10 SEP 2020 DAGKRANT #HTF20 © Reyer Boxem © Annelies Verhelst
Mahina Ngandu over Dear Winnie De video vixen in Cherish Menzo Online theater: pro versus contra
www.theaterfestival.be
© Reyer Boxem
Dear Winnie JR.CE.SA.R, KVS & NNT
‘Niemand vraagt zich af wie bleef strijden terwijl Nelson Mandela in de gevangenis was’ Dear Winnie is de coproductie van JR. CE.SA.R, KVS en NNT waarin de stem van Winnie Mandela- Madikizela weerklinkt. De meeste mensen vragen zich misschien af: wie was Winnie? Hoe is het om vrouw, zwart en activist te zijn? Maar er is ook nog een andere vraag: waarom kennen wij Winnie vooral als vrouw van Nelson Mandela, terwijl zij ook een belangrijke vrijheidsstrijdster was? Mahina Ngandu, een van de negen speelsters uit Dear Winnie, vertelt ons waarom Winnie zo’n inspirerende figuur was, is en zal blijven. Rojda Gülüzar Karakus
2 10 sep 2020
Dear Winnie JR.CE.SA.R, KVS & NNT
Dear Winnie is een bijzonder meeslepend ritueel, in een regie van Junior Mthombeni. Hij is de zoon van ANC-verzetsstrijder Maurice Mthombeni, die met Winnie Mandela-Madikizela correspondeerde tijdens de anti-Apartheidsstrijd. In de voorstelling staat Winnie centraal, maar toch liet schrijver Fikry El Azzouzi zich niet alleen inspireren door haar biografie. Dear Winnie is een collage van scènes waarin het verhaal van Winnie nauw wordt verbonden met het verhaal van de negen actrices, danseressen en zangeressen - waaronder dus Mahina Ngandu.
zwart. Ik dacht: waarom doen mensen zoveel moeite om iemand zwart uit te beelden? Dat was mijn eerste ervaring hiermee. Elke keer dat ik het verhaal over Zwarte Piet vertel in de voorstelling, moet ik terugdenken aan dat moment. Mijn personage in de voorstelling vertelt haar verhaal aan Winnie, over wat zij hier meemaakt. “Dit is mijn situatie en ik zie nu die wereld”, zegt mijn personage tegen Winnie. “Ik ken u niet, maar we hebben ook overeenkomsten. Ik strijd nu tegen andere zaken dan jij, maar die zijn gelinkt aan waar u voor streed”.’
Wie was Winnie Mandela volgens jou?
Door mee te spelen in Dear Winnie, leerde je haar levensverhaal goed kennen. Heeft Winnie ook een invloed gehad op jou?
Mahina Ngandu: ‘Ze was een strijdster tegen de Apartheid in Zuid-Afrika. Toch kennen de mensen haar vooral als de vrouw van Nelson Mandela, terwijl zij veel meer heeft betekend voor de strijd tegen de Apartheid. In de 27 jaar die Nelson Mandela doorbracht in de cel zijn er veel veranderingen gebeurd. Maar niemand vraagt zich af wie erachter zit of wie voor dit alles heeft gezorgd. Dat was zeker Winnie Mandela. Natuurlijk is zij niet de enige, maar zij zette wel de strijd tegen Apartheid buiten de gevangenis voort. Ze was zowel moeder en vrouw als activiste en strijder, en nog zoveel meer.’
De verhalen uit de voorstelling zijn nauw verweven en lopen door elkaar. Soms is het niet duidelijk welk verhaal wordt verteld. Wat is jouw eigen verhaal? ‘In Dear Winnie speel ik een meisje van nu, maar ik voel me in mijn monoloog vooral verbonden met mezelf als kind. De eerste keer dat ik Sinterklaas, Zwarte Piet zag, was ik drie of vier jaar oud. Ik zat in de kleuterklas en was echt bang voor Zwarte Piet. Ik zag zijn witte huid, maar zijn gezicht was
‘Haar vastberadenheid heeft zeker een sterke invloed op mij. Winnie geloofde in iets en ze ging ervoor tot op het eind. Ook al dacht de meerderheid: “Wat je nu aan het doen bent, is niet goed of niet gemakkelijk. Dus laat het gewoon en geef het op.” Maar Winnie geloofde altijd dat ze verder moest gaan met de strijd. Dat vind ik heel sterk aan haar, en dat zal me altijd bijblijven.’
In een eerder interview zei je dat je hoopt dat de voorstelling impact heeft en aanzet tot nadenken. Waarover wil je ons laten nadenken? ‘Ik wil niet per se bepalen wat de mensen moeten denken. Zolang ze maar denken, dat is het belangrijkst.’
Wat is voor jou een sleutelmoment uit de voorstelling om mensen te laten nadenken? ‘Dat is echt moeilijk kiezen... Ieder moment
op het podium doet de toeschouwer nadenken! Ik vind alles krachtig. Ik kan op het einde “We are lost” zeggen en tegelijk huilen, ook al zijn we allemaal vrij op dat moment. Die scène is echt belangrijk omdat iedereen praat en lacht, terwijl er ook veel pijn onder zit.’
