit glo ek die bietjie wat ek hom gesien het as ek by die kafee ingegaan het. My ouers was tot in hulle siel geskok maar het hom nie gekruisig nie. Ek het drie ander ontugsake ondersoek en in elke geval het ek die vrouens jammer gekry. Baie van die polisie en ekself het altyd gesê seks en liefde keer jy nie. In elke geval het ek altyd die persoon gevra “Waarom???” en nie een kon vir my ‘n goeie rede gee nie. Ek het altyd gesê dat die wet verkeerd was en nie die mense weghou van seks met ‘n ander ras nie. Later jare was ek ‘n Offisier en Takbevelvoerder in Pretoria-Wes en een middag laat ry ek huistoe en ‘n Indiër dame trek langs my in by die een rooi lig en glimlag vir my. Sy het ‘n MB bestuur en ek ‘n Valiant. Sy "dice" my toe en toe ons verby Laudium ry, wys sy my om haar te volg maar ek het om die verleiding te vermy reguit aangehou. Sy was mooi, duidelik goed opgevoed. In 1967 was ek in Kanada en het ‘n Rooihuid-meisie ontmoet by ‘n Wêreldskou - sy was mooier as mooi en ek het ‘n aand of twee met haar uitgegaan en dit toe gelaat want ek het geweet ek kon haar nie na SA bring, want sy was nie wit nie. Sy was meer ordentlik as baie van die meisies wat ek in SA geken het en lig van kleur. Die voorval met Oppi was ongeveer dieselfde tyd as Excelsior. Vra maar vrae as jy meer wil weet. 81 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1956: KOL PLJ WESSELS: SAP EKSAMENRAAD: EKSAMINATORE Kol Chris van Vuuren
82 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
HELP! WATTER STASIE IS DIE?
83 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SUID-AFRIKA SE EERSTE VLIEGTUIGKAPER Genl.maj. Martin Nel Alhoewel hierdie voorval nie deur die polisie hanteer is nie, hou dit tog indirek verband met die werksaamhede van die destydse diamanttak. Dit het amper 50 jaar gelede, op 24 Mei 1972, gebeur terwyl kapt. Blake Flemington en sy bemanning met die Suid-Afrikaanse Lugdiens se Boeing 727, die Letaba, en passasiers aan boord, onderweg was vanaf die Rhodesiese hoofstad Salisbury (Harare) na Johannesburg. Onder die passasiers was ’n Suid-Afrikaanse inwoner van Libanese afkoms, ‘n voormalige diamantondersoeker van die magtige Anglo American Corporation / De Beers Consolidated Mines-groep van maatskappye en agent van die SA Polisie se diamanttak, mnr. Fouad (Flash Fred) Kamil en Kamil se assistent, Abou Yaghi, ’n Lebanese polisiebeampte. Hulle was gewapen en in besit van plofstof. Genl Martin Nel afgeneem by een handelstak-dossier – HBH.
Kamil het destyds ’n vete gehad met Anglo American/De Beers Consolidated Mines. Hy en ’n groep mense is aangestel om gesteelde diamante van miljoene rand uit die diamantsmokkelhandel vir Anglo/De Beers te herwin. Hul het onder die kodenaam “Operasie Ovambo”, wat onder andere in die Windhoekse hooggeregshof bereg is, gewerk. Kamil was saam met die polisie se diamanttak by “Operasie Ovambo” betrokke om diamante wat uit die maatskappye se myne gesteel is, te herwin. Sy vergoeding sou ’n derde van die waarde van die herwonne diamante beloop. Hy het geglo dat hy in sy missie geslaag het, maar het ook vas geglo dat hy nie voldoende daarvoor vergoed is nie, iets wat hom diep gegrief het. Regstappe deur Kamil teen Anglo was onsuksesvol asook sy onderhandelinge met Anglo se Suid-Afrikaanse hoof van sekuriteit, kol. George Cloete Visser, ’n voormalige offisier van die polisie. Kamil het ’n maniese obsessie ontwikkel om hom hieroor teenoor mnr. Harry Oppenheimer, hoof van die Anglo/De Beers-groep, te wreek. Die drama het begin toe die Letaba vir landing begin daal het. Kamil en Yaghi het dinamietkerse te voorskyn gebring en die kajuitpersoneel meegedeel dat hulle die vliegtuig kaap. Kapt. Flemming is aangesê om na die lughawe in Salisbury terug te keer. Kamil het ’n ultimatum aan kapt. Flemington gerig: “Reël dat mnr. Harry Oppenheimer, destydse voorsitter van Anglo American, vir Kamil op die Blantyre-lughawe in Malawi ontmoet vir samesprekings oor die betaling van Kamil se gewaande uitstaande vergoeding vir die herwinning van die Anglo-diamante. Sou die ontmoeting nie plaasvind nie, sou die kapers Anglo se hoofkantoor in Main-straat 44, Johannesburg, opblaas en mnr. Oppenheimer se dogter, Mary, ontvoer”.
84 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Mary was toe getroud met die Skotse internasionale rugbyspeler, Gordon Waddell, wat ook verbonde was aan die Anglo-empire. Kamil het die Letaba-vlug gekies om te kaap juis omdat hy gedink het dat Gordon Waddell op daardie vlug sou wees, maar Waddell was op ’n ander vlug. Die kapers het sommige passasiers op Salisbury-lughawe vrygelaat en met die Letaba vertrek. Rhodesiese vegvliegtuie het die Letaba vergesel toe dit vir die vlug na Blantyre, in die nabygeleë Malawi, opgestyg het. Die Letaba het in die nag op Blantyre-lughawe geland, waar Malawiese soldate die vliegtuig se wiele afgeblaas en die stuurmeganisme beskadig het. Onderhandelinge het tussen die kapers en Suid-Afrikaanse agente plaasgevind, wat daartoe gelei het dat ’n trommel, bevattende banknote in die Letaba ingelaai is. Terwyl die drama met die trommel die kapers se aandag afgetrek het, het die oorblywende passasiers met kapt. Flemington se hulp, ontsnap. Die kapers het ontdek dat die trommel banknote in werklikheid net ’n hoop papier was met ’n laag Malawiese kwacha banknote (wat buite Malawi waardeloos was) bo-op. Nadat kapt. Flemington ook die vliegtuig verlaat het, het Malawiese soldate ná ‘n sarsie masjiengeweervuur daarop toegesak waarna die kapers hulself oorgegee het en hulle in hegtenis geneem is. Kamil en Yaghi is in Malawi tot tien jaar gevangenisstraf elk gevonnis, maar het slegs sowat agt maande daarvan uitgedien, voordat hulle vrygelaat is. Kamil het na sy vrylating na Spanje uitgewyk, terwyl sy vrou en twee kinders in Suid-Afrika agtergebly het. Hy het nooit na Suid-Afrika teruggekeer nie. Intussen het Kamil sy vete teen Anglo voortgesit. Hy het later vertel dat Anglo die som van VSA $115 000 in sy bankrekening inbetaal het. Kamil is in 2010, diep in sy tagtigs, in Brasilië, waar hy toe gewoon het, oorlede. Bronne: • •
http://www.news24.com/South Africa/News/SAA-hijacker apologises, Beeld, 11 Augustus 2009. http://www.grubstreet.co.za/2009/05/12sas-first-plane-hijacker-speak
Kommentaar deur HBH – ek het toevallig as lessenaar-offisier met die legger gewerk op veiligheidshoofkantoor. My ou vriend, Brig “Oom Paul” Roux (“Vertroulik”-Kompol x94) het my vertel dat Kamil die hoogs betaalde agent was, wat die SA Polisie op daardie stadium ooit gehad het. Daar is verhoed dat die SAP as gyselaaronderhandelaars in die saak kon optree aangesien ons SAPoffisiere gehad het wat Kamil baie goed geken het.
85 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SAP SUB-KULTUUR: TRADISIES IN DIE SA POLISIEMAG Meningsopname Ek het die volgende op ‘n polisieblad geplaas en die volgende wyd-uit-een-lopende, interessante, antwoorde gekry: Hennie Heymans Admin · 2 Nov. om 12:09 · Facebook vra waaraan ek dink? Vriende ek wil graag weet of ons enige tradisies in die "ou" Mag gehad het - iets wat eie aan die SA Polisie was? Ons het, as mens al die ou SA Veiligheidsmagte as geheel neem, ons eie (SAP) sub-kultuur gehad. Wat was daardie kultuur wat ons onderskei het van die res en die publiek? Wat het ons uniek gemaak? Wat het ons van die res onderskei? Ek hoor graag van u - dankie! 44 Dana Kruger, Gawie Botha en 42 ander 77 opmerkings Ian Smith Elke speurder het 'n sak houtskool en 'n rooster in sy kattebak gehad. Bluett Roberson Ian Smith en ‘n ammo-kas met 4 borde, glasses and spices vir die vleis. Francois Beirowski Bluett Roberson Borde? Ek het gehoor die mense eet vanaf die rooster. Net ‘n skerp mes byderhand Bluett Roberson Francois Beirowski jip we where sophisticated Francois Beirowski Bluett Roberson ok. Bluett Roberson Ons het vir mekaar omgegee en mekaar se backs gehad Gilroy Potgieter Ian Smith en ‘n hand-kragopwekkertjie met crocodile clips Pieter Engelbrecht Ian Smith en ‘n glasie in die paneelkissie. Standaard uitrusting. Francois Beirowski Ian Smith jy is seker van die Transvaal want die mense in die Kaap, so hoor ek, het sakke hout gehad. Ian Smith Francois Beirowski KZN. Francois Beirowski Ian Smith selfde ding. LOL. 86 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Japie de Jager Francois Beirowski ‘n bottel Coke....... John Parker Francois Beirowski Rooikrans vir seker. Francois Beirowski Hulle - die mense wat ons "belet" het om te braai het seker geweet dat hoeveel sake om ‘n vuur opgelos was. Na twee koffies het die geselskap altyd gedraai na werk. Die een ou sê ek soek hoe lank na X en die ander man sê: "hoekom - hy is in die tronk op my saak”. Volgende dag tronk nommer gekry en saak is op die rol geplaas. As ons vroeg uitgegaan het, het ons een Maj. altyd gevra: “Waar en hoe laat?” As hy daar aankom was sy vleis reg en ‘n glasie Coke. Baie keer ‘n las gemaak. Net altyd gesê: "Bestuur versigtig". John Parker Francois Beirowski ek hou van jou storie Bluett Roberson Francois Beirowski dis waar. Ook in die kantien sake opgelos. Roy Annandale Ian Smith Was deel van hul SAP 108-uitrusting. Antwoord op Ian Smith … Blackie Swart Die werklike omgee vir mede kollegas Stephanus Lourens van Vuuren Ons was soos ‘n familie.... omgee en kameraadskap wat nie deel was vd publiek nie. Roddy Marcus The brotherhood we were one big family Francois Sweis Van Rhyn Roddy Marcus Tertius E Barnardt Passie patriotisme vir volk en vaderland Kobus Van Der Merwe Brigadier...ek was bykans 2 jaar in Uniformtak...en daarna 14 jaar in "ou" Veiligheidstak. Ek kan nie baie se van Uniformtak nie... maar die V/Tak was soos een groot familie...ek was gelukkig dat my 1ste Bevelvoerder was Kol. (Gen.) Dreyer van Pmb, Afdeling Natal en Maj Diedericks 2 de in bevel...nou ja... almal ken Gen. Dreyer... 'n man wat dinge doen...self ook nie bang om ding te doen nie...baie in die veld saam gewees... lekkerste was LM Prawns Perri Perri op die kole... en dan... na so paar...of meer.!!! Polisiekoffies... word daar gesing... en onthou... almal braai saam... ongeag ras en geslag... soms het ons maar swaar gekry... maar offisiere was saam met ons... een Kersfees baie jare terug... was ek saam met Brig Heymans... toe nog Kaptein... op spesiale dienste daar in die omgewing van Piet Retief en ander dorpe... daardie Kersdag was koud... en nat... en koud... en nat... maar ons het almal saam swaar gekry... ja... Veiligheidstak was 1 GROOOT Familie... mis dit baie Rex Bester 87 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Die vraag kan baie wyd beantwoord word. Ek glo 'n kultuur van dissipline en met respek vir jou meerderes. Dan ook esprit de corps. Kobus Van Der Merwe Brig Hennie...ek moes 1 dag persoon gaan sien in Pietermaritzburg se beste (Grandste) hotel en ek het dame by ontvangs gevra vir die persoon se kamer nommer...weens my werk het ek nie my aanstellingsertifikaat aan my gehad nie. Die dame vra toe vir my aanstellingsertifikaat ek sê...jammer nie by my nie... sy stap toe om die toonbank...kyk my op en af... sê toe... Safaripak... check.... Grashoppers, kam, pen en kleur skoene... check... nee reg... ek glo jy is speurder ... so... ons "uniform was... Safaripak en Grashopper-skoene Francois Sweis Van Rhyn Jy kan 10 onderwysers vat, 10 Polisiemanne en 10 van enige beroep, sit hul saam op 'n plek, gou sal jy agterkom wie is SAP-lede, hul gesels asof hul jare lange vriende is en gou-gou sal daar 'n vuurtjie brand en die manne is gesellig. Eben Smith Stem saam met Rex Bester , goeie opleiding, brotherhood Christa Ras • Woensdae se Sport/Braai en kuier-dag • Dissipline • Netheid • Professionalisme • Beste opleiding en kursusse • Groot Polisie-familie wie vir mekaar omgegee het. Christo La Grange Christa Ras Stem saam Anne-Marie Viljoen Christa Ras ek stem Anne-Marie Viljoen My man Gert Viljoen was in eers by die speurders toe uniform (43 jaar) Die polisie was enig in hul soort, netjies (geen boepens oorgewig, slordig, gesuip of gerook met unifirm) Ek wonder of die lot van vandag ooit weet wat is inspeksies? Pocket book? Skoen politoer? Discipline? Jy moes LEER om bevordering te kry, ag nee wat dis n uitgestorwe spesie John Parker Anne-Marie Viljoen stem saam Sarie Van Niekerk Trots, eenvormigheid, bystand, samestaan, vir volk en vaderland en beskerm en dien. Daai lekker saam kuier om 'n braaivleisvuurtjie met 'n worsie in die een hand en 'n bier in die hande, daai lekker saamsing Loot Lotter Sarie Van Niekerk Waar is dit vandag. Sarie Van Niekerk Loot Lotter dit is weg 88 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Essie Esterhuyse Dit was Ons en die hase Leon Adin Marryatt Unchallenging discipline, belief in the doctrines of the hierarchy and blind loyalty. Johan Oosthuizen Hi Hennie Wil net sê ‘n polisieman ken ‘n mens tussen 100 ander uit. Hy het net ‘n houding wat hom soos seer vinger laat uitstaan. My ondervinding tydens my 5-jaar by bestuursontwkkeling Silverton. Ek vele male die kursusgangers op Jan Smuts lughawe gaan haal. Jy sien sommer die polisieman tussen almal al het jy hom nooit ontmoet nie. Ons bloed bly maar blou. William Daniel Meier • Blougat • Ruik pure store. • Wat’s jou magsnommer, nie jou tel nommer Tom Barlow Trots en respek netheid en geen Bollie gevat nie opleiding was van hoogstaande gehalte Johan Scott Polisietaal is ‘n uitstaande kultuurvorm. Engela Nel Broers in tye van alles. Willie Jooste As jy gebore een is sal jy dood gaan een dit is jou polisie DNA wat uitstaan en seker situasies hanteer aan of van diens die MAG voor 1994 was net iets anders gewees TROTS Anton Smit Wel... tradisioneel het ons in ons kollege dae op betaal dag, hotdogs en melk gekoop en verorber. Sondagaande Russians-en-slaptjips by Koos Kokkerot gekoop. Jan Doppies Gerber Ysterbaadjies en Mafokkies. Chris Ludick ‘n Braairooster in ‘n speurder se kar!!!! Danie Coetsee Binne die vorige bedeling was ontsag vir gesag deel van die subkultuur. Daarom was dit makliker om dissipline te handhaaf. Ook het ons ń fyn aanvoeling gehad van skuldig en onskuldig want oor jare was jou 6de sintuig opgebou. Ander waardes soos stiptelikheid was deel daarvan. Elna Saayman Resp nogmaals respek. Vandag weet baie nie wat beteken respek of hoe dit gespel word nie. Grey Greyling Na ‘n begrafnis van ‘n kollega word daar hande gewas. (‘n Paar doppe word gedrink en staaltjies word gedeel, waar die oorledene, ‘n rol gespeel het.) 89 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Loot Lotter Hardwerkend, getrouheid. Gerrie Crous Samehorigheidsgevoel tussen alle lede. Maar dit was tot en met 1994. Magrietha van Niekerk Netheid. Respek. Vertroue in die stelsel Henry Beling Samewerking en ondersteuning van die verskillende takke en onder mekaar...ongeag die tak. Grey Greyling Polisie was soos ‘n familie. Saam gewerk, saam gespeel, saam gehuil, en saam kollegas se bevorderings gevier het al het van jou kollegas jou verby gegaan in rang was ons nog vriende ... (meeste van hulle) Louis Thiele Grey Greyling Dissie waarheid Grey. Jy kon in amper enige plek in ‘n kantien instap en verwelkom word soos ‘n familie lid. Grey Greyling Louis Thiele Die polisie kantien was ‘n lekker kuier plek om te ontlaai. (nie dronk word nie) en sou dit gebeur het n kollega na jou omgesien. Stephan Bouwer Grey Greyling Benoni kantien was great. Blaar Wiese en Oom Koos. Grey Greyling Stephan Bouwer Dis reg lekker gekuier daar Koos Burger, Hennie Human, Joep Joubert en nog ander. Stephan Bouwer Grey Greyling Ai daai dae was great. Geld was min maar kuier het ons verstaan. Hendrik Cathy Olivier Bevelvoerders wat kon leiding gee en wat met voorbeeld en respek gelei het. Grey Greyling Ware bevelvoerders en ek het onder hulle gedien ... was prokureur, dominee, huweliksraadgewer, vredemaker, kollega en vriend. Gerty Duncan As ‘n "ou" polisieman praat... daai tipe taal, dan weet jy hys ‘n regte polisieman - nie ‘n bly gemaakte een wat net werk vir ‘n salaris nie... Gerty Duncan Betyds opdaag. 24/7 reg wees maak nie saak wat jy doen nie... en jy doen jou werk klaar vir daai dag.. . Ockert Grobler ‘n Polisieman praat nie uit die kar uit nie.. Deon 90 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Ja nee, ek sê so: Ons trots om ‘n polisieman te wees en as jy daai uniform aangehad het, het jy kans gesien vir enige ding. Vrees was nie ‘n faktor nie. En dan natuurlik jou trots om ‘n polisieman te kan wees. Hannes Gouws Ons het soos familie opgetree daar was altyd tyd en ook simpatie wanneer dit nodig was teenoor mekaar Carel Niemann Kameraderie was die gom wat ons lede van die SAP soos bloedbroers aan mekaar gehou het met eerbied en respek as skild en wapen. Deesdae is hakskeen bytery en agterbakse gattoestekery hul nasionale sport. Johannes du Plessis En ‘n glas in die cubby hole Chris. Percy Harris As jy nie ‘n Polisieman was nie, was jy n haas. Luther Slabbert Kom ons gaan braai !!!! Johan Venter Om na ‘n lang dag in die bed te kon klim en te weet ek het iets vir iemand beteken vandag Harry Ubsdell Kameraadskap... mis dit elke dag deesdae!!! Paul Grabe Ons het vir mekaar omgegee en dissipline gehad Eugene Smit Speurders braai op ‘n Vrydagmiddag!
SAP SUBKULTUUR EN TRADISIES • Op ‘n ander Facebookblad antwoord die manne so Stephen Andrew Warrington Ons was streng en doelgerig en nie ‘n tree terug gestaan vir niemand nie. Dan kon ons net so lekker kuier. Maar eie aan ons, ons het ‘n parallelle pad gestap apart van die Hase, so asof hulle in ‘n glasbal was en ons buite. Mickey Friedenthal Ons het die respek van die publiek gehad oordat ons dadelik opgetree het as daar op ons knoppie gedruk is, as kind, sal ek nooit my standerd 2 onderwyseres wat sy eendag gesê het, "julle seuns moet so sterk soos 'n konstabel wees en julle dogters so netjies en paraat wees". Dit is 'n feit en iets wat ek in die manne onder my beheer ingevryf het op Jan Smuts lughawe dat die eerste wat 'n besoeker aan Suid Afrika sien is die polisiebeampte en soos hulle hom sien, sien hulle die regering en res van die land, dus kon geen mens enige iets van 'n polisieman se gedrag en netheid op Smuts. Ja, ons het tyd gemaak vir kuier, grappe en broeder- en susterskap, ons was een mag en behoed hy/sy wat 'n lid afkraak of vals beskuldig. Die mees wonderlikste was dat ONS GOD VREESENDE 91 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
MAG WAS. Ek het in beide SA Polisie en SA Spoorwegpolisie en weer terug na SA Polisie met samesmelting van die twee magte. Fanie Bouwer Admin Hennie, ek is nou weer terug. Ek dink daar is etlike dinge. Ek kan nie meer so vinnig dink nie, maar ek sal kyk of ek iets later by die lysie kan voeg. Elize Knoetze Ons "polisie taal", gebruik dit nou nog na jare uit die Mag......ons absolute oplettendheid..... Henk Van Heerden Ja ons taal gebruik, Brigadier, sommer net vinnig ‘n paar “lapbaadjie, ysterbaadjie, haas, polisiekoffie sal nog moet dink - maar daar was heelwat en natuurlik byname. Dan het ek ook groot geword met die instelling dat wanneer die speurders inspeksie van ‘n die DK of so gehad het, is daar gebraai sodra die inspeksie span vertrek het. Andries De Vries Alhoewel die vraag meer op die 'tradisies' gemik was, dink ek tog dat dít wat in die Manne in Blou se KOPPE aangegaan het, net so belangrik was as hul handelinge. Ek dink dat die ongeskrewe GESINDHEID van die meeste manne en maninne hul allerbelangrikste wapen was. Die trots, dissipline, lojaliteit en integriteit was eienskappe wat reeds deel was van opvoeding lank voordat hulle hul vingers in die lug gesteek het om te sê: "So help my, God"! Nêrens was daar formeel gesê dat jy jou kollega moet 'cover' nie, tog het die broederskap veroorsaak dat jy haar/hom onvoorwaardelik ondersteun het. (Soos een kapelaan gesê het: "Polisiemanne lieg nooit, hul vertel dalk soms nood-waarhede.") Niemand het van jou verwag om dubbele standaarde te handhaaf nie, maar jy het nooit jou vriend se swakhede raakgesien of blootgelê nie. In die meeste gevalle was daar getrou ooreenkomstig jou eie waardes en norme opgetree. Wanneer daar wel nodigheid was om ernstig te praat, effens hardhandig te wees of ongeoorloofde taktiek te gebruik, was dit gedoen ter wille van die vereistes van die omstandighede. Byna elke polisieman het die vermoë gehad om onafhanklik en oombliklik besluite te kon neem. In die meeste gevalle was dit goeie besluite, soms dalk effens ortodoks! Die meeste van hulle was vindingryk en kon gou 'n 'waardering' maak om hulpbronne te bekom. Hulle was, anders as die neefs en niggies in die ander militêre omgewings, geneig om nie op bevele van die senior strukture te wag nie, maar op eie inisiatief op te tree, die situasie te evalueer en te doen wat nodig was. Ek dink hierdie staaltjie (rofweg op die waarheid baseer) illustreer my sienings hierbo. Die bevelvoerder van 'n opleidingsplaas ontbied op 'n oggend in die laat Tagtigs een van die instrukteurs na sy kantoor waar hy hom inlig dat die Generaal wil hê dat hulle 'n afsonderlike stalletjie op die Pretoria Skou moet beman om hul uniekheid te beklemtoon. Sonder enige vereistes oor hoe, waar, wat en wanneer, waarsku hy die sersant dat die Generaal 'n goue medalje verwag vir die stalletjie.
92 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Sersant begin dadelik reël en boek 'n voertuig uit, ry na Pretoria Skougronde vir 'n "recce" en begin materiaal bymekaarmaak. Daar is net 'n paar dae beskikbaar voor die Skou begin. Dit woel en werskaf! Vreemde wapentuig word opgespoor en in aller yl verplaas. Die stalletjie word in rekordtyd voltooi. Ja, die Generaal hét sy goue medalje gekry! Izak Boshoff Hennie ek kan nie aan ‘n besondere sub-kultuur dink nie. Ons was nougeset op ons werkterrein en ander wet-toepassing instansies het ons afkeur geniet as hulle op ons terrein moes optree. ‘n Trotsheid op die Mag was by ons ingevoer vanaf opleiding. Ons agtergrond sou bv. nie vandag se Metropolisie en die sulks op ons werkterrein geduld het nie.
93 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
BRIGADIER JAC DE VRIES Lt-genl Johan Ferreira Ek het met groot leedwese verneem dat brigadier Jac de Vries op 18 Oktober 2021, terwyl hy in Londen was, oorlede is. Sover ek weet, was hy 79 jaar oud. Ek het vir Jac in 1984 leer ken toe ons twee saam by die parlementêre personeel aangesluit het. Ek was destyds ‘n majoor en die destydse Kommissaris van die Suid-Afrikaanse Polisie se stafoffisier. Jac was aan die Ministerie verbonde. Hy het toe die rang van luitenant-kolonel beklee. Dit was in die tydperk toe die driekamer parlement, tot stand gebring is. Sover ek kan onthou, het die Huis van Verteenwoordigers bestaan uit “kleurling”-parlementslede en die Huis van Afgevaardigdes uit Indiërparlementslede. Jac is aangestel om as skakelbeampte tussen die “Indiër”- parlementslede en die Suid-Afrikaanse Polisie op te tree. Jac het nie, soos die meeste van ons, “onder” begin nie. Hy is saam met Leon Mellet en Leon Menge vanuit die perswese as luitenant-kolonels aangestel. Dit was, sover ek kan onthou, op aandrang van die destydse minister van Wet- en Orde, mnr. Louis le Grange, want hy was glo van mening dat die polisie se eie media-skakeloffisiere nie die fynere kunsies van skakeling met die Pers verstaan het nie. (Leon het mettertyd ‘n generaal-majoor geword, Jac ‘n brigadier en ek dink Leon Menge ‘n kolonel.) Wat my betref, was Jac in die diep kant gegooi om te skakel met mense soos mnr. Amichand Rajbansi en ander parlementslede. Dit was ‘n totaal nuwe terrein in die land se staatkundige bestel, wat meestal met groot wantroue en agterdog bejeën was. Hy het hom egter hart en siel in hierdie nuwe taak begewe en baie goeie werk gedoen om die wantroue van die nuwe bestel uit die weg te probeer ruim. (Dit was nie altyd baie maklik nie!) Jac en sy vrou, Christa het spoedig goeie vriende met my en my gesin geword en ons het dikwels aan huis by mekaar gekuier. Hy was ‘n goeie gasheer en kon oor enigiets in die wêreld praat. Hy was nogal uitgesproke oor die politieke situasie en het nie weg gedeins om selfs met die minister en kommissaris te verskil as hy gedink het hulle het besluite geneem waarmee hy nie saamgestem het nie. Weens sy uitgesprokenheid en die feit dat hy van “buite” as ‘n luitenant-kolonel aangestel is, was hy nie oral gewild onder sy kollegas nie. As kolonel is Jac aanvanklik in Hoofkantoor as die amptelike toespraakskrywer vir die Kommissaris en Minister aangestel. Sy taak was om memoranda en konsep-toesprake wat vooraf deur die betrokke ampsdraers se eie personeel geskryf is, taalkundig te versorg en om te wysig as hy van oordeel was dat die konsepte polities onwys of onakkuraat was. Dit het hom nog minder gewild gemaak, maar die ironie is dat omtrent al wat generaal en brigadier was, hom gevra het om hulle toesprake te skryf. Jac het later in aanmerking gekom om ‘n brigadier te word, maar tydens die keurraad het die paneel hom gekonfronteer omdat hy geen “buite” ervaring gehad het nie. Die paneel het gewonder waarvoor hy as brigadier aangewend sal kan word, want ‘n brigadier kan nie meer as toespraakskrywer aangewend word nie. Jac het toe, ewe kordaat, gesê dat hulle hom maar as ‘n brigadier na Soweto kan stuur. Hy sien kans daarvoor. So gesê, so gedaan. Ons het toe kontak verloor, maar ek weet hy het ook daar sy kant gebring. Ook soms kontroversieel, wat waarskynlik ook tot ‘n bietjie ongewildheid gelei het.
94 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Die laaste wat ek hom gesien het, was ongeveer twee jaar gelede toe ons saam in die Spur in Lynnwood Manor gekuier het. Hy het toe swaar, met die behulp van ‘n kierie geloop, maar die vuur was nog steeds nie in sy oë geblus nie. Mag hy in vrede rus.
