16 SEP www.theaterfestival.beDAGKRANT2022#HTF22 ©KrisDewitte Het NathangoudvloeibarevanOoms theaterfestivalsgesprekInternationaalder JONGEN of MEISJE? Drie top vijfs van tien jaar Vastbijten in circus AerschotVanAnne©
VandersticheleSaskia©
The Honey House Nathan Ooms
Luka De
16 sep 2022 3
Kinder
‘De voorstelling is inzekere zin een noodkreet, er zit een wanhoopexistentialistischesoortin’
Met The Honey House palmt Nathan Ooms vandaag en morgen de Domzaal van Kunstencentrum VIERNULVIER in. Tussen onderdelen van een autowrak maakt de zwarte dansvloer plaats voor een gezellig picknicktafereel. Of is die gezelligheid maar schijn? De pas afgestudeerde theatermaker en choreograaf neemt ons mee in een constante stroom van beweging, nervositeit en competitie. Hoe plakkerig, stroperig en zeemzoet de honing ook mag zijn, het uitsterven van de bijen lijkt wel op de loer te liggen.
‘Ik heb deze voorstelling gemaakt als afstudeerwerk op P.A.R.T.S. waar ik een masteropleiding choreografie volgde. Drie van de vier performers die naast mij op het podium staan, zaten in mijn klas. Anna Franziska Jäger, met wie ik al eerdere voorstellingen heb gemaakt, doet ook nog mee. Natuurlijk hebben de performers met wie je werkt invloed op je voorstelling, maar toch heb ik niet bewust gekozen voor jonge spelers. Ik zie hen gewoon allemaal graag bezig. We kwamen samen met ideeën en voorstellen en ik observeerde hen. Zo kon ik als maker beetje bij beetje meer puzzelstuk jes bij elkaar leggen. Door regie te combine ren met performen houd ik het voor mezelf heel spannend. Het was soms een uitdaging het overzicht te kunnen behouden. Doordat we met vijf performers op scène staan, kan ik er gelukkig even vanaf een afstand naar kijken. Onlangs maakte ik bijvoorbeeld ook een andere voorstelling, dat was een dialoog met Anna Franziska (AMBIENT THEATRE FURY, n.v.d.r.). Als daar één van de twee uit de voorstelling stapt om met een ruime blik naar het podium te kijken, is meteen de helft van de cast weg. Dan is de combinatie regie-performer veel moeilijker.’
‘Mijn inspiratiebronnen waren ongetwij feld de performers met wie ik gewerkt heb. We zijn in de studio begonnen met improvisa tie en van daaruit hebben we een choreo grafie opgebouwd. We hadden op dag één geen idee dat het stuk er zou uitzien zoals het er nu uitziet. Ik was op zoek naar de juiste manier om maatschappijkritiek te verwerken in de voorstelling. Wat betekent het om vandaag mens te zijn? Waar bevinden we ons als maatschappij? Dat persoonlijke verlangen naar antwoorden is voor mij altijd een voedingsbodem voor een nieuwe voorstelling. Deze voorstelling is maatschap pijkritisch in de zin dat ze een verbeelding is
‘Ja, ik denk het wel. Al vraag ik me nu af: zit er wanhoop in? (denkt na) Er zit wel een soort existentialistische wanhoop in, want de voorstelling is in zekere zin een noodkreet. Een noodkreet om elkaar te erkennen. Om samen te leven in plaats van naast elkaar volledig onze eigen gang te gaan. Om na te denken over andere manieren van samenle ven. We hebben allemaal onze individuele gevoelens en verlangens, maar de gemeen schappelijke basis om verbindingen met een ander aan te gaan, lijkt verdwenen. Hoe komen we voorbij dat heersende ideaal van individualisme? Dat houdt mij in ideologische zin echt bezig.’
Je werk zowel met dans als met teksttheater. Hoe zie jij die kruisbestuiving?
‘De voorstelling bestaat uit twee delen die tegengesteld zijn aan elkaar, maar wel hetzelfde punt maken. Er heerst een voortdurende spanning tussen de intentie om verlangens doelgericht vorm te geven en de kunst om de controle te kunnen loslaten. Het eerste deel heeft een heel explosief karakter. Vijf performers gaan een onlees bare competitie met elkaar aan. Ze zitten vast in een reeks handelingen die zich steeds herhaalt zonder duidelijk doel. De leidraad daarin is een voortdurende druk, een intensiteit en een verlangen die intensiteit te versterken. In het tweede deel gebeurt net het omgekeerde. Daar kalmeert alles en krijg je een heel pittoreske scène te zien. De performers dragen plots zorg voor elkaar en schenken elkaar aandacht. Helaas wordt dat op den duur ook zeer benauwend en akelig. Het gaat voor mij vooral om emoties in de ruime zin van het woord. Een belang rijke inspiratie was het boek Ugly Feelings van Sianne Ngai. Zij beschrijft allerlei soorten staten van niet-cathartische emoties zoals irritatie, paranoia en nervositeit. Die emotio nele structuren vind ik interessant om over na te denken. Niet op een persoonlijk niveau, maar net om uit te zoeken welke structurele gevoelens de maatschappij doen bewegen.’
‘Vreemd genoeg moet je als maker soms gewoon observeren hoe een voorstelling zichzelf ontwikkelt en op tijd proberen in te Jegrijpen.’staatmetjonge
AerschotVanAnne©
De bijen zijn een metafoor voor het drukke leven. Kan je dat uitleggen?
