NONGQAI VOL 12 NO 7 by Hennie Heymans, Nongqai Publications

NONGQAI VOL 12 NO 7

NONGQAI

CONTENTS

READ: MAIDEN AUNT CANADA HOIST ON HER OWN PETARD AGAIN: Glenn Babb

INHOUDSOPGAWE | CONTENTS 6 – VOORWOORD: Genl-maj Bart Vosloo 8 – ELEKTRONIESE BEDIENING: Koot Swanepoel

BUITELANDSE SAKE 9 - DEPARTEMENT VAN BUITELANDSE SAKE SE ROL AS LID VAN DIE DESTYDSE RSA INTELLIGENSIE-GEMEENSKAP: Dr WP Steenkamp 25 - HOOFSTUK 1: EX AFRICA SEMPER ALIQUID NOVI (so ‘n bietjie humor…) (Uit Afrika, altyd iets nuuts). WP Steenkamp

34 - MAIDEN AUNT CANADA HOIST ON HER OWN PETARD AGAIN: Glenn Babb (Continued on page 4)

NONGQAI VOL 12 NO 7

KONSTABEL IS GEEN MATROOS! ‘N PARADERING EN SKROBBERING VOOR DIE DISTRIKSKOMMANDANT: HBH

(Continued from page 3)

58 - 1929: SAP DUNDEE: BEGELEI OORSKOT VAN BOERE GESNEUWEL TE TALANA: Nico Moolman 60 - 1933: SWAP: SUIDWES-AFRIKA: Aankoms: Dr. en mev. DG Conradie: Nico Moolman 69 -1935: SWAP: KAMEELPATROLLIE 70 - 1902: THE POLICE IN THE ORANGE RIVER COLONY | DIE POLISIE IN DIE “ORANGE RIVER COLONY” 72 - CAPE MOUNTED RIFLES 74 - 1991: DK-WELKOM: Kol Johan van Rooyen: Sasolburg 74 - 1922: THE RED REVOLT ON THE RAND 75 - DIE SUID-AFRIKAANSE POLISIE EN INTERNASIONALE SKAKELING: 1913—1994 89 - ‘N VERSUGTING: DIE POLISIE IS SOOS ‘N MINNARES IN ‘N POLISIEMAN SE LEWE: Al jou tyd is tot die beskikking van die staat ..... HBH 92 - DIE STILSWYE BRING ONRUS (Naam weerhou)

Ambassador Glenn Babb

POLISIEGESKIEDENIS| POLICE HISTORY 39 – HERINNERINGE: Dr Leon Wessels 41 – Genl Johan van der Merwe 43 – CORP CORNELIUS VERMAAK (SAP): David Biggins

PETRUS

48 - DIE VYF-SENT SAAKDOSSIER: Kolonel Wynand Schoeman 50 - HA HAFFAJEE: STALWART POLICE OFFICER CELEBRATES HIS 66th BIRTHDAY: Col Logan Govender 52- VROEË 70'S: TYD WEER VIR BIETJIE HUMOR: IDUTYWA (TRANSKEI): Brig Fanie Bouwer 53 - DIE POLISIE IN DIE HOF: Mnr PC Swanepoel 56 - ‘N KING’S REST-STORIE: ‘N

93 - KOMMENTAAR: Brig Fanie Bouwer 93 – KOMMENTAAR: Kol Louis Langenhoven: SAP Kliniese Sielkundige 96 - KOMMENTAAR oor die inhoud van die stuk getiteld: ‘n Versugting: Die Polisie – Soos ‘n selfsugtige minnares in ‘n polisieman se lewe: Dr Coert Mommsen 98 - U “VERSUGTINGE”-ARTIKEL: MY REAKSIE, AS SEUN VAN ‘N SAP-VT BEVELVOERENDE GENERAAL: Dr Willem Steenkamp 102 - PROJEK VERITAS: ÓNS HET DIE NUWE SUID-AFRIKA MOONTLIK GEMAAK — ‘N TROTSE HISTORIESE PERSPEKTIEF: Dr Willem Steenkamp 109 - KNOW YOUR RIGHTS AS A COM-

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 5)

Frans Bedford-Visser

(Continued from page 4)

147 - WO2 | WW2: PHOTOS: Nico Moolman and Colouring by Tinus Le Roux

PLAINANT 109 – POLICE DOG: SAUER 110 - PHOTO: COL ROBERT BURNS-BEGG, KC: COMMISSIONER TRANSVAAL POLICE: Steve Seargent (Scotland)

SECURITY BRANCH VEILIGHEIDSTAK

111 - WRAAK EN GEHEUE: OUDSERSANT JOAO RODRIGUES: Brig Fanie Bouwer 112 - AHMED TIMOL: THE PROSECUTION OF JAN RODRIGUES (VI) James Myburgh & Jeremy Gordin on the deeply flawed basis of the NPA's murder case against the former police clerk 119 - REFLECTIONS ON THE TIMOL CASE: Jeremy Gordin 124: PRESS RELEASE: APARTHEID ERA VICTIMS FAMILY GROUP (AVFG)

SA RAILWAYS POLICE SPOORWEGPOLISIE

POLICE INTERNATIONAL 153 - METROPOLITAIN POLICE LONDON: Positive Discrimination (Mail on Line) 153 – GREEK BORDER POLICE (Mail on Line) 158 - UK: BORDER POLICING (Mail on Line)

WE WILL REMEMBER 159 - SOUTH AFRICANS COMMONWEALTH WAR CASUALTIES BURIED ACROSS THE WORLD: PART FORTY-ONE: By Captain (SAN) Charles Ross (SA Navy Retired) 161 - NO GRAVE, BUT THE SEA: HOW THE COMMONWEALTH WAR GRAVES COMMISSION COMMEMORATE THOSE THAT HAVE NO GRAVE, BUT THE SEA – PART THREE AND LAST: By Captain (SAN) Charles Ross (SA Navy Retired) 165 – SAPS MEMBERS KILLED

126 - THE RESPECTED SOUTH AFRICAN RAILWAY POLICE: Carl Vieira 127 – WATER POLICE: CAPAE TOWN: GEMSBOK: SAR MUSEUM 128 - REMINISCENCES OF A RAILWAYS POLICEMAN: Keith Blake 129 - SPOORNET: MAIN LINE | HOOFLYN: THEUNISSEN: Jacque & John Wepener

MILITARY HISTORY| KRYGSGESKIEDENIS 134 - JIMMY SMITH MEETS PRESIDENT PAUL KRUGER: Pam Beck 140 - INDIANS IN THE ANGLO BOER WAR BOOK: PERSOONLIKE VRIENDSKAPPE BOERE & RUSSE: Wessel Oosthuizen & Nico Moolman

166 - HULDEBLYK AAN LUIT-GENL. HENNIE WESTRAAT DEUR GENL. JOHAN VAN DER MERWE 168 - HULDEBLYK: GENL. MAJ. DAAN HUGGETT: Lt.genl. Johan Ferreira 169 - LT GEN IAN GLEESON (SADF): Col Brian Adams 169 - LT-GENL MIKE BESTER: Ambassadeur CF Jacobs 170 - BRIG LOUIS SAUER: Lt Barry Taylor (Thailand)

NAWOORD 172 – Nawoord: HBH 173 – Slot | End

144 - TWEEDE WÊRELDOORLOG | SECOND WORLD WAR: Jennifer Bosch & NONGQAI VOL 12 NO 7

Genl-maj Bart Vosloo

‘n Groot getal Suid-Afrikaanse burgers verlang sekerlik na die dae van die SA Polisie terug, wat wet en orde met trots en toewyding kon toe pas. Daar is ‘n verlange in die gemeenskap dat wetstoepassing net weer moet geskied en uitgevoer word soos in die tyd van die SA Polisie en voor die koms van die SA Polisiediens. Soos bekend het die SAP verskeie eenhede gehad soos bv. die veiligheidstak. Hierdie spesiale eenhede is saamgestel uit die beste en betroubaarste

lede in die SA Polisie. Al hierdie eenhede is na 1994 geleidelik ontbind en van vergeet. BEHALWE die veiligheidstak. Die laaste 20 jaar is verskeie veldtogte van stapel gestuur om die veiligheidstak verdag te maak en te diskrediteer. Die veiligheidstak word voorgehou as moordenaars, martelaars van aangehoudenes, menseregte skenders en alles wat ondermynend en verdrukkend is. Aan hierdie wanbegrip en verdraaide propaganda het die media lustig NONGQAI VOL 12 NO 7

deelgeneem, saam met ‘n koor van organisasies. Al is die korrekte feite en realiteite aan die media weergee. Die werklikheid is dat die veiligheidstak deur landswette verplig was om die staat se soewereiniteit teen ondermynende bedrywighede, soos vervat in die wet op binnelandse veiligheid, wet op die onderdrukking van kommunisme, wet op oproerige byeenkomste, hoogverraad, sedisie en wet op terrorisme moes be(Vervolg op bladsy 7)

skerm. Hierdie wette deur die staat daar gestel moes die veiligheidstak getrou aan sy eed, toepas en uitvoer. Dit het die veiligheidstak met groot onderskeiding gedoen. Sodoende is die staat en sy burgers beskerm en beveilig. Die veiligheidstak is ook met die taak belas om ons land teen terroriste insypeling en gepaard gaande terreur aanvalle te beskerm. Deur hierdie optrede van die veiligheidstak is baie burgers se lewe gespaar en infrastruktuur beskerm teen die verwoesting wat beplande sabotasie sou inhou. Ongelukkig het die ANC van die begin 1980’s hulle begin toelê op ‘n gewapende stryd en intimidasie en moord op plaaslike swartmense om hul doel van sogenaamde bevryding te bereik. Dit het die SA regering en die SAP gedwing om in dieselfde munt ons land en sy inwoners te beskerm. Gevolglik is teenterrorisme eenhede uit die

geledere van die veiligheidstak en ander spesialis eenhede saamgestel om die gevaar te bekamp. Om bondig te wees. Die veiligheidstak het sedert die laat sewentiger jare en tot 1993 ‘n enorme rol gespeel om stabiliteit in SA te verseker en ‘n klimaat vir vreedsame onderhandelings tussen die SA regering en die ANC te baan. Hierdie eerbare dienslewering van die veiligheidstak word nooit deur die media erken nie. Hulle fokus net op enkele geweldsvoorvalle wat uit Vlakplaas se lede se noodsaaklike optrede voortspruit. Ek sluit af met enkele opmerkings oor die waarheids en versoenings-kommissie. Nadat ek afgetree het, het enkele oud-swart lede van die veiligheidstak te Bloemfontein en Oudtshoorn my ingelig dat ondersoekers van die WVK navrae by hulle gedoen het om inligting te bekom oor

NONGQAI VOL 12 NO 7

beweerde vergrype van die veiligheidstak waar ek bevel gevoer het. Die swart lede het elkeen sonder meer die ondersoekers na my op Oudtshoorn verwys, met die opmerking: “Gaan voer ‘n onderhoud met generaal Vosloo in Oudtshoorn en kry die regte waarheid by hom”. Die ondersoekers het nooit by my uitgekom nie, want hulle het nooit in die waarheid belanggestel nie. NS. Dan moet ek nie vergeet van die vrouepolisie in die veiligheidstak nie. Hulle het n ontsettende belangrike rol in gevalle van observasie, agtervolging, uitoorlê taktiek, klandestiene geselsies met verdagtes, administrasie, werf van beriggewers en vele meer, gespeel. Hulle rol kan nooit vergeet word nie. BART VOSLOO

GENADE Pastoor Koot Swanepoel Die genade van God aan die mensdom geopenbaar deur die volmaakte en afgehandelde werk van Jesus aan die kruis, is die mees wonderlikste en vrymakende nuus wat die mensdom ooit kan hoor, en tog is die inhoud van die boodskap van genade vir baie mense ‘n moeilike saak om te aanvaar. Genade maak nie sin nie! Eendag het ‘n goeie vriend van my op ‘n mannekamp, God se genade aan ‘n klomp manne probeer verduidelik. Een ouerige man staan toe op en sê; “Maar dan maak genade nie sin nie.” Dit was die raakste en mooiste beskrywing van genade wat ek nog gehoor het. Philip Melanchton het gesê: “ Dit is veel beter om in verwondering voor die misterie van die Drieeenheid te buig, as om dit te probeer begryp.” Ek dink dieselfde geld vir genade. Genade maak nie sin nie, veral nie vir dié wat onder die wet is, of aan die wet vashou nie. Nog minder dié wat aan tradisie vashou. Hoekom nie? Want die wet bring oordeel en straf, en genade daar teenoor, bring vergifnis en vryspraak. Toe Jesus voor Pilatus gebring is deur die Jode, (Johannes 19) kon Pilatus niks teen Jesus kry wat hom skuldig maak aan enige misdryf nie. Vers 6 (b) “want ek vind geen skuld in hom nie.”

“Ons het ‘n wet” verklaar die Fariseërs en Sadduseërs, maar hulle het nie Jesus nie! Johannes 1 v. 17; “die genade en die waarheid het deur Jesus Christus gekom.”

“Die Jode antwoord hom: Ons het ‘n wet en volgens ons wet moet Hy sterf,…..”

NONGQAI VOL 12 NO 7

DEPARTEMENT VAN BUITELANDSE SAKE SE ROL AS LID VAN DIE DESTYDSE RSA INTELLIGENSIE-GEMEENSKAP Dr WP Steenkamp Die rol van die destydse Departement van Buitelandse Sake binne die toentertydse SuidAfrikaanse intelligensie-gemeenskap is seker vir meeste Nongqai-lesers die mins bekende van die rolle gespeel deur die vier permanente lede van daardie gemeenskap. Die permanente vier gedurende die tagtigs was die SAP-VT (Veiligheidstak van die SA Polisie), die Afdeling Militêre Inligting van die SA Weermag (AMI), die Nasionale Intelligensiediens (NI) en dan die Departement van Buitelandse Sake (DBS). Voor die konsolidasie van die polisiedienste het die SA Spoorwegpolisie ook ‘n saakmakende rol gespeel, en van tyd-tot-tyd – soos deur relevansie gedikteer – is ander instellings soos die Gevangenisdiens by spesifieke vergaderings van die Koördinerende Intelligensie-komitee (KIK) betrek, bv. in die jaarlikse evaluasie van Nelson Mandela se voortgesette aanhouding. [Soms is dept. van onderwys en opleiding ook betrek – skoolstakings en dies meer] Hierdie artikel het dus as oogmerk om die sluier ietwat te lig oor wat die DBS in daardie kritieke tye bygedra het tot nasionale veiligheidsbesluitneming – wat was sy rol en funksie, en hoe is dit aangepak? As aptytwekker, laat mens hier ter inleiding net maar sê dat die DBS se algemene siening van die bedreiging en oplossings, myns insiens korrek in ‘n resente boek beskryf is as een van “Siamese tweeling” wees met die vertolkings wat NI voorgestaan het, maar meer daaroor later. Soos wat die AMI-manne verbonde aan die SA Leër die bynaam “bruinskoene” gehad het, is die DBS-diplomate die “laventel”-manne genoem. Aan die een kant was dit omrede hulle gewaande pierewaaier-bestaan in die buiteland (gesien deur Jan alleman as synde nie veel meer doen nie as uithang by skemerkelke en diplomatieke

funksies). Die ander rede vir dié bynaam was die “kleur” van hulle voorkeur-oplossings, nl. purperlaventel, wat dan sou versinnebeeld “alle opsies anders as die gebruik van geweld”. Die mees impakvolle DG van Buitelandse Sake gedurende daardie krisis-jare, Neil van Heerden, het bv. voor die Waarheidsen Versoeningskommissie soos volg getuig, in antwoord op ‘n vraag oor oorgrens-optrede wat die Veiligheidspolisie die nag van 19/20 Desember 1985 teen ANC-lede in Lesotho geloods het: “Vraag: ...the Department of Foreign Affairs, you weren't known as the "lavender boys" for nothing.” NPvH antwoord: “…I found myself in precisely that position many times, where people would threaten and say: ‘With this information in front of us, are you really prepared to still want to come with the 'lavender' proposal?’ And our - it could only have been our position, the answer was always ‘Yes, yes’.” (Die “lavender proposal” van DBS in hierdie geval was die sluit van die grens met Lesotho en terugstuur van hulle arbeiders, ten einde die Lesotho-regering te beweeg om self van die ANC -lede binne hulle grense ontslae te raak, as alternatief vir ‘n gewapende aanval ter uitwissing van daardie ANC-lede). Om die rasionaal agter Buitelandse Sake se tipiese “laventel”-insette te begryp, is dit nodig om eers te verstaan wat die DBS se rol en funksie was binne die raamwerk van die intelligensiegemeenskap. Voorts ook nodig om kennis te hê van die basiese werking van ‘n diplomatieke

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 10)

(Continued from page 9)

diens binne die konteks van die internasionale konvensies en gebruike wat die gedragsnorme daarvoor neerlê, soos bv. met betrekking tot immuniteit van diplomate. In hierdie artikel sal ek graag eerstens vir u só ‘n fondasie van essensiële kennis probeer gee, sodat u dan self u eie waardering kan maak van wat ek vervolgens dan met u sal deel oor die DBS se insette en bydraes tot besluitneming in veral daardie kritieke jare van die tagtigs. Voor ek egter begin om uiteen te sit wat DBS se lynfunksies en inset was – m.a.w., dit wat hom ‘n permanente lid van die Intelligensie-gemeenskap gemaak het, net eers ‘n bietjie persoonlike agtergrond oor my eie “dienlikheid” om ‘n artikel van hierdie aard by te dra. Eerstens, akademies gesien, was die fokus van my doktorale studie in die Politieke Wetenskap (wat uitgeloop het op die graad D. Litt. et Phil.) die verstaan van die intelligensie-funksie se plek en rol binne die besluitnemingskringloop van enige politieke stelsel. Dus kan ek DBS se rol en funksie interpreteer teen hierdie konsepsuele verwysingsraamwerk. Tweedens, kom ek uit ‘n familie wat nóú betrokke was by die destydse intelligensie-gemeenskap, en dit vanuit verskillende hoeke – my oorlede vader, genl. Maj. Frans Steenkamp, was hoof van die SAP-VT, en ek self het my nasionale diensplig en Staatsdiens-beursverpligtinge afgewerk by NI, oor sewe jaar heen, waar ek o.a. hoof was van die SWA-vertolkingslessenaar en later (as stafoffisier vir die Hoofdirekteur: Navorsing) direk betrokke was by die redigering van gekoördineerde [nasionaal vertolkte] intelligensie-produkte vir die Staatsveiligheidsraad en kabinet. Na afhandeling van hierdie beurs- en diensplig-verpligtinge, het ek eers gesorg dat ek toelating verkry het as prokureur (my ander akademiese “been” is die regte). Daarna, gegewe die moeilike tye wat die land in die tagtigs beleef het, het ek aangesluit by DBS, waar ek vir meer as ‘n dekade gedien het. As diplomaat was ek o.a. eerste sekretaris in Parys, toe hoof van diplomatieke opleiding gedurende die oorgangsjare na ‘n volledige demokrasie, en

uiteindelik die Nuwe Suid-Afrika se eerste ambassadeur in sg. Swart Afrika, met residensie in Libreville (Gaboen) en met verantwoordelikheid ook vir betrekking met vyf ander lande digby die ewenaar in Wes-Afrika, tewete Kameroen, Tsjaad, die Sentraal-Afrikaanse Republiek, Ekwatoriaal-Guinee en Sao Tome & Principe. Dus, soos ons op Engels sê: been there, done it. Die oorsprong van buitelandse dienste in Suider-Afrika Maar waar het Suid-Afrika se diplomatieke diens begin? Die DBS self is op 1 Junie 1927 daargestel as die “Department of External Relations”, aan die hand van die besluit geneem tydens die Britse Ryk se 1926 imperiale konferensie van regeringshoofde (soos vervat in die Balfour-verklaring waarvan ons almal op skool geleer het), waarkragtens die internasionale status van die “blanke” kolonies sou verander na “dominiums” (vrygeweste). Hierdie statusverandering is bekragtig met die Statuut van Westminster van 1931, wat die Britse Commonwealth (gemenebes) daargestel en aan Suid-Afrika, Kanada, Newfoundland, die Ierse Vrystaat , Australië en Nieu-Seeland elk gelyke en afsonderlike internasionale statuur gegee het as diè van die Verenigde Koninkryk self – voor 1927, gedurende die koloniale fase, is die Unie van Suid-Afrika se buitelandse betrekkinge bedryf deur die Britse Foreign Office. Boererepublieke Die daarstel van die DBS as staatsdepartement in 1927 was egter nie die begin van eie diplomasie op Suider-Afrikaanse bodem nie. Beide die Vrystaatse en Transvaalse republieke het bv. reeds in 1864 die Geneefse Konvensie oor norme vir oorlogvoering onderteken. Die Transvaal / Suid-Afrikaanse Republiek het na die 1e AngloBoereoorlog formeel ‘n diplomatieke diens daargestel wat onder die Staatsekretaris (die belangrikste amp naas diè van Staatspresident) ressorteer het. Die eerste diplomaat/staatsekretaris was Dr. Willem Johannes Leyds, wat in 1888 sy amp

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 11)

(Continued from page 10)

aanvaar het maar in 1896 dit moes neerlê weens gesondheidsprobleme wat hom genoodsaak het om na Europa te reis vir behandeling; hy het vervolgens in 1898 die eerste (en enigste) gevolmagtigde ZAR-gesant in die buiteland geword, gebaseer in Brussel, met verantwoordelikheid vir betrekkinge met die Europese moondhede en die VSA – ‘n posisie wat hy deur die 2e Anglo-Boereoorlog heen beklee het. Leyds is in 1898 as ZAR-staatsekretaris opgevolg deur die oud-president van die Vrystaat, F.W. Reitz (wat self vroeër weens gesondheidsredes as OVS-president moes bedank, maar gelukkig genoegsaam herstel het dat hy tot die broederrepubliek se regeringsdiens kon toetree). Reitz en Leyds (tesame met staatsprokureur Jan Smuts) was ‘n kundige, gedugte span i.t.v. die bevorder van die Boererepublieke se saak oorsee. Beide Smuts en Reitz het in Brittanje studeer gehad en het dus die VK se mag en kwespunte deeglik geken. In Europa en die VSA bv. was die bevolking en media oorweldigend aan die kant van die Boere (veral die Iers-Amerikaners) en word dit bv. aanvaar dat Brittanje sy aansprake op Samoa laat vaar het ten gunste van die VSA, uit vrees vir Boere-vordering met die Amerikaners – só is dit bv. deur Amerikaners gesê: the Boers won us Samoa. (Ongelukkig was die VSAstaatsekretaris van daardie era, John Hay, ‘n geswore Anglofoob en elitistiese snob verblind deur die Britse geldmag, sodat hy alle amptelike toenadering tot die Boere-republieke streng teengestaan het). Die einde van die 2e Vryheidsoorlog het uiteraard ook die einde van die ZAR se diplomatieke diens beteken, alhoewel Dr. Leyds voortgegaan het om welsynsondersteuning oorsee vir die Boerefamilies te werf en ook die stoflike oorskot van Pres. Paul Kruger in 1904 vergesel het, van Switserland terug na die Transvaal. DBS en die kantoor van die Eerste Minister Na sy stigting in 1927, tot en met die premierskap van adv. J.G. Strijdom, het die DBS direk onder die kantoor van die Unie se Eerste Minister geval,

met die personeel gesetel in die Uniegebou. Hierdie direkte toegang en gevolglike skyn van spesiale statuur het die destydse diplomate gedurende daardie jare al ‘n beeld-probleem onder mede-staatsamptenare besorg (iets nogal algemeen om die wêreld heen). ‘n Staaltjie wat vertel word en waarvoor ek nie kan instaan vir die letterlike waarheid daarvan nie, alhoewel dit hierdie beeld-probleem goed illustreer, is dat van die toentertydse “laventel”manne glo die gebruik ontwikkel het om soggens op die Uniegebou se trappe te drentel, in afwagting op die aankoms van eerste minister Smuts, om hom dan glo met buig en handewringing te groet met “Goeiemôre eerste minister / Goeiemôre veldmaarskalk”. Dit het glo aangehou totdat Smuts hom op ‘n dag glo so vervies het dat hy hulle sou toegesnou het: “Ja, goeiemôre julle k@kke”. [Smuts en die oktrooi van die VN – belangrik vir DBS – ons sal later meer hieroor uitbrei] Die eerste Suid-Afrikaanse Buitelandse Minister was adv. Eric Louw (1955), opgevolg in 1963 deur dr. Hilgaard Mulller, wat gedien het tot en met die aanstelling van mnr. RF (Pik) Botha in 1977. Pik Botha, wat tot die demokratiese oorgang in 1994 minister was van buitelandse, was op daardie stadium die langs-dienende buitelandse minister in die wêreld. Benewens die era direk onder die eerste ministers, het die “ou” SuidAfrika dus slegs maar drie ministers van buitelandse sake gehad oor ‘n periode van meer as vier dekades, met veral Pik Botha wat ‘n duidelike stempel sou afdruk i.t.v. die vorming van ‘n groep amptenare om hom (die sg. “Washington Mafia”) en die bepaal van prioriteite – waaromtrent meer later. Die historiese evolusie van diplomatieke dienste in die internasionale arena Die funksies van formele diplomasie bedryf oor baie eeue uitkristalliseer. Dit het gegroei uit die behoefte van regeerders om gesaghebbend en vertroulik te kan skakel met hulle eweknieë in die

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 12)

(Continued from page 11)

buiteland, sonder dat daar enige twyfel kan wees oor die volmag van die gesant om namens sy regering te praat en boodskappe te ontvang. Daarom is ‘n “buitengewone en gevolmagtigde ambassadeur” (om die amptelike titel soos steeds in gebruik, te siteer) in eie persoon die direkte verteenwoordiger van sy staatshoof, by wyse van ‘n persoonlike aanstelling gemaak deur die staatshoof self. Die ambassadeur word vervolgens geakkrediteer tot die staatshoof van die gasheerland by wyse van ‘n geloofsbrief in naam van en onderteken deur daardie staatshoof. In die vervloë verlede was dit die algemene gebruik van konings om hulle direkte familie as ambassadeurs aan te stel. ‘n Ambassadeur as persoonlike gesant van sy staatshoof (m.a.w., die amp is nie net maar ‘n staatsdiens-rangskaal nie) staan dus i.t.v. protokol baie hoog op die amptelike voorranglys. In die VSA byvoorbeeld, kom ambassadeurs direk na die dienende president en vise-president, speaker, voormalige presidente en visepresidente en hoofregter. Dienende VSAambassadeurs (in hulle lande van akkreditasie) vul dus die 8e kategorie in die VSA se voorranglys, dus bo die Secretary of State (11e) en ander kabinetslede (19e kategorie), en aansienlik bo die hoofde van die verskillende verdegingskomponente en die Chairman of the Joint Chiefs, wat in die 53e kategorie val. Hierdie skema is verteenwoordigend van prakties alle lande se voorrang-protokol. Wanneer ‘n Suid-Afrikaanse ambassadeur bv. aan boord gaan van ‘n SA Vloot-vaartuig of dit verlaat, moet dit elke keer met volle seremoniële eer geskied: dus die ambassadeur moet aan boord / aan land “gefluit” word met ‘n erewag, en sou die ambassadeur met die vaartuig reis, is dit protokol dat die kaptein sy kajuit aan die ambassadeur afstaan om te oornag (in terme van wedersydse goeie verhoudinge, is dit egter tipies dat die ambassadeur die aanbod van die hand sal wys en die 2e in bevel se kajuit sal aanvaar). 1815: Kongres van Wenen

betrekkinge is die eerste keer gestandaardiseer in 1815 deur die Kongres van Wenen. Dit is in 1928 opgevolg deur die Konvensie van Havana oor diplomatieke personeel, en uiteindelik in sy moderne vorm gekodifiseer deur die Weense Konvensie van 1961, wat reeds deur 192 lande ratifiseer is. Twee jaar later is dit opgevolg met die Weense Konvensie oor Konsulêre Betrekkinge (die verskil tussen diplomatieke en konsulêre betrekkinge is dat eg. tussen state is, bedoel om interstaatlike regering-tot-regering skakeling te fasiliteer, terwyl konsulêre betrekkinge gaan om die stuur-land se behoefte en vermoë om praktiese op-die-grond hulp en bystand te verleen aan sy burgers in nood, wat hulle op ‘n gegewe moment in die gasheerland mag bevind; daar kan dus slegs een ambassade in ‘n gasheerland wees, normaalweg in daardie land se hoofstad of hoofstede, met dan ‘n hele aantal konsulate, gewoonlik in die belangrikste handel/hawestede en toerismesentrums). Hoe werk ‘n ambassade? Dit is eeue gelede reeds ingesien dat, vir ‘n ambassadeur om sy rol te kan vervul, sy persoon, perseel, voertuie en kommunikasies deur die gasheerland as absoluut onaantasbaar respekteer moet word. Soos gesê, vorm hierdie norme en sg. “immuniteite” die kern van die Weense konvensies oor diplomatieke en konsulêre betrekkinge. Daarom bv. word die perseel en struktuur van die kanselary (die tegniese naam vir die gebou waarin die ambassade gehuisves word) plus die ampswoning of residensie van die ambassadeur, regtens beskou deel te wees van die grondgebied van die land wat die ambassadeur stuur, al val dit binne die grondgebied van die gasheerland (gewoonlik in die hart van hulle hoofstad). Daarom mag polisie- of veiligheidsmagte van die gasheerland slegs die kanselary of ampswoning betree op uitdruklike uitnodiging van die ambassadeur, en mag die diplomatieke sak met amptelike korrespondensie nie deur die gasheerland oopgemaak of mee ingemeng word nie. ‘n Geakkrediteerde diplomaat mag ook nie (Continued on page 13)

Die

norme

vir

die

voer

van

diplomatieke NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued from page 12)

strafregtelik in die gasheerland vervolg word nie, sonder dat die ambassadeur namens sy regering daardie diplomaat se immuniteit uitdruklik opgehef het (wat die rede is waarom sommige lande se minder korrekte diplomate parkeer net waar hulle wil). Dis belangrik om te weet dat alle ander diplomate verbonde aan ‘n diplomatieke missie, ongeag hulle departement van oorsprong, hulle voorregte en statuur ontleen aan die feit dat hulle deel van die ambassadeur se sg. “gevolg” is; daarom is die ambassadeur ook oorhoofs in bevel van elke afdeling verteenwoordig binne die missie, nie net van die buitelandse sake-komponent nie – ingeslote bv. die kantoor van die militêre attaché of die oorgeplaasde personeel van ‘n intelligensiediens. Dit beteken nie dat ‘n ambassadeur gaan inmeng in die dag-tot-dag interne bestuur van sulke komponente nie, maar hy mag te enige tyd ingryp as só ‘n komponent of lede daarvan, bv. dinge sou doen wat die bilaterale verhoudinge met die gasheerland mag skaad. Die kantoor-hoofde van hierdie komponente sal dus ten nouste skakel met hulle ambassadeur om vooraf klaring te kry vir delikate aangeleenthede, en hulle dien ook op die missie se komitee van afdelingshoofde. In dieselfde sin sal die ambassadeur bv. die militêre attaché konsulteer oor en betrek by militêre aangeleenthede wat op sy weg as ambassadeur mag kom, net soos met bv. die landbou-attaché oor aangeleenthede binne dié se kundigheidsveld. Omrede die ambassadeur die spilpunt is waarom die hele ambassade regtens wentel, word daar vooraf by die gasheerland aansoek gedoen vir “agrément” (formele instemming) vir sy/haar aanstelling. Die gasheerland mag dit weier, as hulle nie die spesifieke persoon as ambassadeur wil hê nie – alhoewel dit in die praktyk slegs by hoë uitsondering gebeur. Die rasionaal agter hierdie gebruik is weer eens dat daar wedersydse vertroue moet wees in die persoon van die gesant wat belangrike vertroulike boodskappe tussen die twee staatshoofde getrou moet oordra. Die ambassadeur se diensaanvaarding in sy amp, geskied tegnies op

die datum waarop die gasheer-staatshoof hom/ haar formeel ontvang vir die seremonie van oorhandiging van die ambassadeur se geloofsbrief (letters of credence – sien die voorbeeld hierby ingesluit) waarin die staatshoof wat die ambassadeur gestuur het, sy eweknie van die gasheerland in die fynste diplomatieke taal versoek om asseblief volle geloof en vertroue te hê in alles wat die ambassadeur in naam van die stuur-staatshoof aan hom mag kommunikeer. Alle ander personeel van ‘n missie word by aankoms in die gasheerland, eerstens formeel deur die ambassade se protokol-afdeling aan daardie land se diplomatieke diens se protokolafdeling “verklaar” (d.w.s., aangemeld). Dit geskied ten einde hulle behoorlik te kan registreer en sodat hulle hul diplomatieke identifikasiekaarte, voertuig-nommerplate ensomeer kan kry. Gebruiklik word oorgeplaasde lede van ‘n stuurland se siviele intelligensie-agentskap nie teenoor die buitewêreld as enigiets anders as “gewone” diplomate identifiseer nie – hulle verskyn dus op die “diplomatieke lys” van die dept. van buitelandse sake asof deel van die DBS se eie diplomatieke kontingent van die ambassade waaraan hulle verbonde is, met normale diplomatieke range soos 3e sekretaris, 1e sekretaris ens. Sulke intelligensie-personeel word egter addisioneel ook in hulle professionele kapasiteit teenoor die gasheerland se intelligensie-instellings verklaar, omrede hulle hoof-taak by die ambassade, skakeling is met daardie gasheer intelligensie-instellings. Koverte insamelingsoperasies in gasheerland Dit is ‘n goue reël dat sulke verklaarde intelligensie-personeel verbonde aan ‘n ambassade, nie binne die gasheerland koverte insamelingsoperasies behoort te onderneem nie. ‘n Intelligensie-offisier verbonde aan die ambassade in Parys, sal dus bv. as sy belangrikste taak hê om overt met die Franse intelligensiedienste te skakel, en sekondêr om koverte operasies / agente in bv. Italië te bestuur. Een van die krities-belangrike funksies wat ‘n departement van buitelandse sake vervul vir die ander lede van die intelligensie-gemeenskap, is

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 14)

(Continued from page 13)

dus om aan hulle die “veilige hawe” infrastruktuur van die ambassades te bied vanwaar hulle hul skakel-taak met hulle buitelandse eweknieë kan uitvoer. Militêre Attachés Die militêre kontingent verbonde aan ‘n ambassade word tradisioneel openlik as sodanig identifiseer, met die korresponderende militêr/ diplomatieke titels – ook omrede hulle hooftaak amptelike skakeling is met die gasheerland se militêre instellings en hulle ‘n belangrike openbare seremoniële verteenwoordigingsrol vervul aan die sy van die ambassadeur. Dit is bv. gebruiklik dat, by belangrike funksies soos die vier van die stuurland se nasionale dag, die senior militêre attaché in volle seremoniële uniform by die ingang direk langs die ambassadeurspaar sal staan, om gaste te verwelkom. SA Polisie en SA Polisiediens (Hedendaags het die SA Polisiediens ook offisiere wat in sleutel-ambassades geplaas is om daar met die gasheer-polisie te kan skakel en inligting uit te ruil oor bedreigings soos bv. internasionale dwelmhandel). Wat is konsepsueel die rol van ‘n tradisionele diplomatieke diens, i.t.v. die intelligensiefunksie? Ambassadeurs en hulle “gevolg” is enersyds die amptelike “tong”, en andersyds die goedgeplaasde “oë en ore” van die stuur-regering in die buiteland. Hulle lynfunksie is dus tweeledig. As gevolmagtigde “tong” dra hulle gesaghebbend die stuur-regering se boodskappe langs amptelike diplomatieke kanale oor aan die regering van die gasheerland. As “oë en ore” ontvang hulle eerstens die gasheerland se amptelike boodskappe en sien toe dat dit veilig en vinnig aan die eie regering oorgedra word. Tweedens volg die diplomate die openlikwaarneembare algemene gang van sake en manifestasies van openbare mening in die gasheerland, vir rapporteer aan die eie regering.

Dit is veral hierdie funksie van die amptelike, overte “oë en ore” wees wat maak dat oor die wêreld heen, lande se departemente van buitelandse sake tradisioneel deel vorm van hulle intelligensie-gemeenskappe. Dit is só omrede die begrip “intelligensie” nie net te make het met inligting wat kovert, dus in die geheim, bekom word nie. Dit slaan op alle inligting, hoe ook al bekom, wat (na dit behoorlik vir betroubaarheid evalueer en kundig vertolk is) vir nasionale besluitnemers kan help om die mees optimale veiligheidsbesluite te neem. In die moderne tyd van media-saturasie en die internet is dit onteenseglik só dat prakties 90% van die inligting wat vir nasionale veiligheidsbesluitneming benodig word, goedkoop en sonder risiko overt ingesamel kan word: die sogenaamde “ope insameling”. As hierdie ope insameling oor buitelandse bedreigings goed en reg gedoen word deur die beroepsdiplomate, beteken dit dat die intelligensiedienste wat op die koverte insameling van geheime inligting gemik is, al hulle aandag en middele kan fokus op die inwin van daar klein maar uiters belangrike persentasie van sleutel-inligting wat vyande probeer geheim hou en wat dus spesiale koverte insamelingsmetodes en tegnologie vereis om dit te bekom. In die konteks van die tagtigerjare was dit dus die DBS se rol in die intelligensie-gemeenskap van die “ou” Suid-Afrika om die amptelike standpunte van buitelandse regerings, sowel as die overtwaargeneemde tendense in die buiteland (soos relevant vir die veiligheid en voorspoed van die RSA), in die nasionale besluitnemingsdebat in te dra. VN Rol van DBS – Hier het ook baie inligting vorendag gekom – ek dink bv. aan die kataklismiese gevolge na Sharpeville. Boodskappe van oorlog en vrede: Kuba soek ‘n vreedsame skikking in SWA/Angola ‘n Goeie voorbeeld van die belang van sulke sleutel-inligting wat deur die DBS diplomatieke

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 15)

(Continued from page 14)

kanale “uit die perd se bek” as die amptelike standpunte van ander regerings ontvang is, was die Kubaanse uitreik in Februarie 1988 na SuidAfrika om ‘n formele gesprek aan die gang te kry ren einde die konflik in SWA/Angola te probeer beëindig. Wat gebeur het was dat Fidel Castro van Kuba (wat sy magte eers uit die botsings met die SAW aan die Lomba-rivier gehou gehad het) toe op 15 November 1987 tydens ‘n noodvergadering – ten einde die MPLA-regering te red van ‘n militêre katastrofe – besluit het op ‘n tweeledige, baie aktivistiese militêr/diplomatieke strategie. Dit het enersyds behels die open van ‘n tweede, konvensionele militêre front in die suid-weste van Angola teenoor Ovamboland met die massiewe ontplooiing daar van Kuba se beste militêre eenhede, insluitende die elite 50e divisie, en gelyklopend daarmee, ‘n formele diplomatieke uitreik na Suid-Afrika en die VSA om vredesonderhandelinge aan die gang te kry. Ter uitvoering van Castro se opdrag om dringend uit te reik na Suid-Afrika, het die Kubaanse missie by die Verenigde Nasies se hoofkantoor in New York, in Februarie 1988 ‘n DBS-diplomaat verbonde aan SA se VN-missie, dr. John Maré, telefonies genader vir ‘n gesig-tot-gesig ontmoeting. Dit is insiggewend dat die Kubane van Maré kennis geneem gehad het a.g.v. ‘n toevallige ontmoeting wat hy op ‘n skemerkelk in November 1987 gehad het met ‘n besoekende Kubaanse vise-minister van buitelandse sake. Ambassadeur Leslie Manley, toe hoof van SA se VN-missie, het só ‘n ontmoeting goedgekeur, op voorwaarde dat Maré ‘n kollega, Chris van Melle Kamp, saamneem as getuie. Die partye het in die Barclay Intercontinental-hotel in New York ontmoet en die Kubane het dit duidelik gemaak dat hulle ‘n kanaal wil skep vir die onderhandel van ‘n vreedsame beslegting van die Angola-oorlog. Van Melle Kamp het in oorleg met amb. Manley en Pretoria die kontak verder uitgebou (Maré se dienstermyn in New York het ondertussen verstryk gehad) en tesame met

voelers wat deur die Kubane en die USSR uitgestuur is via die VSA en selfs die premier van die Duitse deelstaat Beiere, het die uiteindelik suksesvolle vredesondergandelinge onder die voorsitterskap van die Amerikaanse adjunkminister van buitelandse sake vir Afrika, dr. Chester Crocker, daaruit voortgevloei. Mens kan jouself met reg afvra: as daar nie soiets was soos ‘n Suid-Afrikaanse diplomatieke missie in New York nie – sou die Kubane hulle bereidwilligheid om realisties vir vrede te onderhandel (na meer as ‘n dekade van gevegte), met dieselfde geloofwaardigheid kon kommunikeer het? As daardie diplomatieke inisiatief nie gelyklopend met die ontplooi van die nuwe militêre front gekommunikeer was nie, wat sou die kanse gewees het dat Suid-Afrika die nuwe front as ‘n ondubbelsinnige aanduiding van die bedoeling om SWA binne te val sou gesien het, en dus voorspring-operasies (soos die beplande Ops Hilti) sou geloods het wat op ‘n volskaalse konvensionele oorlog met uiteindelik selfs kernwapens, kon uitgeloop het? Benewens amptelike kanale, ook informele kanale beskikbaar vir diplomate as “oë en ore” Soos pas gemeld, het dr. John Maré se kontak met die Kubane begin a.g.v. ‘n toevallige ontmoeting tydens ‘n skemerkelk-funksie. Diplomate die wêreld oor is gewoonlik van hulle land se knapste, bes-opgeleide amptenare. Daar is dus ‘n professionele begrip vir mekaar se taak, ongeag die feit dat julle “vyande” mag wees. Wat die nimmereindigende diplomatieke “partytjies” aan diplomate bied (waarvoor mens gou genoeg hartlik sat word – diplomate werk seker van die langste ure van enige staatsamptenare) is die geleentheid om informeel boodskappe oor te dra en tydig ‘n gevoel te kry vir tendense, bedreigings en moontlikhede. Hierdie “sosiale geleenthede” word gewoonlik ook bygewoon deur die plaaslike elite vanuit die media, akademiese en besigheidskringe, en dis merkwaardig hoe graag mense vir ‘n ambassadeur dinge wil vertel wat hulle glo vir hulleself belangrik / ingelig sal laat lyk. Moet dus

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 16)

(Continued from page 15)

Krygkor nie die skemerkelke en besigheidsetes afskryf as ‘n bron van inligting nie, want al dra dit nie ‘n amptelike seël nie, is dit tog eweseer inligting wat “uit die perd se bek” uit kom. [Dis ook waar beïnvloeding geskied en bronne gekweek kan word.] Dit is tipies ook die verantwoordelikheid van die diplomatieke diens om ‘n oog te hou oor wat aangaan onder die meningsvormers in die gasheerland. Binne die DBS moes elke missie daagliks bv. ‘n media-verslag saamstel en na Pretoria deurstuur, waarin die inhoud van mediadekking wat die RSA gekry het, saam met die prominensie en volume daarvan, saamgevat en vertolk is t.o.v. tendense (word dit bv. meer krities, minder krities). Dit was ook die taak van die missies om te skakel met, en te rapporteer oor die invloed wat uitgegaan het van ander plaaslike meningsvormers in “civil society” soos die kerke, vakunies, akademici ensomeer. Hierdie stroom van amptelik- en informeelgekommunikeerde inligting sowel as die produk van ope insameling, is daagliks van die missies na Pretoria deurgestuur waar dit dan deur die hoofkantoor-lessenaars verwerk is in geëvalueerde intelligensie-verslae. Hierdie verslae is gesirkuleer na die ander lede van die intelligensie-gemeenskap, asook terug na die missies in die buiteland (DBS moes nie net besluitnemers tuis op hoogte hou nie, maar uiteraard ook sy eie missiehoofde oorsee, sodat lg. op die hoogte kon bly van wat in Suid-Afrika en oorsee aangaan – vir enige DBS-ambassadeur was een van die belangrikste momente van sy dag die aanland van die daaglikse intelligensieverslag op sy rekenaar-skerm). Hierdie konstante stroom van DBS-insette oor amptelike en semi-amptelike standpunte, plus overt-ingesamelde ope inligting, was ‘n uiters belangrike matriks van wat in die buiteland jeens Suid-Afrika aan die kook was, waarteen die ander lede van die intelligensie-gemeenskap se koverte en tegnies-bekomde inligting in perspektief gesien kon word.