‘In plaats van plezier te hebben van het leven koos Winnie Mandela ervoor om te vechten voor de hele zwarte bevolking’ De voorstelling stelt verschillende vragen, zoals: waarom wordt Winnie als vrijheidsstrijder anders beoordeeld dan haar mannelijke equivalenten? Waarom is dat zo volgens jou? ‘Als je kijk naar de hiërarchie van de wereld, staat de witte man helemaal bovenaan en de zwarte vrouw helemaal onderaan. Gewoon omdat ze zwart is en vrouw. Winnie en Nelson zijn allebei Zuid-Afrikaans en zwart, maar hij is een man en zij is een vrouw. Dat is de grootste reden waarom ze veel minder gehoord werd, terwijl haar stem heel luid was. Andere stemmen kregen gewoon meer waarde dan haar stem. Zij wordt soms gezien als slechte en agressieve persoon, omdat ze heel passioneel was waarin ze geloofde.’
Ook nu worden vrouwen nog steeds geconfronteerd met dit soort stempel in hun dagelijkse leven. Word jij ook © Reyer Boxem
10 sep 2020 3
Dear Winnie JR.CE.SA.R, KVS & NNT
© Danny Willems
anders beoordeeld dan de mannen? En is er daarin een verschil tussen de straat en de kunstwereld? ‘Sowieso wel. In de kunstwereld moet ik meer moeite doen. Als vrouw kost het me meer tijd om alles te regelen dan wanneer ik een man was. Daarom zijn er ook minder vrouwen in de kunst, zowel zwarte als witte vrouwen. In bijna elke organisatie zijn er meer mannen dan vrouwen. Op straat voel ik me als vrouw meer geaccepteerd.’
Mensen zijn zich nu meer bewust dan vroeger over de etiketten - zoals vrouw, zwart - die ze kleven op anderen. Kunnen we deze stempel op een dag doorbreken? ‘Ik weet niet of wij dit volledig kunnen doorbreken, maar laat ons dat zeker niet demotiveren om er verder aan te werken. Als er geen mensen waren geweest zoals Winnie Mandela, Malcom X of Martin Luther King hadden wij nooit kunnen staan waar we nu staan. Hun hele leven draaide om activist te zijn. Winnie koos geen ander leven. Zij had gewoon een vrouw of moeder kunnen zijn die de problematiek negeerde, maar in plaats van plezier te hebben van het leven koos zij ervoor om te vechten voor de hele zwarte bevolking.’
‘Alle krachten komen van een hogere kracht’ Tijden, talen en verhalen lopen door elkaar in de voorstelling, terwijl de negen vrouwen voortdurend zingen, dansen en acteren. Had het creatieproces van de voorstelling ook een fysieke of mentale impact op jou als speelster? ‘Dat is echt goede vraag! De impact was groot, zowel innerlijk als fysiek. Vroeger was ik echt sportief, maar daar ben ik al lang geleden mee gestopt. Ik was heel blij dat het creatieproces zo actief was. Meestal stel ik sport altijd uit, maar nu was het voor mijn werk, dus moest ik het gewoon doen. Zo kregen we danscoaching van Alesandra Seutin, zowel Afrikaanse dans, ballet, yoga als andere genres. Wanneer zij lesgeeft, is dat heel spiritueel en gaat het om het innerlijk. Daarom vind ik haar echt
genius. (lacht) Tijdens de danslessen hebben wij bijvoorbeeld heel veel gehuild, omdat die lessen een rollercoaster van emoties waren.’
Dear Winnie is een grote collectieve prestatie. Heeft dit werken in groep jouw leven veranderd? ‘Ik heb zoveel bijgeleerd door deze voorstelling! Vooral mijn ziel is veranderd. En niet alleen bij mij. Iedereen van de cast merkte dat op. Als we nu terugkijken naar de foto’s van onze eerste kennismaking denken we: wat was iedereen toen nog zo jong! (lacht) Deze voorstelling heeft mij heel erg geïnspireerd en zoveel bijgebracht.’
Dear Winnie doet ook nadenken over de vraag waar de mensen die vandaag hun strijd voeren hun immense kracht vandaan halen. Waar komt jouw kracht vandaan als strijdende kunstenares? ‘Uit mijn ziel. Dat is goddelijk, denk ik. Alle krachten komen van een hogere kracht.’
Heb jij, naast Winnie Mandela, nog een ander vrouwelijk icoon dat jou kracht geeft? ‘Sowieso mijn moeder.’
Dear Winnie speelt op 10 en 11 september in KVS.