Nathans Ooms: ‘De voorstelling is niet vanuit het idee van een metafoor ontstaan, maar de titel roept wel een aantal elemen ten op die je op een bijna ironische manier kan linken aan een samenleving die sterk gedreven is door competitie met anderen en jezelf. Het is een verwijzing naar een maat schappij met een constante druk om beter te presteren. De titel komt eigenlijk van een TikTok-mansion: een huis waar verschillende content creators samenwonen om TikTokvideo’s te maken. Ooit kwam ik tijdens research de pagina van The Honey House tegen, dat was zo’n mansion van een fitnessinstructeur en lifecoaches die online een publiek wilden entertainen door allerlei thema’s in een extreem positief daglicht te plaatsen. Ik hoop dat de titel van mijn voorstelling bij toeschouwers hetzelfde gevoel oproept als wat ik op dat moment voelde: een soort wantrouwen ten opzichte van de doorgedreven stroperige, maakbare wereld die wordt voorgesteld.’
De voorstelling heeft iets heel ruws en tegelijkertijd iets liefs. Vanwaar dat contrast?
Dat was dus jouw inspiratie voor de titel. Wanneer ben je dan op het thema voor de voorstelling gekomen?
4 16 sep 2022 The Honey House Nathan Ooms
van een bepaalde hedendaagse menselijke conditie. Een conditie die sterk getekend is door de kapitalistische samenleving waarin we leven. Op scène probeer ik een reflectie te maken over deze conditie, ze met een kritische afstand te benaderen. Dat kan enkel door ze mij helemaal toe te eigenen en vervolgens uit te vergroten om er zo de grenzen van bloot te leggen. Het is een poging om dat wat ons collectief en vaak onbewust gijzelt, te overstijgen.’
‘Ik ben zelf nog aan het uitzoeken welke rol ik graag inneem, die van theatermaker of
Het doordringende gezoem van bijen vormt de soundtrack voor de afstudeervoorstelling van Nathan Ooms. Zijn lichaam, net als dat van de andere vier performers, gonst steeds sneller mee op het ritme van de bijen. Met beweging en dans proberen ze antwoorden te geven op existentiële levensvragen. We spreken Nathan in de studio van Urgent.fm waar hij met lange gedachtegangen zijn voorstelling ontrafelt.
‘We kennen allemaal de hashtag #selfcare als een zogezegd tegenwicht aan een constante prestatiedruk, maar eigenlijk is dat concept bedrieglijk. De voorstelling stelt dus de vraag wat je nodig hebt om het in een systeem “anders” te doen, om af te stappen van bepaalde waarden waarop de samenleving gebaseerd is. De voorstelling is niet ontstaan vanuit een cynische overtui ging, maar heeft net commentaar op het cynisme dat inherent aanwezig is in onze manier van samenleven. Dat is voor mij een belangrijk verschil. Als ik echt cynisch rondkeek en niet dacht dat er waarden te verdedigen vallen, zou ik geen voorstelling maken. Ik denk wel dat die worsteling met cynisme deel uitmaakt van onze menselijke conditie.’
spelers op het podium. Was dat een bewuste keuze?
Vat ik het goed samen dat er wel kritiek in de voorstelling zit, maar geen wanhoop?
Zijn de vredige rustpunten dan cynisch bedoeld?
Je hebt op vier jaar tijd minstens evenveel voorstellingen gemaakt, dat lijkt mij een behoorlijk tempo. Voel je zelf druk?
‘Nee, dat is echt vanuit het verlangen om te maken. Ik heb nog nooit het gevoel gehad dat ik verplicht met een nieuwe voorstelling moest komen. Er viel gewoon niet zoveel anders te doen tijdens covid, dus heb ik me daar maar mee beziggehouden. (lacht) Ik zat natuurlijk nog op school, want ik ben pas een jaar geleden afgestudeerd. Daar maakte ik sowieso een voorstelling per jaar, dus dat ritme vind ik logisch. Tijdens de opleiding traden we soms op voor maar vijf mensen, maar toch probeerden we te spelen alsof er een hele zaal voor ons zat. We hebben onze voorstelling nog niet zo veel gespeeld, dus de selectie voor Het TheaterFestival is fijn. Iedere keer dat we kunnen spelen ben ik blij. Hier bereiken we toch een groter publiek.’
The Honey House speelt op vrijdag 16 en zaterdag 17 september in Kunstencentrum VIERNULVIER.
choreograaf. Ik zoek de kruisbestuiving niet per se op, maar die vindt zeker wel plaats. De voorstellingen die ik met Anna Franziska maak, zijn grotendeels op tekst gebaseerd, maar The Honey House is veel meer geba seerd op dans en beweging met een theatraal karakter. Ik maak me niet te druk over de vraag of het nu dans of theater is. Ik ben vooral gewoon geïnteresseerd in hoe de verschillen tussen de twee tot nieuwe verbeeldingen kunnen leiden. Meestal wordt een voorstelling gewoon wat ze wordt en geraak ik er als maker een beetje de controle over kwijt. Vreemd genoeg moet je als maker soms gewoon observeren hoe een voorstelling zichzelf ontwikkelt en op tijd proberen in te grijpen. Je moet niet altijd je pen in je hand hebben en grote lijnen op papier zetten. Laat de voorstelling maar een eigen leven leiden, dat vind ik een fijne manier om ernaar te kijken.’
The Honey House Nathan Ooms AerschotVanAnne©
‘Ik probeer eigenlijk zo weinig mogelijk met het publiek bezig te zijn. Dat heb ik echt moeten leren. Vroeger dacht ik tijdens een voorstelling wel eens: wat vinden ze daar nu eigenlijk van? Dan kom je in zo’n vreemd bewustzijn terecht dat je evengoed kan stoppen met spelen, want daar geraak je niet meer uit. Dat wil niet zeggen dat ik hou van een stil publiek. Het is fijn als er reacties komen, als je merkt dat iemand bijvoorbeeld lacht. Niet omdat ze iets grappig vinden, maar gewoon zodat ik kan denken: oef, ze
‘Vroeger dacht ik tijdens een voorstelling wel eens: wat vinden ze daar nu eigenlijk van? Dan kom je in zo’n vreemd bewustzijn terecht dat je evengoed kan stoppen met spelen.’