Die DBS-insette het veral groter tendense kon identifiseer, waarskynlike reaksies antisipeer, en nuanses uitlig. ‘n Praktiese voorbeeld van hoe genuanseerd ‘n gasheerland se buitelandse beleid dikwels kan wees: met die VNwapensanksies teen Suid-Afrika, het Frankryk sigself genoodsaak gevoel om met fanfare te gelas dat die groot Krygkor-kantoor in ‘n blink gebou in een van Parys se westelike voorstede terstond gesluit moes word; terselfdertyd egter, het hulle die ambassade toegelaat om die Krygkor-personeel as diplomate te akkrediteer en binne die kanselary te huisves as die nuutuitgebreide “tegniese afdeling” van die ambassade, sodat Frankryk se lukratiewe wapenhandel met Suid-Afrika buite die openbare oog (en dikwels via die diplomatieke sak) kon voortgaan... DBS-opleiding Wat sy diplomatieke personeel betref, was DBS bevoorreg om knap jongmense te kon lok wat meesal oor nagraadse kwalifikasies beskik het. Hierdie “kadette” se opleiding was geskoei op die MBA-model – m.a.w., dit het nie net gegaan om wat jy geweet het nie, maar ook oor wat jy prakties met daardie kennis in die werklike lewe kon doen. Die sillabus wat ek in die vroegnegentigs as hoof van opleiding bestuur het, het vakke soos internasionale reg, ekonomie, kommunikasiekunde en die intelligensiefunksie ingesluit – ja, die kadette is volledig opgelei oor wat hulle rol m.b.t. die intelligensie-funksie is, hoe ope insameling en evaluasie/vertolking geskied (bv. t.o.v. bron- en inligtingsklassifikasie i.t.v. die bekende internasionale sesledige letter/syfer skema, soos dat die bron se betroubaarheid bv. as “B” tipeer word en die inligting as ‘n “3”), asook wat die rol en funksies is van ander lede van die intelligensie-gemeenskap wat aan buitelandse missies toegevoeg word, soos bv. personeel van NI en AMI. Die normale patroon van buitelandse plasings vs. diens op hoofkantoor, was vir DBSdiplomate dat hulle drie of vier jaar aan ‘n missie in die buiteland verbonde sou wees, gevolg deur

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 17)

(Continued from page 16)

ongeveer twee jaar terug op ‘n hoofkantoorlessenaar, voor hulle weer uitgeplaas is. DBS in gasheerlande Die diplomate se inskakeling by die plaaslike gemeenskap in die gasheerland, in hulle gefokusde werkshoedanigheid maar ook bloot net vir hulle alledaagse lewensbehoeftes en buurskap, is ook belangrik in die vorming van hulle insig m.b.t. wat in daardie land en sy internasionale dampkring aan’t woel is. Binne die missie se organigram is elke diplomaat sy spesifieke verantwoordelikheidsveld opgedra (bv. die kerke, plaaslike vriendskapsverenigings, ‘n segment van die media, vakunies soos die polisie -bond) waarbinne die diplomaat kontakte moes kultiveer en waarvoor hy bv. van ‘n onthaalbegroting voorsien is. Pro-SA vriendskapsverenigings was ‘n belangrike vermenigvuldiger van kontak, wat waardevolle insigte opgelewer het om die braaivleisvure aan huis van ons diplomate daar in die vreemde. In hoofsaak was hierdie skakeling met sg. “civil society” invloedsgroepe soos die media, kerke, polisie-verenigings (as synde self lid van ‘n IPAfamilie, was ek bv. in Parys verantwoordelik vir die kontak met die Franse chapter van die IPA – die International Police Association) eerstens gerig daarop om hulle positief te beïnvloed. Deur die skep van gesonde werksverhoudinge selfs met persone “aan die ander kant” van die ideologiese draad en dikwels werklike vriendskappe wat uit hierdie kontak voortgevloei het, kon Suid-Afrikaanse diplomate egter ook belangrike insigte vorm en relevante inligting bekom oor die “groter prent” waarbinne die Koue Oorlog-stryd om Suider-Afrika sigself afgespeel het. Deur daadwerklik in die gasheerland te woon en werk (soos onderskei van bv. deurreis op vakansie) kon diplomate ‘n goed-gefundeerde gevoel ontwikkel vir die openbare mening daar m.b.t. gebeure in Suider-Afrika, en hoe dit die beleid van die gasheerland se regering sou impakteer.

families het sulke insig help bring – dit was bv. vir ons in Parys opvallend dat die Suid-Afrikaanse kinders in die internasionale skole van nature maats gemaak het met die ander kinders van Derde Wêreld “sonskynlande” eerder as met bleek Europese kinders, sodat (amptelike regeringsboikotte ten spyt) hierdie Afrika- en Asiatiese kinders en hulle families huisvriende geword het. Hierdie “expats” was meesal toonaangewende sakelui, en ook dus goeie kontakte. DBS se intelligensie-insette: wat was die “laventel”-opsies wat voorgestaan is, en waarom? Wanneer met die wysheid van terug-kyk analiseer word of die destydse DBS die buitelandse reaksies op gebeure in Suider-Afrika reg vertolk en antisipeer het, dan is die antwoord ondubbelsinnig “ja”. Hierin is DBS merendeels deur die Nasionale Intelligensiediens se vertolkings ondersteun – vandaar dat die twee instellings as “Siamese tweeling” beskryf is m.b.t. hulle sienings. Die debatte wat binne die destydse intelligensie-gemeenskap gevoer is, was nie soseer of DBS/NI reg was in hulle vertolkings en waarskuwings nie, maar eerder watter gewig aan die buitelandse dimensie (wat dikwels baie amorf voorgekom het) gegee moes word, soos teenoor die baie konkrete, onmiddellike lewensbedreiging wat die plaaslike gewapende stryd vergestalt het, beide t.o.v. die SWA/Angola grensoorlog en die binnelandse terreur-bedreiging van die tyd. Die eerste belangrike antisipering wat DBS en die destydse BSV (as voorganger van NI) duidelik reg gekry het, was hulle voorspelling in 1975 tydens die loods van die SAW se Operasie Savannah, die militêre inval in Angola, dat die VSA sou kop-uittrek en die SAW / SA-regering alleen met die gebakte pere sou laat. Dit is harde geskiedenis dat dit die korrekte vertolking van die internasionale werklikheid van die tyd was, en die Suid-Afrikaanse magte was gevolglik genoodsaak om terug te trek – wat die eensmalige “ballon van onoorwinlikheid” wat ons tot op daardie stadium omgeef gehad het, geprik en die vyand se moraal (Continued on page 18)

Selfs jou kinders se

skoolmaats en dié se NONGQAI VOL 12 NO 7

anomalie. [Indië was al in 1947 onafhanklik waarna onafhanklikheid onvermydelik was!]

(Continued from page 17)

enorm opgebou het. In wese was DBS en NI die twee lede van die intelligensie-gemeenskap wat die beste geplaas was om die internasionale magsbalans-matriks waarbinne Suid-Afrika hom bevind het, korrek te vertolk, en dus te verstaan wat die hefbome was wat die internasionale gemeenskap teen SuidAfrika sou kon inspan. Kortom, waar ons werklik gestaan het in die magsbalans, as dinge rof sou begin raak. [Wat was die rol van ons militêre attachés – hulle wat met die VSA-weermag in Washington geskakel het – kon hulle nie ook voorsien het dat die VSA sou onttrek nie?] Tot en met die vroeg-vyftigerjare was die geldende werklikheid in Suid-Afrika, nl. van ‘n blanke minderheid wat bewind gevoer het oor ‘n nie-blanke meerderheid, die internasionale norm. Europese kolonialisme is gesien as die natuurlike orde van dinge. Die Tweede Wêreldoorlog het egter die Europese moondhede van hulle militêre mag en wil om koloniale oorloë te voer gestroop, sodat hulle bloutjies geloop het in die vryheidstryde wat in bv. Algerië en Vietnam uitgebreek het, en in die konflik oor die Suezkanaal. Voorts het Hitler se brutale rassisme gelei tot ‘n totale renons wat in die Westerse publieke mening gevorm het oor rasse-onderdrukking en bygevolg kolonialisme, want rassisme is beleef as die kern-oorsaak van die matelose lyding wat die oorlog meegebring het. Daar was dus ook nie die openbare wil in die Weste om die koloniale orde te bly regverdig of in stand te probeer hou nie. Derdens het die oorlog die USSR op die wêreldtoneel laat verrys as militêr die 2e supermoondheid – een met ‘n ideologiese sendelingdrang om sy wêreld-visie op alles en almal af te dwing, en wat dus ideologies en strategies geesdriftig was om sg. oorloë van nasionale bevryding in die kolonies aan te blaas. Die gevolg was dat die Weste in die laat vyftigs en sestigerjare met alle haas begin de-kolonialiseer het en dat Suid-Afrika eensklaps beweeg het van deel van die norm wees, na ‘n historiese

Die val van die Caetano-bewind in Portugal was die laaste Afrika-domino voor die Wit Suide, en alle aandag sou nou toegespits wees op die uitwis van hierdie oorblywende historiese anomalie. Hierdie tendense was miskien nie dadelik so sigbaar, gesien vanaf Suid-Afrikaanse bodem nie (waar die lewe relatief soos voorheen voortgegaan het), maar vir die DBS met sy direkte buitelandse blootstelling was dit voor-die-handliggend. Dit was ook vir DBS en NI duidelik wat Suid-Afrika se werklike posisie was in die relatiewe magsbalans van kragte wat teen die land ingespan sou kon word – veelvuldige kragte oor die ekonomiese, kulturele, sport- en self wetenskapsterreine heen, om nie eens van wapen-sanksies te praat nie, wat Suid-Afrika op die lang duur nie in sy internasionale isolasie sou kon weerstaan nie. Die dilemma was tweeledig: enersyds het SuidAfrika homself in die konteks van die Koue Oorlog voorgehou as ‘n Westers-demokratiese bastion teen die kommunisme – maar dan wou die SAregering nie die essensie van ‘n Westerse demokrasie, nl. gelyke stemreg vir almal, implementeer nie. Tweedens is binne DBS besef dat kommunisme nie die enigste bedreiging was nie (en in die laat tagtigs het dit vir DBS/NI al hoe duideliker geword dat die USSR aan’t wankel was); die ander groot politieke bedreiging was die sleutel-rol wat die nie -blanke stem in verkiesings binne die belangrikste van al die lande op die aardbol, die VSA, begin speel het – en die implikasies daarvan vir VSApolitici se beleidsformulering teenoor die Wit anomalie aan die suidpunt van Afrika. Met die verbrokkeling van die Oosblok was daar dus in DBS/NI se opinie, ‘n eenmalige geleentheidsvenster vir die aanspreek van die wortel-oorsaak van die konflik, nl. die ontsegging van volle demokratiese regte, by wyse van selfgedrewe onderhandeling. Hierdie geleentheidsvenster het saamgeval met die intree van ‘n algemene ontnugtering binne

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 19)

(Continued from page 18)

Suid-Afrika met die opsie van steun op streng binnelandse veiligheidsoptrede en militêre mag om die bestaande orde staande te probeer hou. Die vlaag van groeiende binnelandse onrus en die onregeerbaar maak van belangrike areas, het die inherente beperkinge van die polisie se vermoë om onbepaald met brute mag orde te bly afdwing, duidelik uitgelig (wat onderstreep is deur die SAP-VT se eie voorleggings al in Maart 1987 aan die regering, dat dringend na onderhandeling beweeg behoort te word omdat die stryd eerstens ‘n politieke een is wat net staatkundig opgelos kan word, en tweedens omdat politici nie die illusie moes hê dat die “dun blou lyn” ewig en altyd staande sou kon bly nie). Die militêre opsie se beperkinge is uitgelig deur die skaakmat in Angola vroeg in 1988 rondom die Tumpo-driehoek (Cuito Cuanavale) toe die Kubane uiteindelik besluit het om FAPLA se verdedigingslyne te versterk, plus dan die onverwagte ontplooiing deur Fidel Castro van ‘n konvensionele tweede front teenoor Ruacana in die suid-weste van Angola – ongeag die SAW se belegging in kernwapens, missiele en gevorderde artillerie, wat kennelik nie as voldoende afskrikmiddel gedien het nie. Die derde oorweging wat binnelandse opinie erg begin impakteer het, was die nadelige gevolge wat die ekonomiese en kulturele dwangmaatreëls teen die land reeds toe tot gevolg gehad het gekoppel aan die wete dat dit slegs maar die hefaan was van wat kon voorlê. [Ons was ook nie as ‘n legitieme regerings beskou nie – eerder as ‘n minderheidsregering.] DBS se sg. laventel-opsies was gebaseer op ‘n goeie insig in hierdie magsrealiteite. Dit was egter allermins ‘n benadering van boedel-oorgee. DBS het bv. baie hard saam geveg in die stryd teen die internasionale sanksies, en al sy talente en infrastruktuur hiervoor gebruik. Dit is nie algemeen bekend watter sleutel-rol DBS gespeel het in die bedryf van heelparty van die belangrikste sg. sanctions-busting projekte soos “Blue” en “Grail”, wat uiters gesofistikeerde

finansieringsoperasies was, opgestel in jurisdiksies soos Lichtenstein en die Kanaaleilande. Dis ook nie algemeen bekend welke suksesse DBS gedurende die isolasie-jare in Afrika behaal het met ekonomiese projekte wat deure help oopmaak het na sleutel-leiers soos pres. Omar Bongo van Gaboen. In lg. se tuisprovinsie is bv. ‘n model-beesplaas bedryf en is ook gehelp met die uitvoer van hulle mangaan). Op Bioko-eiland in Ekwatoriaal-Guinee is nog ‘n model-beesplaas bedryf hoog in die nek tussen twee vulkane, die enigste plaaslike bron van rooivleis in daardie tropiese landjie. Dit het mannemoed gekos om in daardie isolasie-jare in ‘n plek wat na die Spaanse koloniale ontruiming so gehawend gelaat is soos Bioko-eiland, daardie voorposte te gaan beman, midde-in endemiese malaria en sonder plaaslike toegang tot behoorlike mediese sorg, slegs maar met jou radioverbinding met Pretoria en die hoop dat ‘n noodvlug betyds sal opdaag om jou of jou vrou te ontruim, indien nodig. (Ek onthou goed hoe ek in later jare, toe reeds as ambassadeur van die Nuwe Suid-Afrika, tydens my eerste ampsbesoek aan Bioko onthaal is in hulle staats-gastehuis – wat ons vroeër vir hulle gebou gehad het – op ‘n ontbyt slegs maar van Coca-Cola, kondensmelk en die droë ronde broodjies wat as katkoppe bekend was, synde al voedsel wat in die hoofstad se mark beskikbaar was, na óns die geld gegee gehad het vir een van hulle amptenare om darem íéts te gaan soek om te eet; dáár was bepaald niks van die pierewaaier -bestaan waarvan diplomate in die buiteland altoos verdink is nie). Ook wanneer dit oorgrens-operasies van die veiligheidsmagte gegeld het, was buitelandse sake se posisie nie simplisties een van moreelgesproke “anti-geweld” wees nie. Bepaald ook was dit nie ‘n geval van “kom ons doen liewers niks nie”. Dit was eerder ‘n kwessie van die werklike aard van die groter stryd verstaan, en dan afweeg wat die voor- en nadele van bepaalde opsies sou wees. Dit is vanselfsprekend dat die veiligheidsmagte, as gevolg van hulle taak, dit as noodsaaklik

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 20)

(Continued from page 19)

gesien het om ‘n terroris wat op die punt staan om ‘n terreur-daad te pleeg wat onskuldige mense se lewens kon eis, óf te arresteer, óf andersins te elimineer – en sou die terroris hom in ‘n buurland bevind, dan uiteraard was arres nie ‘n opsie nie en moes hy elimineer word, desnoods oorgrens en met geweld. Wat DBS en NI ingesien het, was dat die groter stryd uit-en-uit ‘n politieke een was, wentelend om die vorming van openbare mening binnelands en in die buiteland. Die beste voorbeeld van die vyand se werklike strategie was Vietnam, waar hulle die magtige VSA gedwing het om te onttrek deur sy eie militêre suksesse teen hom te gebruik in die monstering van binnelandse en buitelandse mening en nie deur die VSA militêr te probeer verslaan nie. Net soos tydens die grensoorlog in SWA/Angola, was die veiligheidsmagte in Vietnam se maatstaf vir hulle sukses, hoeveel van die vyand hulle ge-elimineer het (die sg. kill statistics). Wat nie daar of in SWA geredelik in ag geneem is nie, is dat elke “terroris” wat gedood is, iemand se broer / seun / ouer / vriend was. Die dood van een van jou eie, meegebring deur ‘n vreemde indringer van boonop ‘n ander ras is, het noodwendig verbittering en polarisasie tot gevolg gehad – presies soos deur die vyand beplan. Gevolglik, vir elke een wat gedood is, het veelvuldig meer vervolgens uitgewyk om by die stryd aan te sluit. Dit het perfek ingespeel in die romantiese prentjie wat die opposisie-media kwistig geskets het van die gewone burger, die klein mannetjie, wat moreel-geregverdigd opstaan teen die magtige onderdrukker; ‘n uitbeelding wat internasionale mening drasties teen die SuidAfrikaanse “rassiste” (en vroeër die Amerikaanse “imperialiste”) begin draai het en wat gevolglik vir politici, wat van skering en inslag die wêreld oor maar weerhane is, genoop het om al groter druk te begin toepas. Daar is nie tyd en spasie om hier in te gaan op elke geval waar die DBS binne die Koördinerende Inligtingskomitee [KIK] voorspraak gemaak het vir vreedsame opsies eerder as gryp na die wapen nie.

Die oorgrens-aanval binne Lesotho kort voor Kersfees 1985 wat reeds genoem is, is egter ‘n goeie voorbeeld van wat in werklikheid op die tafel gesit is. Die opsies wat DBS aan die hand gedoen het, was dat Lesotho deur amptelike kanale gewaarsku moes word dat, as hulle nie self van die ANC-teenwoordigheid binne hulle grense ontslae gaan raak nie, Suid-Afrika genoodsaak sal wees om sy grens met Lesotho te sluit en te gelas dat alle Lesotho-trekarbeiders terstond teruggestuur word. Enigeen wat bekend is met die realiteite van Lesotho, sal weet dat sulke stappe baie gou tot uiters ernstige onmin binne daardie land sou lei. Dit sou dan na alle waarskynlikheid die regering daar dwing om op te tree, of anders die risiko te loop om uit die kussings gelig te word, met ‘n nuwe regering wat dan sal doen wat Suid-Afrika redelikerwys vra. In die besondere geval, is hierdie strategie-debat voorgespring deur die feit dat die ie SAP-VT, op eie houtjie die aanval gelas het. Die voorsprongaanval was veronderstel om “ontoerekeningsvatbaar” uitgevoer te gewees het, deur “onbekende Lesotho-rebelle” dus sonder dat dit aan Suid-Afrika toegedig kon word. Daarvan het natuurlik dadels gekom, en ‘n yslike relletjie het by die VN losgebars, met die voorspelde negatiewe internasionale publisiteit en verdere verskerping van die internasionale druk teen die RSA. Dit is ‘n historiese feit dat die hardekwas-regering in Maseru iedergeval daarna tot ‘n val gekom het en vervang is deur nuwe leiding wat Suid-Afrika se punt ingesien het en gesorg het dat die ANCteenwoordigheid daar as steen-des-aanstoots verwyder is. Essensieel dieselfde het gebeur met Mosambiek, waar DBS se voorstaan van onderhandeling uitgeloop het op die sluit van die Nkomati-verdrag wat die ANC-teenwoordigheid daar hokgeslaan het. As mens nou die koste vergelyk vir SuidAfrika (in geld, bloed en aansien) om deur onderhandeling die Mosambiek-probleem op te

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 21)

(Continued from page 20)

gelos het, teenoor eers militêr die SWAPO-inAngola probleem te probeer oplos het, kan mens met reg vra watter strategie die beste Suid-Afrika se belang gedien het – die sg. laventelbenadering of die militêre benadering? Uiteindelik is die SWA/Angola kwessie tog wel ook deur onderhandeling besleg, maar eers na enorme koste en afkyk in die afgrond in van ‘n moontlike volskaalse oorlog – ‘n konvensionele uitputtingsoorlog. Een wat ons beperkte logistieke en lugvermoë ons op die lang duur nie sou toegelaat het om te wen nie, gegewe die internasionale knyp-aksies op veral ons lugmag se oorleefbaarheid teen gesofistikeerde opposisie en op ons vermoë om wapentuig op groot skaal tydig te diens en te vervang, vir konvensionele aksies. Hierdie keuses van strategiese opsies het geensins gesuggereer dat DBS die krygsvaardigheid en moed van die SuidAfrikaanse soldaat enigsins betwyfel het nie – dit kan met reg gesê word dat die Bos-oorlog een was waar ons jong manne die gevegte gewen het, maar waar ons strategies die oorlog verloor het. Bloot omrede dit, vanweë sy essensieel politieke aard, nooit as sodanig op die slagveld besleg is, of ooit werklik sou kon word nie. Hierdie analise wil ook nie probeer voorgee dat DBS al-wys of altyd reg was in sy vertolkings en in sy prioritisering nie. Dit is ‘n geldige kritiek dat Buitelandse Sake onder Pik Botha en sy “Washington Mafia” groep van amptenare wat hy om hom geskaar het, die strategiese belang van betrekkinge met Afrika nie behoorlik na waarde geskat het nie (hulle was in hoofsaak gefokus op bande met die Westerse alliansie, sonder genoegsame ag daarop dat die Amerikaners en Europeërs se beleidsposisies jeens Suid-Afrika insigself sterk beïnvloed is deur die standpuntinnames deur die Afrikane). As u belang stel om meer hieroor te wete te kom, kan u gerus die volgende artikel lees wat Glenn Babb, die baie knap destydse ADG-Afrika van die DBS, onlangs geskryf het oor min. Pik Botha (en waarmee ek uit eie ervaring grootliks saamstem, behalwe vir soms onnidig skerp taalgebruik): https://www.politicsweb.co.za/opinion/thehollowness-of-pik-botha

Slotsom Die destydse Departement van Buitelandse Sake se intelligensie-insette oor die laaste twee dekades heen van die “ou” Republiek is, by nabetragting, grootliks as korrek bewys. Dit het akkuraat vertolk dat die groter stryd waaring SuidAfrika gedompel is a.g.v. die na-oorlogse ommeswaai in internasionale publieke mening rondom rassisme en kolonialisme, essensieel ‘n politieke een was, waarin internasionale mening en buitelandse druk ‘n deurslaggewende rol sou speel – meer so as sukses op die slagveld (net soos wat die geval was in Vietnam en die ander “bevrydingstryde” wat in die vyftigs en sestigs gevoer is). DBS se inset binne die intelligensie-gemeenskap oor die tendense in die internasionale milieu, en die buitelandse reaksies wat op SuiderAfrikaanse gebeure / inisiatiewe antisipeer moes word, was dus kernbelangrik om balans en perspektief te gee aan die ander komponente se veiligheidsinsette wat merendeels korttermyn gerig was op die aktiwiteite op die grond hier ter plaatse. Die noodsaaklike langtermyn geheelprent, dit wat besluitnemers moes verstaan ten einde optimale besluite te kon formuleer, kon dus nie sonder die DBS-inset (gerugsteun deur soortgelyke vertolkings komende van NI) korrek interpreteer en aan die SVR / Kabinet oorgedra word nie. Soos ook maar die geval is in meeste ander lande (gedrewe deur ‘n mate van afguns?) kon die DBS-diplomate binne die groter staatsdiensopset nie ontkom aan die beeld-probleem dat hulle elitistiese, leë “laventel-mannetjies” sou wees wat altyd maar die maklike weg sou verkies, eerder as om te veg. Die moderne oorlewingstryd van nasies word egter eerder met die kop as met brute geweld besleg, en daar is nie ruimte vir illusies en bravade nie – soos wat die Nazi’s uitgevind het toe hulle Rusland binnegeval het, die Japanners met hulle aanval op Pearl Harbour, en die VSA met sy militêre avonture in Vietnam en Irak. In my eie ervaring van verskillende beroepsmilieu binne die destydse intelligensie-gemeenskap, was die DBS diplomate van die mees patriotiese,

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 22)

(Continued from page 21)

trotse Suid-Afrikaners wat jy kon hoop om te kry, wat onder uiters moeilike omstandighede SuidAfrika se saak in ‘n vyandige buitewêreld ten beste gestel het – soms in plekke waar min ander sou waag om te gaan woon en werk. Hulle het ook nie geskroom om die uitdagings van die tyd, soos internasionale sanksies, met slim projekte en professionele bedrewenheid te beveg nie (die toenmalige hoof van DBS se administrasie, die briljante en koelkop Evert Riekert, was een van die grootste bates in die vestiging van ‘n buitelandse infrastruktuur wat al die departemente wat oorsee moes dien, gebaat het). Ongeag die oppervlakkige persepsie dat dit by die diplomate aan fermheid en durf ontbreek het, was hulle intelligensie-insette in die kol en het hulle ook grootliks meegehelp om die ander komponente van die intelligensie-gemeenskap bloot te stel aan die realiteite van die buitewêreld, deur middel van die missies wat DBS oorsee bestuur het. Neil van Heerden Die diplomate van die DBS was gelukkig ook gereed om die onderhandelinge wat noodwendig die gewapende konflikte sou moes afsluit, met kundigheid en professionalisme te lei. Dit is bv. bekend dat Neil van Heerden, wat as DBS-DG hoof was van die SA-afvaardiging in die kritiesbelangrike onderhandelinge om ‘n volskaalse oorlog rondom SWA/Angola te voorkom en daardie konflik tot vrede te bring, as beroepsdiplomaat die hoogste agting geniet het – Chester Crocker het bv. van hom gesê: “He’s a damn good diplomat ... it’s true that he’s cool. He always manages to maintain an equilibrium of presence” en die toentertydse VSA ambassadeur in Suid-Afrika, William Lacy Swing, het Van Heerden beskryf as: “...one of the finest diplomats I’ve encountered in about thirty years in this business. He’s a diplomat’s diplomat. He has finesse as well as firmness and he’s a master of detail without ever losing sight of the big picture.”). Diplomasie is die kuns van die beste behaal uit die beperkte opsies wat realisties-gesien in

werklikheid beskikbaar is – dus nie om wensdenkery na te jaag nie. Dit bestaan daaruit om die groot prent en langtermyn-tendense te verstaan, geleentheidsvensters korrek te identifiseer, en ‘n werklikheidsgefundeerde begrip te hê nie net van die opposisie se sterk-en swakpunte nie, maar ook van jou eie, gesien binne die kille konteks van die ware magsbalans. Dat Suid-Afrika vreedsaam kon oorgaan daartoe om ‘n volwaardige Westerse-styl demokrasie te wees, gebou op die fondament van ‘n liberale regstaat (en nie as ‘n “peoples’ republic” geëindig het nie) is in geen geringe mate nie te danke aan die intelligensie-insette wat die DBS (en NI) in die tagtigerjare gelewer het. Dit was hierdie deurdagte, feit- en realiteit-gebaseerde insette, plus die voorbeeld van die suksesvolle onderhandeling van die RSA se onttrekking uit SWA/Angola, gekoppel met die geleentheidsvenster geskep deur die val van die USSR, wat die destydse SA-regering se vertroue gewen en die politieke leierskap gehelp het tot nuwe insigte, aanleidend daartoe dat hulle op die regte moment met nuwe beleidsinisiatiewe na vore gekom het, wat uitgeloop het op ons interngedrewe staatkundige onderhandelinge. As daardie onderhandelinge nie toe aangeknoop is nie – vra gerus uself nou af: waar meen u sou Suid-Afrika dan vandag gestaan het, en wat sou ons onderhandelingsopsies en -hefbome vandag kon wees, in die hedendaagse konteks van ‘n Biden-regering, Black Lives Matter en die steeds groeiende openbare haat-veldtogte teen die hele Europese koloniale erfenis en sg. “white supremacy”? Kommentaar HBH: • DBS het ook groot rol by die Tak Nasionale Vertolking gespeel (Sekretariaat van die Staatsveiligheidsraad), ook met opstel van die NIW, in korrekte vertolking van inligting. • DBS het ook op SWA/N - Angola grens diens gedoen by monitor-kommissie, met onttrekking van troepe • Die kiesers kies die regering, en destydse beleid was buitelands en binnelands onder nie-Blankes “onverkoopbaar” – kos mens soos FW de Klerk om na NI en DBS te luister en die nodige aanpassings te doen. [ ]

NONGQAI VOL 12 NO 7

VIR MEER OOR BUITELANDSE SAKE SE ROL, LEES ONS JULIE SPESIALE UITGAWE:

KLIEK HIER

NONGQAI VOL 12 NO 7

Tot my aangename verbasing het ek gesien dat dr Willem Steenkamp en ek beide leerlinge van die Hoërskool Dirkie Uys op die Bluff in Durban was. (HBH was die eerste polisieman van Dirkie Uys HS; Pers-foto van Lucia & Willem, wen-span van die landswye debatskompetisie vir hoërskole, 1971). NONGQAI VOL 12 NO 7

HOOFSTUK 1: EX AFRICA SEMPER ALIQUID NOVI (so ‘n bietjie humor…) (Uit Afrika, altyd iets nuuts). WP Steenkamp Die destydse Departement van Buitelandse Sake (“DBS”) is die onderwerp van die leidende artikel in hierdie Julie-uitgawe van Nongqai. Die kollig is op die DBS se rol as een van die vier permanente lede van die destydse intelligensie-gemeenskap (saam met die SAP-Veiligheidstak, die Nasionale Intelligensiediens en die SAW se Afdeling Militêre Inligting). Dus, weer ‘n leidende artikel vol van hogere ontledings van gewigte sake... Nou is dit só dat baie mense se indruk van die DBS en sy diplomate is dat hulle ietwat neus-innie -lug, sjampanje-innie-hand en kaviaar-innie-bek snobs was, wat op staatskoste die lekker lewe geniet het in al die glinster-plekke van die wêreld. Ons hier by Nongqai het onsself dus toe afgevra: wat kan die kwade sielkundige gevolg daarvan wees, as Nongqai bloot sou volstaan met die leidende artikel? Met so ‘n diepsinnige ontleding van die rol wat ons “laventel-manne” gespeel het in nasionale veiligheid-besluitneming? Natuurlik kan dit dan mos daardie gruwelik-lasterlike persepsie van ‘n klomp “sensitiewe seuns” wat die “hoë lewe” in verfynde milieus ingedrink het, net verder versterk! Of hoe...? (Waaraan Nongqai vanselfsprekend nie aandadig kan wees nie ). So, vir ‘n bietjie balans (en ligte vermaak) bring ons u nou ook hierdie aanvullende bydrae – hierdie einste een wat u tans onder oog het, en waarop u hopelik nou u waardevolle tyd gaan mors om dit te lees. Ek beloof dat elke sage hierin getabuleer, net so histories / histeries? waar is, as dié in die leidende artikel. Dit gryp terug na my eie eerstehandse ervaring, met baie nostalgie en waardering vir die besondere geleentheid aan my gebied en die eer my destyds aangedoen. Terug-grepe na my soms rare, maar altyd ware ervarings as Suid-Afrika se eerste ambassadeur na sg. swart Afrika, in die vroeg-middel negentigs. Die moderne spreuk van: “Uit Afrika altyd iets nuuts” kom ‘n baie lang pad, eers van die Grieke af (Aristoteles kwoteer dit reeds as ‘n sê-ding in algemene omgang in sy tyd) en toe later oorgeneem deur die Romeine, met die Ouer

Plinius wat dit kwoteer het in sy boek oor die diereryk – soos die Grieke, het hy dit positief gebruik in die konteks van dat Afrika altyd nuwe, interessante diere-spesies oplewer. Mettertyd is die oorspronklike (korrekte) Latyn – semper aliquid novi Africam adferre – verbaster na “ex Africa semper aliquid novi”. Dit het toe ook sommer ‘n ietwat smalende, negatiewe nuwe betekenis verwerf, wat slaan op Afrika as bron van rare maniere van dink en doen (dus nie meer beperk net tot sy natuurlewe nie). Maniere van doen (of nalaat om te doen) wat – gemeet met ‘n Eurosentriese oog – glo grens aan die abnormale, oftewel dan synde buite die norme van konvensionele, rasioneel-fatsoenlike optrede. Laat ek dadelik sê dat hierdie luimige oor-vertel van sommige van my meer memorie-ryke wedervaringe, geensins bedoel om smalend beoordelend te wees nie. So ook nie die gebruik van die Latynse titel as sulks nie (dis darem net ‘n eens te lekker een om te laat verbygaan, sonder om dit nader te trek vir ‘n relaas soos hierdie!). Die gebruik daarvan hier, is meer in die trant wat Aristoteles en Plinius dit gebruik het, met verwonderde waardering vir hoe anders onse geliefde Afrika is. Anders as die veredelde salonne van Europa waar buitelandse beleid huigelend en pretensieus geknoei word. Eg, aards en sonder tierlantyntjies. Gevorm, en in sy manier van manifesteer gegiet, deur dikwels nypende armoede en gebrek aan middele. Deur ‘n totaal ander kultuur-erfenis. Maar nogtans word altyd eerlik probéér. So dis met warmte in my hart vir mý Afrika en vir die voorreg wat my gegun was, wat ek hierdie staaltjies met u gaan deel. Sodat u kan sien dat ons diplomate darem nie almal net laventelhane was wat ons “linksliberaal” laat verlei het deur die blink liggies en gekunstelde argumente van ons Eerste Wêreldse eweknieë nie... Vir konteks: ek het wel die blink ligte van die noordelike halfrond reeds geken, voor ek vort is Wes-Sentraal Afrika toe, om my ambassadeurspos op te neem met residensie in Libreville,

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 26)

(Continued from page 25)

Gaboen. My blootstelling het ingesluit (in my NIdae) ‘n opleidingskursus by die (Wes)-Duitse geheime diens, die BND in München, en daarna London en omstreke. Vervolgens, as DBSdiplomaat, was ek eerste sekretaris by die ambassade in Parys, voor ek hoof geword het van Diplomatieke Opleiding in Pretoria. Toe, op 38-jarige ouderdom, die nominasie as ambassadeur na ses lande in “Afrika se sweterige armholte”: Tsjad bo in die Sahara (Frans & Arabies), Kameroen (Frans & Engels), die Sentraal-Afrikaanse Republiek (Frans), Ekwatoriaal-Guinee (swart Afrika se enigste exSpaanse kolonie), die Demokratiese Republiek van Sao Tome en Prinsipe (Portugees), en Gaboen (Frans). Hierdie eerste episode sal basies handel met die vlieg-ervarings van die “moet jy lag of huil-soort, beleef tussen Libreville en Bioko-eiland (deel van Ekwatoriaal-Guinee), waar ‘n baie brawe SuidAfrikaanse egpaar (my landbou-attaché en sy gade, Mike en Annerie le Roux) ‘n model-plaas hoog op in die nek tussen twee vulkane bedryf het. In episode #2 sal ons so ietwat die sluier lig oor van daardie boerdery-belewenisse (van ‘n definitief “nie-protokolêre” aard) wat ons daar ervaar het. Vandaar die verduidelikende kaart hierby – die plaas was so halfpad tussen die dorpies Luba en Riaba, by ‘n plekkie genaamd Moka; u kan ook sien hoe lê Libreville, Bata en Malabo teenoor mekaar:

Ons eerste dag in Libreville: Maar eers terug na die begin – my aankoms in Libreville. ‘n Maand of twee voor ek in Januarie 1993 daar geland het, het my voorspan reeds daar tydelik begin nes skop in die Hotel Intercontinental, om dinge soos tussentydse kantoor-akkommodasie, vervoermiddels en verblyfreëlings uit te sorteer. Ek was werklik bevoorreg om ‘n talentvolle span te gehad het – Kenny Pedro as Eerste Sekretaris (wat pas tevore as die DBS se junior diplomaat van die jaar aangewys was) met Hennie Riekert as adminman en konsulêre hoof (1e in sy opleidingsgroep). Ook my knap kode-dame, Vida Cloete, was eerste in haar opleidingsgroep. Ekself was darem ook ‘n klompie jaar te vore #1 in my opleidingsgroep, maar die feit dat sulke knap mense saam met my gestuur is, het my laat hink tussen twee moontlike verklarings – óf dat die regering hierdie eerste missie in “Swart Afrika” as baie belangrik beskou het en dus net die bestes wou stuur, of andersins dat hulle maar gewonder het oor hierdie jong ambassadeur van hulle, en dus versigtigheidshalwe die beste rugsteuning in plek wou plaas... Dit het toevallig so uitgewerk dat minister Pik Botha saam op die vliegtuig was toe ons op die aand-vlug van Johannesburg na Libreville vertrek het (hy en sy groep sou aanvlieg Europa toe) maar sy teenwoordigheid aan my sy het darem ‘n ekstra bietjie luister verleen, minstens in die oë van die Gabonese protokol wat daardie middernag vir my, my vrou Rina en ons drie jongelinge ingewag het. Ons is aanstons flink-vlot van die BBP-ontvangsaal weggevoer na die nabygeleë hotel toe, om darem ‘n uiltjie te kan knip voor die dagtaak eerlank sou begin. Natuurlik kon mens nie veel slaap nie – van blote nuuskierigheid – en toe die son daar op die ewenaar klokslag ses-uur sy kop uitsteek, was ons almal voor die vensters om ons nuwe omgewing te besigtig en sommer op die koop toe ons eerste tropiese donderstorm te beleef. Sowat van lower-ryke groen! Na ons ‘n baie lekker ontbyt geniet het in die privaat-eetkamer van ons tydelike tuiste, die hotel se “presidensiële suite”, het ons die hotel verken. Geleë aan die oewer van die Komo-rivier (daar 13 km breed!) het die hotel alles gehad in die lyn van (Continued on page 27)

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued from page 26)

sportgeriewe om die jongspan konstruktief besig te hou. Insluitend ‘n muurbalbaan – sonder lugreëling – waar ek en my seun oor die volgende klompie weke gou sou leer akklimatiseer. Ons tydelike kantore was ook daar in die hoofgebou – ‘n reeks naasliggende kamers wat knaphandig vir ons gebruik omskep is. Laat ek nou dadelik uitwys dat Gaboen die Afrikaland is met die hoogste per capita inkomste, danksy sy olie, mangaan, uraan en tropiese hout en sy klein bevolking van maar so ‘n miljoen siele op daardie stadium. Die hotel was beslis glad nie onaardig nie, goed geleë aan die “bord de mer”, die snelweg wat al langs die rivieroewer af deur die stad loop, en ook naby die aansluiting met die ander moderne snelweg, synde die sirkelpad wat binneland-langs van die lughawe af om die stad loop na die hawe toe. Maar ons sou gou uitvind dat Gaboen ‘n plek van uiterste kontraste is, omdat die rykdom maar erg bo aan die tippie van die piramiede gekonsentreer was. Hierdie kontras is by ons tuisgebring reeds daardie selfde middag-uur, toe ons vertrek het na ‘n oulike restaurant (‘n omskepte huis in ‘n gegoede woonbuurt daar naby). Hennie het ‘n minibus gehuur vir ons hele span, so vir saamsaam gees-bou, omdat ons diplomatieke voertuie nog nie afgelewer was nie. Ons is toe met indrukwekkende spoed daar weg by die hotel, op die moderne sirkelpad wat buite om die stad loop a la Parys se peripherique, maar binne net ‘n paar minute het dinge begin lol met die bussie se regter-agterband. Die verleë drywer moes toe terstond aftrek – veral verleë omdat dit toe blyk dat hy nie ‘n spaarwiel aan boord had nie. ‘n Verbygaande taxi is gou aangekeer en Kenny en Hennie is daar weg om die regte grootte band te loop soek, waarmee hulle darem na nie te lank nie opgedaag het. Ondertussen het ek, daar aan die snelweg se rand (uitgedos vir die eer van my land in pak en das), algou maar te deeglik geleer hoe sopnat sweet-warm die volgende vier jaar daar in die tropiese hitte en humiditeit sou wees... Die Cadillac, die boerbok en die gorilla: Met die nuwe wiel in plek is ons toe weer vervaard daar vort, restaurant-toe, waar ‘n gesig my ingewag het wat my vir al my dae sal bybly

(want dit het die kontras en Afrika-eiesoortigheid tog te netjies tipeer!). Die huis het naamlik aan die straat-kant ‘n redelike hoë plant-heining gehad, lowergroen. Dig teen die heining was ‘n lang slap Cadillac geparkeer, sy snoet na ons toe. So ‘n glinsterende metaal-goud gespuitverf, met ‘n egte leer-bedekking oor die dak. Terwyl ek dié imponerende wa staan en gadeslaan (Cadillacs is mos nou nie algemeen te sien op Suid-Afrikaanse strate nie, en for that matter ook nie in Engeland of Europa nie) kom so ‘n opgeskote boerbok-ram van agter die kar te voorskyn. Dié kyk my met daardie onbeskof-minagtende bok-kyk so ‘n oomblik of twee op-en-af, en slenter toe doodluiters vorentoe. Ineens spring die gedierte met ‘n nonchalante ratsheid, eers op die enjinkap en toe op die dak. Om vandaar rustig te begin wy aan die lekker sappige top-blaartjies van die netjies-getrimde heining... Die ete was heerlik (Libreville het na my beskeie oordeel beter restaurante as Parys) en die kinders het hulle verkyk aan die laagland-gorilla wat baie gerieflik, rug aangeleun teen die stam van ‘n enorme sambreel-akasia in die tuin, sit-lê en piesangs vreet het... So het ons toe ons verblyf in Libreville afgeskop; die begin van wat vir my en my gesin altyd sal bybly as van die wonderlikste jare van ons lewens, meer nog so as ons jare in Parys. Eerste ampsbesoek na Ekwatoriaal-Guinee – hoe om ‘n vliegkaartjie te bespreek? Kort voor lank was dit toe ook tyd om my eerste amptelike besoek in my uitgestrekte streek aan te pak. Soos gesê, gedurende die isolasie-jare het Buitelandse Sake klandestiene bande gebou met sleutel-lande soos Gaboen, deur veral Suid-Afrika se ekonomiese kaarte te speel. Vir Gaboen het ons gehelp met hulle mangaan-ontginning en ook ‘n model-beesplaas aangelê in die hooglande na die ooste, grensend aan die Kongo (hulle destydse president Omar Bongo se hinterland). In ekwatoriale Afrika is dit ‘n ewige probleem om vars rooivleis te bekom, want bees en skaap vrek vinnig-vinnig van die vele tropiese peste. Boer se kind kan egter mos ‘n plan maak, so ons Drakensbergers en Dorpers (met die regte sorg, en op die regte hoogte bo seespieël) kon floreer onder ‘n boerseun se bekwame hand.