Het afgelopen seizoen in tekstfragmenten Vanavond om 18u wordt de Toneel schrijfprijs uitgereikt. Uit 53 inzendingen nomineerden juryleden Judith de Rijke, Rashif El Kaoui en Els Van Steenberghe vier teksten die er op en naast de scène mogen staan. Niet enkel Anna Carlier, Vincent van der Valk & Casper Vande putte, Bastiaan Vandendriessche en Jibbe Willems scherpten afgelopen seizoen succesvol hun podiumpen. Hieronder vind je een selectie citaten uit theaterteksten die ons dit jaar bijbleven op het podium. Omdat ze schoon zijn, schuren en wringen of iets in beweging zetten. ‘Misschien is dat het: de bijrol in je eigen leven zijn.’ ‘En daar dan helemaal mee tevreden zijn.’ Florian Myjer en Kim Karssen in Oorlog en Vrede van Frascati Producties ‘We komen allemael uit ’t braekland, slaan onszelf of ’n ander dermee stuk. Ich kom gewoon omda ich nie anders kan dan gaan. Den enen tijd in, wanneer ich den andere verlaat. Iedereen gaat wel es door ’t lichaam van d’overleevring, zelfs degene die nie wille wete van wa voorafging, ma ik ben den blijvende zwerver.’ Anne-Laure Vandeputte (Dulle Griet) in Bruegel van Lisaboa Houbrechts en Toneelhuis ‘Voor we gaan slapen, moeten we afscheid van elkaar nemen om geen schaamte te voelen, want we kunnen elkaar de volgende dag verliezen.’ Mokhallad Rasem in Dagboek van een leeg bed van Mokhallad Rasem en Toneelhuis ‘Ze willen hoop omdat ze zelf wanhopig zijn. Om hun wanhoop dragelijk te maken. Maar wanhoop die dragelijk is, wie wil dat nu? Wie wil er nu wanhoop die dragelijk is? Dat is toch een ondragelijke gedachte?’ Greg Timmermans (ex-activist geïnspireerd op Paul Kingsnorth) in The Big Drop-Out van Hof van Eede (tekst van Wannes Gyselinck & Ans Van den Eede) ‘Door de een gezien als held, door de ander als radicaal wijf. Maar vooral is Dihya het verhaal van een vrouw die een streep trekt in het zand: tot hier en niet verder. Waarom leren we dat niet op school?’ Dahlia Pessemiers-Benamar in Dihya van hetpaleis en Action Zoo Humain (tekst van Rachida Lamrabet) ‘Heb gehoord dat wij sterrenstof zijn, en verder niks. Heb gedacht dat het dan logisch is, dat wij steeds terug willen naar waar wij vandaan komen.’ Fien Leysen in Wie we zijn
4 10 sep 2020
Jezebel Cherish Menzo / Frascati Producties
‘I wanted to find
Scantily dressed, black female models, the so-called video vixens, were omnipresent in hip hop and rap videos of the 90s and early 2000s. They danced suggestively in the background or swarmed around the male performer, leading them to be seen as degraded to sexual objects. Still, they were role models for dancer and choreographer Cherish Menzo. Now, about 20 years later, her dance performance Jezebel challenges the image of women in hip hop. Sophie Vondung & Nina Cools
You’ve come a long way from idolising the video vixens of the 90s to critically addressing their portrayal as sexual objects now. Can you take us through this process from idolizing to criticizing? Cherish Menzo: ‘I watched a lot of MTV during my youth and in these years you really start to form yourself. Who you are, who you want to be and how to identify yourself. For me, the video clips had a big influence, especially in relation to the representation of women of color in mass media and black women in particular. The video vixens were one of the dominant references I had. Gradually, also because a lot of things changed in the hiphop and rap scene, the video vixens seemed to disappear. Now in the process of making Jezebel, I started to wonder: where did they go? In certain images online or on television, I recognized the video vixens, in a Cardi B or a Nicki Minaj. Yet they were no longer the model but the rapper. It was interesting to see them using the words of the rapper and still applying the same style and aesthetics from the video vixens. Only last year this became critical. Questions arose about how much these women were keeping certain negative representations intact. Because it is so accessible in pop culture, how come this is still the dominant representation that we see?’
After going through this process of developing the performance and performing it many times, how has your perspective on the videos from the 90s and 2000s changed? ‘So I jumped into the creation of Jezebel quite critically, wanting to say something about it. My perspective of the video vixens changed a lot, I realized that it is a complex issue. There is a lot of emancipation in the video vixens: these were women that were earning a lot of money with what they did. They were not just props, even though at first they look like that. Besides, the rapper needed the video vixens there. The process of Jezebel really changed the video vixens for me: the representation of the black woman in the mass media became less critical and became something more fluent. Especially the role of the audience became essential, and the responsibility we have as an audience. If you portray myself like that for such a broad audience, it is easy to ask “how come Cherish does this to me” because now the audience will think the same of every black woman. There is still a huge friction about how the black female body is portrayed, and we should keep questioning it, but it is not just one thing. It is about how to reclaim or even redefine it. It is very important for me to allow people to be so that they can find or define themselves in their own way. This is the biggest present I got from this process.’
Why did you feel the need to make a performance out of it?