16 sep 2022 5
zijn nog mee. Van Anna Franziska kreeg ik een goede tip waaraan ik me nu probeer te houden: ik beeld me in voor ik het podium op moet dat het de voorstelling van iemand ander is. Dat maakt dat ik rustig aan een show kan beginnen. Als ik gewoon onopge merkt in het publiek kan zitten en mij in stilte zorgen kan maken, dan stoor ik niemand, maar doordat ik in deze voorstelling ook zelf speel, moet ik die zorgen echt kunnen loslaten.’
Wat maakt voor jou een publiek aangenaam?
Op 22 augustus 1966 wordt de tweeling Bruce en Brian Reimer geboren in Winnipeg, Canada. Omwille van medische redenen beslissen hun ouders om beide jongens te besnijden. De ingreep wordt uitgevoerd door middel van cauterisatie, waarbij huid of weefsel wordt weggebrand. Bij Bruce loopt het echter gruwelijk mis. Zijn penis raakt beschadigd en kan operatief niet meer behandeld worden.
Gender speelt een belangrijke rol in JONGEN, vanavond op Het TheaterFestival. Al valt de exemplariteit van het historische voorval dat de basis voor de voorstelling vormt ook te Simonherbekijken.Verlindenen
JONGEN2022 of MEISJE? Leren wat daarbuiten ligt
Helaas kent dit verhaal geen sprookjesachtig einde. Brenda en Brian weten niets over de beslissingen die voor hen zijn genomen, en voelen al snel dat er iets niet klopt. Money’s theorie wankelt. Hij oefent steeds meer druk uit en doet er alles aan om Brenda’s ‘mentale’ geslacht te manipuleren. De terreur is hevig: Money dwingt Brian en Brenda zelfs tot het uitbeelden van seksuele toneeltjes die hen hun gender zouden leren bevestigen. Brenda verzinkt in een depressie en dreigt op zijn vijftiende met zelfmoord. Zijn ouders beslissen om het contact met Money te verbreken en om Brenda eindelijk te vertellen wat hem is aangedaan. Na dit moment beslist Brenda om als man, genaamd David, door het leven te gaan. Hij kan de trauma’s uit zijn verleden echter nooit van zich afschudden en leidt een woelig bestaan. Op 4 mei 2004 rijdt hij naar een parkeerplaats waar hij zijn leven beëindigt.
Complexiteit
JONGEN Teateri, de Roovers & Carly Wijs StesselStef©
Journalist Tom Vanderbilt zei in een artikel in The New York Times: ‘People label music, music labels people.’ Hoe slechter dingen te categoriseren vallen, hoe negatiever onze gevoelens daartegenover worden. Een negatieve houding tegenover niet te categoriseren, obscure muziek is misschien niet schadelijk, maar in het voeren van neurowetenschappelijk onderzoek is dat het wel.
Voorbij man en vrouw
Waarschuwing: dit artikel handelt over genderdysforie, discriminatie en zelfdoding.
Het verhaal van David Reimer is allesbehalve een alleenstaand feit. Frictie tussen lichaam en gender is van alle tijden: dat zien we in de transgemeenschap en in hoe we als samenleving al eeuwenlang omgaan met iedereen die niet in duidelijke vakjes past. Zo is de geschiedenis van intersekse mensen extreem schrijnend. Intersekse als term slaat op personen die worden geboren met meerdere seksuele lichaamskenmerken. Dat gaat van bepaalde chromosoomcombina ties tot genitaliën die de klassieke vagina-penisopdeling voorbij gaan. In de oudheid werd Hermafrodiet – de zoon van goden Hermes en Aphrodite – met nimf Salmacis vereend en zo ontstond een eerste term voor dit biologische voorval. In Griekse tragedies wordt de verlossende ziener Tiresias beschreven als ‘tweeslachtig’ en Hippocrates beschreef geslacht als een spectrum tussen man en vrouw, met vele tinten tussenin.
Ans Van Gasse
Daar zien we vandaag, gelukkig, al de eerste effecten van. Door non-binaire, intersekse, trans personen, en andere gemarginaliseerde groepen een plaats te geven in onze sociale ruimte past ons argwa nend brein zich aan. Een sneeuwbaleffect breekt de hokjes in ons brein open. Daarnaast verhoudt ons brein zich ook op een positieve
Tussen man en vrouw in
Net als de aquaducten is ook die historische doorbraak na de oudheid in de vergeetput geraakt. Hermafrodiet werd een scheld woord, de binaire categorieën een houvast. Eeuwenlang werden zogenaamde ‘hermafrodieten’ bespot en gecriminaliseerd. Door de biologische wetenschap werden ze met verwondering en angst bekeken. Zo werden van de meest opvallende genitaliën zelfs afgietsels gemaakt om de ruimtes rond freakshows en kermissen op te luisteren. Intersekse personen waren voor de goegemeente niet meer dan een ongevoelige grap. In wat een poging moet zijn geweest om daaraan te ontsnappen ontwikkelde zich in de medische wetenschap de routine om bij de geboorte van een intersekse persoon te kiezen voor een binair geslacht: man of vrouw. Het zou volgens de bedenkers – waaronder Money – ‘genderverwarring’ en een ongelukkig leven voorkomen.
Ten einde raad komen de jonge ouders bij psycholoog John Money terecht. Aangesloten bij het befaamde Johns Hopkins Medical Centre staat Money bekend om zijn werk rond seksuele geaardheid en identificatie. Hij wil bewijzen dat nurture – de invloeden van opvoeding en omgeving – meer bepalend zijn voor het vormen van personen dan nature – aanleg en biologie. Het nature-nurture -debat is op dat moment in opmars en beïnvloedt hoe men over gender denkt. Enkel opvoeding zou onze genderidentiteit bepalen, luidt de consensus. Money gebruikt de tweeling als proefkonijnen om zijn theorie te bevestigen: Bruce wordt Brenda en wordt opgevoed als een meisje.