KAAPSTAD IN DIE “OU DAE”: DIE WAKENDE OOG Nico Moolman
95 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
CHANGING OF THE SOUTH AFRICAN POLICE SERVICE RANK STRUCTURE / INSIGNIA DURING MAY 2002 AFTER THE FUNERAL OF THE LATE MINISTER STEVE TSHWETE Major General André Wiese After a recent discussion with lieutenant general Johan Ferreira, I was approached to document some remembrances in respect of the background that led to the changing of the South African Police Service rank structure / insignia during May 2002. Background On the 26th April 2002 the former Minister of Safety and Security (Police), Steve Tshwete, passed on. His funeral service took place on the 4th of May 2002 in the Bisho Stadium. Minister Steve Tshwete1 Steve Vukhile Tshwete (born 12 November 1938 in Springs, Transvaal – died 26 April 2002 in Pretoria, Gauteng) was a South African politician and activist with the African National Congress. Involved in Umkhonto we Sizwe, Tshwete was imprisoned on Robben Island from February 1964 to 1978. Tshwete resumed activities with the ANC and became a regional coordinator for the new United Democratic Front. He later lived in exile in Zambia with the ANC. After the first free elections in South Africa in 1994, he became the new government's first Sports Minister and later was Minister of Safety and Security. Major General André Wiese
Funeral of Steve Tshwete The late arrival of Nelson Mandela briefly disrupted proceedings at the official funeral of the late Safety and Security Minister Steve Tshwete at the Bisho Stadium on Saturday 4th May 2002 as mourners burst into song to welcome the country's first democratic president. Eastern Cape Premier Makhenkesi Stofile was forced to interrupt his welcome speech and had to appeal to thousands of supporters to calm down while the crowd chanted “Nelson Mandela” as the former president alighted from his vehicle, surrounded by bodyguards. He later took his place next to President Thabo Mbeki and Deputy President Jacob Zuma. Funeral attendance by the SAPS Management The funeral was attended by several members of Senior Management of the SAPS, including the late National Commissioner Jacob Sello (Jackie) Selebi. Commissioner Selebi was accompanied by inter alia officers with the ranks of Deputy National Commissioner, Provincial- and Divisional Commissioner.
1
https://en.wikipedia.org/wiki/Steve_Tshwete
96 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
According to information as well as my recollection, the following senior management accompanied Commissioner Selebi and were also present at the funeral namely: Deputy National Commissioners Louis Eloff, Comm André Pruis, Hamilton Hlehla, and Tim Williams, as well as Divisional Commissioners Johan Deyzel, Wilson Makhubela and Magda Stander. During the funeral it was clear that certain distinctions in specifically the rank insignia of the SAPS and that of the SANDF, created a great sense of animosity that was displayed by certain individuals who were not familiar with the rank structure/seniority and/or the line of command of the SAPS. General Siphiwe Nyanda, the Chief of the South African National Defence Force from 1998 to 2005 for instance had the following insignia on his shoulders namely: • A crossed sword and baton with 4 nine-point stars National Commissioner Jackie Selebi the National Commissioner of the South African Police Service displayed the following rank insignia on his epaulettes: • A crossed sword and baton and only 3 hexagons The lieutenant generals of the South African National Defence Force were in turn wearing similar rank insignia as Commissioner Selebi and were displaying it as follow: • A crossed sword and baton 3 nine-point stars As a result of this discrepancy in the insignia, it happened that Commissioner Selebi was treated as if he was at the rank level of a lieutenant general in the SANDF as he only had 3 hexagons versus the 4 stars of his counterpart, general Nyanda. Likewise, were the Deputy National Commissioners, Provincial and Divisional Commissioners who were all at Deputy Director General level, treated as if they were major generals in comparison with the SANDF insignia as they were wearing only 2 hexagons similarly to the 2 nine-point stars that the major generals of the SANDF were wearing. One can imagine that certain egos became hurt and became a crucial point of contention. It was hence very important that the rank insignia of the SAPS and that of the SANDF didn’t create confusion between members of both disciplines, specifically for protocol and command-and-control purposes. The following Monday, and back in Pretoria, this unfortunate and unforeseen scenario at the funeral was very high on the agenda and an instruction to address it by adopting the “same” insignia than the SANDF, was issued by Commissioner Selebi to be implemented without fail. Director (Adv.) Dawie Joubert received the instruction to prepare an amendment to the SAPS regulations to be published in the Government Gazette, more detail to follow later. I then received an instruction from Deputy National Commissioner Louis Eloff to compile the memorandum to approve the changes to Supply Chain Management (Logistics).
97 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
This instruction was received at the last minute on the 23rd of May 2002 and it had to be completed by the 24th of May 2002 to correspond with the publishment of the Government Gazette. During the night of the of 23rd May 2002, myself and Col Marie van Schalkwyk compiled the memorandum/information note. At 07:00 on the 24th of May 2002 I reported to Deputy National Commissioner Louis Eloff with the said memorandum. Needless to say, he already had the envisaged and new rank insignia on his epaulettes. Whilst Comm Eloff greeted me, his first words to me were: “Don’t tell me you also want to be a brigadier general now” referring to the rank structure of the SANDF. I had the rank of director/brigadier then. I just laughed and responded: “Yes Commissioner, now that you have addressed your own image, what about our image”. He then just smiled at me. At the time there was also an insignia difference between the Director rank of the SAPS that was wearing a hexagon and 3 stars versus a crossed sword and baton and 1 star by the SANDF brigadier general although they were of equal rank. Rank insignia changes The rank insignia of the Police changed many times, specifically since the Amalgamation of the South African Police (SAP) with the 4 Independent and the 6 Self-Governing States in 1994 to form the new South African Police Service (SAPS). It the changed again in May 2002 as well as in 2010 - more details to follow below. Government Gazette of 24 May 2002 Following the instruction of Commissioner Selebi on the 24th of May the Following Government Gazette No. 23443 was published. Regulation 18 of the Regulations of the item, BADGES OF RANK, was amended by the substitution for item III to Schedule C, as follows: National Commissioner
Crossed sword and baton below four hexagons
Deputy National Commissioner
Crossed sword and baton below a star and three hexagons
Provincial/Divisional Commissioner
Crossed sword and baton below three hexagons
Assistant Commissioner
Crossed sword and baton below two hexagons
Director
Three stars in a triangle below a hexagon
Senior Superintendent
Two stars below a hexagon
Superintendent
One star below a hexagon.
Captain
Three stars 98 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Inspector Sergeant Constable
A sleevebadge with two stars and the words ‘POLICE’ and ‘Inspector’ A sleevebadge with a three-bar chevron below a hexagon and with the words ‘POLICE’ and ‘Sergeant’ A sleevebadge with the badge described in paragraph I(a) and the words “POLICE’ and ‘Constable’
The Rank insignia in the South African Police (SAP) before 1994 This was the rank insignia as displayed on the epaulettes of the officers within the SAP before 1994. The Rank insignia in the South African Police (SAP) before 1994 The rank insignia as displayed on the epaulettes of the officers within the SAP before 1994 is as follows: General (The then Commissioner of the South African Police
Lieutenant General
Major General
Brigadier
The Rank insignia in the South African Police Service (SAPS) after 24 May 2002
99 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
After the already discussed change of the insignia of the ranks of the SAPS in 2002, it was again decided to change back to the ranks as well as the names of the old South African Police (SAP) in June 2010. The senior management Rank insignia in the South African Police (SAPS) after June 2010 After June 2010 the names of the ranks changed again to what it was before 1994 e.g. : from commissioners back to generals; directors to brigadiers and superintendents back to colonels.
The complete Rank insignia in the South African Police (SAPS) after June 2010 and how it stands still today 100 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
A comparison between the ranks of the SAPS with that of the SANDF To follow is a display of the difference between the ranks and insignia of the SAPS and the SANDF as it stands today.
101 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Acknowledgement: “GENERAALSKLUB’NUUS: December 2021 NR15” – Lt-Gen HJ Ferreira
102 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
MNR FW DE KLERK EN DIE CRADOCK-VIER Mnr AP Stemmet Mnr AP Stemmet het in reaksie op pers- en mediaberigte soos volg gereageer en afskrifte aan Nongqai beskikbaar gestel. Ter wille van die geskiedenis word die feite hier gestel. Behalwe dat ek FW de Klerk, soos baie ander parlementslede gehelp het om sy nooienstoespraak te skryf, het ek geen verbintenisse met hom gehad nie. Dit is interessant dat die toespraak oor hervorming gegaan het: REGSHERVORMING. Daarvoor het hy nooit krediet gekry nie. Dit pla my egter dat hy na sy dood steeds vals beskuldig word soos in vandag se Die Burger nogal onder ‘n hoofopskrif "CALATA - SEUN SÊ DE KLERK HET GEWEET......" RSG en SABC 2 het ook lustig saamgespeel! en die onjuisthede oor die “Cradock 4” is weer die wêreld ingestuur. 'n Mens het begrip vir die familie se verdriet, maar is dit werklik te veel gevra dat die media by die waarheid hou ? In die berig word Calata aangehaal as sou mnr De Klerk ‘n aandeel in sy pa se moord gehad het. Hy het o.a. ook gesê: "Hy het geweet ons kom vir hom”. Werklik? Met wat? Leuens? Die Nasionale Vervolgingsgesag sou dan toegelaat het dat hy wegkom met die moorde. Moorde waarmee hy niks te doen gehad het nie! Selfs die leuens van Eerwaarde Michael Lapsley word geplaas: "Lapsley sê dit is jammer dat De klerk nooit verplig is om rekenskap te gee van sy rol as voorsitter van die staatsveiligheidsraad in die moorde in die Cradock 4... Hy was nie eens ‘n permanente lid van die Staatsveiligheidsraad nie en was nooit aan enige Veiligheidsdepartement verbonde nie. Die stelling "permanent uit die samelewing verwyder" is al by herhaling deur my en ander verduidelik maar leuens daaroor word net weer telkens deur ander aangehaal en lustig deur die media versprei. Op 22 Augustus 2020 is ‘n onderhoud met my en Genl Johan van der Merwe, gewese Kommissaris van die SAP, volledig oor die gebeure op RSG se Spektrum - program gevoer. My gedeelte word aangeheg. Om die waarheid uit te saai het ander toe oos nou blykbaar nie belanggestel nie. Tevergeefs ? Of is u bereid om die waarheid te publiseer? U is dit aan Mnr De Klerk se familie en die publiek verskuldig. Adamus P Stemmet (AP)
103 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
VERDUIDELIKING: PERMANENT UIT DIE SAMELEWING VERWYDER Mnr AP Stemmet Die term "permanent uit die samelewing verwyder" is ‘n term wat die destydse Dept. van Onderwys en Opleiding gewoonlik gebruik het as ‘n onderwyser wat aan wangedrag skuldig bevind is, uit die samelewing waar hy die misstap begaan het verplaas is, na 'n ander standplaas. Mnr Barend du Plessis wat slegs vir 10 maande Minister van daardie departement was, bevestig dit. Die term is in 'n sein gebruik wat Kol Lourens du Plessis, sekretaris van die Gesamentlike Bestuursentrum (GBS) uit Port Elizabeth aan ons by die Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad gestuur het. Dit was na ‘n vergadering waar die Streekhoof van Onderwys en Opleiding dit voorgestel het toe hulle Goniwe wou heraanstel (Mnr James Galvin wat die vergadering bygewoon het woon in Durbanville en kan dit bevestig) 3) Tov mnr Barend du Plessis, kyk Par 2. FW de Klerk was in my tyd sover ek onthou nooit ‘n permanente lid van die Staatsveiligheidsraad nie. Hy het slegs bygewoon as daar iets i.v.m. sy departement op die sakelys was. Hy was nooit ‘n lid van enige "Veiligheidsdepartement" soos die SAW, SAP of Justisie nie. Sy absolute gebrek aan kennis van organisasies soos die ANC en PAC asook van politieke - en sielkundige oorlogvoering was bekend. Dit is jammer. As mnr Barend du Plessis die term gebruik het, het hy dit in departementele verband gebruik. Daar was vier aktiviste in Cradock. Daar is geen gaping nie. Na ‘n vergadering van 'n GBS het die sekretaris dringende aangeleenthede per sein aan ons by die SSVR oorgedra en daarna die gewone notule aangestuur. Sou dringende veiligheidsaangeleenthede hoër gesag se aandag verdien, sou ons dit met die betrokke departement opneem en as dit nodig was aan die Staatsveiligheidsraad voorlê. Departemente het natuurlik op departementele lyne hul departemente ingelig van aangeleenthede wat hul departemente geraak het. Ons het dus die sein by die SSVR ontvang en aandag daaraan gegee deur met Onderwys en Opleiding te skakel. Hulle wou Goniwe en Calata weer aanstel. Die polisie was nie daaroor gelukkig nie en ons van die SSVR het ons gewone fasiliteringsrol gespeel en die betrokke departemente 104 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
bymekaar gebring om ‘n oplossing te beding. Die komitee onder voorsitterskap van Genl Kiewiet Geldenhuys wat die aangeleentheid oorweeg het, het deurlopend aan my verslag gedoen Toe dit by ‘n vergadering van hoofde van veiligheidsdepartemente geopper is, kon ons hulle inlig dat ons reeds aandag gee en dat verskeie opsies oorweeg word. O.a. dat Goniwe as onderwyser heraangestel kon word in ‘n plattelandse dorp. Dorpe soos Carnarvon en Willowmore is genoem. Die komitee was volgens Genl Geldenhuys op die punt en heraanstelling aan te beveel en dus ‘n deurbraak sou maak toe ek hulle moes inlig van die skokkende moord op die Cradock 4. Ons was geskok en teleurgesteld. Die aangeleentheid het dus op verskeie plekke aandag gekry. Daar moet onthou word dat die OosKaap in ‘n gees van onrus was. Gebeure daar is dus op die veiligheidsterrein baie aandag gekry. Ek herhaal dat so ‘n besluit nooit deur die Staatsveiligheidsraad geneem is nie. Verbeel jou ‘n vergadering van soms meer as 30 mense neem ‘n besluit om moorde goed te keur! So dom was ons regeerders darem werklik nie. Ek vermoed Genl Van der Nerwe verwys na die moorde op die Cradock 4 as hy van "onbesonne optrede" praat. U kan hom gerus vra Ek het geen probleem met so ‘n eenheid nie. Dit hang natuurlik af van wat met "apartheidsmisdade" bedoel word sou dit misdade deur organisasies soos die ANC en PAC insluit ? Anders gaan dit weer n eensydige spulletjie word. Terloops, ek het nie om amnestie aansoek gedoen nie. Groete. Adamus P Stemmet (AP)
105 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
[Ons stel nie in “politiek” belang nie – ons wil net hê die geskiedkundige feite moet korrek weergegee word – HBH. ]
106 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1968: Platoon 11 Warrant Officer Gops Kavari.
Platoon 11, April - September 1968. Courtesy family of Warrant Officer Gops Kavari – Lt-Col Logan Chetty Our District Commandant, District 75 – Durban South, at the time, Lt Col TM Bischoff. Look at his shoes!!! He later became a Maj Gen, and Sgt Morgan Chetty who later became Deputy national Commissioner – HBH.
107 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1981: COL S PILLAI: SAP COLLEGE: CHATSWORTH: PL NO 34
SOUTH AFRICAN POLICE: PLATOON 34: MARCH - NOVEMBER 1981 Courtesy Captain R Naidoo (Lou) Members identified Third row, L-R, D Perumal, late, 2nd; R Naidoo (Lou).
108 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SAP MISSIE | MISSION
109 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NO 40313 AO GERT VAN WYK Hennie Heymans 21 Okt. om 08:44 Hierdie AO begelei 'n bekende persoonlikheid by die hof na die beskuldigdebank - die hof kan in Pretoria of Kaapstad wees - weet iemand wie die AO is? 37Dana Kruger, Marius Morland en 35 ander 19 opmerkings Francois Beirowski Dit was in Kaapstad. Sal probeer onthou wat sy naam is. Hy was by Hooggeregshof. Hennie Heymans Francois Beirowski - klik reg want die saak kon in Kaapstad of Pretoria gehou gewees het. Francois Beirowski Ek het nou op ons “whats up” groep gevra maar ek praat onder korreksie en sê dit was van AO Van Wyk. Anton Botes Francois Beirowski Ek dink jy is reg. Hy was in bevel hoërhof en oom Thys Coetzee by laerhof. John Parker Anton Botes heeltemal korrek dit is A/O van Wyk by Hooggeregshof. Hy kon ook lekker kos kook, baie middae by hom geëet. Johan Vorster Netjiese foto; Mooiste Tuniek: Polisiemanne van vroeër het darem net respek gehad en verdien
.
Ernest Buys Ja, Gert van Wyk, by Hooggeregshof in Kaapstad was vanaf 1984 tot laat in 80stes. Lyk soos Ruth by hom Dieter Gehard se vrou. Gert van Wyk het eers in die Kantien gewerk in Kaapstad-Sentraal. Rex Bester My ou troepmaat, Troep 78 in 1962, Gert van Wyk (reeds lank gelede oorlede) (Magsnommer 40313). Hy is saam met my Peter Olivier (40294) beter bekend as Stingel (onlangs, 14 September) oorlede) en myself (40298) uit die Kollege verplaas na Caledonplein (Kaapstad). Ons was direk na verplasing saam in die Barracks. Hooggeregshof se hofordonnans, ook kantienmeester en menasie. Ek mis my twee oud kollegas met 'n seer hart. Troepfoto (1962) van ons drie - Myself in middel, Gert links en Stingel regs. Rus in vrede my vriende.
110 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Marie Engelbrecht De Klerk Het hom goed geken. Hennie Heymans Baie dankie almal! Die foto kom in 'n boek en ek wil darem die AO erkenning gee. Ters Gunter Jip, ek’t hom baie goed geken. Hy het so ‘n hees stem gehad. Ters Gunter Ek dink Gert van Wyk was n neef van oorlede Slappies van Wyk wat ook by Kaapstad Sentraal was. Robert Goslett Was op afgedeelde diens onder hom by Kaapstad Hooggeregshof met die Dieter Gerhard saak, ons moes die trommels vol bewysstukke uit die kluis na die hofsaal dra, en dan die mense deursoek by die ingange van die hof. A/o v Wyk het gewoonlik net uitgekom as die beskuldigdes ingebring was en die fotograwe naby was. Gert Aggenbach Julle is reg. Hooggeregshof. Ek het so 9 maande daar saam met hom by die hof gewerk. Het hy nie later saam met Sadie in die menasie gewerk nie? Ek mag verkeerd wees. Sarel Engelbrecht Gert van Wyk, van Kamieskroon se vele Van Wyke. Ivan Andrew Barend Cowley Die Oom staan daai uniform netjies vol. Nog die mooiste uniform wat daar was. Christo La Grange Dit was A/O Van Wyk het in Bellville gewoon en in Hooggeregshof Kaapstad gewerk. 111 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
AO JOHNNIE COETZEE: SAP KOLLEGE: BEREDE-EENHEID
AO Johnnie Coetzee
112 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Kapt Hans van Rooyen voor regs.
AO Johnnie Coetzee voor links op beide foto’s.
113 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
INWONERS VAN GAUTENG UITGELEWER AAN DIE GENADE VAN MISDADIGERS Mediaverklaring uitgereik deur:
Kobus Hoffman VF Plus-LPW: Gauteng 24 November 2021 Inwoners van Gauteng is uitgelewer aan die genade van misdadigers soos blyk uit die polisie se jongste kwartaallikse misdaadstatistiek vir Julie tot September wat onlangs bekendgemaak is. Die Gautengse polisiekommissaris, Lt.genl. Elias Mawela, kon nie tydens die bekendmaking van die provinsie se statistiek ʼn oortuigende verduideliking gee waarom hy en sy nuwe span generaals nie misdaad in die provinsie kan laat afneem nie. Die sosio-ekonomiese omstandighede in Gauteng waar werkloosheid styg weens die knellende ekonomie, het ʼn groot inpak op die misdaadsyfer, maar kan nie as verskoning gebruik word vir die gebrek aan effektiewe polisiëring nie. Die moordsyfer het gedurende die tweede kwartaal met 21% gestyg in oorstemming met dieselfde tydperk verlede jaar en behoort die polisiekommissaris tot kommer te stem. Moorde het hoofsaaklik in openbare plekke plaasgevind (658), openbare geboue (47), besighede waar drank verkoop word (31) en openbare vervoerareas soos taxi-staanplekke, bushaltes en treinstasies (13). Vier polisielede is gedurende die tydperk vermoor terwyl 15 sekuriteits- en wetstoepassingslede ook in die uitvoering van hul pligte dood is. Motorkapings het met 3,4% toegeneem, vragmotorkapings met 2% en so ook sakerooftogte en seksuele misdrywe. Die VF Plus het reeds verskeie beroepe op Mawela gedoen om aandag aan die agterstand van DNS- en ballistiese toetse te skenk en toe te sien dat polisielede van die nodige opleiding en toerusting voorsien word om hul werk effektief te verrig. Polisiespeurders is onder geweldige druk om dossiere volledig af te handel en kan dit in baie gevalle nie sonder DNS- en ballistiese toetsuitslae doen nie. Die stelsel is besig om hardwerkende polisielede te faal. ʼn Groot bekommernis is die aantal polisielede met hangende strafsake. Sowat 459 polisielede staan tereg op aanklagte van moord, aanranding, strafbare manslag, roekelose en nalatige bestuur en regsverydeling. Slegs vier beamptes is geskors. Die veiligheid van Gauteng se inwoners is in gedrang weens die stygende misdaadsyfer en die VF Plus doen weer ʼn beroep op die polisiekommissaris om streng op te tree teen polisiebeamptes wat hulle skuldig maak aan misdrywe om so die publiek se vertroue in die polisiediens te herstel. Die VF Plus loof die getroue polisielede wat wel onder moeilike omstandighede hul werk verrig te midde van ʼn tekort aan mannekrag, toerusting en ondersteuning.
Navrae: 066 010 1066 114 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
WET OOR VUURWAPENBEHEER STEEDS HANGENDE: VF PLUS HOU PROSES DEURGAANS DOP Mediaverklaring uitgereik deur: Dr. Pieter Groenewald VF Plus-leier 24 November 2021 Die Konsepwysigingswetsontwerp op die Beheer van Vuurwapens is steeds hangende en die VF Plus het voorsien dat dit weens verskeie redes nie in hierdie jaar afgehandel sal word nie. Een van die redes is die stroom van besware in die vorm van griefskrifte en voorleggings van sowat 170 000 lede van die publiek en verskeie organisasies. Dit is verblydend aangesien dit wys dat openbare protes en insette wel ʼn invloed kan hê op eensydige en drakoniese regeringsbesluite. ʼn Verdere rede is dat die wetsontwerp nou ook nie meer as prioriteit by die portefeuljekomitee van polisie hanteer word nie. Dit beteken egter nie die einde van die absurde konsepwet nie en die VF Plus sal die verdere proses met valkoë dophou om te kyk of die departement en kabinet hulle steur aan die besware al dan nie. Van die regulasies wat met teenkanting begroet is, raak die jaggemeenskap, maar dit is veral die voorstel dat die besit van vuurwapens vir selfverdediging as kategorie geskrap moet word, wat wye verset van die algemene publiek ontlok het. Hierdie voorstel is niks anders nie as ʼn poging om die publiek te ontwapen. In ʼn land waar misdaad hand oor hand toeneem, sal dit Suid-Afrikaanse burgers uiters kwesbaar laat teen misdadigers en sal hulle die reg ontneem om hulself, hul geliefdes en eiendom te beskerm. Navrae: 083 627 4397 / 065 801 7216
https://www.samirror.com/uploads/1/0/7/1/107110645/nongqai_vol_12_no_12b.pdf 115 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
OPEN LETTER TO PRESIDENT RAMAPHOSA Imtiaz Ahmed Cajee Dear Comrade President I am the nephew of the late comrade, Isithwalandwe Ahmed Timol, murdered in police detention in October 1971. I have researched his murder for decades, writing two books to date on my progress. In 2017, assisted by the Foundation of Human Rights and the legal firm, Webber Wentzel, we managed to compel the NPA to re-open the inquest. Forty-five years after a 1972 apartheid inquest court found that my uncle committed suicide after his arrest the finding was overturned by the High Court of our now democratic nation, and replaced with a finding of murder. Re-opening the inquest was a historic event. Apartheid courts routinely upheld the lies of murderous policemen in sham inquests. This was the first one to be officially overturned. Some believe I should have felt a sense of satisfaction and closure with this development. But too many unanswered questions remained. Questions pertinent not just to the Timol family but also to all the other families who lost loved ones to apartheid security force depravity – and to the integrity of the nation. Last month was the 50th anniversary of my uncle’s death. Comrades and friends gathered at the Roodepoort Cemetery, and outside Johannesburg Central Police Station, where he was murdered, to commemorate his life and the vindication of the overturned inquest. I could not bring myself to attend these events. To me, it’s been 50 years of secrets, lies, cover-ups and dead ends – each forward step raising a swirl of new unanswered questions that remain unanswered till this day. I therefore paid tribute to my uncle on my own. Comrade President: A Priority Crimes Litigation Unit at the National Prosecuting Authority (NPA) was established in 2003. It was mandated to investigate cases recommended for further investigation by the Truth and Reconciliation Commission – of which there were more than 300, including that of Timol. Fourteen years later the Timol inquest was reopened, with the court recommending the prosecution of former security policeman Joao Roderigues (sic). What followed is at the heart of my disillusionment. Roderigues was charged in July 2018. After nineteen court appearances, his application for a permanent stay of prosecution was rejected by a full bench of the High Court, as well as the Supreme Court of Appeal. 116 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
He had no financial constraints because his legal team was paid by the State. The Appellate Division granted him leave to appeal to the Constitutional Court. A date for the appeal was yet to be set when Roderigues died in September. In heads of arguments presented by his legal counsel – who have reportedly indicated that they want the matter to proceed at the Constitutional Court despite their client’s death in order to establish a legal principle – it is alleged that although he did not apply to the TRC for amnesty, Roderigues was granted amnesty under some secret agreement. When the NPA and police announced the appointment of a dedicated unit to investigate TRC cases earlier this year, the FW de Klerk Foundation backed up Roderigues’ amnesty claim. In an undated press release, it referred to an “informal agreement between the ANC leadership and former operatives of the pre-1994 government”. Comrade President, as a leader of the historic negotiations, with Roelf Meyer and others, that led to the advent of democracy in 1994, I beg you for enlightenment on the terms of the secret deal. Not just the families who lost loved ones, but millions of South Africans victimised by the apartheid system deserve to know. We owe it to our martyrs to hold those responsible for their deaths accountable, to know the truth. The late Roderigues is just one of them. Comrade President, the Apartheid-Era Victims Family Group (AVFG) sent correspondence to you in 2019 and in 2021 in your capacity as President of South Africa, seeking assistance with these matters. So did former TRC Commissioners, in 2019. To date, no responses have been received. I now write to you as President of the ANC, the ruling party in the country, and as a former comrade in the trade unions who was himself arrested and detained by the Security Police. I implore you to break your silence on why post-TRC prosecutions have not happened under an ANC-led government? I implore you to tell the country about the “informal agreements” De Klerk is referring to. Are they the reason for what former NDPP Vusi Pikoli, in an affidavit, described as political interference by the former ANC President, Thabo Mbeki and his Cabinet, hindering him from investigating TRC matters? I note the Minister of Justice’s recent announcement of a commission of inquiry of some sort into these matters. An investigation into political interference would be good, but actually proceeding with the criminal investigations and prosecutions while alleged perpetrators are still alive to be held to account would serve justice better. Comrade President, my uncle sacrificed his life advancing the aims of the glorious liberation movement you now have the honour to lead. Many other courageous men and women laid down their lives, too. If there was a political agreement that their murderers should not be held to account, those they left behind deserve to know. I beg you to set the record straight. Was there an “informal agreement” as alluded to by Apartheid President de Klerk? And, if so, why? 117 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
I humbly await your reply. Imtiaz Ahmed Cajee (11 Nov 2021).