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 28)

(Continued from page 27)

Op die vulkaniese eiland Bioko in die Golf van Biafra (in Spaans-koloniale tye bekend as Fernando Po, deel van Ekwatoriaal-Guinee) het my koverte voorgangers ‘n tweede so ‘n plaas aangelê gehad, digby Moka hoog in die nek tussen twee vulkane. Met die bedekte bande wat reeds informeel opgebou is onder die leiding van knap diplomate soos Glenn Babb, was Ekwatoriaal-Guinee dus my volgende teiken vir die formele aanknoop van diplomatieke betrekkinge. Daarom dat ons Bioko-eiland gekies het as my eerste reis-bestemming – vir samesprekings met die regering van EkwatoriaalGuinee in die hoofstad Malabo, geleë aan die noordekant van die eiland, en dan ‘n amptelike besoek aan die plaas, aan die suidekant. Voor onafhanklikheid van Spanje in die middelsewentigs was Fernando Po ‘n welvarende plek, danksy verbouing van koffie maar veral kakao – dit het meer dokters per kop van die bevolking gehad as Spanje self. Met onafhanklikheid is al die blankes egter sak-en-pak vort, en in minder as twee dekades het alles in haglike armoede verval (dit was nou voor olie in hulle gebiedswaters ontdek is in die negentigs). Die president, Teodoro Obiang, se seun Teodorin (“Kiki”) Obiang, het byvoorbeeld een aand in Libreville by my voordeur opgedaag, asvaal, pleitend vir ‘n bord kos. Vandag is hy vise-president en in die visier van die gereg in die VSA, Frankryk en Switserland vir korrupsie en self-verryking van honderde miljoene danksy die petro-dollars – maar meer daaroor in ‘n latere episode... Met die besluit geneem dat ek moes vlieg Bioko toe, was die volgende logiese stap om die nodige besprekings te doen. Dit was egter makliker gesê as gedaan! Met die ekonomie daar toe so haglik, het prakties niemand soontoe gevlieg nie. Die enigste vlug vanaf Libreville was een keer per week, met Equatorial Guinean Airlines. Dit het gegaan eers oor Bata (die regionale hoofstad van die blok van Ekwatoriaal-Guinee geleë op die Afrika-vasteland, synde die ou Spaanse Rio Munigebied net noord van Gaboen) en vandaar dan aan na Malabo, oorkant die water op die eiland. Gewoond daaraan om maklik, eintlik as alledaagse roetine, vlugbesprekings te kon maak

(selfs in daardie dae van papier-kaartjies), vra ek toe ewe niks-vermoedend vir my plaaslikgewerfde sekretaresse om die nodige te doen. Marie-Jacqueline (‘n knap, Brits-geskoolde jong dame van die Gaboenese stam-adel) spring toe dadelik aan die werk om die plaaslike agent van Equatorial-Guinean Airlines daar in Libreville in die hande te kry en die nodige kaartjies te bekom. Maar ai! Na so ‘n uur se gesukkel kom sy ietwat skoorvoetend terug na my: “monsieur l’ambassadeur, ons het ‘n probleem”. Nou hoe so? wou ek weet. “Wel, ek het vasgestel die agent vir Equatorial Guinean bly in die matiti (die versamelnaam vir die slum-areas om die middestad) en hy het nie ‘n telefoon nie... Ons sal vir monsieur Elvis (my chauffeur) met die Land Cruiser moet stuur om hom te gaan soek en die bespreking gesig-tot-gesig te reël.” So gesê, so gemaak. Na ‘n stuk of drie uur kom Elvis natgesweet terug, self ook maar skoorvoetend. “Eksellensie, ons het ‘n probleem... Ek het die man gekry, maar omdat hy nie ‘n telefoon of ‘n rekenaar het nie, kan hy nie besprekings maak of kaartjies uitreik nie ... hy sê u moet Woensdag teen middagete by die lughawe aanmeld, en as die vliegtuig wél dan daardie dag van Malabo af aangekom het (wat u nou reeds moet weet nie iets is om weddenskappe op te waag nie), dan sal hy sorg dat u en u delegasie plek kry aan boord.” White Horse whiskey, hetige honde & enjins: Daar was nie juis veel aan die saak te doen nie, anders as om dan nou wel maar die volgende Woensdag in goeie geloof lughawe toe op te ruk. Daar aangekom, was die vreugde groot om by die inboek-saal wel ‘n plank-bordjie met die naam Equatorial Guinean Airlines by een van die lokette te sien hang (al het dit maar bedremmeld-skeef grondwaarts gehang, van die plafon gesuspendeer met ‘n stuk vislyn wat alleen maar vasgemaak was aan die een hoek, met die oorkantste hoek se lyn gebreek). Die agent, met ‘n breëbek-glimlag van trots, het ons verseker dat die vliegtuig toe wél reeds van Malabo af arriveer het – wat hy terstond vir ons gaan wys het, waar dit op die aanloopbaan geparkeer gestaan het. Dit was ‘n twee-skroef Oosblok-model, bedryf vir Equatorial Guinean deur die Tsjeggo-Slowaakse

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 29)

(Continued from page 28)

maatskappy, Skoda Air. Die apparaat was ‘n LET-L410 met 19 sitplekke, soos die een hieronder:

My verligting dat alles darem oplaas blyk reg te loop, het aanstons egter weer ietwat van ‘n skok weg gekry toe die agent ewe trots vir ons elk ons boord-passe gee. Want sien, daarop was ewe vet gedruk: British Caledonian Airlines, Libreville to Douala, Cameroon... Nou ek het geweet dat British Caledonian as redery al dekades tevore die kreeftegang gegaan het. Daarby wou ons uiteraard Malabo toe, nie na Douala in Kameroen toe nie. Toe ek met die nodige diplomatieke politesse beleefd omtrent hierdie oënskynlike diskrepansie navraag doen, kyk die kêrel my so jammerwaardig aan, duidelik onder die besef dat hy hier met ‘n baie groen “vreemdeling in Jerusalem” te make het – “maar eksellensie, almal hier weet mos ons het nie ons eie boordpasse nie, daarom gebruik ons maar hierdie oues waarop ons afgekom het; almal hier weet ook hierdie passe beteken jy gaan Malabo toe, oor Bata.” Ewenwel, die man was so goed as sy woord, en daar word ons toe ook summier eerste uit begelei na die vliegtuigie toe, om die voorste sitplekke te gaan inneem. Dié was maar erg beknop vir beenruimte, omrede die twee Tsjeggiese loodse die spasie agter hulle twee sitplekke (wat net met ‘n slordige gordyntjie van die passasiersruim “afgeskei” was), tot dakhoogte toe gepak gehad het met bokse White Horse whiskey. Daarby het hulle ‘n vlug-ingenieur by hulle gehad, wat die hele vlug lank homself staan-staan oor die medeloods se sitplek-rugleuning sou drapeer, om nie self ‘n sitplek op te neem nie. Want kyk, daardie vliegtuigie was vól. Die sokkerspan van Ekwatoriaal-Guinee het daardie vorige naweek in

Libreville gespeel gehad, en moes terug huis-toe. Daarby was dit maar ‘n Spartaanse affêringkie, die vliegtuigie. Daar was bv. nie ‘n aparte bagasie -ruim nie – die bagasie is on-seremonieel gestapel in die neus- en stert-kegels van die apparaat. Bepaald ook geen toilet nie (maar dit sou darem kort vlugte wees). Boordvol, kreun die vliegtuigie toe aanstons die lug in, vir die kort hop oor die Muni-rivier na Bata toe. Dit was vrek warm binne, maar ons het dit maar toegeskryf daaraan dat die vliegtuig op hierdie kort eerste been nie werklik kruishoogte en dus koel bo-lug so bereik nie... Ek was weer, soos dit my as verteenwoordiger van my Staatspresident betaam het, uitgedos in ‘n driestuk donker pak en das vir die okkasie. Eerlank voel ons toe die vliegtuigie begin daal. Daar van waar ons in voorste gestoeltes gesit het, kon ons die aanloopbaan van Bata is sig sien kom. ‘n Horde hoopvolles het langs die teerstrook gestaan met hulle bagasie in hand, soos by ‘n bushalte. Want daar ook was daar nie telefoonverbindings of besprekings-kompers nie, so passasiers moes maar in goeie geloof opdaag, soos vir bus-vang. Met die loods volgekompromitteerd in sy finale oplyn, die wiele reeds uitgestoot vir landing, storm daar toe skielik uit die lang gras ‘n bende straat-brakke agter ‘n hetige teef aan, reg oor die middel van die landingstroook. Nou kyk, ek ken heelparty tale, maar nie Tsjeggies nie – tog kon ek sonder ‘s sweempie van twyfel verstaan presies wat die loods daar in die mikrofoon in gevloek-skree het, en so ook kon die beheertoring. Noodgedwonge moes hy natuurlik optrek, al swetsende, en kon ons sien hoe rondskarrelende soldate met AK47’s die honde se partytjie loop staan en bederwe het. Passasier-rondomtalie: Uiteindelik op die grond, moes almal bestem vir Malabo bly sit terwyl die lot gewerp is oor die wagtende hoopvolles se vooruitsig om daardie dag wel saam te vlieg Malabo toe. Net een passasier het afgeklim, met Bata sy eindbestemming. Na ‘n paar minute se hewige debat met heelwat armswaai en aardse kreune van smart van die kant van die ongelukkiges, is daar

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 30)

(Continued from page 29)

toe geoordeel dat vier van die wagtendes wel kwalifiseer om saam te vlieg. Een van ons medepassasiers van mindere aansien is dus summier aangesê om af te klim en tot volgende Woensdag te wag, wat hy maar gedweë gedoen het. ‘n Tiener-seun van so 15 is sit gemaak op sy moeder se breë skoot. Só is dus drie van die vier ge-akkommodeer. Die laaste ou was ‘n Europeër van die VN se ontwikkelingsfonds. Vir hom is daar toe ‘n plastiek stapel-stoeltjie ingedra wat in die stert tussen die laaste ry sitplekke in die paadjie geplaas is – sonder saak met veiligheidsgordels of sulke fieterjasies. Hy het dit gelate-amuseerd aanvaar; net dadelik sy kamera uitgepluk sodat hy in dié posisie afgeneem kon word om vir sy nageslag te kan wys (dis nou as hy hulle wel weer sou sien...). Een van die nuwe boord-kommers het by hom ‘n yslike inkoopsak gehad, van die soort van gevlegde plastiek-gaas, wat propvol vis was wat hy in die mark gekoop het. Dié is toe in die stert-kegel gegooi, wat oop was na die passasiersruim toe. En met almal min-of-meer gesete, het die vliegtuigie weer die lug in gebeur, vir die laaste been oor die Golf van Biafra heen na Malabo-lughawe. Na oorverhitte honde, oorverhitte enjins: Met ‘n gesidder en gekreun het die LET toe wel darem kruishoogte bereik, afgerem deur sy vol mensevrag en die gewig van die klomp kaste whiskey. Maar in stede van koeler word, word dit toe net al hoe warmer binne. Blêddie warm. Meganies-warm, dus meer nog as net tropies... Na naarstigtelike ondersoek, besef ons toe dat die lugsirkulasie-kanaal wat op kniehoogte aan die binnekant (dus die volle lengte van die passasiersruim) al langs die romp se twee sye af loop, besig is om vuurwarm lug in die vliegtuig in te pomp. Grensend aan desperaat, konnekteer Annerie gelukkig met ‘n kolskoot (met die ringetjie van ‘n Coke-blikkie wat sy by haar gehad het), die agterkop van die boord-ingenieur, en verkry só oplaas sy aandag. Hy en die loodse praat net Tsjeggies, maar met gebaretaal maak ons toe darem ons konsternasie duidelik – waarom op aarde is die verwarming aan, hier reg op die ewenaar?

toe: dié tipe vliegtuig is vir Siberië ontwerp, en die enigste manier om die hitte van die enjins af weg te lei sodat dié nie oorverhit en opblaas nie, is om die kajuit-verhittingskanale vol-oop te maak... U as skerpsinnige lesers sal dadelik begryp dat dit ‘n verduideliking was wat ons toe dadelik – met die onvriendelike see wat daar doer vêr onder ons lê en wink – met volle gelatenheid as kennelik redelik, logies en verstaanbaar aanvaar het. Al het die hitte se interaksie met die vis daar neffens agter in die inkoopsak, maar gewerk met ‘n mens se gal... Genadiglik het Bioko se vulkaan-silhoeët gou genoeg uit die immer-vogtige tropiese grysheid opgedoem, en kon ons weer voet aan land sit. Die uiteindelike terugvlug, ‘n paar dae later, was so-by-so maar van dieselfde geaardheid. Wat my laat wonder het oor hoe ek die nodige besoeke aan die vyf ander lande in my gemeente gaan oorleef... Lot van die LET: Voor my volgende rit na Bioko opgeduik het, het die LET egter sy eie lot beklink toe die loods – weer met ‘n te swaar vrag – van Malabo se aanloopbaan afgeloop het by landing; die lughawe het nie die perimeter behoorlik skoon gehou gehad nie, so Equatorial Guinean Airlines se een en enigste vliegtuigie is tussen die opslagpalmbome afgeskryf, sonder lewensverlies darem. Die Russe het gelukkig tot hulle redding gekom, deur vir hulle ‘n ou Antonov valskermdraer beskikbaar te maak – van die tipe waarin die passasiers staan, klouend aan ‘n strop wat hang van ‘n middel-reëling. Mike en Annerie moes toe met dié gevaarte terugkom Librevilletoe, om die Boeing te kon haal vir hulle gereelde tuisvergunnings Suid-Afrika toe. Antonov vlieg, parabat-styl + ‘n bok vir sports: Wat hulle op die Antonov beleef het, was nog meer komies as enigiets waarmee die LET vorendag kon kom. So staan-staan, soos sardiens ingepak, het die passasier reg voor ons egpaar, een van daardie plastiek-inkoopsakke langs hom by sy voete staan gemaak. Vol met groente en slaai. Die passasier reg agter hulle, het ‘n boerbok aan ‘n tou aan boord gebring. Dit was dan ook nie alte lank nie, toe het die bok sy

In ewe duidelike gebaretaal, versterk met ‘n Babelse mengelmoes van woorde, verduidelik hy NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 31)

(Continued from page 30)

kop daar tussen Mike en Annerie deur gebeur en baie smaaklik aan die groengoed in die inkoopsak begin kou, sonder dat die ander ou iets agtergekom het. En dit was toe hulle “in-flight entertainment”... Dié situasie was eens te onbetroubaar, onveilig en darem aansien-gewys te onfatsoenlik, sodat Pretoria oplaas toestemming gegee het dat ons voortaan privaat-vliegtuie kon huur, soos die een hieronder (met Mike en ekselwers):

al raad sou wees om maar self twee vriendelike palmbome te kies om tussen te gaan skuil, en te hel met die vlerke, toe die Antonov op die laaste oomblik optrek en rakelings bo-oor ons skeer, met ‘n reuk van kragparaffien wat op ons neersak wat ek nou nog alte duidelik in herinnering kan roep. (So tussen hakies, net om die erns van hierdie situasies te onderstreep - in 2005 is 60 mense aan boord dood toe ‘n oorlaaide Antonov, gesertifiseer om maksimum 48 te dra, na opstyg by Malabo nie hoogte kon kry nie en in die vulkaan vas gevlieg het). SAS Drakensberg / Super Puma besoek aan Malabo – soet die wraak... Die ekskursies met privaatvlugte en onderonsies met die Antonov was egter nie die einde van ons vlieg-ervarings na en van Malabo-lughawe nie. Met die Nuwe Suid-Afrika weer volledig terug in die familie van nasies, het ons besoek ontvang van die SAS Drakensberg, wat onderweg was terug Snoekies toe van ‘n gesamentlike oefening met NAVO in die Noord-Atlantiese oseaan.

By ‘n gehuurde vliegtuig, saam met my landbouattaché, Mike le Roux (links) Steeds egter, selfs vliegende met huurvlugte, het die Antonov amper die laaste woord gehad – ons het pas geland gehad op Malabo met so ‘n huurvlug, en was nog besig om op die verste punt van die aanloopbaan om te draai om te begin terug-taxi na die eindpunt-gebou toe, toe die dekselse Antonov, met ‘n bruin wolk van swakverbrande kragparrafien wat hom volg, op die horison verskyn. Met sy loodse kennelik salig onbewus daarvan dat daar reeds ‘n ander vliegtuig op die aanloopbaan is... Weer is in ‘n Babelse verwarring van tale oor die eter geswets, maar sonder sukses. Die Antonov was op sy “final approach”, asof dit sy privaatlughawe was (wat dit grootliks was, siende dat prakties niemand anders destyds soontoe gevlieg het nie). Dit was duidelik dat ons dit nie sou maak na die eindgebou se voorhof toe nie, voor die enorme ding ons sou plat-smeer oor die aanloopbaan heen. Ek en ons loods was dit toe reeds eens dat

Daar is toe besluit om vlag te wys in die lande aan die Golf van Biafra, siende dat ons algou baie noue militêre bande met hulle kon opbou – veral met Gaboen, wie se skepe en vegvliegtuie ons Krygkor en Atlas-manne begin versien het. Ek was ge-eerd om as ambassadeur (saam met ‘n paar van my span), hierdie rondvaart te kon vergesel. Malabo was een van ons bestemmings. Daar aangekom vroeg-oggend, het daar gou-gou eers ‘n toutrekkery tussen die Ekwatoriane onstaan van waar presies ons moes anker. Aanvanklik wou hulle hê ons moet reg voor die presidensiële paleis gaan lê, sodat die groot man ons behoorlik sou kon sien. Die anker het egter skaars daar water geslaan, toe kry ons die boodskap: nee, ons moet terstond weg daar (iemand het dit in sy kop gekry dat dit vir hulle ‘n nasionale veiligheidsbedreiging kon word, om so in die visier van die Drakensberg te wees). Ons het toe omgeskuif noord-wes, nader aan die lughawe, totdat ons toe uiteindelik direk binne sig van die beheertoring gelê het.

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 32)

Totdat sy minister homself toe oplaas losgegord het en op hom afstorm, om die knaap in duidelik begrypbare taal (van die soort wat ek as ambassadeur nou nie veroorloof was om te besig nie) te laat verstaan dat hy ‘n absolute moroon is wat besig is om sy land se naam totaal gat te maak, en dat hy homself so gou moontlik uit die voete moet maak, as hy weet wat goed is vir sy gesondheid (letterlik!). Wat die meneer toe ook terstond gedoen het. Ons het toe heel bedeesd terug gevlieg skip toe, wetend dat die wraak wat op die terugvlug sou kom, soet sou wees...

(Continued from page 31)

Op die vliegdek van die SAS Drakensberg: vlnr Hennie Riekert, Vida Cloete, Kenny Perdo en sy dogtertjie, saam met myself, my vrou Rina en ons drie kinders. Met een van die Super-Puma helikopters het ons vervolgens oorgehop Malabo-lughawe toe, om hulle verdedigingsminister, militêre grootkoppe en ander hooggeplaasdes te gaan optel vir ‘n onthaal aan boord. Daarna was die plan (op die terugbeen) om hulle vir ‘n besigtigingsvlug te neem oor hulle eiland, wat ek glo weinig van hulle op daardie stadium al uit ‘n helikopter kon bekyk gehad het.

Na ‘n baie suksesvolle onthaal aan boord – so goed soos net ons Vloties dit kan doen – was dit toe tyd vir die beloofde besigtigingsvlug. Vir welke doel, só het ons ewe vroom verduidelik, die twee groot sy-deure oppgelaat sou word, sodat hulle ten beste hulle mooi land kan sien (die passasiers sit rug-aan-rug in die middel af, en kyk uitwaarts, met net ‘n pens-gordel wat jou help om swaartekrag se trek te weerstaan).

Die opgewonde passasiers het ons gretig ingewag gehad. Entoesiasties het hulle kom sit, en die bemanning het begin om hulle behoorlik in te gord, reg vir opstyg. Toe kom daar skielik ‘n lughawe-beampte van die beheertoring se kant aangestorm, angstig uit-asem: Stop! stop! Julle mag nie opstyg nie! Ek was toe al redelik oor my irritasie-drumpel gedruk deur die oggend se gespook om finaliteit uit hulle te gekry het oor waar om te anker. Ergerlik wou ek toe dadelik weet wat sy probleem is. Nee, laat die kêrel my toe verstaan, ons moet eers ‘n vlugplan liasseer – vir welke voorreg ons US$100 moet betaal.

Hysbak-demonstrasie: Met almal behoorlik ingegord, laat lees die loods toe met wat ons hom versoek het: ‘n “hysbak”, waar hy daardie magtige enjins ooptrek sodat die helikopter soos ‘n vuurpyl loodreg die hemele in skiet van die dek af, asof gelanseer. Nou ek kan julle belowe, as jy nie weet wat kom nie (en jy’s gerus gesus deur die besadigde in-vlieg van daardie oggend) dan is dit ‘n boudknypbelewenis. Veral met die deure oop, en die rotorblaas wat jou maak voel jou hare word aan die wortels uitgepluk. Op die top, gooi die loods toe ook die Puma op sy sy – kwansuis dat almal nou baie mooi die see en aarde onder ons kon sien – maar met die effek dat jy óf aan jou pensgordel oor die afgrond hang voor die oop deur, of op jou rug lê met die hemele wat van bo vir jou wink. Gelukkig het die gedruis van die enjin en rotor die gille gedemp, anders sou die president dit waarskynlik daar in sy paleis gehoor het...

Ek sê toe vir hom dis ‘n militêre BBP-vlug, en dat hy met sy eie oë die hele vlugroete kan sien, tot by daardie skip – dáár. Dieselfde een waarvan ons opgestyg gehad het om pas tevore hier in te vlieg, sonder ‘n vlugplan – net maar met baie duidelike radio-kommunikasie vooraf met die toring. Maar nee – die kêrel soek angstiglik sy honderd dollars.

Maar soos mense nou maar is, toe die eerste skrik verby is, toe het almal dit gate uit begin geniet en was dit vir ons passasiers ‘n belewenis om hulle eiland so uit die lug te kon sien. Baie goeie gees-bou, wat die verhoudinge beslis verder sement het. (Hierdie was nie die enigste eskapades op die rondvaart tussen die eilande met die Drakensberg nie, maar meer oor bv. die (Continued on page 33)

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued from page 32)

besoek aan Prinsipe-eiland in ‘n volgende episode; ons sal beslis ook weer terugkom na Ekwatoriaal-Guinee en die plaas-petaljes, in volgende maand se uitgawe). Aangesig tot aangesig met die “rooi gevaar” broekloos by beroemde Lambarene-hospitaal: Laat ek dus hierdie episode afsluit soos ons begin het, met ‘n staaltjie oor Gaboen. Histories gesien, is een van die bekendste dinge omtrent Gaboen die beroemde sending-hospitaal wat Dr. Albert Schweizer, die befaamde pianis en sjirurg, by Lambarene aan die allemintige Ouguerivier opgerig het omtrent ‘n eeu gelede. In die vroeg-negentigs het Rooi Sjina toe ‘n mediese hulp-projek daar aangepak, wat bestaan het uit die toevoeg van ‘n moderne kraam-eenheid tot hierdie historiese kompleks. Toe die nuwe vleuel hier teen die middelnegentigs gereed was vir inhuldiging, is ons klomp ambassadeurs almal opgekommandeer om die plegtigheid te gaan bywoon. Die weer het saamgespeel en nie (soos maar te dikwels gebeur het) ‘n tropiese wolkbreuk oor ons koppe laat uitsak nie. Soos ‘n netjiese span pikkewyne in ons deftige pakke, staan ons toe daar kringetjie op die bar rooi aarde en luister toesprake aan, want die landskapering was nog nie gedoen nie. Dit was so halfpad deur die seremonie dat die uwe skielik besef het iets is nie pluis hier binne die onderste omstreke van my broekspype nie. En dat die armada baie doelgerig opwaarts in aantog was... ‘n Vinnige blik na benede het my ergste vrese bevestig – rooimiere! Van die groot, tannerige, tropiese soort. Vinnige rond-spied het bevestig dat my ampsmotor (so dertig tree weg) my enigste redding sou wees. Elvis was saam met die ander chauffeurs onder ‘n skaduboom aan’t koukus, maar my gedempte gil van sy naam (met die nodige toon van erns ge-uiter, natuurlik – daardie toon wat misken sou kon word in mindere beamptes as eksellente buitegewone en gevolmagtigde ambassadeurs, as synde grensend aan histerie) het gelukkig sy aandag getrek. Want die motor was natuurlik gesluit.

Dit was ‘n voet-reisies tussen hom en myself, vir wie eerste daar sou kom. Ek kon nie vinnig genoeg op die agtersitplek land en broek uitpluk nie, want die gety het toe reeds hoog op begin reik. Gelukkig darem ‘n ordentlik-genoeg onderbroek by die venster kon uitskud, om nie die land totaal in die skande te steek nie... Teen hierdie tyd was my kollegas natuurlik al gekraak van die lag (na elkeen vinnig eers sy eie situasie evalueer gehad het, maar dit het geblyk ek was die eerste slagoffer van die “rooi gevaar”, wat die ander toe met vinnige voetwerk kon ontwyk). Aan my kant het dit vervolgens ernstige “pose”hou geverg, om daarna ewe nonchalant terug te stap na hulle toe. Ek’t besef ek moet maar ‘n grap maak van dit alles, en sê/vra toe vir hulle: “Weet julle wat kon ek hoor dat die een rooimier vir ’n ander vra, toe hy hom so ewe tandeslypende, jirts -jirts sien verby-wals, hier teen my been op?” “Nee”, seg die koor, ene afwagtig. “Wat het hy gevra?” In Frans met ‘n Kaapse aksent (synde dat dit Afrika-rooimiere was) dra ek toe vroom sy kwansuise woorde oor: “En djy, waar’s djy so haastig oppad heen, so netjies opge-dress?” En vervolg toe met: “En weet julle wat antwoord die ander rooimier toe?” “Vertel ons!” “Ma siet djy dan nie my dancing shoes nie? Ek’s oppad na die ambassadeur se bal toe, natuurlik!”. Voorwaar het ons ‘n “ball” gehad, daardie tyd in midde-Afrika, maar moes jy ook maar b@lls gehad het om dit alles daar (in daardie, só anderse omstreke) met ‘n glimlag vir volk en vaderland te doen – beslis was ons DBSdiplomate dus nie almal net ‘n pinkie-innie-lug groep laventelhane wat net tussen die blink liggies van die voorste wêreldstede tuis was nie! In volgende uitgawes dan meer bewys hiervan (as die hoofredakteur my nie ondertussen skors nie...).

NONGQAI VOL 12 NO 7

(On the premises of a Residential School for Indians at Kamloops, Western Canada, 215 skeletons have recently been excavated, even some skeletons of 3-year-olds)

MAIDEN AUNT CANADA HOIST ON HER OWN PETARD AGAIN by Glenn Babb

Hypocrisy is the most difficult and nerve-racking vice that any man can pursue; it needs unceasing vigilance and a rare detachment of spirit. It cannot, like adultery or gluttony, be practised at spare moments; it is a wholetime job. Canada has always sung in the front of the choir ly clear. Prior to the Indian Act (1876 - still in opin the chorus of disapproval of South Africa’s raeration), the Gradual Civilisation Act (1857) recial policies and sniffily regards itself as the frontvealed how the dominion wanted to deal with its runner in the international morality stakes. Many native people. The Indian Act defines an Indian ironies arise from this posture. Firstly, all recent as anyone registered on the Band Register of any research shows how South Africa copied Canada reserve, of which there are 632. The law was conin forming its homeland policy. After the Nationalists came to power and instituted the Tomlinson ceived unblushingly in the policy of a civilising Commission, the government paid special attenmission and allows for forbidding the use of tribal tion to the Canadian model of reserves separating garb, interference in band the natives from the civilisers. councils by the authorities Reports record governmentand forcing hunting to folfunded study tours of Indian re- … all recent research serves. One was a particularly low provincial ordinances. long and detailed tour in 1949 by shows how South Africa Indians, Métis and Inuit are Peter Cook of the South African copied Canada in forming not obliged to register on a Native Affairs Department of the Canadian and US Indian reBand Register but they serves and, later, in 1954, Fred- its homeland policy. forego the subsidies given erick van Wyk, sponsored by the to every registered Indian, Carnegie Corporation who was whose numbers (2016) are only 1 008 955 “interested in knowing something of our native (392.000 living on reserves) of a total of all Indipopulations”. The most significant fell to Ambassador Willem Dirkse van Schalkwyk in 1961/2 ans, Métis and Inuit of 1 673 785, or 4.9% of the who was enthusiastically and proudly accompanational population. The Indians registered on a nied by senior officials of both External and Indian Band Register are called “status” Indians. Affairs. Records of this cooperation emerge from the archives. [Canada’s Apartheid Pierre Bélanger & Kate Yoon, Lapsus Lima November 27, For status Indians, the budget of the Department 2018] Van Schalkwyk’s study coincided with the of Indigenous and Northern Affairs amounted in Transkei’s transition to autonomy in 1963. 2018 to C$7.96 billion. If you do the math, that means a sum of C$7.895 each, for every status Another irony is Canada’s own indecisive and Indian man, woman and child. This does not get floundering policy on “native peoples”. No better given to the recipients – it gets dispensed by a indicator of this is the constant flip-flop in naming huge bureaucracy of 4 000 civil servants in a vast and nomenclatures: Native Peoples, Indians, Esbuilding in Gatineau, Québec, who have an indisputable interest in maintaining the status quo. To kimos, Métis, Inuit, Aborigines, First Nations, rethis amount must be added the free health sercently coming to rest at Indigenous and Northern vices of Canada and Provincial support. Peoples. The original purpose with the indigenous peoples was acculturation and assimilation. The earliest Canadian legislation made this abundant-

With all this goodwill and sloshing money, what

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 35)

(Continued from page 34)

has gone wrong? From the assuredness of the civilising mission in the nineteenth and early twentieth centuries, Canada began, in the 1970’s to take stock and under international pressure for greater freedom and independence of indigenous persons, it has had a prise de conscience. Basic to the assimilation were the Residential Schools which separated Indians from their clans, reserves, language and culture. The Indian Act was amended in the 1920’s to make it compulsory for Indian children to attend Residential Schools. The schools, numbering over 130, were the cornerstone of the acculturation and assimilation policies. The Indians were taught exclusively in French and English and the schools were predominantly managed by the Catholic (70%), Anglican, Congregational, Methodist and Presbyterian churches. It was in the proximity of the Catholic Residential School of Kamloops, British Columbia that 215

children’s skeletons were recently discovered, raising questions about Indians’ treatment here and at other schools. Canada had long been aware of the neglect at these schools. Already in 1906, the Chief Medical Officer of the Department of the Interior revealed that the death rate at the residential schools could be as high as 42% [The Story of a National Crime Dr PH Bryce, MD James Hope & Co, Ottawa 1922], and even more recently, in 2011, bones of schoolchildren, which had been burnt and dismembered were unearthed at an Anglican residential school near a Mohawk tribe. The past mistreatment of the children led to the establishment in 2008 of a Truth and Reconciliation Commission which concluded that attendance at the Residential Schools amounted to cultural genocide. The government, on the Commission’s recommendation, set up a fund which was to pay the survivors of these schools (about 28.000 of them) compensation, in total, C$3.4 bil-

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 36)

(Continued from page 35)

lion. The Commission heard evidence from 6.900 witnesses and found that between 3.600 and 6.000 children died in the residential schools, but the chairperson said this was probably an underestimate. Of course, apologies have been the order of the day. In the wake of the Australian Prime Minister’s example, when the first Aboriginal was ever admitted to the Australian Parliament, on 11 June 2011, P.M. Stephen Harper said the following mealy-mouthed words in the Canadian Parliament: “We now recognise that, in separating children from their families, we undermined the ability of many to adequately parent their own children and sowed the seeds for generations to follow… You have been working on recovering from this experience for a long time and, in a very real sense, we are now joining you on this journey.” [The Globe and Mail, Toronto, 12 June 2008.] Then P.M. Trudeau lite tearfully did the same in Newfoundland on 24 November 2017: “The treatment of indigenous children in residential schools is a dark and shameful chapter in our country’s history. For all of you, we are sincerely sorry.” In the 1970’s and 1980’s Prime Ministers Trudeau père and Mulroney hesitated in the face of the growing and violent protests against a government only marginally interested in the development of indigenous rights. Trudeau père had the ideal opportunity in 1969 to unravel the past complex autonomy accorded to Indian bands and reserves. He presented a White Paper which would have allowed the repeal of the Indian Act (1876), the end of federal tutelage of the Indians who would be treated like all other Canadians, with the bands having local powers. He did not have the courage to pursue this radical and far-reaching policy. First, he met strong opposition from the Indians themselves and had to face the fastgrowing pressure for rights for indigenous peoples at the UN, which led eventually to the 2008 UN Declaration on the Rights of Indigenous Peoples (which Canada, Australia, New Zealand and the USA voted against).

Now, after the discovery of the skeletons in Kamloops of 215 Indians at a former Residential School, this opportunity will never, ever be repeated. Had Trudeau père taken the bit between the teeth, the landscape for indigenous peoples would have opened up. But he did not. He collapsed and in the 1984 First Minister’s Conference on Aboriginal Matters he weakly said: “Institutions of self-government may turn out to be different for different communities in different parts of Canada”, and this line of chopped logic continued under Trudeau père’s successor, Brian Mulroney, who stuck a dagger into the communal Canadian concept in saying at the 1985 First Minister’s Conference on the Rights of Aboriginal Peoples: “I see the aboriginal peoples making their special contribution to Canadian society as Indian, Inuit and Métis. There is no need to sever one’s roots.” What was it to be in the 1960’s? Assimilation and the disappearance of the reserves and cultural rights of Indians? Or tinkering with the Act and expanding faux autonomy of the band authorities and museumising the Indians, to be trotted out as singing, dancing groups at the Commonwealth Games with the obligatory totem pole? The real reason for the pussyfooting around the “native question” was revealingly explained by Harry Swain, former Deputy Minister of Indian Affairs: “Because no politician got his bread buttered by taking on the Indian issue” [The Star (Toronto: 30 October 2010] Umpteen Royal Commissions have reported on the plight of the native people and no clarity emerges from this minestrone soup. The Indians are often their own worst enemies: there may be an Assembly of First Nations, but it does not act with authority, it bickers among itself so grassroots Indians themselves have found ways of getting the attention they need, often violently: •

1995 Stony Point Ojibway Indian killed in protest about military expropriation

•

1990 Oka Mohawk resistance to expansion

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 37)

(Continued from page 36)

of a golf course over Oka land – 78-day stand-off with Quebec police •

1995 Gustafsen Lake, 400-armed Mounties face land claimants for 31 days

•

1999 – 2002 Micmac fishermen’s traps destroyed, leading to a stand-off with Mounties over three years

•

2006 Caledonia Indians occupy land granted by Court to Six Nations - stand-off over six months

•

2012 “Idle No More” movement of acrossthe-board indigenous people opposing legislation reducing ecological protection and Indian treaty rights; it is on-going and protests continue over the whole country

•

2020 Wet’suwet’n protest against pipeline over their territory shutting down the Canadian National Railways and resulting in hundreds of arrests.

average, 40% will still be alcoholics, life expectancy will remain 9 years shorter than the national average and their income will still be 30-50% lower than the national average. As ambassador to Canada, Chief Louis Stevenson invited me in 1987 to visit his Peguis Indian Band. The turmoil created in officialdom and the media was a sight to behold. For weeks the visit dominated the news and innumerable cartoons appeared in every major newspaper. Stevenson knew what he was doing – the publicity could only help to draw attention to his band’s plight. And it did, more than he could have hoped for. Officialdom did take note, so his roads were resurfaced, bridges were repaired and a mall was built. After that? The frustration continues. Only by a wider introduction into the economy, agriculture, education and industry will the Indians open their horizons, protect themselves and their customs and project themselves into a new modern social compact, and that means something on a scale that 623 bands cannot each do on their own. It needs a critical mass.

So, what will happen now after the weaselly apologies, the distribution of hand-outs and the CanaWhile South Africa’s homelands have withered dian prise de conscience? Canada is still left with away, the Canadian versions limp along without a a messy assortment of 623 reserves governed critical mass to shove them out of the messy reunder a Victorian piece of legislation that will not strictions, self-imposed and legislative, and one be repealed as was possible under Trudeau père. cannot be optimistic that they will rise above their Assimilation is a dead letter. Lots of Canadian limited landscape. goodwill effort will go into trying to revive languages, songs, legends, cul(Editor’s Note: It was reported tural dress and history, to The turmoil created in offi- on 25 June 2021 that a further build museums and monu- cialdom and the media 751 unmarked graves have ments. been discovered at another

was a sight to behold.

The wellbeing of the Aboriginal peoples will not be changed by that, as the horizons have now closed in – the challenge of making them part of the larger Canadian community festers on. The social problems of non-developing peoples mean that the past just repeats itself. White Papers, Green Papers, Royal Commissions, Aborigine Colloquiums fill rack-space and of the 444 recommendations of the 1996 Royal Commission, only a couple have been implemented. The Indians will continue to commit suicide at 3 times the national average, infant mortality will not improve over the 50% higher incidence than the national

residential school in Canada, this time located at Marieval in Sasktachewan. Then, on 30 June came a report that an additional 181 new graves have been located at a residential school in Cranbrook in British Columbia. Since, statues of queens Victoria and Elizabeth have been toppled and Catholic churches set alight. For a VERY interesting article on Amb. Babb’s turbulent time in Ottawa, see: http://www.africanrhetoric.org/pdf/4_ayor% 203.3_Babb.pdf ).

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 38)

(Continued from page 37)

By kind permission of Alan King The Citizen (Ottawa) 28 February 1987:

NONGQAI VOL 12 NO 7

Generaal Hennie de Wit, polisiekommissaris, het saam met my pa in Vryburg gewerk. My pa was destyds ’n polisiekaptein en De Wit ’n jong sersant. Dit was vir my baie lekker om in my nuwe pos so tussen die polisiemanne te werk. Ek het feitlik elke dag iemand raak- geloop wat saam met my pa gewerk het of wat ek uit my jare by die polisiekollege geken het.

My eerste dag op kantoor as adjunkminister was ’n groot bedrywigheid. Almal saam met wie ek sou werk, het my kom groet en afsprake gemaak om my in te lig oor my verpligtings. Martin Koekemoer – deurwinterde staatsamptenaar, leier van die staatkundige, ekonomiese en maatskaplike projekte (Sem-projekte) in die staatspresident se kantoor – het tydens sy Elke dag was ’n warboel besoek twee verrassende van vergaderings met Ons was nie van plan om te opmerkings gemaak: “Baie amptenare van oor die geluk. Hoop jy gaan jou abdikeer nie, maar wou verseker hele spektrum; dit was werk geniet, maar bowenal uiters knap en aangename dat reg en orde gehandhaaf word mense wat die staat met hoop ek jy gaan baie gou ’n minister word. Ek wil graag sodat ’n nuwe grondwetlike toewyding gedien het. Die dat jy ’n minister word, want bedeling by die onder- amptenare saam met wie dan sal ek weet dat ek jou ek gewerk het se eer sal handelingstafel gestalte kon kry die regte amptelike raad ek enige plek voor gegee het. Maar ek begin en nie eensydig met ’n AK-47 enigiemand verdedig – dit sommer vandag om raad te was dwarsdeur, ook afgedwing word nie. gee. As jy ooit ’n voorligting tydens my getuienis voor van die die WVK, my houding. Die veiligheidsgemeenskap of besluite waaraan ek deel staatsdienskommissie kry, gehad het, sal sonder moet jy op jou hoede wees. Jy moet kort-kort enige twyfel die toets van die daglig kan opstaan en jou arms so ’n paar keer in die lug deurstaan. Of hulle die toets van die Grond- wet swaai. As jy dit nie doen nie, gaan hulle jou so sal slaag, is ’n ander debat en die antwoord sal toespin met hulle stories dat jy later soos ’n ongetwyfeld nee wees. Maar die Grondwet van mummie lyk met net jou mond wat uitsteek. Dan 1983 en die wette wat daaruit voortgespruit het, gaan hulle jou net wat hulle wil met ’n teelepeltjie sal ook nie huidige grondwetlike toetse slaag nie. voer en jy gaan alles vir soetkoek opeet.” As adjunkminister in die pos was ek in ’n Ek het my oë gerek vir die vrypostige bevoorregte posisie, want vanuit dié uitkyktoring aanmerkings en het nie geweet hoe om daarop te het ek geleentheid gehad om te sien wat in die reageer nie. Lank nadat Koekemoer verkas het – land gebeur. Of daar werklik soveel mag in die selfs lank nadat ek uit die politiek getree het, het (Continued on page 40) ek nog oor sy woorde getob. NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued from page 39)

hande van die adjunkminister van wet en orde gesetel moes word, is te bevraagteken. Terugskouend en met die voordeel van 20 jaar meer lewenservaring besef ek, ek kon sekerlik meer gedoen het met die magte wat ek toe gehad het. Die Nasionale Gesamentlike Bestuurstelsel was ’n koördineringsliggaam. Hierop het middelbestuuramptenare sitting gehad. Ons is ingelig oor politieke en ander voorvalle, inhegtenisname, konflik en mobiliseringsgeleenthede. As gekoöpteerde lid van die Staatsveiligheidsraad (SVR) kon ek ’n opsomming van die feite oordra en gesigs- punte open, maar die betrokke saak is dan aan die individuele minister en departement oorgelaat om binne die raamwerk van die SVRbesluite te neem. ’n Adjunkminister kon nie instruksies gee oor hoe die verskillende departemente moes optree nie. Ek sukkel nog steeds om antwoorde te vind op die vraag waar al die onregmatige optredes vandaan gekom het.

gehandhaaf word sodat ’n nuwe grondwetlike bedeling by die onderhandelingstafel gestalte kon kry en nie eensydig met ’n AK-47 afgedwing word nie. Hierin het die veiligheidsbestuurstelsel uitnemend gehelp. Wat my betref, het die onreëlmatighede wat later uitgewys is, nie in die NGBS of die werkkomitee ontstaan nie en is ook nie daar bestuur nie. Tussen my en generaal Charles Lloyd van die weermag en sekretaris van die Staatsveiligheidsraad was daar noue samewerking en ons het mekaar dikwels gesien. Ons het elke twee weke die agenda en die notule van die SVR na die staatspresident geneem en dan het Lloyd die inhoud van die dokumente aan hom verduidelik. Ek het so hier en daar ’n stuiwer in die armbeurs gewerp, maar ek het meestal die geleentheid gebruik om ’n bietjie met hom te gesels en hom in te lig oor enkele sake wat ek gemeen het ek onder sy aandag moes bring. My oorheersende indruk, veral wanneer ons hom op ’n Sondag- middag moes gaan spreek, was dat die kantoor van die staatspresident, ’n baie eensame plek is.

PW het ’n reputasie gehad Die werkkomitee moes hom dat hy soms knorrig en besig gehou het met breë bitsig kon wees en ek het strategiese oogmerke. Die vir hom lig geloop. Daar is dokumente wat op die vertel hoe hy senior Staatsveiligheidsraad se staatsamptenare soos Generaal Hennie de Wit agenda en die agenda van skoolkinders in vergaderministers beland het, moes ings van die SVR laat opstaan en hulle dan eers op senior amptenarevlak uitgeklaar en ’n uitgetrap het. Gelukkig was ek nooit in my tyd as ooreenkoms bereik word voordat dit deur die adjunk-minister aan die ontvangkant van sy SVR en die kabinet oorweeg is. slegte buie nie. Senior amptenare was besige mense en het dié Generaal Hennie de Wit, ’n soort vaderfiguur vir vergaderings as ’n mors van tyd bestempel. Daar my, het my dikwels voor ’n SVR-vergadering – was geen lewendige bespreking nie – ek het vrae wanneer hy snuf in die neus gekry het dat dit ’n gevra, gedruk, gestoot, maar dit was net so moeilike sessie sou wees – genooi om langs hom moeilik soos tande trek om ’n antwoord uit die te kom sit. “Sit doodstil. Laat ons kyk wat gebeur,” vergadering te kry. ’n Welmenende amptenaar sê het hy my keer op keer vermaan. Ondanks alles eendag vir my: “Jy vra so baie vrae in al die kan ek eenvoudig nie glo dat die Staatsvergaderings waar jy voorsit. Eendag sal jy ’n veiligheidsraad waarop ek agtien maande lank antwoord kry wat jy nie wou gehad het nie en dan gedien het – of enige ander SVR – die gruwelsal jy nooit kan sê dat jy nie geweet het nie.” dade wat deur die WVK ontbloot is, sou Die opmerking was vir my ’n raaisel waaraan ek goedgekeur het nie. Ek glo egter wel dat ons die my destyds nie veel gesteur het nie. Ek het nie atmosfeer geskep het waarbinne dié gruwels kon eens daaraan gedink dat dit ’n waarskuwing is plaasvind. Die waarheid is dat ons nie nuuskierig dat daar onwettige dinge aan die gebeur was nie. genoeg was om uit te vind wat aangaan nie, en Wat my betref, was ons nie betrokke by dat ons te maklik weggekyk het wanneer ons onwettighede nie, maar besig om ’n revolusionêre mense hulle skuldig gemaak het aan menseaanslag te stuit. Ons was nie van plan om te regtevergrype. abdikeer nie, maar wou verseker dat reg en orde NONGQAI VOL 12 NO 7

(Word vervolg) Ek sou beswaarlik aan hoofkantoor kon verduidelik waarom ek my in so ŉ situasie begewe het. Die voorsitter, ŉ groot, indrukwekkende Xhosa, het my verseker dat ek niks te vrees het nie. Toe dit tyd was om te begin, het hy die Bybel geneem en die leerlinge beveel om stil te bly. Hulle het dadelik gehoor gegee en hy het byna ŉ kwartier lank uit die Bybel gelees. Daarna het die oproerige leerlinge een vir een verdwyn en ek kon rustig met die ouers gesels. ’n Bejaarde man het opgestaan en vertel dat hy voorheen vir ŉ Van der Merwe gewerk het. Hy was ŉ harde werkgewer, maar het sy werkers billik behandel en jy het altyd geweet waar jy met hom staan. Die ouers het onderneem om alles in hul vermoë te doen om te keer dat die onderrig van hul kinders ontwrig word. Ons het deur noue skakeling met die swart gemeenskap daarin geslaag om alles betreklik rustig te laat verloop. Daar was sporadiese geweld, klipgooiery en brandstigting, maar nooit op groot skaal nie. Brandstigting is by verskeie skole gepleeg, maar die skuldiges is opgespoor en vervolg. Van die onderwysers in die swart woonbuurte was bang om tydens eksamentyd as opsieners op te tree. Ek het toe in oorleg met die Departement van Onderwys gereël dat lede van die veiligheidstak as opsieners optree. Die eksamens het goed afgeloop en die toestande het daarna na normaal teruggekeer. Terwyl daar landwyd nog hewige onluste gewoed het, het sake in die Vrystaat hul gewone gang gegaan. Brig. Johan Viktor van hoofkantoor het dikwels as hy my gebel het, skertsend opgemerk: “Daar by julle gebeur ook niks nie. Generaal De Wet moes ook maar tydens die oorlog teen die Engelse met ŉ sambok lewe in die Vrystaters slaan.” Te midde van die landwye onluste het die veiligheidstak in Soweto ons laat weet dat ene Mashobane, wat weens verskeie terreurdade

gesoek word, moontlik na die swart woonbuurt Batho in Bloemfontein gevlug het. ŉ Lasbrief vir sy inhegtenisname is uitgereik en ŉ foto van die verdagte is aan ons gestuur. Ons het afdrukke van die foto gemaak en aan alle swart lede gegee met die opdrag dat alle informante ingespan moet word om Mashobane op te spoor. Laat een nag het die telefoon my wakker gelui. Dit was een van ons swart lede, konst. Paul Tsoemetsi. Hy dink dat hy Mashobane doodgeskiet het. Ek het yskoud geword en my eerste woorde was: “Paul, jy moet nie nou dink nie, jy moet seker wees.” Hy het doodluiters geantwoord: “Ja, kolonel, ek dink ek is amper seker dat dit Mashobane is.” Ek vra hom om by die Bathopolisiestasie vir my te wag en bel adjt.off. Hendrik Prinsloo om my by die stasie te kry met ŉ foto van Mashobane. By die polisiestasie gekom, het Paul ons na die plek geneem waar hy die lyk gelaat het. Ons het vasgestel dat dit wel Mashobane was. Volgens Paul was hy per motor onderweg na ŉ verdagte se huis in Batho toe hy Mashobane in die geselskap van twee vroue opmerk. ŉ Informant het hom vroeër al vertel dat Mashobane in Batho is. Toe Paul stilhou en uitklim, het Mashobane weggehardloop. Tydens die agtervolging het Paul herhaaldelik geroep dat hy ŉ lid van die SA Polisie is en dat hy sal skiet as Mashobane hom nie oorgee nie. Paul het eers ŉ waarskuwingskoot gevuur en toe nog twee skote. Die laaste was Mashobane se doodskoot. Tydens die verdere ondersoek en geregtelike doodsondersoek deur ŉ streeklanddros het ons gehoor hoe Paul die verdagte deur agterplase en oor heinings agtervolg het. Paul se tweede skoot is deur ŉ sinktoilet terwyl die inwoner op die troon was. Die toiletsitter het getuig dat hy ŉ knal gehoor en dat die geboutjie geruk het. Toe sien hy twee gate regoor mekaar waardeur lig skyn.