Het verhaal van Reimer, dat de basis vormt van JONGEN, doet al vermoeden dat Money misschien toch het noorden kwijt was. Ook latere studies geven aan dat het omgekeerde waar is: ingrepen bij de geboorte verstoren net het menselijk geluk. In 2015 verbood Malta als eerste land de zogenaamde ‘normalisatieprocedures’ bij intersekse personen. Een gewichtige stap in een belangrijk debat, want we moeten net het bestaan van intersekse personen accepteren en eventuele seksewijzigingen aan henzelf overlaten. Steeds meer ontwikkelt zich het besef dat een geslachtsoperatie op een pasgebo ren baby tegen alle menselijke integriteit indruist.
Het twee-hokjesmodel van vrouw en man was lang de status quo en maakt generaties aan mensen ongelukkig. Wanneer onderzoek naar hersenactiviteit dat niet bevestigde, werd het niet gepubliceerd. Zo bewijst de norm zichzelf en wekt ze de indruk dat een vrouwenbrein roze en een mannenbrein blauw is. Het grote gevaar van deze afhankelijkheid van categoriseren is dat we iets kunnen missen dat buiten onze eigen waarneming ligt. Gelukkig is het menselijke brein niet rigide en past het zich aan. Daarvoor moet echter éérst de sociale norm veranderen en dan pas kan het zichzelf aanpassen.
Hokjes
Als we meer openheid willen voor de veelheid aan mogelijkheden, zullen we ook moeten loskomen van het binaire denken in termen van man en vrouw. Het label ‘non-binair’ rijst op in een zoektocht naar een grotere en juister aanvoelende waaier van genderexpressie. Geen makkelijke overgang: de wereld rondom ons categoriseren en in hokjes plaatsen levert mensen al jaren hun dagelijkse dosis endorfine op. We kunnen er niet omheen, het menselijk brein is nu eenmaal een pattern-matching machine. Dat is echter niet alleen een cognitief, maar ook een sociaal gegeven. Ons brein doet zijn uiterste best om de status quo te behouden.
6 16 sep
Simon en Vincent hebben een familiale band. In Sono io?, dat ook werd geselecteerd door de festivaljury, staan vader en zoon samen op scène. Kan je die trend verklaren?
16 sep 2022 7
DewitteKris©
Rojda Gülüzar Karakus
manier tot gediversifieerde groepen. Het is echter belangrijk om te blijven vechten voor de ruimte om jezelf te onderzoeken totdat een nieuwe status quo is bereikt. Als gewoontedieren grijpen we terug naar wat herkenbaar en vertrouwd voelt. Zolang iets nieuws niet genormali seerd wordt, blijven we sceptisch. We houden koppig voet bij stuk en doen er alles aan om onze vertrouwde omgeving te beschermen. Het is een complex en subtiel mechanisme dat ons doet geloven dat we de waarheid verdedigen, ook al wijst de realiteit en rede een andere kant op.
BITBYBIT speelt op vrijdag 16 en zaterdag 17 september op de Arsenaalsite.
‘Ik heb Simon en Vincent leren kennen tijdens mijn tweede voorstelling in 2019, Calculated Risk. Daarin deed ik een solostunt waarbij ik van vier meter naar beneden viel. Ik wilde eigenlijk mijn hoogtevrees overwinnen met Simon. Zo zijn we elkaar tegengekomen en in contact gebleven. Een jaar later is Simon naar mij toe gekomen met een techniek. Hij vroeg mij of ik het beeldmateriaal wilde bekijken. Ze hadden een oude techniek onder het stof vandaan gehaald: de jaws of steel. Dat is een techniek waarbij een connectie wordt gemaakt via een ‘bit’. In hun mond zit een ‘bit’ of iron jaw. Via die techniek houden ze elkaar met hun tanden in evenwicht. Ik was meteen geboeid. De verbintenis tussen de twee broers sprak mij aan. Want uiteindelijk gaat het vooral daarover: die verbintenis en wat die kan betekenen.’
Het nature-nurture -debat dat psychologen en filosofen in de jaren zestig in de ban hield leek toendertijd echt te gaan om ‘de goede zaak’. Na de terreur van de Holocaust leek het zoeken naar een
bevestiging van de idee dat wel degelijk nurture ons bepaalt moreel juist. Weg waren de excuses van nazisme en racisme dat sommige mensen zomaar even het kwade zouden zijn. Een vergevingsgezinde beoordeling zou nog zover kunnen gaan te stellen dat ondanks Money’s weerzinwekkende middelen, zijn doel wel zuiver was. Een deep dive in genderexpressie leert echter dat het gewoon niet zo eenvoudig kan zijn als nature of nurture. Gender is een enorm complex gegeven dat zich bovenal als een spectrum uit. Ontdekken waar je je op die lat bevindt, zou hoe dan ook altijd iemands persoonlijke beslissing en aanvoelen moeten zijn.