‘A lot of it has to do with the representation of the black body in mass media and theatre. But also because of my own dualities with my body, the pride of it, and how I “utilize” it. The complexity of my own body that I am confronted with, especially my performative body, shows a big link with the video vixens. Reclaiming certain things in the performative landscape that I work in, actually created a liberation in the sense that I didn’t feel that I had to stick to modern or contemporary dance. The friction between classical dance versus hip hop had to do with what technical dance was for me and the weird measures around it - that are still there. This desire I had to become a modern or contemporary dancer, didn’t seem to fit too much with hip hop. While actually, in my department at dance school, we did have a lot of house, hiphop, pop and lock classes. So there was a great mixture of different things, but the dance field proposed something else. Now due to some development and growth, I do not see those boundaries there anymore. But I still feel that the dance field itself does separate the disciplines from each other. We still have a long way to go, to a place where boundaries become blurry, where it doesn’t have to be either hip hop or urban, or modern or contemporary.’
As a starting point of your research, you mentioned three archetypes of the black woman: the mammy (a warm, motherly woman), the sapphire (the angry, mad black woman), and the jezebel (the stereotype of a hypersexual black woman). How did you incorporate these types into the story? ‘It was a process of error and trial. At first I wanted to use these three archetypes as landscapes almost, and not go into the figure of it, but rather think about the connections between these types and the video vixens and how they can nourish the piece. The mammy eventually went into this distorted rap, blown up suit, as a sort of futuristic image. The sapphire ended up in the gibberish, infinite rap at the end. The jezebel is the most dominant. It is about the exploration of the hypersexuality of the video vixens. Of my body, of a feminine body, of a black female body and how to give that form in this performance and in theatre in general.’
How can dance become a means to liberate the body from dominant stereotypes? ‘For this piece, I researched the sexual connotation towards my
10 sep 2020 5
Jezebel Cherish Menzo / Frascati Producties
d my freedom’ © Annelies Verhelst
distortion in the movement and in the overall feel of the performance.’
Why did you name your performance Jezebel? ‘Jezebel does not only refer to one of the archetypes of the black woman, but also refers to a biblical character.’ (Because of a story in the Hebrew Bible, Jezebel has come to be known as the archetype of the wicked woman.) ‘I really liked the fact that it was a name for someone, almost like it was made for this performance. At first I thought about naming it Video vixen but bumping into this archetype of the jezebel and reading more about it, it felt very fitting. Again, it is also about reclaiming something, it is about strength and empowerment.’
You use generic masculine accessories such as a lowrider, gold chains and grills. Why did you decide to use these props? ‘In a way I used them as clichés. People who see the performance will find them very recognizable. The lowrider came about because I could not have a car on stage, so I decided to use a bike. Yeah, I really love the bike. (laughs) All the elements emphasise wealth, they want you to look at the bling. For me the complexity is there again: a man showing off what he has, showing off money and his women. During the creation, the grill becomes something else as well. Because it is so overdone, it becomes a symbol for both sexuality and wealth, making the rapper almost like a cyborg. In choosing these elements I also play with the expectations of the audience.’ body. My parents are from Suriname where dance is a dominant thing in culture. We dance a lot with our hips, which could be seen as sexual. First of all, I wanted to break down these connotations but also to find my freedom in that and not be stuck in some weird ideas of taboo. The field I work in, often labels these moving bodies, like this is “African” or “Hiphop”, but it can be either or. The body that exercises these movements can be free of labels and does not need the associations. Or if they would like to have them, that’s also fine, there is also the space for that.’
Moved from background to foreground, the video vixens are transformed into the Beyonce and Nicki Minaj of today. Do you think the video vixens will keep adapting? ‘The times that we live in have a big influence on the hip hop scene and on us in the performative scene. It is a constant dialogue, a constant transformation, and in that I also think we allow more nowadays. We really go into the explicitness of what it means to own our own sexuality. It is something that keeps on morphing and changing.’
How did you develop the choreography of Jezebel? ‘I started the process when I went to Senegal for two weeks. One of the main desires for creating my own work is to reach a different audience than what I am used to. So in the first week I realized that I was not trying to use hip hop moves in the performance but then the question arose of what to use instead. What constitutes these sexual movements that we see in video clips? I looked at these clichés and how I could use them, how to make them more abstract and more fitting to me. I wanted to disrupt the clichés but still retain a reference for the audience. I was trying to understand what my own movement quality was. I am still searching. At the same time music was a big element. Looking for new forms in movement, I was inspired by the chop and screw method, which is a sort of remix technique in hip hop. It basically slows down and stretches the song, adding stops to it, making our experience completely different. There are recognizable sounds and then you try to remix it, so you get a new form, a new landscape. I wanted to see how I could incorporate this into movement. The performance also has a slow feel to it, with stops and this created a lot of the
Your performance raises the question ‘What does my body communicate and how do I want to be seen?’ How do you answer that question for yourself as an artist? ‘I love to stay ambiguous, so that it can be either or. Being on stage also brings out something about being human and there is this love towards physical exhaustion, to challenge my body to the point where it brings out honest performativity. It sort of became clearer for me how to perform on stage, even though it is still a development, still a research.’