AHMED TIMOL WAS A FIRM SUPPORTER OF THE SOVIET UNION Essop Pahad Commemoration of the murder of Ahmed Timol fifty years ago Held at Johannesburg Police Station, (formerly John Vorster Square) 27 October 2021 I greet Minister Lamola, Premier Makhura, the Timol family and all those present. Time flies, but memories, especially painful ones, remain embedded in our consciousness. This is evident when we think of the many comrades who were tortured and murdered by the evil apartheid regime. Ahmed Timol is one such comrade. In commemorating the 50th anniversary of his brutal torture and murder at the John Vorster Square Police Station we also remember our other comrades and colleagues who were butchered by those who served a ruthless, tyrannical authority. Timol, as we called him, was one of my closest friends and comrades. He was a gentle soul, generous and kind, with a lovely smile and a refreshing sense of humour. He was also fearless and deeply committed to the struggle for national liberation, freedom and democracy in our country and continent. Timol was a true internationalist, a firm supporter of the Soviet Union and the other socialist countries, and the Campaign for Nuclear Disarmament (CND) and its counterparts in other parts of the world. He also strongly supported the anti-imperialist, anti-racist movements in Latin America, Europe and North America and the Palestinians in their continuing struggle for national liberation, democracy and freedom in the Israeli occupied territories and the Gaza Strip. As we commemorate his life and note with sadness that his murder is still unpunished, let us honour his memory by intensifying our solidarity and support for our Palestinian sisters and brothers. After completing his Haj in Mecca, where he met Molvi Cachalia and one of the greatest leaders of our revolutionary alliance, Dr Yusuf Dadoo, he came to London, where he stayed in a flat with myself, my brother Aziz, our niece Yasmin, my future wife Meg and other friends from South Africa, including Ronnie Kaka and Yusuf Saloojee, who are here tonight. He found a teaching job and always sent money to his parents. His work included teaching English to immigrant children, and he gave extra time to students who needed it. He also spent time with Yasmin and helped her to learn to swim. He did not participate openly in political activity, because, like the other people who shared our flat but were not in exile he was aware that the apartheid secret police would be watching the movements of associates of myself and Aziz. During his stay in London, we had numerous discussions about how to intensify the struggle at home, and on international developments and solidarity. I introduced him to the popular progressive bookshop, Colletts, in Leicester Square. Thereafter almost every Saturday he would go to that shop and buy books and pamphlets covering the history and the revolutionary struggles unfolding in different parts of the world. Whilst in London he was recruited into the SACP by Yusuf Dadoo. This paved the way for him to attend the Institute of Social Science – the Lenin Party School – together with former President Thabo Mbeki and Anne Nicholson. He thoroughly enjoyed his time in Moscow, deepened his friendship with Mbeki and became well-versed in the theory and practice of Marxism-Leninism. On his return to London, he spoke a great deal about his experiences in the Soviet Union as well as at the Party School. When Dadoo suggested that he consider going back to South Africa to help build the underground structures of the SACP as well as those of the ANC he accepted, knowing full well the dangers that he might have to face, including arrest, torture and even death. Timol had a very serious relationship with Ruth Longoni, who shared his political outlook, introduced him to classical music and was a voracious reader. The courageous decision he made meant that 118 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
he had to leave Ruth behind and return to South Africa without her. His actions consistently demonstrated his bravery and deep commitment to our struggle. Tragically, Timol, like so many others, paid the supreme price. After his death, there was a strong reaction from his community in South Africa and about 1 500 mourners accompanied his body to the cemetery in Roodeport, where all the Indian-owned shops closed for the day. Demands for a judicial enquiry were made internationally. We heard that amongst the youngsters who he had taught who had respected and admired him as a teacher, there were a number who reacted to the fact that he was labelled as a communist and a terrorist by the regime by thinking, “Well, if he was a communist, perhaps communists are good people.” The apartheid regime failed to convince the people of our country that their victims were political criminals – the true nature of our heroes and heroines shone through the lies that were told to cover up their persecution and their deaths. As we commemorate the 50th anniversary of his murder, let us rededicate ourselves to the difficult and complex task of renewing our glorious movement, the African National Congress and strengthening the tripartite alliance with the SACP and COSATU. In that way we can continue our journey to serve the people of our country and the continent to achieve a better life for all. In 2005 Timol’s nephew Imtiaz Cajee produced a book entitled “Timol: a Quest for Justice”. This opened the way for a long campaign by Imtiaz with the support of Mohammed Timol and others like George Bizos which led to the reopening of the inquest in 2017 into Timol’s death. Judge Mothle overturned the original verdict of suicide and found that Timol had been tortured and that his death had been caused by being pushed or thrown from this building. Ahmed Timol was awarded the Isitwalandwe Medal in 2019. Amandla! Long live the memories of our beloved martyrs! Issued by the Ahmed Kathrada Foundation, 11 November 2021.
LET AHMED’S DEATH NOT BE IN VAIN! Mohammed Timol Address at the fiftieth anniversary remembrance of the death in detention of Ahmed Timol hosted by the Ahmed Kathrada Foundation on Wednesday, 27 October 2021 at the Johannesburg Central Police Station by Mohammad Timol Programme Director Minister/Comrade Ronald Lamola Fellow Speakers Family, Friends and Comrades Thank you for the opportunity to say a few words on behalf of the Timol family on the occasion of the fiftieth anniversary of the death in detention of my brother Ahmed Timol. I cannot help but shudder at the thought that this building – previously named John Vorster Square – was the site of my brother’s brutal murder. It was a place of torture and dehumanisation. Ahmed was the first to be killed here fifty years ago. Let us also remember: Tshabizane Wellington Mlungisi, held in JVS died in 1976; official cause of death: ‘suicide by hanging’; Elmon Malele, died in 1977; held in John Vorster Square and died in a nursing home; official cause of death: ‘natural causes – haemorrhage after hitting his head against a desk during interrogation’; Mabalena Matthews, held in JVS died in 1977; official cause of death: ‘accidentally fell to his death from the tenth floor’; Dr Neil Aggett, died in 1982; official cause of death: ‘committed suicide by hanging’; Moabi Ernest Dipale, died in 1982; official cause of death: ‘committed suicide by hanging’; and Clayton Sizwe Sithole, died in 1990; official cause of death: ‘committed suicide by hanging’. 119 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
At the time of Ahmed’s death, our family lived in a flat in Roodepoort. We had moved there from the town of Breyten in the former eastern Transvaal (now Mpumalanga) in 1949. We were six siblings, Ahmed was the second child and the eldest son My father, Haji Yusuf Ahmed Timol, had come to South Africa in 1918 at the age of 12 from India to seek a better life thousands of miles from his home village of Kholvad, in the District of Surat, India. Like many people of his generation, my father was deeply influenced by Dr Yusuf Dadoo, who had led the Transvaal Indian Congress from the 1940s. Dadoo, along with luminaries such as Molvi Cachalia, Goolam Pahad, Roy Naidoo, Ahmed Kathrada and Nana Sita, espoused the politics nonracialism, alliance with all the oppressed people and militant action against colonialism and apartheid. Ahmed’s strong political convictions were born in this milieu. As a young man, he witnessed the atrocities committed at Sharpeville in 1960, the banning of the liberation movement, the sentencing of Nelson Mandela and others to life imprisonment and the exile of Yusuf Dadoo and Oliver Tambo. I clearly recollect that Friday, 12 June 1964, after coming from Friday prayers at the local mosque, when my family, including Ahmed, gathered for lunch. We listened to the radio broadcast of Judge de Wet’s judgment and sentence in the Rivonia Trial. It was unbelievable that the leadership of the movement were to spend the rest of their lives behind bars. On 9 September 1964, the fourth known death in police custody was that of the Transvaal Indian Congress activist Suliman ‘Babla’ Saloojee. Ahmed Kathrada, one of the greatest heroes in our struggle for freedom, and the founder of the Foundation hosting this event, wrote about Babla in his Memoirs: ‘Suliman Saloojee, my dearest friend Babla, was dead, killed by the police. This most gentle of men, this inveterate prankster, my comrade and source of strength, had been picked up under the ninetyday detention law, brutally interrogated and tortured to death – by the sadistic Rooi Rus Swanepoel - then flung from a window on the seventh floor of Gray’s Building, Johannesburg headquarters of the security police, on Wednesday 9 September 1964. Not surprisingly, the so-called inquest accepted the police version that Babla had committed suicide by jumping to his death. I have never doubted, however, that he died under interrogation, and that his body was then thrown out of the window. The magistrate found that “nothing in the evidence suggested that Saloojee had been assaulted or that methods of interrogating him were in any way irregular.” He found that no one was to blame for his death. Ahmed attended Babla’s funeral in 1964, profoundly disturbed by the murder but not knowing that he would befall the same fate some seven years later. It is well-known that Ahmed’s involvement grew from student activism, working as a teacher and then meeting Dr Dadoo and Molvi Cachalia in Mecca during the Haj pilgrimage in early 1967. He then moved to London where he worked as a teacher at a school for immigrant children from the Indo-Pak subcontinent. He was recruited into the underground of the movement and was sent to the Soviet Union where his political skills were honed. After three years, he returned to South Africa in 1970 as an underground operative of Umkhonto we Sizwe, the African National Congress and the SA Communist Pary. Ahmed and his comrade Salim Essop were arrested at a roadblock on 22 October in Coronationville. It was alleged by the police that banned literature was found in the car, which led to their arrest. A huge clampdown followed. The homes of at least 115 people were raided and many people questioned and detained. The state was sending a clear message that they would not tolerate any form of opposition to apartheid rule. Five days later, exactly fifty years ago, to the day and date, Wednesday, 27 October 1971, my brother Ahmed Timol died in detention. He was the twenty-second person to die in these circumstances. At the time of Ahmed’s arrest, I was in Durban looking for employment. Some days later, the Security Police arrived and detained me. I was kept in solitary confinement, interrogated, and tortured. A day after Ahmed’s death, the police informed me that Ahmed had died. I was unsure whether this was true or merely a tactic to ‘break’ me. 120 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
But as I gathered up the clues, I came to the shocking realisation that my brother was no more. I was devastated and my thoughts immediately went to the impact it was having on my parents and the rest of the family. I would only learn about the circumstances surrounding his death after my release from detention in March 1972. The pain cut very deep indeed. It was best expressed by my mother, Hawa Timol, at the Truth and Reconciliation Commission (TRC) hearings on 30 April 1996: ‘They hit my son tremendously. They arrested him on a Friday and they killed him and said that he committed suicide. I want to know who assaulted him and I want to know who lodged the complaint about my son. It took me quite a bit of difficulty to raise my children. It is 25 years now and that I will not forget what happened. I ask the Almighty that I will not forget what happened and that I need to know who lodged the complaint and what happened. I will not forget what happened, I need to know.’ After my release, I learned of Ahmed’s funeral, which was in a period of heightened repression. The community were profoundly angered by what everyone knew to be murder – no less. Thousands turned up to the Muslim funeral – people from all walks of life – races and creeds, men, and women and young and old. My comrade Prema Naidoo later told me that he and Naseem Pahad had arranged impromptu openair rallies in Lenasia on the grounds where the Nurul Islam Mosque is today and at the Fietas sports grounds. As a family, we were not surprised when Magistrate de Villiers inquest ruled in June 1972 that the cause of death was ‘suicide’ and that nobody was responsible for his death despite the presence of numerous injuries on his body. As I look back to more than fifty years ago, I remember a wonderful brother, son, uncle, friend and comrade. As the eldest son in a conservative Muslim family and community, Ahmed always took his responsibilities seriously. After completing his matric, he went out to work for a year due to the family’s dire financial position. In 1961, at the age of 19 years, Ahmed enrolled at the Teachers Training College and successfully completed his studies in 1963. He was loved dearly by our parents, his siblings, and nephews and nieces, which he reciprocated. Ahmed taught as a teacher in Roodepoort and London. He was loved by his students for his easy style, dedication and passion and worked in harmony with his fellow teachers. He had a wide circle of friends, including political activists such as Aziz and Essop Pahad. I remember a frequent visitor to our small flat in the early 1960s was a person named Cornelius from Dobsonville township who was a member of the banned ANC. The duo spent many long hours in political discussions. During his stay in London, he had a long-standing relationship with an Italian/English woman named Ruth Longoni. He chose to return to South Africa to pursue his underground activities, putting the relationship on hold. As a family, we always believed that the apartheid-era judgment of the original inquest was fundamentally flawed. Its intention was to absolve the security policemen involved from any responsibility for his death. Through the relentless efforts of my nephew Imtiaz Cajee, and the assistance of Yasmin Sooka of the Foundation for Human Rights and the Legal Resources Centre, led by the late and great George Bizos, we secured a second inquest. Frank Dutton, the lead investigator, uncovered new information that convinced the NPA to re-open the case; and Advocate Torie Pretorius and Advocate Shubnum Singh of the NPA played a significant role in the re-opening of the inquest. Our lawyers, lead counsel Howard Varney, Musa Musandiwe, Naseema Fakir and attorney Moray Hathorn from Webber Wentzel, acting pro bono, did a sterling job in convincing the court that Ahmed was murdered. We are deeply appreciative of their work. I want to pay particular tribute to Dr Salim Essop, the late Professor Kantilal Naik and Dilshad Jhetam for coming forward to the reopened inquest and reliving their horrific torture at John Vorster Square. Their testimony was crucial in overturning the original judgement and convinced the court that Ahmed was murdered. This was a huge victory, not only for our family but for all the families of those individuals who had died in detention. I wish that my parents, and especially my mother, was alive 121 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
to hear Judge Billy Mothle rule on 12 October 2017 that Ahmed had “died as a result of having being pushed to fall, an act which was committed by members of the Security Branch with dolus eventualis as a form of intent, and prima facie amounting to murder.” I want to add my voice to the growing call for the state to investigate deaths in detention at the hands of the security police in order to overturn the erroneous findings of apartheid era courts. We owe it to memory of those that had died and their families that this wrong is made right – as it had done for the Timol family. Thanks also to the Ahmed Kathrada Foundation for organising this event and for being in the forefront of recording and preserving the history of the struggle against apartheid – very much the passion of our late comrade Uncle Kathy. Ahmed died in struggle as a martyr, a hero, a patriot, a role model. His death was not in vain – it gave hope and inspiration to many to defeat the brutal oppressive apartheid regime and witness the dawn of freedom as enshrined in the Freedom Charter. I believe it is our responsibility at this time in our history to “defend the gains of our democracy” and to ensure that we have a responsibility to our martyrs to take a stand against corruption and maladministration that have become endemic in our country. Let Ahmed’s death and the death of all our freedom fighters, not be in vain! Thank you! Amandla! Issued by the Ahmed Kathrada Foundation, 11 November 2021
MISDAAD - 'N EERSTE VIR SA: 'MISDADE TEEN DIE MENSDOM' AANKLAG Die ‘SA The Foundation for Human Rights’ het onthul dat aanklagte van ‘misdade teen die mensdom’ vir die eerste keer in 'n klagstaat in SA ingesluit is. ’n News24-berig sê twee mans is van apartheidsera-moorde en ontvoering aangekla in ’n saak bekend as die ‘Cosas Vier’. Die vier Cosas-lede – is in Februarie 1982 deur lede van die Veiligheidstak na 'n pomphuis naby Krugersdorp gelok. Drie is dood, en een is ernstig beseer. ’n Voorlopige akte van beskuldiging is op menere TE Mfalapitsa en CS Rorich beteken toe hulle verlede week in die (Gauteng) hooggeregshof (Johannesburg) verskyn het. Die saak is tot 1 Desember uitgestel vir die uitslag van Rorich se aansoek om Regshulp. https://mail.google.com/mail/u/0/?tab=rm&ogbl#inbox/FMfcgzGllCfhJKNPNPkxHNksLlpBTDNz Die enge “Apartheid” fokus van hierdie spesie van “misdaad teen die mensheid” het darem nou in die Volkereg verander, sodat in die konsep-kode van misdade teen die vrede en veiligheid van die mensdom wat deur die Internasionale Regskommissie op eerste en tweede lesings in onderskeidelik 1991 en 1996 aanvaar is, daar nie meer enige eksklusiewe verwysing na Suid-Afrika is nie. In artikel 18 (f) word verwys na "geïnstitusionaliseerde rassediskriminasie", as 'n spesie van misdaad teen die mensdom. "Apartheid" het dus nou snelskrif geword vir enige "geïnstitusionaliseerde rassediskriminasie" op enige plek of tydvak, as 'n spesie van misdaad teen die mensdom, onder beide internasionale gewoontereg en die 1998 Statuut van Rome van die Internasionale Strafhof. Mens kan maar net wonder hoe lank dit sal duur voordat kolonialisme / imperialisme (die onderwerping en daaropvolgende dominasie en uitbuiting van 'n vreemde gebied en sy mense, met geweld en teen hulle wil), ook as 'n misdaad teen die mensdom erken sal word. Dan sal die vroom Europeërs goed begin bontspring...
122 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
POLISIESIELKUNDE
TROLLE EN TROLLERY Dr Coert Mommsen Die “Urban Dictionary” bevat verskeie definisies van die Internet trol, waaronder die volgende: '’n Internet trol, of gewoonweg net trol in internet taal, is iemand wat omstrede, inflammatoriese, irrelevante of ontoepaslike boodskappe in 'n aanlyn gemeenskap, soos 'n aanlyn besprekingsforum of kletskamer plaas, met die primêre doel om ander gebruikers uit te lok tot 'n emosionele reaksie of om die gewone besprekings oor ’n onderwerp te ontwrig. https://www.urbandictionary.com/define.php?term=Internet%20Trol Dieselfde woordeboek lys die volgende kommentaar oor die trol en trollery: “Vóór die internet was daar mitiese Trolle wat boere se bokke geëet het. Daarná was en is daar steeds, daardie half-menslike weergawes van trolle wat vandag nog in streke van regoor die wêreld te vinde is. Trolle kan in groepe verdeel word, afhangende van waar hulle woon, soos Strandtrolle, bergtrolle, stadstrolle stedelike woongebiedtrolle, valleitrolle en ‘n paar ander kategorieë wat unieke eienskappe ontwikkel, afhangende van hul omgewing. Alle trolle is roofsugtige sosiale wesens en wanneer hulle jonk is, is hulle gewoonlik obsessief oor hul uiterlike voorkoms, terwyl hulle terselfdertyd die ontwikkeling van hul eie swart siele verwaarloos. Hulle innerlike boosheid kom na vore soos hulle ouer word, waarna hulle dan in die reël, hul uiterlike voorkoms hel-toe stuur en dan makliker herkenbaar word. Jong en middeljarige trolle sal jou soms met hul sjarme flous. Alle trolle is knoeiers en suinige geld-grawers wat jou in enige transaksie sal verneuk en dit sal laat lyk asof jy die een is wat as oorwinnaar na vore tree. Hulle sal jou gewoonlik altyd groet met 'n glimlag en 'n handdruk. Soms sal hulle jou "broer" of "dame" noem om jou van die spoor te bring. Alle trolle is moeilikheidmakers, wellustiges en kwaadstokers. Hulle is gewoonlik die eerste om te probeer om jou betekenisvolle ander / lewensgenot (CM*) in die sak te kry, jou van jou geld te vervreem of jou te belaster.” Outeur: Ian De La Rosa September 19, 2013 Ian De La Rosa September 19, 2013 https://www.urbandictionary.com/define.php?term=Troll Verdere kommentaar wat in die Urban Dictionary opgeneem is, lui as volg: “Iemand wat plesier daaruit put om moeilikheid te veroorsaak deur met mense te stry sonder om bereid te wees om ander se sienswyses te aanvaar.” Outeur: vomitingicecreamcone https://www.urbandictionary.com/author.php?author=vomitingicecreamcone “(ʼn) Mitologiese internet wese wat onder ʼn internet brug woon. ...Is lief daarvoor om onskuldige Netbewoners te bekruip. Gebruiklike taktieke: om ander netbewoners te vertoorn deur rassistiese of afstootlike kommentaar te pos.” Outeur: boredasf1231100 17 Oktober2014, https://www.urbandictionary.com/author.php?author=boredasf1231100 123 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
“ʼn Persoon wie se hoofdoel in die lewe is om mense op die internet te soek met wie hulle kan argumenteer oor uiters sinlose aangeleenthede. Sulke argumente kan plaasvind op webwerwe, Facebook, Myspace en ʼn rits ander. Die beste ding wat ʼn mens kan doen om ʼn Trol aan te vat, is om die nié te antwoord nie... of om hulle nie te rapporteer nie.” Outeur: Person#98765 June 21, Urban Dictionary: Person#98765 https://www.urbandictionary.com/author.php?author=Person%2398765 “ ʼn Persoon wat opmerkings of kommentaar op internet forums- of kennisgewing borde plaas in 'n poging om iemand uit te lok om negatief hierop te reageer en die aandag op homself/haarself te vestig. Gewoonlik is hierdie opmerkings omstrede, stompsinnig, irrelevant, inflammatories, onlogies of kinderagtig. Soms is hul kommentaar genoeg om mense op die spesifieke forum briesend te maak en te reageer met negatiewe opmerkings, wat ʼn boosaardige vlamme- oorlog tot gevolg het en die inhoud en fokus van die bespreking verander. Aangesien internet trolle prostitute is, is hierdie reaksie presies wat hulle wil hê, aangesien hulle waarskynlik nie genoeg aandag in die werklike lewe kry nie en omdat iemand anders hul eiewaarde en bestaan moet bevestig. Tans word trolgedrag gereeld op internet forums en webwerwe, soos “GameFAQS”, -boodskapborde, YouTube (veral in die kommentaarafdeling), “moviecodec”, “rpgcodex” en vele ander, aangetref. Dit is die beste om hulle te ignoreer, tensy jy wil hê dat vlamoorloë die forum moet verswelg.” Die outeur voeg die volgende opsomming by: '’n Internet trol is 'n aandag-prostituut wat onnosele kommentaar op webwerwe plaas in 'n poging om die soeklig op hulself te vestig (gewoonlik negatief) in 'n poging om iemand anders te kry om hul patetiese, onbenullige bestaan te erken, aangesien hulle nie dié soort aandag in die werklike lewe ontvang nie.” Outeur: Pfarrer 1 Oktober 2014 https://www.urbandictionary.com/author.php?author=Pfarrer Sommige eienskappe van trolle en trolgedrag word hierna uitgelig: In geheel kry mens die indruk dat die bydraers se kommentaar hierbo ʼn weerspieëling is van sterk onderliggende woede en frustrasie. Daar is soms ooreenkomste in die kommentators se menings. Hul menings is egter soms arbitrêr maar merendeels toepaslik met goeie sigwaarde: •
ʼn Behoefte aan aandag/erkenning
•
Die teenwoordigheid van kwade bedoelings
• •
Bybedoeling om reaksie by mense uit te lok (Manipulering ) Bybedoelings om argumente (waarvan die inhoud onbenullig en stompsinnig is) te soek.
Verskeie aanbevelings oor die hantering van trolle wat uit die kommentaar voortspruit, is dat hulle geïgnoreer moet word. Bestaan daar iets soos trol persoonlikheidstrekke? Dr. Pamela Brubaker, van die Brigham Young Universiteit doen as volg verslag van navorsing wat by hierdie universiteit oor die onderwerp gedoen is: “Deur middel van 'n aanlyn-opname wat deur meer as 400 Reddit-gebruikers voltooi is, het die studie bevind dat individue met die “donker triade” (drie-parige) persoonlikheidseienskappe (narsissisme, machiavellianisme en psigopatie) 124 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
gekombineer met schadenfreude – ('n Duitse woord wat beteken dat 'n mens plesier put uit 'n ander se ongeluk) - meer geneig was om trolgedrag te toon. "Mense wat die drie-parige eienskappe openbaar is meer geneig om trolgedrag te vertoon wanneer hulle genot daaruit put om passief te aanskou hoe ander swaarkry," sê Dr. Pamela Brubaker, Professor aan die BYU van die Brigham Young Universiteit BYU en gaan voort: ..."Hulle is betrokke by trollery ten koste van ander." https://phys.org/news/2021-06-internet-trolling.html 23 JUNIE, 2021. Volgens ʼn artikel van die Australiese Psigologiese Vereniging The personality traits that feed trolls, het Trollery die “allernuutste 21ste eeu misdaad geword. Enigiemand kan vanaf ʼn naamlose IP adres verdorwe boodskappe stuur aan enigiemand met ʼn epos adres of sosiale media rekening.” Die skrywers meen: Trollery het ʼn besprekingsonderwerp geword nadat verskeie hoë profiel boodskappe gestuur is aan openbare figure. Hierdie het gehandel oor mense wat vervolg word, mishandel word en eksplisiete seksuele aanrandings materiaal bevat asook materiaal van onthoofdings. Hulle is hierbenewens gedreig met die dood of verkragting. Slagoffers sluit bekende openbare figure in soos die Britse aanbieder Stephen Fry en Sinead O’Connor. ʼn Onlangse studie deur die Australiese Psigologiese Vereniging het gevind dat byna een derde van tienderjariges aanlyn geboelie of getrol is Waarom mense hierdie gedrag openbaar is ʼn vraag wat oor die jare heen gevra word. Sielkundiges is aan die frontlinie om ʼn antwoord hierop te gee en ook om trolgedrag in die toekoms te voorkom. Evita Marsh van die Federation Universiteit is ʼn leidende kenner van trollery in Australië en het baie van haar onlangse navorsing aan hierdie toenemende probleem gewy. Sy het 'n ontstellende prentjie van die tipiese trol geskep en waarom hulle vreemdelinge opsetlik ontstel. Sy meen: "My navorsing het gekonsentreer op die donker persoonlikheidseienskappe, wat drie sosiaal-aversiewe tipes insluit – narsissisme, machiavellianisme en psigopatie," sê sy. “Ek het ook na alledaagse sadisme gekyk. Dit is: individue wat dit geniet om sielkundige en fisiese lyding by ander te veroorsaak". “Ek het ook na alledaagse sadisme gekyk. Dit is, mense wat dit geniet om ander mense sielkundig en fisiese en psigiese pyn te veroorsaak.” The personality traits that feed trolls. Psychlopaedia by psychlopedia. Australian Psychological society 16 November 2017 https://psychlopaedia.org/society/personality-traits-feed-trolls/Psychlopaedia- Psychology to live by. Wetgewing en trolgedrag Volgens Mark Wilson, skrywer van die artikel Are You an Internet 'Troll'? Legal Consequences to Consider, word Trolgedrag in die VSA nie eksplisiet as 'n kriminele oortreding beskou nie. In ander lande is dit egter 'n perd van 'n ander kleur: • In Australië word dit verbied om van 'n aanlyn diens te maak om ander te treiter, te dreig of te beledig. • In Engeland en Wallis word dit oorweeg om wetgewing te skep wat dit 'n kriminele daad maak om iemand anders aanlyn te dreig of seksueel te treiter. Volgens Mark Wilson, skrywer van die artikel Are You an Internet 'Troll'? Legal Consequences to Consider kan trolgedrag “nie beskou word as 'n “beskeie” of “lae profiel” misdaad nie. “Wanneer trollery eenvoudig beteken dat iemand van jou verskil, is daar nie veel wat jy daaraan kan doen nie”. "Trolling itself," sê Wilson “isn't a discrete crime. When trolling is little more than disagreeing with your YouTube comments (leave Britney alone!), there's not much you'd ever be able to do about it. But when trolling turns into harassment, stalking, or bullying, then the police can get involved. These are all state crimes, but because the communications have to travel over an interstate wire, the federal government could potentially get involved too.” Watson, M., Esquire van 21 Oktober 2014 125 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
https://www.findlaw.com/legalblogs/law-and-life/are-you-an-internet-troll-legal-consequences-toconsider/ In Australië word wetgewing voorgelê wat voorstel dat trolle se huise weggeneem word indien hulle nie boetes van tot $111,000.00 kan betaal nie. Kubermishandeling word in die Australiese wetsontwerp gedefinieer as “enige materiaal wat deur die redelike mens vertolk kan word dat die doel daarvan is om ernstige skade te veroorsaak.” Volgens dieselfde bron https://www.stacklaw.com.au/news/criminal-law/internet-trolls-face-huge-penalties-underproposed-new-laws/ word te veel mense, veral vrouens en meisies, blootgestel aan kubermishandeling met volgehoue aanlyn misbruik wat tragies lei tot senuwee ineenstortings en selfmoord. Volgens dieselfde webblad, kan Twitter tot $555,000 beboet word indien hulle toelaat dat mishandeling op hul werwe voortgaan. Volgens die koerant The Citizen, word nuwe wetgewing tans in S.A. teen trolgedrag saamgestel en bepaal dat sekere boodskappe wat as skadelik beskou word, die senders daarvan in die moeilikheid kan laat beland. Volgens die wetgewing is daar drie tipes boodskappe wat as skadelik beskou word en kan die senders daarvan in die moeilikheid laat beland: • Data boodskappe aanhits tot geweld of om skade aan eiendom te bring. • Boodskappe wat mense met geweld of skade aan hul eiendom dreig • Databoodskappe met intieme inhoud sonder toestemming aanstuur. Enige persoon wat die Wet oortree, kan 'n boete, gevangenisstraf van tot 15 jaar of albei in die gesig staar. https://www.citizen.co.za/news/2512967/cyber-crimes-bill-parliament-act-2/ Siviele Eise In die VSA blyk dit dat: "Afhangende van die tipe kommentaar wat 'n internet trol pos, kan hy of sy gedagvaar word vir geldelike skade deur die persoon wat "getrol" word. Hierby kan die volgende gevoeg word: Naamskending, skending van privaatheid, of sou die persoon in 'n swak lig gestel word, waar ookal dit voorkom (Internet of elders) https://www.findlaw.com/legalblogs/law-and-life/are-you-an-internet-troll-legal-consequences-toconsider/ Samevatting en aanbeveling Die outeur van hierdie artikel het die volgende in gedeelte elders op die Sosiale media aanbeveel: “Internet diensverskaffers/eksekuteurs behoort maatreëls daar te stel vir die snelle inperking van trolgedrag. Belangstellende verbruikers behoort saam te staan en voortdurend te werk aan die formulering van bestraffingsmaatreëls van trolle (D.w.s. maatstawwe vir die subjektiewe psigiese of fisiese ontsteltenis wat deur trolgedrag veroorsaak kan word en toepaslike sanksies hiervoor). Dit sal help om ʼn databasis voor te berei vir voorlegging aan internet diensverskaffers/ eksekuteurs met gepaardgaande motivering.” Benewens bogenoemde word die volgende aanbeveel: Internet gebruikers moet so min as moontlik bekend maak (op enige platform) oor die gevoelens wat trolgedrag by hulle ontlok– oorweeg dit om net jou antwoord vir jouself uiteen te sit en dit vir kommentaar aan ʼn goeie vriend of familielid te pos. Bêre dit op ʼn plek/lêer waar jy dit kan vind indien dit van waarde kan wees vir toekomstige navorsing oor die onderwerp. Dit word verder aanbeveel dat navorsing oor die ooreenkoms tussen trol persoonlikheidseienskappe en dié van kwaadwillige rekenaar virus-verspreiders gedoen word. Sulke data behoort meer lig te werp op onderliggende oorsake van hierdie soort kwaadwillige gedrag.