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 42)

(Continued from page 41)

Hy het eers weer bewus geword van wat om hom aangaan toe hy in sy huis staan. Die derde skoot het Mashobane in die hart getref terwyl hy oor ŉ hoë heining geklim het. Lt. Basie Human (later majoor), die bekende Springbokskut, het net sy kop geskud toe hy dié storie hoor. Lt. Human het die lede van die veiligheidstak leer skiet en altyd gekla dat dit lewensgevaarlik is om Paul op ŉ skietbaan te hê. Hy het gewoonlik alles behalwe die skyf getref. Die streeklanddros was besonder beïndruk met Paul se skerp waarnemingsvermoë. Dit was inderdaad ŉ besondere prestasie dat hy Mashobane in die verbyry, net in die lig van die straatlampe, herken het nadat hy hom net op ŉ foto gesien het. Brandfort en dramas met Winnie Mandela OUD-STAATSPRESIDENT C.R. SWART het op die plaas De Aap naby Brandfort geboer. Die veiligheidstak het na sy veiligheid omgesien en ek het dikwels by hom besoek afgelê. Hy en sy vrou, tant Nellie, was minsame en gasvrye mense. Dr. Swart kon onderhoudend talle staaltjies uit die verlede opdis. So het hy vertel dat hy ŉ naambord vir die plaas moes laat maak en nie mooi geweet het hoe om dit te bewoord nie. “De Aap – C.R. Swart” het nie goed geklink nie en “C.R. Swart – De Aap” nie veel beter nie. Hy het uiteindelik besluit op “De Aap – plaas van C.R. Swart”. Dr. Swart se oë was besonder swak. Hy het ’n bril met dik lense gedra, maar was met bril en al steeds baie bysiende. Ek het ŉ motor en voltydse bestuurder, wat by hulle op die plaas ingewoon het, tot sy beskikking gestel. Dr. Swart het ŉ ou Volkswagen-bakkie gehad waarmee hy Brandfort toe en terug gery het. Een van sy plaaswerkers, Jeremia, het altyd saamgery en moes uitkyk vir aankomende verkeer of enige ander gevaar op die pad. Jeremia was letterlik dr. Swart se oë. Ek het herhaaldelik by dr. Swart gepleit om nie self te bestuur nie en ook sy bestuurder gedreig dat ek hom verantwoordelik gaan hou as dr. Swart iets sou oorkom. Maar as die bestuurder maar weer sien, is dr. Swart en Jeremia weg met die bakkie. Gelukkig het dr. Swart stadig gery en die mense van die omgewing het die bakkie geken. Sodra hulle die bakkie sien, het hulle van die pad afgetrek. Jeremia het menigmaal gekla dat hy nie vinnig genoeg orals kon kyk nie. Voor hy soms kon waarsku, was daar reeds ŉ ongeluk. Volgens Jeremia het die “oubaas” nooit gekla nie, maar net die skade betaal. Brandfort was dr. Swart se koninkryk en hy het die belange van die inwoners op sy hart gedra. Toe gebeur daar iets wat die rus en vrede op

Brandfort vir altyd versteur. Op ŉ dag kry ek ŉ oproep van hoofkantoor dat hulle ’n ingeperkte politieke aktivis op Brandfort gaan hervestig. Ons moet met die munisipaliteit reël vir twee aangrensende huise in die swart woonbuurt – een sal bewoon word deur die aktivis en ons moet reël dat die ander bewoon word deur ’n afgetrede polisieman en sy vrou. Verder moet ons meeluisterapparate in elke vertrek van die aktivis se huis installeer. Alle gesprekke moet dag en nag op kassetbande in die aangrensende huis opgeneem word. Ons het die opdragte uitgevoer en op elke denkbare plek ŉ mikrofoon versteek sodat ons elke geluid kon monitor. Hoofkantoor het geen besonderhede oor die aktivis verstrek nie en selfs die naam geheim gehou. Ná ’n tyd het ek berig ontvang dat die aktivis onderweg is na Brandfort. Op 16 Mei 1977 is ek, maj. Eben Coetzee, kapt. Herklaas Meyer en sers. Gert Prinsloo na Brandfort om die aktivis te ontvang. Ons het by die polisiestasie gaan wag en omstreeks 5 nm. het ŉ groot meubelwa stilgehou. Agter die wa het kol. J.A.P. Burger (later generaal) van die veiligheidstak in Soweto uit sy motor geklim en saam met mev. Winnie Mandela en haar dogter Zindzi na ons gestap. Kol. Burger het plegtig aangekondig dat mev. Mandela die lang verwagte politieke aktivis is. Mev. Mandela se motor het intussen ook daar aangekom, bestuur deur adjt.off. Ronnie Winter. Voor ons enige vrae kon stel of beswaar kon aanteken, het kol. Burger en sy geselskap haastig gegroet en vertrek. Verslae staan ons toe daar ... min het ons geweet wat alles nog op ons wag. Met die meubelwa agterna ry ons na Brandfort se swart woonbuurt. Die buurt was omhein en die hek heeltemal te klein om die meubelwa deur te laat. Ons moes maar die drade knip. By die huis aangekom, was mev. Mandela woedend oor die beknopte en eenvoudige plek – dit het uit ’n slaapkamer, kombuis, badkamer en sitkamer bestaan. Ons kon net die nodigste meubels en toebehore inpas. Ek is terug na die polisiestasie, waar ons inderhaas ŉ paar motorhuise leeggemaak het om die res van mev. Mandela se meubels te stoor. Dit was toe al ná tien in die aand. Daar was geen warm water in mev. Mandela se huis nie en sy wou weet hoe sy en Zindzi dan moet bad. Ek het sers. Prinsloo na die hotel gestuur om te hoor of mev. Mandela en haar dogter een van hul badkamers kon gebruik. Ons sou betaal. Die hotelbestuurder het ingestem en die probleem is opgelos. (Word vervolg)

NONGQAI VOL 12 NO 7

What makes Corrie Vermaak so interesting is that he was one of that are breed who not only fought on both sides of the South African coin in matter of 12 years, but was a Cape Rebel to boot, with consequently, a lot more to lose that his Boer compatriots in the Orange Free State and Transvaal.

CORNELIUS PETRUS VERMAAK: David Biggins • • •

Burger, Commandants’ Malan & Botha Commando's - Anglo Boer War Rifleman, 4th S.A.M.R. (South African Mounted Rifles) – WWI Corporal, South African Police

- Anglo Boere-oorlog Medal to Burg. C.P. Vermaak - 1914/15 Star to Rfm. C.P. Vermaak, 4th S.A.M.R. - British War Medal to Rfm. C.P. Vermaak, 4th S.A.M.R. - Victory Medal to Rfm. C.P. Vermaak, 4th S.A.M.R. Cornelius Vermaak or “Corrie” as he was probably known this being the diminutive form of the Afrikaans Christian name, was born on the farm “Leliekloof” in the Cradock district of the Eastern Cape province of South Africa in 1882 into a small, close-knit farming community. Life for him would have been pretty much care-free in his formative years and he would have been employed primarily helping his father with the running of the farm, looking after the livestock and tending to whatever crops were grown in the district.

the Boers were forced to adopt a guerrilla style of hit and run warfare in order to continue the fight. This was especially so after the fall of the two capitals, Bloemfontein and Pretoria. Hard pressed for numbers with many Boers deserting and returning to their farms in droves, the Boer leadership had decided that there was an urgent need to augment their numbers and saw a possible solution to this problem in going south to recruit among their Cape Dutch comrades who shared a similar culture and among whom they were bound to find a sympathetic ear.

At the outbreak of the Anglo Boer war in October 1899 Cradock and other small Karoo towns like it were anything but a hot-bed of insurrection against the ruling Brits. If anything, there was stability in the region with the Cape Government being loyal to the Empire although remaining neutral in the fight against the two Boer Republics to the North. The first Boer foray into the Cape from the Free State was a minor affair and the many and various Town Guards which had been created as a buffer and to support the British effort by protecting their towns from Boer incursions were, by and large, able to fend off unwarranted attacks. The Boers had, in any event, their hands full in the Free State and Transvaal trying to repel a British force steadily growing in size and mobility.

It was into this cauldron that an eighteen-year-old Vermaak entered the fray in May 1901 joining Commandant Wynand Malan’s Commando. Although not proven it is possible that his father was Jacobus Vermaak a 54-year-old from the same farm who served as batman to Malan. This would be a good fit and might be the primary reason why young Vermaak took up arms.

The first part of the war saw some reversals for the British side but this was soon overcome and

The decision must have been a difficult one for Vermaak and his friends and comrades. Being, as they were, British subjects under the rule and protection of the Crown any subversive activity let alone an overt act such as taking up arms against the Empire was treasonable and, in a time of war, punishable by death should they be caught. This was the added danger facing any “Cape Rebel” as those who joined the Boer cause were known.

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 44)

(Continued from page 43)

From the very outset these Cape Rebels, combined with the few surviving members of the various commandos which had come south, were deployed in the hit and run tactics referred to earlier. Gone were the days of the pitched battles with the two opposing sides facing one another in a final bid for dominance. The British, awake to the threat posed by these small and highly mobile Boer Commandos left no stone unturned in their pursuit of them and the cat and mouse game was always afoot. To get a better idea of quite where Vermaak and the Commando he was attached to were in action we turn our attention to the ‘Vorm B’ – the application for the issue of the Anglo Boer War Medal – which was completed by Vermaak in 1923, 20 years after the cessation of hostilities. In this form he confirms that he served with the Commandos of Kommandant Malan (of the Doornhoek area of Maraisburg, Cape Province) and that he saw action at Betje’s Kraal, in Richmond and at Doornhoek. To provide context to these places it is necessary to visit an account of the Commando’s doings from the beginning of May 1901, the date Vermaak joined their ranks. Malan’s Commando, on 2 May, had attacked a patrol of Diamond Fields

Horse near Cradock, capturing 8 men; a day or two later he blew up the line at Mortimer south of Cradock before moving off eastwards and back into the Koudeveld Mountains, but by 23 May had been driven north into the Richmond district. All of this terrain would have been familiar to Vermaak – his “back –yard” so to speak. The Boers continued to move about the countryside much as they willed and any small patrol which came their way was sure to be overwhelmed. No commando stayed in one place for long. They split up under different leaders and regrouped for action; by night they were constantly on the move. They kept moving in wide circles, so that they could leave tired horses to recover, and pick them up again later, on their return to the same hidden valley or flat-topped mountain. In addition, the activities of the Boer commandos caused farming in the district to suffer severely. Loyalist farmers, fearing the visits of commandos, moved with their families into the town of GraaffReinet where they would at least have the protection of the imperial garrison of Coldstream Guards. Farming was further hampered by the attempts of the military authorities to deprive the Boer commandos of provisions. In May 1901 all forage was ordered to be brought into GraaffReinet and if it could not be transported it had to be burnt.

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 45)

(Continued from page 44)

In June 1901 the British commander-in-chief, Lord Kitchener, gave Gen J D P French supreme command for combating guerilla warfare in the Cape Colony. Due to the expanding activities of the Boer commandos in the Cape more British troops had to be detailed to guard the Cape railways and from July 1901 onwards blockhouses were built, eventually all the way down to Wellington in the Western Cape. Lord Kitchener was also forced to divert increasing numbers of troops from the occupied Boer Republics to aid the colonial detachments in dealing with the Boer commando threat. Counter-measures against the commandos were tightened up. Many families, both Dutch and English, were brought in from the farms on the Sneeuberg to live in the town of GraaffReinet, so that they could not supply the men of the commandos. All horses had to be registered and all bicycles had to be handed in to the authorities. Regardless of these intensified efforts by the British the Boer commandos continued to wreak havoc, eluding the special 'flying columns' and raiding villages to replenish supplies. On 21 June Malan and Kritzinger captured a British patrol at Waterkloof near Swaershoek killing 9, wounding 12 and taking 66 prisoners. Leaving Kritzinger, Malan had moved westwards and attacked Richmond on 25 June. Towards the end of June 1901 Malan had left the Camdeboo Mountains and rode eastwards south of Graaff-Reinet over Petersburg and to the north of Cradock up to Maraisburg. At the beginning of July, he crossed into the OFS with a small deputation in an effort to raise recruits for the commandos in the Cape. From November 1901 onwards the main commando activity was concentrated in the north west Cape under Generals Smuts, Malan and Manie Maritz with the Cape Midlands area around Graaff-Reinet relatively quiet. In early 1902 the commando forces in the northwest divided up and four commandos (those of Pypers, Smit, Hugo and Van Reenen) under Gen Malan were delegated with the task of returning to the Midlands area. During early March, Malan and Rudolph were active in the Richmond and Middelburg districts but on 11 March Rudolph was captured and Carel van Heerden, a rebel from Aberdeen who had joined Scheepers early in 1901, was appointed commandant. In late February Fouche and Cmdt Stoffel Myburg had left the north-east Jamestown district) and entered the Midlands, meeting up with Malan on 18 March 1902. With their constant movement the Boer

horses were in poor condition and, to give them adequate rest, it was decided to remain for a time in the Camdeboo and Koudeveld Mountains and, during April and part of May, they were active in this area. Around this time there occurred the death of a local man, Lt Robert H Murray. On 2 May 1902 Lt Murray, out on patrol, was killed near the farm Groenvlei. The patrol had met up with Boers dressed in khaki whom Murray mistakenly took to be native scouts. He went out to meet them but on discovering his mistake tried to make a getaway and was killed by a volley fired by the Boers. (His men had carried his body back to their bivouac on the farm Tweefontein, hence the official designation of his place of death as Tweefontein.) On 18 May Malan and Fouche assisted Van Heerden in his attack on Aberdeen. Malan and Fouche guarded the escape route while 80 of Van Heerden's men and 20 of Fouche's entered the town and surprised the garrison. They made off with a large number of horses but in the process, Van Heerden was killed. Malan and Fouche now moved south towards the Rooiberge and on past Jansenville and Waterford. On 27 May 1902 Malan was severely wounded and captured near Sheldon station (only four days before the final peace treaty was signed at Vereeniging) while Fouche, on being informed of the war's end, surrendered in the Cradock district on 3 June. (Of those who surrendered 134 were colonial rebels of which the biggest number came from the Aberdeen district.) Vermaak, now officially designated as a Cape Rebel, was tried and sentenced under Proclamation 100/1902 at Cradock, his home town, on 13 June 1902. Unlike some of the Boer leaders like Scheepers and Kritzinger, he wasn’t to be sentenced to death for his treason but was probably awarded a prison sentence which, in many cases, was reduced to the payment of a fine in order to secure one’s freedom. As has been mentioned Vermaak applied for his medal in 1923. There was a compelling reason why most chaps who fought on the Boer side in the war only applied for their medals at that time and this was down to the fact that official permission for the award of the medal had only been granted in about 1921. The story goes that men like Vermaak who, as we will see, had WWI service as well, felt at a disadvantage when on parade with their squadrons who, if they had fought on the British side, sported either the Queens South Africa Medal, and, in many cases, the Kings South Africa Medal whereas the Boer

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 46)

(Continued from page 45)

chaps had nothing to show for their efforts. Post-war Vermaak’s movements are vague although it is known that he was employed in the Public Service as a Constable since 19 August 1908.On 26 October 1910 he joined the ranks of the South African Mounted Rifles at Pretoria as a

Constable. The S.A.M.R. were a para-military outfit divided into 4 sections and constituted the first S.A. Permanent Force, the forerunner to a permanent army. Vermaak joined the 4th S.A.M.R. 1914 saw the outbreak of the Great War – the war to end all wars – on August 4th and South

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 47)

(Continued from page 46)

Africa under General Louis Botha, was asked by the British Government to cancel out the German threat to the sea traffic which could possibly emanate from the nearby German controlled territory of South West Africa. It was rich irony that brought about the situation where men who had fought against one another a mere 12 years earlier were now to fight side by side against a common foe. Vermaak was such a man. On 6 August 1914, the day South Africa declared war on Germany, Vermaak was placed on the payroll for the duration of the war as a Rifleman with no. 1645. His home address and next of kin he provided as Mrs D.R. Vermaak of 31 Market Street, Cradock, Cape Province. Physically he was 5 feet 6 ½ inches with a fresh complexion, brown eyes and black hair. Having been required to suppress an internal rebellion by disaffected Boers who saw this as an opportunity to rise up and claim sovereignty of their own, he was dispatched to the front aboard the Galway Castle on 27 May 1915. Having arrived in German South West Africa Vermaak, like almost everybody else, was struck by the arid, desert like conditions encountered which were far more worrisome than the German threat. Long route marches in stifling heat and sand as fine as powder was the order of the day and men were hard pressed to survive the elements. Fortu-

nately, after sustained pressure, the Germans were driven into the north of the country where they surrendered at Otavi on 9 July 1915. This was also the day that Vermaak was discharged to return to his Police duties with the S.A.M.R. For his efforts he was awarded the 1914/15 Star, British War Medal and Victory Medal – all of which were posted to him in 1921. Post war Vermaak was deployed to the Office of the Provost Marshall at the Wanderers in Johannesburg where he was employed as a Military Policeman. In 1917 he applied for leave to marry and, on 3 October 1918, he took leave to return to Cradock on “private affairs” – his address was 31 Market Street, the same as where he had lived some 4 years earlier. According to his Certificate of Discharge from the South African Police (the original is in my possession) Cornelius Petrus Vermaak was discharged on 5 July 1932 in consequence of Superannuation. He had 21 years 315 days service and had been awarded the Police Faithful service Medal. His conduct had been Exemplary and he took his discharge at East London. His intended occupation was that of a Farmer. Vermaak, at the age of 50, was returning to his roots. https://www.angloboerwar.com/forum/5-medalsand-awards/10880-from-cape-rebel-to-imperialsoldier

PERMISSION TO QUOTE Morning Frans, Yes, definitely. It is nice to return the favour as 2 years ago Brigadier Heymans allowed three issues of Nongqai to be added to my site. Best wishes David Biggins

NONGQAI VOL 12 NO 7

DIE VYF-SENT SAAKDOSSIER Kolonel Wynand Schoeman Ek was as jong sersant, aan diens in Brixton polisiestasie, Johannesburg, se aanklagtekantoor die betrokke oggend en baie besig om nuwe arrestasies te prosesseer. Dit was die winter van1973. Die sogenaamde “paswette” en

instromingsbeheer was nog geldig en die Oprukeenheid het ‘n ruk gelede met ‘n vol vrag arrestasies gearriveer. Dit was die dae toe die Register vir die Ondersoek van Misdaad (ROM) en die register vir die Aanname van Aanklagtes (RAA) nog bestaan het en inskrywings meestal in beide gedoen moes word. Later is hierdie registers darem vereenvoudig en die papierwerk makliker en minder gemaak. So kort na tienuur die betrokke oggend stap ‘n klaer die polisiestasie binne om ‘n klagte aanhangig te maak. Hy deel my mee dat hy beroof is van ’n 5-sent muntstuk. Hy is op straat met ‘n Okapimes aangehou, sy sakke deurgevoel en van sy 5sent muntstuk ontneem. Omdat ek en die kantoor baie besig was bied ek hom 10 sent uit my eie sak aan sodat hy die klagte kan los. In die proses kan hy sommer dan ook 5-sent wins maak! Hy weier my aanbod en dring daarop aan om ‘n saakdossier te open. Ek is verbaas oor sy adamante houding om definitief (Continued on page 49)

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued from page 48)

voort te gaan met ‘n saak en dit oor 5-sent maar hy is die klaer en geregtig om ‘n saak te maak. Hierin was ‘n les vir my te leer sou ek later besef, om nie enige klagte, hoe gering ookal, sondermeer af te skiet nie. Ek neem sy verklaring en volle besonderhede van die verdagte af. Hy deel my mee dat hy die verdagte kan uitwys wat op daardie stadium in die nabyheid van ‘n nabygeleë hotel in Highstraat, Brixton, doelloos rondgeslenter het. In daardie dae was ’n Okapimes baie gewild onder veral skolliegeledere. Dit is egter as ‘n gevaarlike wapen beskou en is besitters dan gewoonlik ook deur die bank vir die besit van ‘n gevaarlike wapen gearresteer en aangekla. Feitlik enigiets kon ingevolge die Wet op Gevaarlike Wapens (Wet 71 van 1968), as sodanige wapen beskou word. ’n Okapi was ‘n messteek wapen by uitstek. As iemand met ‘n mes gesteek is, kon jy maar seker wees dit was waarskynlik ‘n Okapimes. Die patrollievoertuig het afgestaan by ‘n ander klagte en ek besluit om sommer self die klaer te vergesel na waar die verdagte na bewering was. Dit was inderdaad naby en nie verder as sowat 450 meter van die polisiestasie af nie. Daar aangekom tref ek en die klaer die verdagte aan waar hy in ‘n systraat op die sypaadjie, langs die betrokke hotel, besig was om die Chinese loteryspeletjie “fah-fee” te speel en sy laaste paar sente weg te dobbel. ‘n Onwettige storie destyds. Met die aankoms van ‘n polisieuniform laat almal spaander maar die verdagte kry nie kans om weg te kom nie. Ek dink hy het besef dat die langarm van die gereg hom ingehaal het. Hoe baie hy in sy verlede inderdaad met die gereg gebots het, sou ek eers later, toe sy kriminele rekord van die Vingerafdrukkekantoor bekom is, besef. Ek neem hom in hegtenis nadat die klaer hom aan my uitgewys het en kry die Okapimes waarvan die klaer gepraat het, in sy broeksak.

klaer en my stukkie getuienis sink hom en hy word skuldig bevind aan roof met verswarende omstandighede en die besit van ‘n gevaarlike wapen. Dit is waar die les van hierdie storie inkom. Toe sy kriminele rekord aan die hof voorgehou word staan ek verstom. Die aangeklaagde het ‘n kriminele rekord wat strek vanaf 1944. In 1944 was ek nog nie eers gebore nie. Sy rekord is amper so lank soos ‘n rol toiletpapier en dit vat die staatsaanklaer seker so 15 minute om dit deur te lees. Bladsy op bladsy. Klagtes waarop die verdagte in die verlede skuldig bevind was, strek van ‘n swetterjoel diefstalle tot huisbraak, aanranding gewoon tot verskeie klagtes van aanranding ernstig, gewone roof tot verskeie klagtes van roof met verswarende omstandighede asook die besit van gevaarlike wapens. Hy is ‘n professionele messteker as daar so iets kon wees. Om dit kortliks op te som, hy was ‘n gesoute misdadiger en ‘n skollie by uitstek. Sy kriminele rekord het begin toe hyself maar nog ‘n kuiken was en eintlik nog op skool moes gewees het. Dat hy al ‘n goeie paar jaar agter tralies was het blykbaar ook nie gehelp nie. Daar is ook ‘n opgeskorte vonnis van 5 jaar vir roof wat nog geldend is. Die landdros bevind dat hy ‘n gewoontemisdadiger was wat nie gerehabiliteer kon word nie. Die saak word na die Streekhof vir vonnisoplegging verwys. In die Streekhof word gelas dat die opgeskorte vonnis van 5 jaar ook in werking sal tree. Benewens dit word hy summier tot minstens 12 jaar gevangenisstraf gevonnis en as ‘n gewoontemisdadiger verklaar. So kos 5 sent dié betrokke beskuldigde op die ou end jare en jare se gevangenisstraf. Dit op ‘n klagte wat aanvanklik deur my weggewys is, was dit nie vir die klaer wat daarop aangedring het om ‘n saak te maak nie. Die man se kriminele gedrag en dienooreenkomstige rekord het hom uiteindelik ingehaal. Dit is nogal ‘n les wat ek al my jare in die S.A. Polisie onthou het en aan die jonger manne oorgedra het.

Dié man word saam met die dossier aan die speurder aan diens oorhandig. Sowat 5 weke later moet ek in die saak in die hof gaan getuig. Die aangeklaagde ontken natuurlik alles maar die

NONGQAI VOL 12 NO 7

HA HAFFAJEE: STALWART POLICE OFFICER CELEBRATES HIS 66th BIRTHDAY Col Logan Govender

Photograph 1: Troop photograph of Troop 19, 1972 Hassan Abbas Haffajee was born on 25 May 1955 in Carlisle Street Durban. Joined SAP in Pietermaritzburg on 1972. SA Police, Indian Training College, Wentworth, Platoon 19 of 1973. Posted to SAP Mountain Rise. Photograph 2: Hassan Abbas Haffajee Media Clipping The Pietermaritzburg Public Eye Retired Police Officer celebrates birthday. (Continued on page 51)

NONGQAI VOL 12 NO 7

Transcript The Pietermaritzburg Public Eye "Retired Police Officer celebrates birthday A former prominent police officer celebrated his 66th birthday recently. Hassen Abbas Haffajee, a stalwart in the city, has been a long serving member of Mountain Rise Police Station from the early 1970's. He is affectionately known as Zulu, a name depicting his persistence and relentless in pursuit of persons suspected of committing crimes. His contribution to the South African Police and the various communities has been invaluable."

NONGQAI VOL 12 NO 7

VROEË 70'S: TYD WEER VIR BIETJIE HUMOR: IDUTYWA (TRANSKEI) Brig Fanie Bouwer Van my lekkerste jare in die SAP het ek op dié dorp deur gebring.

word. Alles bog. En toe het 50 000 Xhosas omgekom van hongerte. In hierdie deel van SA het 9 grensoorloë plaas gevind).

Ek het daar 'n aap in die enkelkwartiere aangehou, wat my af en toe in die moeilikheid gebring het. Sy naam was Jack. Hy het ook gehou van 'n sluk bier as ek en hy die plaaslike kroeg (af en toe) besoek het. Eenkeer, toe 'n nuwe SB se trek afgelaai word, spring hy oor die muur en gee die dié se jong dogter so van agter af 'n ligte byt aan haar been. So, ek en dié SB het toe nié op goeie voet weg getrek nie.

Op Idutywa het ek partykeer aangekla in sake van speurdersersant G.E.P. Buss van die spoorwegpolisie. Hy was seker so 5 vt 1 duim lank. Kort, maar wakker en uiters bekwaam. Hy het homself altyd self ingesweer as getuie in die hof deur te begin met "Gustav Edward Paul Buss, your worship - I swear that the evidence I'm about to give ...". Ensovoorts. Die hele toetie.

Toe heelwat later kry ons op 'n dag 'n amptelike skrywe (ons het dit nie 'briewe' genoem nie) van die DK (Lt-kol Mitchell) van Umtata met die opskrif VERPLASING: KONSTABEL JACK. In dié skrywe gee hy toe die opdrag dat Jack onmiddellik 'iewers heen' verplaas moet word. Ek het nogal gedink die kwaai, bedonnerde ou DK het 'n sin vir humor ... Kolonel Mitchell het my partykeer kom oplaai as hy 'n lid moes gaan verhoor op 'n ander dorp en ek moes prosedeer. Toe vra ek hom oor Jack se verplasing? Hy sê toe dat van die swart lede gekla het dat Jack 'rassisties' is, want hy het partykeer van 'n deur af gespring en hulle aan die kop gebyt of hulle ore getrek. Maar nooit dieselfde gedoen met die wit lede nie. Ook het hy hulle briewe opgeskeur wat in 'n mandjie geplaas was in die AK. Ewenwel, ek het toe Jack vir 'n spoorwegpolisieman, ene Jorrie (ek aanvaar sy van was Jordaan), van Butterworth (Egcuwa) geskenk. Ronnie Coetzee, jy ken hom seker? (Terloops, so min of meer oos van Butterworth of see se kant toe daar na die Kentani rigting - het ene Nongqawuse mos in 1856 gesê dat sy 'n visioen gekry het by die Gxararivier dat die Xhosas hulle vee van kant moes maak en hulle gesaaides moes vernietig en dat die Engelse op 28 Februarie 1857 deur die voorvadergeeste, wat hulle opwagting sou maak, in die see gejaag sal

Op 'n keer was ek aanklaer in een van sy sake (Strafbare Manslag) teen 'n treindrywer wat buite die die dorp te vinnig agteruit gestoot het terug stasie toe, toe hy agterkom dat hy vergeet het om die lokomotief vol water te maak. En op 'n skerperige draai val die lokomotief toe om en die stoker sterf in die proses. Wat ek van die dossier onthou, is dat ál die verklarings netjies getik was so ook die hele ondersoekdagboek. Hy het ook 'n oud-treindrywer as ekspert-getuie gehad. My SB was oom Pat O. Graham ('n Engelssprekende sersant in sy 50's), en effe doof, alhoewel hy sulke groot ore gehad het. Ek onthou 3 dinge van hom. Eenkeer het ek vingerafdruk-ink aan die AK se telefoon-gehoorbuis gesit. Ek dink ek het nie van die AK-sersant gehou nie. Toe, ongelukkig, toe die foon later lui so by afkloktyd, is oom Pat toevallig in die AK en hý antwoord die foon. Hy is toe huis toe, maar nie 'n woord gerep die volgende oggend oor sy swart oor nie. Die ander keer het ek die polisiefluitjie (die komhelp-my-fluitjie) uit my sak gehaal en, soos voorgeskryf, 3 keer hard geblaas in die agterplaas. Sommer vir die hel daarvan. Of om die ouens se reaksie toets. En toe weer en wéér. Niemand snel my egter 'te hulp' nie. En toe ek weer 3 keer hard blaas, kom wragtag die dowe een van die lot (oom Pat) na buite en sê: "Who the hell is making such a f......g noise?". Hy was ook die een toe ek iets iewers in 'n regshandboek gelees het en my wou slim hou en op die dossier skryf 'De minimus non curat lex' (die reg hou hom nie met beuselagtighede op nie) en hy my my vra: "What nonsense or Greek have you written here, young man?". Ek vertel hom toe. Hy sê toe vir my "If you want to communicate and the other party does not understand, then it is a useless excersize".

NONGQAI VOL 12 NO 7

DIE POLISIE IN DIE HOF Mnr PC Swanepoel gevolg was dat hulle Afrikaans soms baie skeef en dwars op papier gelyk het. Op ‘n dag het die oubaas tot sy spyt moes uitvind dat die twee jong konstabeltjies op sy stasie allerhande foute in die registers gemaak het. Hy het besluit dat mondelinge waar-skuwings hiervoor nie geskik was nie en by die Voorvalleboek gaan sit om eens en vir altyd die wet neer te lê. Hy het ‘n reeks opdragte neergeskryf en ter wille van die nodige effek die inskrywing as volg beëindig: “En hierdie in-strukte moet vervolens stippenaar nagekom word!”

Polisiemanne, swart en wit, is ‘n koddige nasie. In sommige opsigte is hulle soos een groot familie, want waar daar ‘n polisiestasie is, is ‘n polisieman tuis, en waar daar ‘n kollega is, daar het hy ‘n familielid. Soos dit met families gaan, praat polisiemanne almal die-selfde taal, vertel almal dieselfde stories en beskinder almal hulle familielede. Nou nie juis kwaadwilliglik nie, maar bloot as ‘n vorm van tydverdryf. In elke polisiedistrik of afdeling sal ‘n mens dan ook van ‘n geregsdienaar hoor van wie daar stories vertel word. Met die tyd word daar hierby aangelas en uiteindelik neem die onder-werp van die verhale ‘n karakter aan wat by nooit werklik be-sit het nie. Van een ou kollega in Suidwes word daar veral baie geskin-der. Hy was een van daardie outydse manne wat in hulle jeug gedissiplineerd geraak het en gedissiplineerd sal sterf. So word dit van hom vertel dat elke keer as die foon by sy eensame ou stasietjie gelui het, hy sy pet opgesit het, plegtig die gehoor-buis opgetel het en dan begin praat het. As die persoon aan die anderkant ‘n offisier was, het hy netjies op aandag gespring, gesalueer en met sy “Ja, Kaptein,” begin. Dieselfde oubaas het sy polisiewerk aangeleer in die jare toe daar in polisieregisters bitter min in Afrikaans geskryf is. Hoewel baie van die manne daardie jare met mekaar Afrikaans gepraat het, het hulle al hulle skryfwerk in Engels gedoen. Die

Nou, so is daar vandag nog baie polisiemanne wat hulle pligte “stippenaar” nakom. Soos die man wat in ‘n klein dorpie in Suidwes as publieke aanklaer opgetree het. Sy sersant het hom beveel om, wanneer ‘n prokureur vir die verdediging ‘n besliste saak in die hof aanhaal om ‘n sekere punt te bewys, self ook ‘n saak aan te haal om indien moontlik ‘n ander moontlike uitleg aan die omstandighede te verleen. Die knaap — ons noem hom maar Hoffie — het daarop sy pligte as aanklaer aanvaar en met die jare ontwikkel in ‘n ui-ters knap vervolger. Op ‘n dag het die sersant besluit om self ‘n bietjie in die hof te gaan sit en sy konstabel se tegniek dop te hou. Die land-dros was besig om iemand te verhoor weens een of ander onbe-nullige sakie en het verveeld na ‘n prokureur sit en luister wat besig was om sy arms af te baklei om sy kliënt se onskuld te bewys. Die prokureur het een na die ander besliste saak aange-haal en uiteindelik die klimaks van sy betoog bereik. “Edelag-bare,” het hy sy troefkaart gespeel, “ek vestig graag u aandag op saak nommer so-en-so van die Witwatersrandse afdeling van die Hooggeregshof waar die agbare regter-president dit duidelik gestel het dat in ‘n saak van hierdie aard, die beskuldigde geregtig is op ‘n redelike twyfel en daarom ontslaan moet word.” Die sersant het na Hoffie se kant toe geloer om te kyk hoe sy knap aanklaer hierdie dodelike aanval sou afweer. Verbaas het hy gesien hoe Hoffie ewe op sy gemak opstaan, luid keel skoonmaak, simpatiek na die prokureur kyk en hom daarop na

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 54)

(Continued from page 53)

die landdros wend. “Edelagbare,” het hy gesê, “dit spyt my werklik dat ek vandag hier in die hof iets moet sê wat ek nooit graag sê nie. Ek moet u aandag vestig op ‘n ou hofgebruik, die erkende feit dat ‘n mens slegs die jongste saak moet aanhaal in ‘n geval wat ter sake is, en nie ‘n ou beslissing wat reeds deur latere beslissings as swak in die wet bewys is nie.” Hy het beskuldigend na die prokureur gewys en dramaties voortgegaan. “My geleerde vriend hier aan my linkerkant het dit goed gedink om ‘n saak aan te haal wat pas hierdie jaar in die Appèlhof deur ‘n beslissing van ‘n regter van daardie agbare hof as verkeerd bewys is. Ek weet my agbare vriend het dit nie moedswillig gedoen nie. Ek weet hy sal nooit hierdie hof om die bos probeer lei nie. Ek weet hy het bloot van die saak vergeet, want soos dit ‘n goeie beampte van hierdie hof betaam, weet ek, hou by homself voortdurend op hoogte van sake met die jongste beslissings. Ek neem dus aan dat my ge-leerde vriend slegs vergeet het om die saak van die Kroon teen so-en-so, saak nommer so-en-so van die Appèlhof aan te haal, waarin die beslissing deur hom genoem, heeltemal verkeerd bewys is.” Hierop het Hoffie gaan sit en saam met hom die stapel dik en belangrike boeke waaruit hy so plegtig aangehaal het. Die landdros het na die prokureur gekyk en laasgenoemde het gesweet. Van die saak war die polisieman hier langs hom gepraat het, het hy nog nooit gehoor nie, maar dit wil nie daarom sê dat daar nie so ‘n saak bestaan nie. Kon hy maar waag en erken dat hy nog nooit van so ‘n saak gehoor het nie en dalk later weer sy kliënt as onbevoeg bewys word, of sou hy aanvaar dat die polisieman die waarheid praat? Diep hier-binne was daar twyfel, want op hierdie klein dorpie was dit nie altyd nodig vir hom om so ‘n sorgvuldige studie van besliste sake te maak nie. Die polisie aan die anderkant, het hy grimmig gedink, het niks anders te doen as om besliste sake te sit en leer nie. Nee, hy sou lewer voorgee dat hy van die saak onthou.

ek u was sou ek werklik my huiswerk beter gedoen het, meneer so-en-so,” het by oënskynlik verontwaar-dig opgemerk en sonder enige aarseling die beskuldigde skuldig bevind. Toe die hof verdaag het en die sersant vir Hoffie eenkant kon spreek, het hy hom dadelik gelukgewens met sy wonderlike vertoning in die hof. “Hoe kry jy dit reg, jong?” het hy gevra. “Ek het daardie prokureurtjie nog nooit so verleë in my hele lewe gesien nie. En uit watter wetboek het jy daardie saak aangehaal? Dit het nie vir my soos ‘n Gardner en Lands-downe geklink nie?” “Nee, Sersant,” het Hoffie beskeie geantwoord. “Hier is die boek waaruit ek aangehaal het,” en hy wys ‘n dik boek aan die sersant. Op die buiteblad het die naam duidelik gepryk. “Die Gevorderde Kookboek vir die jong Bruid.” “Dit behoort aan my vrou,” het Hoffie verduidelik, “maar sy leen dit altyd vir my. Kom soms nogal goed te pas.” Die sersant het van verbasing skoon stom geword. “Maar, Hoffie, wat het jy nou aangevang?” wou hy weet. “Hiervoor gaan hulle jou mos braai, man. Die landdros en die prokureur het albei daardie nommer afgeskryf wat jy gelees het. Vanaand of dalk sommer nou gaan hulle dit opsoek en dan braai jy. Jy kon mos nooit so ‘n verregaande stommiteit aanvang nie.” “Maar Sersant het dan gesê as die ander ou ‘n saak aan-haal moet ek dieselfde probeer doen. Wel, ek het net my bes probeer, Sersant. En ek glo nie u hoef u te bekommer dat daar iets in hierdie verband sal gebeur nie. Die landdros en die prokureur gaan altwee te skaam wees om te erken dat ek hulle vir ‘n raap gevang het. Ek sal net in die toekoms versigtiger moet wees. Hierdie storie van Hoffie en die besliste saak word met baie variasies oorvertel. Of daar ooit so ‘n Hoffie bestaan het en of hy wel so met die hof te kere gegaan het, is te betwyfel, maar dit is die soort storie wat ‘n polisieman graag sal hoor en ewe graag sal glo.

“Dit spyt my opreg, Edelagbare,” het hy die landdros aangespreek, “maar dit is, soos my geleerde vriend hier langs my tereg opgemerk het. Ek herinner my nou baie goed aan die saak wat hy aangehaal het, maar toe ek my betoog opgestel het, het die saak my werklik ontgaan.”

Nog ‘n storie wat in Suidwes, vertel word van die polisie se metodes in die hof, en een wat hoogs waarskynlik glad nie waar is nie, het te doene met. ‘n sersant op ‘n buitestasietjie waar daar een keer in ‘n maand hof gehou is deur ‘n besoeken-de landdros.

Die landdros, tot dusver self ook onbewus van die bestaan van so ‘n beslissing van die appèlhof, het die prokureur kwaai aangekyk. “As

Die sersant en sy manne het gedurig die prisoniers laat weghardloop, iets wat natuurlik vir

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 55)

(Continued from page 54)

hulle gereeld ernstige ge-volge gehad het. Op ‘n dag het die sersant ‘n finale waarsku-wing gekry. “As hier weer ‘n prisonier wegloop, word jy aangekla,” het die distrikskommandant hom gewaarsku. En pas ‘n week daarna loop daar weer ‘n prisonier weg. Nou was die sersant beslis in die moeilikheid. Maar toe kry hy ‘n blink gedagte. “Kleinjan,” het hy die Bantoe-teemakertjie aangespreek, “ek wil he jy moet vandag as die landdros hier kom hof hou vir my ‘n guns bewys. As ek die naam Willem Madinga uitroep, dan moet jy dadelik hof toe kom en in die beskuldigdebank gaan staan. Ek sal dan ‘n klagstaat teen jou uitlees en vir jou vra om te pleit. Al wat jy dan moet se, is: Onskuldig. Daarna sal die magistraat jou laat loop.” Die teemakertjie het ongelowig na hierdie opdrag geluis-ter, maar die sersant, het hy geglo, was ‘n magtige opperhoof en hy sou maar sy opdragte moes nakom. Nadat die landdros op sy bank stelling ingeneem het, het die sersant heel eerste “Willem Madinga” geroep en tevrede gekyk hoe die teemakertjie die hof binnestap. Hy het die klag-staat uitgelees en toe die teemakertjie onskuldig pleit, het hy die landdros ‘n bietjie verleë meegedeel dat sy saak teen hierdie man ‘n bietjie swak was en dat hy lewer nie daarmee wou voortgaan nie. Die teemakertjie is daarop deur die landdros meegedeel dat hy onskuldig bevind is en hom uit die voete kon maak. Hierdie metode om die ontsnapping van prisoniers dig te hou het die sersant daarna tot ‘n fyn kuns ontwikkel. Soms het hy die teemakertjie nie eens laat pleit nie en sommer dade-lik aan die landdros gesê dat hy graag die saak wou terugtrek omdat ‘n getuie dood is, nie beskikbaar was nie of sommer om-dat hy nie genoeg getuienis gehad het nie. Op ‘n dag het een van die swart konstabels weer ‘n man weens ‘n oortreding gearresteer. Die man het weggehardloop en die teemakertjie moes weer regstaan. Die sersant, nou al baie mak, het weer gevra dat die klagte teruggetrek moet word. “Jy weet, Sersant,” het die landdros hom aangespreek, “hierdie beskuldigde se gesig lyk vir my bekend. Ek is seker hy het al baie voor my in hierdie hof verskyn. Ek dink,” en hier het by saggies met die sersant gepraat, “hy is ‘n ou skelm. Roep jou getuies. Laat ons hoor hoe sterk jou saak is.”

Benoud het die sersant die polisiedossier hier voor hom oopgemaak. Die enigste getuie was een van sy swart konstabels, ‘n man wat geweet het dat die beskuldigde ontsnap het. Sou by saamspeel as hy in die bof moes getuienis lewer? Die sersant het gewonder. “Ek roep vir konstabel Klaas Dambe,” het hy die woorde skor uitgekry. Klaas Dambe het die hof binnegestap, sy getuienis afgele en hoog en laag gesweer dat die beskuldigde voor die hof die persoon is van wie hy gevang het. “Is jy baie seker dit is hier-die man wat nou hier in die beskuldigdebank staan vir wie jy gearresteer het?” wou die landdros weet. “Ja, Edebagbare,” het die konstabel dit byna uitgesnik, nog steeds nie by magte om die teemakertjie, wat teen hierdie tyd baie verward die gebeure hier om hom aanhoor, in die gesig te kyk nie. “Nou maar goed,” het die landdros se stem voortgedreun. “Ek vind die beskuldigde skuldig en ek vonnis die skuldige een tot R20 of 20 dae.” Die sersant wou nog die landdros se aandag daarop vestig dat hy die beskuldigde nooit eers die geleentheid gegun het om homself te verdedig nie. Hy was ook effenjies verbaas oor die bewoording van die vonnis, maar aan die ander kant was hy nogal dankbaar dat dit nie vir die teemakertjie nodig was om ‘n woord te se nie, anders sou hy dalk met die hele sak patats vorendag kom. Nadat die hof verdaag het, het die landdros ouderge-woonte by die sersant se kantoor ‘n koppie tee gaan drink. “Waar’s jou teemakertjie vandag, Sersant,” wou hy ewe sedig weet toe die swart konstabel die tee bedien. “O, hy, die teemakertjie bedoel u, ja die teemakertjie. O, ja, hy het vir sy Ma gaan kuier,” het die sersant nou heeltemal in die war probeer verduidelik. “Ja, dis moeilik met die ou volkies,” het die landdros nog steeds so sedig soos ‘n predikant vervolg, sonder om skynbaar die sersant se verleentheid te bemerk. “Soms kos hulle ‘n man ‘n hele paar rand meet as hulle salaris.” Nadat die landdros vertrek het, het die sersant gebroke en verleë R20 by sy vrou gaan leen. “So ‘n ou duiwelskind,” het hy gebrom, “dan het die ou die hele tyd geweet!”

NONGQAI VOL 12 NO 7

‘N KING’S REST-STORIE: ‘N KONSTABEL IS GEEN MATROOS! ‘N PARADERING EN SKROBBERING VOOR DIE DISTRIKSKOMMANDANT HBH Distriksklerk van Durban-Suid, no 75 distrik: Durban-Suid, sers Walters (eintlik sergeant Walters) beveel: “Left, rigt, left, rigt, ...........Halt!” (No 43630 konst. Heymans word voor die DK se senior stafoffisier paradeer.)

op aandag en dink: “Al gaan ek deur die dal van doodskaduwee ....” (Met ou Jersey Bul wat so kwaai is, wonder Heymans hoeveel ouens al daardie "look-spot" teen die muur ontdek het.)

Heymans kom op aandag, stamp sy voet hard! Gee die gebruiklike een tree vorentoe en salueer flink, eintlik baie flink! Hy laat sy regterhand bietjie by sy pet se tuit tril! En stamp sy regtervoet so hard dat die meniskus in die waterbottel op die offisier se brandkas liggies bewe! ‘Ou Jersey Bul’ is in ‘n slegte bui! Heymans wèèt, hy het goed gehalt en flink gesalueer.

Heymans het versuim om te dril! Kaptein AJ de Villiers se maandelikse drilparade. Vandaar die paradering! Dit voel vir Heymans of die hele DKpersoneel, sommer ook die afdelingskommissaris en die kommissaris in Pretoria ook vir hom kwaad is! Miskien ook die minister en die staatspresident in Pretoria? Sulke slapheid word nie geduld nie! Nie in die Mag nie. Dit het so gekom:

Majoor AJ de Villiers afgeneem tydens WO2

So 'n tiende van "Jersey Bul" se aggressie het intussen verdwyn. Heymans ignoreer die offisier en kyk na 'n kolletjie teen die muur want hy staan

Einste offisier, Jersey Bul, gelas Heymans, ‘n ondersoekbeampte van SAP King's Rest se "ondersoek en navrae personeel" in ‘n dossier: "Take a ship and obtain the statement from witness!" So gesê, so gedaan. U sien die getuie woon en werk op 'n drywende vlot regoor Louis Botha Lughawe en een maal 'n week besoek die skip die vlot met voorraad. Hulle werk dag en nag en kom so eenmaal in ses weke huis toe. Voor 0600 is ek die Woensdag reeds by “MV Friendship 1”. Ek is in die volle wintersdrag geklee met rewolwer, knuppel en handboeie. Knope en lyfband blink en ek is een van die ouens waarop die mag trots kon wees! Ek staan voor op die skip en hou die reëlings vas. Daar gaan ons!

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 57)

van die bed af en plaas my een voet stewig op die vloer – of aan dek? Voor die ou skippie terug na Durban-hawe vertrek, kry ek tog die geleentheid om die gesogte verklaring af te neem! ‘n Uiters swak verklaring – seker een van die swakste verklarings wat ooit in ‘n dossier geliasseer is. (Maar daar was mediese redes vir die swak poging!)

(Continued from page 56)

Weer siek op pad terug na Durban-hawe. Neem die navra se Volksie terug na die stasie en "boek" van diens - ver meer as 8 uur gewerk! Dis nou ‘n ander man wat ‘vandiens’ boek! Maar SB skree in sy papegaai-stem: “Onthou die dril by Wentworth!” Ek: “Meneer ek wil nie ‘afsiek’ boek nie, maar daardie dril kan ek nie bywoon nie - ek is mos siek – ek is naar en ontwater.... Meneer kan mos sien.”

No 18064(B) majoor AJ de Villiers afgeneem tydens ‘n besoek, nadat hy te Harrismith afgetree het. Hy was ‘n man van staal en het geen “nonsens” geduld nie! Heerlik in die hawe, ek is bly ek het by die polisie aangesluit: Dis net aksie, avontuur en aansien! Ons bereik die “oop see”. “MV Friendship 1” is toe glad nie meer 'n friendly ship nie. Nadat ek 23 keer siek geword het, land ons op die vlot. Die windgat houding is skoon weg. Niemand kan nou op my trots wees nie! Toe is my seesiekery op 'n hoogte punt! Die personeel van Collins Submarine Pipeline is meestal Amerikaners. Ons staan op die dek en die land beweeg op en af en ook na bakboord en na stuurboord. Ek was eers bang ek gaan dood en later bang en gaan NIE dood NIE. Ek is 19 jaar oud – nog maar kind wat weet ek? Ek word aangeraai om iets te eet. Ek kon enigiets bestel en ek bestel toe ‘n groen melkskommel en biltong. Vir ‘n beloning kry ek ook sommer ‘n vet sigaar ook! Vreeslik siek geword van die lekker biltong en die groen melkskommel. Ek is uit my rewolwer en uniform en word in ‘n matroos se bed geplaas waar ek “alles vergeet” maar ek swaai een been

Vir 'n paar dae gebeur niks. Net toe ek van als vergeet het, kom daai lelike brief van die DK: “Const Heymans failed to attend drill parade at Wentworth, arrangements must be made so that he can be paraded before the District Commandant.” Nou staan ek voor die kwaai offisier. Hy is werklik kwaai – hy was in die oorlog saam met sers-maj ‘Vingers’ Snyman. Hy trap my uit en sluit af: “As ek ‘n parade hou, SAL jy daar wees, AL KRUIP JY! “ Met groot verligting en weer ‘n goeie saluut is ek daar weg marsjeer. Ek het iets is my lewe geleer: “Doen alles liefs volgens voorskrifte. Moet nie kort paaie loop nie! Indien jy siek is, maak maar VB-inskrywing en spreek die distrikgeneesheer.” Papier is geduldig. Dis net ‘n geneesheer wat jou siek kan bevind. Ek het ook geleer dat “kwaai” manne goeie bevelvoerders is! As jy oortree is hulle op jou! Maar wanneer jy goed werk, en getrou is, sal die kwaai manne jou nooit pla nie! Gee my enige tyd ‘n onbeskofte en kwaai bevelvoerder want dan jy weet presies waar jy met sulke kwaai manne staan! Andersyds het “kwaai bevelvoerders” ook hulle eie bevelvoerders en omdat hulle goeie bevelvoerders is, hou hulle daarvan dat hul verantwoordelikhede ook getrou nagekom word.

NONGQAI VOL 12 NO 7

1929: SAP DUNDEE: BEGELEI OORSKOT VAN BOERE GESNEUWEL TE TALANA Nico Moolman

From Talana hill with exhumed bodies 1929 Reinterment of Boer dead from Talana Hill to Dutch Reformed Church in Dundee 1929

NONGQAI VOL 12 NO 7

Above: Reinterment of Boer dead from Talana Hill to Dutch Reformed Church in Dundee 1929. Note policeman standing at attention….

Below: Note, Mounted SA Police Escort.

NONGQAI VOL 12 NO 7

1933: SWAP: SUIDWES-AFRIKA Aankoms: Dr. en mev. DG Conradie

NONGQAI VOL 12 NO 7

INLEIDING Wyle luit-genl Witkop Badenhorst (SAW) en ek het dikwels gesels. Eendag kom ek af op ‘n foto van ene konstabel NJ Badenhorst van die SWAP en ek wys hom die foto. Dadelik bevestig hy dat dit sy Vader is. Soos ek in die SAP geleer het, indeks ek alle foto’s in my lêerstelsel (of argief?) en baie keer kan ek “twee en twee” bymekaar sit en “vier” kry. Ek het konst. NJ Badenhorst en ander lede geïndeks. Jare later gee Nico Moolman en dr Tian Schutte vir my letterlik honderde foto’s op disket. Dis ‘n vreeslike werk om honderde foto’s te indeks en in aparte leggers te liasseer, maar aan die einde is dit die moeite werd. Baie foto’s het geen besonderhede nie. So kon ek die Nongqai van 1933 se foto’s en die volgende foto’s bymekaar sit en ‘n legkaart in ons polisiegeskiedenis aanvul. Onder: Dr en mev Conradie

NONGQAI VOL 12 NO 7

HIerdie is waarskynlik die aankoms van die nuwe administrateur in Windhoek gedurende 1933. Onder: Lt-kol CAB Van Coller: Kommissaris van die SWAP Die SWAP as ‘n onafhanklike polisiemag in SWA, het bestaan vanaf 1919 tot 1939. Nazi’s in SWA wou die regering in SWA omverwerp. Die SAP onder leiding van lt.kol. FJ Verster het van Pretoria na Windhoek gegaan en die poging gefnuik—ons het al voorheen die verhaal geplaas waarin kapt Jan Taillard ‘n groot rol gespeel het. NONGQAI VOL 12 NO 7

Bo: ‘n Offisier en konstabel met dr Conradie in die middel. Verder besonderhede onbekend. Onder: Hoogwaardigheidsbekleërs en offisiere waaronder die kommissaris van die SWAP.

NONGQAI VOL 12 NO 7

Hoogwaardigheidsbekleërs en offisiere waaronder die kommissaris van die SWAP op pad na die erewag—waaronder konstabel NJ Badenhorst.

NONGQAI VOL 12 NO 7

Hoogwaardigheidsbekleërs en offisiere by erewag voor vertrek na Windhoek stad ... SWAP begelei die administrateur in voertuig “A 1’.

1928 Buick NONGQAI VOL 12 NO 7

‘n Mooi foto van die erewag en onder die administrateur inspekteur die polisie

NONGQAI VOL 12 NO 7

1939: SAP NEEM SWAP OOR

1939 Mercury

Gedurende 1939 neem die SAP die polisiepligte van die SWAP oor. Lt.kol. FJ Verster verskyn hier in Windhoek saam met genl IP de Villiers (SAP Kommissaris) en die voormalige kommissaris van SWAP lt-kol CAB Van Coller. NONGQAI VOL 12 NO 7

NAZI BEDRYWIGHEDE IN SWA VOOR WO2

NONGQAI VOL 12 NO 7

1935: SWAP: CAMEL PATROL

‘n Pragtige atmosferiese foto van ‘n Duitse kollega—ook op ‘n kameel.

NONGQAI VOL 12 NO 7

ORCP : BESOEK BOEREPLAAS

NONGQAI VOL 12 NO 7

CAPE MOUNTED RIFLES

NONGQAI VOL 12 NO 7

1991: DK-WELKOM Kol Johan van Rooyen: Sasolburg

1922: THE RED REVOLT ON THE RAND SAP in Braamfontein pictured in the trenches. The revolt was a serious affair, as the score board below reflects. (The caption says SAP—It could be UDFtroops) Both SAP & UDF were deployed.

NONGQAI VOL 12 NO 7

DIE SUID-AFRIKAANSE POLISIE EN INTERNASIONALE SKAKELING 1913—1994

Vlnr: Generaal Johan Coetzee en genl-maj Frans Steenkamp — beide was briljante veiligheidshoofde en het baie skakeling met buitelandse polisiemagte onderneem — eerstens om beter diens te kon lewer en tweedens inligting en steun te kon bekom wat nie plaaslik beskikbaar is nie. Genl Steenkamp was die persoon wat ons polisie-helikopters bekom het. Dit was absoluut ‘n voorreg om onder hierdie manne te kon dien. Ons het reeds ‘n spesiale uitgawe van die Nongqai aan genl Steenkamp gewy. Ek het beide offisiere in Durban leer ken—genl Coetzee was hoof van RI in Durban en genl Steenkamp was afdelingsbevelvoerder, v-tak, Port Natal/ Hy was ‘n deurwinterde kriminele speurder! - HBH. NONGQAI VOL 12 NO 7

NONGQAI VOL 12 NO 7

1972

BSAP— KAROI—1974

Die SAP het goeie skakeling met die BSAP in Rhodesië gehad en die BSAP het selfs ‘n polisie-attaché in Pretoria gehad. Lede van BSAP Karoi - waar ons gedurende 1974 in hul stasiewyk geplaas was te Magunji op die Binga-pad.. NONGQAI VOL 12 NO 7

Bo: Genl Viktor (links met rug na kamera, toe luit-kolonel) saam met ander Rhodesiese offisiere in gesprek met mnr Ian Smith, die premier van Rhodesië.

Dept. van Inligting: Mnr C More

Luit-genl JJ Viktor

Een van Suid-Afrika se top staatsamptenare was mnr Charles More, destyds direkteur, van die departement van inligting. Ek het dikwels met hom geskakel i.v.m. geheime staatsprojekte waarby genl Van den Bergh en dr Eschel Rhoodie betrokke was. Hy het in diens gesterf en was iemand met ‘n onkreukbare karakter. Hy was ook die veiligheidsoffisier van die geheime projekte by die dept. Van inligting. Hy was ‘n amptenaar van die “ou skool” en sou nooit ‘n pennie gesteel of verduister het nie. Na ‘n gesprek met genl CF Zietsman — destyds veiligheidshoof — het die generaal aan my verduidelik dat daar nie eintlik ‘n inligtingskandaal was nie. Ek het baie by hierdie man geleer en was ‘n draer by sy begrafnis. NONGQAI VOL 12 NO 7

Links: Kaptein WH ‘Colin’ Steyn (later luit-genl) in Rhodesië saam met ‘n lid van die BSAP afgeneem. Onder: Die Zambezi-rivier by Chirundu

NONGQAI VOL 12 NO 7

SAP SKAKELING MET MOSAMBIEK SE SNASP

SNASP

NONGQAI VOL 12 NO 7

SAP skakeling met militêre attachés in Taiwan

Mev J Adams (RSA), HBH, genl Lee (Taiwan Weermag), kol Brian Adams (SAW — Militêre Attaché) en mev Lee

SA Vloot Attaché, Arabiese Polisie-offisier en HBH in Fu Hsing Khang-militêre basis in Peitou. (Ons het ’n geselligheid sonder enige alkoholiese drank bygewoon.) NONGQAI VOL 12 NO 7

SAP: Skakeling met Taiwannese Militêre Attachés in “Knuppel Dik”, Wachthuis

‘n Groep Suid-Afrikaanse amptenare wat voorheen in die Republiek van China (Taiwan) was. Vlnr: Chinese offisier, brig Gawie Greyling (SA Spoorwegpolisie), ’n Opleidingsbeampte van die staatsdienskommissie, HBH, brig HD Stadler, ‘n offisier van Spoorwegpolisie, kol Dries van Vuuren (Dept van Gevangenisse) en Chinese offisier. Die offisiere was onthaal in “Knuppel Dik” - die pragtige offisiersklub van die SAP te hoofkantoor. Let op die pragtige stoele met SAP-kenteken.

NONGQAI VOL 12 NO 7

SAP SKAKELING MET VSA SE POLISIE

NONGQAI VOL 12 NO 7

SKAKELING MET KONINKLIJKE MARECHAUSSEE EN NEDERLANDSE POLITIE

Genl-maj Hans Rademaker en HBH in die SAP Museum te Pretoria

Vlnr: Petro Heymans, HBH, kapt Arie van der Kerkhof, kol Thobi en besoekende Nederlandse polisieoffisier te Welkom. NONGQAI VOL 12 NO 7

SAP: SKAKELING MET SWAZILAND EN LESOTHO POLISIE

NONGQAI VOL 12 NO 7

BESOEK DUITSLAND

NONGQAI VOL 12 NO 7

Met polisieboot op die rivier Spree in Berlyn en ons is gewys waar die spioene destyds tydens die Koue -oorlog tussen die Ooste en die Weste uitgeruil is. My jare-lange vriend, luit Ger Sevink van die Nederlandse Koninklijke Marechaussee

NONGQAI VOL 12 NO 7

‘N VERSUGTING: DIE POLISIE IS SOOS ‘N MINNARES IN ‘N POLISIEMAN SE LEWE Al jou tyd is tot die beskikking van die staat ..... HBH As redakteur van die Nongqai vir bykans 12 jaar, kyk ek terug op ‘n verreikende ervaring. Mense skakel my op my selfoon van regoor die wêreld – op een dag praat ek met vriende in Switserland, Nederland, Guatemala, Mississippi of Skotland. Ek ontvang e-posse van reg oor die wêreld! Dankie. Iewers op die aardbol sit ‘n oud-SAP-lid of ‘n oud-SAW-lid wat via die internet die Nongqai lees en “iets” wil sê. Ek voel al soos ‘n biegvader want ek deel nie alles met ons lesers nie...... Ek kry versoeke soos: my Vader was ‘n polisieman en hy is oorlede net na my geboorte, 60 jaar gelede. Hy was op Stamford Hill in Durban gestasioneer is daar miskien iemand wat my kan vertel hoe ‘n mens hy was? Van ‘n Zulu-dame: Ek soek na my Vader hy was iewers in Soweto gestasioneer. My Moeder is oorlede en het my nooit vertel wie hy was nie. Kan jy my help om hom op te spoor ... jammer ek het nie sy naam nie ... hy het Afrikaans gepraat ... ek vermoed hy was ‘n Bruinman. Oom ek weet oom en my Vader het saam in die veiligheidspolisie gewerk en dan ‘n stortvloed van vrae oor sy Vader en oor die veiligheidspolisie...

veiligheidspolisie verbonde was. Hulle voel skuldig omdat hul Vaders moontlik mense kon gemartel het en selfs mense se dood veroorsaak het. Ons uit die vorige bedeling kry ook glad nie die erkenning wat ons toekom nie! Wat? Kom ek stel die saak kortliks in perspektief: Ek was ‘n ooggetuie en ‘n bevoorregte polisieoffisier – ek het op die hoogste forums in die land gedien maar later het ek ook met albei voete vas op die grond gestaan in swartwoonbuurte tussen die bloed en die riool! Met ‘n kakofonie van klanke rondom my – van huilende babas, blaffende plaaslike honde en polisiehonde, sirenes, die helikopter bokant ons, die dreunsang, die “loe-loe-loe” en stampende voete van opgesweepte en ongeduldige mense en polisie luidsprekers. Die dreun van Casspirs ... Die reuke in die lug en die rook van Meloding, Thabong en Soweto! Mense wat die polisie aanval met klippe ... die reuk van brandende huise, motorvoertuie en sakesentrums wat brand... Dis soos ‘n droom. ‘n Nagmerrie. Saans as jy in die bed lê hoor jy steeds die geraas, ruik jy steeds ... , flits klippe steeds by jou verby!

Mens voer gesprekke met mense en daar is daardie soeke en heimwee na die polisieman-pa. Ek verduidelik die polisie het alles van ons geëis. Die polisie was soos ‘n minnares wat aanspraak op ons hele lewe gemaak het. Jou aanstaande vrou was gekeur, jy moes toestemming kry om te trou, jou vrou moes toestemming kry om te werk – honderde reëls oor jou lewe en jou doen en late. So op ‘n Sondag-oggend gedurende die sestigs ry die streng distrikskommandant kerk toe. Hy ry by ‘n kaptein se huis verby. Die kaptein met kaal bolyf sny gras. Groot moeilikheid vir die kaptein – hy ‘gedra hom op ‘n wyse’ – daardie wyse pas nie by ‘n polisie-offisier nie! As gevolg van die suksesvolle, volgehoue propaganda-oorlog voel baie mense vandag skuldig. Baie polisiemanne se kinders voel “skuldig” juis omdat hul Vaders aan die

Kom ons begin by die begin: Eerstens het ons ‘n Nobel-pryswenner, hoofman Albert Luthuli gehad wat met die regering wou onderhandel. Toe wou hulle nie!!! Ek was by toe mnr Robert Kennedy – broer van JFK – Durban toe gekom het om mnr Luthuli te spreek. (Ek het toe al begin dink.) Intussen het mnr Mandela vir

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Vervolg op bladsy 90)

die baie kalmeermiddels wat aan polisiemanne voorgeskryf word. (Meer as aan die publiek.) Nadat ons “alles moontlik” gemaak het – die sogenaamde nuwe Suid-Afrika kry die veiligheidsmagte geen erkenning vir hul rol nie. Daar was ‘n waarheidsen versoenings komitee (WVK) – daar was min “waarheid” van die anderkant MAAR geen versoening nie! Soos ek aan ‘n Engelsman vertel: “Plenty cop-bashing!”) 150 Regstudente gaan ingespan word, aldus persberigte die week, om polisie-vergrype van die apartheid-periode te ondersoek!

(Continued from page 89)

meneer Luthuli ingelig dat die SAKP-ANCalliansie op 16 Desember 1961 tot die gewapende stryd sou toetree. Hier het die poppe begin dans! Tot 1961 was die bekamping van die SAP van die rewolusionêre aanslag deur die howe en is administratief teen mense opgetree. Van 1961 is die stryd ook ondergronds gevoer en moes die polisie aanpas by die stryd. Ons moes voorspring operasies loods om die publiek, getuies en ons eie lede se lewens te beskerm! Dade van sabotasie was in die 1960’s baie algemeen. Toe in 1966 begin die insurgensiestryd. Vanaf die 1970’s het die SA Polisie aan die regering van die dag verduidelik dat daar ‘n politieke oplossing moes kom. Ons was baie min polisielede en ons moes onmenslike eise van die regering en die oppergesag van die polisie uitvoer – soms in haglike omstandighede sonder kos en slaapgeriewe! Ons het min toe- en uitrusting gehad! Ons het die verandering in die land moontlik gemaak, die politici in staat gestel om te onderhandel en genl Constant Viljoen is deur die kommissaris van polisie gewaarsku om nie te probeer om ‘n staatsgreep uit te roep nie! Tot en met die middel-negentigs het ons baie lang ure hard gewerk en nie altyd die steun en begrip van die politici, die media of ons families gekry nie. Baie mense het aan PTSS begin lei – ons het selfs die Harms- en Goldstone kommissies gekry. Ons as polisiemanne en soldate moes vasstaan! ‘n Skoolvriend was ‘n apteker en hy het my vertel hy was verbaas oor

Ek was op die “grens”, ek was skakel-offisier met Mosambiek en ek was bykans vier maande in die Verre-Ooste (waar ek Rooi Chinese kommunisme eerstehands gesien en ervaar het) MAAR niks gesien wat so erg soos die Kerkstraatbomontploffing nie! Ek was daar, tussen die wrakstukke deur geloop, mense gehelp en dit was so onwerklik! Self op die 20ste verdieping van die Poynton-gebou was ruite gebreek! Dit was die afskuwelikste massamoordtoneel wat ek ooit in my loopbaan gesien het. Wie is daarvoor aangekla? Van jongs af het ek baie geskiedenis gelees. Om aanklagtekantoor te werk op nagdiens vir 12 nagte uit 14 nagte was suiwer plesier – ek kon honderde boeke aan diens lees wanneer dit stil was. Ek het baie oor die tweede wêreldoorlog gelees en was bewus van die Nazi’s en die Nuremberg-verhore. Die sonderlinge behandeling wat Hess ontvang het, het my opgeval. Ek het ‘n studie van die tweede wêreldoorlog en die gevolge daarvan gemaak met inbegrip van die sg Koue-oorlog. Ek kom nou by die punt: Ten spyte van al die ‘goed en goeie’ wat ons vermag het kan ons GEEN beloning verwag nie! Ons het die publiek beskerm en veilig gehou en die land kalm gehou, sodat die politici ‘n vreedsame onderhandelde skikking kon bereik. Maar “ons” word ons steeds vervolg – daar is geen gelykheid voor die reg nie! Die geallieerde magte het ook baie wandade gepleeg maar slegs die Nazi’s is vervolg en verhoor – in teendeel, baie bejaarde Nazi’s word steeds vervolg, indien hul opgespoor word. Net soos daar niks goed uit, of oor, Duitsland (1933 - 1945) en die Gestapo geskryf kan word nie, net so min durf daar iets goeds oor “apartheid-Suid-Afrika” en veral die

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 91)

(Continued from page 90)

veiligheidspolisie geskryf word nie. Neem een voorbeeld van die anderkant: Suid-Afrikaners is in ‘n kamp in Angola aangehou. Sommige van die prisoniers is in die sand begrawe sodat net hul koppe uitgesteek het. Die prisoniers is toe deur ‘n bekende Suid-Afrikaner elkeen een skoot in die kop geskiet! Dit was na bewering in ‘n ANC-kamp. Is die storie waar? Ek vertel dit soos ‘n politikus dit vertel sonder om te noem wie die sondebok was. Die storie het my laat ril! So geen erkenning vir die oud-polisiemanne nie – net skuldgevoelens word bykans daagliks gekweek. Dit alles is deel van die rewolusionêre aanslag wat in ‘n mate steeds voortduur. Desperate aksies deur die opposisie het tot gevolg gehad dat die polisie (alle afdelings) ook futiele en desperate aksies geloods het – soos te verwagte word net die voormalige-SAP vervolg. Soms het die staatspresident of minister, destyds, spoedige optrede geëis. Dink aan die stres op die polisie – hul kry druk van die polisie-owerhede, druk om suksesvol te wees en druk van hul geliefdes omdat hul nooit tuis was nie. Daardie bose minnares het al jou tyd vereis. In my lewe was daar in my gemoed ‘n tweestryd tussen “God” en die “Polisie” – ‘n ware digotomie – soms het ek die Polisie “bo” God – My Genadige Vader – geplaas en nie in die Kerk

gekom nie weens werk! (Dink maar aan “Raka en Koki” van die digter Van Wyk Louw.) Die miskenning van die SA Polisie (en SA Weermag) se telkaart vandag, die doelbewuste skuldgevoelens wat gekweek word en die dreigende hofsake is ‘n enkele voorbeelde wat negatief op families en kinders van polisiemanne inwerk! Dit kom nou al van 1994 – dis ‘n leeftyd! Ook moet skuld vir hierdie toestand op politiek van die verlede en op sekere boefagtige en swak offisiere van destyds wat in hoë posisies was, geplaas word! Baie senior offisiere het ook die skuld vir oproer en onluste vierkantig op die skouers van die plaaslike bevelvoerder geplaas: “Kan jy nie die toestand beheer nie!” Ander senior offisiere was suiwer bang (kom ek sê versigtig) en het werklik agter “werk” weggekruip en NOOIT die kontaksituasies besoek nie. Sommige senior offisiere het slegs hul “rang” gehad en niks anders nie – sommige was ongenaakbaar en “oneerlik” in die proses en het eerder onderdane geboelie! Gelukkig was hierdie tipe offisiere in die minderheid. Vandag kyk ek terug en weet wie ware leiers in die Mag was, wie in kantore weggekruip het en eerder onderdane geboelie het om hul gesag te laat geld. Ja, ek weet van “vrot kolle” – ek is nie die enigste een wat dit geweet het nie - maar ons leef nie in

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 92)

‘n perfekte wêreld nie! Dit is so dat bevelvoerders soms ook met ons “magtige” voorskrifte ons eie ondergang bewerkstellig het, ek hoef bv. net aan die Dirk Coetzee-saga te dink. Niemand het die veiligheidstak meer skade berokken nie -– ek sal nie verder uitpraat nie – wat in die polisie gebeur het moet maar in die polisie bly!!! Dit is ook een van die klagtes wat ek van familie kry dat niemand uitpraat nie! Maar ons politici, die NVBS en senior offisiere was soms “dom” en gevolge het eerder op die Magte as sulks, geboemerang. (Diegene wat in beheer is, is aanspreeklik!) Maar daar was ook nie ‘n padkaart nie! Ons moes met ons regswaardestelsel, as rigsnoer, vorentoe beur. Die teendeel is ek het onder werklik goeie offisiere gedien, hulle was werklik rolmodelle vir enige polisieoffisier! Hulle was puik mense in elke opsig en Kinders van God! Wat ek nie kon begryp nie, was waarom het ons staatspresident PW Botha, ons ministers en hoofde van die polisie, die weermag en die staatsveiligheidsraad nie destyds opgestaan en gesê: “Hier is ons! Ons was in bevel en ons was aanspreeklik! Do your damnest!” Ek kan steeds

nie verstaan dat die NP nie algemene amnestie vir almal bewerkstellig het nie? Met agterna wysheid kan ek verklaar ons sou amper in ‘n perfekte Suid-Afrika geleef het waarin die ekonomie sou geblom het. Ek word gewek: Dit was net ‘n droom – ons is steeds met die ware werklikheid gekonfronteer! Omdat ons nie algemene amnestie gekry het nie nou is ek korporatief saam met alle lede van die veiligheidspolisie skuldig! Die ou afgesaagde, onverkwiklike situasie sal voortduur selfs nadat ons almal dood is. Soos die Gestapo sal ons voortdurend as sleg en boos beskou word. Behalwe om suiwer geskiedenis te publiseer kan oud-lede van die veiligheidsmagte nie “uitpraat” nie want agv ongelykheid voor die reg, kan hulle vervolg word. Dit maak mense verder siek. So baie van ons eie mense het “teen ons gedraai” dit vererger die probleem aansienlik! So skryf ‘n polisiekind vir my en daarmee sluit ek af: “Oom het die werklike beloning van 'n goeie lewe ontvang: vrede”.

DIE STILSWYE BRING ONRUS “My pa, ‘n senior-veiligheidspolisieman, is reeds oorlede. Hy was altyd geliefd en bekend vir sy grappies, maar op sy sterfbed was hy in werklikheid ‘n alleen en gebroke mens. Hy is met soveel geheime graf toe. En vir my, sy kind, was hy eintlik lewenslank ‘n vreemdeling. Vandag onthou ek, hy was absoluut trots om ‘n polisieman te wees. ‘n Feit wat ek moeilik vereenselwig met die haat en veragting waarmee hy as ‘n veiligheidmagslid vandag wêreldwyd in die media bejeën word. Hoe kon hy trots wees op die duistere marteling en moorde? Hoe kon hy ons kinders saans met dieselfde paar hande in die bed sit? Hoe kon ek nie besef dat ek saam met ‘n monster bly nie? Watter tipe bloed loop in my are?

koste. Net die vrae, die onsekerheid en onrus bly. Tog weet ek hy was nie boos nie. Feilbaar en onder hewige druk, wel ja. Maar verontskuldig dit sy dade? My eie skuldlas, my erfsonde? Ek weet nie. Meer as enige iets anders, sou ek wou weet wat presies hy gedoen het. Wie was hy by die werk, en hoekom? Solank as wat die verlede in duisternis gehul word, so lank sal die onrus bly ...” [Naam weerhou]

Dit is vrae sonder antwoorde, want hy is weg en kan nie meer praat nie al sou ek hom uiteindelik kon oortuig. Sy mede-werkers swyg, ten alle Brigadier Hennie, u versugtinge het my diep NONGQAIgeroer. VOL 12 NO 7

KOMMENTAAR: BRIG FANIE BOUWER Dagsê weer Hennie

word.

Hene, maar dis 'n lekker-lees stuk. En is ek is jaloers op jou skryfstyl én die logiese uiteensetting daarin.

Ek dink ook baie aan moontlike onderhandelinge in Luthuli se tyd. Was die ANC gereed vir so iets? Sou ons iets beters vir witmense toé kon beding? Ek dink vir die destydse NP was dit nooit 'n politieke opsie nie. Die kiesers van daardie tyd ook nie. Met Mandela in die 90's was dit onmoontlik.

Ek hou van jou passende opskrif. Min oud-offisiere het jou ervaring en kennis om te sê oor dit waarvan jy skryf. My eerste gedagte was tweeledig, nl. dat iemand uit ons ouer garde (hoeveel raktyd het ons oor?) dit moés sê - veral vir die nageslag natuurlik! Dan het ek gedink jy het 'n soort van hollistiese (uit verskillende hoeke) uiteensetting van veral ons ouer garde se destydse dilemmas - én hoe mens, veral ons ouer geslag, dit noú ervaar gegee. Daar kan ook "tussen die lyne" gelees

Die SAP was maar 'n (politieke) slagoffer van daardie tyd. Ons kon eintlik nie anders optree nie. Maar nou het húlle die morele hoë grond en ons die spreekwoordelike 'varke in die verhaal'. Die oorwinnaar skryf/vertel nou inderdaad die eensydige geskiedenis. En dit word die aanvaarbare narratief. Jou 'draft'-artikel is uit die hart en sê min of meer als. Ekself sou geen wysiging of byvoegings voorstel nie. Groete - Fanie.

KOMMENTAAR KOL LOUIS LANGENHOVEN: SAP KLINIESE SIELKUNDIGE ‘n Werklik roerende terugblik uit die pen van een wat skryf oor ‘n lewe wat geleef is. Soos wat ‘n mens na ‘n skildery kyk sonder om jou eie verfhale daarop te wil maak, maar wel ook jou eie lewensperspektiewe daarin sien, staan ek versigtig terug met waardering vir die egtheid van die outeur se produk en die mate van “vrede” wat beleef word. Die opmerking oor vrede het my aan Johannes 14:27 laat dink nl. “Vrede laat Ek vir julle na, my vrede gee Ek aan julle; nie soos die wêreld gee, gee Ek aan julle nie. Laat julle hart nie ontsteld word en bang wees nie”. Die velerlei aspekte gemeld in die skryfstuk, wat die vrede van ‘n polisielid wil en kan wegneem, is met reg ‘n struikelblok en remskoen vir vele, maar dit is ook belangrik om in die lewe “selfaktualisering” na te streef en vrede te bekom. Meeste polisielede sou gedurende hul loopbane geleer het van Maslow se hiërargie van behoeftes en sal onthou hoe self-aktualisering die hoogste vlak is. Om te probeer om te voel dat die lewe, ten spyte van al die uitdagings wat almal deurleef, die moeite werd was en die einde van die lewe met vrede aanvaar kan word. Brig Heymans se skrywe is eintlik vol pragtige

voorbeelde van hoe ‘n polisielid uitgedaag word tov die hiërargie van behoeftes soos uiteengesit deur Maslow. •

•

Daar word gemeld hoe die basiese “fisiologiese behoeftes” van kos en slaapplek soms misken is. Behoeftes aan “veiligheid” is dikwels misken onder andere deur te min toerusting en uitrusting asook die dagtaak wat dikwels klippe (en erger) om jou kop laat fluit het. Behoeftes aan “liefde en om te behoort” is dikwels bemoeilik deur rondverplasings, tyd weg van die huis af, onderskeid wat tussen verskillende groepe gemaak word, altyd die middelman wees en ongeliefd deur die verskeie teepartye. Behoefte aan “Esteem” is rinneweer deur miskenning van goeie werk gedoen (dikwels in lewensgevaarlike omstandighede), respek wat weerhou word vir al die opofferings (geen beloning en ongelykheid voor die reg). Behoefte aan “Self-aktualisering” wat bedreig kan word deur moontlik oormatige wrewel oor die onregte van die verlede, selfs die sielkundige letsels van post traumatiese stres, angs en skuldgevoelens wat gelaat is deur ‘n lewe van “staan tussen die bloed en

NONGQAI VOL 12 NO 7

riool”. Voeg prentjie hier in..

Daar is baie onbeantwoorde vrae, baie wroeging, baie indringerige slegte herinneringe, baie verwyte wat voor die deur van die Polisie, as selfsugtige en ontroue minnaar gelê kan word, maar daar is ook baie goeie redes om die vrede te soek van ‘n lewe geleef waarin kreatiwiteit gebruik is, oplossings vir probleme van self en andere gekry is, mens ‘n werksetiek en moraliteit as riglyn gehad het en mens ‘n konstruktiewe bydrae en ondersteuning kan lewer selfs in die latere seisoene van die lewe.

Heymans of daar dan niks goed uit die polisie kon kom nie. Ek glo en hoop dat elkeen wat die pad in die polisie geloop het, sal besef, dat alhoewel ‘n ongewaardeerde minnaar nie die erkenning kry wat hom/haar toekom nie, dit verseker nie beteken dat hy/sy te blameer is, of ‘n slegte mens is nie. Saluut aan ons kollegas – sien goed om na julleself. Louis Langenhoven

Daar is in die Bybelse jare gevra: “Kan daar iets goed uit Nasaret kom”? In sy skrywe vra brig

NONGQAI VOL 12 NO 7

Kommentaar oor die inhoud van die stuk getiteld: ‘n Versugting: Die Polisie – Soos ‘n selfsugtige minnares in ‘n polisieman se lewe Dr Coert Mommsen Die paragrawe waarin die volgende voorkom: (I) "maar later het ek ook met albei voete vas op die grond gestaan in swartwoonbuurte tussen die bloed en die riool! Met ‘n kakofonie van klanke rondom my – van huilende babas, blaffende plaaslike honde en polisiehonde, sirenes, die helikopter bokant ons, die dreunsang, die “loe-loe -loe” en stampende voete van opgesweepte en ongeduldige mense en polisie luidsprekers. Die dreun van Casspirs en skokgranate ... Die reuke in die lug en die rook van Thabong en Soweto! Mense wat die polisie aanval met klippe ... die reuk van brandende huise, motorvoertuie en sakesentrums wat brand... Dis soos ‘n droom. ‘n Nagmerrie. Saans as jy in die bed lê hoor jy steeds die geraas, ruik jy steeds ... , flits klippe by jou verby!"

Volgens 'n studie van Solomon & Berger https:// www.researchgate.net/ publication/233141695_Coping_with_the_Afte rmath_of_TerrorResilience_of_ZAKA_Body_Handlers, is daar gevind dat blootstelling van ZAKA lykshanteerders verhoogde

Hierdie is die soort van inligting wat aan die publiek, die pers en die politici en ideoloë>>> deurgegee moes gewees het...

Ek dink die gewone man in die straat (Insluitend beleidmakers en politici) wat nie self sulke belewenisse gehad het soos die>> van die ZAKA en oorlogsverslaggewers nie, nie naastenby 'n idee kan vorm van die omstandighede op die toneel van konflik plaasvind nie en ook nie die sielkundige veranderinge wat daarmee gepaard gaan, begryp nie.

(II) "hulle was uitermatig besorg oor die veiligheidstoestand in die land en het al vreeslike tonele besoek en beseerde, verdwaasde, slagoffers gehelp!... "Het twee gedagtes by my ontlok: My indrukke oor die Amerikaners se grafiese visuele verslaggewing oor oorlogstonele in Vietnam en die tweede wêreldoorlog>>

•

Ek dink oorlogsverslaggewing het waarskynlik verskeie doelwitte en gevolge gehad: die>>> van die media (wat sentimente wou verander), die>>> van die>>> van die politici (wat ondersteuning vir hul beleid wou kry) >>> en die van die verslaggewer (wat sy eie materiaal gekies het om oor te dra) en deurlopend deel was van die stres van frontlinie konflik. Uiteindelik was die gevolg dat die massas deel gehad het aan die gruwelikhede van die oorloë >>>wat gelei het tot allerlei aksies filosofieë>>> en kultusse.

•

Die Joodse gebruik (ZAKA) van die versameling van gestorwenes se liggaamsdele / ledemate/bloed op ontploffing/terreur of slagveld-tonele.

•

vlakke van indringing (ontwrigting van die bewussynsverloop deur ongewensde kognitiewe inhoude),

•

vlakke van vermyding; en

•

vlakke van somatisering (die proses of verskynsel waarby sielkundige belewenisse omsit in fisiese veranderinge) ervaar het.

"As ‘n man dit sou waag om ‘n sielkundige te spreek is hy dadelik onder verdenking as sy bevordering ter sprake sou kom! "...Vandag word sielkundiges oral permanent in die Polisiediens aangestel wat dui op 'n positiewe gesindheidsverandering teenoor die sielkunde. "Ongelukkig was daar ‘n paar lede wat hulle skuldig gemaak het aan aanranding en moord op aangehoudenes": In wese is dit eerstens •

die etiese wetlike plig van die beampte om nie 'n verdagte aan te rand nie en;

•

mens se Godsdienstige beginsel en wetlike plig om nie iemand dood te maak nie; en

•

is dit die taak van die bevelvoerende offisier van die beampte om die saak volgens die reg en voorskrifte te hanteer

Bogenoemde geld ook vir Beskermingsdienste-beamptes

die

huidige en

(Continued on page 97)

NONGQAI VOL 12 NO 7

Polisiebeamptes dwarsoor die wêreld>>> Hooftema: As geregsdienaar is die skrywer geplaas in die geweld-brandpunt van twee ideologieë>> en moes die geweld, bloedvergieting en droefheid hiervan aanskou. "Ten spyte van al die ‘goed en goeie’ wat ons vermag het kan ons GEEN beloning verwag nie! Ons het die publiek beskerm en veilig gehou en die land kalm gehou, sodat die politici ‘n vreedsame onderhandelde skikking kon bereik." Daar is verskeie teorieë>> en denkrigtings oor konflik tussen mense en groepe mense. Een van die bekendstes hiervan is die "Territorial Imperative" wat die skrywer Robert Ardrey geskep het: Wanneer een groep of mens die persoonlike gebied van 'n ander binnedring, bring dit konflik mee. Die>>> beginsel is deur 'n multidissiplinêre groep 'n aantal jare gelede in Midde-Afrika ondersoek wat bepaal het dat die rede vir konflik tussen stamme hier, die gevolg is van miskenning van gebiedsgrense. Volgens myself is dit nie nodig om oorlog te maak om oorlog te verstaan nie. As mense die faktore en teorie verstaan wat met konflik verband hou, kan dit ruimte skep vir vredesonderhandelinge en

oorloë>>. verminder. Dis waarvoor die veiligheidspolisie destyds baie opofferings gemaak het. "baie bejaarde Nazi’s word steeds vervolg, indien hul opgespoor word. "Dit is ook een van die klagtes wat ek van polisiefamilies kry: Dat niemand uitpraat nie!", "Behalwe om suiwer geskiedenis te publiseer kan oud-lede van die veiligheidsmagte nie “uitpraat” nie want a.g.v. ongelykheid voor die reg, kan hulle vervolg word. Dit maak mense verder siek." So is dit in verskeie beroepe, maar hoort nie so te wees nie. Dit is duidelik 'n aanduiding van die behoefte aan 'n onafhanklike en onpartydige liggaam/liggame/eenheid in die polisie by wie lede kan aanklop sonder om hul identiteit op die spel te plaas. Die skep van so 'n eenheid/liggaam behoort prioriteit te geniet. Enige mens moet 'n plek of persoon of liggaam hê>>> by wie hy/sy kan ventileer, al vorm lede onderlinge gespreksgroepe hiervoor. "Ek het onder werklik puik offisiere gedien, hulle was werklik rolmodelle vir enige polisieoffisier!"

SAPS: MUSEUM NONGQAI VOL 12 NO 7

U “VERSUGTINGE”-ARTIKEL: MY REAKSIE, AS SEUN VAN ‘N SAP-VT BEVELVOERENDE GENERAAL Dr Willem Steenkamp

Ek is trots op my pa. Baie, baie trots. My vader, wyle genl. maj. Frans Steenkamp, was bevelvoerder eers van die Port Natal Afdeling van die S.A. Polisie se Veiligheidstak, en later nasionale bevelvoerder gedurende die middel-tagtigs. Meeste van sy polisie-loopbaan het hy in die Veiligheidstak deurgebring, siende dat hy as jong speurder reeds, gedurende die sabotasie-veldtog van die vroeg-sestigerjare, na die VT getrek is. Ekself het ‘n veiligheidsagtergrond, as oud-N.I. lid en later as ambassadeur van die Nuwe SuidAfrika. Ek weet dus eerstehands wat die konteks was waarbinne hy sy taak moes volvoer.

In my studeerkamer hang ‘n skildery van hom en my moeder, gemaak deur ‘n polisie-kunstenaar, wat ek nog altyd met die grootste trots vertoon het. Langs dit hang sy swaard en bajonet. Aan my Amerikaanse skoonseun, wat self die houer is van een van hulle hoogste militêre dekorasies, die Bronze Star, en nou prokureur by wat gereken word as die wêreld se #1 regsfirma te wees (White & Case LLP), het ek met ewe veel trots Adv. Chris Marnewick se boek oor my pa se beroemdste speur-saak (die Clarence van Buuren moord op Joy Aken in 1956) geskenk, sodat hy

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 99)

deling van al wat “apartheid” polisieman was, sonder om die paar vrot appels (wat daar altyd in enige mandjie is) van die res wat met eer gedien het, te onderskei. Kommer oor die SAPS se standaarde, soos teenoor die allerhoogste standaarde van die SAP, waarop hy so baie trots was. Ek wil nie te veel in detail oor hom uitbrei nie. Die spesiale uitgawe bevat dit. Voldoende om te sê dat hy die enigste Veiligheidstakhoof, en net een van twee Veiligheidstak-generaals (die ander sy 2IB, Herman Stadler) was wat nooit voor die Waarheids- en Versoenings-kommissie gedaag is nie. Soos uself weet (u was op sy personeel in Durban en later in Pretoria) het hy altyd doelgerigte leiding gegee met klem op beskaafde, wetmatige, moreel-regverdige en dus effektiewe optrede teenoor aangehoudenes, omdat hy besef het die stryd was bo alles polities van aard. En, soos mens in Engels sê, hy het nie geskroom nie “to speak truth to power” in die duidelikste van terme. Om die politieke gesag tot op die hoogste vlak aan te vat, as hy hulle planne nie wetlik of moreel aanvaarbaar gevind het nie.

(Continued from page 98)

weet wie en wat sy vrou se familie is. Ek was ook baie trots en geëerd, Brig. Hennie, toe u my gevra het om ‘n bydrae te skryf vir die spesiale uitgawe van Nongqai oor my pa ( KLIK HIER om te lees). In my pa se laaste jare het ek in hom sien uitspeel, baie van dit wat u “versugtinge” genoem het.

Ek besef egter alte goed dat elke individu se situasie uniek is, so ek wil nie hier my eie, of my pa se geval verabsoluteer nie. Genoeg dus oor hom – as u meer wil weet oor hoe hy bv. vir Louis le Grange in ‘n vergadering gesê het: “Minister, nou praat jy sommer k@k”, kyk gerus na die spesiale uitgawe. Wat ek ‘n broertjie aan dood het, is die “jammer (Continued on page 100)

Besorgdheid oor die veralgemenende veroorNONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued from page 99)

dat ek leef” of anders die “smartvraat” houding wat mens by so baie “apartheid”-ouers en hulle kinders opmerk (ons twee ken mekaar goed genoeg, Brig. Hennie, as mede-redakteurs van Nongqai, vir u om te weet dat ek geensins met hierdie stelling voorgee dat u “versugtinge” deel van só ‘n sindroom is nie). Ten eerste voel ek dat ons elkeen weet wie en wat ons self is, of dan – as kind – weet wat ons pa’s as mense was. Ek gaan my bepaald dus nie laat intimideer deur wat steeds nog maar politiekery is nie, wanneer blaam en veroordeling so kwistig teen ons en ons ouers gevomiteer word nie. Ek vat dit vanwaar dit kom. Ons het pas ‘n spesiale uitgawe oor die Bulhoek-insident van 100 jaar gelede in die Oos-Kaap, die lig laat sien. Daarin sal u opmerk hoe die Engelstalige pers die planmatige doodskiet daar van 163 swart mans met o.a. Maxim masjiengewere, bloot as ‘n “tragedy” beskryf het (wat, volgens die Daily Dispatch, deur die “deluded” swartes op hulle self gebring is) want die destydse Unie-regering is as pro-Brits en daardeur dus as synde altyd “aan die kant van die engele” beskou. Na 1948 was die Engelstalige media se uitbeelding van die Afrikaner-regering natuurlik heel anders, en is Sharpeville bv. dadelik as ‘n “massacre” tipeer, alhoewel ‘n honderd-stuks minder swart SuidAfrikaners daar gesterf het as by Bulhoek (en dit boonop a.g.v. van ‘n spontane skietery wat slegs 40 sekondes geduur het, sonder plan of bevel, soos wat in teenstelling by Bulhoek die geval was). ‘n Spontane reaksie, gebore uit vrees vir hulle lewens toe die omheining van die Sharpeville-polisiestasie met sy toe iets minder as 150 man, deur die aanstuwende massa van 20, 000 platgeloop is – nie 500 swartes teenoor 835 manskappe en offisiere, lg. toegerus met kanonne, swaar masjiengewere en gevelde bajonette, soos in die geval van Bulhoek nie... Dis steeds maar alles politiekery, hierdie blaamkwistigheid, want dit is Afrikaanssprekendes wat die derde grootste stam vorm in Suid-Afrika en met hulle kundigheid en middele dus ‘n uiters belangrike rol kan speel (as ons tog net self kan besluit om van die kantlyn af terug te kom, in die spel in!). ‘n Maklike manier dus om Afrikaanssprekendes polities van balans af te hou – net

soos die Duitsers na 2e Wêreld-oorlog hulself gedwonge gevoel het om ‘n lae profiel te handhaaf – is om ons kollektief met “apartheid” te bly identifiseer en vir alles wat sleg was in die verlede te blameer, sodat ons ons koppe sal bly af hou. Mens moet ook die baie ware sê-ding in gedagte hou dat “die oorwinnaars die geskiedenis skryf”. In ons geval is dit meer as waar (veral omdat ons op die kantlyn loop staan het). Vat ons eie ervaring – is enige Brit ooit aangekla vir die dood van meer as 26, 000 vrouens en kinders in hulle konsentrasiekampe? En u voorbeeld, brigadier, van die 2e Wêreld-oorlog – is Churchill ooit aangekla daarvoor dat dit hý was wat die lugbombardement van burgerlike teikens begin het, vir Britse strategies redes (vir dié wat dit dalk nie weet nie: toe die Luftwaffe die RAF in 1940 met die rug teen die muur gehad het met hulle konstante aanvalle op vliegvelde, het Churchill gelas dat Berlyn bombardeer moet word, op die aanname – wat toe korrek bewys is – dat Hitler dan sou opdrag gee dat Britse stede, en veral Londen, voortaan gebombardeer moet word, wat dus die druk van die RAF-vliegvelde sou afvat en die RAF sou toelaat om sy vliegtuie oor Londen te konsentreer, eerder as om hulle verspreid gereed te moet hou om Duitse lug-aanvalle op militêre teikens oor die lengte en breedte van die land heen, te probeer afslaan). Is RAF lugmaarskalk Arthur “Bomber” Harris ooit vervolg oor die massiewe brandbom-aanvalle met meer as 1,000 bomwerpers op ‘n slag teen Duitse burgerlike teikens soos die stad Dresden, onder die eufemistiese voorwendsel dat hierdie menseslagtings se regverdigbare militêre doel was “to de-house” die Duitse werkerskorps? Genoeg gesê... Belangrikste vir my, egter, is om altyd oog op die telbord te hou. Die bome van die bosse te onderskei. As die gesprek oor die verlede gestroop word van die rumoer van al die blaamaantygings, is twee dinge absoluut onbetwisbaar: Punt #1 – Die Nuwe Suid-Afrika se vreedsame geboorte was te danke aan die werk van die intelligensie-gemeenskap en die veiligheidsmagte. Sonder die stabiele milieu wat die veiligheidsmagte geskep het vir die

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 101)

100

(Continued from page 100)

onderhandelinge en die verkiesing / oorgangsproses, sou die Nuwe Suid-Afrika hoegenaamd nie tot stand kom gekom het nie. Sonder die intelligensie-gemeenskap se insette, wat die politici uiteindelik beweeg het om in te sien dat die konflik bowe-al polities van aard is en dat húlle dit dus sal moet oplos (in stede daarvan om, arms gevou, agter die “dun blou lyn” te bly skuil) sou die Nuwe Suid-Afrika ook nie tot stand gekom het nie. Dan sou ons en ons kinders nou steeds in die bos en die townships met die geweer ons moes laat geld, in wat toenemend ‘n al hoe bloediger rasse-oorlog sou geword het, met die res van die wêreld wat ons toenemend sou isoleer en uiteindelik selfs sou lugbombardeer het (soos wat bv. wel met die Serbe gebeur het, in die negentigs). Só ‘n benadering van “hardegat ondergaan” (in PW Botha se eie woorde) kon bes moontlik op ‘n kern-oorlog uitgeloop het, en dit was die intelligensiegemeenskap se inligting wat uitgewys het dat daar wel ‘n ander, beter en bowenal vreedsame, opsie beskikbaar was. Ek sê dus vir my mede-kinders van veiligheidsoffisiere: sê groot dankie vir julle pa’s vir die tydige beëindiging van wat ‘n gruwelike, voortslepende gewapende rasse-stryd kon geword het en vir die geboorte, in die plek daarvan, van die Nuwe Suid-Afrika. Dit is wat ons pa’s moontlik gemaak het – o.a. ook deurdat dit húlle was wat dikwels hulle eie lewens op die spel geplaas het om die bloedige uitbraak van swartop-swart geweld wat die oorgang gekenmerk het, te tem. Dit was ook die veiligheidsmagte wat vir die ver-regses onder leiding van genl. Constand Viljoen oorreed het om hulle planne vir ‘n staatsgreep te laat vaar... Ja, verseker is daar baie probleme vandag, maar almal kry steeds pensioen en mediese sorg. Daar was geen Nürenberg-verhore nie. En dan wys die telbord – as my tweede kern-punt – die volgende: “People’s Republic” = 0, Regstaat op die Westerse model = 1. Die afweer van die installeer van ‘n Marxistiese “People’s Republic” afgedwing deur “the barrel of a gun” (soos wat kategories die ander kant se doelwit was) is die ander groot oorwinning wat behaal is; die enorm-groot

geskenk wat nagelaat is aan ons, die nageslag, danksy die offers wat gebring is deur die veiligheidsmagte. Is dit nie dus tyd nou dat ons van die kantlyn afkom nie? Die kritiek en blaam verstaan vir wat dit is, van wie dit kom, en dit eenvoudig net nie toelaat om ons langer te marginaliseer in ons eie land nie? Dat ons voortaan eerder dit wat, danksy ons en ons voorsate, vermag is – dit wat die wêreld sien as die wonder van die vreedsame daarstel van die Nuwe Suid-Afrika, met ‘n Westerse model-grondwet – positief begin onderstreep nie? Dat ons ons koppe optel en uitreik na ons mede-landgenote, om patrioties weer ons bydrae te maak tot die algemene voorspoed en heil van ons gedeelde vaderland – daardie noodsaaklike bydrae wat ons so uniek toegerus is om te maak? Laat daar nie twyfel wees nie – ons was die enigstes in die wêreldwye geskiedenis van dekolonisasie wat vrywillig die mag oorhandig het. Nie omdat ons militêr verslaan was nie, maar moreel-gedrewe en danksy ons suksesse om die ander kant se geweldenaars tot in Oeganda te kon verjaag het en hulle toekoms-visie te help verander het. Dit was ons veiligheidsmagte wat hulle uiteindelik maak besef het dat hulle sal moet onderhandel, omdat hulle nooit toegelaat sal word om hier met die geweer ‘n Marxistiese “volksrepubliek” af te dwing nie. Dit was ons intelligensiedienste wat eweseer die blanke politici kon laat insien dat hulle nie deur brute mag aan bewind sou kon bly nie en dus ook na die onderhandelingstafel moes kom. Dit was ook ons beswadderde Afrikaner-regering wat weer eens die enigste regering ooit geword het om self vrywillig ons kernwapens te vernietig. Ons pa’s wat, uit die Afrikaner se eie volkservaring met Britse imperialisme, die aspirasies van ons swart mede-landsburgers kon verstaan, wat die aanslag van die Koue Oorlog kon weerstaan, en die visie van ‘n volksrepubliek kon verslaan. Dít is wat ek en my nageslag altyd my pa en sy generasie voor dankbaar sal wees, en waarvoor die res van Suid-Afrika en die wêreld hulle behoort te vereer, eerder as om hulle te blameer vir ons koloniale geskiedenis.