How have the audience’s reactions been so far? ‘The most memorable feedback I got was during the performance. I start timid and small, not really showing a lot of my body. There is a moment when I really start to whine (rhythmic movement of the waistline, red.) and start to dance more with my hips. I really go for it. During the performance, someone vocalized a whoosh, and this gave me a lot of energy. I understood the expression. By and large, I got different feedback from people which is quite confronting in a way. Some really enjoy this abstraction of the video honey. She is a departing point but it is not per se that I am trying to criticize her in this piece. Somehow people really feel that there is a range around this jezebel character. Others also question feminism in this sense: is it acceptable to use my body like this on stage and how does it question sexuality? I get a lot of different responses and readings.’
What would you like for the public to take home from your performance? ‘It is difficult to say what to read into it. I hope that it is a complex thing, not just one or the other. As a spectator, me as well, we have our judgment formed so quickly, often very critical. The video vixens are not only problematic or only emancipation. A lot of questions get raised, even now with Nicki Minaj for example, both negative and positive. As an audience, we cannot just assume that the hypersexualised female body equals victimhood. We have to relook at how we define feminism, at anything in a sense and there is a big responsibility for the audience here.’
Jezebel is performing at 10 and 11 September in BRONKS.
6 10 sep 2020
Roel Verniers Prijs
Roel Verniers Prijs helpt choreografen Mario Barrantes Espinoza en Lucas Katangila aan de dans Gisterenavond werden de winnaars van de Roel Verniers Prijs bekend gemaakt, de prijsuitreiking voor nieuw podiumtalent. Dit jaar zijn er uitzonderlijk twee winnaars die met een coproductiebedrag van 6000 euro, een plek op Het TheaterFestival 2021 en een jaar lang zakelijk advies van Amplo aan de haal gaan: dansmakers Mario Barrentes Espinoza en Lucas Katangila. Kate Dejonckheere
Het TheaterFestival wil namelijk extra steun bieden aan opkomende makers, die het meest getroffen worden door de gevolgen van COVID-19 op het culturele ecosysteem. Naast de productieprijs, die naar Mario Barrantes Espinoza ging, deelde de jury ook een ontwikkelingsprijs uit aan Lucas Katangila vanwege zijn sterke artistieke stem én omdat de jury hem graag verder ziet ontwikkelen. Wie zijn de twee winnaars eigenlijk? Aan de hand van de selectiecriteria van de jury en enkele beschrijvingen door de winnaars zelf, wordt hier een kort portret geschetst van twee jonge dansende makers die dingen in beweging zetten.
Mario Barrentes Espinoza De eerste winnaar, Mario Barrentes Espinoza, is een Costa Ricaanse-Nicara guaanse choreograaf en performer uit Brussel. Ervaring deed hij op in zijn studie dans en theater aan de Nationale Universiteit van Costa Rica en aan dansschool P.A.R.T.S. via de Training Cycle en een Research Cycle onder leiding van Bojana Cvejic. Momenteel gaat Espinoza aan de slag als onafhankelijke maker. Zijn werk focust op articulaties van dans, tekst en stem door middel van re-appropriation van audiovisuele materialen die hij haalt uit popcultuur en mainstreammedia. Onlangs stond hij in de Beursschouwburg met [A SEQUENCE III], en ook zijn afstudeerwerk Drift (I) deed het goed bij het publiek.
© Cillian O’Nieill
Espinoza beschrijft zijn project El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn zowel als een poging om de onbekende gay night scene in Costa Rica te vieren als de onderbelichte Centraal-Amerikaanse cultuur op de internationale kaart zetten. In zijn performance wil hij choreografie benaderen doorheen tekstprojectie, vocale muziek en dans met als vertrekpunt het plancha-genre. Dit was erg populair van de late jaren ’60 tot de vroege ’90 en omvat een breed palet aan stijlen, artiesten en liedjes met gemeenschappelijke lyrics over liefde en liefdesverdriet. Daarnaast was de plancha het stokpaardje voor transformistas (drag queens) in gay bars. Espinoza werd door de jury uitverkoren vanwege de esthetiek vanuit zijn eigen jeugd en cultuur, die niet minimaal is en afwijkt van de westerse esthetiek. Uit eigen noodzaak werkt hij aan een concept waar veel liefde in zit. Hij kiest een onderwerp dat hier weinig belicht wordt en doet dat vanuit een eigen ervaring en positie die toch voor velen herkenbaar is. Ook het toevoegen van nieuwe lagen aan een vorige generatie vanuit zijn liefde en appreciatie daarvoor, werd geprezen.