126 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Hierdie artikel is vryelik vertaal geskryf en saamgestel deur Coert Mommsen, D.Phil., M.A. Kliniese Sielkunde en EEG Tegnikus: Maandag 8 November 2021: 09:38.
MASSACRES IN SOUTH AFRICA The following is a list of massacres that have occurred in South Africa (numbers may be approximate):
Name
The Mfec ane / Difaqane
Casual ties
Date
Location
1818 –1828
1 million – Highveld and 2.5 million The Mfecane / Difaqane was ordered Natal south of black by Shaka, a Zulu chieftain. the Tugela Africans
The Janse van 1836 Rensburg Trek massacre
Inhambane 49 (Djinji-spruit, VoortrekLimpopo River, kers Mozambique)
Notes
The massacre was ordered by Manukosi, a chieftain. Johannes Jacobus Janse (Lang Hans) van Rensburg, leader of one of the early Voortrekker treks and his entire trek, except two children saved by a Zulu warrior, were massacred by an impi of Manukosi. Included in the party was Nicholaas Balthasar Prinsloo, who was a Slagtersnek rebel, his wife, Petronella Maria Krugel/Kruger and their family.
Piet Retief Dele1838-02-06 gation massacre
Hloma mabuto, uMgungundlovu, Natal also known as kwaMatiwane Hill
The massacre was ordered by Dingane, a Zulu chieftain. The place, at kwaMatiwane Hill, was a site where Dingane had thousands of other enemies executed. Voortrekker leader Piet Retief was killed last. The treaty handing 100 Voorover a tract of land to trekkers the Voortrekkers signed between and Dingane and Piet Retief two days before servants the massacre was later found on Retief's remains. A copy of the original still exists. The treaty led to the establishment of the Natalia Republic in 1838 which stretched from the Tugela River to present day Port St. Johns.
Weenen 1838-02-17 massacre
Doringkop, Blo ukrans River, Moordspruit, Rensburgspruit
532 (282 Voor Amongst those killed were Joachim trekker Johannes Prinsloo, b3c3d6e1, ≈ men, 30/3/1783 (Acquitted Slagtersnek women 127
Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Name
Date
Location and other sites around present day Weenen, KwaZulu-Natal
Derdepoort 1899-11-25 massacre
Derdepoort, North-West, Transvaal
Leliefontein 1902-01-31 massacre
Northern Cape, South Africa
Bulhoek 1921-05-24 massacre
Ntabelanga, Q ueenstown, Eastern Cape
Rand Rebellion
1922-03-08 to 1922-03-18
Johannesburg, Transvaal
Casual ties and children, and 250 Khoik hoi and Basuto)
Notes rebel) and his wife Prinsloo, b3c3d4e5.
Martha
Louisa
The Piet Retief Massacre and the Weenen Massacre was the motivation for the Voortrekkers to confront the Zulus in battle on 16 December 1838 when 470 Voortrekkers fought against an estimated 15,000 to 21,000 Zulus; which the Voortrekkers won. The battle is known as the Battle of Blood River.
2 Boer woman were killed, and 17 woman and children taken captive
On 25 November 1899 some of the Bechuanaland Kgatla, under Lentshwe and in alliance with the British under Colonel G. L. Holdsworth, attacked a Boer laager on the Bechuanaland border of the Transvaal. Two women were killed, and 17 women and children taken captive.[10]
35
35 Khoikhoi executed by Boer forces under Manie Maritz as reprisal for an attack on his troops by pro-British locals.
163
Enoch Mgijima led the gathering to defend their land against a Union of South Africa police force led by Colonel Johan Davey and General Koos van der Venter.2
1533
The rebellion started as a strike by white mineworkers on 28 December 1921 and shortly thereafter, it became an open rebellion against the state4. Subsequently, the workers, who had armed themselves, took over the cities of Benoni and Brakpan, and the Johannesburg suburbs of Fordsburg and Jeppe.
See Special Nongqai Vol 12 No 6C for the full account – we have other people who were in charge, e.g. Col TG Truter (SAP) and Genl Van Deventer (UDF) – HBH. 3 About 200 people were killed more than 1,000 people were injured - https://www.sahistory.org.za/article/randrebellion-1922 4 72 soldiers and policemen died – HBH. 2
128 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Name
Date
Location
Casual ties
Notes
Several communists and syndicalists, the latter including the strike leaders Percy Fisher and Harry Spendiff, were killed as the rebellion was quelled by state forces. The rebellion was eventually crushed by "considerable military firepower and at the cost of over 200 lives".
Durban Riot
1949-01-13 to
Durban
142
1949-01-14
The Durban riot was an anti-Indian riot predominantly by Zulus targeting Indians in Durban, South Africa in January 1949. The riot resulted in the massacre of mostly poor Indians. In total 142 people died in the riot and another 1,087 people were injured. It also led to the destruction of 58 shops, 247 dwellings and one factory. The Mayibuye Uprising was a sequence of protests and demonstrations, led by the ANC, South African Indian Congress and the African People's Organisation that took place around No.2 Location Galeshewe, in Kimberley, on 7–8 November 1952.
Galeshewe, Kimberley
13 killed 78 wounded
Sharpeville 1960-03-21 massacre
Sharpeville
69 killed 180 wounded
Soweto uprising
1976-06-16
Soweto
176
1983-05-20
The attack was carried out by a special Outside task force of the ANC's Umkhonto we Nedbank Plein, Sizwe led by Aboobaker Ismail. These 19 killed Church Street units were approved by Oliver Tambo, 217 West, Pretoria, ANC president, in 1979. At the time of the wounded. Transvaal at attack they reported to Joe Slovo, head 16:28 of personnel. Tambo approved and gave permission for the operation.
1984-04-03
Durban. Close to the offices of 5 killed the South 27 African Indian wounded. Council.
Mayibuye Uprising
Church Street bombing
Durban car bomb
1952-11-08
129 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Name
Date
Landmine s planted 1985 on farm 1987 roads Trojan Horse Incident
Location
to
1985-10-15
Casual ties
On farm roads across South 23 – 25 Africa.
Notes
At least 150 landmines were planted by Umkhonto we Sizwe.
Belgravia Road, Athlone, 3 killed Cape Town
Langa 1985-03-21 massacre
Uitenhage, Eastern Cape
35 killed
The South African Police shot at a crowd of funeral-goers stopped by them on Maduna Road in Uitenhage, on the anniversary of the Sharpeville Massacre. The first shot was at a 15-year-old boy on a bicycle who joined the crowd from a side street and lifted his hand in a Black Power salute
Queensto wn 1985-11-17 Massacre
Queenstown, Eastern Cape
14 killed
22 wounded.
Amanzimtoti
Forty were injured when MK cadre Andrew Sibusiso Zondo detonated an explosive in a rubbish bin at a shopping centre. In a submission to the Truth and 5 Reconciliation Commission (TRC), the civilians, ANC stated that Zondo's act, though including "understandable" as a response to a 3 children recent South African Defence Force raid in Lesotho, was not in line with ANC policy. Zondo was subsequently executed.
Magoo's Bar bomb. Du rban 1986-06-14 beachfront bombing
Durban
An uMkhonto we Sizwe (MK) cell, led by Robert McBride, planted a bomb in a 3 killed car outside the popular "Why Not 69 Magoo's Bar", with the belief that the wounded. place was frequented by security branch police.[17]
Johannes burg Magistrat 1987-05-20 e's Court bombing
Johannesburg, Transvaal
3 killed, 4 injured
Pretoria, Transvaal
Barend Strydom, acting alone, went on a shooting spree in the Pretoria city centre. 8 killed, He specifically targeted black persons. 16 injured He was disarmed by a black member of the public whilst reloading.
Amanzimt oti 1985-12-23 bombing
Strijdom Square 1988-11-5 Massacre
Limpet mine attack, then car bomb attack half an hour later.
130 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Name
Date
Bisho 1992-09-07 massacre
Boipaton g 1992-06-17 massacre
Saint James 1993-07-25 Church massacre
Heidelber g Tavern 1993-12-30 massacre
Shell House 1994-03-28 massacre Bree Street taxi 1994-04-24 rank bombing
Casual ties
Notes
29
Twenty-eight African National Congress supporters and one soldier were shot dead by the Ciskei Defence Force during a protest march when they attempted to enter Bisho (now renamed to Bhisho) to demand the reincorporation of Ciskei into South Africa during the final years of apartheid.
45
The attack on township residents was carried out by armed men from the steelwork’s residence KwaMadala Hostel, which was located roughly 1 km from the township. Forty-five people died and several other people were maimed. The attackers were supporters of the Inkatha Freedom Party (IFP), a rival party of the African National Congress (ANC).
11
The Saint James Church massacre was a massacre that was perpetrated by four terrorists of the Azanian People's Liberation Army (APLA). Eleven members of the congregation were killed and an additional 58 members were wounded.
4
During the years of apartheid, Observatory was one of the few de facto 'grey' suburbs where all races lived together. On the evening of 30 December 1993, three men entered a popular student venue on Station Road, called the Heidelberg Tavern and opened fire, killing four people and injuring five. The three APLA operatives—Humphrey Luyanda Gqomfa, Vuyisile Brian Madasi and Zola Prince Mabala—were convicted in November 1994 for what became known as the Heidelberg Massacre.
Johannesburg
19 – 53
ANC security guards opened fire, killing nineteen people. Twenty thousand Inkatha Freedom Party (IFP) supporters marched to Shell House in protest against the 1994 elections that the IFP was intending to boycott.
Johannesburg
21 killed, A car bomb was placed at a busy public over 100 transport hub in the Johannesburg city injured centre by members of the AWB
Location
Bisho, Ciskei
Boipatong
Kenilworth, Cape Town
Observatory, Cape Town
131 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Name
Date
Location
Casual ties
Notes
Germisto n taxi rank 1994-04-25 bombing
Germiston
10 killed, 8 injured
A pipe bomb was placed inside a trailer and driven to the taxi rank in Germiston and was detonated at around 10am in the morning by members of the AWB
Sizzler’s 2003-01-20 massacre
Sea Point, 9 killed, Cape Town 1 injured
The victims were murdered at a gay massage parlour on Graham Road by Adam Roy Woest and Trevor Basil Theys.
Marikana 2012-08-16 massacre
The Marikana massacre was the single most lethal use of force by South African security forces against civilians since 1960. The shootings have been described as a massacre in the South Lonmin Mine, 34 – 47 African media and have been compared Marikana killed to the Sharpeville massacre in 1960. Controversy emerged after it was discovered that most of the victims were shot in the back, and many victims were shot far from police lines.
Life Esidimeni 2015 - 2016 deaths
Gauteng
144 to date; 62 still not accounte d for. Eight still missing as of 11 March 2020.
1,300 psychiatric patients were relocated from Life Esidimeni centres to mainly unlicensed NGOs by order of the Gauteng Department of Health.
To date the Mfecane massacre with 1 to 1.5 million Africans killed over a ten-year period by order of Shaka, the Zulu chief, is the massacre with the highest number of fatalities in South Africa . https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_massacres_in_South_Africa Sourced - 20 October 2021
1922: DEFENCE & POLICE CAUSALITIES
132 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
133 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
POLISIE: AMAMZIMTOTI (2) Lt-kol D Veldhuizen
https://www.samirror.com/uploads/1/0/7/1/107110645/nongqai_vol_12_no_12b.pdf 134 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
GESKIEDENIS SA SPOORWEGPOLISIE
BOFFIN HONDE LEGENDE: SPOORWEGPOLISIE Brig Ronnie Beyl Boffin was ʼn baster Rifrug en word tot vandag toe nog onder baie lede van die S.A. Spoorwegpolisie as ʼn legende beskou. Daar was ook ander honde, soos Gobabis, wat een of ander tyd deel van die Spoorwegpolisie was, maar Boffin was ʼn besondere hond wat op sy unieke manier opgetree het. Hy het altyd deur die manne gestap en vir hom ʼn “baas” gekies uit die groep elke slag wanneer daar ‘n nuwe kontingent by Oshivelo opgedaag het. Hierdie “baas” was dan sy sielsgenoot; hy het by die lid geslaap en, kompleet soos ʼn goeie vrou haar man vriendelik inwag wanneer hy saans by die huis kom, so het Boffin sy “baas” ingewag wanneer hy van die Buffel afgeklim het na die dag se patrollie. Hy was tuis onder die manne en al die lede het hom besonder goed behandel. Hy was immers hulle senior wanneer dit by grensdiens gekom het. Die teenwoordigheid van ‘n troeteldier by so ‘n basis het ‘n onverklaarbare uitwerking op die lede gehad wat soms huis toe verlang het. Dit was asof sy teenwoordigheid hulle huise na die basis op Oshivelo gebring het. Ek is oortuig daarvan dat daar vele lede is wat sal kan getuig van die positiewe uitwerking wat Boffin se teenwoordigheid op hulle gehad het tydens hulle diens in die Operasionele gebied. Boffin het ook die gewoonte gehad om, sowat twee weke voordat die kontingent na voltooiing van hul grensdiens na die Republiek moes terugkeer, sy “baas” te verwerp; hy wou dan niks meer met hom te doen hê nie. Hy het hom eenkant gehou totdat die Samils met die nuwe lede aangekom het, dan was die uitsoek proses van vooraf herhaal. Boffin was ook nou nie een van die dapperste honde wat daar was nie. Die lede van die S.A. Polisie, wat aan die oorkant van die pad gebly het, se hond se naam was Leeu. Boffin sou net een tjank gegee het en na die basis teruggehardloop het indien hy vir Leeu selfs op ‘n veilige afstand gesien het. Die laaste kontingent van die S.A. Spoorwegpolisie wat op Oshivelo diens gedoen het, was in 1986 toe die S.A. Polisie en die S.A. Spoorwegpolisie as een Mag geamalgameer het. Kaptein Pierre Heyns was die laaste offisier in bevel op Oshivelo en, danksy sy inisiatief en begrip, kon Boffin ook ʼn gelukkig einde beleef het. Die brief wat Boffin se lot bepaal het, verskyn hier onder: S.A. Spoorwegpolisie OSHIVELLO 1986.07.07 Die Grensbevelvoerder Kontingent 15 S.A. Spoorwegpolisie OSHIVELLO DEPARTEMENTELE OORPLASING : BOFFIN (HOND) OSHIVELLO 1. Ek is ʼn reunhond en is ʼn inwoner by die SASPOL---Basis te Oshivelo. My hondsdolheid sertifikaat en vervoerpermit, uitgereik deur die Staatsveearts te Ondangwa, se verwysing is 04413A gedateer 1982.01.04. Ek is op 14 Augustus 1981 gebore. 135 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
2. Hiermee doen ek aansoek om ʼn oorplasing na Slagboom met ingang 16 Augustus 1986. My rede vir die oorplasing is as volg:2.1. Ek is ʼn inwoner by SASPOL sedert 1982. SASPOL se mense het my groot gemaak en ek is lief vir hulle. So deur al die jare was ek maar nog altyd sonder genade van Kontingent na Kontingent oorgeplaas, maar soos ek sê, ek het lief geword vir SASPOL se mense. Op Maandag, 30 Junie 1986 om ongeveer 17H30 het kolonel Schutte my voete skoon onder my lyf uitgeslaan. Ek het geluister hoe hy vir al my maats vertel dat daar nie meer na 30 September 1986 ʼn SASPOL sal wees nie. Die kolonel het vir almal vertel wat van hulle sal word. Ek het die groot baas met trane in sy oë sit en bekyk, maar hy het nie gesê wat van my sal word nie. Ek sal die SAP join, maar wil ek na Slagboom gaan, want daar sal ek weer SASPOL se mense, wie ek deur die jare leer ken het, van tyd tot sal sien. 2.2. Dit is my rede vir die oorplasing. Ek het geen geld nie, want ek leef van bak tot die tand en daarom vra ek vir ʼn departementele oorplasing. 2.3. Ek is bereid om nog verdere inspuitings te ontvang as dit moet. Ek onderneem om geen skape, hoenders, eende of kalkoene op Slagboom dood te byt nie. 3. U goedgunstige oorweging asseblief. (Poot afdruk agterop). Wyle kaptein Pierre Heyns was die grensbevelvoerder van kontingent 15 en het hierdie aansoek namens Boffin na Hoofkantoor gestuur. Hoofkantoor het verneem of ek bereid sou wees om die “lid” se oorplasing te sekondeer en ek het sonder aarseling ingestem. Boffin het saam met kontingent 15 vanaf Grootfontein na Waterkloof Lugmagbasis gevlieg vanwaar hy per SAL vlug na Port Elizabeth, en daarvandaan na Slagboom per polisievoertuig, vervoer was. Boffin het sy woord gestand gedoen en geen skape, hoenders, eende of kalkoene gebyt nie. Wat hy wel gedoen het, was om die arbeiders wat op die terrein gewerk het, te jaag sodra die polisievoertuig, wat my jongste seun by die skool gaan haal het, die basis binnegery het. Hulle het in die naaste bome geklim en daar gebly totdat my seun by my kantoor ingestap het en dan kon hulle weer vrylik en veilig op die terrein rondbeweeg het. Boffin het die gebruik om vir hom ʼn “baas” uit te soek op Slagboom voortgesit. Hy is op 23 Oktober 1987 op Slagboom oorlede en is naby die hoofhek by die basis begrawe. ʼn Grafsteen was vir hom opgerig. Tydens ʼn besoek aan Slagboom op 31 Oktober 2010, drie-en-twintig jaar na sy afsterwe, het ek sy grafsteen by Slagboom gaan haal en in bewaring geneem. (RB) Boffin my kameraad. Ek was November 1982 deel van die groep wat, onder leiding van kaptein Roelofse, diens in Ovamboland verrig het . Ons basis was by Oshivelohek vanwaar ons trokke na Ondangwa en verder noord begelei het. Vir my as ‘n jong konstabel was dit 'n onbekende en angsbevange ondervinding wat voorgelê het. Met ons aankoms te Oshivelohek was ons deur die basis hond, Boffin, begroet. Hy was klaarblyklik al 'n geruime tyd op die basis en het met elke groep vir hom 'n vertroueling uitgesoek en met my aankoms aldaar was dit my voorreg dat Boffin my as sy “baas” uitgesoek het. Daar was van die begin af 'n hegte band tussen my en hom en selfs die week wat ons op die stoep moes slaap, terwyl die vorige groep nog daar was, het hy hom op my sponsmatras tuisgemaak wanneer hy wou rus of wanneer ek 'n blaaskans gevat het. Gedurende die daaropvolgende drie maande was Boffin 'n welkome gesig wanneer ons in die aand van operasionele dienste teruggekeer het. Dit was half of hy verstaan het wanneer die verlange groot geword het of wanneer dinge sommer net moeilik was. Hy het homself op die voetenent van my sponsmatras tuisgemaak en het dit net soveel makliker vir my gemaak wanneer die eensaamheid die oorhand wou kry. Hy was wel 'n troeteldier vir almal in die kamp, maar vir my was hy baie meer as net dit; hy was vir my 'n kameraad. Die dag toe ons klaar gemaak het om terug te keer na die drie maande se grensdiens, 136 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
het hy tydens die neem van 'n groepfoto, ongemerk tussen my bene kom staan met platgetrekte ore - so asof hy 63 geweet het wat aan die gang was. Toe die Samil-trok ons kom haal het, was dit 'n moeilike afskeid en het hy, nadat ek hom gegroet het, probeer om agter in die trok te spring om saam met my te gaan. Hy het werklik die tyd op die grens vir my makliker gemaak en ook gehelp dat die tyd vinniger verbygegaan het. Vir lank daarna het ek nog gewonder wie sy volgende vertroueling geword het en vir hoe lank hy vir die volgende groepe 'n plesier op die basis sou wees. (Sam Killian)
‘N LEWENSREIS Brig Hannes Slabbert HOOFSTUK 12
Op Maandag 3 Augustus 1970 meld ek aan as streekoffisier in Klerksdorp. Ek spreek die personeel toe en verduidelik my bestuurstyl. Speurderkonstabel Swanepoel is die oudste lid op die stasie. Hy doen ondersoeke in die dorp en op die stasie en daarvoor gebruik hy ‘n trapfiets. Ek het ‘n gerieflike kantoor op die boonste verdieping waar die posbevelvoerder, admin-kantoor en die speurders gehuisves is. Ons maak kennis met die Erasmus gesin van Orkney. Die tannie se broer is sersant Fanie de Lange van Port Elizabeth se suster. Hulle stel ons weer voor aan hulle dogter en haar man Fritz Schroeder en so leer ons al meer mense ken. Charlie ontpop in ‘n rugbyspelertjie van formaat. Een Saterdagoggend gaan ek kyk hoe hy rugby speel. Ek beloof hom vyftig sent vir elke drie wat hy druk en toe druk hy sommer twee. Een rand uit my sak. Ek doen aansoek vir ‘n departementele huis. Ons meubels word intussen gestoor – iets wat nie vir ons aanvaarbaar is nie. Ons is ‘gelukkig’ om na ‘n maand in die hotel ‘n huis te kry in Vaalrivierweg, Ellaton. Dis ‘n goeie huis maar ver van die werk en skool. Ons trek uiteindelik in. Ons bure is meneer en mevrou van Coller en hulle seun en dogter. Kort na ons ingetrek het val die seun, Dolfie uit ‘n skoolbus wat oor sy been ry. Hy verloor sy been, kry later n kunsbeen en vorder baie goed daarmee. Ek moet met die kar werk toe ry, die kinders met ‘n bus en ouma het geen vervoer nie. Ek besoek die gebied onder my beheer. Op Orkney is net twee konstabels wat eintlik onder Klerksdorp sorteer. Op Bloemhof ook twee wat middag- en nagdiens werk. By Warrenton is sersant Eilers en ‘n paar konstabels. Sersant Liebenberg is in beheer 137 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
op Vryburg en speurdersersant Swanepoel die speurder. Daar is ook ‘n paar konstabels. By Vryburg is sersant Frikkie Venter posbevelvoerder, sersant van Rensburg die speurder, ‘n paar konstabels en ‘n lid by die Veiliheidsafdeling. By Lichtenburg is twee konstabels en by Coligny is sersant van Niekerk die posbevelvorder en daar is ook ‘n paar konstabels. Daar is ook ‘n speurdersersant, Louwtjie Jonck en speurderkonstabel. Jonck is ‘n bloedjong man maar dis duidelik dat hy sy werk ken en ek vertel vir almal dat hy dit ver sal bring. Ons kry dan en wan ‘n nuwe lid op die stasie en so gebeur dit dat konstabel Pretorius daar aanmeld na hy opleiding voltooi het. Sy familie woon ook in die omgewing. So ‘n kort, dik mannetjie met bloedrooi wange. Ek doop hom daar en dan Pokkels. Sersant Johan Swanepoel is ook nog baie jonk en vertel dat Pokkels vreeslik bang is. Hy stel voor dat ons een aand vir Pokkels moet gaan bang maak. Ons spreek af en Pokkels word gepos op ‘n ronde wat deel van ‘n begraafplaas uitmaak. Ek klim in ‘n groot boom langs die paadjie waarlangs Pokkels moet loop en Johan, toegedraai in ‘n wit laken kruip agter ‘n graf weg. Pokkels kom fluit-fluit aangestap. Toe besef ek hy is bang want as ‘n man bang is, loop hy maklik en fluit. Toe hy verby die boom loop gee ek ‘n onaardse kreun-gil. Pokkels trek sommer in hoogste rat weg net om deur die wit gedaante voorgekeer te word. Hoe hy by Johan verby gekom het sal net hy weet maar hy is op vol spoed verder. Ek kom by die aanklagkantoor en daar is die arme Pokkels. Spierwit en die ene bewerasie. Ek bars uit van die lag en vertel hom dat ons hom maar net skrikgemaak het. Ek kan nie herhaal wat hy alles kwytgeraak het nie. Ja, ‘n luitenant kan soms ook maar stout wees maar ek het ‘n baie goeie verhouding met al die personeel in my gebied gehad. Ek het intussen aansoek gedoen vir ‘n huis nader aan die kantoor en ‘n huis te Margaretha Prinsloo-straat 12, is aan my toegeken. Dit was ‘n skakelhuis en die ander deel is deur sersant Swanepoel en sy vrou, Paula en hulle seun Billy bewoon. Dit was loopafstand van die werk en skool. Daar het ons vir die 8ste keer getrek. Wonder bo wonder het die meubels onbeskadig gebly. Inligting is bekom dat ‘n busdrywer van Vryburg homself aan diefstal skuldig maak deur geld van passasiers in te samel maar nie kaartjies uit te reik nie. Hy steek die geld dan in sy sak. Dit was ‘n ou truuk van veral busdrywers op afgeleë plekke. Speurdersersant Swanepoel, twee speurderkonstabels en ek het een middag na Tosca vertrek om ‘n toets op die drywer uit te voer. Swanepoel se familie het daar gewoon en ons het die nag by hulle oorgebly. Daar het ek die grootste muskiete ooit gesien- hulle het soos jong sprinkaantjies gelyk. Vroeg die volgende oggend het ons die speurders by ‘n stopplek afgelaai. Ek het hulle staatsgeld gegee vir kaartjies na Vryburg. Na hulle in die bus geklim het, het ons verby gery en in Vryburg gaan wag. Hulle het, soos afgespreek die bus verlaat en na ‘n wagkamer gegaan waar ek hulle gaan ondervra het. Hulle het wel kaartjies gekoop, 138 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
kleingeld gekry maar geen kaartjies nie. Ek sny die storie weer korter. Na sewe dae het ons vasgestel die drywer het geen surplusgeld inbetaal nie wat beteken het hy het die gevorderde geld in sy sak gesteek. Ek het hom genader en die klagte aan hom gestel, Hy het dadelik erken hy het die geld gevat. Hy is aangekla weens diefstal, in die hof skuldig bevind en ‘n groot boete opgelê. Na die saak het hy na my gekom en verskoning gevra vir sy oneerlikheid. Hy het geen kwade gevoelens teen my gehad nie. By die huis het dit ook goed gegaan. Die Swanepoels was goeie, stil bure en hulle seuntjie, Billy het vir ma as tweede ma aangeneem en baie tyd saam met haar en ons kinders spandeer. Later het hy ‘n boetie, Jurie gekry maar sy besoeke aan ons het nie minder geword nie. Wanneer hy kwaad gedoen het, het hy na ma toe gehardloop en gesê ‘ouvrou my ma wil my slaan”. Hy is nou ook al n man van byna 50 jaar. Jurie is n gesiene sakeman aan die Rand. By Klerksdorp het ons kort-kort klagte gekry van iets klein wat weggeraak het. Soms ‘n bottel drank en ander tye eetgoed soos lekkers. Een aand het ek, nadat ek sekere afleidings gemaak het, observasie naby die goedereloods gehou. Die verdagte was ‘n swart konstabel en hy het die betrokke aand by die goedereloods diens gedoen. Ek het sekere geluide gehoor wat my oortuig het ‘n goederetrok se deur is oop en toegemaak. Om 9 uur die aand het ek die lid genader waar hy ‘n punt moes besoek. Hy het ‘n dik jas aangehad en ek het gesien daar is iets groots in die jas se binnekant. Op n vraag wat dit is het hy geantwoord dat dit maar sy goedjies is. Ek het hom gevra ‘wat se goedjies’, en toe haal hy ‘n bottel brandewyn uit sy jas asook ‘n pak vrugte. Dit was goed wat uit ‘n trok gesteel was. Hy is later vir 5 maande tronk toe gestuur. Na sy ontslag het ek hom gehelp om weer n goeie werk te kry. Ek vertel nog van net een ongelukkige voorval. In die rangeerwerwe gebeur soms ongelukke. Iemand word raakgery of beland voor ‘n trok. Een more word ons ontbied na ‘n toneel waar ‘n jong man onder die trein deurgekruip het. Voor hy egter aan die anderkant kon uitkom het die trein beweeg en het hy onder die trok se wiele beland. Hy was middeldeur getrap. Hy was ongetroud en sy ouers het ‘n klompie kilometer van Klerksdorp af gewoon. Konstabel Swanepoel en ek het daarheen gery om die slegte nuus oor te dra. Die ouers was duidelik nie welaf nie maar die huisie was skoon en netjies. Ons is ingenooi en Swanepoel het die nuus so sag moontlik oorgedra. En wat n verrassing toe die tannie dadelik vra ‘en hoeveel geld gaan ons kry?” Ek moes ‘n aanbod oorweeg om in die kollege te gaan werk as lesinghouer. Ons was gelukkig in Klerksdorp, ons en die Van Rensburgs van Potchefstroom het gereeld gekuier en ek het daagliks meer ondervinding opgedoen. Ek het besluit om nie die aanbod te aanvaar nie - iets waaroor ek nog nooit spyt gehad het nie.