NONGQAI VOL 12 NO 7

101

PROJEK VERITAS: ÓNS HET DIE NUWE SUID-AFRIKA MOONTLIK GEMAAK— 'N TROTSE HISTORIESE PERSPEKTIEF Dr Willem Steenkamp Baie van u wat brig. Hennie Heymans se “versugtinge” artikel hierbo gelees het, kan waarskynlik uit persoonlike ervaring daarmee identifiseer. Hetsy as voormalige lid van die nouverguisde veiligheidsmagte, of as kind van ‘n ouer wat gedien het. Is al hierdie eensydige gyseling waarna Hennie verwys het, egter geregverdig? As redaksie van Nongqai, meen ons dis ‘n uiters belangrike vraag, wat nou dringend aangespreek moet word. Daarom beoog ons om in die komende maande gereeld ‘n rubriek te dra “veritas / iqiniso (lg. isiZulu vir waarheid) en ook ‘n spesiale uitgawe van Nongqai die lig te laat sien: “Sonder die intelligensie-gemeenskap en die veiligheidsmagte sou die Nuwe Suid-Afrika nie tot stand gekom het nie”. Ons wil dit nie defensief benader nie – dus niks van: “ja, maar die ander kant het net sulke nare dinge gedoen, of nog erger”. Ons wil nie ontken dat daar foute gemaak en wandade gepleeg is nie – aan die kant van die regeringsmagte sowel as die struggle. Dié wat skuldig is, en nie amnestie gevra/ontvang het nie, moet hulle slae vat. Die waarheid, in sy volle omvang, moet uit. Nog minder wil ons ontken dat die “Ou” Suid-Afrika ‘n Britse koloniale maaksel was, en as sulks dus ongetwyfeld en onaanvaarbaar rassisties was; wie het egter Suid-Afrika de-koloniseer, finaal by wyse van ’n klink-klare meerderheid in ’n (Blanke) referendum vir ’n nuwe, nie-rassige onderhandelde bedeling? Volle, gebalanseerde waarheid beteken ook noodwendig dat eer gegee moet word aan alle kante wat dit toekom. Nongqai wil dus nie ’n luidspreker wees vir ‘n steriele “ons” vs. “hulle” polemiek nie. Dis ‘n feit soos ‘n koei dat die veiligheidsmagte gedugte opponente was. Diegene wat die ou bedeling aangevat het, in die

naam van menseregte, gelykheid en sosioekonomiese billikheid, se besonderse dapperheid kan dus kwalik ontken wil word. Suid-Afrika kan trots wees op ál sy krygers, aan beide kante van die destydse konflik. En bowenal kan Suid-Afrika en al sy inwoners trots wees op, en dankbaar wees vir die gelouterde, edele eindproduk wat uiteindelik uit daardie hetige smeltkroes van konflik gevloei het. Ons regstaat, met ’n modelgrondwet en behoud van ’n Westerse, demokratiese vrymarkstelsel. Nie een kant het gekry waarvoor aanvanklik gemik is nie. Aan regeringskant is gefaal daarin om ’n ras-gebaseerde “konstellasie van state” te kon afdwing. Aan Struggle-kant is gefaal in die strewe om deur Marxistiese revolusie ’n “peoples’ republic” af te dwing. Maar deur beide te gefaal het, het almal gewen. Want beide kante kan met reg roem daarop dat hulle elk suksesvol was in wat met terug-sig die belangrikste vir elk was, nl. dat hulle opofferinngs wel geslaag het daarin om die ander kant te forseer om onaanvaarbare doelwitte prys te gee. Om met oop gemoed en patriotiese vaderlandsliefde, ooreen te kom op ’n onderhandelde skikking. Wat in alle opsigte beter was. Die doel met ’n platform bied aan almal wat wil meewerk aan ’n Projek Veritas / Iqiniso, is dus nie om te polariseer nie. Inteendeel! Dit het nie ten doel om enigiets onder die mat te vee nie. Of om die onvergeeflike wat wel (by uitsondering) gebeur het, te wil verskoon nie. Dit gaan nie om die beskerming van die belange van oud-stryders aan ’n bepaalde kant van die draad nie. Dit gaan om Suid-Afrika. Om ’n toekoms wat so mooi gewink het, maar tog duidelik in gevaar is. ’n Toekoms wat die ywer en vernuf van al SuidAfrika se kinders dringend benodig. Wat nie kan

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 103)

102

(Continued from page 102)

bekostig dat een groep, getalsgewys die derde grootste stam en daarby geseën met besondere kundigheid, middele, talent en ’n geskiedenis van anti-imperialistiese patriotisme, hande gevou op die kantlyn bly omdat hulle tot muishond gemaak word nie. By Nongqai besef ons maar alte goed dat ons slegs maar kan help saadjies saai. ‘n Proses hopelik aan die gang kry. ’n Proses wat, vir sukses, baie meer as net woorde gaan verg. Want uiteindelik gaan net impakvolle, daadkragtige meedoening aan die bou van die gemeenskaplike heil, om almal die vrug te laat pluk van die Nuwe Suid-Afrika se potensiaal, die wanpesepsies wat dekades se propaganda gevestig het, kan besweer. En dit is waarroor dit vir ons gaan met Projek Veritas. Om persepsies in lyn te bring met die werklike historiese feite, sodat die wonder van dit wat gedurende die oorgang (wat deur óns beskerm en moontlik gemaak is) deur almal in gelyke maat gevier kan word met die trots wat dit ongetwyfeld verdien Om die onderskeie rolle van die strydende partye na behore te kan beoordeel, is daar dus sekerlik historiese konteks nodig. Dit gaan nie hier om “onthullings” maak nie (meeste van die feite-basis wat nodig is vir gebalanseerde begrip, is reeds gepubliseer; dis egter nie genoegsaam bekend en gekontekstualiseer nie). Beslis is ons oogmerk nie om joernalistieke “scoops” te wil publiseer nie. Wat broodnodig is, is PERSPEKTIEF. Sodat ons kinders kan verstaan, en so ook ons landgenote en geheel die mensdom daarbuite. Sulke begripryke analise moet uiteraard gebaseer word op al historiese feite – op die volle waarheid dus – ook die deel wat nou al te maklik verswyg word. Sodat die “gewone man” wat in die loopgrawe was en miskien nie die groter prent geken het nie, plus dan ons kinders wat nou wonder en wroeg, ook kan verstaan. Daar is baie vrae, pertinent tot die verkry van ware, gebalanseerde begrip, wat nog nie gevra is nie of minstens nie in konteks beantwoord is nie. Oor die Afrikaner, identiteit, die Afrikaanse taalgeskiedenis, Britse imperialisme, en die geskiedenis van kolonialisme en rassisme om die planeet heen (en hoe ons ervarings daarmee

vergelyk). So ook die bevrydingstryde en die Koue Oorlog wat die na-oorlogse jare gekenmerk het, en hoe ons ongevalle-syfers, metodes en eind-resultaat met die internasioanle ervarinng vergelyk. Terug na die begin: was die Kaap onder die VOC, waar die Afrikaner gebore en gevorm is, bv. institusioneel rassisties? (Nee, die kompanjie wou net geld maak en het hom nie ’n snars aan velkleur gesteur nie). Was die Bataafse Republiek rassisties? (Nee, dit was ‘n produk van die egalitariese Franse revolusie, die beginsels waarvan die Voortrekkers met hulle saamgeneem het as basis vir hulle eie nuwe republieke). Hoe vergelyk Suid-Afrika se geskiedenis van rasseskeiding en gebied-segregasie met die praktyke wat in die ander Angel-Saksiese kolonies gevolg is, met hulle “reservate” en anglisering van inheemse bevolkings? Waar het die inheemse bevolkings getalgewys gedy, en waar is hulle prakties uitgewis? In watter jaar het Brittanje uiteindelik vrye, gelyke, algemene stemreg gekry? (1948). Wanneer het die inheemse bevolkings in Australië en Kanada uiteindelik volle stemreg gekry? (1965 en 1969, respektiewelik). In watter jaar is die 26th Amendment van die VSAgrondwet aanvaar, wat vrye en gelyke stemreg dwarsoor die land verplig het? (1971). Die balans wat nodig is, is slegs verkrygbaar deur die volle waarheid van ons geskiedenis feitelik en ewewigtig weer te gee, in sy historiese en globale konteks: hoeveel lede van die veiligheidsmagte het bv. aansoek gedoen vir amnestie? (iets oor die 300). Of, van die wat nie het nie, hoeveel staan dalk nog vervolg te word? (glo iets oor die 50). Hoe staan dit teenoor die honderde duisende wat eerbaar gedien het? Wie het die orde gehandhaaf gedurende die hetige oorgangsfase in die vroeg-negentigs? Wie het, met vreesloosobjektiewe intelligensie-produkte, die regeringspolitici uiteindelik laat insien dat dit ‘n politieke stryd was, waarvoor daar dus slegs ‘n politieke oplossings sou kon wees – dus húlle verantwoordelikheid? Wie het die Struggle-kant oortuig daarvan dat, al het hulle geesgenote gewen teen die magtige VSA in Vietnam, en in groot dele van die Verre Ooste en in Afrika (wat daar wel uitgeloop het op peoples’ republics) dit

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 104)

103

(Continued from page 103)

ten ene male NIE sal gebeur in Suid-Afrika dat so ’n Marxistiese staatsbestel hier afgedwing sal word deur “the barrel of the gun” nie? In die hele dekolonisasie-geskiedenis van die wêreld: wie anders het vrywillig en demokratiesordelik die mag oorgegee? (ondanks die krag van ons veiligheidsmagte, selfs met kernwapens in ons arsenaal)? Niemand! Net óns het dit gedoen; ons kan dus verseker met reg trots wees op hierdie uniekheid, en dit nou begin uitbasuin. Uit morele oortuiging en liefde vir ons vaderland, het ons, soortgelyk aan die Bybel-verhaal van Salomo en die betwiste baba, (net soos die werklike moeder) gekies om die lewensbelang van ons land voorop te stel, eerder as eie belang. Eerder as om, na die Berlynse muur geval het, te bly ons wil met die wapen afdwing het (wat ons sou kon gedoen het, bloot net omdat ons ongetwyfeld fisies kon). Eerder as om net ons eie noue groepsbelang te dien, het ons met prakties ‘n twee-derde meerderheid gestem vir die onderhandel van ‘n nuwe nie-rassige bedeling gebaseer op algemene stemreg, ten einde die land en al sy mense te red van ‘n bloedige, voortslepende rasse-oorlog waarin almal sou verloor – wel wetende dat die nuwe regering Swart sou wees. Ons meen dis hoog tyd dat krediet ook nou gegee moet word waar dit toekom. Dat bors uitgestoot word oor dit wat vermag is, soos om die geliefde land te kon red van die lot van net nog ‘n gefaalde “peoples’ republic” te geword het. Daarom wil ons hierdie uiters belangrike spesiale uitgawe publiseer. Met gereelde maandelikse bydraes onder die Veritas-rubriek. Maar daarvoor gaan ons u insette nodig hê. Ons gee dus hieronder vir u ‘n breë raamwerk van die temas wat ons (met huidige insig) in gedagte het om te dek. Dit kan uiteraard aangepas en uitgebrei word, aan die hand van u insigte. Ons glo dat, as Projek Veritas volledig en korrek gedoen word, dit die historiese balans kan bring wat so duidelik nou nodig is. Stuur dus asseblief vir ons u bydraes, in u eie woorde, so lank of kort soos u wil, in Engels of in Afrikaans. Ons plaas dit net soos ontvang – daar is by Nongqai geen sensuur, herskryf of agendas nie. Speel egter

asb. die bal, nie die man nie, en onthou ons is nie ‘n partypolitieke publikasie nie, ook nie ‘n revisionistiese her-skrywer of ontkenner van historiese realiteite nie. Hier is die raamwerk, beginnende by die eenogige tesis wat algemeen in omloop geplaas is in veral die Engelstalige media in Suid-Afrika en oorsee: Blanke Suid-Afrikaners wat gedurende die 2e helfte van die 20e eeu stemgeregtig was, veral as hulle Afrikaans is, en in besonder indien hulle in die Staatsdiens werksaam was (by uitstek indien in die intelligensie-gemeenskap of die veiligheidsmagte) was aandadig aan ‘n misdaad teen die mensheid. Dit is gebaseer op die volgende simplistiese redenasie: Die Nasionale Party-regering het vanaf sy stembus-oorwinning in 1948 Apartheid implementeer. Dit was die Afrikaners wat die NP ingestem het. Verreweg die meeste polisiemanne was Afrikaners, so ook die meeste staatsamptenare en meeste soldate. Hulle het Apartheid implementeer en met geweld op die nie -Blanke bevolking afgedwing. Apartheid is deur die internasionale gemeenskap verklaar tot ‘n “misdaad teen die mensheid”. Alle Blankes het gebaat by Apartheid, dus sal Blanke SuidAfrikaners en by uitstek die Afrikaanssprekendes onder hulle, veral dié wat lid was van die magte, en wat geleef het gedurende die 2e helfte van die twintigste eeu, vir ewig in die geskiedenis opgeteken staan as rassistiese onderdrukkers – misdadigers teen die mensheid. Dit gee aanleiding tot soveel vrae, van: hoekom? Hoe kón julle? Veral as mens oorsee sou reis, of selfs komende van jou eie kinders of kleinkinders, of dan as jy in gesprek is met Suid-Afrikaners van kleur. Die tipiese Blanke/Afrikaner-reaksie wat mens hierop sien, neem ‘n paar standaard-vorms aan: • Enkeles wat op hulle knieë die mea culparoete gaan (Adriaan Vlok, Piet Koornhof); • Veel meer wat wil beweer dat hulle heimlik altyd teen Apartheid gekant was; • Nog ander wat sê dit was ‘n oorlog, en die ander kant het net sulke slegte dinge gedoen, of nog erger;

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 105)

104

verstaan van die verlede, in al sy multi-fasetlike nuanse, kan help om foute vorentoe te voorkom.

(Continued from page 104)

• •

Sommiges wat sê: kyk na die huidige gemors, ons was dus altyd reg gewees; en Te min wat bors uitstoot en sê: Ja, ek ís wit, Afrikaans, en ek wás lid van die magte; dit is danksy óns dat die Nuwe Suid-Afrika tot stand gekom het as ‘n regstaat op die Westerse demokratiese vryemark-model, en dat Suid-Afrika nie ‘n “peoples’ republic” geword het nie. Kolonialisme en rassisme was nie beperk tot Suid-Afrika nie, maar óns was die enigste in die wêreldwye geskiedenis van de-kolonisering wat vrywillig, vreedsaam en ordelik die mag oorgegee het, by wyse van ‘n onderhandelde nuwe konstitusionele model waarvoor ons oorweldigend “ja” gestem het in ‘n Blanke referendum.

So – hoe antwoord mens na behore hierdie vrae van jou buitelandse of gekleurde vriende, of dan van jou kinders en kleinkinders? Veral dan as jy ‘n Blanke Afrikaanssprekende is wat in die 2e helfte van die 2oe eeu in die Magte gedien het? Die beoogde spesiale uitgawe van Nongqai sal probeer ‘n begin maak met die enorme maar so noodsaaklike taak om die geskiedenis in sy volle waarheid ontbloot te kry en in globale perspektief te plaas. Sodat, uit die kompleksiteit van die verlede, u gehelp kan word om sin te maak van u eie posisie. Nie almal was op dieselfde manier betrokke nie, of met dieselfde persoonlike oortuigings nie. Dit sou dus voorbarig wees om te reken dat daar een enkel-dimensionele, waterdigte antwoord is. Of om byvooorbeeld te wil ontken dat daar in Blanke geledere rassiste was / steeds is, of dat wandade gepleeg is. Net so, sou dit uiters voorbarig wees indien Nongqai sou dink dat een spesiale uitgawe reg kan laat geskied aan ‘n taak wat so kompleks, massief en van soveel belang is. Dat egter nóú ‘n begin gemaak moet word met ‘n “Projek Veritas”, is onweerlegbaar: eerstens omrede daar die gevaar is dat die oorlewende ooggetuies aanstons nie meer daar sal wees nie; tweedens as gevolg van die enorme negatiewe sielkundige impak wat hierdie beskuldigende aantygings het op ‘n hele generasie en hulle nageslag, en derdens omrede die behoorlike opteken en

Hier by Nongqai hoop ons dus dat Projek Veritas sal kan meehelp daartoe dat akademiese navorsers die positiewe rol wat die destydse intelligensie-gemeenskap en veiligheidsmagte gespeel het in die geboorte van die Nuwe SuidAfrika, as tema sal begin neem vir doktorale proefskrifte en navorsingsprojekte. Ook hoop ons dat u, ons lesers (baie van u het hierdie fase in ons geskiedenis eerstehands beleef) dit vir navorsers en doktorale studente moontlik sal maak om só te doen, deur nou met ons u herinneringe te deel – Nongqai is self nie ‘n akademiese tydskrif nie, maar eerder die optekenaar van “rou” geskiedenis in die orale tradisie, waar die mense wat daardie geskiedenis help maak het, in hulle eie woorde oor hulle belewenisse praat of skryf. Om by ‘n gebalanseerde perspektief uit te kom waarbinne u dan u eie deelname aan daardie era in perspektief kan plaas, aan die hand van u eie gewete, moet eerstens gekyk word na die geldigheid van die redenasie hierbo (soos in kursief gedruk): • Het rassisme in 1948 onder die Afrikaner NP-bewind in Suid-Afrika posgevat, of kom dit van lank voor dit? Van wie? En was dit beperk tot Suid-Afrika? Was Apartheid dus uniek, of net maar die woord self? Was die beleid van reservate bv. nie eie aan die hele Britse Empire en die VSA nie? • Waar kom die Afrikaanse taal vandaan? Wie se moedertaal is dit? Was die Afrikaner se wordingsgeskiedenis aan die Kaap, een van rassisme? Wie almal het saam geveg teen die Britte by Muizenberg en daarna by Blouberg, en teen die Zoeloes by Bloedrivier? Is dit nie eerder waar dat vir die grootste deel van sy geskiedenis, die Afrikaner se belewenis van “rasse-stryd” die stryd tussen Boer en Brit was nie? Dat die Afrikaners die eerste Afrikane was wat ‘n anti-imperiale vryheidsoorlog geveg het, en wat in 1961 reeds die Republiek vry gemaak het van sy koloniale meester, sodat 1994 nie de-kolonisasie was nie, maar wel demokratisering?

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 106)

105

•

Is dit nie só dat die Afrikaner, uniek in die koloniale wêreld, die Eurosentriese aanhanklikheid aan die taal van die eensmalige metropool afgewerp en hom met sy nuwe kontinent en die “laer klas” se “kombuistaal” identifiseer het nie? (Brasiliane praat bv. steeds Portugees, Amerikaners praat steeds Engels, Kanadese in Quebec praat steeds Frans, prakties die hele Latyns-Amerika praat Spaans). Was dit nie die Britse “oorwinnaar” nie, wat onmiddellik na die 2e Vryheidsoorlog as die eerste nuwe wette in die Transvaal en Vrystaat, die wette op die verbod op gemengde huwelike geproklameer het? Net soos in die ander Angel-Saksiese lande? (Die VSA se Supreme Court het bv. eers in 1966 hulle wette teen gemengde huwelike ongrondwetlik verklaar). Wie het die 1913-wet oor grondbesit, die 1936-Naturellewet en die 1945 wet op Bantoe Stadsgebiede gepasseer? Was daar een enkele politieke party verteenwoordig in die ou Volksraad wat voor pres. De Klerk se aankondigings van Februarie 1990, gelyke, universele stemreg vir almal voorgestaan het? Was al die lede van die Magte brutale, gewelddadige onderdrukkers wat bloot rassisties net een doel voor oë gehad het, nl. om die nie-Blanke bevolking met mag onder te hou? Tel die internasionale kommunistiese aanslag geensins as faktor nie? Was ons ouers nie moreel en rasioneel geregverdig om te geveg het teen daardie aanslag, wat die hele land sou verslaaf het en tot armoede en verdrukking sou gelei het nie? Was daar dan glad nie ‘n Koue Oorlog, wat die ganse wêreldpolitiek vir 45 jaar na die 2e Wêreld-oorlog domineer het nie? Is die ou bedeling op die slagveld verslaan en/of deur internasionale isolasie op sy knieë gebring, sodat daar geen ander uitweg was nie as om Swart meerder-heidsregering te aanvaar? Of is onder-handel vanuit ‘n posisie steeds van relatiewe krag, met ‘n geleent-

•

heidsvenster wat oop was na die val van die Berlynse muur (wat slim benut is), sodat die nuwe bedeling dus gebore is op vrywillige, moreel-gedrewe grondslag? Wie het per slot van sake die proses beskerm, anders as die Veiligheidsmagte? Wie anders as die intelligensiegemeenskap het die politici van die destydse regering laat insien dat hulle toenmalige beleidsdoelwit van ‘n rasgebaseerde “konstellasie van SuiderAfrikaanse state” op grondslag van kille realisme sal moet plek maak vir ‘n onderhandelde, nie-rassige skikking beding tussen alle Suid-Afrikaners? Wie het die politici oortuig dat so ‘n skikking gebaseer op basiese menseregte vir almal, ongeag ras, nodig sowel as moontlik was en nie pylreguit sou lei tot die uitwissing van minderhede of hulle regte nie? Aan die teenkant van die munt: Wie het die besluitnemers aan die Struggle-kant laat insien dat húlle beleidsdoelwit van die daarstel van ‘n “peoples’ republic” wat deur die loop van die geweer verwesenlik sou word, eenvoudig nie gaan gebeur nie en dus sal moet plek maak vir ‘n onderhandelde skikking van ‘n nuwe landsbedeling geskoei op die lees van ‘n regstaat en die Westers-demokratiese vryemark-model? Hoe vergelyk dít wat in Suid-Afrika vreedsaam vermag is, met die proses van dekolonisering in die res van die wêreld? Kan enige ander groep wat soveel mag in die hand gehad het as die Afrikaner/NPregering, roem daarop om dit vreedsaam deur onderhandeling te oorhandig het? Om bv. sy kernwapens vrywillig te vernietig het? Hoe het die vryheidstryde in die res van die wêreld verloop, wat betref die praktyke gevolg deur veiligheidsmagte in die Amerika’s, Algerië, Kenia, en die Ooste? Hoe vergelyk hulle rekord, met al die staatsgrepe, bevolkingsverskuiwings, mas-siewe lugbombardemente en die slagtings wat daar plaasgevind het, met

NONGQAI VOL 12 NO 7

106

•

die professionalisme, dissipline, wetsgehoorsaamheid en humaniteit waarmee die oorweldigende meerderheid lede van die Suid-Afrikaanse veiligheidsmagte hulle plig verrig het? Het die Suid-Afrikaanse veiligheidsmagte (wat gewis sou kon) ooit bv. eens net gedreig met ‘n staatsgreep, wat nou nog van een probeer uitvoer? Was dit nie juis húlle wat die ultra-regses daarvan weerhou het om ‘n gewapende aanslag op die Staat te rig nie? Ten besluite – sou die Nuwe Suid-Afrika met sy grondwet wat wêreldwyd as ‘n model aangeprys word, tot stand kon gekom het sonder die destydse intelligensie-gemeenskap en veiligheidsmagte? En as die antwoord hierop is (soos wat die feite onteenseglik wys) dat dit nié sou kon gebeur het nie – is dit dan nie hoog tyd nie dat die positiewe en uiters belangrike rol wat hierdie magte gespeel het, nou erken behoort te word? Eerder as om almal te wil smeer met die kwas gedoop in die onverteenwoordigende dade van die statistiese klein minderheid wat hulle ewe onteenseglik wel aan menseregte-vergrype skuldig gemaak het? Seker twee van die algemeenste opmerkings wat mens destyds gehoor het, binne die veiligheidsmagte en die intelligensie-gemeenskap, was: As ek nieBlank was, sou ek self voor geveg het in die “struggle” en: “Die Swartman se stryd is in wese dieselfde as die Afrikaner s’n”. Daar was dus begrip vir die manne en vroue aan die ander kant, plus respek vir hulle dapperheid en diensbaarheid in die stryd vir hulle mense se regte – want die Afrikaner se eie wrede ervaring van Britse imperialisme het hom begrip gegee vir die vryheidsdrang wat brand binne elke mens. Is dit dus nie nou hoog tyd nie dat die strydbyl finaal begrawe word en dat die helde wat aan weerskante geveg het mekaar soos ware krygers kan respekteer en elke kant die eer gee wat hom toekom? Vir ‘n stryd hard

geveg, maar waar rede en ‘n sin van nasiewording en gedeelde belange uiteindelik geseëvier het, vreedsaam om die onderhandelingstafel? Want meer as om te veg vir ‘n bepaalde ideologie, het die groot meerderheid aan weerskante in werklikheid geveg teen wedersydse onaanvaarbaarhede: enersyds teen die vestiging van ‘n ras-gebaseerde “konstellasie van state” wat Blanke dominasie sou perpetueer het, en aan die ander kant teen die revolusionêre afdwing van ‘n Marxistiese “peoples’ republic” wat die ganse bevolking sou verslaaf en verarm het, en kon uitgeloop het op die bloedige rasse- en etniese slagtings waarmee Uhuru in soveel ander Afrika-lande gepaard gegaan het. Dat ‘n bloedbad vermy is, is immers as ‘n “wonderwerk” gesien in die res van die wêreld. As diegene aan die “struggle”-kant hulleself eerlik wil toets op hierdie vrae / stellings, hoef hulle bloot hulleself af te vra: wie van hulle het werklik aan die einde van 1989 gedink gehad dat ‘n President Nelson Mandela op 10 Mei 1994 ingehuldig sou word as die vry-verkose leier van ‘n nuwe, geheel nie-rassige Suid-Afrika, daargestel as gevolg van ‘n vreedsame onderhandelingsproses? En as hulle eerlik genoeg is om te erken dat hulle dit toe nie eens kon gedroom het nie: wie aan Blanke kant het dit konkreet moontlik gemaak, eerstens deur politieke denkpatrone op besluitnemingsvlak te skuif en tweedens deur ‘n stabiele milieu te skep waarbinne die onderhandelinge gevoer kon word en die oorgangsgrondwet en verkiesing tot uitvoering gebring kon word? As redaksie van Nongqai, glo ons dat u sal saamstem dat dit nou beide hoog tyd en baie belangrik is dat hierdie waarhede gekonstateer moet word. Ons sien dus besonder uit na u bydraes! STUUR ASB. AAN: heymanshb@gmail.com willem@grexpa.com

NONGQAI VOL 12 NO 7

107

DIE STILSWYE BRING ONRUS Naam weerhou My pa, ‘n senior-veiligheidspolisieman, is reeds oorlede. Hy was altyd geliefd en bekend vir sy grappies, maar op sy sterfbed was hy in werklikheid ‘n alleen en gebroke mens. Hy is met soveel geheime graf toe. En vir my, sy kind, was hy eintlik lewenslank ‘n vreemdeling.

Dit is vrae sonder antwoorde, want hy is weg en kan nie meer praat nie al sou ek hom uiteindelik kon oortuig. Sy mede-werkers swyg, ten alle koste. Net die vrae, die onsekerheid en onrus bly. Tog weet ek hy was nie boos nie.

Feilbaar en onder hewige druk, wel ja. Vandag onthou ek, hy was absoluut trots om ‘n polisieman te wees. ‘n Feit wat ek moeilik Maar verontskuldig dit sy dade? My eie skuldlas, vereenselwig met die haat en veragting waarmee my erfsonde? hy as ‘n veiligheidmagslid vandag wêreldwyd in die Ek weet nie. media bejeën word. Meer as enige iets anders, sou ek wou weet wat Hoe kon hy trots wees op die duistere marteling en moorde? Hoe kon hy ons kinders saans met presies hy gedoen het. Wie was hy by die werk, dieselfde paar hande in die bed sit? Hoe kon ek en hoekom? Solank as wat die verlede in nie besef dat ek saam met ‘n monster bly nie? duisternis gehul word, so lank sal die onrus bly ... Watter tipe bloed loop in my are?

VOL 12 #7A VROUEPOLISIE SPESIAL UITGAWE

VOL 12 #7B DBS SPESIALE UITGAWE

NONGQAI VOL 12 NO 7

108

KNOW YOUR RIGHTS AS A COMPLAINANT Know your Rights as a complainant REFUSAL BY SAPS MEMBERS IN ASSISTING COMPLAINANTS TO OPEN CRIMINAL DOCKETS IN TERMS OF NATIONAL INSTRUCTION 3 OF 2011 1. It has been reported that members stationed at various police stations are refusing to open cases involving women and children due to the following reasons: 1.1The complainant cannot identify the suspect by name; 1.2 The complainant did not bring the suspect to the police station; 1.3 The crime did not happen within the station's boundaries; 1.4The member who is attending to the complainant does not think that it is serious enough; 1.5 Complainants are told to resolve the dispute with the suspect. 2. This is unacceptable. 3. National Instruction 3 of 2011 regulates the opening and registration of case dockets. 3.1 Section 1 of the national instruction, a member who receives the complaint must interview the complainant in order to see if the complaint meets the requirement for that specific crime. 3.2According to Section 2, complainants must never be referred to another police station even if the crime was committed in another police station area.

4. The Community Service Centre is responsible for ensuring that: REFUSAL BY SAPS MEMBERS TO ASSIST COMPLAINANTS TO OPEN CRIMINAL DOCKETS IN TERMS OF NATIONAL INSTRUCTION 3 OF 2011 4.1 Complainants or reporters of crime, whether the crime was committed in his/her station area or in the station area of another police station, are treated courteously and that a comprehensive affidavit is taken from the complainant or report of crime; 4.2Complainants or reporters of crime are not referred to another station to lodge complaints of crime; 4.3 All complaints or reports made by the public receive immediate attention. 5. Cluster Commanders and Station Commanders must ensure that all members who do not comply with National Instruction 3 of 2011 are subjected to disci-plinary steps. * Member of Public – Please Report if SAPS members refuse to open a case for you: SAPS National Complaint Centre: Tel: 080 033 3177 or 0860264487 Fax: (012) 393-5452 E-Mail: complaintsnodalpoint@saps.gov.za

WORLD RECORD? SAP TRACKER DOG: “SAUER”

NONGQAI VOL 12 NO 7

109

PHOTO: COL ROBERT BURNS-BEGG, KC COMMISSIONER TRANSVAAL POLICE Steve Seargent (Scotland)

Hallo Oom Hennie, Jy het mos in die Nongqai Vol 12 No 4 'n foto van kol Burns-Begg gesoek, hier is een vir jou. Groete Steve https://www.findagrave.com/ memorial/131295228/robert-burns-begg Wat ons gehad het …. Foto deur Steve in gestuur—Ons is verheug, dankie Steve. Nou moet ons die kolonel se persoonlike besonderhede soek ...

NONGQAI VOL 12 NO 7

110

WRAAK EN GEHEUE: OUDSERSANT JOAO RODRIGUES Brig Fanie Bouwer Soos ons weet was hy onsuksesvol in sy hoërhofaansoek dat die verhoor op 'n aanklag van moord teen hom gestaak word. Hy is al 80 jaar oud. Wat ek dink van dié uitspraak is nié hier ter sake nie. Ook nie die feite van die moordsaak teen hom opsigself nie. Ek wil egter so 50 jaar terug gaan. Ek het die geregtelike ondersoek (GO) van die oorledene in die saak, Ahmed Timol, in 1972 in die Johannesburgse landdroshof vir etlike dae bygewoon. (Ek was toevallig daar met die praktiese deel van' n aanklaerskursus) Wat onthou ek van hierdie geregtelike ondersoek? Bitter min. Ek onthou wel dat landdros JLL de Villiers die landdros was. En dat advokate IA Maisels en G Bizos die familie verteenwoordig het. Ek kan nie onthou wie die Staat verteenwoordig het nie. Ek kan ook nie die staatsgetuies onthou nie. Ook nie of oudsersant Rodrigous getuig het nie. Wat ek wel onthou, is dat landdros De Villiers bevind het dat niemand vir Timol se dood verantwoordelik was nie. Sou 'n advokaat my nóú in detail oor my ervaring ondervra, sal ek bitter swak vaar. Ek sal dalk as 'n ongeloofwaardige getuie afgemaak word. Of as 'n leuenaar uitgekryt word. 'n Ander voorbeeld. My oudste seun (41) herinner my aan oudpresident PW Botha se besoek aan sy laerskool in die middel 80's. Hy onthou goed dat oom PW sy hand geskud het want hy was 'n klaskaptein. Ek en ander ouers was ook daar, maar ek onthou net dele van daarvan nog. Die punt wat ek hiermee probeer maak, is dat

mense nie alle kleinere, onderliggende feite van destydse insidente van dekades gelede kan onthou nie. Dit is 'n menslike gegewe. Ek dink dit is doodnormaal. Probeer maar self terugdink. Dit is bloot geheuefoute wat inskop as't ware.. In die lig hiervan het ek gaan oplees oor waarom geheue misluk, teorieë van vergeet, ouderdomsverwante veranderinge in die brein, altzheimers en dementia. Ek wil nie daarop ingaan nie. Jy kan dit Google. Terug na oudsersant Rodrigues. Ek weet nie of daar genoeg finansies oor is om 'n advokaat(e) vir hom aan te stel om die komende moordsaak teen hom effektief in die gesig te staar nie. Daar is by my geen twyfel nie dat die NVG se aanklaer-advokaat 'n rojale en maklike taak gaan hê om hierdie ou man van 80 in die hof te verniel nie - juis as gevolg van die feit dat hy (Rodrigues) as gevolg van sy ouderdom (80) gaan sukkel om ál die fynere detail en omringende omstandighede van 50 jaar gelede weens faktore hierbo genoem, te onthou en sinvol te verduidelik. Ek weet ongelukkig nie wat sy intellektuele vermoëns is nie - veral op ouderdom 80. Ek weet ook nie of hy enige vergeet-probleme (altzheimers ens.) dalk onder lede het nie. Indien sy verdedig nie óók hierdie kwessies as pertinente verdediging aan die hof gaan voorhou nie, is ek bevrees dat Rodrigues 'n ernstige dilemma op hande het. Die howe, die NVG, die Timol-familie, almal, soek wraak. 'n Voorbeeld móét gemaak word, word geëis. Dit is (regtens) gevaarlik. Mens kan net hoop dat koelkoppe sal seëvier en dat geregtigheid uiteindelik sal geskied.

NONGQAI VOL 12 NO 7

111

OPINION

Ahmed Timol: The prosecution of Jan Rodrigues (VI) 29 May 2019 James Myburgh & Jeremy Gordin on the deeply flawed basis of the NPA's murder case against the former police clerk 1. On October 12, 2017 Judge Billy Mothle found at the end of the reopened (or second) inquest into the 1971 death of Ahmed Timol that Timol’s death “was brought about by an act of having been pushed from the 10th floor or roof of (then) John Vorster Square to fall to the ground” and that there existed prima facie evidence implicating Timol’s two interrogators, Captains Johannes Zacharias van Niekerk and Johannes Hendrik Gloy (both dead), for being responsible for this. The judge also noted that Joao “Jan” Anastacia Rodrigues, now 80, had “on his own version, participated in the cover-up to conceal the crime of murder as an accessary [sic] after the fact, and went on to commit perjury by presenting contradictory evidence before the 1972 and 2017 inquests. He should accordingly be investigated with a view to his prosecution.” Although Rodrigues was implicated as an “accessory” and/or as a perjurer, he was, on 30 July 2018, charged with murder by the National Prosecuting Authority. Since then, on March 28, 2019, Rodrigues has applied for a permanent stay of prosecution before a full bench of the Gauteng high court. As of today, no judgment has been issued. The core of the state’s case may be said to have been presented by Advocate Torie Pretorius in his replying affidavit to Rodrigues’ stay of prosecution application. The state’s case avers that Timol “sustained at least 35 noted injuries, 27 of which were sustained” before the death fall. The trial court would now decide whether Timol, “with extensive bruising, a depressed skull fracture, a fractured left jaw, a dislocated left ankle” was able to rush to the window, open it, and jump out, as Rodrigues has claimed. The theme of almost all the reporting and commentary on this case has been one of impatience at justice long denied. There has been very little

critical scrutiny of the underlying basis for the prosecution. This is odd, for as we shall try to explain, there is a great deal about the version accepted by Judge Mothle that does not make particular sense. 2. On the late evening of Friday 22 October 1971 two Indian men, travelling in a light-yellow Ford Anglia, were stopped at a routine police road block on Fuel Road in Coronationville, Johannesburg. In the boot of the car the police discovered hundreds of banned African National Congress and South African Communist Party leaflets, as well as copies of extensive communications with the SACP in London. The two men – Ahmed Timol, a teacher and underground SACP operative, and Salim Essop, a third-year medical student at Wits – were handed over to the Security Police and taken to police headquarters at John Vorster Square. The correspondence between Timol and his handlers in London was an intelligence windfall because it provided detailed descriptions of how the Party communicated with their operatives in South Africa. It also contained the names of many in the tightly knit Roodepoort Indian community that Timol had told the SACP he would like to draw into illegal work, or recruit into the Party, including Essop. In almost all these cases Timol had not actually done so. The Security Police believed however that they had uncovered a secret Communist Party ring in the Indian community, one responsible for distributing often highly inflammatory propaganda aimed at inciting the black population to revolt violently against the white minority in South Africa. Over the next few days the Security Police round-

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 113)

112

A photograph taken by the police photographer of Jan Rodrigues standing by the window, with his back to the camera, on the evening of the day Ahmed Timol allegedly jumped to his death. that no one was to blame for his death.