Lucas Katangila Lucas Katangila ontvangt de ontwikkelingsprijs. Naast het gegeven dat hij een geweldige danser en performer is die experimenteert rond het samenvallen van hedendaagse en ritualistische beeldtaal, vertelt hij volgens de jury ook een aangrijpend en belangrijk verhaal. De Brusselse Katangila beschrijft zichzelf als ‘danseur activiste d’origine congolais’ en manusje-van-alles als het om artistieke expressie gaat: dans, tekenen en schilderen behoren tot zijn dagelijkse tijdsinvulling. Zijn cultuur, wortels en voorvaders leggen de basis voor zijn werk, dat danst op de grens van hiphop, hedendaagse en Afrikaanse dans. Al sinds hij zes jaar oud is danst hij, neemt deel aan projecten en maakt performances verspreid over het Afrikaanse en Europese continent. Katangila werkte in juli aan het Parc Project van Théâtre du Châtelet met Eric Mihn Castaign. ‘Iets met kinderen en robots’, legt hij zelf uit. Zijn grootste droom? Een dansstudio oprichten in Goma waar zoveel mogelijk kinderen en jongeren hun artistieke kwaliteiten kunnen ontwikkelen. Katangila’s project Ndoto vertelt zijn persoonlijk verhaal. Als kind in Goma spreekt Katangila niet, hij danst. Op achtjarige leeftijd verbergt hij zich in een klein dorp omgeven door natuur om geen kindsoldaat te moeten worden. Op vijftienjarige leeftijd reist hij rond door Congo om zijn droom - activistische danser worden - te realiseren en zijn boodschap te verspreiden. Na een tijd volgt ook Europa, waar hij op andere ellende botst omwille van zijn Congolese afkomst en de moeilijke overlevingssituatie. Katangila beschrijft dans als een toevluchtsoord van twee moeilijke werelden: zijn verleden in Congo en leven in Brussel. Zijn voorstelling wil hij graag opvoeren in ‘een land waarin ik de vrijheid heb gevonden om me uit te drukken, om te ademen’.
10 sep 2020 7
Online theatre: pro versus contra
Online theater ... ... can open new opportunities
... is geen theater
Sophie Vondung
Katrijn Bekers
I used to go to the theatre at least twice a month, so I quickly started to miss it when the theatres closed. Soon, they began to stream old plays on their websites. This came in handy. I did not want to miss the opportunity to watch theatre from home. Instead of my normal routine of going to the theatre early to have time to find my seat, this time, five minutes before the livestream started, I was still standing in my kitchen, reheating a plate of spaghetti. I wanted to eat them while watching as I do when I watch films. I refreshed the website, the video started, and I soon realised that this was going to be very different from my typical movie nights. An atmosphere of awe took hold of me. ‘It’s theatre! What are you doing here, munching spaghetti?’, I thought to myself. I put the plate away and concentrated on the performance. I fully immersed in the story. My eyes were locked to the stage and my jaw dropped in especially intense moments – typical symptoms indicating a great performance. Be it in real life or on screen, it didn’t make a difference for me. Since then, I’ve dived into many more forms of online theatre. I saw actors talking to their laptops, an online play in the format of a Zoom-conference. Others were still on stage together, two meters apart, talking into cameras. I talked to an actor desperate to interact with his colleagues again on stage. But also to one who was happy that his family could watch his performance even though they lived hours away because it was online. The new digital forms of theatre bring performances to broader audiences. Audiences that are normally intimidated by the posh theatre environment, can’t afford tickets, or are just too far away. I also attended an online theatre festival where plays were streamed and then discussed online. The participants were teenagers and children from youth theatre clubs. During the festival week, they explored various ways to perform, from live improvisation on Facebook through an Instagram video diary to screenings of pre-recorded plays on YouTube. And yes, all these forms are theatre. Because actors, directors, playwrights and other theatre makers are making them with passion and creativity. Their joy of playing and their great community spirit made the festival-feeling leap to everyone, even through the laptop screens. It made me realise that this new situation, as scary as it is, can also inspire us to think of new ways to bring our stories across. Of course the virtual version can’t replace real-life theatre. But it is an opportunity to explore unconventional forms that can enhance and improve the form of theatre that we’re used to. An opportunity which conservative theatre-makers have neglected for too long and which can enhance our theatre experience.
Ik sta aan de vooravond van een master Theater- en Filmwetenschap aan de Universiteit Antwerpen. Geen twijfel mogelijk: deze richting is me op het lijf geschreven. Maar toch aarzelde ik even toen ik op de inschrijfknop drukte in juli. Theaterwetenschap studeren in een jaar dat geteisterd wordt door corona? Zal ik voor vakken als Dramaturgie enkel online theater kunnen bestuderen? Bah. Spookbeelden duiken op in mijn hoofd: naar registraties van voorstellingen kijken op een schermpje, ter vervanging van een medium waarvan ik zo hou nét omdat het zo live, zo fysiek en zo non-digitaal is? Nee, dankje. Theater is niet makkelijk te definiëren, maar als er drie onontbeerlijke kenmerken zijn die theater onderscheiden, dan zijn het (1) liveness en (2) lichamelijke aanwezigheid en (3) een tijdelijke gemeenschap die performer en publiek samen vormen. In online theater worden deze essentiële eigenschappen bruut van tafel geveegd, of worden ze op z’n minst gereduceerd tot flauwe schaduwen, schimmiger dan die in de grot van Plato. Waar gaat de lichamelijkheid, de nabijheid naartoe als je achter je laptop zit? De spanning die in de lucht hangt bij aanvang van een voorstelling en de ontlading na afloop? De sfeer, de ontmoeting, de ritualiteit? Als je theater alles ontneemt wat theater is, wat blijft er dan nog over? Een wannabe film die zelf geen film wil zijn? Wat is een medium dat zijn mediumspecifieke kenmerken verloochent? Als een theatervoorstelling video incorporeert, word je je méér bewust van het feit dat de lichamen op de scène écht en vleselijk zijn, ademend, nabij. Door niet-live video in combinatie met theater komt de liveness van het live theatergebeuren harder binnen. Theater ontplooit zich als het ware zo nog meer als theater. Maar wanneer theater volledig gedomineerd wordt door video, dus wanneer het opgenomen is en online gezwierd wordt, worden we ons er nog meer bewust van dat theater net live hoort te zijn, en dat in die vorm niet is! Wie wil vrijwillig zo’n foltering ondergaan? Ik niet. Mondmaskers, afstand en openlucht? YES! Online theater? Nee. Gelukkig heeft Het TheaterFestival de aftrap gegeven van een nieuw theaterseizoen dat – hout vasthouden – live zal mogen doorgaan. Nu kan ik (min of meer) met een gerust hart beginnen aan wat belooft een enorm boeiend academie-/theaterjaar te worden.
8 10 sep 2020
Redacties in tijden van corona Jasper Delva
Tribunal Ballet Dommage & BRONKS
Ieder jaar is er Het Theater Festival. Ieder jaar is er dan ook de dagkrant, blog en radio met interviews, essays en achtergrondinformatie over alles wat er op, voor, achter en naast het festival te beleven valt. Maar dit jaar is er ook corona. Dat maakt dit festivaljaar best bijzonder, ook voor onze redactie. Een blik achter de schermen op een redactie die achtervolgd wordt door een onzichtbaar monstertje.
Ik ben een onervaren rot in het vak van journalistiek. Ik moet eerlijk toegeven dat ik nog nooit de binnenkant van een redactie heb meegemaakt. Vraag me hoe een redactie eruit ziet en ik zal antwoorden met een beeld van journalisten die als gekken achter deadlines lopen, van krantenpapier dat in het wildeweg rondvliegt en als bij wonder toch nog op de stoep van haar lezers terecht komt. Ik moet altijd denken aan die serie The Newsroom van HBO, maar dat is waarschijnlijk een Amerikaanse overromantisering. Toch wou ik het best graag eens mee maken. Ik hou namelijk van gezellige drukte. Een beetje chaos kan in mijn ogen
Het TheaterFestival bestaat 30 jaar! Elke dag diepen we een voorstelling die ooit werd geselecteerd op uit het rijke archief.
geen kwaad. Te veel structuur maakt me altijd een beetje zenuwachtig. Het is, denk ik, waarom ik meer van hedendaagse dans hou dan van klassiek ballet, al is dat waarschijnlijk ook een fout beeld dat in dat chaotische hoofdje van me zit. Vorig week was het eindelijk zo ver: mijn allereerste redactie-ervaring. Mijn beeld is danig bijgesteld. Geen chaos, geen holderdebolder heen en weer geloop van journalisten die nog snel iets willen aanpassen voor het starten van de persen. Het is hier heel gestructureerd, net zoals de rest van het festival. “Hoe komt dat dan?”, hoor ik je vragen. Een onzichtbaar monstertje genaamd corona is de dader. En om dat monstertje in de hand te houden, is er wel wat structuur nodig. Binnenkomen doen we altijd in dezelfde richting, idem wanneer we naar het toilet gaan. Dat zeggen de pijlen op de grond. Ook gaan lunchen gebeurt volgens de richting van de klok. Bovendien zijn er geen gezellig grote landschapsbureaus die ik altijd associeer met redacties. Neen, iedereen mooi op zijn of haar eilandje, op anderhalve meter van elkaar. Het doet me denken aan studeren in de bibliotheek, maar dan met mondmasker uiteraard. Allemaal stilletjes en braaf met de oortjes in of koptelefoon op. En vooral alles op tijd doorsturen naar meester Filip, want hij moet natuurlijk nog kunnen nalezen. Toch heeft dit alles ook iets leuks. Het voelt alsof er een onverwachte voorstelling werd toegevoegd aan het festival programma. Het leven zoals het is, met onszelf, corona en alle regeltjes in de hoofdrol. Zeg nu zelf, als je een zoveelste keer iemand ziet terugkeren naar zijn of haar tafel omdat dat mondmasker niet mee is, dan kan je niet anders dan lachen.