139 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
In 1973 het Louwtjie al 13 geword, Charlie 12 en Marina 8.Hulle was baie gelukkig in die skool maar ek het besef tyd vir bevordering kom vinnig nader en was bevrees dat ek dalk in die middel van die volgende jaar bevorder kon word en hulle gevolglik na ‘n ander skool sou moes gaan. Dit is ook presies wat gebeur. Daar ontstaan vakatures vir kaptein te Port Elizabeth en Jan Smutslughawe. Ek besef dadelik ek is nie senior nie en sal met Jan Smuts tevrede moet wees. Ek kan nominasie weier maar dit sal baie nadelig wees. Ek aanvaar as eerste keuse Port Elizabeth en Jan Smuts as tweede keuse. Aan die einde van Junie lui my foon. Dis adjudant-offisier Greeff van Kimberley wat net sê ‘baie geluk, kaptein”. Hy sê hy kan nie baie praat nie maar ek vra tog waarheen ek gaan en hy antwoord “daar waar baie vliegtuie is”. Ek is dankbaar maar nie gelukkig nie want die pos wat ek toe kry is werklik nie een waarvan gesê kan word dat daar polisiewerk gedoen word nie. Dis ‘n suiwer administratiewe pos waar die bekleër omtrent net eise wat deur lede wat oorsee vlieg ingedien word, moet nasien. Nou begin die bekommernis oor waar ons gaan bly. Ek neem ‘n dag se verlof en ry Jan Smuts toe. Die bevelvoerende offisier is kolonel Coetzee en die posbevelvoerder, kaptein Jonker wat saam met my bevorder is. Coetzee raai my aan om na die spoorweë se behuisingskantore in Johannesburg te gaan en daar aansoek te doen vir ‘n huis. Daar aangekom word ek verwittig dat kaptein Kleingeld wat ook by Jan Smuts is, toekenning van huise te Jan Smuts maak. Ry weer al die pad terug na Jan Smuts en praat met Kleingeld wat ‘n huis by Marauderstraat 9 Rhodesfield het wat ons kan huur met ingang van Augustus. Ons aanvaar die huis en ry terug Klerksdorp toe maar stop eers in Potchefstroom by die Van Rensburgs vir koffie. Toe is dit weer inventaris opstel. Ons het al slim geraak en afskrif gehou van voriges en dan net bygevoeg of afgehaal. Ek ry deur my gebied en neem met ‘n seer hart afskeid van die personeel. Die personeel in Klerksdorp reël ‘n afskeid en majoor Greyling kom van Kimberley af. Omdat ek ‘n penversamelaar is kry ek n klomp penne by Klerksdorp se personeel en ‘n Parker 51 van majoor Greyling. Vir die agste keer trek ons na ‘n ander huis. Daar is werklik geen opgewondenheid soos by vorige trekke nie omdat ek nie hou van die werk wat ek sal moet doen nie. Ma en die kinders is ewe ongemaklik met hierdie verplasing.
140 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
“REMISSIE” Keith Alfred Adolf Blake As many of you know we in the S.A. Railways Police had different units. When I passed my sergeant exams, which I wrote at Wits university, I was promoted to "onder-sersant" because I did not have my driver's licence and so I was posted to the “Remissie”-unit under Oom Adam Kriek. I was now in charge of van with two members and we did the railways stations money collection in Transvaal. That is how me, a Kapenaar, got to see Soweto, Boksburg, Alberton, Daveyton etc. We picked up different habits. When we did Daveyton we bought for a few cents’ hot chips, bread and russians. In Soweto we bought that large white mielies cooked by the ladies in drums. I remember a colleague, Titus, who came back from escorting the clerk and he bought by the "smouse" what I thought was peanuts and to my surprise it was dry mopani worms. The only accident we had was when we had three instead of two heavy money boxes and my colleague and boarder Stander drove downhill and it was raining and when he applied brakes the van kept moving forward and all three of us actually stood up with our faces against the windows and we all shouted the same words: "Oooooooooooooooooooooooooooooooooo" until the van hit the car in front of us. Great memories! lekker memories! • HEKWAG This evening my wife and I drove to the shop and on our way back I saw this security officer manning a control gate at the local traffic department. This brought back memories when I was a young “Spoorie” posted at Johannesburg station in 1978. On certain night shifts Warrant Officer Marais would post me, at I think, it was gate 18 at Braamfontein Station. After the 21:40 parade I had to take a train to Braamfontein station. At the station I had to walk down the longest subway in Africa and once out the subway I had to walk to this gate and relieve my relieved colleague from the 14:00 to 22:00 shift. My duties were to write in and out all vehicles entering this huge Railway Yard, open and close the gate, I read newspapers, smoked, scribbled on newspaper BUT time seem to stand still. Then sometime unannounced I would get a visit from the Warrant or that time, Sergeant Grobbelaar. It was the most boring and not to mention scary post in my career. When I am finally relieved at 06h40 by my relief who was in no great hurry to relieve me. Like a zombie I would walk back down that long subway, wait for a train, walk to the charge office and sign off duty on my time sheet and from there the long walk to my flat in Hillbrow. Once in that flat I was "uitgeput" and slept the whole day. So yes, I have respect for security officers at control gates as I know exactly what it entails yes exactly. • CAR CASUALTY CHOICE Sometimes in life we have to make choices which at the same time affects you, your property or another person's a complete stranger. Strange introduction but this Railway Police memory I told yesterday to my son Morne. I driving with the second car I owned, a Chevair, 2.3 automatic, on my way to work nightshift (21:45 to 06:00) at Table Bay Harbour and I was in full uniform. I was driving on the N1 when all of a sudden in the oncoming lanes a car speeding knocked the middle paving 141 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
did a ballerina hop and landed in front of me sideways with the driver's head hanging out the window unconscious. I looked in the mirror and in the approaching distance I saw car lights approaching like racing horses nearing the winning post and the only outsider was this unconscious driver in their path. Realising the man was in deadly danger I aim my car to the rear with lights on as well as hazards, so if the cars coming downing the N1 cannot knock the driver's head but rather my car and then my car will hit the driver's car in the back end but will avoid the injured already driver. I then jumped out and with the help of other drivers whose cars were safely parked next to the roadside, with a big struggle pulled the injured driver out of his car. Just at that moment the first car struck my car and my car as planned it knocked into the rear back end of the injured driver's car and then the next car slammed into that car and so the dominos fell. In my effort to pull out the driver I strained my neck. A breakdown driver who knew me hooked up my car and with me in the passenger’s seat went to work I think I am the first Railway Policeman to arrive on duty in a breakdown bakkie with my car hooked up behind. I booked off sick was taken home. No medals, no citations, no letters of praise no mention in the media but I knew my actions saved a life maybe a son, a father but that stranger came home alive and he owes me nothing.
WATERPOLISIE: DURBANHAWE
142 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
WO KEITH BLAKE: TABLE BAY
143 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
MAINLINE: FREE STATE J & J Wepener (Welkom) Hi guys. Luckily the good old SAR ordered two sets of the Blue Train back in 1972... (Een stel was die maand in ‘n ongeluk betrokke - HBH.) I have been told that the De Aar - Kimberley line is closed due to maintenance hence the Blue on the Free State mainline. Going down to Noupoort and then onto De Aar. Got her this morning between Welgelee and Theron. That single 34 class was struggling with the load. I have not been lineside in this area for quite a while and the destruction has continued. There are almost no signals left standing, no catenary and even the relay rooms and substations are destroyed - NEVER AGAIN will electrics run in the Free State...
A Class 34 Diesel pulling the Blue Train on the Free State Main line. The overhead wires have been stolen. The main line looks rusted and/or unused.
144 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Note the catenary is missing.
WORLD WAR 2: DESTRUCTION OF A RAILWAY STATION
A railway station in ruins in Saint-Lô, France, in 1944. 145 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
PRASA: DESTRUCTION OF A STATION IN PEACETIME: ROODEPOORT
Photo via Facebook – Adv L Els 28 Nov 2021
Durban, circa 1947. Medal parade of railway police at Hoy Park. THL 146 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
DIE BOSPADDA: “CHRIS” & “KOBUS” Frans Bedford Visser Die jaar was 1976. Op 16 Junie van die jaar het onluste in Soweto uitgebreek toe derduisende Swart studente hulle skoolboeke gebrand en uitgesak op die strate. Ewe skielik het die onrus was so lank net onder die oppervlak van Suid-Afrika se Swart woongebiede uitgespoel. Die land was in chaos gegooi! As ‘n skoolseun op ‘n Graaff-Reinet se kosskool, onthou ek hoe moes al die standerd 8 tot matriek skoolseuns wat by die skool se hostel ingewoon het moes deur die nag beurt vat om die hostelle te beskerm. Al wapens wat aan ons gegee was is pikstele. 2-Uur beurte was uitgedeel tussen die ‘wagte’ en ons moes wakkerstaan om seker te maak dat ons verblyfplek nie oorrompel was nie. Orals in die land het dit woes gegaan, karre was aan die brand gesteek, groot skare het ge-toyi toyi en die wagwoord “Kill the Boer” was hardop in die strate geskreeu deur die warrelende skare. Suid-Afrika sou nooit weer dieselfde wees nie! Die spoorlyne was die are van die land, en dit was noodsaaklik om te verseker dat dit beskerm was. Uit die nood was die idee van ‘n gepantserde begeleidingsvoertuig gebore. Alhoewel daar in vorige jare gepantserde treine gebruik was – hulle was gedurende die Boereoorlog mos deur die Britte gebruik – was daar toto dusver nie ‘n self-aangedrewe gepantserde voertuig gemaak nie. Oom Chris van der Merwe, nie ‘n geleerde man nie, maar ‘n man wat kennis die moeilike manier opgetel het toe hy sy vakkunde op die vloer van die spoorweë se werkswinkels geleer het, was op die stadium die Werksbestuurder by die groot spoorweg werkswinkels te Langlaagte gewees. Hy was ‘n self-opgeleide meganiese ingenieur, en onder opdrag van dr HC “Kobus” Loubser, Hoofbestuurder van die Spoorweë, het hy die taak met groot entoesiasme aangepak. Sy dogter, Heleen, wat op daardie tyd so nege jaar oud was, onthou hou oom Chris tot laat in die aand op die kombuistafel in hulle spoorweghuis naby die werkswinkels met die hand die planne vir die twee unieke voertuie geteken het. Elke onderdeel het sy eie klein onderdele gehad, en elk moes by die ander pas en goed saamwerk. Boonop was die uitdaging nie alleen om ‘n werkende voertuig te bou nie, maar een wat koeëlvas is, en wat ook mynbestand is. Vir dit het oom Chris gekyk na die voertuie wat in Rhodesië ontwikkel was, met ‘n “V”-vormige romp. Toe moes hy staal kry wat koeëlvas was, en dit was nie maklik beskikbaar nie. Daarvoor moes hy KRYGKOR nader, nie net vir die staalplaat nie, maar ook vir die koeëlvas glas. Toe daar verduidelik is hoekom die onderdele benodig was, het KRYGKOR ingestem om dit te verskaf. Daarna was die onderdele alles by die Langlaagte RMT werkswinkel versamel, en die bouwerk het met erns begin. Foto: Ek in 1976 by Union High School, Graaff-Reinet. Ek is heel regs in die wit hemp. Toe Std 9 gewees – FBV.
DIAGRAM VAN CHRIS & KOBUS
147 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
148 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
“Chris”
Oom Chris van der Merwe en regs dr Kobus Loubscher
Oom Chris van der Merwe 149 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
“Kobus”
ANGOLA: ARMORED DRESINE
Armored Dresine at the service of Benguela Railways, Angola – Facebook.
150 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
RHODESIAN RAILWAYS
Rhodesian Army on the RR – Photos Facebook 151 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NONGQAI TRUST
152 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
153 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
KRYGSGESKIEDENIS
ANGLO BOER WAR: CHILDREN IN WAR Jennifer Bosch
PRISONER’S OF WAR: Marbles, Piet Cronje (9) and Tjaart van der Walt (11) POW number 17802 * Cronje * Name Petrus Willem Age 9 * Captured Visgat, Bethulie Credit - Credit - Anglo Boer War Museum
154 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Marbles of the 1860s
155 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
156 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
157 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Melbourne, Vic. 1900. Portrait of 1172 Private William Thomas Dartnall, aged 15 years, of the 5th Victorian Mounted Rifles Contingent to the Boer War in South Africa. He later served in World War One as Wilbur Taylor Dartnell, was killed in East Africa in 1915 and was posthumously awarded the Victoria Cross. Credit - Australian War Museum
Freestate Fam in Springfontein Credit - Anglo Boer War Museum Johannes Jacobus Scheepers 158 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
The son of Mrs Hester Scheepers, he was in Middelburg camp, arriving aged 7 on 2nd May, 1901 and left on 10th August 1902. He stayed in tent number 1237. He came from the farm named Witklip in Middelburg. Credit - Anglo Boer War Museum. 159 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Satara Soccer team at the POW Camp India. This was a camp for 200 parolees and was situated 128 km south of Poona. The team was made up of penkoppe. Credit - Anglo Boer War Museum and Elria Wessels.
160 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Bugler Corporal Albert Hudson (661) served with C Company, Durban Light Infantry when he was a schoolboy aged 15 during the Boer War, (He was a pupil of the Durban Boys Model School) Although selected, on the account of his age, a superior officer named Molyneux refused the boy to travel on the armoured train that was later ambushed by the Boers and saw the capture of Winston Churchill. Credit - Darryl Hudson (Great Grandson). 161 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
An Orphanage: Credit - Anglo Boer War Museum
A family in Irene Concentration Camp: Credit - Arnold van Dyk collection 162 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Susanna Jacobs and her family were held in Bethulie Concentration Camp. According to Susanna's mother, her daughter was shot during their flight from the English. She saved her daughter's vest and the same is now kept in the Anglo Boer War Museum in Bloemfontein. • Susanna survived the war and died aged 47. • Nico Moolman recalls the story in his book, Zij
163 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Penkop, Jan Adriaan Loggenberg Jan Adriaan Loggenberg surrendered in Potchefstroom along with his fellow burgers in the Boer commandos after the signing of Peace. He was on commando for 3 years, joining when he was only 10 years old. Photo credit - Nico Moolman 164 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
John Francis Dunne - "son of the regiment" - the young bugler of Colenso fame. Dunne had been born on the Isle of Man on 22 January, 1884, the son of a soldier in the Royal Dublin Fusiliers. He followed in his father's footsteps and joined the regiment at the age of fourteen. 165 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
*Mr. Dunne recalled the campaign. “Colenso was a bitter, bloody battle,” Mr. Dunne said. “It was December 15, 1899. We were fighting to cross the Tugela River and relieve Ladysmith, and the Boers were giving us a slathering. I was just 15 at the time - I had enlisted as a boy bugler in the 1st Dublin Fusiliers a little over a year before, the day I turned 14. I got the order to sound the advance - never play the retreat in the British Army, you know. Learn it, but never play it. As I played the advance I began to charge with the officers at the head of the men, when a Boer bullet went through my right arm and hurled my bugle from me. Simultaneously a piece of shell struck my chest. I staggered to my feet, picked up my bugle with my left arm, and finished sounding the advance. The other buglers along the lines picked it up and sounded the call also and the troops moved forward. We crossed the river with heavy casualties, but took Ladysmith.” Mr. Dunne said he was carried from the battlefront on a stretcher, and was invalided to a hospital in England. “Queen Victoria sent for me when I recovered,” he said. “I was taken to the Isle of Wight in the Royal Yacht to see her. She was very kind to me, and presented me with the bugle.” Mr. Dunne said the bugle was stolen from him while he was in the Army in England three years later.'* Photo credit and * text - dustyheaps. blogspot
John, his father and his brother.
166 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
ABO: MY FAMILIE IN DIE HARRISMITH KONSENTRASIE KAMP HB Heymans
My Heymans-familie is oorspronklik van Bethlehem. Oupagrootjie was ‘n Burger van die Bethlehemkommando onder genl “Rooi-Machiel” Prinsloo. Grootjie is gedurende die ABO deur die Klaasbende vermoor. Die bende was onder die bevel van ene Grobler. (Die Boere het hom doodgeskiet. Ek het sy graf afgeneem.) Hier is Grootjie en kinders in die Harrismith Konsentrasiekamp afgeneem. Een sussie het in die Harrismith-kamp gesterf. Hulle is later oorgeplaas na “Tin Town” te Ladysmith konsentrasiekamp. My Oupa, HB Heymans, sit regs voor met die wit das. Hierdie Boere het baie smart deurgemaak maar hulle was taai mense! Hulle het ook baie gevare trotseer bv. leeus, inboorlinge en runderpes. Ons moet ons voorgeslagte huldig! – HBH.
167 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
ONS WAS BLÊRRIE GOED! Lt kol At Spies Deesdae hunker ek baie terug, na die dae toe ons as jong manne die bosoorlog bedryf het. Was dit nie wonderlike dae in ons lewe nie? Maar hoekom? Was dit die opwinding van oorlog? Was dit die feit dat ons jonk was? Was dit die feit dat ons geglo het in wat ons gedoen het? Ja, ek dink tog al drie die bostaande was teenwoordig maar ek dink wat ons definitief anders gemaak het as die normale civy, was dat ons opgeoffer het, sommige hul lewens ook terwyl daar ander is wat nou nog met beserings of geestes probleme worstel wat hulle daar opgedoen het. Vandag salueer ek al die sulkes. Ja, ek onthou ook die menige dae wat ons ontneem was van sekere dinge wat vir ander as van self sprekend aanvaar was, o.a. sport oor naweke, sosiale gebeurtenisse wanneer ook al en dan die samesyn met familie. Vele van ons het hul kinders vir slegs sowat 8 weke op ‘n keer gesien en dan het hulle weer vir die selfde tydperk en soms langer, “Bos” toe gegaan. ‘n Kind, enigiets van tussen ‘n paar maande tot tiener stadium, verander ongelooflik baie en onherroeplik gedurende so ‘n afwesigheid en ons, as operasionele personeel, het baie daarvan gemis. Daar was ook die van ons wie se kinders gebore was terwyl hy of sy iewers op die grens diens gedoen het. Ook ons vrouens en geliefdes het ongelooflik baie opgeoffer en tog het hulle nooit gaan toyi-toyi nie. Hulle, veral, verdien vele medaljes en ‘n baie opregte saluut. Maar tog het ons soveel meer as baie ander ondervind. Ons het plekke gesien wat vir baie min ander ooit beskore was. So ook het ons ook dan die diereryk in al sy glorie en ongereptheid gesien. Soms gesigte wat wanneer ons dit nou oorvertel, bykans ongelooflik klink. Ek het o.a. buffels, wat letterlik in troppe van duisende deur die bosse van Angola en die Caprivi heen beweeg het, gesien ook tientalle groot troppe olifante, platvoete net waar jy kyk, en dan nog vele ander wonderlike diere. Gelukkig vir ons as lug-bemanning het ons die beste “seats” daar bo in die lug vol gesit. Maar, die grootste voorreg wat ons beskore was, was die vriende wat ons op die grens gemaak het. Vriende wat nou nog by ons sal bly, al is sommige nie meer daar nie en leef hulle slegs in ons gedagtes voort of van die ander weer slegs deur hierdie forums, op Facebook. Geen mens kan of sal ooit iemand vergeet saam met wie jy n paar keer bang gekry het nie. Min civys het ooit daardie voorreg gehad om met kollegas 24/7, iewers op die grens gedurende ‘n Ops, deur te bring nie, om jou lewe in sy hande te kon plaas en te kon weet dat wanneer die “Paw-Paw” die “fan” slaan, sal hy jou kom haal. ‘n Ander ding wat my altyd by sal bly was die feit dat ons professioneel was. OK mense, omdat ek ‘n “bluejob” was praat ek nou namens hulle van hier af aan, die “Brown’s” en die SAP’s kan maar hulle eie sterte prys indien hulle verontreg voel. Kan net noem dat daar baie kere was wanneer ons, Blue’s, Brown’s en SAP’s baie nou saam gewerk en geveg het, wat ons ook ons lewens in mekaar se hande moes toe vertrou het. Nou kom ek uiteindelik uit by wat ek eintlik wou sê en ek sê dit met oortuiging en trots, ons was bleddie goed! Net onlangs sien ek weer daardie foto van ‘n Dakota wat sy linker vlerk amper deur die grassies sleep en lees ek party van die negatiewe kommentaar daaroor. In die bos moes ons soms so vlieg en glo my, ons het geoefen om presies so te kon vlieg. Onthou, Jy oefen soos jy gaan oorlog maak en jy maak oorlog soos jy geoefen het. Ons was professioneel maar bowenal, ons het ‘n passie vir ons Lugmag, ons vliegtuie en die vliegkuns gehad. Ook het ons geglo in wat ons gedoen het, ja moontlik het die politici van daardie dae ons wel ook om die bos gelei, maar ek dink dit was ‘n vulletjie teenoor wat die huidiges deesdae aan hul mense doen. Dit egter daar gelaat, ek het deesdae geen tyd vir enigeen van daardie soort van gespuis nie en daar sluit ek alle politici in, die destydse sowel as die huidige gespuis. By hierdie “sorry lot” kan ons nou ook nog ‘n klomp “Bean Counters” invoeg. Ek glo ons was die beste en dit is daaroor, asook die passie wat deesdae soms te kort skiet, wat ek meer wil sê. 168 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Tot so ‘n paar maande gelede, toe Covid my gedwing het om permanent af te tree, vlieg ek al sedert 1967 en daarby werk ek al, sedert die einde van 2006, meer as veertien jaar as grond instrukteur by groot vliegskole, eers een in Spanje, Flight Training Europe (FTE) en tot onlangs toe by Avic International Flight Acadamy (AIFA). Ons lei vlieëniers op vanaf ab-initio, dit is nou van “scratch” af en wanneer hy of sy hier wegstap, stap hulle meestal amper direk in die regter sitplek van ‘n Airbus A-320 of n Boeing 737 in. My vriend, Kassie en die ander, wat ook by vliegskole werk of gewerk het sal moontlik saamstem as ek sê, gekwalifiseerde grondinstrukteurs is deesdae ‘n baie skaars kommoditeit en hulle word by die dag nog skaarser. Meestal is hulle eks-Lugmag vlieëniers, navigators en Vlug-ingenieurs en met die verkleinende Lugmagte van die wêreld, sterf daardie soort van hardebaarde nou vinnig uit. So bv., by die skool waar ek in Spanje gewerk het, was meeste van die instrukteurs eks-RAF offisiere, almal amper net so lank in die tand as ek toe al was. Ook by AIFA is meeste van die grond instrukteurs en selfs die baas, eks-SALM. In Spanje was Vic Swanepoel (RIV), en ek die enigste Suid Afrikaners werksaam daar. Dit mag dalk klink of ek “Brag” maar glo my as ek sê ons, die Suid Afrikaners, was amper onmisbaar. Deur die jare heen, met die besnoeiings wat orals in lugvaart toegepas was, veral tydens 2008, was verskeie van die RAF manne “redundant” verklaar by die skool maar Vic en ek was gevra om aan te bly. Toe Vic terminaal siek geword het was daar ‘n groot geskarrel by die skool want niemand van die ander instrukteurs kon sy vakke aanbied nie. Ek het op daardie stadium alreeds 3 vakke gedoseer wat ook niemand anders daar kon aanbied nie, maar het noodwendig Vic se drie ook ge-erf. Glo my as ek sê dat ons manne van die SALM geensins vir die hoog aangeskrewe RAF ooit hoef terug gestaan het nie. Maar ons, dis nou die manne wat die regte soort vliegtuie gevlieg het, word nou ook almal ouer en al hoe skaarser. Wat bedoel ek nou met regte soort vliegtuie? Dit is daardies wat ons in die Lugmag gehad het. Die soort sonder die “fancy Auto Throttles, side sticks” en “fly by wire” kontroles. Dan kan ons dalk ook nog so ‘n paar “tail-draggers” daarby ingooi. Ongelukkig het daar het oor die laaste dekade of twee ‘n nuwe geslag vlieëniers opgegroei. Dit is nou ‘n geslag wat nie meer veel van goed soos stalls en insipient spins en ander belangrike “aerodynamics” weet nie. Ek sê dit nie om enig iemand bang te maak nie maar gaan bestudeer gerus daardie Air France 447 ongeluk. Die gesagvoerder op daardie vlug het wel meer as 10,000 uur en die ander twee vlieëniers as ek reg onthou sowat 2,000 plus en 6,000 uur plus ondervinding agter die blad gehad toe die Paw Paw die “fan” slaan daar bo die Atlantiese Oseaan. Nie een van hulle, ten spyte van ‘n staak waarskuwing wat oorverdowend in hul ore geloei het nie, het besef dat hulle in ‘n staak situasie was nie. Vanaf 40,000 vt. met ‘n 35 grade “neus op posisie” en met die passasiers al gillend, tot kaplaks, binne in die see in. Gaan luister gerus na die CVR (Cockpit Voice Recorder) as julle wil verstaan wat se absolute chaos in daardie kajuit geheers het. Dit was moord so ver as wat my aanbetref met die hoof beskuldigdes synde Airbus en die se alomteenwoordige “Bean Counters”, Air France self, die Franse Burgerlugvaart, die drie vlieëniers en moontlik die oorspronklike vliegskool waar daardie vlieëniers opleiding, en skoling, met die klem op skoling, ontvang het, te wees. Miskien moet ek noem, ter versagting vir die vlieëniers (RIV), die groot rederye wil nie meer hê dat vlieëniers met die “throttles” en stange moet karring nie, slegs Auto Throttle moet deurgaans gebruik word. Ook word vlieëniers afgeraai om enigsins self te vlieg want volgens die “Bean Counters” kan geen vlieëniers so suinig of effektief soos die autopilot wees nie. Dit het tot gevolg dat vlieëniers nie meer weet hoe om te vlieg nie en indien hulle wel nog so ‘n bietjie weet, is hulle nie meer baie gekonfyt daarin nie. Ek kan dalk hier noem dat die hoof vlieënier van een van ons groot kliënte in Spanje, genoem het dat hulle op n “Trans Atlantic” vlug van sowat 10 plus uur lank, moontlik slegs vir sowat 3 minute self vlieg, al die res word deesdae deur die “auto pilot” gevlieg. Ja mense, hedendaagse vlieëniers het verleer hoe om te vlieg. Maar voeg daarby daardie genoemde passie vir vlieg, of eerder die gebrek aan passie, by hierdie prentjie in en die probleem word vinnig duideliker.
169 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
In my jong dae, as seun en ja, dit was wel bleddie lank gelede, was daar net drie “jobs” waarin ek belang gestel het, nl.: om ‘n Trein drywer te word of om ‘n “Fire enjin” drywer te word of om ‘n “Aeroplane” drywer te word. Ek het egter vinnig die eerste twee ontgroei nadat ek Douglas Barder se “Reach for the Sky” gelees het. Die gevolg was dat die plafon van my kamer, by my destydse ouer huis, met vele vliegtuig modelletjies behang was en daar was bykans geen vliegtuig wat ek nie kon identifiseer of stukkie lugvaart geskiedenis wat ek nie geken het nie. Wanneer jy deesdae vir ‘n student vra wie was die Wright Brother’s nou eintlik, skud hulle net hul koppe en gaan onverstoord voort met hul selfone. Ek dink hulle glo selfs dat Allcock and Brown dalk ‘n verwysing na Tiger Woods kon gewees het. Terloops, indien iemand wil verstaan wat ek bedoel met “’n passie vir vlieg”, lees gerus “The WRIGHT BROTHERS” geskryf deur David McCullough. Toe ek destyds by die Lugmag aangesluit het moes ek, soos alle ander aspirant vlieëniers, deur ‘n baie streng keurings proses gegaan het want daar was baie wat die droom om te vlieg gehad het. Dit was ‘n vereiste dat ons reeds heelwat agtergrond kennis oor vliegtuie en die geskiedenis van lugvaart gehad het. LMHK kon daardie dae eenvoudig kies en keur en glo my, hulle het. Ook die opleiding self het geen “gap” gelos vir iemand wat nie alles gegee het nie, “three strikes and your gone” was die “motto”. Wanneer jy die derde keer enige iets faal, was jy weg. Dan het ons later nog verder op die eskaders, en in die bos, by harde baarde geleer, soms ook op die harde manier. Soos ek reeds genoem het, is ek nou al meer as veertien jaar voltyds in die opleidings bedryf, wel in civie-straat maar dit was natuurlik vooraf gegaan deur baie jare as instrukteur in die SALM asook ‘n tydperk as hoofvlieënier en instrukteur (afgedeel) in Lesotho. Gedurende al daardie jare het ek minstens sowat 2000 studente, van op die laaste telling ongeveer een en veertig nasionaliteite, in verskeie vakke, 14 in totaal, opgelei. Baie van hulle vlieg tans as gesagvoerders en mede-vlieëniers by ‘n groot verskeidenheid van die vernaamste rederye in die wêreld. Vele van my eks-studente is nog steeds in kontak met my. Tydens hierdie laaste jare het ek begin besef dat daar deesdae ‘n nuwe geslag vlieëniers grootgemaak word. Gedurende die laaste klompie jare het ek veral met Sjinese student gewerk, ja ek weet dit was die vyand van weleer maar die politiek het mos verander. Ewenwel, meeste van hierdie mense word eers op Universiteit gekeur en daar aangesê om ‘n vlieënier te gaan word. Vir party van hulle was vlieënier wees, nooit deel van hul drome nie. In Sjina egter, is vlieëniers die mense wat die groot geld verdien en gedurende onderhoude met ons sê hulle onbeskaamd dat geld ook die rede is hoekom hulle wil vlieg. Passie vir geld is egter ietwat anders as ‘n passie vir vlieg, die werklike belangstelling in die fynere detail ontbreek ooglopend. Vir hierdie mense is “Question bank” die manier hoe om te leer vlieg. In al my jare het ek nog nooit ‘n vliegtuig tee gekom wat my net so ‘n standaard, een dimensionele tipe vraag vra en dan die probleem laat verdwyn wanneer ek net onthou dat vir daardie vraag, is die antwoord ook ‘n een dimensioneel antwoord, of antwoord C of A op die vraestel of hoe dit dan ook al sy. Hoekom dit A of C sou wees, is in hulle oë, nie belangrik nie. Die wat dieper gestudeer het, weet egter dat vliegtuie se instrumente subtiele aanwysings, van moontlike toekomstige probleem, gee en soos ‘n goeie dirigent, moet die vlieënier al die verskillende nuanses kan ontleed, verstaan en dan daarop reageer. Hier is van my gedagtes oor die nuwe geslag vlieëniers, nie almal nie maar waarskynlik sowat 40% plus van hulle: 1.) Die kleintydse droom oor vlieg, is afwesig dus ook moontlik daardie hoogs belangrike passie. 2.) Baie het besluit op ‘n vliegloopbaan nadat al die ander beroepsopsies gefaal het. Is die passie dus werklik daar? 3.) Vliegskole is deesdae kommersiële instellings en as sulks, profyt gedrewe. As die persoon die geld vir die kursus het, is hy goed genoeg en geen in-diepte keuring word gedoen nie. Hy of sy kan ook maar ‘n legio kere faal, solank hy of sy net die geld het om te kan voort gaan. Terloops, ek het 170 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
as kind gehoor van ‘n boer wat met baie geduld en tyd ‘n bobbejaan leer ploeg het maar ek glo nie die bobbejaan kon boer nie. Kan daar moontlik ‘n paar bobbejane daar bo wees wat deesdae heelwat van die kajuite se stoele beset? 4.) Hierdie nuwe geslag kan met kompers speel, veel beter as wat ek dit kan doen, en glo my, hulle kan knoppies druk, afhangende van watter knoppies, dalk ook nog beter as wat ek kan. Maar vliegtuie staan nie op lessenaars gemonteer nie en hanteer ook meestal heelwat anders as wat ‘n komper doen. Kompers skiet ook nie regte patrone of missiele op jou nie. In meeste gevalle hanteer die nuwe geslag vlieëniers die nabootsers baie goed, hulle het mos immers groot geword met “computer games”, maar ek glo tog hulle is al te bewus daarvan dat wanneer hulle fouteer, kan hulle nog steeds veilig wegstap. Ek self het geglo dat om ‘n nabootser te vlieg is soos om jou suster te soen, daar is geen werklike passie teenwoordig nie. Ja, ek weet deesdae se nabootsers is baie goed en net so gesofistikeerd soos die vliegtuig. Die goed kan deesdae alles doen, behalwe natuurlik om so ‘n bietjie “Whoopee” te maak maar dalk kom daardie ou plesiertjie ook nog kunsmatig eendag. 5.) Dan is die harde baarde ook meestal nie meer daar nie, wel is daar sommige “vindictive” en “mean ones” wat eiegewin nastreef. Ook wanneer dit kom by die “Bean counters”, “wow” mense. Deesdae is dit “bean counters” wat in beheer van rederye is en dus nie meer gesoute vlieëniers wat besluite neem nie. Die ding met “bean counters” is, hulle weet van geld maak, vir hulle self, maar hulle weet net mooi F@#%@l van vlieg af. As jy nie self daar deur gegaan het nie, hoe sal jy weet om dit reg te stel. Daar was ‘n tyd in ons Lugmag toe HK personeel en Pers Piete, sonder dat hulle ooit op die grens was, ook vir ons, die bos-vlieëniers, wou voorskryf. Dit het darem later beter geword toe ons bevelvoerders gekry het wat self ook bos-ondervinding opgedoen het. Iemand het eendag gesê “Gee vir jou kinders (studente) dit wat jy nie gehad het nie maar moet nooit vergeet om vir hulle ook te gee dit wat jy wel gehad het nie.” Wat stel ek voor? Miskien nie moontlik nie maar alle gekwalifiseerde vlieëniers moet eers vir sowat twee jaar kleiner, minder gesofistikeerde vliegtuie, dalk ook “taildraggers” gaan vlieg, verkieslik in ‘n “bos” tipe van omgewing, die “Okavango-swamps” en soortgelyke wêrelde kom dadelik by my op. Daardie laaste gedagte neem my dadelik terug na die dae van ons bos oorlog. Damn!! Ons was Blerrie goed! Ons het passie gehad! Ons het geglo in wat ons gedoen het. Saluut aan almal van julle wat gedien het. Jors Troelie.
171 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
DIENS OP DIE GRENS WAS NIE KINDERSPELETJIES NIE Koos de Wet Net die wat diens gedoen het tydens die Grensoorlog/ Bosoorlog sal weet presies hoe woes dit werklik gegaan het gedurende die 23 jaar lange oorlog in NoordNamibië waartydens ons Angola telkemale oor 15 jaar binnegegaan het, maar amptelik nooit daar was nie. Al wat ons gereeld vertel is, is dat soldate dood is "in die operasionele gebied" en die name is dan gewoonlik op TV bekendgemaak en as gevolg van die sluier van geheimhouding wat oor alles getrek is het die SuidAfrikaanse publiek maar bitter min geweet van wat werklik op die grens aangegaan het. En dit is die rede hoekom ouers, familie, vriende en die breë publiek so min weet van wat werklik gebeur het en hoekom seuns, wat pas uit die skool was en onder lewensgevaarlike omstandighede diens gedoen het, teruggekeer het as "ander mense", in baie gevalle "veranderde jong mans" wat dikwels moeilik teruggepas het in die siviele lewe. Baie veterane van die Bosoorlog (my voorkeurwoord om die oorlog te beskryf) dra vandag by om die eerlike en onverbloemde geskiedenis van die oorlog op rekord te plaas deur waardevolle en interessante artikels oor die oorlog en die verskillende operasies, patrollies, gevegte, kamplewe en die oorlog in die breë te plaas en ek wil by daardie stories aansluit deur so n bietjie te gesels oor die terrein en algemene omgewing waar die oorlog gevoer is en die impak wat dit op alles gehad het, mens, masjien en strategie. Die oorlog in Noord-Namibië/ Angola was die eerste werklike groot oorlog in suider Afrika en nog Suid-Afrika, nog die Swapo/Fapla/Kubaanse groepering het besef watter uitdagings hulle te wagte was in hierdie stryd en van die grootste ontnugterings was die terrein, omgewing en klimaat. Digte, amper ondeurdringbare bos waar selfs Olifant-tenks gesukkel het, uitputtende hitte, ernstige gebrek aan water (skoon of vuil), deurdringende stortreën wat vinnig en sonder waarskuwing kon uitsak, wat gevoel het soos die bymekaarkomplek van al die wêreld se muskiete en die gepaardgaande gevaar van malaria, die fynste stof en sand denkbaar wat letterlik orals kon binnedring, slange en ander gediertes wat jou kon seermaak of doodmaak, bedrieglike en gevaarlike shonas waar jy die een oomblik nog kon ry en dan skielik lelik kan vasval en lang gras waar die vyand in ‘n hinderlaag vir jou kan lê en wag en ‘n plaaslike bevolking waar jy nie geweet het wie is vriend of vyand of spioen vir Swapo nie. Al is die dienspligtiges hoe goed ookal opgelei by die verskillende opleidingsbasisse terug in die Republiek, was dit nogtans vir almal n groot skok wanneer hulle by die grens opgedaag het. Tydens opleiding is hulle geleer om te skiet en ander noodsaaklike opleiding gegee, maar niks kon hulle werklik voorberei vir wat op die grens vir hulle gewag het nie. As deel van die ontwikkelingswerk wat ek op verskeie weermagvoertuie gedoen het, het ek die grens van tyd tot tyd besoek en die geestesbeeld wat my altyd sal bybly is hoe onvergeeflik die terrein en algemene omgewing was en hoe gevaarlik patrollies en opvolgoperasies gevolglik was: • teenpersoneelmyne was ‘n baie groot gevaar en jy moes jou oë heeltyd wawyd oophou om nie ‘n anti-personeelmyn af te trap nie. • verdwaal in die bos en jy kon of van honger of dors omkom of Swapo kon jou gevange neem of doodskiet • as jy verdwaal of vir die vyand vlug deur die digte bos en doringbome word jou klere gou-gou aan flarde geskeur en jou vel pynlik gesny met alles wat dit tot gevolg het
172 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
• bakens of landmerke was uiters skaars en as jou kaartleesvermoë nie op standaard was nie kon jy liederlik verdwaal en as jy wel kon kontak maak met eie magte was daar die probleem weer dat jy waarskynlik nie presies geweet het waar jy is nie wat n soektog of hulp ernstig kon bemoeilik • as jou watervoorraad opgeraak het was aanvulling uiters moeilik want baie van die waterplekke het dikwels erg besoedelde water gehad wat nie geskik was vir menslike gebruik nie • dit was altyd ‘n groot risiko om by die plaaslike bevolking aan te klop vir hulp of inligting Vervoer met Buffels (en later Casspirs) en Samils was ook ’n gevaarlike storie. As gevolg van die derduisende landmyne wat dwarsdeur die hele gebied op so te sê elke pad gelê is, was elke rit met ‘n voertuig op ‘n grondpad (en selfs ‘n teerpad!) uiters gevaarlike en daarom het bevelvoerders dikwels verkies om liewers "bos te breek" en die paaie te vermy deur direk deur die digte bos koers te kry waar daar n kleiner kans was om n landmyn af te trap. Hierdie bosbrekery het natuurlik sy eie probleme tot gevolg gehad - bande is dikwels deur dorings, takke of afgebrande bome beskadig of vernietig, uitlaatpype en knaldempers is dikwels of ernstig beskadig of heeltemal afgeruk deur boomtakke, slote en rotse, uitlaatstelsels kon en het brande veroorsaak deur lang gras aan die brand te steek wat in aanraking gekom het met die warm uitlaatpype, ligte en elektriese bedrading is dikwels beskadig of afgeruk, lang gras en grassaad het die verkoelers verstop wat tot oorverhitting kon lei, troepe agterop die oop Buffels moes koes en keer vir takke en dorings wat weggedruk was en dan hard en geniepsig teruggespring het en hulle pynlik in hul gesigte en bolywe geslaan het en handevol klein takkies en blare in die bak gestort het. Alhoewel die Ratels uit die aard van die saak beter kon bosbreek as die Buffels was die rit in ‘n Ratel ook maar nie te plesierig nie - raserig, betreklik donker, beperkte ruimte, warm en met baie min buite sig maar ten minste darem nie takke en bosse wat jou heeltyd klap en sny nie. Nie net het die bosse en takke die Buffels en Ratels erg verniel nie, maar namate die drywers meer en meer vertroud geraak het met hul Buffels en meer gewoond geraak het aan die omgewing het hulle ook vinniger en vinniger gery/gejaag. Soos dit ook maar met "spoedmal en koeëlvaste" jong mans gaan, het baie van hulle ook gedink hulle was Stirling Moss of Ayrton Senna en dit het bygedra tot die getal Buffels wat gerol het. Ongelukkig het baie dienspligtiges opdragte en waarskuwingsborde in die basisse om altyd in die Buffel vas te gordel telkens geïgnoreer wat bygedra het tot onnodige beserings en lewensverlies toe Buffels gerol het. Die bosbrekery het natuurlik ook baie skade aan die Buffels en ander voertuie gedoen wat die Tiffies 24/7 besig gehou het en dit was ook n nimmereindigende stryd om voertuie meer "bosbestand" te maak. Ek sluit foto’s in van hoe bosbrekery met ‘n Buffel destyds gedoen is tydens een van my kontrakteurbesoeke en hoe ruig en dig die bosse en bome werklik was. Sluit ook n paar foto’s in van ‘n Ratel wat saamgery het. Voeg versengende hitte en verstikkende stof by die rondgeruk en -pluk agter op ‘n Buffel wat bosbreek oor ongelyke terrein vir ‘n paar uur aanmekaar en dan moet die troepe nog steeds gereed wees om blitsvinnig tot aksie oor te gaan - dit was inderdaad baie gevra van ‘n groep jong mense wat slegs maande vantevore nog op die skoolbanke gesit het in stede en dorpe dwarsoor SuidAfrika. Bosbreek ryery was bitter onaangenaam, maar dit was noodsaaklik en ‘n minder pynlike opsie as om deur ‘n landmyn opgeblaas te word of honderde kilometers te voet af te lê.
173 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
En dan was daar die hartseer van baie vriende en kamerade wat nie teruggekom het nie of ernstig beseer teruggekeer het en vandag nog die letsels dra van n amper vergete oorlog in die bos in n verafgeleë land ....... So, wanneer jy weer ‘n veteraan van die Bosoorlog teëkom, wees van een ding seker - hy het baie deurgemaak gedurende sy tyd in die "Bos" en al lyk dit dalk nie so nie, hy het nie ongeskaad daarvan afgekom nie - die onsigbare letsels wat hy en sy makkers nog saamdra van hul tyd in die bos is iets wat die wat nie daar was nie moeilik sal verstaan en baie van hulle worstel vandag nog met erge, nagmerries van daardie dae. Mag die getroue Buffel ons altyd herinner aan almal wat tydens die Bosoorlog diens gedoen het onder baie moeilike omstandighede. Saluut weer vir elke SAW-veteraan waar in die wêreld hulle hul ook vandag mag bevind. Buffelgroete, Koos
174 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
175 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
176 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
CZESLAWA KWOKA The photo is Czeslawa Kwoka a Polish Catholic, a 14-year-old girl, a child. She died in Auschwitz extermination camp on February 18 1943 with a phenol injection into her heart. Shortly before the execution, she was photographed by the prisoner Whilem Brasse. Brasse, subsequently went on to testify against Kwoka's executioner. The photo is the face of a terrified child, who didn't even speak the language of her executioners and who lost her mother, just a few days before. She was one of about 750,000 children and underage that were executed at Auschwitz-Birkenau. It is such a powerful photograph on so many levels, the eyes are the gateway to the soul. The photo, originally black and white at Memorial Oświęcim, was coloured by professional photographer Mirek Spznoar who was impressed by Czeslawa's photo and decided to put it in colour and available for everyone. Save the picture to your phone and when you’re feeling ‘hard done by’ or anxious about anything in your daily life, look at this photo. It’s a sobering realisation, just how lucky we are. RIP Czeslawa
177 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
13 opmerkings Hennie Heymans "Man's inhumanity to Man" - dis 'n sterk en treffende foto wat menslike lyding in alle naaktheid, sonder enige pretensie, uitbeeld! Ek het al na talle foto's oor ons Boere in die Britse Konsentrasie 178 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
kampe gekyk - ook van my eie familie - maar hierdie foto spreek boekdele! Mens dink ook aan die boeke deur Victor Frankel geskryf. Liefde en naasteliefde ontbreek daarom vind die tipe van uiterste mishandeling plaas. Mag God alle verdrukkers genadig wees! Dankie Jeanette Victor! Daniel Putter Hennie Heymans
Neel Polton Give your guns away this will happen Lynette Spies My hart is so seer oor die onskuldige mense en veral kinders wat die wreedheid nie verdien het nie! Netti Botha Ek kan net nie verstaan dat soveel haat die soort dade gepleeg het nie …mense wat stom en verhard is teen die Liefde van God Len Els Man is basically evil. Rodney Warwick A picture of abominable cruelty... she is absolutely terrified... heart-rending… Hennie Heymans Rodney Warwick - A Good answer! John Elsegood Rodney Warwick once again the eyes reflect the sorrow, a feature of concentration camp inmates, in various wars. Dirk Schoeman Tragedie wat alle menslikheid en verstand oortref. Stem die foto spreek boekdele van absolute weerloosheid. Geen wonder by geleentheid berou die Vader dit dat Hy die mens geskape. het. Rustige aand en groete. Hennie Heymans Dirk Schoeman - 'n Goeie antwoord!! Dreyer van Merwe 42 jare tevore was 32 000 vroue en kinders van boerekrygers aan 'n stadige dood onderwerp. Die wêreld het te min kennis gekry daarvan. Zetef du Plessis Dreyer van Merwe meer soos 50k.
179 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
BOY FROM PONGOLA, KILLED IN OVAMBOLAND Capt Andre van Ellinckhuyzen The South African Border War, known by some as the Namibian War of Independence, and at times referred to as the Angolan Bush War, largely played out in Namibia, Zambia, and in Angola from 1966 to the early 1990’s. The semi-arid grass, baobab, palm, and wild Figtree covered “Ovamboland” or “Owambo” is in the northern most region of Namibia, and it straddles the border between Namibia and Angola. (Wikipedia) Cornelis Frederik or “Corrie” van der Nest was born on Saturday the 6 th of September 1958, in the Queen Victoria Hospital in Sam Hancock Road, Braampark, Johannesburg. His father who was his namesake and was fondly known as “Ouboet”, was born in Standerton in 1933. Corrie’s mother Anna Maria Voges Cordier was born in Kakemas in the Northern Cape in 1940, and she now lives in Rietfontein, Pretoria. Cornelis senior farmed with sugar cane on the farm Zuurbekom near Pongola, and in the late 1970’s the Van der Nest’s moved to Pongola town where they had their home in Dr. Jansen Street. Corrie was the eldest, and had three brothers named Tinus, André and Gerhard. The boys grew up in Pongola, and Corrie attended the Pongola Primary School (Pongola Academy). Corrie was a natural sportsman, and in junior school he represented South Eastern Transvaal in the Craven week for rugby. He went on to Ermelo High School where he lived in “Huis Veldman”, and he matriculated at the end of 1976. Corrie was a popular student at High school, and played at left wing for the 1 st Rugby team, and represented South Eastern Transvaal at rugby and athletics. Corrie’s brother Gerhard wrote from the Netherlands that what he remembers best about Corrie, is the day when Corrie kicked a last-minute drop goal from the half way line, in a cup deciding match between Ermelo and Bethal High Schools. The final score was 3-0, in favour Ermelo. After “basics” at the SADF Gymnasium in Heidelberg, Paratrooper training in Bloemfontein, and a one-year conscription, Corrie signed up for one more year of voluntary military service to the end of 1978. He was killed on the 12 August 1978, “in a contact with the enemy” in Ovamboland. It was reported that a mortar bomb had detonated between Corrie and Greyling killing them both. About this report, Gerhard van der Nest commented: “Here again the story of the mortar bomb. It is false! Who told you that? I also heard that story. I saw Corrie after his death, and there was only one bullet wound on his chest, near his heart. They were ambushed, and he had to find cover. He was left-handed, and one of his buddies was to his left, so he had to move out of his cover to his right to return fire. It is there that the enemy shot him in the heart”. Another veteran Parabat wrote: “The enemy ambush group was about 70 strong, with RPG’s, mortars, and machine guns. We were fourteen men. Pierre du Bois was a scout at the front of our group, and that was where he was shot dead. Corrie was walking second from the back, and that was where he was shot. Hannes Greyling was the signaller in the centre of the formation with the command group, and a mortar bomb had detonated right in front of him, and he succumbed to the shrapnel wounds after being airlifted to Grootfontein in Namibia”. Johannes Barend Greyling was from Zastron in the Free State, and Pierre Johannes du Bois was from Pietermaritzburg. Corrie’s best friend at junior school in Pongola was Johan Kriek. Corrie and Johan played first team rugby together, and both represented their province in that sport. Johan Kriek excelled at tennis, 180 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
and he moved abroad as a young man to advance his tennis career, and so he was never conscripted into the military. Kriek became a famous tennis star who played at Wimbledon, Roland Garros, in New York, and in other world tennis stadia. On 6 December 2017, Johan Kriek, wrote: “There is a part of South African history so few people know about and I hope will never fade away or be forgotten by generations to come. The war in Southern Africa between essentially the West vs the Russians and their proxy fighters was brutal, long and very costly. Growing up in Pongola South Africa, a sugar farming community, we were so “isolated”, and cut off from the world but in reality, we were as much a part of the “global community” as anybody. I left to pursue my tennis career in Europe before I could vote or be drafted into the armed forces. ………Unfortunately, some of my school friends died in that war. One of them was a school buddy, Corrie van der Nest. I remember him fondly as a tall skinny kid who always had a huge smile on his face, and we played rugby together, and I remember him as a very fast athlete, and just a fun guy to be around with………I for one will never forget that history. RIP Corrie until we meet again!” Signed: Johan Kriek. Rfl. Cornelis Frederik van der Nest was honoured with a full military funeral, held in the Dutch Reformed Church in Pongola. His South African flag-covered coffin was carried to the cemetery on a military field gun, and six Parabats carried his coffin shoulder high to his grave where he was laid to rest. Years later Corrie’s name was inscribed on a War Memorial in Vryheid, in the CBD of Ermelo, and at 44 Parachute Battalion in Bloemfontein. Ex Alto Vincimus.
Left: Corrie relaxing at home in Pongola during a weekend pass. Right: Corrie's flag covered coffin arriving at the Church being carried on top of a field gun.
181 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
182 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SOUTH AFRICANS’ COMMONWEALTH WAR CASUALTIES BURIED ACROSS THE WORLD: PART FOURTY FIVE Captain (SAN) Charles Ross (SA Navy Retired) South Africans took part in almost every theatre of war during both the First and Second World Wars. According to the Commonwealth War Graves Commission Casualty Data Base 7 290 (includes 607 unknown) First World War casualties and 9 986 (includes 84 unknown) Second World War casualties are buried in 1 207 cemeteries while 2 959 First World War and 2 005 Second World War casualties are commemorated on 48 memorials. This does not include the 1 750 members of the South African Native Labour Corps and the 306 from the South African Book of Remembrance, whose names are in the process of being added to the Commonwealth War Graves Commission’s Casualty Data Base. With South Africans having served far and wide, it is not surprising that you would find single or small group graves in cemeteries across the world. Here are some of those cemeteries where one or a tiny group of South Africans are buried. BOULOGNE EASTERN CEMETERY - FRANCE Boulogne, was one of the three base ports most extensively used by the Commonwealth armies on the Western Front throughout the First World War. It was closed and cleared on the 27 August 1914 when the Allies were forced to fall back ahead of the German advance, but was opened again in October and from that month to the end of the war, Boulogne and Wimereux formed one of the chief hospital areas. Until June 1918, the dead from the hospitals at Boulogne itself were buried in the Cimetiere de L'Est, one of the town cemeteries, the Commonwealth graves forming a long, narrow strip along the right-hand edge of the cemetery. In the spring of 1918, it was found that space was running short in the Eastern Cemetery in spite of repeated extensions to the south, and the site of the new cemetery at Terlincthun was chosen. During the Second World War, hospitals were again posted to Boulogne for a short time in May 1940. The town was taken by the Germans at the end of that month and remained in their hands until recaptured by the Canadians on 22 September 1944. Boulogne Eastern Cemetery contains 5,577 Commonwealth burials of the First World War and 224 from the Second World War. 183 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
The Commonwealth plots were designed by Charles Holden. •
15 World War One South African casualties are buried in the cemetery.
GIBEON STATION CEMETERY - NAMIBIA The majority of the South African and German burials are the casualties of the battle of Gibeon which took place on 27 April 1915. Memorials to the Natal Light Horse and the German dead have been erected. 33 World War One South African and six German casualties are buried in the cemetery.
JOHANNESBURG BRIXTON CEMETERY – SOUTH AFRICA During the Second World War, there was a large military wing in the Johannesburg General Hospital and military hospitals at Baragwanath and Cottesloe. The Baragwanath hospital handled a large number of casualties sent from the Middle East. Flying training under the Empire Air Training Scheme was conducted on a considerable scale from the Baragwanath airfield. Further to the south-west at Lenz was the largest ammunition depot in South Africa. Johannesburg (Brixton) Cemetery contains 124 Commonwealth burials of the Second World War and 153 from the First World War. There are 140 World War One and 118 World War • Two South African scattered Commonwealth war graves in the cemetery.
184 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
BARLIN COMMUNAL CEMETERY EXTENSION - FRANCE The extension was begun by French troops in October 1914 and when they moved south in March 1916 to be replaced by Commonwealth forces, it was used for burials by the 6th Casualty Clearing Station. In November 1917, Barlin began to be shelled and the hospital was moved back to Ruitz, but the extension was used again in March and April 1918 during the German advance on this front. The extension contains 1,095 Commonwealth burials of the First World War, 2 being unidentified. There are 63 French and 13 German burials including 2 unidentified. The extension was designed by Sir Edwin Lutyens. •
There are five World War One South African Commonwealth war graves in the cemetery.
FAUBOURG D’AMIENS CEMETERY, ARRAS, FRANCE The French handed over Arras to Commonwealth forces in the spring of 1916 and the system of tunnels upon which the town is built were used and developed in preparation for the major offensive planned for April 1917. The Commonwealth section of the FAUBOURG D'AMIENS CEMETERY was begun in March 1916, behind the French military cemetery established earlier. It continued to be used by field ambulances and fighting units until November 1918. The cemetery was enlarged after the Armistice when graves were brought in from the battlefields and from two smaller cemeteries in the vicinity. The cemetery contains over 2,650 Commonwealth burials of the First World War, 10 of which are unidentified. The graves in the French military cemetery were removed after the war to other burial grounds and the land they had occupied was used for the construction of the Arras Memorial and Arras Flying Services Memorial. The adjacent ARRAS MEMORIAL commemorates almost 35,000 servicemen from the United Kingdom, South Africa and New Zealand who died in the Arras sector between the spring of 1916 and 7 August 1918, the eve of the Advance to Victory, and have no known grave. The most conspicuous events of this period were the Arras offensive of April-May 1917, and the German attack in the spring of 1918. Canadian and Australian servicemen killed in these operations are commemorated by memorials at Vimy and Villers-Bretonneux. A separate memorial remembers those killed in the Battle of Cambrai in 1917. The adjacent ARRAS FLYING SERVICES MEMORIAL commemorates more than 1,000 airmen of the Royal Naval Air Service, the Royal Flying Corps, and the Royal Air Force, either by attachment 185 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
from other arms of the forces of the Commonwealth or by original enlistment, who were killed on the whole Western Front and who have no known grave. During the Second World War, Arras was occupied by United Kingdom forces headquarters until the town was evacuated on 23 May 1940. Arras then remained in German hands until retaken by Commonwealth and Free French forces on 1 September 1944. The 1939-1945 War burials number 8 and comprise 3 soldiers and 4 airmen from the United Kingdom and 1 entirely unidentified casualty. Located between the 2 special memorials of the 19141918 War is the special memorial commemorating an officer of the United States Army Air Force, who died during the 1939-1945 War. This special memorial, is inscribed with the words "Believed to be buried in this cemetery". In addition, there are 30 war graves of other nationalities, most of them German. Both cemetery and memorials were designed by Sir Edwin Lutyens, with sculpture by Sir William Reid Dick. •
There are 60 World War One South African Commonwealth war graves in the cemetery.