‘In vergelijking met theater is circus volgens mij een discipline waarin je het onmogelijke mogelijk maakt. Anders dan theater werk je niet met de verbeelding maar met de techniek om mensen in iets mee te nemen. Via techniek, training en een gezonde dosis waaghalzerij kan je iets anders teweegbrengen dan theater. Als je daar het poëtische aspect aan toevoegt, creëer je een Ertheater-circusvoorstelling.zitookmeercollectieve actie in circus. Die structuur bestaat ook in het theater, maar daarin zit nog altijd hiërarchie. In circus is de sfeer collectiever: iedereen is alles aan het doen, tegelijkertijd! Ze zijn niet alleen circusartiest, maar ook technicus. Simon en Vincent zijn nu bijvoorbeeld bezig met een technisch probleem. (lacht)
BITBYBIT MOVEDBYMATTER | Collectif Malunés
BITBYBIT werd geselecteerd door de jury. Wat vind je daarvan? Kasper Vandenberghe: ‘Ik vind het fantastisch om geselecteerd te zijn door de jury. Ik ben blij om op Het TheaterFestival de elementen van circus te kunnen binnenhalen in de theaterwereld. Dat is sowieso wat ik wil doen in mijn werk. Door de selectie is de verbintenis die we nastreven nu echt gelukt.’
Je komt uit het theater, waar de dingen afgelijnd zijn. Was het collectieve aspect van circus moeilijk voor jou?
Waarin zit het verschil tussen theater en circus volgens jou?
JONGEN speelt op vrijdag 16 en zaterdag 17 september in KOPERGIETERY.
‘Circus is disciplineeenwaarin je het Inmogelijkonmogelijkemaakt’2020kwamendebroersSimon en
BITBYBIT speelt zich af op een lange balk die de circustent in tweeën deelt. De tent straalt het nomadische aspect van circus uit, denk ik. Veel circusartiesten zijn meestal op tournee. Ook Simon en Vincent zijn al bijna twee jaar lang samen aan het reizen. Dat maakt hun band sterk.’
Vincent Bruyninckx van Collectif Malunés samen met MOVEDBYMATTER, het transdisciplinaire performancegezelschap van Kasper Vandenberghe en Matthias Velle, om een spectaculaire circusvoorstelling te creëren met de naam BITBYBIT. Vandaag, twee jaar later, ontvangt dit circusduet het publiek op de negende dag van Het TheaterFestival. Regisseur Kasper Vandenberghe vertelt meer over deze spectaculaire voorstelling.
‘MOVEDBYMATTER hadden we tot dan niet als collectief gewerkt. We werkten daarvoor samen met Collectif Malunés om structuur te geven aan de performance. We zouden eigenlijk het artistieke luik ondersteunen. Wanneer de artistieke knopen doorgehakt werden, moest ik dat doen. Toch heb ik geen volledige autonomie. Dus ja, dat was soms moeilijk om binnen een collectief te werken. Aan de andere kant was het zeer verrijkend. Ik heb op een andere manier leren werken, een manier die ik vroeger niet kende.’
‘Ik denk dat het familie-aspect binnen circus heel nadrukkelijk was in het verleden. Ja, ook in BITBYBIT is er een familieconnectie: de performers zijn broers, maar dat was geen bewuste keuze. Inhoudelijk gaat de voorstelling over de verbintenis tussen mensen. Die toevallig heid werkt dus eigenlijk wel in ons voordeel.
De broederband was dus niet jouw uitgangspunt. Wat dan wel?
In BITBYBIT werken we dat thema fysiek uit. Tijdens de performance zijn Simon en Vincent omringd door het publiek, en ook de toeschou wers kunnen elkaar zien, waardoor ze zich bewust worden van elkaar. Dat creëert weer een nieuwe band.’
Allow me to share some snippets of the thoughts that were exchanged during my
‘So, when you’re an artist in residence somewhere, and you use your designated space every day from 9 to 5, why not share it with another artist during the hours you’re not using it?’
Het ShowcaseFestivalNederlandsTheaterFestival,TheaterandHorizonjoinforces by creating InternationalThe Exchange program, for which they invite six artists to reflect on theatre and its Mariapossibilities.Magdalena De Cort
In between the turbulence that typifies the production of Het TheaterFestival, I was invited by the group of the International Exchange Program to listen to and to engage in one of their daily discussions. Around the table, in one of the many small rooms where the magic happens at VIERNULVIER during Het TheaterFestival, they take time to reflect on the meaning and possibilities of theatre. This pilot project is a collaboration between Het TheaterFestival, Nederlands Theater Festival and Horizon Showcase (during Edinburgh Fringe). Two artists from each institution were given the chance to hop on the road and see shows at the participating festivals. After each day of showgazing, the group congregates to share their thoughts. In the two hours I’ve sat with them as a wallflower, I was pulled along in their imagination, soft as butter for the amount of respect and patience they cherish for each other as well as the firmness in which they hold on to their thoughts. They came up with ideas to expand our artistic pool; one of the proposals was named ‘Say It Forward’: a sort of relay race where artists in residence recommend another artist.
In times in which we receive typhoons of input and in which it’s duck soup to go ‘wasco’ (to quote Bambiraptor), we must not forget the value of sitting down, sharing thoughts and harvesting patience toward each other. Listening is an artistic practice, a skill like any other that takes ten thousand hours to master, and as one of the people in the group says: ‘Not all conversations need an artistic output.’
‘It could be an eco-system of artists: each artist invites another one.’
not: who is this made for? It’s rather: who is this erasing?’
The artists from BAC Edinburgh are Mark Maughan, who makes critically acclaimed contemporary work, platforming those with a marginalised experience of the world and Hester Stefan Chillingworth, who makes playfully subversive and interventionist work which sits at the crossroads of live art, theatre, visual art, text and film.
Mathieu Wijdeven, whose work follows his fascination for the symbiotic relationship that people enter into with objects represents Nederlands Theater Festival, along with Maria Magdalena Kozlowska, who works with voice and its political potential, often collaborating with classically trained musicians and singers.
Theatre, my darling,we need to talk
8 16 sep 2022 International exchange program
‘There is a way to find the known in the foreign through each other’s eyes.’
tiring for people to talk in their second or third language for a whole day.’
profile of the jury selecting work to present or projects for funding doesn’t always match the profile of the audience.’