(Continued from page 112)

ed up those named in the letters. They then began applying their usual interrogation techniques on those detained, most of whom were actually innocents. The Security Police were so convinced of the detainees’ guilt that denials of complicity were disbelieved and the torture rapidly escalated. By the Sunday morning one of those detained, Kantilal Naik, had lost the use of his hands after being tied up and suspended from his arms and legs for an hour-and-a-half. On Tuesday morning Essop had completely collapsed on the floor of an interrogation room and had to be hospitalised. On Wednesday afternoon Timol himself plunged to his death from the 10th floor of John Vorster Square. At the inquest held the following year Magistrate De Villiers ruled that Ahmed Timol had committed suicide and, dismissing the possibility that torture could have driven him to taking his own life, ruled

This ruling was a travesty, given that the evidence of Timol’s fellow detainees – all of whom could have spoken about the torture they were subjected to – was excluded by the security laws of the time. Even more absurdly, evidence of Essop’s medical condition at the time of his collapse, already in the public domain, and available to ordinary newspaper readers, could also not be considered. The Security Police witnesses meanwhile lied repeatedly throughout the inquest about how Timol had been treated. They falsely claimed, for instance, that Timol had neither been assaulted after his arrest, nor deprived of any sleep. So, on the one hand, the police said Timol had committed suicide while, on the other, they claimed he had not been tortured. In their efforts to explain why someone under no duress had decided to kill himself, they presented, among other false evidence, a fraudulent SACP document to court to

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 114)

113

(Continued from page 113)

try and square this circle. At the time their denials of any ill-treatment were widely regarded as deeply unpersuasive, even within the Afrikaner establishment, though it might have suited some to publicly pretend otherwise. 3. Immediately after De Villiers announced his ruling in June 1972 Timol’s parents, Yusuf and Hawa Timol, told a Rand Daily Mail journalist that “we cannot believe our son committed suicide”. Their young relation, Imtiaz Cajee, subsequently fought a long battle to vindicate his late uncle and to demonstrate that Timol had been killed by the Security Police. Over the past few years he was joined in this quest by a group (“the team”) of investigators and human rights lawyers and organisations, including the Legal Resources Centre, Frank Dutton, Advocate Howard Varney, Webber Wentzel and Yasmin Sooka and the Foundation for Human Rights. At the reopened inquest it would have been relatively simple to make the case that Timol’s death was one of induced suicide, the product of inter alia five days of unrelenting interrogation, torture, and sleep deprivation. Proving a case of direct murder, as the team tried to do, was far more complicated: first, the finding from the original autopsy report that Timol had died as the result of injuries sustained in the fall remained incontrovertible. Second, all those named at the first inquest as Timol’s interrogators had died, taking their knowledge of what had actually happened with them to the grave. However, a former clerk from the Security Police, Rodrigues, who was still alive, had testified in 1972 that he had been alone in the room with Timol during his last moments alive, and had seen the detainee propel himself out of the 10th floor office window. His version, to which he stuck at the second inquest, was that he had come to Johannesburg from Pretoria on the afternoon of Wednesday 27th October 1971 with the monthly salary cheques and a file for Timol’s two interrogators on that day, Gloy and Van Niekerk. Rodrigues took these – along with a tray with three cups of coffee for Timol, Gloy and Van Niekerk – into room 1026, and proceeded to wait, standing, for the following 20 minutes. At 3.50 pm Van Niekerk and Gloy then got up to go check on some information and asked Rodrigues to stay with Timol while they did so. Rodrigues told the first inquest that he then sat down on the chair facing Timol (chair "A" below), with the windows to his back:

“The Indian asked me if he could go to the toilet. He was sitting on the chair opposite me. We both stood up and I moved to the left around the table. There was a chair in my way [C]. When I looked up, I saw the Indian rushing round the table in the direction of the window. I tried to get around the table, but his chair was in the way [B]. Then I tried to get around the other way and another chair was in the way [A]. The Indian already had the window open and was diving through it. When I tried to grab him, I fell over the chair, I could not get at him.” In making their case the team, led by Varney, wove together a powerful counter-narrative based largely upon “similar fact” and forensic medical evidence. This ran as follows. Essop, with whom Timol had been travelling when caught by the police, was, after his arrest, “subjected to some of the most barbaric forms of torture ever recounted in a South African court. His four days and seventeen hours of torture was vicious, sadistic and unrelenting. By Tuesday morning Essop was in a comatose state and close to death.” On the Tuesday morning, 26th October 1971, he had to be rushed to hospital and his father “had to obtain an urgent court order to restrain the brutality.” The day before his collapse, Essop had seen a “man with a black hood over his head being dragged by two Security Branch members, as he [the man] was unable to walk normally. Essop is certain that this hooded figure was Timol because he was familiar with his physique and height.” As Varney pointed out: If the Security Police tortured Essop to “near death”, why would they “treat the ‘big fish’ [Timol] with kid gloves”? Therefore, Timol must have been “tortured with equal if not greater ferocity than that endured by Essop”. Another fellow detainee, Dr Dilshad Jetham, testified that she thought she had heard Ahmed Timol screaming on the evenings of the Sunday, Monday and Tuesday. “As the night of Tuesday 26 October 1971 wore on, Timol’s screams grew louder and became more desperate. He was shouting and crying, begging his torturers to stop.” According to Jetham, at dawn of Wednesday 27 October 1971, “Timol’s screams suddenly stopped”, followed by a great deal of scurrying about. This was at exactly 4am in the morning. Two forensic pathologists, Dr Shakeera Holland, a senior Wits academic and the daughter of the renowned haematologist and FHR board member, Dr Errol Holland, and Professor Steve Naidoo, a former head of the Department of Forensic Medi-

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 115)

114

(Continued from page 114)

cine at UKZN, testified on behalf of the family. Holland said that several severe injuries recorded in the original autopsy report were “not consistent

with a fall from height”. These, she said, called “into question the original inquest [finding] that the manner of death was ‘suicide’, therefore the finding must be challenged”. In his report and oral

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 116)

115

(Continued from page 115)

testimony, Dr Naidoo reached a similar conclusion, albeit on a somewhat different basis. The forensic pathologists testified (variously) that certain hyoid bone, skull, jaw, ankle, and face injuries were also consistent with blows from a blunt object. Such evidence was devastating to Rodrigues’ version. As Varney and Pretorius put it to him, under cross-examination, how could he say Timol rushed to the window, given his severely dislocated ankle? How could he claim that Timol drank coffee when he had a broken jaw? How could he say he saw no visible injuries given that Timol’s face had been smashed with blunt objects? Rodrigues had no answer, other than that he could only speak to what he had seen. “The finding of suicide,” Varney submitted to Judge Mothle in final argument, “rests exclusively on the evidence of Rodrigues whose evidence must be regarded as wholly unreliable. Indeed, the bulk of his evidence before both Inquest Courts was manifestly false.” He argued that by early Wednesday morning Timol had been as “similarly incapacitated” as Essop had been the previous morning, but “probably in a much more serious condition”. Although not dead yet, he was probably unconscious, certainly incapacitated, and unable to talk, drink or eat (due to a fractured skull and jaw) and, in any event, unable to walk unaided due to the severely injured and dislocated ankle already incurred two days before. These severe injuries not only disproved Rodrigues’ account, but also provided the missing motive for the murder. The Security Police had thrown Timol from the building several hours later, Varney suggested, to cover up what they had done and “to avoid the storm of criticism that would follow another ‘Essop’ occurring [with]in 24 hours”. Rodrigues had then been brought in to construct a story for public consumption, and thereby divert scrutiny from the interrogators/ guards directly responsible for the brutal murder. This version was accepted almost in totality by Judge Mothle. For the judge, the opinions of Doctors Holland and Naidoo were devastating to Rodrigues’ version, and to the assertion that Timol committed suicide. As he wrote in his judgment: “The injuries attributed to Timol prior to the fall, in particular on the toes and head, were such that he could not have moved with the alacrity and agility from the chair to the window without being assisted, as described by Rodrigues. Further, Rodrigues should have seen these injuries when,

according to his evidence, he sat on a chair across the table opposite and facing Timol.” As noted, the following year Rodrigues was charged for Timol’s brutal murder; and Rodrigues’ lawyers sought to avoid trial by launching a stay of prosecution application. This has been opposed by the state and the human rights establishment. The latter group’s view seems to be that the lack of direct evidence against Rodrigues is more than compensated for by the pure emotional force of this story. His clear guilt could further be demonstrated through inferential reasoning and through exclusion. Rodrigues places himself, and continues to place himself, with Timol in the latter’s last moments alive. His story of the suicide has been disproved by forensic experts, as impossible. If he was not intimately involved in the killing – and was simply an accessory after the fact – he could, quite easily, have come clean by now, given that “being an accessory” has long proscribed. That he has chosen not to do so, points to his deep involvement in the murder. It is little wonder then that Rodrigues opted for a stay of prosecution, rather than have to answer for this murder before a trial court, or that South Africa’s human rights community, and many leading local and international journalists, are baying for his blood. The general sentiment is that the Timol family is not to blame for the fact that justice has been so long delayed, and that legal and factual technicalities that have arisen as a result should not be allowed to get in the way of Rodrigues’ trial, conviction and deserved punishment. This leaves just one question. How much of the story presented at the second inquest was actually true? 4. There is some background that is useful to bear in mind when it comes to the “similar fact” evidence. As the ANC/SACP and others turned towards insurrection and the violent overthrow of the white state in the early 1960s, many of those arrested were brutalised by their interrogators, incurring severe physical injuries. Following the proclamation of 90-day detention without trial law in late June 1964, the Security Police introduced a new technique over the following months. As Bram Fischer described it in a memorandum for the SACP underground: “Batteries of detectives working in shifts, firing salvoes of questions, forced detainees to stand in

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 117)

116

(Continued from page 116)

one spot without sleep and without sitting down, until they collapsed and agreed to make statements. This new technique is startlingly effective so far as we know, few who have been through this torture have been able to withstand it.” Among the methods used to crack detainees and force them to betray their comrades and “name names” were sleep and sensory deprivation, solitary confinement, humiliating treatment, and the denial of food and drink. As George Bizos SC noted in No One to Blame?, his 1998 account of apartheid-era deaths in detention, with this shift in approach “[t]orture was concentrated less on the body and more on the mind, where the bruises were invisible even to the pathologist’s cold eye. Isolation, sleep deprivation, abuse and comfort in alternating doses, wore down a detainee’s mental defences as surely as an iron fist. And, of course, there was always the threat of physical pain to make the treatment that much more effective.” Where pain was directly inflicted it was done so in ways, such as suffocation and electrocution, that would (generally) not leave any permanent physical marks. When it came to assaults, detainees were punched in the stomach and the chest but slapped in the face, as the jaw breaks easily. Bruises and abrasions could heal, and disappear, and any illegal assault could be denied. The detainee’s release, Bizos noted, inevitably took place after the injuries had healed, he had no witnesses to corroborate his story, and a team of security policemen “would claim how well they had treated the detainee, even to the point that they had spent their own money to buy him meat pies and cold drinks”. These techniques were psychologically shattering, and led to numerous recorded attempted suicides, but they were designed to avoid severe injury, such as broken bones, that would leave inerasable (and un-deniable) physical traces. The detainees arrested at the same time as Timol all describe being subjected to these kinds of Security Police torture and interrogation techniques. No one was beaten with iron bars or hammers or had any bones fractured. What though of Essop? Varney told the inquest that “Essop was brutalised into a coma, within an inch of death”. Pretorius stated that as a “result of the continued and prolonged assault” on Essop “he was admitted to General Hospital and then Hendrik Verwoerd Hospital, near death and in a coma”. And Judge Mothle found that at the time of his hospitalisation

Essop was “comatose” and had “severe injuries and was in a critical condition”. Essop’s ill-treatment at the hands of the Security Police was certainly horrific, and it led to his collapse on the floor of the interrogation room on the morning of Tuesday, the 26th of October 1971. However, the description of his having “serious injuries” at the second inquest is not supported by medical evidence of Essop’s condition, which is still lying in the national archives. Essop was examined in John Vorster Square at around 9am by the Chief District Surgeon of Johannesburg, Dr Vernon Kemp. In this initial examination Kemp found Essop in a semi-conscious state and noted bruising on his face. Clearly concerned that his condition was the result of a brain injury caused by a physical assault, Kemp had him immediately taken by stretcher to the Moslem ward of the Non-European Hospital (NEH) in Johannesburg. He then arranged for a leading Johannesburg neurosurgeon, Dr CW Law, to examine him at 11.30am that morning. Law was unable to take a history as Essop was not speaking. He however conducted a careful neurological examination to look for any sign that his condition was the result of an internal brain injury. Essop’s responses to these tests seemed however to be mostly normal. Blood tests and Xrays of his head and chest were also taken at around 12 am and these were all negative, with no fractures detected. In his letter to Dr Kemp on the 26th October, dictated that lunchtime and setting out the results of the examination, Law noted that Essop’s “temperature was normal, the pulse 96 and regular, blood pressure 130/80. Respiration was variable and there was no evidence of cyanosis.” He also documented the following external injuries: “He had bruises below the right eye, in the pinna of the right ear. Scratches were present over the chest. Further bruising was present over the ulnar aspect of the right forearm and below both knees. There was a further bruising over the medial aspect of the left upper arm.” Kemp concluded that Essop was suffering from “severe hysteria”, or what is known today as Conversion Disorder. In his testimony Law said that he had not made a diagnosis of hysteria, but this could not be excluded. He had suggested that a psychiatrist be called in because he did not think that a head injury was responsible for Essop’s condition. Law said that Essop appeared to be dehydrated and possibly in a hypoglycaemic

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 118)

117

(Continued from page 117)

state and these may have been contributing factors. It was advisable for Essop to be transported to hospital in Pretoria, he said in his letter to Kemp, as “it is obvious he is going to require skilled nursing care, in the form of either feeding per nasal tube, or intravenously.” This was because the nurses were unable to get Essop to eat or drink. The testimony of doctors in Pretoria, more sympathetic to the Security Police, was that they thought Essop could be shamming. The evidence of Kemp and Law was all extracted by the legal team for Essop’s father, led by Isie Maisels QC and Bizos, in his effort to interdict the Security Police from further mistreating his son. The Security Police meanwhile had done their best to try and hide it. In his 1998 book Bizos describes Law as an “honourable man” and Kemp as “honest” and suggested that both could be relied upon to tell the truth once under oath in the witness box. In their judgment handed down on the 25th February 1972, Judges Theron and Marais upheld an earlier temporary interdict, issued by Judge Margo the previous year, and dismissed the claim of simulation deposed to by the police psychiatrist Dr Van Wyk. Theron and Marais ruled: “Taking the history of his condition as deposed to by the medical witnesses, substantially supported by the evidence of the various nursing sisters who saw him on the 26th so ill as to require nasal feeding, we cannot but conclude that on the balance of probability the detainee suffered from the illness termed hysteria, and that this was induced by an assault him while in the custody of the first respondent [the police]. Consequently, in our view, therefore, the provisional order should be confirmed.” The condition of Essop, as described by the doctors and nurses who treated him following his collapse, is a grim testament to the terrifying effects of the Security Police’s interrogation techniques. But their testimony does not ultimately support the team’s thesis. The actual physical injuries recorded by Law and Kemp, bruises and scratch marks, were superficial and not severe. Essop was also not in a coma, nor was he near death. If one compares his mental condition with his physical condition one can see how well practiced the “professionals” of the Security Police had become in using, as Bizos put it in his book, “refined methods” to torment their “helpless captives”, while leaving only superficial external traces, which would soon heal and disappear. 5. Essop’s recorded injuries at the time of his collapse are thus at odds with Timol’s – as de-

scribed by the forensic pathologists at the second inquest. The great puzzle thrown up by their findings is this: There was a consensus at the first inquest that Timol’s severe and fatal injuries were consistent with the fall and had been sustained at the time of the fall. (This did not preclude the possibility that some were incurred before the fall, but this could not be proved.) As with Essop, there were other older superficial injuries present on the body, bruises and abrasions, which could be timed to either before or shortly after Timol’s arrest some four days before. This was not just the position of the state pathologist Dr Nicholas Schepers but also of Dr Jonathan Gluckman, the independent pathologist employed by the Timol family (and the hero of Bizos’ book). It was also the position, in final argument, of the family’s legal representatives, Maisels and Bizos. The outlier on the forensic pathology at the first inquest was Professor Hieronymous van Praag Koch, the chief district surgeon of Pretoria and a favoured expert witness of the Security Police, who had already blotted his reputation in the Essop case. Koch tried to argue, disingenuously and unsuccessfully, that the older injuries had to have pre-dated Timol’s arrest. In late November 1971 the Methodist Minister Donald Morton had fled South Africa. He had claimed, on arrival in Britain, that people who had seen Timol’s body had spoken of “finger-nails pulled out, the right eye missing, and testicles crushed”. In a short letter to the Observer, published in February 1972, Gluckman noted that “as the independent pathologist present at the autopsy of Mr Timol at the request of his family, it is proper for me to inform you that I observed none of the features described by Mr Morton, who quoted ‘sources that were impeccable’.” These allegations of mutilation later resurfaced when Hawa Timol repeated them at the TRC. In his 1998 book George Bizos wrote that “Gluckman would not have missed something like this and his integrity was beyond question”. In short, the implications of the findings of the second inquest – which, seemingly incomprehensibly, Bizos himself publicly welcomed – were that Gluckman, Maisels, and Bizos, had somehow completely missed a series of severe injuries: a dislocated ankle, broken jaw, and depressed skull fracture, among many others. There are some points that need to be noted about the forensic pathology at the first inquest. While in many respects the first inquest was rigged against the Timol family, there was, as far as can be ascertained, a completely even playing field when it came to the forensic pathology. The autopsy was conducted by Dr NJ Schepers on Friday morning, the 29th October 1971, with Dr Gluckman in attendance. They were equally able

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 119)

118

(Continued from page 118)

to examine the body, and both did so carefully. The priority was, first, to establish the cause of death, which was found to be multiple injuries incurred in the fall. And, second, to try and identify any injuries incurred before the fall. Whatever Gluckman requested of Schepers during the autopsy, Schepers granted him. Numerous sections were taken from the body for histological analysis. Here again Gluckman was able to request that Schepers take particular samples and this was granted, and these were all later provided to Gluckman for analysis. That afternoon at 3pm Schepers went to the scene where he examined where and how the body had fallen, including the shrub it had hit and the various edges on the ground where it had landed. From the press reporting it is not clear whether Gluckman was in attendance. The autopsy report was signed off by Schepers on the 4th November. At the first inquest itself the Timol family’s counsel, Maisels and Bizos, were advised by Gluckman as well as Dr H Shapiro, Professor of Forensic Medicine at the University of Natal. The assessor, Professor Ian Simson, was one of South Africa’s leading forensic pathologists. On one of the days all the forensic pathologists met and examined the slides of the histology together and reached consensus on what they saw. This was then read into the record by Simson. Maisels was in complete command of the forensic evidence as was Advocate Fanie Cilliers, advised by Koch, who appeared for the police. During his testimony in court Gluckman was asked by Cilliers: “…do you think that the serious injuries and fractures that were found in the postmortem, are consistent with having been caused with a fall?” He answered: “Yes, Sir.” How then could Dr Holland and Professor Naidoo reach such a different conclusion to Gluckman et al?

6. The first review of the autopsy report was conducted by Dr Holland. She was provided only with the original autopsy report and some post-mortem photographs. In addition, she went to the Wits archive library where she obtained Gluckman’s report on the histology, and some clearer slides of the injuries. In writing up her opinion she did not have any of the witness evidence as to where and how the body had fallen, nor the testimony by the various forensic pathologists at the first inquest. Naidoo meanwhile was also only given the autopsy report. He searched out online some of the witness statements, and transcripts from the original inquest (much of which was in Afrikaans), which he skimmed over. He says he did not have Gluckman’s report, although this had been read into the record. In her report Holland identified several injuries that she viewed as inconsistent with the fall. These included: a depressed skull fracture of the left parietal bone; various facial fractures, including of the nose and both sides of the jaw; an injury to the hyoid bone; and a fracture of the first rib on the left. The methodology she used was to compare the severe injuries with the pattern of injuries that one “one would expect” from a fall from a great height. In her report she references several secondary sources to back up her opinion. These do not always support her methodology or conclusions. For example, she states that the hyoid bone is “a relatively protected structure at the back of the throat and an isolated injury in this area would not be consistent with injuries caused from a fall from a height”. Interestingly, there is a letter in the Wits archives from Gluckman to the Progressive Party MP, Helen Suzman, who clearly wanted to be informed about the Timol inquest, in which he states that there was nothing suspicious about this injury.

Reflections on the Timol case 24 June 2021 - Jeremy Gordin writes on the SCA's decision to turn down Jan Rodrigues' stay application (Continued on page 119) NONGQAI VOL 12 NO 7

119

1. On June 21, some three days ago, the Supreme Court of Appeal (SCA) turned down the appeal of Joao (Jan) Rodrigues against the South Gauteng High Court’s refusal to grant him a stay of prosecution [1]. In more accessible English: Following the October 2017 verdict of the re-opened inquest into the death of Ahmed Timol, who perished on 27 October 1971 at John Vorster Square Police Station, Rodrigues was charged in July 2018 (47 years later) with murder and defeating and/or obstructing the administration of justice. Rodrigues thereupon applied for these charges to be set aside or cancelled. This application was refused by a full bench of the Gauteng High Court. Rodrigues then applied to the SCA to set aside the High Court decision. This, as noted, was refused some three days ago. It’s probable that Rodrigues’ legal team will now apply to the Constitutional Court – to appeal the SCA’s judgment and thereby get a stay of prosecution (have the case dropped). If Rodrigues’ legal team opt not to do this, or if an approach to the Concourt is unsuccessful, then Rodrigues, now 82, will presumably have to stand trial for murder. When this will be, and how long such a trial will take, one doesn’t know – especially given a number of complicating factors that will likely be raised by the defence (as trials-within-a-trial). Politicsweb has carried at least six major articles on the death of Timol and the prosecution of Rodrigues, and it would doubtless be tedious for readers to rehash these (the links can be found below this article[2]). Nonetheless, the National Prosecuting Authority (NPA) vs. Rodrigues is a matter to which I believe we should pay careful attention and not put aside as just another hangover from our past. 2. For many South Africans, it is an important (and emotional) matter because such a trial would mark the achievement of “justice” and “closure” for the Timol family; for Imtiaz Cajee, Timol’s nephew, who has indefatigably pursued justice and closure [3]; and for all those who have an emotional investment in the matter. I am uncomfortable using the phrase “emotional investment” in writing about what should strictlyspeaking be issues of “law”. But it would be disin-

genuous to pretend such investments do not exist throughout the land [4]. Timol was only the third (acknowledged) Indian person to have died in highly suspicious circumstances while in the hands of the security branch (SB) [5] and the first to have died at John Vorster Square. In addition, by all accounts he was a polite, quiet, and respectful person, who came from a humble family. He was someone who (leaving aside the pejorative usage of “boy”) would have been colloquially referred to by his family and community, as “a good boy” [6]. In other words, his death was undoubtedly experienced as a huge shock by his community. So it is not surprising that the death of Timol, and the subsequent finding by the re-opened inquest court that he was murdered and did not commit suicide, means that Timol is indeed “celebrated as a revolutionary martyr, a national hero and one of the greatest South African anti-apartheid stalwarts of his time”. His memory is, you might say, a touchstone. Impinge on his memory – on the narrative of what was done to him, as now presented in the state’s case against Rodrigues – at your peril. There is another extremely sensitive issue that plays a role in the NPA vs. Rodrigues. In 1996, rather than a series of Nuremberg-type trials, the Truth and Reconciliation Commission (TRC) was established. Those identified as victims of gross human rights violations were invited to give statements about their experiences – and perpetrators of violence could also testify and, provided they told the truth about their actions and their violence had been perpetrated for “political” reasons, they could request amnesty from both civil and criminal prosecution. At the end of the “process,” in 2003, the TRC commissioners handed over to the NPA roughly 350 names [7] – of alleged human rights abusers who had not applied for amnesty (but should have) and whose prosecution should therefore have been followed up by the NPA. This never happened. Why not? To the best of my knowledge – but this “information” has in any case been revealed during Rodrigues’ various court appearances – NPA prosecutors were “informally” instructed, in about 2003, to abide by an agreement obviously cobbled together by the ANC leadership and the security force generals and commanders of the previous government (or

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 121)

120

(Continued from page 120)

their proxies). This “agreement” was: once the TRC is over, that’s enough. No more chasing socalled human rights abuses. The reason for this agreement was, it seems, neither a humanitarian one nor a desire to let bygones be bygones, but stemmed from the old regime’s security personnel knowing a great many of the “secrets” of those in government, including possibly that there were those in the new seats of power who had one way or another “collaborated” with the old regime – and if General X were hauled into court, he would doubtless produce some specimens of dirty ANC laundry. Additionally, what’s good for the goose is good for the gander and if the government had proceeded to prosecute human rights abusers from the ancien regime, there were going to be those who wanted to know why the ANC’s human rights abusers weren’t being prosecuted too. But obviously this realpolitik decision has not gone down well with former TRC commissioners and all those aghast that former perpetrators have not been prosecuted, especially families who have not seen the alleged killers of their fathers, mothers, sisters, and other relatives “brought to justice”. Cajee is one such person – who, as noted, has kept fighting to have, for example, the inquest into his uncle’s death reopened. In other words, the death of Timol and the charges now levelled against Rodrigues are also an important “symbol” for many who want the TRC’s unfinished (or perhaps derailed) business to be completed properly [8]. In short, there is, to put it mildly, a great deal riding on the (successful) prosecution of Rodrigues. 3. Let me cut to the chase. I, for one, am as keen as the next person to see justice done. But, having studied the “Timol case” as hard as I can, I do not think Rodrigues murdered Timol; I do not believe, as the NPA now alleges, that Rodrigues threw Timol through the window of room 1026, on the tenth floor of John Vorster Square Police Station. It is common cause that Rodrigues was a Pretoria “admin clerk” who went to Johannesburg to deliver salary slips. But, even if these “facts” were fabricated, and if, as the state now argues, Timol was incapacitated by torture, why would those in charge of Timol’s interrogation, Captains Johan-

nes Zacharias van Niekerk and Johannes Hendrik Gloy, call in Rodrigues to throw Timol out of a window? They were quite capable of doing this themselves and had numerous “assistants” as well. Perhaps then (it could be argued) Rodrigues was on his own guarding Timol, as he has admitted, and, for no known reason, opted to throw Timol out of the window? Not likely. Or perhaps when Timol moved to climb through the window, Rodrigues was unable to stop Timol from exiting (all of which Rodrigues has admitted). But that would not be “throwing” Timol out of the window. The whole idea of Rodrigues as murderer is too improbable. As indeed, by the way, is Rodrigues’ evidence about how Timol came to go out the window – so improbable, however, that it seems believable, precisely because it is too byzantine for even the SB to have cooked up. They would have gone for something simpler and gotten away with it (then) anyway. The worst, in my view, that can come out of a trial (for Rodrigues) is that he was party to a cover-up – that he was told by the Security Branch to either hold back or lie about certain of the events leading to the death of Timol. This would make him guilty of obstructing justice. But perjury is not murder [9]. Do I not believe then that Timol was murdered? As a senior lawyer for whom I have a great deal of respect, said to me: “C’mon, you know perfectly well what those guys used to do.” I do know – I have read and have been told [10] – “what those guys used to do.” But though I might yet be proved wrong, the analysis carried out on Politicsweb [11] leads me to believe that the most likely explanation was that Timol’s death was induced suicide – he was driven to killing himself, in part, by his mistreatment at the hands of the Security Branch, most notably through five days of sleep deprivation. As has been pointed out in the earlier Politicsweb articles referred to, there is a great deal about the version accepted by Judge Billy Mothle at the reopened inquest that, on careful examination, does not make particular sense. The finding from the original autopsy report that Timol had died as the result of injuries sustained in his fall from the window remains incontrovertible; the submissions made at the reopened inquest by the “new” forensic pathologists and the evidence by a trajectory “expert” are, for various

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 122)

121

(Continued from page 121)

reasons, clearly questionable. Half of the transcript from the original inquest, including exculpatory evidence, is missing. This contains testimony as to where and how the body hit the ground, critical to understanding the injuries documented in the autopsy report. There were also missing photos from the autopsy which would have disproved certain claims accepted by Judge Mothle. And, as we know, all those named at the first inquest as Timol’s interrogators have died, taking their knowledge of what had actually happened with them to the grave, as have all the relevant forensic pathologists, including Dr Jonathan Gluckman, an independent pathologist employed by the Timol family. 4. Let’s return to the beginning of this article. Rodrigues applied to the high court and then the SCA on the basis that right to a fair trial had been violated, mainly for two inter-connected reasons. One was that he had been charged some 47 years after Timol’s death and is now a sickly octogenarian; the other was that the long delay in charging him was the result of malfeasance on the part of the state – clearly, the NPA had been instructed not to go after people such as him. At the SCA, Rodrigues went, as it were, a step further. He told the court that it was obvious that he had – in terms of the “arrangement” made to lay off pre-1994 perpetrators – obviously been given amnesty, though he couldn’t present any document or other evidence to this effect. (One of the SCA judges referred to this claim by Rodrigues as “astonishing”.) Rugby lovers will be familiar with what happens to those players who, about to receive a pass or make a catch, do not focus on the ball but instead look up to see who is about to tackle them or to where they might run or kick. Almost invariably, they drop the ball.

he is trying to “legalise” that secret amnesty deal or, at worst, buy a few more years for it. If he’d pulled his case off, it would have benefitted many former cops and military officers who were guilty of serious crimes and might now be pursued. But I believe, again with respect, that he has done his actual client (Rodrigues) a disservice. In my view, Rodrigues’ role was probably adjudged to be so minor, or the Timol case was adjudged to be as per the verdict of the original inquest (Timol committed suicide), that Rodrigues probably never figured on any “amnesty” list or during discussions about it anyway. It seems unlikely that the Mbeki presidency would have obstructed an investigation, in this particular case, given that Essop and Aziz Pahad were close family friends of the Timols. In my view, Rodrigues had a hard factual case to make about why a fair trial was not possible – because exculpatory evidence that we know from press reports existed has gone missing, the original pathologists (who would have corrected the present ones) have died, as have numerous alibi witnesses, and the memories of the witnesses who are still around are by now faded and unreliable. That is the case that the Supreme Court of Appeal should have been called on to adjudicate. But, whatever the reasons, it was not. The question now is whether - once the Constitutional Court has rejected any further appeal, as it is sure to do – a murder trial will then be held, or whether some kind of typically South African “deal” will be done to avoid it. As a former member of the hated Security Branch Rodrigues can’t rate his chances of receiving a fair trial from the current South African judiciary. And a successful prosecution requires the NPA, now under new and more ethical management, to present to the court evidence that was accepted at the second inquest, but which it should know by now is palpably false. Endnotes [1] See here.

In my view, with respect, Rodrigues’ counsel, JG “Jaap” Cilliers SC, has done something like this. As he has Rodrigues say in his papers, there could soon well be a substantial number of further prosecutions of similar cases involving alleged offences perpetrated during the apartheid-era by police officers, who did not seek amnesty for the offences from the TRC.

[2]

Cilliers is looking to the future, in other words, and hoping to head off at the pass any similar case;

[3]

They can be seen here: The Ahmed Timol case (I) Salim Essop's ordeal (II) The curious case of Quentin Jacobsen (III) Ahmed Timol: What the pathologists found (IV) Ahmed Timol and the mystery of motive (V) Ahmed Timol: The prosecution of Jan Rodrigues (VI) See here.

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 123)

122

[4]

Even among judges who sit on the highest benches in the country and have unblemished jurisprudential records. Doubtless it is trite to point out that judges are also human beings; but they are. [5]

See here.

[6]

We should not forget, however, that the same person went to the Soviet Union in 1969 to study at the International Lenin School. There he was trained in Marxist-Leninist ideology, along with three fellow South Africans, one of them Thabo Mbeki, later state president. After completing his training, Timol returned to London and received additional training for four weeks from Jack Hodgson, a SACP member in exile. [7]

This was the number given on Tuesday night by Yasmin Sooka, former TRC commissioner, during Judge Dennis Davis’ eNCA programme, “Judge for Yourself”. [8]

Ironically (if that’s the word I want), one of the names always hinted at but skirted (as was done on Tuesday night by Sooka, see endnote 7 above) is Mbeki; it is strongly suggested that he “presided” over the deal not to pursue the cases of so-called human rights abuses handed over by the TRC. Yet Mbeki met Timol in Moscow (see endnote 6 above) and wrote this in the preface to Cajee’s Timol: A Quest for Justice (2005):

“[The apartheid regime] performed upon his body a danse macabre of exorcism through violence. It was their own neurosis that spoke through every blow, because in him our revolutionary spirit was made flesh and they simply could not believe it. He was and remained, even after his death, the spectre that was haunting South Africa.” Surely if there had been any way of prosecuting Timol’s alleged killers – if it were not believed that Timol had committed suicide – surely Mbeki would have wanted an investigation mounted? Or do I underestimate Mbeki’s devotion to realpolitik? [9]

According to the NPA’s “Prosecution Policy (Final as Revised in June 2013; 27 Nov 2014),” “a more serious charge should not be proceeded with as part of a strategy to obtain a guilty plea on a less serious one”. [10]

Including by Eugene de Kock, though he was not a member of the SB. [11]

See endnote 2 above.

https://www.politicsweb.co.za/opinion/ reflections-on-the-timol-case? utm_source=Politicsweb+Daily+Headlines&ut m_campaign=36e88f3a4dEMAIL_CAMPAIGN_2021_06_24_10_02&utm_ medium=email&utm_term=0_a86f25db9936e88f3a4d-130042309

NONGQAI VOL 12 NO 7

123

APARTHEID ERA VICTIMS FAMILY GROUP (AVFG)

PRESS RELEASE The Apartheid era Victims Family Group (AVFG) welcomes the joint statement of the National Prosecuting Authority (NPA) and the Directorate for Priority Crimes Investigation (DPCI). In the aforementioned statement, these two law enforcement bodies detail their rejuvenated commitment to both investigate and prosecute the Apartheid era murders and deaths of our loved ones. However, we as the families are rather aggrieved that the NPA and DPCI only arrived at this commitment following last week’s judgment of the Supreme Court of Appeal (SCA) in Bloemfontein that dismissed the application for a permanent stay of prosecution brought upon by the legal team of Joao Roderigues in the Ahmed Timol matter. In his application for a permanent stay of execution, Rodrigues claimed a ‘blanket amnesty’ which he falsely believed was granted to him and many of his ilk by the administration of former president Thabo Mbeki. Fortunately, the SCA had to set both him and the NPA straight. We repeat, the NPA and the DCPI did not require this judgment to revive investigations and initiate prosecutions. The Watchdog | Prosecuting apartheid era crimes: 22 June 2021 It is however unfortunate, that the NPA and the DPCI had seemingly cowered under political pressure not to act in the interest of justice for almost two decades. It is quite clear that there was a lack of political will on the part of the governing party, to prioritise our loved ones cases’ despite recommendations from the Truth and Reconciliation Commission for further investigation and prosecution of more than 300 cases. Several ANC led administrations have failed us as the families and it is unforgivable that some of these politicians now also stand accused of having interfered in the work of the NPA when former National Director of Public Prosecutions Adv Vusi Pikoli showed some commitment to prosecute cases as recommended by the TRC. In any case, we as the families of apartheid era victims are rather skeptical of the appointment of 34 supposedly experienced detectives. Based on past experiences with the Hawks, we demand a transparent process for the appointment of these investigators. The public is entitled to know the identities and history of the candidates, in particular, wheth-

er any of them are or were previously involved in Apartheid related structures? As can be expected, such association would compromise their objectivity in that they would be in fact be in charge of investigating their colleagues. Similarly, we demand to know who the NPA has appointed in regional offices to lead prosecutions? We make these demands because experience has taught us that the involvement of the so called “experienced detectives” has tainted the outcome of investigations. In the Timol matter, for example, the family was initially informed that former police officers involved in his murder could either not be traced, were too old or had passed on. It is through the persistence of the Timol family that Rodrigues and Apartheid Police interrogators, Sons and Els, were brought under scrutiny. Lastly, the AVFG, asserts that separately and collectively, members have vast amounts of experience and knowledge of their cases. We would like to assure both the NPA and the DPCI of our willingness to assist as best we can to help the rapid advance of their investigations and possible prosecutions. The NPA and DPCI should consider the families as allies. The families have not sat by idly waiting for justice, but have for years been pro-active in the pursuit of the truth and of justice. The position of the AVFG is that all cases are of equal importance and equal attention and diligence should be given by the authorities to the process of investigating and prosecuting each of the violations in question. This is our definition of justice. The AVFG will pay close attention to processes of the NPA and DPCI’s as they proceed based on their renewed promise. A luta! For media queries, kindly contact KONE GUGUSHE at 082 411 1214 (Daughter of Mapetla Mohapi) Ends…..

NONGQAI VOL 12 NO 7

124

NONGQAI VOL 12 NO 7

125

THE RESPECTED SOUTH AFRICAN RAILWAY POLICE Carl Vieira

I always saw them and a few used to come and say ‘hello’ to me when I used to spend my school holidays at Park stations train spotting as they say. Massive respect to these ladies and gents and I looked at them with pride. They keep SAR safe. I still remember their main office in JHB station. When I went downstairs to the main Museum display complex where the NZASM Rand Tram loco was, as well as the Blue Room, they were on the above floor and you could see them passing through the corridor. I was sorry when the SARP joined the SAP thought it was understandable at the time. When I joined Standard Bank in 1982 there was an elderly gentleman that used to work for the SAR and he knew my interest for our Railways and he would always tell me his stories from the days he worked for SAR&H. One of these that I will never forget was how he and his friend swapped a prestige dog going to a show in Cape Town for a stray dog in this small station as a prank. He always ended this favourite story with a giggle and wishing they could see the owners face when they found out. They did end sending the dog on the next train. They only did as a prank with no malice. The good thing at the time SAR trains were frequent unlike today.

As the train arrived in Cape Town, the South African Railway Police were waiting for the couple. They had orders to arrest this innocent couple. It turned out that the telegram gone out stated that the couple threw their TANTE out of the train instead of the lady's TANDE. It is a story that made me smile not for the loss of the dear elderly couple but for the misunderstanding of the situation. I am sure the respectable men and women had serious issues to deal with and kept all of us safe and I am sure they have a lot of stories to tell as well that made their work unusual and interesting as with these two examples. It always happens when anyone deals with people as part of their work. I salute the men and women of the SARP like all those at SAR&H who left great memories to all of us. Best wishes Carl

The other story I will not forget and related to the SARP was told on the old Springbok Radio. It was on the most embarrassing moments. This elderly couple travelled to Cape Town on the Trans Karoo and during the night the husband emptied a glass of water as he wanted it to drink colder water on this very warm night. To their shock, he was made aware that his wife's teeth were on the glass and these had been thrown out during the night. The couple spoke to the ticket examiner and he assured them he would have a telegram at the next station they stopped. NONGQAI VOL 12 NO 7

126

NONGQAI VOL 12 NO 7

127

REMINISCENCES OF A RAILWAYS POLICEMAN Keith Blake MEERMAN AMPER VERDRINK: In 1978 while undergoing training at S. A. Railways Police College Esselen Park the following incident happened to me at the swimming pool in front of my whole platoon. Our P. T. instructor the then Sergeant van der Walt informed us that the next day we were going to the swimming pool to do training. He posed a question and stated if one of us went to a swimming pool, with a towel, suntan lotion and Rocco Erasmus (radio) and we suddenly hear someone shout HELP and there in the pool was a person in trouble what do we od. Some of us stated we jump or dive in to which the Sergeant stated that we want to save one person not having two "drenkelinge”. One of us stated he will throw in a hose pipe because there is always a hose pipe at a swimming pool and the Sergeant stated that now we were thinking to use an item don't just dive or jump in. The next day our platoon was at that large pool and there was Sergeant Van Der Walt waiting for us. His first question was who can swim or think they can swim. About four of our group stated they cannot swim but the rest stated they can including yours truly as a "Kaapenaar" I swam like a fish in the sea and at Newlands Olympic sized pool so I joined the majority as swimmers "Die MEERMANNE". The Sergeant then told the non-swimmers to wait at the "enkeldiep kant" of the pool. We the swimmers were then taken to the deep end of the pool and instructed to stand in two lines facing the width of the pool. The sergeant then told us if he said "Gaan" and blew his whistle then two at a time must get in the pool swim the breedte, touch the side and swim back. Now I was second in the

one line behind a student Constable Marks, a fellow "Engelsman". I then struck my arm out and the sergeant t asked what was wrong. I told him in English that I cannot dive but can I jump in. I remember his response like it was yesterday and I quote him verbatim, "I don't care how you get into the pool just get the...... in the pool". Well with that clear instruction I was mentally and physically ready to jump in and swim. On the command "gaan" and the whistle being blown our first two colleagues dived in. As Marks swam back and came to the side I on the command "Gaan" and the whistle being blown I jumped into the pool and swam to the other side. I touched the other side and swam back. During my swim back, right in the middle of this very deep pool I suddenly felt my chest pull tight and I could not move and realise something was wrong, I could not move. I shouted to Marks I need Help. Marks then shouted to the rest of the platoon "Blake is drowning" At this the whole platoon jumped in to "save" me and was all grabbing and trying to get hold of me, and then I realised with the group trying to save me they were causing me to panic that’s when I shouted, okay, screamed, as I felt today was my last day of student training. All of a sudden in the splash and mayhem of my "redding" I saw Sergeant van der Walt dive in like an Olympic champion and he came behind me and spoke gently told me to just relax and he swam with me to the side. Relieved but shocked I thank the sergeant and my platoon. The sergeant then told me to join the other non-swimmers at the "enkeldiep" side of the pool where for the next couple of swimming classes I was taught from start how to swim, this "Kaapenaar" a MEERMAN of the seaside.

NONGQAI VOL 12 NO 7

128

SPOORNET: MAIN LINE | HOOFLYN: THEUNISSEN

Jacque & John Wepener

NONGQAI VOL 12 NO 7

129

NONGQAI VOL 12 NO 7

130

NONGQAI VOL 12 NO 7

131

Mr Wepener reports: “Found this today just north of Theunissen - both lines. Also pieces of the Winburg branch is being stolen.”

NONGQAI VOL 12 NO 7

132

NONGQAI VOL 12 NO 7

133

JIMMY SMITH MEETS PRESIDENT PAUL KRUGER Pam Beck Before the lockdown in March 2020, David de Klerk gave me a few very interesting copies of the “Lantern” magazine. These were Journals of Knowledge and Culture published by the then “Foundation for Education, Science and Technology” and it was from an article printed in 1983 in a Special Edition that I came across the following interesting piece of South African history of which, I’m sure, not many people know. The author of the article is unknown. Jimmy Smith’s Noble Mission “There was an exhibition in the Kruger House which told the story of the little-known meeting between President Paul Kruger and the youthful emissary of nearly 30,000 American School boys. It was 29th May 1900, and Paul Kruger was preparing to go into exile when he was notified that a youth in the uniform of the American Telegraph Company was waiting to present a “Message of Sympathy” subscribed to by 29,000 American schoolboys. The President very warmly received Jimmy Smith who had travelled 16,000 km across the world for this occasion. Jimmy presented the silken roll of signatures as well as a leather case containing a war album of press cuttings, photographs and drawings from the American press on the Anglo-Boer War. Sponsored by the Philadelphia North American newspaper, the testimonial had been canvassed among the youth of America - 10,000 signatures were collected in Philadelphia, 15,000 schoolboys were enrolled in New York and Boston subscribed 4,000 names. It should be noted that when, in 1854, the Revd D Van Der Hoff established a parish in Pretoria, he called it Pretoria Philadelphia, a name sybolising the path of unity and brotherhood followed by Transvaal’s first president, Martinus Wessel Pretorius, son of the hero of Blood River. For a long time Pretoria was known as Pretoria Philadelphia, and this was probably the reason why so much symapthy for the Boer cause emanated from the city of Philadelphia.

How it all happened The Philadelphia North American newspaper generously decided to pay the fares of a lad, James (Jimmy) Francis Smith, and a reporter, Hugh Sutherland; the lad to carry a message to President Kruger. Smith was Messenger No 1534 to the American District Telegraph Company. On the sash which Smith was to wear were the following words: ‘School Boys’ Messenger to President Kruger Sent by The Philadelphia North American’ A leather case and its contents were to be handed to the President. The contents consisted of a book with the superscription:

To his Honour Paul Kruger, President of the South African Republic: The North American of Philadelphia, the city where the American Declaration of Independence was signed, presents to you, the defender of the republican independence of your country, this volume. It will convey to you some slight evidence of the esteem and admiration in which you are held in this country, as the representative of the same glorious cause for which our forefathers fought, against the same enemy.

The North American, Philadelphia At New York, Jimmy Smith and Hugh Sutherland embarked in the ‘St Louis’, after a heroes’ farewell at Philadelphia’s Academy of Music, and in New York a reception at the Waldorf Astoria. On 11th April 1900 the St Louis left New York, reaching Southampton on 17th April. From Le

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 135)

134

(Continued from page 134)

Havre Smith and Sutherland reached Port Said on 19th April, Suez on 30th April, Aden on 5th May, Diego Suarez on 15th May, Mozambique on 17th May, Beira on 19th May and Lourenco Marques (Maputo) on 21st May. On 29th May, after a journey of 11,755 miles, the 2 Americans arrived in Pretoria by train. RH Davis was an eye-witness when the 2 Americans arrived at the presidential dwelling, and in his book, ‘With Two Armies’ (New York, 1900) he described their arrival 3 hours before Kruger’s departure: ‘At one end of the dark, low ceilinged room stood the man who, as a boy of 10 in the Great Trek of 1836, had fled before the British, and who since had been twice driven to seek a new home in the wilderness. He was now ... once more going forth, again evicted by the British, to hide like a wounded lion among the rocks of his mountains. Opposite him was the frightened, red-haired messenger boy ... squeezing his cap under his elbow, and holding out the leather case containing the roll of signatures in the circular leather case before him.

feel that every American should be with us in this struggle for liberty’. Lieutenant Jimmy Smith Jimmy Smith, later Lieutenant Smith, served with distinction in the New York police force. In 1918, as a member of the US Tank Corps, he saw service in WW I, returning after the war to the police. He died on 8th April 1940, at the age of 56. He was survived by his wife, Charlotte Kloester, his son Robert, and a daughter Hedwig O’Loughlin of Refugie, Texas. Robert followed his father with a career with the Police.’ (The facts and illustrations contained were kindly supplied by the National Cultural Historical and Open-air Museum in Pretoria)

Photographs from Pam Beck, Jennifer Bosch & Nico Moolman

The leather case was delivered and Sutherland presented the book bound in leather. After the delivery of the message of 29,000 signatures and the album, Kruger said to FW Reitz, the Secretary of State: “Tell them I thank them ... Tell them I am much obliged for the message and for the history. They must go now”. He held out his hand to Jimmy Smith and Sutherland, the last Americans to shake it before he went to the mountains’. That afternoon Kruger said farewell to his loved ones. Jimmy Smith and Sutherland could not leave Pretoria immediately. The British placed them under house arrest. They were freed after intervention by the American Consul-General and left for Cape Town by train. They were back in the USA on 19th August. The 2 envoys had covered 23,736 miles carrying out their assignment. A correspondent of the New York herald received the following message from President Kruger: ‘Convey to the American people my esteem. We NONGQAI VOL 12 NO 7

135

NONGQAI VOL 12 NO 7

136

NONGQAI VOL 12 NO 7

137

NONGQAI VOL 12 NO 7

138

NONGQAI VOL 12 NO 7

139

INDIANS IN THE ANGLO BOER WAR

Indiese soldate voor “THE FRIEND” se gebou in Bloemfontein hv Maitland- en Kerk-strate Indiese soldate gedurende 1902 in Johannesburg

NONGQAI VOL 12 NO 7

140

Above: 1902: Indian Arch in Johannesburg, and Below ‘Vonolel’ - Lord Roberts' charger Colour Jennifer Bosch

NONGQAI VOL 12 NO 7

141

BOOK: PERSOONLIKE VRIENDSKAPPE BOERE & RUSSE Wessel Oosthuizen & Nico Moolman A letter written by Boer War hero, Deneys Reitz, to his friend Andrew Houlton of Sabie which was donated to me by Houlton's grandson, Andrew Houlton, about 35 years ago. I had it framed and gave it "on loan" to Dr Garth Kruger, a follower and collector of Boer war memorabilia. Dr Kru-

ger's mother, Dot, was a colleague and good friend of mine at Perskor. I recently met him at a question-and-answer session of Nico Moolman and my book, which is available at Kraal Uitgewers in Kloofsig, Pretoria. Dr Kruger invited me afterwards for coffee and gave me the valuable

NONGQAI VOL 12 NO 7

142

NONGQAI VOL 12 NO 7

143

TWEEDE WÊRELDOORLOG | SECOND WORLD WAR Jennifer Bosch & Frans Bedford-Visser

Gen Smuts in East Africa and below a “filler’ of Smuts’ House, Irene,

NONGQAI VOL 12 NO 7

144

NONGQAI VOL 12 NO 7

145

NONGQAI VOL 12 NO 7

146

WO2 | WW2 PHOTOS NICO MOOLMAN AND COLOURING BY TINUS LE ROUX

Wartime Corporal in the UDF

NONGQAI VOL 12 NO 7

147

Bren gunner and Armoured car

NONGQAI VOL 12 NO 7

148

Captain SSB (UDF)

NONGQAI VOL 12 NO 7

149

Two UDF Officers

NONGQAI VOL 12 NO 7

150

SSB Drum Major

NONGQAI VOL 12 NO 7

151

UDF 18 pdr

ZAR: Spesiale Mynpolisie (Vuller)

NONGQAI VOL 12 NO 7

152

METROPOLITAIN POLICE LONDON Positive Discrimination Fury as Met Police chief Cressida Dick calls for law change to allow positive discrimination in recruitment to favour ethnic minority candidates over white applicants

Metropolitan Police chief Cressida Dick wants the UK Government to approve legislation to allow positive discrimination in its recruitment drive. https://www.dailymail.co.uk/news/article-9639289/Met-Police-chief-Cressida-Dick-calls-changeallow-force-favour-ethnic-minority-recruits.html

GREEK BORDER POLICE

Wall of sound! Greek border police show off powerful anti-migrant sound cannons fixed to armoured vehicles that blast noise as loud as a jet engine over Turkish border Greek border police have showed off powerful sound cannons at Turkish border • They are only the size of small TV set but can unleash blast as loud as a jet engine • The devices are being used to deter crowds of migrants that might enter Greece • They were used for long-range communications and have high decibel capacity • It is one of futuristic security controls being introduced at Greek-Turkish border By Kate Dennett for Mailonline Published: 16:24 BST, 3 June 2021 | Updated: 17:04 BST, 3 June 2021 •

Greek border police has showcased powerful sound cannons designed to stop migrants from crossing into the country from Turkey.

Border police are firing bursts of deafening noise from the high-pitched devices from over the frontier into Turkey, video footage and pictures show.

The long-range acoustic devices, fitted to armoured trucks, are only the size of a small TV set but are capable of unleashing a blast as loud as a jet engine over the Turkish border.

The country's plan is to use the devices, known as sound cannons, to stop people entering the EU illegally. They have been set up in the Greek province of Alexan-

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 154)

153

searchlights.

(Continued from page 153)

droupolis alongside the Maritsa river, which runs through the Balkans and southeast Europe.

Greek border police has showcased its powerful sound cannons (pictured) designed to stop migrants from crossing into the country from Turkey

The long-range acoustic devices (above), fitted to armoured trucks, are only the size of a small TV set but are capable of unleashing a blast as loud as a jet engine over the Turkish border

Originally developed for long-range communications, the gun's high decibel capacity has led to it being used as a controversial method of crowd control. The sound cannons can emit powerful sound waves which may cause pain and shock to the human body. The devices are already used on airports to keep wildlife away and at wind and solar farms, nuclear power facilities and gas and oil platforms, but their usage on people is more controversial.

Border police are firing bursts of deafening noise from the high-pitched cannons (pictured) from an armoured truck over the frontier into Turkey

The long-range acoustic devices (LRADs), also known as sonic weapons, can be used on land or mounted on vehicles. The cannons are one of many new physical and experimental digital barriers being installed and tested at the 125-mile (200km) Greek border with Turkey. The automated surveillance network is aimed at detecting migrants early and deterring them from crossing with the cannons and river and land patrols using

The guns have been set up in the Greek

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 155)

154

(Continued from page 154)

province of Alexandroupolis alongside the Maritsa river, which runs through the Balkans and southeast Europe

fundamental rights, including the right to dignity'. 'Measures must be proportionate and respect fundamental rights, including asylum rights and the principle of non-refoulement,' he said, referring to the policy of not sending people back over borders they have crossed before they have a chance to apply for asylum. 'Refoulement,' also known as pushbacks, is banned under EU law and international refugee treaties. The EU has poured 3 billion euros ($3.7 billion) into security tech research following the refugee crisis in 2015-16, when more than one million people - many escaping wars in Syria, Iraq and Afghanistan - fled to Greece and on to other EU countries.

The country's plan is to use the devices (pictured) to drive away crowds that might try to enter Greece either by crossing a land border, or come ashore by boat The new network follows testing of an array of futuristic security controls - including automated lie detectors, virtual border guards and cameras that see through foliage.

Researchers at universities around Europe, working with private firms, have developed the futuristic surveillance and verification technology, while more than a dozen projects have been tested at Greek borders. AI-powered lie detectors and virtual border-guard interview bots have been piloted, as well as efforts to integrate satellite data with footage from drones on land, air, sea and underwater.

As part of the new measures, a steel wall is also now blocking many commonly-used crossing points along the Evros River, which separates Greece and Turkey. Observation towers are being fitted with longrange cameras, night vision, and multiple sensors, while data will be sent to control centres to flag suspicious movement using artificial intelligence analysis. Police Maj. Dimonsthenis Kamargios, head of the region's border guard authority, said: 'Our task is to prevent migrants from entering the country illegally. We need modern equipment and tools to do that.' But the European Union has expressed concern about Greece's use of the sound cannons, raising questions on whether the device contravenes the 27-nation bloc's laws on fundamental rights.

The new network follows testing of an array of futuristic security controls - including automated lie detectors and a steel wall at Evros river (pictured)

European Commission spokesman Adalbert Jahnz said the EU's executive branch 'noted with concern the reports in the media concerning this system of sound cannon' and will be seeking information from Athens about its use. Jahnz added that while EU member countries like Greece can decide how they manage their borders, their methods 'should conform to European NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 156)

155

(Continued from page 155)

As part of the new measures, a steel wall (pictured) is blocking many commonlyused crossing points along the Evros River, which separates Greece and Turkey

The strategy has been advanced by European policymakers over the past five years, funding deals with Mediterranean countries outside the bloc to hold migrants back. It has also seen the EU border protection agency, Frontex, transformed from a coordination mechanism to a full-fledged multinational security force. But regional migration deals have left the EU exposed to political pressure from neighbours. Last month, several thousand migrants crossed from Morocco into the Spanish enclave of Ceuta in a single day, prompting Spain to deploy the army. Meanwhile, a similar crisis unfolded on the GreekTurkish border and lasted three weeks last year.

Observation towers (pictured) are being fitted with long-range cameras, night vision, and multiple sensors, while data will be sent to control centres to flag suspicious movement

Greece is pressing the EU to let Frontex patrol outside its territorial waters to stop migrants reaching Lesbos and other Greek islands, the most common route in Europe for illegal crossing in recent years. Not all the surveillance programs being tested will be included in the new system, but human rights groups say the technology will make it harder for refugees fleeing wars and extreme hardship to find safety. Patrick Breyer, a European lawmaker from Germany, has taken an EU research authority to court, demanding that details of the AI-powered lie detection program be made public. 'What we are seeing at the borders, and in treating foreign nationals generally, is that it's often a testing field for technologies that are later used on Europeans as well. And that's why everybody should care, in their own self-interest,' Breyer of the German Pirates Party said.

The EU has poured 3 billion euros into security tech research following the refugee crisis in 2015-16. Pictured: A view of a steel wall at Evros river at the GreekTurkish border

He urged authorities to allow broad oversight of border surveillance methods to review ethical concerns and prevent the sale of the technology through private partners to authoritarian regimes outside the EU.

Palm scanners could record the vein pattern in a person's hand for use as a biometric identifier, while live camera reconstruction technology could erase foliage virtually, exposing people hiding near border areas. Testing has also been underway in Hungary, Latvia and elsewhere along the eastern EU perimeter. NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 157)

156

(Continued from page 156)

Greece is pressing EU to let Frontex patrol outside territorial waters to stop migrants reaching Lesbos and other Greek islands. Pictured: Police officers patrol the steel wall at Evros river

While Ella Jakubowska, of the digital rights group EDRi, argued that EU officials were adopting 'techno-solutionism' to sideline moral considerations in dealing with the complex issue of migration. 'It is deeply troubling that, time and again, EU funds are poured into expensive technologies which are used in ways that criminalize, experiment with and dehumanize people on the move,' she said. The London-based group Privacy International argued tougher border policing would give a political reward to European leaders who have adopted a hard line on migration. 'If people migrating are viewed only as a security problem to be deterred and challenged, the inevitable result is that governments will throw technology at controlling them,' said Edin Omanovic, an advocacy director at the group.

Migration has slowed in Europe during pandemic. In Greece, arrivals dropped from nearly 75,000 in 2019 to 15,700 in 2020. Pictured: Police car patrols the steel wall at Evros river

'It's not hard to see why: across Europe we have autocrats looking for power by targeting foreigners, otherwise progressive leaders who have failed to come up with any alternatives to copying their agendas, and a rampant arms industry with vast access to decision-makers.' Migration flows have slowed in many parts of Europe during the pandemic, interrupting an increase that has been recorded over years. In Greece, the number of arrivals dropped from nearly 75,000 in 2019 to 15,700 in 2020 - a 78 per cent decrease. Between 2000 and 2020, the world's migrant population rose by more than 80 per cent to reach 272 million, outpacing international population growth, according to United Nations data.

Amid new measures, virtual border-guard interview bots have been piloted, as well as efforts to integrate satellite data with footage from drones (pictured) on land, air, sea and underwater

Share or comment on this article: Greek border police show off powerful antimigrant sound cannons at Turkish border https://www.dailymail.co.uk/news/article9648627/Greek-border-police-powerful-antimigrant-sound-cannons-Turkish-border.html

NONGQAI VOL 12 NO 7

157

UK: BORDER POLICING Just when you thought it couldn't get any worse, SUE REID'S special investigation uncovers THREE shocking new revelations about our border policing that Priti Patel simply cannot ignore

An investigation has revealed that people smugglers ferrying migrants across the channel have upped their game, using super-inflatables to bring record numbers to UK shores. It has also been revealed that Border Force vessels are using covert tactics to keep their activities hidden, and that one of their techniques is to communicate with the French navy using 'closed' radio channels as opposed to the open channel most boats use. And what is more, it is clear that the Royal National Lifeboat Institution - the registered charity so many of us help fund through donations, garden

fetes and collection boxes - is regularly sending its vessels into French waters to bring in migrants. It is, say critics, doing so even if they are not in imminent danger and in areas which are the responsibility of the French - not British - sea rescue services. https://www.dailymail.co.uk/news/article9750655/Migration-madness-thats-radarTHREE-revelations-border-policing.html

NONGQAI VOL 12 NO 7

158

SOUTH AFRICANS COMMONWEALTH WAR CASUALTIES BURIED ACROSS THE WORLD: PART FORTY ONE By Captain (SAN) Charles Ross (SA Navy Retired) South Africans took part in almost every theatre of war during both the First and Second World Wars. According to the Commonwealth War Graves Commission Casualty Data Base 7 290 (includes 607 unknown) First World War casualties and 9 986 (includes 84 unknown) Second World War casualties are buried in 1 207 cemeteries while 2 959 First World War and 2 005 Second World War casualties are commemorated on 48 memorials. This does not include the 1 750 members of the South African Native Labour Corps and the 306 from the South African Book of Remembrance, whose names are in the process of being added to the Commonwealth War Graves Commission’s Casualty Data Base.

worth. There are 477 Commonwealth burials of the 1914-1918 war and 115 of the 1939-1945 war here. There are also 5 non-war service burials here. Seven South African casualties from World War One are buried in the cemetery.

TIDWORTH MILITARY CEMETERY – UNITED KINGDOM

With South Africans having served far and wide, it is not surprising that you would find single or small group graves in cemeteries across the world. Here are some of those cemeteries where one or a tiny group of South Africans are buried. WANDSWORTH (EARLSFIELD) CEMETERY – UNITED KINGDOM Tidworth Military Cemetery, which contains burials of both wars, was directly connected with training grounds on, or near, Salisbury Plain. During the First World War, the cemetery was used for burials from Tidworth and Fargo Military Hospitals and the 417 graves, many of them of Australian or New Zealand servicemen, are scattered throughout the cemetery. There are 106 Second World War graves in the cemetery, two substantial groups of which can be found in sections F and D. The rest are scattered. The cemetery also contains 40 war graves of other nationalities, many of them Polish. Many of the 1914-1918 burials are from the 3rd London General Hospital which was at Wands-

Five South African casualties from World War

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 160)

159

Netley Military Cemetery is a permanent military cemetery, the property of the Ministry of Defence.

(Continued from page 159)

One are buried in the cemetery. PLYMOUTH (EFFORD) CEMETERY – UNITED KINGDOM During the First World War, Plymouth, Devonport and Stonehouse contained between them the

Royal Dockyard, Royal Naval Barracks (known as H.M.S. Vivid), the Royal Marine Barracks of the Plymouth Division, and naval and military hospitals. For the duration of the war, Devonport was made headquarters of the Auxiliary Patrol Area. Plymouth was a naval station second only to Portsmouth during the Second World War. Devonport was also an important military station and there was a R.A.F station at Mount Batten, opposite Plymouth. PLYMOUTH (EFFORD) CEMETERY contains 338 scattered burials of the First World War. The 109 Second World War burials, including 5 unidentified, are also scattered apart from a small group in Section C, in a plot set aside for service burials that was actually little used. The Commission also maintains five non-war burials within the cemetery and 12 war graves of other nationalities, most of them Greek merchant seamen.

The cemetery was at the back of the Royal Victoria Military Hospital and was used during both wars for burials from the hospital. The cemetery contains 637 First World War burials but only 35 from the Second World War. In addition to the Commonwealth graves, there are a number of war graves of other nationalities including 69 German graves dating from the First World War. Six South African casualties from World War One are buried in the cemetery.

BEAUREVOIR BRITISH CEMETERY – FRANCE Beaurevoir was attacked by the 2nd Australian Division on the 3rd October, 1918, and taken by

PLYMOUTH CITY CREMATORIUM is situated in Plymouth (Efford) Cemetery and 61 servicemen and women of the Second World War whose remains were cremated there are commemorated on a screen wall set into a recess in the hedge behind the Cross of Sacrifice. 21 South African casualties from World War One are buried in the cemetery.

NETLEY MILITARY CEMETERY – UNITED KINGDOM

the 25th Division on the 5th. Beaurevoir British Cemetery was made by the 66th Division in October, 1918, when officers and men who fell in the

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 161)

160

ed to four soldiers from the United Kingdom known or believed to be buried among them.

(Continued from page 160)

early part of that month were buried; and after the Armistice the graves of 70 who died in 1917-18, and were buried in the Communal Cemetery German Extension, were brought in to Rows AA, BB, B, C and G. There are now nearly 300, 1914-18 war casualties commemorated in this site. Of these, almost 50 are unidentified and special memorials are erect-

The British Cemetery covers an area of 935 square metres and is enclosed by a rubble stone wall. 64 South African casualties from World War One are buried in the cemetery.

NO GRAVE, BUT THE SEA: HOW THE COMMONWEALTH WAR GRAVES COMMISSION COMMEMORATE THOSE THAT HAVE NO GRAVE, BUT THE SEA – PART THREE AND LAST By Captain (SAN) Charles Ross (SA Navy Retired) SOLDIERS Movement of large number of troops between the various theatres of war was mainly done by troopships. While the troopships were protected by warships they remained primary targets for submarines and air attacks. A large number of soldiers lost their lives at sea when their troopships sunk. One of the worst was the collision involving the SS Mendi and the SS Daro on 21 February 1917. Troopships that sank with South Africans on board include the SS Mendi on 21 February 1917 with the loss of 616 officers and men of the South African Native Labour Corps. The SS Galway Castle sank on 12 September 1918 with members from various units on board. The SS Erinpura sank on 01 May 1943 with the loss of 639 members of the African Pioneer Corps (Basutoland – Lesotho).

HOLLYBROOK MEMORIAL. The Hollybrook Memorial commemorates by name of 1 894 servicemen and women of the Commonwealth land and air forces* whose graves are not known, many of whom were lost in

transports or other vessels torpedoed or mined in home waters (*Officers and men of the Commonwealth's navies who have no grave but the sea are commemorated on memorials elsewhere).

The memorial also bears the names of those who were lost or buried at sea, or who died at home but whose bodies could not be recovered for burial. This includes 597 South African Native Labour Corps casualties from the SS Mendi and 25 casualties when the SS Galway Castle sank. The latter includes 18 members of the South African In-

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 162)

161

(Continued from page 161)

fantry, five members of the South African Native Labour Corps and one each from the South African Military Nursing Service and the South African Railway Overseas Dominium. Other vessels sunk with significant loss of life were: HS Anglia, a hospital ship sunk by mine off Dover on 17 November 1915. SS Citta Di Palermo, an Italian transport carrying Commonwealth troops, sunk by mine off Brindisi on 8 January 1916. In rescuing survivors, two Royal Naval Otranto drifters were themselves mined and blown up. HMTs Donegal and Warilda, ambulance transports torpedoed and sunk between Le Havre and Southampton on 17 April 1917 and 3 August 1918. HS Glenart Castle, a hospital ship torpedoed and sunk off Lundy on 26 February 1918. SS Galway Castle, torpedoed and sunk in the Atlantic on 12 September 1918. RMS Leinster, the Irish mail boat, torpedoed and sunk in the Irish Sea on 10 October 1918. Among those commemorated on the Hollybrook Memorial is Field Marshall Lord Kitchener, Secretary of State for War, who died when the battle cruiser HMS Hampshire was mined and sunk off Scapa Flow on 5 June 1916. (There were 14 members of the Indian Forces commemorated here who are now known to have been cremated at Patcham Down, Sussex, and are now commemorated on a dedicated memorial there). The memorial was designed by T. Newham and unveiled by Sir William Robertson on 10 December 1930.

BROOKWOOD MEMORIAL 1914 – 1918 THE BROOKWOOD 1914-1918 MEMORIAL was designed to commemorate Commonwealth casualties who died in the UK and Ireland who have no known grave. The majority of the casualties are servicemen and women from the land forces of the United Kingdom, who subsequently died in the care of their families. They were not commemorated by the Commission at the time but, through the efforts of relatives and research groups, including the “In From The Cold” Project, these casualties have since been found. There are still many cases to be resolved and the memorial therefore allows for further names to be added.

Unusually and because of the varied circumstances surrounding many of these casualties, investigative work continues and this may lead to the identification of their burial locations. Whenever a casualty’s grave is located and verified, commemoration will move to the burial site and thus some of the entries on the memorial will no longer be required. As a result and when memorial panels are replaced, these entries will be removed.

In addition, the Brookwood 1914-18 Memorial commemorates some land and air forces casualties who were lost at sea. These casualties would normally be commemorated on the Hollybrook Memorial in Southampton, but the memorial panels there are now full and so their commemoration has been added to this memorial.

BROOKWOOD MEMORIAL 1939 - 1945 The BROOKWOOD 1939-1945 MEMORIAL commemorates 3 379 men and women of the land forces of the Commonwealth who died during the Second World War and have no known grave, the circumstances of their death being such that they could not appropriately be commemorated on any of the campaign memorials in the various theatres of war. They died in the campaign in Norway in 1940, or in the various raids on enemy occupied territory in Europe such as Dieppe and St Nazaire. Others were special agents who died as prisoners or while working with Allied underground movements. Some died at sea, in hospital ships and troop transports, in waters not associated with the major campaigns, and a few were killed in flying accidents or in aerial combat. This includes the casualties African Pioneer Corps (Basutoland – Lesotho) 639 from the SS Erinpura. The Memorial was designed by Ralph Hobday

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 163)

162

(Continued from page 162)

and unveiled by Queen Elizabeth II on 25 October 1958.

The Memorial stands in BROOKWOOD MILITARY CEMETERY which is owned by the Commission and is the largest Commonwealth war cemetery in the United Kingdom, covering approximately 37 acres.

ing the sinking of the SS Erinpura is rather impressive. While it is the responsibility of the Commonwealth War Graves Commission South Africa, it is very well maintained by the Lesotho Government.

SOUTH AFRICA

This site was further extended to accommodate the Commonwealth casualties of the Second World War. There is a large Royal Air Forces section in the south-east corner of the cemetery (which also contains the graves of Czech and American airmen who served with the Royal Air Force) and the Air Forces shelter building nearby houses the register of the names of those buried in the section. A plot in the west corner of the cemetery contains approximately 2,400 Canadian graves of the Second World War including those of 43 men who died of wounds following the Dieppe Raid in August 1942. The Canadian Records building, which was a gift of the Canadian government, houses a reception room for visitors and other offices.

While there are no Commonwealth War graves Commission memorial for those with no grave but the sea, the oceans around South Africa was nor exempted from losing sailors. During World War Two more than 130 ships were sunk by enemy submarines in the South African theatre.

In addition to the Commonwealth plots, the cemetery also contains French, Polish, Czech, Belgian and Italian sections, and a number of war graves of other nationalities, all cared for by the Commission. The American Military Cemetery is the responsibility of the American Battle Monuments Commission.

Probably the most known of these sinking’s is the sinking of the troopship, SS Nova Scotia on 28 November 1942 by U-boat U-177 off the Zululand coast of Natal (Kwazulu-Natal) as it is the single greatest loss of life ever recorded off the South African coast with many corpses washing ashore on

MASERU MEMORIAL There is a memorial in the capital of Lesotho, Maseru, for the Basotu who died during both World Wars. The one commemorating those killed dur-

the Natal coast. 858 people lost their lives. 650 Italian prisoners of war, 96 crew members, 88

NONGQAI VOL 12 NO 7

(Continued on page 164)

163

(Continued from page 163)

South African guards, ten Defensively Equipped Merchant Ship gunners, eight naval and military personnel, five passengers and the Master of the ship. A large number of Italian prisoners of war that washed ashore were buried in the Hilary Cemetery in Durban. They were later exhumed and reinterred at a church in Pietermaritzburg. The South African guards who have now known grave of the disaster are commemorated on the El Alamein War Memorial which is maintained by the Commonwealth War Graves Commission. There are numerous plaques in the Seaforth Old Burial Ground in Simon’s Town to people who lost their lives at sea which is maintained by the Simon’s Town Historical Society and the Commonwealth War Graves Commission, South Africa.

During 2019 the South African Navy updated its Roll of Honour with a new Wall of Remembrance in front of the Fleet Command Headquarters in Simon’s Town. It is divided into three sections: Section I. 1946 – 1960 – the post war South African Naval Service and South African Navy. Section II. 1961 – 1993 – 31 May 1961, republic, 27 April 1994 – birth of the SANDF. This edition includes the names of those lost on the SAS President Kruger. Section III. 1994 – 27 April 1994.

CONCLUSION

While the Commonwealth War Graves Commission is responsible for the graves of the Imperial Forces from the South African War 1899 to 1902, generally referred to as the Anglo Boer War, there is also no memorial for the 280 members of the Imperial forces who lost their lives at sea.

“The are no roses on a sailors grave,

There are two walls of remembrance in Simon’s Town, the commemorating all the Royal Navy sailors with “no grave but the sea” and the other all members of the South African Navy that lost their lives in service of South Africa. This wall include the sailors lost when the SAS President Kruger sank on 18 February 1982.

From the poem Iron Coffin by Herbert A Werner

No lilies on an ocean wave, The only tribute is the seagulls’ sweeps, and the teardrops”

•

With acknowledgement to the Commonwealth War Graves Commission

NONGQAI VOL 12 NO 7

164

(1) Whether, with reference to the increase in the number of police officers who have been killed in the past few months, any plans are in place to address this situation as a priority focus area; if not, why not; if so, (a) what plans and (b) what are the further relevant details; (2) whether his department has any strategies to address this unacceptable occurrence; if not, why not; if so, (a) what strategies and (b) what are the further relevant details? C0439E REPLY: (1) The number of African Police Service members killed, on and offKILLED, duty, in ON the THE NUMBER OFSouth SOUTH AFRICAN POLICE(SAPS) SERVICE (SAPS) MEMBERS 2019/2020 and 2020/2021 financial years, is reflected in the table below:

AND OFF DUTY, IN THE 2019/2020 AND 2020/2021 FINANCIAL YEARS 2019/2020 2020/2021 UNNATURAL DEATHS

ON DUTY Minister of Police MURDERS

OFF DUTY

TOTAL

ON DUTY

OFF DUTY

TOTAL

The statistics for the current financial year, 2021/2022, have not been verified and released yet, however, from 1 April 2021 to 31 May 2021 a total of 17 police members (four on duty and 13 off duty) have been killed. In the previous financial year 2020/2021, the number of police members killed, from 1 April 2020 to 31 May 2020, was six (four on duty and two off duty).

36/1/4/1(2021) NATIONAL COUNCIL OF PROVINCES FOR ORAL REPLY QUESTION 122 DATE OF PUBLICATION IN INTERNAL QUESTION PAPER: 8 JUNE 2021 (INTERNAL QUESTION PAPER NO 21-2021) 122. Ms S Shaikh (Limpopo: ANC) to ask the Minister of Police: (1) Whether, with reference to the increase in the number of police officers who have been killed in the past few months, any plans are in place to address this situation as a priority focus area; if not, why not; if so, (a) what plans and (b) what are the further relevant details; (2) whether his department has any strategies to address this unacceptable occurrence; if not, why not; if so, (a) what strategies and (b) what are the further relevant details? C0439E REPLY: (1) The number of South African Police Service (SAPS) members killed, on and off duty, in the 2019/2020 and 2020/2021 financial years, is reflected in the table below:

NONGQAI VOL 12 NO 7

165

HULDEBLYK AAN GENL. HENNIE WESTRAAT DEUR GENL. JOHAN VAN DER MERWE

Genl. Hennie Westraat is deur ons Hemelse Vader geseën met verskeie talente wat hy ruim gebruik het om sy God en sy medemens te dien. Hy het diep spore in die Suid-Afrikaanse Polisiemag getrap waar hy in verskeie afdelings gedien het. Hy was vir etlike jare die kwartiermeester van die Polisiemag waar hy die logistieke vermoë van die polisiemag op ‘n gesonde grondslag geplaas het en dit met die beste in die wêreld kon meeding. Sy onkreukbare eerlikheid en integriteit was alom bekend en sy ondergeskiktes het groot agting vir hom gehad. Hy was in murg en been ‘n Afrikaner wat hom beywer het om sy volk en land te dien. Hy het in verskeie bestuurskomitees gedien en het nooit geskroom om volgens die moed van sy oortuiging sy standpunt onbevange en onverskrokke te stel nie. Ons het verskeie jare saam in die bestuurskomitee van die Generaalsklub gedien waar hy met groot ywer en toewyding die belange van die klub bevorder het. Hy was vir baie jare die redakteur van “Die Generaal” die nuusbrief van die generaalsklub en elke uitgawe getuig van die besondere vermoëns waaroor hy beskik het. Hy

het

duisende

kilometers

afgelê

oudkollegas en weduwees te besoek en een of ander geskenkie aan hulle te oorhandig. Hy het groot deernis vir die randfigure gehad en het by geleentheid ‘n deftige ete vir die “Bergies” soos die haweloses wat in die Berge by Hermanus woon, bekend is, gereël. Hy het oor ‘n besondere skryftalent beskik en met sy spitsvondigheid en humor het hy dikwels sy kollegas vermaak deur ‘n kleurvolle en humoristiese relaas te lewer oor ‘n gebeurtenis wat pas afgespeel het. Die mooi herinneringe aan genl. Hennie Westraat is talryk en al sy ou kollegas en vriende sal hom elkeen op sy eie besondere wyse onthou en in hulle geestes oë sien en eer. Hy was ‘n Sieraad vir die Suid-Afrikaanse Polisiemag en ons salueer hom vir die voorbeeld wat hy vir ons gestel het. Ten slotte kan ek nie anders as om die woorde van Matteus 25:21 aan te haal nie wat ek van harte glo in genl. Hennie Westraat se geval van toepassing is: Toe sê sy eienaar vir hom: ‘Mooi so! Jy is 'n goeie en getroue slaaf. Oor min was jy getrou, oor baie sal ek jou aanstel. Kom in en deel in my vreugde!

om NONGQAI VOL 12 NO 7

166

Vlnr: Wyle brig Dawie Ackerman, wyle genl Hennie Westraat en genl HPM De Villiers. Hennie Westraat is besig om pittige sêgoed kwyt te raak ….

Genl Westraat het my in die Kaap aan genl Nothnagel voorgestel wat in die tweede wêreldoorlog betrokke was. Hy het my baie geskakel en met polisiegeskiedenis gehelp—HBH.

NONGQAI VOL 12 NO 7

167

HULDEBLYK: GENL.MAJ. DAAN HUGGETT Genl.maj. Daan Huggett is ‘n produk van die Hoërskool Jan van Riebeeck in Kaapstad waar hy in 1962 gematrikuleer het. Hy het in ‘n polisie-huis grootgeword en het nadat hy sy skoolopleiding voltooi het, in sy vader se voetspore gevolg. As jong uniform-konstabel was hy in onder andere, in Rondebosch gestasioneer. Hy het baie gou ’n lid van die speurtak geword en vinnig deur die range gevorder. Hy het in verskeie hoedanighede in die Mag gedien, onder meer as Speurtakbevelvoerder, Distrikskommandant, Sportoffisier, Bevelvoerder van die SA Polisiekollege, Streekkommissaris (Oostelike Provinsie) en uiteindelik Hoof: Basiese Opleiding op Hoofkantoor. Daan Huggett was nie het ‘n polisieman in murg en been nie, maar hy het hom ook op ander terreine onderskei. As kerkman het hy vir baie jare as ‘n diaken en ouderling gedien. Almal wat vir Daan geken het, sal getuig dat hy ‘n groot krieket- en rugby entoesias was. Hy was ook lank ‘n lid van die paneel wat skeidsregters van die Noord-Transvaal Rugby Unie geassesseer en beoordeel het. Die Huggett egpaar was gasvry en ‘n groot vriendekring gehad. Hulle het graag vriende genooi om by hulle te kom kuier. Op ‘n Saterdagmiddag het ‘n mens hom gereeld voor die televisie aangetref, waar hy die spelers en die skeidsregter- of dit nou in ‘n rugby- of krieketwedstryd was - luidkeels reggehelp en uitgetrap het as hulle droog maak! Hy was geseën met ‘n flink verstand en het binne die minimum tydperk al die polisie-eksamens met welslae afgelê. Hy was deel van die eerste groep graduandi wat die BA-graad in Polisiekunde aan Unisa verwerf het. Hy was ook ‘n planmaker en organiseerder van formaat. Vir meer as 25 jaar was hy ‘n bestuurslid van die Generaalsklub waar hy en sy eggenote, Elena reuse werk gedoen het om ‘n gevoel van samehorigheid en samesyn onder die lede te bevorder. Ons was geskok toe ons aan die einde van Mei verneem het dat Daantjie die gevreesde Covid 19 -virus opgedoen het. Hy is op 21 Mei 2021 in die

Zuid-Afrikaans Hospitaal in Pretoria opgeneem waar hy ‘n verbete stryd teen die siekte gevoer het. Weens die erns van sy siekte is hy in ‘n geïnduseerde koma geplaas en kon niemand hom besoek nie. Sy eggenote Elena het enkele dae na sy diagnose ook die virus opgedoen en is op 3 Junie ook weens Covid in die Medforumhospitaal, Pretoria opgeneem, waar sy skielik en onverwags op 5 Junie 2021 oorlede is. Daan is op 17 Junie, slegs 12 dae na Elena se afsterwe, oorlede. Hy was 77 jaar oud. Hy het nie eers geweet dat Elena hom vooruitgegaan het nie. Ons salueer ‘n waardige offisier en glo dat hy, saam met Elena, in vrede rus. Lt.genl. Johan Ferreira 22 Junie 2021

NONGQAI VOL 12 NO 7

168

LT GEN IAN GLEESON (SADF) Col Brian Adams Task Force and I was really impressed by him. He was a young 42-year-old major-general, academically qualified, immaculate and polite. He was a real gentleman and he became an instant role model to me. I suppose subconsciously the fact that he was also English-speaking may have played a role! Years later, in the late eighties when I was the Armed Forces Attaché in Taiwan (Republic of China) the general (then Chief of Defence Staff) and Mrs Gleeson visited the country on an official visit and Jacqui and I had the privilege of accompanying them and got to know them better.

I was really saddened to hear of the recent death of Lt Gen Ian Gleeson especially because when I last spoke to him a few months ago he was really upbeat and told me that his "next objective was to get to 90". I first met him in 1976 when, as a young major, I spent a few days at Grootfontein on my way to Oshakati. He had just been appointed GOC 101

After we had both left the SADF, we kept in touch and we used to chat on our respective birthdays; in fact, we were on first name terms - the general called me Brian and I called him "Sir"! He was a wonderful soldier, a gentleman and, dare I say, a friend! I will miss you Sir! RIP #GeneralIanGleeson

LT-GENL MIKE BESTER (+15-6-2021) Ambassadeur CF Jacobs Die heengaan van Mike (Michael) Bester (82) het ons wat van Bultfontein, die klein plattelandse dorpie in die Vrystaat, af kom, met trots laat terugdink. Mike was tydens pres Mandela se tyd adj -nas-kommisaris van polisie terwyl George Fivaz, nog 'n seun van Bultfontein, die nasionale kommissaris was! Wat 'n groot droom van 'n klein dorpie, wat waar geword het. Mike was op skool geliefd en rustig. 'n Leier met 'n vlekkelose karakter en 'n voorbeeld vir baie jongeres. Hy het op vele terreine sy merk gemaak. Sy familie was bekend en het ook hulle kant gebring. 'n Klein plekkie en skooltjie se seuns moet soveel harder werk om erkenning te kry. Mike het dit vermag—Neels (Jakes) Jacobs

NONGQAI VOL 12 NO 7

169

BRIG LOUIS SAUER Lt Barry Taylor (Thailand) Vlieënde Piering padkafee gaan. Dit was in 1975 en daar was die belaglike brandstof spoedbeperkings van 80 KM ‘n uur op snelweë. Louis ry maar toe soos ‘n poliesman ry en toe ons naby die Vlieënde Piering padkafee kom sien ek Verwoerdburg se verkeerspolisie het ‘n spoedlokval daar want ek ken hulle voertuie. Ek sê toe niks en net daar trek hulle vir Louis af, maar gelukkig het ek die verkeer van Verwoerdburg geken en sê ons toe vir die ou wie ons is en dat ons oppad Springs toe is. Hy laat ons toe gaan en toe ons weg ry sê ek so ewe onskuldig aan Louis dat ek die spoedlokval al van ver gesien het. Hy vra toe ewe verontwaardig waarom het ek hom nie gewaarsku en ek sê toe vir hom dat hy my nie gevra het nie. Hy lag maar toe net. Ons vra hom waarom ry ons met die bakkie en hy sê toe dat hy daar ‘n groot brons plaat moet gaan haal wat hy in ‘n tafel wil omskep Ek het so ‘n paar dae gelede vir jou meegedeel dat brig Louis Sauer oorlede is agv Covid op sy 85ste verjaarsdag 30 Mei. Die is ‘n man met wie ek ‘n lang pad geloop het van dat ek hom in 1974 leer ken het toe hy, ek dink van Vryheid af verplaas is na Pretoria Sentraal. Hy was toe ‘n kaptein as ek reg onthou. Ek en hy het gou vriende geword en hy was ook groot vriende met Piet Niemann wat later ‘n prokureurs-praktyk Niemann en Swart in Pretoria gehad het. Eendag kom Louis na my en sê hy wil gou Springs toe ry en het ek ‘n dossier in daardie rigting en ek krap toe een uit wat vir ons darem ‘n wettige rede sou gee om soontoe te ry. Hy sê toe vir my ek moet hom voor Sentraal Polisiestasie kry en toe ek afgaan sit hy daar agter die stuur van ‘n C10 Chev Bakkie wat aan Moord en Roof behoort. Ons ry toe Springs toe met die ou Pretoria Kempton Park pad wat verby die ou

Die plaat het toe van die Angolese grens gekom met een of ander voertuig van die SAP en ek weet tot vandag toe nie waarom dit nie na Tin Eenheid in die Kollege gegaan het nie. Die plaat was so groot soos ‘n kombuistafel en was gegiet met die woorde van die opening van die grens tussen Angola en SWA se een grenspos en was in Portugees en Engels gewees’ Ons laai toe die plaat by die DSO in Springs en daarna het ons gaan kuier by oorlede Jan Trollip se vrou. Die luitenant wat doodgeskiet was net buite Heidelberg met die man wat hom in sy huis verskans het en ons het daar koffie gedrink en is toe terug Pretoria toe. Die plaat was so swaar dit het twee mense gekos om dit op te tel. Later jare was ek en hy saam op die Bedrogtak te Pretoria-Sentraal en een oggend was daar nie veel dossiere om uit te boek en so 07.30 sit ons twee in sy kantoor en praat. Uit die bloute se hy vir my: "Kom ons gaan kuier vir Jeff Barbour en ek sê dis in orde. Daar was net een klein probleem: Jeff Barbour was die bevelvoerder van die Staatslykhuis in Soutrivier in

NONGQAI VOL 12 NO 7

170

die Kaap. Ek sê toe vir hom boek ons maar uit op ondersoek en daar gaan ek en hy Waterkloof Lughawe toe. Toe ek op Wierdabrug die TB was het ek goed bevriend geraak met die laaimeester by 44 Eskader die C130 Eskader ‘n sekere A/O naam nie nodig miskien leef hy nog. Ons kom op Waterkloof aan ek gaan na die persoon en sê vir hom ek en Louis wil Kaap toe gaan. Dit was op ‘n Donderdag en daar was elke Dinsdag en Donderdag ‘n vlug na Kaapstad. Die persoon sê toe dis reg ons kan maar klim, nou is die ander probleem ons het nog nie vir Jeff gesê ons kom kuier nie en ek bel hom toe van die A/O se kantoor en sê vir hom om ons te kry op Ysterplaat. Met ons aankoms daar wag Jeff toe vir ons en het ons gaan eet daar naby Sunset Strand en daarna terug na die lughawe en terug Pretoria toe. Net na vyf stap ons toe die kantoor in en lt kol Jumbo Van der Wall vra waar ons vir die dag was. Sê toe maar vir hom waar ons was en hy het net gelag want ek het sy Skoonpa net ‘n ruk tevore ‘n guns gedoen en ses stoele en ‘n tafel laat afstuur per Lugmag-vliegtuig na sy dogter in die Kaap. Hy was Regter Charl Theron gewees. Een middag staan ek en hy in die ou Bantoekommissaris-kantore wat later kantore geword het vir die Speurders. Ons hoor toe die lawaai by die ingang en ek en hy stap soontoe Daar staan toe sulke regte Boere met kakieklere aan en tussen hulle hou hulle ‘n swatman vas. Reg agter hulle staan daar ‘n dame wie ons herken as ‘n tikster op hoofkantoor. Sy het elke middag so net na vier daar aangekom en dan huis toe gery saam met haar dogter wat ‘n speurder was. Sy vertel ons dat sy in Kerkstr gestap het toe die swartman haar handsak gryp en die stegie tussen die speurders kantore en die winkel langsaan af gehardloop het. Sy skree toe en die twee mans wie toe op pad was na Kerkstr in die stegie stop die man toe met ‘n stywe arm waarin hy hom

vasgeloop het. Hulle kry toe die handsak by hom en bring hom toe speurde-kantore toe. Die mannetjie was erg parmantig en ek en Louis wou hom toe ondervra oor ander soortgelyke sake in die straat. Ons waarsku hom toe volgens "regtersreels" en terwyl Louis hom toe die tweede keer die reëls herhaal kom Kaptein van Niekerk (Lang Faan) daar ingestap so ewe casual. Hy was die "Timol van Niekerk" en ‘n wonderlike goeie mens gewees. Hy kyk na my en Louis en sê so ewe: "Maar dink julle nie hy verstaan die reëls nou nie' en draai om met so ‘n glimlag wat net wil deurbreek. Ons het toe maar die man aangekla en dit verder daarby gelaat. Louis het ‘n persoonlikheid gehad wat gemaak het dat almal van hom gehou het en ek gaan hom baie mis. Ons het so weeklikse gesels en dan het Louis my een van sy stout dinge vertel wat nie vir die tydskrif geskik is nie. Sy laaste klomp jare het hy geld ingesamel vir Radio Kansel in die Vrystaat en Noordwes om hom besig te hou. Hy het ook eenkeer so uit die bloute vir my gesê om hom te kom haal op Suvarnabhumi, Bangkok se lughawe en kom toe so ewe droog aangeloop met sy ou pet op sy bles Het twee weke heel lekker hier rondgery Elke jaar as ek na SA gekom het, het ek en hy ‘n toer onderneem en mense besoek. Koos le Roux was een wie hy gereeld besoek het. Oud Brig le Roux wie op Stanford woon WP en Ntvl-rugbyspeler en pa van Johan le Roux die Springbok In 2019 het hy en ‘n ander kolonel die Camino de Santiago in Spanje gestap. Hy het 350 Km in 12 dae gestap op die ouderdom van 82 jaar. Hy was ‘n baie fikse mens gewees ten spyte van die skietwonde wat hom gereeld gepla het. Hy is op sy 85ste verjaardag 30 Mei oorlede aan covid Jy weet teen die tyd dat ons almal naby ons "sell by"-datum is maar ek het nooit verwag Louis sou so gaan nie. Mag hy lekker rus Barry Taylor Prachin Buri Thailand

NONGQAI VOL 12 NO 7

171

Kyk ek na die Kruis sien ek Liefde, Genade en Barmhartigheid … Kyk ek ander pad .... Kyk ek so na Suid-Afrika sien ek moord, roof, korrupsie, selfverryking en dies meer... Facebook vra wat dink ek? My vrou het ‘n knellende hoofpyn en ek neem haar na die apteek. Ek parkeer in die son ... Ek kyk na die motorwag wat die motorvoertuie “oppas”. Hy help elke bestuurder met handgebare – soos ‘n wafferse spietkop - wat in trurat die parkeerplek verlaat. Ek bak lekker in die winterson, in ons voertuig, goed beskut teen die snerpende windjie en koue. Sy dienste kry nie baie aftrek nie – ek het niemand gesien wat hom ‘n fooitjie gegee het nie. Hy is warm aangetrek en het ‘n klapmus met hoed en rooi glimbaadjie en jeans! Ek besluit om hom ‘n fooitjie te gee al was ek vandag my eie “karwag”. Ek knoop ‘n geselsie aan en vra hom hoeveel hy daagliks verdien. Hy vertel my. Ek vra hom of hy moet betaal om daar te “werk”? Ja, ‘n groot deel van sy inkomste gaan elke dag na “die ou daar voor” vir die voorreg om daar te kan werk. Hulle moet eers betaal voor hulle kan werk. Nou wonder ek: Kan die winkelsentrum nie sy eie wagte aanstel en hulle behoorlik vergoed nie? Waarom hierdie brandarm volksgenote uitbuit?

Ek kry ons mense so tussen die rand van oorlewing en armoede so jammer – mense kom ons ondersteun hulle juis omdat hulle ‘n “diens” lewer – ons weet almal hulle kan eintlik “niks doen” indien ‘n voertuig gesteel word. Maar, hulle kan darem alarm maak. Dan is daar nog bedelaars ook... hulle lewer geen diens nie – sit net en bedel met ‘n skuttende wit polistireen bekertjie .... In Durban waar ek in my jong dae straatpolisieman was, was dit ‘n oortreding om te bedel en as ‘n ongewenste persoon “rond te dwaal” sonder inkomste of heenkome – of iets tot dien effekte. Ek sien nou die dag ‘n bedelaar tussen die verkeersbane, voor die verkeerslig se stoplyn, op sy knieë en bedel – kan so maklik omgery word. Ook as mens verkeerslig nader moet mens stadiger ry omdat die bedelaar tussen die bane staan – sommige trek ook donker klere aan .... Ek sien nou anderdag ‘n kind bedel en die polisie ry verby – dis skooltyd en duidelik is die kind sorgbehoewend. Hulle doen “niks” en ry net verby. In my jong dae het ons so ‘n kind na plek van veiligheid verwyder.... Ai ons mense kry swaar! Dis winter ... Veral diegene in plakkerskampe en op straat. Wat kan ons doen? Ons kan die kerk se verskillende aksies en uitreikingsprogramme steun en ons kan darem die karwagte ietsie vir hul diens gee ....

Ek dink die winkelsentrum kan parkeerfooie hef en die parkeergeld vir die karwagte gee.

NONGQAI VOL 12 NO 7

172

SLOT | END Dear reader

Geagte leser

Please note that in this quasi-historical magazine we make use of various sources and consequently it is obvious that the document contains various diverse and personal opinions of different people and the author of the Nongqai cannot be held responsible or be liable in his personal capacity.

Vir hierdie kwasiehistoriese tydskrif maak ons van verskeie bronne gebruik en bevat die dokument uiteraard uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende persone en die opsteller van die Nongqai kan nie in sy persoonlike hoedanigheid daarvoor verantwoordelik of aanspreeklik gehou word nie.

NONGQAI VOL 12 NO 7

173

NONGQAI VOL 12 NO 7

Articles inside

Nawoord: HBH

BRIG LOUIS SAUER: Lt Barry Taylor (Thailand)

Slot | End

HULDEBLYK: GENL. MAJ. DAAN

HULDEBLYK AAN LUIT-GENL. HENNIE WESTRAAT DEUR GENL. JOHAN VAN DER MERWE

SAPS MEMBERS KILLED

NO GRAVE, BUT THE SEA: HOW THE COMMONWEALTH WAR GRAVES COMMIS- SION COMMEMORATE THOSE THAT HAVE NO GRAVE, BUT THE SEA – PART THREE

UK: BORDER POLICING (Mail on Line

SOUTH AFRICANS COMMONWEALTH WAR CASUALTIES BURIED ACROSS THE WORLD: PART FORTY-ONE: By Captain

JIMMY SMITH MEETS PRESIDENT PAUL KRUGER: Pam Beck

REMINISCENCES OF A RAILWAYS POLICEMAN: Keith Blake

REFLECTIONS ON THE TIMOL CASE Jeremy Gordin

THE RESPECTED SOUTH AFRICAN RAILWAY POLICE: Carl Vieira

AHMED TIMOL: THE PROSECUTION OF JAN RODRIGUES (VI) James Myburgh & Jeremy Gordin on the deeply flawed basis of the NPA's murder case against the former police clerk

WRAAK EN GEHEUE: OUDSERSANT

U “VERSUGTINGE” -ARTIKEL: MY REAKSIE, AS SEUN VAN ‘N SAP-VT BEV- ELVOERENDE GENERAAL: Dr Willem

PHOTO: COL ROBERT BURNS-BEGG KC: COMMISSIONER TRANSVAAL POLICE:

PROJEK VERITAS: ÓNS HET DIE NUWE SUID-AFRIKA MOONTLIK GEMAAK — ‘N TROTSE HISTORIESE PERSPEKTIEF:

KOMMENTAAR oor die inhoud van die stuk getiteld: ‘n Versugting: Die Polisie – Soos ‘n selfsugtige minnares in ‘n polisieman se lewe: Dr Coert Mommsen

DIE STILSWYE BRING ONRUS (Naam weerhou)

‘N VERSUGTING: DIE POLISIE IS SOOS ‘N MINNARES IN ‘N POLISIEMAN SE

DIE SUID-AFRIKAANSE POLISIE EN INTERNASIONALE SKAKELING: 1913—1994

‘N KING’S REST-STORIE: ‘N

DIE POLISIE IN DIE HOF: Mnr PC

1933: SWAP: SUIDWES-AFRIKA Aankoms: Dr. en mev. DG Conradie: Nico Moolman

1929: SAP DUNDEE: BEGELEI OOR SKOT VAN BOERE GESNEUWEL TE TA-

DIE VYF-SENT SAAKDOSSIER: Kolonel

HA HAFFAJEE: STALWART POLICE OFFICER CELEBRATES HIS 66th BIRTH- DAY: Col Logan Govender 52- VROEË 70'S: TYD WEER VIR BIETJIE HUMOR: IDUTYWA (TRANSKEI): Brig Fanie

DEPARTEMENT VAN BUITELANDSE SAKE SE ROL AS LID VAN DIE DESTYDSE RSA INTELLIGENSIE-GEMEENSKAP: Dr

HOOFSTUK 1: EX AFRICA SEMPER ALIQUID NOVI (so ‘n bietjie humor…) (Uit Afrika, altyd iets nuuts). WP Steenkamp

CORP CORNELIUS PETRUS VERMAAK (SAP): David Biggins

MAIDEN AUNT CANADA HOIST ON HER OWN PETARD AGAIN: Glenn Babb

Genl Johan van der Merwe

HERINNERINGE: Dr Leon Wessels

ELEKTRONIESE BEDIENING: Koot Swanepoel

VOORWOORD: Genl-maj Bart Vosloo