Ge moet niet persé ananas gegeten hebben om te weten DAT DAT ongelooflijk lekker, Theater Antigone. Geselecteerd in 1998
© Chris van der Brught
‘Het leven samengevat in tien artikelen. Met zichtbaar genoegen situeert het collectief teksten van Louis Paul Boon in een gecultiveerd variétésfeer, met slimme dramaturgie en pittige fantasie.’ (De Standaard) ‘“De wereld is klein.” zegt ene. “Ja, maar ik zou hem niet willen stofzuigen.” zegt de andere. Geen mens kan daar tegenop.’ (De Morgen) ‘“...DAT DAT…” is meer dan een doordeweeks well made play geworden. Integendeel, het valt nog het best te omschrijven als een peels amalgaam van volks variété, poëtische en minder poëtische monologen en een verbrokkeld misdaadverhaal dat dit explosieve mengsel uiteindelijk werkt. De productie dankt in de eerste plaats aan de harmonieuze versmelting van de ruimtelijke context, de verbeeldingsrijke regie en de voortreffelijke acteerprestaties.’ (Knack)
theater
Phia Ménard & Compagnie Non Nova Saison Sèche vr 18, za 19 sep 2020
“Dé sensatie op het festival van Avignon 2018”. “De voorstelling heeft de vrijheid van alle individuen in gedachten, ongeacht in welk lichaam ze geboren zijn.” in vernieuwde Rode zaal
TICKETS desingel.be
deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Overheid en geniet de steun van
mediasponsors
Lees de artikels uit deze festivalkrant en andere artikels op theaterfestival.be/blog en discussieer mee via #HTF20! f Het TheaterFestival t @theaterfestiva1 hettheaterfestival
Scan deze QR code en beluister de podcasts over het TheaterFestival van XL AIR
Over 30 jaar Het eerste TheaterFestival vond 30 jaar geleden plaats. Wij blikken vooruit met jonge makers die toen nog in de luiers zaten of niet geboren waren. Hoe zal het theater er volgens hen uitzien in 2050? Vandaag: energiebom en spraakwaterval Kim Karssen die met Oorlog en Vrede geselecteerd werd voor #nieuwjong op het TheaterFestival. Wanneer ik Kim de vraag stel hoe zij denkt dat het theater er zal uitzien over 30 jaar, wil ze weten hoe serieus ik die vraag bedoel, ‘want anders zie ik het helemaal met vliegen enzo’, lacht ze enthousiast. Ik zeg haar dat ze alles mag vertellen wat ze wil. Haar opgewekte stem weet niet goed waar te beginnen – ze lijkt vanalles tegelijk te willen zeggen –, maar dat het theater altijd iets zal zijn ‘waar je bij moet zijn’, is haar grootste overtuiging. Theater ziet ze in de toekomst vooral als een plek ‘waar je een vacuüm kan creëren’. ‘De wereld is best heel snel. Je moet de hele tijd multitasken. Theater is dan een plek waar je mobiel uitstaat, waar je op één ding gefocust bent en waar je je eens heerlijk kan vervelen.’ De wijde wereld is vaak onduidelijk en druk, terwijl het theater eenheid en rust kan bieden. Naast een plek om even tot stilstand te komen is het theater ook een ontmoetingsplek, en zal dat volgens Kim in de toekomst ook blijven. ‘Met elkaar zijn, en daar aandacht aan besteden, is bijzonder’.
Katrijn Bekers redactie Eva Vanderstricht, Johannes Lievens, Liam Rees, Ans Van Gasse, Evelien Van Houdt, Jasper Delva, Marie Neefs, Hannah Lyssens, Liselotte Degroote, Kate Dejonckheere, Katrijn Bekers, Rojda Gülüzar Karakus, Sophie Vondung, Nina Cools, Rita Hoofwijk hoofdredactie Filip Tielens grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Mies Van Roy V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Kathleen Treier, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen XL AIR: Jeroen Vandesande en Lieve De Maeyer
tickets en info: theaterfestival.be do 10 september
vr 11 september
14u30 17u00 18u00
12u30
20u00 20u00 20u00
Zorg als solidariteit • Constant, deBuren, Het TheaterFestival & KVS • KANAL en livestream (17u00) Toneelschrijfprijs • Literatuur Vlaanderen, Taalunie, FPK NFL e.a. • Kaaitheater en livestream Jezebel • Cherish Menzo / Frascati Producties • BRONKS Dear Winnie • JR.CE.SA.R, KVS & NNT • KVS BOL Happiness • Camping Sunset • De Wasserij Gent
doorlopend Het TheaterFestival Zomerbar • Kaaitheater Misconnected • Kyoko Scholiers • Kaaitheater MASS #2 • Kris Verdonck / A Two Dogs Company • Kaaitheater
19u00 21u00 20u00 20u00 20u00 20u00 20u30
Circus in cultuurcentra • Circuscentrum • Beursschouwburg Screws • Alexander Vantournhout / Not Standing • KANAL Mia Kermis • Stefanie Claes / Lucinda Ra & Vooruit i.s.m. De Studio • Beursschouwburg Jezebel • Cherish Menzo / Frascati Producties • BRONKS Dear Winnie • JR.CE.SA.R, KVS & NNT • KVS BOL Happiness • Camping Sunset • De Wasserij Gent ACT • Kris Verdonck / A Two Dogs Company & Het Zuidelijk Toneel • Kaaitheater
theaterfestival.be/blog