‘This is important. We have to remind ourselves that talking is not slacking. And to talk about things so freely as we are right now is rare.’
‘Thevisit.
Theatremaker and actor Dounia Mahammed moderated the conversation in Ghent.
‘Provocation in English is just a weird bit different than provocatie in Dutch.’
‘Because international exchange is often conducted in English, it’s
Het TheaterFestival sent out Musia Mwankumi and Prisca Agnes Nishimwe. In their work, Musia as a Black, queer person tries to propose a new and broader focus. Prisca is driven by philosophical questions between beauty and tragedy in a vanguard universe.
NISRAN©
‘What would your Bravest Festival line-up look like? Just fantasize, be brave, if finance or popularity were not a deciding factor.’ ‘When, while creating, I think about who my
‘Doesn’t curation poison friendship?’ – On solidarity between artists.
audience is, I immediately start ‘Thecompromising.’questionismaybe
– On the need of finding new ways to communicate.
De titel spreekt voor zich. Het klassieke gebod van eenheid van plaats en handeling binnen één etmaal nam Fabre uiterst letterlijk, de voorstelling duurde namelijk écht 24 uur, zonder onderbrekingen. Theaterkrant (NL) wist te vertellen: ‘In en uitloop is vrij, voor het publiek staan er stretchers, voor de jonge performers – die het meest op de planken staan – zijn er drie powernapsessies inge pland. Op het toneel, dat dan weer wel.’
Op deze nummer één staat Cesena van Anne Teresa De Keersmaeker en het graindelavoix-ensemble van Björn Schmelzer. Deze dansvoorstelling in openlucht vond plaats in de abdij van Villers-la-Ville, een gemeente in de provincie Waals-Brabant, terwijl het festival dat jaar in Antwerpen (DE SINGEL) werd gehouden. Nog opvallender was: de voorstelling begon om half zes ‘s ochtend (!) in het duister en pas geleidelijk aan onthulde het licht zich. Niet slecht wakker worden denk ik, maar ik hoop toch wel dat er toen een bus werd ingezet vanuit Antwerpen. Tot slot een special honour voor de nummers vier en vijf in dit lijstje: twee fantastische locatievoorstellingen van publiekslieveling Studio Orka, dat het binnenkort voor bekeken houdt.
Zeg nu zelf: wie houdt er niet van lijstjes en geschiedenis? Daarom dook ik in het digitale archief van Het TheaterFestival en stelde ik drie top vijfs samen over de voorstellingen uit de selectie van de afgelopen tien jaar TheaterFestival (2012-2022). Welke voorstelling had de langste titel, duurde het langst en speelde het verst? Na het lezen van dit artikel heb je weer wat extra nutteloze wist-je-datjes over het festival.
MeulemeesterDeEllen© BergmannWonge© SorgeloosHerman©
any attempt will end in crushed bodies and shattered bones (58) | Jan Martens / GRIP & Dance On Ensemble (2022)
Top 5 voorstellingen met de langste titel (aantal tekens, inclusief spaties):
Kings of War (4u) | Toneelgroep Amsterdam (2016) | Toneelgroep Oostpool (2015)
Angels in America (4u) | Toneelgroep Oostpool (2015)
Mount Olympus – to glorify the cult of tragedy, a 24 hour performance (69) | Troubleyn / Jan Fabre (2016)
Drievijf top vijfs over de voorbije tien jaren TheaterFestival
Het fantastische leven van de heilige Sint-Christoffel zoals samengevat in twaalf taferelen en drie liederen (108) | Silence Fini / De Werf (2012)
Rune Wittouck
Duikvlucht (9,2 km) | Studio Orka (2013)
Mount Olympus – to glorify the cult of tragedy, a 24 hour performance (24u) | Troubleyn / Jan Fabre (2016)
Top 5 verste voorstellingen (per km van het festival epicentrumte voet):
Locke (53,2 km) | Compagnie Cecilia (2020)
Top 5 voorstellingenlangstdurende(peruur):
Het is duidelijk dat er veel lange titels in de selectie van 2016 zaten, maar de titel op de eerste plaats is er toch één uit 2012. Voor Het fantastische leven van de heilige SintChristoffel zoals samengevat in twaalf taferelen en drie liederen creëerden Simon Allemeersch, Barbara Claes en Stefanie Claes een universum van theatrale tableaus en pseudo-documentaire cinema, aange stuwd door de muziek van drummer Giovanni Barcella en saxofonist Jeroen Van Herzeele. De jury sprak toen: ‘Een (concert) voorstelling die schuurt en toch breed toegankelijk blijkt: het kan wél.’ Vanwaar die lange titel? Geen idee, artistieke vrijheid waarschijnlijk. Wel weet ik: tien jaar geleden werkte het collectief nog onder de naam Silence Fini, nu vormen deze makers samen Lucinda Ra.
Underneath Which Rivers Flow (51,5 km) | Globe Aroma & Decoratelier Jozef Wouters (2019)
Ook voor deze top vijf schiet de selectie van het seizoen 2015-2016 erbovenuit. De langst durende voorstelling was Mount Olympus – to glorify the cult of tragedy, a 24 hour perfor mance van Troubelyn en Jan Fabre (2016).
Cesena (76,3 km) | Rosas / graindelavoix (2012)
16 sep 2022 9Top
C’est pas parce que tu t’arrêtes de pédaler que ton vélo va s’arrêter (69) | Theatergezelschap Forsiti’A (2016)
Borgen (10u) | Noord Nederlands Toneel (2016)
The Nation (5u) | Eric de Vroedt / Het Nationale Theater (2018)
Chasse Patate (11,2 km) | Studio Orka (2017)
De Meest Zwaarmoedige Voorstelling Ooit (waarvan het hele publiek moet huilen) (78) | Theater Artemis / De Warme Winkel (2016)
Sartre of de Beauvoir: welke existentiële twijfel schuilt in jou?