BEGRAAFPLAAS NEDERLAND
OOSTERGAARDE
HARDERWIJK:
ERMELO:
Veteraan Ruud Slaagen
186 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
2021: REMEMBRANCE DAY CELEBRATIONS: PIETERMARITZBURG Col Logan Govender
Cpl Frank Uys, Sgt. Major Mike Bond and Rfn Paul Milton Remembrance Day Celebrations: Venue - Delville Wood Remembrance Garden.
187 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
2021: POLICE GRAVES: VETERANS DAY PRETORIA Charles Ross On Saturday, 6 November 2021, members of the Pretoria Branch, supported by members from other veteran organisations in Pretoria met at the MOTH Evenden House for the Annual Veterans Day, the day when Poppies are placed on the graves of war casualties in various cemeteries in and around Pretoria. Unfortunately, due to the smaller number of volunteers, it was decided that this year the group would focus on the Thaba Tshwane New Cemetery, Thaba Tshwane Old Cemeteries and the Rebecca Street Cemetery. Two members attended to the graves in the Thaba Tshwane cemeteries while the rest travelled to the Rebecca Street Cemetery. There are more than 200 Commonwealth war graves in the Rebecca Street Cemetery. Other than the graves in the Thaba Tshwane cemeteries that are all grouped, the graves in the Rebecca Street cemetery are scattered. The group divided into smaller teams and worked their way through the cemetery. Poppies were placed on all the Commonwealth graves as well as graves of the Police and other military graves in the cemetery. Poppies were also placed on the graves of the German POW who died at the Baviaanspoort camp during World War Two. The group found some interesting graves in the cemetery. One of these is the grave of a member of the “UNION PRISON SERVICE” who died in 1945. Another grave spotted was to a “Burgert” Smit who died during the 1914 Rebellion. The group also visited the graves of two formed “Boer” Generals, Botha and Brink. On completion, the volunteers all met back at the MOTH Evendeh House where we enjoyed a “boerewors roll” and something cold. Once again, a very successful day. It was decided that God willing, next year a small team will travel to the Palmietkuil South War Cemetery to place Poppies on the graves of the members of the Native Military Corps and the Indian and Malay Corps that are buried in the cemetery.
• No 2498(M) Lance Corp F Deverell*: Shot in Skirmish at Nooitgedacht
188 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
• JC Benade* & No 12003 Lieut LJ Havemann
• SJ Van Niekerk* & Const JHB Rucrtp* (?)
189 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
• L/Sgt JA du Preez* & Maj EBU Pryce*
The names of those marked * do not appear on the Roll of Honour – HBH.
2021: SOUTH AFRICAN INDIAN MILITARY COMMEMORATION SERVICE The 17th of October 2021 at 14:00 marks the day when the 2 nd Commemorative Service was held to honour Indian Soldiers who were in Military service in the Republic of South Africa. The event was co-hosted by the City of Johannesburg with the representative being the Speaker of Council of the City of Johannesburg and The South African Indian Legion of Military Veterans. General Lawrence Smith (Retired), previous Deputy Chief of the SA Army and now Chairman of the Council of Military Veterans (CMVO) laid a wreath on behalf of the CMVO. Military Veterans from the Air Force, Army, Navy and Military Medical Services and descendants of World War 2 Soldiers laid wreaths at the Rand Memorial in Parktown, Johannesburg that also houses the National War Museum. Lt. Col Aurry Pillay (Retired) Police veteran, Chief Petty Officer Sagie "Dad" Naidoo and Mrs Naidoo, daughter of Private NK Govender with her son Thavan laid wreaths in honour of their late fathers. Legionnaire Krish Pillay and Miss Samita Thulsie from Lenasia whose grandfathers served in the Second World War laid wreaths on behalf of their families. All Members worn the ex-servicemen’s medals during the wreath laying ceremony. Sadly, the Indian War Memorial which was built in 1902 in honour of the Indian soldier’s contribution is situated at the top of a Mountain in Observatory, Johannesburg and is difficult to access or to host a wreath laying ceremony at the site. The South African Indian legion has made an application to 190 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
the Heritage Department at the City of Johannesburg to have the monument relocated to the Rand Memorial site but the proposal was rejected by Mr Erik Itzkin who also informed the Legion that his department doesn’t have a budget to develop access by means of a road to the monument. Mr Vinesh Selvan raises the question of ownership reading the monument as the Indian Military Veterans express deep unhappiness surrounding the Monument. Ownership of the Monument is questioned as the Indian community raised the funds to build the monument in 1902.
191 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
192 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
193 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
REMEMBERANCE DAY PRETORIA Veteran Paul Els
The Remembrance Day Service at the Thaba Tshwane New Military Cemetery on 14 November 2021 was attended by Johan Visagie the SAP-COIN veterans. Johan is one of the few members left, who participated in the first attack against SWAPO on 26 Aug 1966. Right Paul J. Els for the PVO. (Paratroopers Veterans Organisation.)
SAP-TIN EREROL | SAP COIN ROLL OF HONOUR Bender Bezuidenhout Bezuidenhout Bosch Boshoff Botha
J. F.P.P. P.H. J.P. A. SC
Sers A/O A/O Sers Konst Konst
12.09.1978 02.07.1976 19.05.1982 12.08.1970 30.12.1974 27.11.1984
Breytenbach Buys Calitz Cloete Conradie Cooper
J.P. L.J. W.J. J.W. W.J. D.
A/O Konst Konst Konst Konst Konst
16.09.1974 01.10.1974 01.03.1974 04.10.1974 08.03.1974 17.01.1969 194
Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
David De Klerk Dippenaar Dobbin Du Plessis Du Plessis Du Plessis
G. G.J. J.P. W.P. J.A. W.A. SJ
S/A/O Sers A/O Konst Konst Sers Sers
28.05.1979 29.10.1972 23.12.1974 22.05.1971 07.05.1980 23.12.1974 03.05.1980
Du Plessis
JR
Konst
9.8.1985
Du Preez Du Toit Durheim Engelbrecht Engelbrecht Erasmus Erasmus Erasmus Erasmus
L. D. O.W. C.D. J.P. D.W. L.D. M. CJ
Konst Konst Konst Maj S/Luit Konst Konst Konst Konst
03.11.1988 18.07.1968 08.01.1973 11.02.1982 01.05.1980 17.01.1975 23.12.1974 01.10.1974 29.03. 1978
Erwee Fall Fisher
S.J. R.G. R
Konst Sers Konst
16.05.1968 01.11.1968 29.11.1983
Franken Gerber
L.W.G. TJ
Konst A/O
23.12.1974 26.12.1986
Harmse Henning Hough Ikgopoleng Jacobs Janse Van Rensburg Janse van Vuuren
B. J.J. Z.A. B.A. C.A. H.C. JHGD
Konst Konst Konst Konst Konst S/Sers Lt.
19.11.1974 22.05.1971 08.03.1974 20.04.1973 09.05.1972 01.06.1969 14.01.1985
Johannes Kok Kuhn Kumm
E.K. W.J. J.A. HW
S/A/O S/A/O Sers Konst
25.03.1978 25.09.1980 08.03.1974 06.05.1982
Labuschagne
GJ
Konst
09.01.1987
Lemkuhl Loubser
L.J.H. HAL
Konst Maj.
05.05.1969 05.01.1985
Lourens Makaye
G.S. BV
Konst S/Sers
24.07.1982 09.10.1982
Makhudu
ZW
S/Sers
24.02 1986
Makwela Manci Mandanga * Marais Maritz
M.J. M.C.
Sers Konst
J.S. J.H.G.
Konst Konst
20.04.1973 29.08.1973 23.12.1974 06.02.1970 18.08.1971 195
Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Marx Meerholz Melapi Meyer Minnie Mkambo
S. L.K. Z. C.C. L.J. GJ
Konst Konst Sers Sers Konst Konst
08.01.1973 16.01.1979 08.08.1972 04.01.1975 27.06.1973 7.01.1985
Mokwena Mpahlawa** Musindane
S.P. M. NJ
Konst Sers Konst
21.04.1984 07.10.1974 02.11.1979
Naude Nel Nel Nell Niemann Nkosi
W.M. F.J. J.A. J.A. J.J.L. L
Konst Konst Sers Sers Sers S/Sers
11.11.1967 11.01.1975 07.03.1967 25.03.1983 18.11.1982 10.09.1977
Nkosi
DM
Konst
26.12.1981
Ogamb*** Oosthuizen Otto Petzer Pienaar Pietersen Richards
S. F.A. R.N. J.F. C.P. J.P.H. R
S/Sers Sers Konst Konst Konst Sers Konst
19.04.1976 16.06.1970 03.10.1973 03.01.1975 02.02.1971 18.06.1979 02.01.1985
Rickert Schutte Selepe
J.F. P.J.C. P
Sers S/Sers A/O
30.03.1972 14.01.1974 8.11.1982
Shointo**** Sibeko Sibeko Sibinda Steenkamp Stemmet Strydom Swart Swart Tembe
J. K.E. R.D. L.H. P.J. E.F. E.P. R.A. BB
Konst Konst Konst Konst Konst Konst Lieut Konst Konst
20.04.1973 20.04.1973 20.04.1973 1974 04.03.1973 18.06.1979 08.03.1974 17.04.1974 08.03.1974 04.05.1979
Tshwane
J
S/A/O
27.5.1985
Tsotetsi
KS
Konst
14.07.1984
Van Der Merwe Van der Walt
C.L. PJ
Konst Konst
04.08.1974 12.05.1984
Van Eeden Van Niekerk Van Noordwyk Van Rensburg
H.T.S. A.P. F. J.J.
Kapt Sers Sers Konst
05.10.1971 26.05.1979 23.08.1971 04.01.1969 196
Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Van Zyl Weitz Welman
G.P. L. R
Sers Sers Lt. Kol.
30.08.1971 13.10.1974 30.01.1986
Wessels Zibi
J.P.J. LC
Sers Konst
05.01.1972 02.11.1979
* Lid van BSAP wat gestasioneer was op SAP basis in Rhodesië ** Word Mphalwa gespel op Ererol by Maleoskop Beeldegroep en Mpahlawa op SAP gedenkplaat by Uniegebou *** Ugamb gespel op Ererol by Maleoskop Beeldegroep. **** San spoorsnyer
Binga: Rhodesia: Capt Harry du Preez
SA POLICE ROLL OF HONOUR: RHODESIAN BUSH WAR 1961 - 1981
197 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
198 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
1979 – 1989: KOEVOET SE EREROL (Naamlys van Lede wat in Aksie Gesterf het) Totaal: 165 Tydperk: 11 Januarie 1979 tot 30 April 1989 Die name verskyn soos op die granietpanele van die Koevoet Muur van Herinnering. SHAMOKETA MABASHE GABRIEL VAN N. ESTHERHUIZEN VAN HEERDEN SCHREUDER PCF CHIWALE BEZUIDENHOUT SHITALENI NDISHISHI HAMUKWAYA SAKARIA CLAASEN TAMUNILA VENASIO NDAWEDAPO HOLTZHAUZEN SOE ANTONIUS KAVULU NDEVELO THOMAS ELENGWA HAKONYA TIMOTHEUS TSIPOSA HIDENGWA NEKUNDI MATIAS TJIUMBUA DELPORT PCF JOSEPH IYAMBO AMALUA NEL FUNET MUTUKU MUYONGO NGHIYAYELA MARITINA MEISSENHEIMER SAULO SWIEGERS SOO VILHO MAUNDU MBENDURA MUSASO WILLEM COSTA
W. P. D. A.P. H.J. A. A. A.C. J. D. S. P. F.A.F. N. P. A. J.G. P. I. T. H. H. M. W. V. K. T. T. K. A. J. S. A. A.J. M. E. J. N. T. J.H. J. N.J. L. U. T. J. A. A.
SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL W/O SGT CST CST SPECIAL W/O CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SGT SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL CST CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL W/O SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SGT SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SGT SPECIAL SGT CST SPECIAL W/O SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SGT SGT
05.04.79 20.05.79 28.05.79 28.05.79 19.09.80 04.01.81 25.05.81 13.12.81 13.12.81 01.02.82 10.04.82 11.04.82 20.04.82 04.05.82 02.06.82 17.06.82 02.06.82 21.06.82 21.06.82 21.06.82 02.07.82 14.07.82 14.07.82 14.07.82 15.07.82 14.08.82 25.11.82 25.01.83 25.01.83 18.02.83 20.02.83 03.03.83 20.03.83 25.03.83 27.03.83 27.03.83 27.03.83 28.03.83 18.04.83 18.04.83 18.04.83 07.05.83 07.05.83 10.05.83 10.05.83 10.05.83 10.05.83 25.05.83
199 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
KAMBIRUA HAMUTEWYA MPASE OPPERMAN NDIAOMBE CONRADIE HAMAKALI HENDJALA MARKUS KANGOMBE KAIBOTYA TOBIAS LIKUIS HOSEA LUKAS JOSEPH MATHEUS COETZEE NGHISHIKUSHTYA NGHIFINO KUTENDA IPINGE ABRAHAMSON HATUTALE VAN AS TOBIAS OUKONGO ANDUNGI TJIPOSA NAHOLO KUMULO ABRAHAM TJINDUNA BAJIYU VOS TSITULA VALENTINO SIMSON STEFANUS NGOMBE VENTER FILLIPUS KENAHAMA UTEWGA MATIESTA AMUNYONGI HASHIDVALI JACOBS MWANDINOVANHU VILHO GODFREY SHINDELE TOIVO VAN ZYL VIRERO
K. F. K. P.J. U. F.B.J. H. I. B. P. M. P. L. H. F. B.F. F. J.F. M. N. B. E. N.K. S. W. J. M. J. J. S. A. L. K. F. J.J. J.M. L. S. J. U. P.R.L. S. A. A. A. T. E. J.L. A. M S. S. I.F. T.
SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST CST SPECIAL CST LT SGT SPECIAL W/O SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL W/O SPECIAL W/O SPECIAL CST SPECIAL W/O SPECIAL SGT WO SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SGT SPECIAL CST SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL W/O SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST CST SPECIAL W/O SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL W/O SPECIAL CST SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST CST SPECIAL CST
12.06.83 20.07.83 20.07.83 05.09.83 19.09.83 23.09.83 23.09.83 13.10.83 05.01.84 27.01.84 06.02.84 22.02.84 23.02.84 24.02.84 08.04.84 02.05.84 07.05.84 18.05.84 19.05.84 16.06.84 20.06.84 17.10.84 08.11.84 17.01.85 31.01.85 21.02.85 06.03.85 14.03.85 03.04.85 07.04.85 19.04.85 08.05.85 15.05.85 28.05.85 28.05.85 06.06.85 06.06.85 18.06.85 26.09.85 11.07.85 12.12.85 06.01.86 07.01.86 16.02.86 23.02.86 27.02.86 15.03.86 22.03.86 01.04.86 11.04.86 11.05.86 11.05.86 11.05.86 11.05.86 10.07.86
200 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SEM DANIEL KANDJII FESIANGO DHILIMBULUKWENI LUNGAMENI PIUS SCHEEPERS ERASMUS FOURIE STEYN COLLEN MWANYENGANGE NAFFRAL MOMBERG VENUSIU VILHO LUKAS KANGHENDE BRINK SHIKULO KANDYONGU NOEMUWEDA CRENEUS KANITUS MANDUME WAKUMBILWA LUKAS VAN ZYL PEARCE SEVELENU TENASEU NDEMWIMBA TJIUMBU KATAPOTLE IPINGE NDEVAUMBA MBUNGUHA HATTINGH DU PLESSIS KASTODIU DAWID LUKAS RJIPOSA SAKARIA UAAPULATENA ABIATAL ANDREAS BADENHORST BENJAMIN JOHANNES JOSEPH KAKONYI TETEIKO TYIPOYA
J. S. U.P. M. S. T. P. W.C. R.L. C.L. G.J. P.J. M. J. C.P. S. N. M. S.W. E.B. S. S. V. F. T. D. H. F. J.J. C.W. M. K. U. U. D. A. F. T. A. H.C.J. T. G. M. U. D. Z. N. J. J.J. L. T. F. M. D. F.
SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL SGT CST CST SGT LT COL SGT SPECIAL SGT SPECIAL SGT SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL CST SGT SPECIAL SGT SPECIAL SGT SPECIAL SGT SPECIAL W/O SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL SGT SPECIAL CST CST CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL W/O SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST CST SGT SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL CST SPECIAL CST CST SPECIAL W/O SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL CST SPECIAL SGT SPECIAL CST
24.11.86 18.10.86 05.01.87 15.01.87 15.01.87 29.01.87 29.01.87 29.01.87 14.02.87 14.02.87 14.02.87 19.02.87 23.02.87 23.02.87 25.02.87 12.03.87 14.03.87 28.03.87 26.04.87 01.05.87 10.09.87 04.02.88 04.02.88 27.02.88 01.03.88 02.03.88 02.03.88 09.03.88 23.03.88 28.03.88 28.03.88 02.04.88 02.04.88 05.04.88 08.06.88 13.08.88 17.08.88 25.08.88 07.09.88 07.09.88 03.10.88 01.04.89 01.04.89 01.04.89 01.04.89 01.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89
201 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SILVANUS VAN TONDER THORNE NAMBAHU KANDJALA FILLIPUS FOURIE
A. S.H. L. A.
SPECIAL CST D/SGT CST SPECIAL CST SPECIAL CST CST CST
D.J.J.
02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 02.04.89 03.04.89
“ONS ONTHOU” “WE REMEMBER” Die Koevoet Muur van Herinnering
is op 06 April 2013 onthul deur Luitenant Generaal “Sterk Hans” JG Dreyer SOO, SOE. Stigter en Bevelvoerende Offisier Koevoet.
Spesiale dank aan Kolonel JJ "Diecks" Dietrichsen [SA Polisie (Veiligheidstak & Koevoet) Aft] vir die beskikbaarstelling van hierdie Ererol.
INTELLIGENCE | INTELLIGENSIE
INLEIDING: KOL RODOLPH ABEL (KGB) Ek was ‘n skoolseun toe kol Abel deur die FBI in New York gearresteer was. Ek onthou die voorval goed. Ek het ook, as jongeling, ‘n artikel oor kol Abel in ‘n Reader’s Digest gelees. Deur die jare het ek tred gehou wat met kol Abel gebeur het. Ek onthou toe hy uitgeruil was. Ek onthou as posseëlversamelaar, dat die USSR ook ‘n posseël uitgegee het om hom te gedenk. Tydens ‘n besoek aan Berlyn het ek veral in twee plekke belang gestel. “Check Point Charlie” en die brug waar die spioene uitgeruil was - met inbegrip van die spioen wat die SAP gearresteer het, Yuri Loginov. Onlangs het ek die fliek Bridge of Spies op YouTube bekyk: Ek beveel dit aan. Geniet kol Abel se lewenskets – daar is baie te leer! – HBH.
202 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Rudolf Abel Wikipedia From Wikipedia, the free encyclopaedia Rudolf Abel
Soviet intelligence officer Rudolf Abel on a 1990 USSR commemorative stamp Born
William August Fisher July 11, 1903 Benwell, Newcastle upon Tyne, United Kingdom
Died
15 November 1971 (aged 68) Moscow, Russian SFSR, Soviet Union
Burial place
Donskoye Cemetery
Nationality
United Kingdom Soviet Union
Spouse(s)
Elena Stepanovna Lebedeva (m. 1927)
Children
1
Awards
Order of the Red Banner
Espionage activity Allegiance
Soviet Union
Rank
Colonel
Codename
Andrew Yurgesovich Kayotis
Codename
Emil Robert Goldfus
Codename
Mark Collins
Codename
MARK 203 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Codename
ALEC
Operations
World War II (1944–1945) Soviet Cold War spy (1948–1957)
Rudolf Ivanovich Abel (Russian: Рудольф Иванович Абель), real name William August Fisher (11 July 1903 – 15 November 1971), was a Soviet intelligence officer. He adopted his alias when arrested on charges of conspiracy by the FBI in 1957. Fisher was born and grew up in Newcastle upon Tyne in the North of England in the United Kingdom to Russian émigré parents. He moved to Russia in the 1920s, and served in the Soviet military before undertaking foreign service as a radio operator in Soviet intelligence in the late 1920s and early 30s. He later served in an instructional role before taking part in intelligence operations against the Germans during World War II. After the war, he began working for the KGB, which sent him to the United States where he worked as part of a spy ring based in New York City. In 1957, the U.S. Federal Court in New York convicted Fisher on three counts of conspiracy as a Soviet spy for his involvement in what became known as the Hollow Nickel Case and sentenced him to 30 years' imprisonment at Atlanta Federal Penitentiary, Georgia. He served just over four years of his sentence before he was exchanged for captured American U-2 pilot Francis Gary Powers. Back in the Soviet Union, he lectured on his experiences. He died in 1971 at the age of 68. Early life Fisher was born William August Fisher on 11 July 1903, in the Benwell area of Newcastle upon Tyne,[7] the second son of Heinrich and Lyubov Fisher. Revolutionaries of the Tsarist era, his father was of German origins and his mother was of Russian descent. Fisher's father, a revolutionary activist, taught and agitated with Vladimir Lenin at Saint Petersburg Technological Institute. In 1896 he was arrested for sedition and sentenced to three years internal exile. As Heinrich Fisher had served a sentence for offenses against the Russian Imperial Crown, he was forced to flee to the United Kingdom in 1901, the alternative being deportation to Germany or imprisonment in Russia for avoidance of military service. While living in the United Kingdom, Fisher's father, a keen Bolshevik, took part in gunrunning, shipping arms from the northeast coast to the Baltic countries. Fisher and his brother, Henry, won scholarships to Whitley Bay High School and Monkseaton High School. Though Fisher wasn't as hard working as Henry, he showed aptitude for science, mathematics, languages, art and music, inherited in part from his father's abilities. Encouraging their son's love of music, Fisher's parents gave him piano lessons; he also learned to play the guitar. It was during this period that Fisher developed an interest in amateur radio, constructing rudimentary spark transmitters and receivers. Fisher became an apprentice draughtsman at Swan Hunter, Wallsend, and attended evening classes at Rutherford College before being accepted into London University in 1920. Though Fisher qualified for university, the costs prohibited him from attending. In 1921, following the Russian Revolution, the Fisher family left Newcastle upon Tyne to return to Moscow. Early career Fluent in English, Russian, German, Polish and Yiddish, Fisher worked for the Comintern as a translator following his family's return to the Soviet Union. Trained as a radio operator, he served in a Red Army radio battalion in 1925 and 1926. He then worked briefly in the radio research institute before being recruited by the OGPU, a predecessor of the KGB, in May 1927. That year he married Elena Lebedeva, a harp student at Moscow Conservatoire. They had one child together, a daughter named Evelyn who was born on 8 October 1929. During his interview with the OGPU, it was determined he should adopt a Russian-sounding name and William August Fisher became Vilyam 204 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Genrikhovich Fisher. Following his recruitment, he worked for the OGPU as a radio operator in Norway, Turkey, the United Kingdom, and France. He returned to the Soviet Union in 1936, as head of a school that trained radio operators destined for duty in illegal residences. One of the students was the Canadian-born Russian spy Kitty Harris, who was later more widely known as "The Spy with Seventeen Names". Despite his foreign birth and the accusation that his brother-in-law was a Trotskyist, Fisher narrowly escaped the Great Purge. However, in 1938 he was dismissed from the NKVD, which the OGPU had been renamed in 1934. During World War II, he again trained radio operators for clandestine work behind German lines. Having been adopted as a protégé by Pavel Sudoplatov, he took part in Operation Scherhorn (Операция Березино, Operatsiya Berenzino) in August 1944. Sudoplatov later described this operation as "the most successful radio deception game of the war". Fisher's role in this operation was rewarded with what his superiors regarded as one of the most prestigious postings in Soviet foreign intelligence, the United States. KGB service After rejoining the KGB in 1946, Fisher was trained as a spy for entry into the United States. In October 1948, using a Soviet passport, he travelled from Leningradsky Station to Warsaw. In Warsaw, he discarded his Soviet passport and using a U.S. passport travelled via Czechoslovakia and Switzerland to Paris. His new passport bore the name Andrew Kayotis, the first of Fisher's fake identities. The real Andrew Kayotis was Lithuanian born and had become an American citizen after migrating to the United States. Kayotis had applied for and received a visa to visit the Soviet Union. However, the Soviets retained his passport, which Fisher eventually used. Kayotis had been in poor health and died while visiting relatives in Vilnius, Lithuania. Fisher, as Kayotis, then travelled aboard the RMS Scythia from Le Havre, France, to North America, disembarking at Quebec. Still using Kayotis' passport, he went to Montreal and crossed into the United States on 17 November. On 26 November, Fisher met with Soviet "illegal" Josef Romvoldovich Grigulevich (codenamed "MAKS" or "ARTUR"). Grigulevich gave Fisher a genuine birth certificate, a forged draft card and a forged tax certificate, all under the name of Emil Robert Goldfus, along with $1,000. After handing back Kayotis's passport and documents, Fisher assumed the name Goldfus. His codename was "MARK". The real Goldfus had died at only 14 months, having been born on August 2, 1902, in New York. Goldfus's birth certificate was obtained by the NKVD at the end of the Spanish Civil War, when the Centre would collect identity documents from International Brigades members for use in espionage operations. In July 1949, Fisher met with a "legal" KGB resident from the Soviet consulate general, who provided him with money. Shortly afterwards Fisher was ordered to reactivate the "Volunteer" network to smuggle atomic secrets to Russia. Members of the network had stopped cooperating after postwar security was tightened at Los Alamos. Lona Cohen (codenamed "LESLE") and her husband Morris Cohen (codenamed "LUIS" and "VOLUNTEER") had run the Volunteer network and were seasoned couriers. Theodore "Ted" Hall (codenamed "MLAD"), a physicist, was the most important agent in the network in 1945, passing atomic secrets from Los Alamos. The Volunteer network grew to include "Aden" and "Serb", nuclear physicists contacted by Hall, and "Silver". Fisher spent most of his first year organizing his network. While it is not known for certain where Fisher went or what he did, it is believed he travelled to Santa Fe, New Mexico, the collection point for stolen diagrams from the Manhattan Project. Kitty Harris, a former pupil of Fisher's, had spent a year in Santa Fe during the war, where she passed secrets from physicists to couriers. During this period, Fisher received the Order of the Red Banner, an important Soviet medal normally reserved for military personnel.[30] In 1950, Fisher's illegal residency was endangered by the arrest of Julius and Ethel Rosenberg, for whom Lona Cohen had been a courier. The Cohens were quickly spirited to Mexico before moving on to Moscow. They were to resurface in the United Kingdom using the identities of Peter and Helen Kroger. Fisher was relieved when the Rosenbergs did not disclose any information about him to 205 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
the Federal Bureau of Investigation (FBI), but the arrests heralded a bleak outlook for his new spy network. However, on 21 October 1952, as instructed by Moscow, Reino Häyhänen left a thumbtack on a signpost in New York's Central Park. The thumbtack signaled to Fisher that Reino Häyhänen, his new assistant, had arrived. Codenamed "VIK", Häyhänen arrived in New York on the RMS Queen Mary, under the alias Eugene Nikolai Maki. The real Maki had been born in the United States to a Finnish-American father and a New York mother in 1919. In 1927, the family migrated to Estonia. In 1948, the KGB had called Häyhänen to Moscow where they issued him a new assignment. In 1949, Häyhänen freely obtained Maki's birth certificate. He had then spent three years in Finland taking over Maki's identity. After arriving in New York, Häyhänen spent the next two years establishing his identity. During that time he received money from his superiors left in dead-letter boxes in the Bronx and Manhattan. It is known he occasionally drew attention to himself by indulging in heavy drinking sessions and heated arguments with his Finnish wife Hannah. For six months Häyhänen checked the thumbtack and no one had made contact. He also checked a dead-drop location he had memorized. There he found a hollowed-out nickel. However, prior to opening the coin Häyhänen had misplaced it, either buying a newspaper with it or using it as a subway token. For the next seven months the hollow nickel travelled around the New York City economy, unopened. The trail of the hollow nickel ended when a thirteen-year-old newsboy was collecting for his weekly deliveries. The newsboy accidentally dropped the nickel and it broke in half, revealing a microphotograph containing a series of numbers. The newsboy handed the nickel to a New York detective, who in turn forwarded it to the FBI. From 1953 to 1957, though every effort was made to decipher the microphotograph, the FBI was unable to solve the mystery. Late in 1953, Fisher moved to Brooklyn and rented a room in a boarding house on Hicks Street. He also rented a fifth-floor studio at the Ovington Studios Building on Fulton Street. Since he was posing as an artist and photographer, nobody questioned his irregular working hours and frequent disappearances. Over time his artistic technique improved and he became a competent painter, though he disliked abstract painting, preferring more conventional styles. He mingled with New York artists, who were surprised by his admiration for the Russian painter Isaak Levitan, although Fisher was careful not to discuss Stalinist "socialist realism". The only visitors to Fisher's studio were artist friends with whom he felt safe from suspicion. In particular, he became a friend of Burton Silverman. Fisher sometimes related made-up stories of previous lives, as a Boston accountant and a lumberjack in the Pacific Northwest. In 1954, Häyhänen began working as Fisher's assistant. He was to deliver a report from a Soviet agent at the United Nations secretariat, to a dead-letter box for collection. However, the report never arrived. Fisher was disturbed by Häyhänen's lack of work ethics and his obsession with alcohol. In the spring of 1955, Fisher and Häyhänen visited Bear Mountain Park, and buried $5,000, (equivalent to $48,304 in 2020), destined for the wife of the Soviet spy Morton Sobell, who in 1951 was sentenced to thirty years in jail. In 1955, Fisher, exhausted by the constant pressure, returned to Moscow for six months of rest and recuperation, leaving Häyhänen in charge. While in Moscow, Fisher informed his superiors of his dissatisfaction with Häyhänen. Upon his return to New York in 1956, he found that his carefully constructed network had been left to disintegrate in his absence. Fisher checked his drop points only to find messages several months old, while Häyhänen's radio transmissions had routinely been sent from the same location using incorrect radio frequencies. The money Häyhänen received from the KGB to support the network was instead spent on alcohol and prostitutes. By early 1957, Fisher had lost patience with Häyhänen and demanded that Moscow recall his deputy. In January 1957, Häyhänen received a message from Moscow promoting him to Lieutenant Colonel and granting him leave in the Soviet Union. Upon hearing he was due to return to Moscow, Häyhänen was fearful that he would be severely disciplined or even executed. Häyhänen fabricated 206 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
stories to justify his delay, claiming to Fisher that the FBI had taken him off the RMS Queen Mary. Fisher, unsuspecting, advised Häyhänen to leave the U.S. immediately to avoid FBI surveillance and handed him $200 for travel expenses. Prior to his departure, Häyhänen returned to Bear Mountain Park and retrieved the buried $5,000 for his own use. Häyhänen arrived in Paris on May Day, having sailed from the U.S. aboard La Liberté. Making contact with the KGB residency he received another $200 for his journey to Moscow. Four days later, instead of continuing his journey to the Soviet Union he entered the American embassy in Paris, announcing that he was a KGB officer and asking for asylum. When Häyhänen announced himself at the embassy on 4 May, he appeared drunk. The Central Intelligence Agency (CIA) officials at the Paris embassy did not find Häyhänen's story credible. They were not convinced he might actually be a Russian spy until he produced a hollow Finnish 5-mark coin. Upon opening the coin a square of microfilm was revealed. On 11 May, the CIA returned him to the United States and handed him over to the FBI. As a member of a Soviet spy ring operating on American soil, Häyhänen came under the FBI's jurisdiction and they began verifying his story. Upon his arrival in the United States, Häyhänen was interrogated by the FBI and proved very cooperative. He admitted his first Soviet contact in New York had been "MIKHAIL" and upon being shown a series of photographs of Soviet officials identified "MIKHAIL" as Mikhail Svirin. Svirin, however, had returned to Moscow two years previously. The FBI then turned its attention to Svirin replacement. Häyhänen was able only to provide Fisher's codename, "MARK", and a description. He was, however, able to tell the FBI about Fisher's studio and its location. Häyhänen was also able to solve the mystery of the "hollow nickel," which the FBI had been unable to decipher for four years. The KGB did not discover Häyhänen's defection until August, although it is more than likely they notified Fisher earlier when Häyhänen failed to arrive in Moscow. As a precaution, Fisher was ordered to leave the United States. Escape was complicated because, if "MARK" had been compromised by Häyhänen, Fisher's other identities could have been compromised as well. Fisher could not leave the country as Martin Collins, Emil Goldfus, or even the long-forgotten Andrew Kayotis. The KGB Center, with the help of KGB's Ottawa resident, set about procuring two new passports for Fisher in the names of Robert Callan and Vasili Dzogol, but this process would take time. The Canadian Communist Party succeeded in obtaining a new passport for Fisher in the name of Robert Callan. Fisher, however, was arrested before he could adopt his new identity and leave the United States. Capture
Rudolf Ivanovich Abel FBI mugshot in 1957 207 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
In April 1957, Fisher told his artist friends he was going south on a seven-week vacation. Less than three weeks later, acting on Häyhänen's information, surveillance was established near Fisher's photo studio. On 28 May 1957, in a small park opposite Fulton Street, FBI agents spotted a man acting nervously. From time to time the man got up, walked around, and eventually left. FBI agents were convinced he fit the description of "MARK". The surveillance continued on "MARK" and, on the night of 13 June, a light was seen to go on in Fisher's studio at 10:00 pm. On 15 June 1957, Häyhänen was shown a photograph of Fisher taken by the FBI with a hidden camera. Häyhänen confirmed that it was "MARK" in the photograph. Once the FBI had a positive identification, they stepped up surveillance, following Fisher from his studio to the Hotel Latham. Fisher was aware of the "tail" but, as he had no passport to leave the country, he devised a plan to be used upon his capture. Fisher decided that he would not turn traitor as Häyhänen had done because he still trusted the KGB and he knew that if he cooperated with the FBI, he would not see his wife and daughter again. At 7:00 am on 21 June 1957, Fisher answered a knock on the door to his room, Room 839.[53] Upon opening the door, he was confronted by FBI agents who addressed him as "colonel" and stated that they had "information concerning [his] involvement in espionage." Fisher knew that the FBI's use of his rank could have only come from Häyhänen. Fisher said nothing to the FBI and, after spending twenty-three minutes staring at Fisher, the FBI agents called in the waiting Immigration and Naturalization Service officers who arrested Fisher and detained him under section 242 of the Immigration and Nationality Act. Fisher was then flown to the Federal Alien Detention Facility in McAllen, Texas, and held there for six weeks. During this period Fisher stated that his "real" name was Rudolf Ivanovich Abel and that he was a Soviet citizen, although he refused to discuss his intelligence activities. The name "Rudolf Ivanovich Abel" was that of a deceased friend and a KGB colonel; Fisher knew as soon as The Centre saw the name Abel on the front pages of American newspapers they would realize he had been captured. During Fisher's detainment the FBI had been searching his hotel room and photo studio, where they discovered espionage equipment including shortwave radios, cipher pads, cameras and film for producing microdots, a hollow shaving brush, and numerous "trick" containers including hollowedout bolts. In Fisher's New York hotel room the FBI found $4,000, a hollow ebony block containing a 250-page Russian codebook, a hollow pencil containing encrypted messages on microfilm and a key to a safe-deposit box containing another $15,000 in cash. Also discovered were photographs of the Cohens and recognition phrases to establish contact between agents who had never met before. As Fisher was no longer considered an alleged illegal alien, but rather an alleged spy, he was flown from Texas to New York on 7 August 1957, to answer the indictment. Fisher was subsequently indicted to stand trial as a Russian spy. ] The Brooklyn Bar Association approached several prominent trial lawyers with political ambitions, all of whom declined the case. They then contacted James B. Donovan. Because he had served as a wartime counsel in the Office of Strategic Services (OSS) and had years of courtroom experience, the Bar Association believed Donovan was uniquely qualified to act as Fisher's defense lawyer. At Donovan's initial meeting with Fisher, the latter accepted Donovan as his defense counsel. Donovan subsequently brought in attorney Thomas M. Debevoise to assist him; Fisher was tried in Federal Court at New York City during October 1957, on three counts: • •
Conspiracy to transmit defense information to the Soviet Union – 30 years imprisonment; Conspiracy to obtain defense information – 10 years imprisonment; and 208 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
•
Conspiracy to act in the United States as an agent of a foreign government without notification to the Secretary of State – 5 years imprisonment.
Häyhänen, Fisher's former assistant, testified against him at the trial. The prosecution failed to find any other alleged members of Fisher's spy network, if there were any. The jury retired for three and a half hours and returned on the afternoon of October 25, 1957, finding Fisher guilty on all three counts. On 15 November 1957, Judge Mortimer W. Byers imposed on Fisher a total sentence of thirty years and fines of $3,000. In Abel v. United States, the United States Supreme Court upheld his conviction by a vote of 5–4. Fisher, or "Rudolf Ivanovich Abel", was to serve his sentence (as prisoner 80016–A) at Atlanta Federal Penitentiary, Georgia. He occupied himself with painting, learning silk-screening, playing chess, and writing logarithmic tables for the sheer enjoyment of it. He became friends with two other convicted Soviet spies. One of these was Morton Sobell, whose wife had failed to receive the $5,000 embezzled by Häyhänen. The other prisoner was Kurt Ponger, an Austrian who had been sentenced for conspiracy to commit espionage. Release and later life
Vladimir Semichastny, chairman of the KGB, talking to Soviet intelligence officers Rudolf Abel (second from left) and Konon Molody (second from right) in September 1964 Fisher served just over four years of his sentence. On 10 February 1962, he was exchanged for the shot-down American U-2 pilot Francis Gary Powers. The exchange took place on the Glienicke Bridge that linked West Berlin with Potsdam, which became famous during the Cold War as the "Bridge of Spies". At precisely the same time, at Checkpoint Charlie, Frederic Pryor was released by the East German Stasi into the waiting arms of his father. A few days later Fisher, reunited with his wife Elena and daughter Evelyn, flew home. For the sake of its own reputation, it suited the KGB to portray "Abel's" nine years of being an undetected agent in the United States as a triumph by a dedicated NKVD member. The myth of the master spy Rudolf Abel replaced the reality of Fisher's illegal residency, even as the party hierarchy was well aware that Fisher had achieved nothing of real significance. During his eight years as an illegal resident, he appears not to have recruited, or even identified, a single potential agent. After his return to Moscow, Fisher was employed by the Illegals Directorate of the KGB's First Chief Directorate, giving speeches and lecturing school children on intelligence work, but became increasingly disillusioned. He made a notable appearance in the foreword to the Soviet spy film Dead Season and also worked as a consultant on the film. Fisher, who was a heavy smoker, died of lung cancer on 15 November 1971. His ashes were interred at the Donskoye Cemetery under his real name; next to Konon Molody, who had died the previous year. A few Western correspondents were invited there to view for themselves the true identity of the spy who never "broke". Legacy His fate inspired Vadim Kozhevnikov to write the famous adventure novel Shield and Sword. Although the name of the main character is Alexander Belov and is associated with Abel's name, the plot of the book is significantly different from the real fate of William August Fisher. 209 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
For the first time Abel showed himself to the general public in 1968, when he addressed his compatriots with an introductory speech to the film The Dead Season (as an official consultant to the picture). In 2008, Yuri Linkevich shot the documentary "Unknown Abel". In 2009, the Channel One Russia created an artistic two-part biographical film "The US Government against Rudolf Abel" (starring Yury Belyayev). In Steven Spielberg's 2015 film Bridge of Spies, Fisher/Abel is portrayed by Mark Rylance. For his performance, Rylance won the Academy Award for Best Supporting Actor and the BAFTA Award for Best Actor in a Supporting Role. On 18 December 2015, on the eve of the Day of State Security Officers (a professional holiday), a grand opening ceremony of the memorial plaque to William Genrikhovich Fisher took place in Samara. The plaque, authored by Samara architect Dmitry Khramov, appeared on 8, Molodogvardeyskaya Street. It is believed that exactly here the family of the intelligence officer lived during the years of World War II. William Genrikhovich himself at that time taught radio business at a secret intelligence school, and later led counterintelligence radio operation against German intelligence from Kuibyshev. In 1990 the USSR released a stamp depicting Rudolf Abel as part of series: "Intelligence Agents". Bibliography Andrew, Christopher. (1999). The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB. Basic Books. New York. ISBN 0-465-00310-9. Arthey, Vin. (2004). Like Father Like Son: A Dynasty of Spies. St. Ermin's Press in association with Little Brown. London. ISBN 1-903608-07-4. Bernikow, Louise. (1970). Abel. Introduction by Burt Silverman. Hodder and Stoughton. London, Sydney, Auckland, Toronto. ISBN 0-340-12593-4. Bigger, Philip J. (2006). NEGOTIATOR: The Life And Career of James B. Donovan. Bethlehem: Lehigh University Press. United States. ISBN 978-0-934-22385-0. Damaskin, Igor with Elliott, Geoffrey. (2001). Kitty Harris: The Spy With Seventeen Names. St. Ermin's Press. London. ISBN 1-903608-06-6. Donovan, James B. (1964). Strangers On A Bridge: The Case of Colonel Abel. Atheneum House, Inc. New York. LCCN 64-14248 Hearn, Chester G. (2006). Spies & Espionage: A Directory. Thunder Bay Press. San Diego, California. ISBN 978-1-59223-508-7. Romerstein, Herbert. (2001). The Venona Secrets: Exposing Soviet Espionage and America's Traitors. Regnery Publishing Ltd. Washington, D.C. ISBN 978-0-89526-225-7. Sudoplatov, Pavel; Sudoplatov, Anatoli; Schecter, Jerrold L. and Schecter, Leona. (1994). Special Tasks: The Memoirs of an Unwanted Witness, a Soviet Spymaster. Little Brown. Toronto, Canada. ISBN 0-316-77352-2. Whittell, Giles. (2010). A True Story of the Cold War: Bridge of Spies. Broadway Books. New York. ISBN 978-0-7679-3107-6. External links Universal News reporting Capture Of Soviet Spy Col. Rudolph Abel (1957) at the Internet Archive Washington Times: "U.S. intel braces for Kremlin blowback as result of spy case". Retrieved: December 29, 2010. FBI: Rudolph Ivanovich Abel (Hollow Nickel Case) Retrieved: August 8, 2016. New York Times: The Spy of Cadman Plaza. Retrieved: February 2, 2013.
210 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
New York Times: ABEL, SPY SUSPECT, ACCEPTS DONOVAN; Russian Has Long Talk With Former O.S.S. Counsel Who Will Defend Him Returned to Detention Cell (subscription required) Retrieved: March 20, 2013. Bridge of Spies Movie Trailer Retrieved: October 9, 2015. Rudolf Abels' Grave Retrieved: October 9, 2015. Retrieved 2 Nov 2021,
211 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
OFF TO JAIL: COL RUDOLPH IVANOVICH ABEL: KGB
“Today in Spy History” - A New York jury finds Col. Rudolph Ivanovich Abel, a senior KGB spy, guilty on three counts of espionage and sentenced to 30 years imprisonment, 1957.
212 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
VAN DIE REDAKSIE
• OOGGETUIEVERSLAE VAN TERREURDADE GESOEK Help asseblief: So baie van ons lede en lesers was ooggetuies van terreurdade gedurende die rewolusionêre oorlog. Ons is op soek na ooggetuieverslae van ons oudlede. En statistiek. Soos die ou Anglo Boere-oorlog wat meer as 100 jaar gelede plaasgevind het, steeds interessant bly – so het ons rewolusionêre-oorlog van 16 Des 1961 tot 1994 geduur – selfs na die bekende “2 Februarie 1990”-toespraak van mnr FW de Klerk het die stryd eintlik feller voortgeduur veral tussen die ANC en Inkatha en tussen “Hostel dwellers” en “Residents”. Op die foto is majoor Dolf Odendaal nadat ‘n handgranaat na hom gegooi is.
• FOTO SONONDER OP 31 DESEMBER 2021 Kom ons lig ‘n glasie – ‘n heildronk - op “Afwesige Vriende – Absent Friends” wanneer die son op 31 Desember 2021 wegsak. Kom ons gedenk ons gevalle kollegas! Ja, na al die jare onthou ek elkeen van my kollegas met wie ek saam gewerk het, en wat aan diens gesterf het. Stuur u foto’s asb.
• EIE SAP SUB-KULTUUR EN TRADISIES - Het die SAP ‘n eie sub-kultuur gehad? - Het die SAP enige tradisies gehad? Laat ons weet asseblief
213 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
214 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
HUMOR IN UNIFORM …. DIE POLISIE “VAN” LAAI MY OP Brig Theo Kleynhans Terwyl ek my diensplig in 1966 in die destydse Leërgimnasium in Pretoria gedoen het, het ons eers na basiese opleiding verby was, ons eerste naweek pas ontvang. Dit was eers na drie maande in die helnes. Daardie dae was die “Army” nog gedissiplineerd. Alles moes net reg en skoon wees. As ‘n ding nie beweeg het nie, het jy hom blink gemaak. As hy beweeg het, het jy hom gesalueer. Aangesien ek van Bloemfontein afgekom het, was dit vir my moontlik om op ‘n gewone naweek huis toe te ryloop. ‘n Ding wat die arme Kapenaars nie kon doen nie. So het ek dan die naweke wat ons af was, huis toe gegaan. Jy het maar vroeg die Sondagmiddag geëet, sodat jy die pad kon vat Pretoria toe. Laat mag jy nie wees nie, anders was die DB jou voorland. “Come hell or high water, 10 uur die aand sal jy in die Kamp wees, want dan word “roll call”gehou. Normaalweg het ‘n troepie nie te lank van Bloemfontein na Pretoria geryloop nie. Hierdie spesifieke naweek was egter ‘n uitsondering. Ek het gesukkel. Dit was al aan die verkeerde kant van nege uur die aand en ek het nog hier langs die ou Pretoria- Johannesburg pad gestaan, net buite Halfweghuis. Ben Schoeman hoofweg het nog nie bestaan nie. Ek was ‘n senuwee wrak, want 10 uur moes ek in die Leërgimnasium se gronde wees. Asof gestuur, stop hier ‘n Polisie “van” hier vlak by my. “Waarheen gaan jy?” vra die Polisieman. “Na die Leërgimnasium in Pretoria” antwoord ek. “Klim” sê die drywer. “Ons gaan na 1 Militêre Hospitaal wat reg by die Leërgimnasium geleë was.” Daarmee maak die mede- bestuurder die agterste deur van die “van” vir my oop. In die donker kan ek niks sien nie, maar gaan sit op die Bankie teen die kant. Die man ry dat dit bars. Ek is bly, ten minste sal ek nie laat wees nie. Dit is stik nag donker. Ek kan nie my hand voor my oë sien nie, maar ek ruik iets is nie lekker nie. Die “van” lyk ook anders as die Polisie “vans” wat ek ken. Die een het geen vensters nie. Ek voel hier is iets wat voel soos ‘n mandjie by my voete, maar los dit uit. Ek sit stil en hoop en bid ons is nie laat nie. ‘n Minuut of vier voor tien uur die aand gaan ek die hekke van die Leërgimnasium binne. 215 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
By my bungalow aangekom wil my mede Troepe weet watse bloed daar onder aan my skoene sit. Soos my een latere kollega altyd gesê het: “The best possible forsight is 20/20 hindsight.” Skielik kan ek verstaan wat so snaaks geruik het. Ek kon ook verstaan hoekom die twee Polisiemanne so half bekaf gelyk het toe hulle my by die Leërgimnasium se een hoek afgelaai het, steeds in die donker nag en ek hulle vriendelik dankie sê vir die geleentheid. Skielik kon ek ook onthou dat hulle op pad was na 1 Militêre Hospitaal. Natuurlik was daar ‘n lyk of gedeeltes van ‘n lyk in die mandjie by my voete en hulle wou gehad het hierdie Troep wat hulle opgetel het, moet sy gat afskrik. Vandag dink hulle seker terug dat ek die domste donder is wat hulle ooit ‘n streep wou trek. Hy skrik nie eers nie. As ek terug dink hoe ek my twee jaar later, toe ek my eerste lyk in die Polisie gesien het, lekker geskrik het, is ek des te meer Goddank bly dat dit ‘n stikdonker nag was en ek niks agter in die “van” wat duidelik later ‘n “Mortuary van” sou blyk te wees, kon gesien het nie, anders het ek my bevuil.
JOHANNESBURG: “BOETEBESSIE”
Adv L Els
216 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
POLICE SOCIAL EVENTS
CAPTAIN RAMSAWAK SUNKER CELEBRATES HIS 82nd BIRTHDAY Col Logan Govender The highlight of Captain Ramsawak Sunker and his late wife's life was when they took in and brought up their grandson whilst he was three months old. They utilized their financial resources for his education. The lad excelled and after his secondary education, he was admitted into The Medical College in Durban. He is now a Specialist Anaesthesiologist based at Chris Hani / Bharagwanath Hospital in Diepkloof, Soweto. Captain Sunker is affectionately known as Sunker bhai by all his former colleagues and friends. He is an extremely selfless person. I was amazed to learn that he matriculated at the age of 53 years old, in 1993. He was forced to obtain this qualification to enable him to be promoted to the rank of Captain. He retired from active service in the SAPS after almost 30 years’ service. Sunker was born in Conistin, Verulam on 7 November 1939. After relocating to Pietermaritzburg, he joined SAP on 14 March 1973 at the advanced of age of 33. After his basic training he was posted to Mountain Rise on 11 June 1974. He would then serve under the command of the legendary Captain Bob Sewpersad. It was then, whilst I was a Sergeant that I became acquainted with this resilient, respectful and disciplined member. I was amazed by his exceptional ability. Whilst Sunker was still a Constable and stationed at Mountain Rise, he walked daily to the Magistrate's Court, a distance of more than 5 km, 1 hour travelling time each way and back with a bundle of case dockets under his arm, throughout despite extreme weather conditions. He never utilized State transport as the availability of motor vehicles was sparse in those days due to cost factors. On 18 June 1990 he was transferred to Plessislaer as a Sergeant. Later he was posted to Loop Street where he completed the National Police Diploma whilst over 50 years old and became eligible for promotion to commissioned rank, i.e., that of Captain only if he possessed a Matriculation Certificate which he did not possess. He successfully completed Matric in 1993 at the advanced age of 53 years old. I was amazed that he is still an active member of the Divine Life Society of SA. Sunker at this late age has obtained several certificates in Hindu Studies from various Institutions and is still busy with other Hindu Studies. He is an active member of a Satsang Yoga group. It soon became evident that he was not resting on his laurels in his retirement. Sunker successfully completed a 6 weeks Sewing Course at the Sivananda Skills Centre on 28 March 2013. 217 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
Successfully completed a Certificate in Hindu Studies at The Ramakrishna Centre in 11 May 2015. Certificate in Bhagavag Gita Studies - The Ramakrishna School in 23 April 2016. He successfully obtained a Certificate in Relegious Educare which he wrote on 30 July 2016. He also walked the Fire at the local Temple. Colonel Logan Govender - Captain is a loyal stalwart member of The Retired Police Officers Social Club, Pietermaritzburg. He attends every meeting and it is always a pleasure to have him amongst us. He is still very respectful and a disciplined person. Sunker will celebrate his 84th birthday on the 7th of November 2021. We congratulate and wish him well on his milestone birthday. Sunker bhai you have done us proud. We salute you, Sir. Logan Govender
• Contribution by Colonel Naleen (Jiles) Maharaj I served as a student whilst working with Sergeant Sunker in 1983. He was fearlessly protective over all his students. He patiently taught us police work and preached good manners as a father would to his sons. He instilled discipline in us and led by example. He was ever so caring and went the extra mile by providing us tea bags, sugar and a kettle from his home so that we could refresh ourselves whilst at work. He is a deeply religious person. He moulded us into good police officers for which I am very grateful. I salute you Captain Sunker for the role you have played in my all-round life and pray to the Lord to grant you many more years of good health and service to Him. Naleen Maharaj Media Clipping
218 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
LETTERS | BRIEWE • Jaco N Steenkamp Good day, I am researching my family tree and came across the Nongqai online documents. What a pleasant surprise to find the extensive wealth of articles about the SA security forces. I want to thank you for putting in the time and effort in capturing these stories and the details. There isn’t a better way to capture these stories and share it worldwide for the future generations. After reading the article about Maj Gen FMA Steenkamp in Volume 12 – 2B, I would like to make contact with Dr Willem P Steenkamp as I think he might have information on the Steenkamp family that will help me in completing my family tree and help with some family details. Can you please provide his email address or forward this email to Dr W Steenkamp? Thank you for your help and kind regards, Jaco N Steenkamp Tauranga, New Zealand
• Another JJ Naude' I am trying to trace the service records of a relative of mine. Unfortunately, the DOD Archives do not appear to have a service record for him. This got me wondering whether his WW1 record is simply missing/misplaced or whether he maybe wasn't in the Army but rather the SAP. The only references I have to his military service is that "Sgt J J Naude', POW & I Camp, Fort Napier” is listed as next-of-kin on two of his son's WW1 attestation forms in 1917. Unfortunately, I know very little about him except that he was born in the eastern Cape in 1862, was a Forest Ranger near King Williams Town in 1887, moved to the ZAR in the 1890s and was living in Pretoria before WW1. I assume he was involved in guarding internees and PoW at Fort Napier during WW1. Were the SAP involved in this? Is so, how does one find a WW1 police service record? If not, it would be great to know which army units were involved, as I can then follow another line of enquiry, by getting someone to check the "naamlysten" i.e. WW1 medal rolls for those units to see if he pops up there. Any help appreciated Regards Mark Naude
219 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
POLISIEDAS Japie de Jager Hy skryf: “Goeiedag. My vriend ek soek inligting oor hierdie embleem. Kan dit SAP Musiekgroep wees ?”
MEDALS GEN KLEINHAUS Paul du Preez Made contact with Tom Gouws, RE the Generals medals. Interesting story as to how they came onto the market. We are going to arrange an in person handing back in the near future. Could be a nice ‘feel good story’ for the Nongqai. I will keep you posted. Hello Oom Hennie. Hope you are well. I am in JHB and will hopefully be able to hand over Gen Kleinhaus’s medal to his daughter tomorrow. I hope to meet Tom Gouws at Grand Central Airport before I fly back. Will make sure we take some pics and get the story of the medals for you. Hi Oom Hennie. Have handed over the Medals to Tom Gouws. He took some photos and will send them to you with the back story and a nice photo of the General. Interestingly he brought along the Generals medal bar and it matches exactly except for the fact that there is a SOO on the medal bar Apparently, he stood in as acting commissioner on a few occasions.
220 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
NAWOORD Dr. Willem Steenkamp
GRATIS e-BOEK OOR DIE SAP-VEILIGHEIDSTAK Hierdie maand (betyds vir die lekkerlees-dae van die somervakansie), het NONGQAI ‘n spesiale e-boek uitgawe gepubliseer oor die Veiligheidstak van die SAP. Dit handel veral met die historiese konteks van Suid-Afrika se interne konflik tussen 1960 – 1994, en die SAP-VT se belangrike rol daarin. Dit verduidelik die motiewe en operasionale doktrines van die strydende partye, en gee ook statistiek om aan te toon wat die relatiewe skaal was van die konflik. Veral fokus dit op wie “just cause” aan sy kant gehad het, en waarom daar nou weer op oud-lede van die SAP-VT gefokus word, met dreigemente van vervolgings. Daar bestaan in die media ‘n “enkele storie” oor die SAP-VT. Dis ‘n stereotipe, eensydige uitbeelding. Maar weet u kinders en kleinkinders wat die werklike verhaal was? Hierdie e-boek is ‘n bydrae om aan hulle ‘n feite-gebaseerde begrip te gee. Dis heeltemal gratis – u kan die skakel om dit af te laai na hartelus deel, per e-pos of enige elektroniese boodskapstelsel soos WhatsApp of Messenger. Die boek is grondig nagevors en maak veral gebruik van die ANC se eie statistiek (soos bv. aan die WVK verskaf) en die analises en menings van navorsers wat self ANClede of simpatiseerders was, sodat ons nie van vooroordeel of “vals nuus” beskuldig kan word nie. Dit gee dus baie bruikbare skietgoed waarmee die eensydige uitbeelding van die SAP-VT (en van die Veiligheidsmagte / die destydse regering / die Afrikaner in die algemeen) wat die “enkele storie” so stereotiep voorhou, weerlê kan word. ‘n Bêre-boek vir maklike latere opsoek van bewyse, en ook ‘n boek wat namens u kan praat met die nageslag, op ‘n manier wat hulle die geheelprent sal laat verstaan. Dit is gebaseer op data en op logika, en vir die eerste keer word die hele prent met al sy (dikwels verswygde) waarhede behoorlik bymekaar getrek en verduidelik. Om dit dienlik te maak vir alle gehore, is dit volledig in Engels geskryf – familie en vriende oorsee sal dit ook nuttig vind. As u of u nageslag wil weet wat werklik gebeur het, en veral waarom, dan is hierdie Kersgeskenk van ons aan u en u mense, ideale leesstof vir die somervakansie.
Om die e-boek af te laai, KLIK HIER
221 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
SLOT | END
222 Nongqai Vol 12 No 12 – SSVR No 5 - (Johan Mostert)