3. Hoe voel je je over je sex appeal?
In Sartre & de Beauvoir spelen twee theatersterren twee filosofische lichten aan het twintigste-eeuwse firmament. Hoe goed je ook denkt hen te kennen na het aanhoren van deze inkijk in hun leven, je weet nog steeds niet wie jouw leven daad werkelijk bepaalt. Wij begrijpen dat. Wij hebben daar een oplossing voor. Vul onderstaande vragen in en ontdek of je eerder een Sartre, dan wel een de Beauvoir op je schouder zitten hebt.
A - vraag je die zonder melk. En als de melk op is zonder room. 4
4. Wanneer je koffie drinkt...
A - Niet echt. Het leven is een noodzakelijk kwaad. 1
5. Je neemt jezelf…
2. Wanneer je staat te wachten voor de zaaldeuren openen, ga je dan aan het kletsen met andere theaterbezoekers?
C - niet. Iemand anders zal me wel nemen. 2
B - niet te serieus. Serieus zijn is een ziekte. 3
17-21: de Beauvoir
1. Als je ’s morgens opstaat, heb je dan zin in het leven?
C - Ik steek erg veel tijd in het kammen van mijn haar. 3
A - Ik haal al mijn (overweldigende) charisma uit mijn taal en intelligentie. 3
6. Op een zondagnamiddag ga je het liefste…
A - Och. Ik kijk gewoon hoe iedereen steeds hetzelfde doet. Misschien zijn ze wel gelukkig. 2 B - Bah. Sociaal contact? De hel. 3
Laat je niet vangen door de mannen om je heen: in jou schuilt een tweede sekse, Simone De Beauvoir! Met je politieke engagement en je open blik kan je wel degelijk de realiteit onder de filosofie vandaan halen.
A - zoals je bent. 1
C - vraag je je af of energie nut heeft. 1
C - Het enige wat in mij opkomt, is dat ik mezelf misschien beter van kant maak. 4
Je tragische ingesteldheid kan sommi gen op de heupen werken, anderen vinden die net absurd (!) aantrekkelijk.
1-12: Camus
B - Eerlijk gezegd vind ik mezelf best aantrekkelijk. 4
Ach. We hebben je kennelijk liggen gehad. Jij bent de joker, de existentialist die geen voorstelling verdiende. Misschien moet je je neus eens uit je zelfgeschreven boeken halen en de mythologische figuren voortaan links laten liggen. Je knapt er zo van op!
C - Ik laat geen kans onbenut om mijn verhaal te doen. Het wordt toch amper gehoord. 4
10 16 sep 2022 Sartre & de Beauvoir
Je antwoorden laten er geen twijfel over bestaan: je bent de bon temps de beau monde. Je ogen kijken alle kanten uit, het liefst in de richting van het grote niets.
B - vraag je hoe ecologisch de koffie al dan niet is. 3
C - naast de telefoon zitten om de Nobelprijs te weigeren. 3
12-17: Sartre
B - een steen een heuvel in de buurt op rollen. 1
A - je onmacht ervaren in een prachtige katholieke kerk. 4
B - Het leven is toch wat je er zelf van maakt? 3
we ons af of hij niet zelf wat virussen in zich heeft zitten, maar hebben we dat niet allemaal? Het leven is ten slotte één groot virus. Wauw. Deze tekst wordt denser – maar wij beginnen hoogdravend te worden – maar dat is omdat Dens deze tekst niet zou mogen nalezen. Dat hij ons nog niet beu is… alhoewel, we beginnen er soms aan te twijfelen.’
EvaontsnappingDeColumnkleineVanderstricht
Dat hij af en toe – onterecht – denkt virussen te verspreiden op het netwerk van VIERNULVIER wordt hem dankzij zijn lieve lach instant vergeven. Hij kon er ook weinig aan doen. Krijg maar eens honderden bestanden per dag binnen. Toegegeven, soms vragen
Ans Van Gasse en Elie Agniel
‘Wij werken al jaren voor de dagkrant van Het TheaterFestival. Voor velen lijkt het vanzelfsprekend dat er elke dag een krantje klaarligt, maar weinigen beseffen dat daar elke dag een team van tien man hard aan werkt. Gelukkig hebben we Dens Jewulf. Niet alleen is hij uitzonderlijk goed gestructureerd, als hoofdredacteur kan je je geen betere voorstellen. Naast duizenden andere talenten blijft het toch elke dag weer uitzonderlijk indrukwekkend hoe hij een tekst tot in de kleinste details naleest. Van aanhalingstekens in de verkeerde richting tot een foute spanningsboog: geen enkel foutje wordt niet door zijn alziend brein aangepakt. Bovendien is hij zo bescheiden dat hij eiste dat we zijn naam niet vermelden. Dens is dus jammer genoeg een schuilnaam.
Als zesjarige plande ik mijn grote ontsnap ping. Koffer onder mijn bed met enkel het broodnodige. Stiekem wist ik dat ik nooit echt weg zou lopen, maar het idee van een grote ontsnapping leek me zo spannend. Niemand zou me vinden en ik zou elke dag iemand anders zijn. Gewoon omdat het dan kon. Niet dat ik een zwaar kinderleven had, maar zelfs toen al leek er mij niets stoerder dan losbre ken van het bekende. Echt ver ben ik nooit geraakt. Op een dag kwam ik tot het einde van de straat, maar toen het begon te regenen en ik honger kreeg besloot ik terug te keren. SpongeBob ging toch bijna beginnen op tv.
Dens is erg goed in het schrijven van spitante teksten. Het is jammer dat hij dit jaar enkel als hoofdredacteur optreedt en zelf geen tijd heeft om ons te verblijden met zijn schrijfsels. Van zwierige titels tot diepgaande vragen met altijd wel een kwinkslag, zijn teksten voelen telkens diepgaand en toch lichtvoe tig. Desalniettemin, zonder hem als hoofdre dacteur zou het wel echt misgaan. Hij is bovendien ook een erg goede organisator: naast dit festival begeleidt hij ook rand animatie bij theatervoorstellingen, inleidin gen en… motiveert hij zijn vrienden. Of… We denken toch dat we vrienden zijn met Dens. We hopen het. (hey Densje!)
In VIERNULVIERKunstencentrumzoeken we naar de mensen die Het Theaterfestival draaiende houden. Vandaag komen Elie Agniel en Ans Van Gasse aan het woord, die instaan voor dit artikel.
Column / In de coulissen 16 sep 2022 11
Vanavond fiets ik over de Gentse natte kasseien naar CAMPO. Om vijf na half negen gaan de lichten van de zaal uit. Het meisje aan mijn linkerkant kijkt bedenkelijk naar de lopende band op het podium. Tot de groene gieter begint te praten. Het meisje legt haar handen op die van haar moeder. Soms knijpt ze erin. Soms zit ze minuten met een open mond voor zich uit te staren. Ik geniet. Zij is verwonderd. Dat is een heel ander niveau. Ik denk ondertussen aan de trein naar huis. Aan onbeantwoorde berichten en onbe taalde rekeningen. Zij surft op de woorden stroom van de groene gieter.
Ik kijk naar mijn handen en zie dat ik onbe wust al mijn nagels heb ontdaan van hun zwarte lak. Ben ik het overgeven aan mijn verbeelding verleerd? Ik kijk van mijn handen op naar het podium, naar de loopband. Ik probeer te kijken net als het meisje. Maar ik zie een loopband en een man die zijn linkervoet wel voor zijn rechter moet zetten, omdat hem is verteld dat hij altijd vooruit moet gaan. Tot hij valt. En zonder dat ze het doorheeft, knijpt het meisje in mijn hand. Op dit moment is er niets belangrijker voor haar dan dat de man op de loopband weer opstaat. Ik wil haar geloven. Dus ik kijk opnieuw tot ik zie wat mijn zesjarige zelf ziet. En samen is het ons gelukt. We zijn ontsnapt. We zijn vrij. Niet elke ontsnapping begint groots met een koffer onder je bed.
Sommigen beginnen klein, op een woens dagavond op de tribune van CAMPO.
Dens staat ook altijd open voor leuke mopjes. Het liefste luistert hij urenlang naar kritische feministische lezingen van Hugo Claus – want Hugo weet soms niet hoe een vrouwen lichaam werkt. Dens vindt het grappig als we daar even over kunnen lachen. Als volhar dende Hugo-fan moet het echter uiteindelijk wel weer serieus worden. Ik denk dat De verwondering zijn favoriete roman is, want ooit schreef ik dat woord eens als een adjectief bij een Instagramfoto, en het moest uiteraard meteen over Hugo gaan.
In de exclusiefcoulissen:interview!
Mario Barrantes Espinoza CAMPO
& Carly
18u30 Teateri, Roovers Wijs Melting Pot Marco Torrice Studio
JONGEN
20u30
The Honey House Nathan Ooms Kunstencentrum VIERNULVIER
20u30
laGeste
de
El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn
18u30
vr 16 september
Kopergietery 20u00
JONGEN Teateri, de Roovers & Carly Wijs KOPERGIETERY 20u00 Sartre & de Beauvoir Stefaan Van Brabandt, Sien Eggers & Frank Focketyn Kunstencentrum VIERNULVIER 20u30 BITBYBIT MOVEDBYMATTER | Collectif Malunés Arsenaalsite 20u30 The Honey House Nathan Ooms Kunstencentrum VIERNULVIER
za 17 september
theaterfestival.be/blogticketseninfo:theaterfestival.beScandezeQR-codeenluisteropzondag18/09naarStudioSpeelhuis,deradioshowoverHetTheaterFestivalvanUrgent.fmenXLAIR.IndecoulissenInKunstencentrumVIERNULVIERzoekenwenaardemensendieHetTheaterFestivaldraaiendehouden.VandaagkomthetzitjeoprijCnummer16aanhetwoord,datinstaatvooreenoptimalepublieksaccommodatie.ElieAgniel
‘Ik heb op zich niet veel te vertellen. Ik zou zelfs zeggen dat ik niets te vertellen heb. Ik ben ook maar gewoon een veredelde stoel. Of ik een verschil voel met niet-TheaterFesti valdagen? Niet echt. Maar nogmaals, veel voel ik niet. Na The Sheep Song en Sartre & de Beauvoir had ik wel één korte gedachte: mens zijn wil ik niet. Laat mij maar gewoon stoel blijven, dat lijkt me vrolijker en makkelij ker. Nu heb ik een heldere functie, een helder doel, waar ik niet naar moet zoeken, noch iets voor moet doen. Gewoon “zijn” lijkt me een pak fijner dan moeten zoeken naar wat ik zou kunnen betekenen of hoe ik me zou kunnen voordoen als iets wat ik niet ben.’
20u30 BITBYBIT MOVEDBYMATTER | Collectif Malunés Arsenaalsite
redactie Elie Agniel, Charlotte Durnajkin, Maria Magdalena de Cort, Hazel Lam, Luka De Kinder, Kenza Lansari, Isabeau Desmet, Simon Verlinden, Eva Vanderstricht, Rojda Gülüzar Karakus, Ans Van Gasse, Rune Wittouck hoofdredactie Jens Dewulf grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk coördinatie radio Lieve De Maeyer, Jeroen Vandesande, Timon Van De Voorde V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Nora Mahammed, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen
