17 & 18 SEP www.theaterfestival.beDAGKRANT2022#HTF22 ©MichielDevijver Valentijn vertelt over Van Paemel theaterTaterenDePlayoexpliqueertEspinozaboeropoverRoerenerkennenSlammenin de Melting Pot
MarynissenWendy©
17 & 18 sep 2022 3 Henneman©
Amerika:
Het gezin Van Paemel SKaGeN & De Studio
Ans Van Gasse
‘De kinderen van Van Paemel gaan naar het beloofde land in dat moeten geen bootvluchtelingen worden om te beseffen dat er ook vandaag nog mensen van de miserie wegvluchten’
17 & 18 sep 2022 3
In Het gezin Van Paemel brengt Valentijn Dhaenens zowel op een scherm als op de bühne een tour de force. In een indrukwekkend staaltje hypertechnisch theater gaat hij op zoek naar een link met het nu verdwenen Vlaamse boerenverleden.
Uiteindelijk gaat het ook over een typische Vlaamse werkethiek, die je ook in de
Vertel je ook iets zonder te actualiseren?
dat graag eens proberen. Eens doen wat Geert Bourgeois graag zou zien.
Dhaenens ademt een sterke no-nonsense werkethiek, maar ook zachtheid. Dat lijk je nodig te hebben wanneer je alleen op scène vertoeft.
‘De kinderen van Van Paemel gaan naar het beloofde land in Amerika: dat moeten geen bootvluchtelingen worden om te beseffen dat er ook vandaag nog mensen
Je staat op Het TheaterFestival met een opmerkelijke voorstelling. Het gezin Van Paemel is een oude tekst die we doorgaans niet meer zien in het professionele circuit. Vanwaar die
Toch ben ik ook geen voorvechter van repertoire. Ik leef veel liever in dit theater landschap dan in het Britse. Ik heb me er nog niet over bezonnen, maar misschien vind ik wel dat we iets verliezen door altijd zelf te schrijven of te actualiseren. Zelf genoot ik erg om die wereld te snappen, alles van Buysse op te zoeken, die geschiedenis te bekijken. Ik bekijk het als een museumstuk: een beetje fout, maar toch waardevol net omdat we dat gewoonlijk niet doen.’
Valentijnkeuze?
MarynissenWendy©
Je komt kijken naar “toneel van in den tijd”. In de hoop dat mensen door die opzet, die grap, toch zouden zien dat de inhoudelijke thema’s erg actueel zijn. Dat leek me slimmer dan te moderniseren en boeren te spelen met rubberen laarzen en overalls.
‘Ik had er bijvoorbeeld nog nooit bij stilgestaan dat tachtig procent Vlaanderenvan vroeger boer was: mensen waren vooral bezorgd over eten voorzien en voor de rest was het Waaromsimpel.’maakte
cultuursector ziet. We zijn best streng voor elkaar. Lui zijn is het ergste dat je kan doen; we vereren de “harde werkers”. Dat zit ook in die tekst en in die kerkelijke figuren. Als ik dat zo zie, vraag ik me af: wie is onze paus vandaag? Voor wie werken wij dan zo hard? Je kan zeggen dat dat katholieke nu niet meer leeft, maar ik voel dat nog altijd. Er is iets dat mij heel erg doet voelen dat dit verhaal van hier is. Iets in die vader Van Paemel raakte me. Volgens mij is het eigenlijk een tragedie over hem.’
Het gezin Van Paemel zo’n indruk op je?
Vind je het belangrijk dat we repertoire heropvoeren?
Als ik naar een canon zou zoeken, denk ik aan die oude boerenstukken. Ik legde het bij SKaGeN op tafel: wat zou het geven als we als collectief zo’n oud boerenstuk zouden aanpakken? Ik las ze allemaal, maar Het gezin Van Paemel bleef plakken. Het raakte me nog steeds en ook toen we het samen met SKaGeN lazen, was iedereen enthousiast.’
4 17 & 18 sep 2022 Het gezin Van Paemel SKaGeN & De Studio
‘Vlaams theater is best vluchtig: we zijn niet zo geïnteresseerd in repertoire of het verleden. In Engeland is het merendeel van het theater een terugblik. In Vlaanderen doen we dat niet. Ik heb met deze voorstel ling nu het omgekeerde gedaan: deze voorstelling is echt niet van deze tijd. En ik wil dat laten zien. Die pastoor leest op een bepaald moment een brief van negen kantjes – dat is extreem lang – maar ik wou
‘Het is eigenlijk een atypisch stuk, dat geen enkele dramatische regel volgt. Elk personage is onveranderlijk: ze zitten vast. Ze worden uitgemolken en vinden geen uitweg. Het drama zit in het feit dat er geen oplossing mogelijk lijkt. Wat moet die man nu doen om niet uitgemolken te worden door grondbezit ters? Ik vind dat nog altijd herkenbaar. Er zit zoveel in: migratie, die kinderen die naar Amerika trekken voor een beter leven, de armoe. Ik moest ook denken aan mensen van zestig die je op een Deliveroofiets ziet rijden. Het blijft relevant.
Dhaenens: ‘Sinds een paar jaar ben ik vaak in het buitenland aan het spelen. Veel mensen vroegen me wat er in het Belgische water zit: van Nieuw-Zeeland tot India, je komt altijd minstens één ander Belgisch gezelschap tegen op tournee. In de nasleep van zo’n gesprek gaat het dan over de Vlaamse Shakespeare. Wie zijn onze grote repertoireschrijvers? Ik merkte dat ik daar geen antwoord op had. Vondel misschien, al wordt die niet echt gespeeld. Op datzelfde moment was er ook de oproep van de N-VA voor een Vlaamse canon, iets waar ik kritisch tegenover sta.
Zowel op het grote scherm als op het podium reist het gezicht van Valentijn Dhaenens de hele wereld rond. Voor dit gesprek moest ik het doen met zijn al even begeesterende stem. Terwijl Valentijn aan de andere kant van de lijn de voorbereidingen trof voor een opvoering van Het gezin Van Paemel in Evergem, zat ondergetekende nauwgezet te luisteren op een balletvloer in Gent.
Haal de professionele theatergroep weg en je krijgt de eerste opvoering van Het gezin Van Paemel door het Gents amateurgezel schap Multatulikring. Zijn eerste recensie was te lezen in de krant De Vooruit. De kring bestaat nog steeds en herneemt geregeld het Haaltoneelstuk.hetdialect
‘Ja. Door corona begonnen alle culturele centra die ons hadden geboekt te annule ren. Ze waren toendertijd vooral erg bang dat het aantal mensen op scène zou worden teruggeschroefd, niet zozeer het publiek. Dat was voor ons, een klein gezelschap dat financieel afhankelijk is van speelperiodes, een probleem. Ik lag daar wakker van. Toen heb ik eens de denkoefening gemaakt. Stel dat ik het alleen zou doen met een videosys teem. Het had wel mogelijkheden: zo geeft het misschien nog een meerwaarde dat die hele familie mijn gezicht heeft. Dat wordt wat Weincestueus.warendus gered. Vanaf dat moment was de trein vertrokken: ik kon niet meer terug. Toen had ik ook geen tijd om er erg lang over na te denken, dus moest ik meteen een planning maken om alles op tijd op te nemen. Normaal werk ik niet zo – ik ben eerder angstig en afwachtend. Maar toen ben ik gesprongen. Ik ben meteen met green key gaan werken, samen met technieker Jeroen Wuyts.
zou je ook werken met dertien acteurs.
Je zit in een anderhalf uur durende hyperfocus.
‘Na de middag ben ik slechtgezind van de zenuwen en ben ik dus niet meer aanspreek baar, maar dat heb ik bij elke voorstelling. Vanaf twee uur voor de voorstelling houd ik me wel vrij. Dan zorg ik dat ik weet waar alle schmink en kostuums liggen voor de scènewissels. Dat is eigenlijk een choreogra fie achter het doek. Het lukt allemaal nét, en dat maakt het kicken. Mocht er iets misgaan met die kostuums waardoor ik tijd verlies, valt alles in het water.’
Leef je je dan nog echt in?
best een huzarenstukje om al die rollen te spelen. Je moet bijvoorbeeld enorm veel rekening houden met wanneer een zin begint. Neemt dat niet soms ook wat lucht uit het spelen?
Haal alle acteurs weg, op één na en je krijgt een fascinerende voorstelling van SKaGeN. Wat wél werd behouden: de integrale tekst, de regieaanwijzingen en het Oost-Vlaams dialect.
personage moest worden opgenomen op korte tijd, dus ik had draaidagen waarin ik eentje in de voor- en eentje in de namiddag speelde. Ik mocht me nooit verspreken, of slecht spelen. Dat was enorm zwaar, zeker omdat je eigenlijk nooit weet of het goed zit. Pas toen ik halverwege het proces de eerste beelden zag, was ik op mijn gemak. Het werkte, oef.’
Gebalde geschiedenis van Het gezin
1903 1986198919982006 2021
‘Het helpt me dat ik in een technisch keurslijf Hetzit.’is
‘Ja, de emancipatie van de kunstenaar in de jaren tachtig heeft dat wat veroorzaakt. Dirk Tanghe, Ivo van Hove, Luk Perceval: zij hebben zichzelf als kunstenaar centraler gezet en dat museale heropvoeren wegge zet als saai. Plots had je Griekse tragedies in hedendaagse maatpakken. Vaak vind ik dat erg mooi. Roman Tragedies van Ivo van Hove vind ik bijvoorbeeld erg geslaagd. Dat is inderdaad een manier om die literatuur aan de man te brengen. Maar nu wilde ik toch die connectie onderzoeken en het stuk opvoeren zoals het zou moeten: niet schrappen, regieaanwijzingen volgen en mét historische kostuums.’
17 & 18 sep 2022 5Het gezin Van Paemel SKaGeN & De Studio
Combineeraan.
‘Niet echt: ik zet de personages. Tijdens het maakproces heeft iemand gefilmd hoe we alles opnamen. Toen leerde ik hoe ik als acteur werk: tien seconden voor ik begin concentreer ik me, zoek ik een stem en een fysiek. Dan: gaan.’
Heel die opzet hangt toch wel samen met dat coronagegeven. Ik zou het anders niet meteen zo doen. Het lijkt een beetje een egotrip: kijk eens wat die acteur allemaal in zijn mouw heeft zitten. Los daarvan is de voorstelling vooral een technisch wondertje en vind ik niet dat ik erg virtuoos speel. Het was wel een monnikenwerk. Elk
Sommige acteurs zouden dit inderdaad vreselijk vinden, maar ik hou van de magie die het kan opleveren. Ik time zinnen zo precies, waardoor een vooraf opgenomen personage me bijvoorbeeld mooi onder breekt. Dat vind ik erg ontroerend: die opgenomen personages die écht praten met mij.’
De Vlaamse boerenfilms zijn intussen wel een grap.
‘Het lukt allemaal nét, en dat maakt het Oorspronkelijkkicken.’
weg en je krijgt een uitzonderlijk doorsnee Vlaamse film met een scenario van Hugo Claus in een regie van Paul Cammermans. Om de een of andere onverklaarbare reden staat deze film vandaag op Netflix en – al even onverklaar baar – haalde hij in 1987 de André Cavensprijs binnen voor de beste Belgische film én won Senne Rouffaer de prijs voor beste mannelijke hoofdrol op het filmfestival in HaalBarcelona.deernst
Het gezin van Paemel speelt op zondag 18 september in Kunstencentrum VIERNULVIER.
‘Mij stoort dat niet. Het helpt me dat ik in een technisch keurslijf zit. Hier en daar is het vervelend: er zijn natuurlijk opnames waarvan ik vind dat ik het anders had moeten spelen. Dat blijft lastig, elke voorstel ling opnieuw. Maar over het algemeen vind ik het spannend. Ik vertrek en de tape vertrekt: we gaan ervoor. Het is een sport prestatie, eerder.
Dat brengt me in een bepaalde concentra tie die ik ook niet meer kende. Op geen enkel moment is er rust. De eerste keer dat ik de voorstelling speelde kreeg ik er hoofdpijn van. Ik denk dat dat ligt aan onze tijd. Onze hersenen zijn niet meer gewend om zo lang één handeling te doen.
uit het stuk en je krijgt ‘Het gezin van Pamela’, een parodie door de televisie show Gaston en Leo Show uit 1989. Pamela woont in een modernistische, Brusselse woontoren maar richtte haar huis toch in als was het een boerderij. Vader Van Paemel slurpt pap en wil aardappelen planten in de opengebroken straten. Als parodie was deze adaptatie geslaagd, al doen de minuten lange lachband en de humor verouderd
zang onder het stuk, en je krijgt Het gezin Van Paemel, de musical. Een zeer vrije adaptatie van het klassieke stuk door Senne Vandevelde die nog steeds te bewonderen is op YouTube. Elke zin wordt afgewisseld door een songtext, soms aansluitend op een repliek, soms gewoon om te kunnen zingen.
het theaterstuk met een quiz en je krijgt een opvoering door BOK, de Bunsbeekse OntspanningsKring in het parochiecentrum. Regisseur Roel Vanderstukken roept op om veel te lachen, maar ook om zeker de angsten van de jongeren en hun denken niet te Steekminimaliseren.watmisplaatste
EliegerdaanbodaanookmeermaalstheatergezelschappenProfessionelenamenhetalonderhanden,maareenresemanderengingermeedeslag.EengreepuithettoontalsnelhoeingeburditstukisAgniel
Deze voorstelling is ook een leuke aanleiding om te zien waar dingen vandaan komen. In die tekst kom je bijvoorbeeld vaak het woord “sloeber” tegen. Toen betekende dat echt “slechterik”. Tegenwoordig is dat eerder een plagerig woord: dat vertelt dus wel iets over onze eigen geschiedenis. Ik had er bijvoor beeld nog nooit bij stilgestaan dat tachtig procent van Vlaanderen vroeger boer was: mensen waren vooral bezorgd over eten voorzien en voor de rest was het simpel. Ik vind dat erg interessant.’
van de miserie wegvluchten. Sommige aspecten van die voorstelling doen je denken aan vandaag, of herinneren je aan de Bijbel van je grootmoeder, of aan een pannetje uit die tijd dat nog in de familie zit. Het lijkt lang geleden, maar dat is nog maar vier generaties voor ons.
In 1902 werkte Cyriel Buysse Het gezin Van Paemel af.
Slam Aleikum is ondertussen een gevestigde waarde in het spoken word- landschap en omschrijft zichzelf als een platform voor woord kunst in al haar vormen: slam poetry, storytelling, comedy, rap en een open podium voor nieuw talent.
6 17 & 18 sep 2022 Slam Aleikum / Space on Stage
Tilke Wouters is een van de oprichters en organisatoren van SlamT, een platform voor queer spoken word in het Gentse, die ook als beleidsex pert werkt bij de stad rond diversiteit en inclusie. Die neemt deel aan het evenement van zondag, waar deelnemers zullen spreken over de positie van spoken word in de podiumkunsten en het gebrek aan officiële erkenning ervan. ‘Veel van de artiesten starten niet vanuit een opleiding’, vertelt Tilke als we polsen naar de potentiële reden van die miskenning. ‘We leven in een samenleving waarin alles gebaseerd is op opleidingen en cv’s. Een spoken word -performance is door dat gebrek aan opleiding ook moeilijk naar waarde te schatten, ze valt buiten alle arbeidsovereenkomsten.’
MC Hind Eljadid, die ook vaak eigenhandig de line-up van Slam Aleikum samenstelt, kneedt de avond tot een samenhangend geheel. Het evenement is deel van de reflectieprogrammatie van Het TheaterFestival, en ook zondag wordt het event Space On Stage aan de toekomst voor spoken word in het traditionele theaterlandschap gewijd. Wanneer we de toeschouwers bij Slam Aleikum vragen waarom ze hier zijn, en niet bij de voorstelling in VIERNULVIER, levert dat verscheidene antwoorden op. Het traditionele theater is te duur, biedt weinig verscheidenheid, uren concentreren op één tafereel is moeilijk, er is geen tolk gebarentaal aanwezig... Spoken word kan qua assorti ment een omwenteling bieden: Slam Aleikum presenteert, in één uur podium, artiesten die zich uiten in slam poetry, stand-up comedy, kleinkunst en poëzie, elke tekst kalligrafisch geïnterpreteerd en vertaald door een tolk artistieke gebarentaal. Het traditionele beeld van poëzie wordt niet compleet weggeruimd, maar uitgebreid. En toch waarborgen de meeste theatergangers een arsenaal aan vooroordelen en twijfels als ze aan spoken word denken.
De symbiose tussen theater en spoken word
Naast een schitterende line-up stelt Slam Aleikum ook steeds zijn podium open tijdens een open mic. De boodschap is duidelijk: voor iedereen die iets wil doen, the stage is yours. Tilke beschrijft spoken word dan ook graag als ‘alles dat op een podium kan worden gebracht. Het varieert van tekst tot het gebruiken van andere media zoals loopstations of muziek.’ Die creatieve vrijheid resulteert dan ook in een brede waaier aan performances. We horen gedichten van Peter Pen, zingen en dansen mee op het refrein that’s my shit van hiphopper Avin Kaki en volgen geboeid de teksten van Haytham. Er heerst veel steun en positiviteit in de zaal, de kritische kunstbrillen worden afgezet en er wordt geluisterd. ‘Dingen komen vaak van een zeer persoonlijke ervaring, of behandelen politieke onderwerpen die zeer belangrijk zijn voor bepaalde personen. Er ligt vaak zeer veel emotie in de tekst,’ zegt Tilke, ‘wat automatisch een zeer hechte sfeer creëert.’ Dat is heel de avond voelbaar. Het belang van de open mic -sessies is groot. Het is via deze weg dat veel artiesten hun eerste ervaringen opdoen en geïntroduceerd worden tot deze kunstvorm. Wanneer er wordt aangekondigd dat er vanaf dit jaar een spoken word workshop zal worden georganiseerd, barst het publiek uit in luid applaus. Het zijn de eerste stappen naar het uitbreiden van het open mic podium en dat is nodig.
En toch hebben mensen weinig duidelijke redenen om voor theater te kiezen in plaats van voor spoken word, wanneer we aan de wach tende toeschouwers van Sartre & de Beauvoir vragen waarom ze hier staan en niet in De Centrale. ‘Het zijn goede acteurs’, zegt één man, en hij heeft geen ongelijk. En toch. Frank Focketyn en Sien Eggers zullen wel vaker samen in het theater staan, maar een line-up als die van Slam Aleikum, met Dena Vahdani, Manu & Multibeat, Kopano Maroga en Bart Vereecke, die maak je maar één keer mee.
MoorDeArnout©
Simon Verlinden en Maria Magdalena de Cort
Open mic: ongecureerd podium
Slam poetry wint aldoor aan populariteit. Uitgenodigd worden door het gerenommeerde TheaterFestival is dus een grote stap die ook belangrijke gesprekken meebrengt. Want de gebruikelijkheden zullen ook verschoven moeten worden: ‘Spoken word valt door de mazen van het net. Het is moeilijk om te zien voor welke subsidies wij juist in aanmerking komen. Als we al in aanmerking komen’, zegt Tilke, maar die getuigt ook van goede hoop. ‘Ik hoop dat we voor die symbiose van theater en spoken word de eerste stenen aan het leggen zijn, maar dat zal ook de nodige tijd vergen.’
De marge van de arbeid
metdeErkenpenstemVoorhetgebouwvanKunstencentrumVIERNULVIERvormtzicheenlangerij,dietotopdestraatreikt.Vanavondspeelt
Sartre & de Beauvoir voor de eerste keer op Het TheaterFestival. Sommige toeschouwers lijken in JeanPaul en Simonecosplay gekomen. Plechtig houden ze hun ticket vast. De voorstelling begint over vijftien minuten pas, het publiek bewijst zich op vlak van punctualiteit. We duwen ons door de rij en trotseren de regen: we gaan knippen en klappen bij Slam Aleikum in De Centrale.
‘It is not an ordinary performance. There is no beginning or end; you can step into it at any time’, says Pieter T’Jonck in his review in Pzazz. Yes, definitely it is not an ordinary one at all because choreographer Marco Torrice came to Het TheaterFestival to make you dance with Melting Pot. Feel free to Rojdajoin!
Melting Pot speelt op zaterdag 17 en zondag 18 september in Studio laGeste.
As our conversation continues, we jump in time again and go to the recent past, Marco’s university years. He tells me that he started taking dance lessons while studying philosophy at La Sapienza University. Yes, philosophy! Don’t be surprised. Since I always believe that there is a mysterious connection between philosophy and performing arts, I’m not surprised by what I hear. That is why I ask him curiously: ‘Do you think your academic background contributed to your dancing?’ He doesn’t answer right away, he first considers whether such a relationship exists. ‘It seems to me that there is no direct relationship between the two’, he says. ‘I can’t say that my philosophical education influenced my dancing. On the contrary, I started as a dancer and I believe that my practice in movement have contributed to my philosophical education.’
That immediately reminds me of the story of Billy Elliot, a British coming-of-age stage musical based on the film of the same name. Billy grows up in a poor neighbourhood and begins taking ballet lessons during the miners’ strike. It seems to me that, like Billy, Marco uses dance to take his own space. He
participants can liberate different sorts of feelings and emotions.’ Not only that, Melting Pot makes dance accessible to everyone. He gives an example of this simplification: ‘A long time ago, there was a participant in one of my Melting Pot workshops who was a painter. His movements, when he was painting with the brush in his mouth, were also dance for me. This is exactly what I do in my workshops: to make everyone dance, to find your dance movements together.’
VIERNULVIER©
Everything is melting in a pot!
‘At the very beginning of my practice, Melting Pot had a physical connotation because dancers were sweating, and melting in each other’s bodies. Over time, the performance gained a lot of layers. Now, it means that the different elements, like cultures, genders, and dance styles, are “melting together” on a shared stage with six dancers’, he says. I should point out that the cast of participants consists of a mixed group of professional, non-professional, academic, autodidactic actors, and dancers. Marco adds: ‘What is important in the melting pot – a place where amateurs and professionals come together – is the values that these two sides add to each other.’
And Melting Pot?
Gülüzar Karakus
‘Melting Pot is an ever-evolving dance practice born with the idea to facilitate dialogue and exchange between different styles’, he continues excitedly. ‘It is not born to be watched but to make people dance.’ In addition, he explains the purpose of Melting Pot : ‘It creates a place where the
confirms this and adds: ‘Dance was also a way of avoiding the place where I was born.’ That’s how it all started.
When Marco tells me where his passion for dance comes from, he goes back in time and recalls his childhood in his neighbour hood in Rome. He says: ‘I grew up in a poor neighbourhood and there, to be honest, people were criminalised.’ He thinks for a while, laughs, and articulates: ‘By dancing, I am still the awkward one, but at least the cool awkward one.’
17 & 18 sep 2022 7Melting Pot Marco Torrice
‘By moving, you liberate yourself’
This is how everything started
Nevertheless, he considers what philosophy brings to his dance and adds: ‘This philosop hical background helps me to elaborate on my work.’ I want to hear more about his dance and I change the topic impatiently. For him, dance ‘becomes a sort of catharsis by getting in touch with what you see. In that cathartic place, you liberate yourself by moving.’
Melting Pot brings together six dancers from different cultural backgrounds and styles. Through their movements, participants tell a story where they express, share, and create a space for their emotions. Literally, they are all together melting in a pot.
El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn.
‘Of course it’s political to talk about the family and the intimate.’
‘My experience in this part of Europe is that when people talk about Latin America, they talk about the South, for example Argentina, or Mexico in the North. People are less informed about Central Americans in art curation. There are many artists from this region, but there are many challenges such as financial possibilities and mobility, it is rare to see them here. After being here for so long, I want to see more of this context with the aesthetics and the realities that reflect what I am doing. Coming to Europe and joining institutions with students bearing colonial ideas of “I am coming to Europe to learn their knowledge” makes me aware of the knowledge that I already have inscribed in my body and my memory. It was suddenly undervalued and had to be erased to make space for this “good” knowledge. I have been in a constant state of resistance.
This show premiered in April in Kunstencentrum VIERNULVIER this year. How’s the tour going so far?
The show is a personal quest for queer sexuality and identity, from the perspective of a Central American migrant in Europe. What exactly is that perspective?
‘I like to expand my artistic practice into different mediums, but I also work with people whose expertise are the ones I do not have. Working with Pablo who is an amazing sound artist and choreographer himself; Ryoya who’s amazing with the lights, as well as with Flavio and Inacio who helped me a lot. Working with a big team is a huge learning process, because I also need to deal with myself as a director and performer of this piece. The choreography happened on stage but also in the organisation of the project. In the end, even though it’s stressful, I enjoy collaborating because dance for me is not enough at this point – I want to see how dance interacts with other fields.’
the liberty to appropriate Gertrude Stein’s poem “the rose is a rose is a rose” into “the song is a rose is a thorn”. It’s my personal statement that a lot of the knowledge I acquire from the West is either mediated or served as the priority for knowledge. So for me, it’s not that I am against Stein, but my appropriation is to make it into something that makes sense for what I have to do. I also want to go against the recent trend that titles of dance pieces are often very short or just one English word. I want something extra and dramatic as the title for this piece.’
8 17 & 18 sep solohistivecomposedourgreenashisintelligencepearlleathertheatrethrob,theMarioarehissupposes‘Marioses2022toesesroses’BarrantesEspinoza,LatinAmericanheartwalkedintothewithhisblackjacketanddanglyearrings.QuietoozedfrompensivebrowneyeswesatintheupstairsroomofCAMPOforinterview.Withaandintrospecdisposition,hesharedjourneyonhisdebut
HazelYouLamdecided on having a long title such as this and having both Spanish and English in it. What is the Mariosignificance?Barrantes
For the Spanish part of the title, I use a queer Costa Rican slang: Playo. The word itself corresponds to the idea of singing, poetry and music. The other part of the title responds to my interest in working with texts. For me, text is a tangible material and I took
Espinoza: ‘It is important for me to reflect that this piece deals with language and vocabularies using my native tongue, Spanish, and my second language, English, which I had to learn during my studies as a dancer here in Belgium. I moved here knowing little English but studied in a school where English is the main language used. I struggled a lot in the beginning. I was not able to express myself emotionally or articulate what I needed from this institution, in classes and in daily life. I learnt through reading subtitles or Google Translate. Everything took longer and knowledge was mediated or filtered through someone else.
‘I just came back from Costa Rica two weeks ago. It’s been quite hectic with rehearsals and shows in Antwerp. I need to switch back to the life I have here in Europe. With this show, I won the Roel Vernier Prijs in 2020, but it only premiered in April this year because of the backlog of bookings in theatre due to Covid, so I only started working on it in October 2021. Wow, I realise I‘m only just starting! I hope that it’ll be a long run as this is the first time I go solo and up to this level of production with a big team.’
El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn Mario Barrantes Espinoza
DevijverMichiel©
During these three years of school, I was behind because it is impossible to learn the whole western art, philosophy and sociology canon in these three years. My position there was to bring value to these things that were undervalued and show that these things are knowledge where I come from. Not acade mic knowledge, but knowledge from my body, my family, the music, the nature and the emotionality that I have experienced for so long before I came here. And most importantly, to contrast them to the aesthe tics of making work here in Belgium. Studying here helps me to learn the vocabulary that they all want here and that’s also why I am
What is the difference between working solo and working with a team? Which one do you prefer?
‘I hope that more doors can be opened in the future so more people can have the chances I am having now.’
Costa Rica. Later, I took all my savings and told my mum that I was going to audition in Europe. I got accepted into P.A.R.T.S.. My family realised that it was real and they became supportive of it.
‘My position on Plancha has changed and is not the same as it was ten years ago. The lyrics are about eternal possessive love, overly sentimental, exaggeration of emotions spilling out of your heart… which, at a specific time, has a specific function, and I still indulge in them. One of them is Juan Gabriel’s song Hasta que te conoci, which is the opening song of my piece. My interpreta tion is that he is singing to love or a lover, that “I knew about happiness and tenderness, but I didn’t know about this incredible pain to love you, because now I am thinking about you, and it’s extremely painful to think about you, because I cannot have you. And on the contrary if I have you then it’s not what I thought.” Just get over it, girl! (laughs) He never went to school to study music, but he’s an amazing singer and he writes songs for different artists in Latin America and in Spain.’
The role of strong female figures is the central part of this piece because another aspect of it is to use melodrama, clichés and exagge rations to indulge myself in emotionality and cheesiness which was not welcomed in my training in P.A.R.T.S. Family matters and personal life are not considered good materials for creating “interesting” work for this institution. I feel that Europe, specifically Flanders where my work is presented, has this limit. Of course it’s political to talk about the family and the intimate. This Plancha music is connected to domestic work and reproduc tive labour which I learnt by heart when my mum or grandma were cooking and washing. So, as performance material, it expresses gender roles, the unpaid labour that has to be done and the social conditi ons that underlie these songs. In a sense, this is how I carry my mother, grandma, aunts and sister with me in this project. They travel with me.
What about the future?
If you have to choose, which one of the Plancha songs you use in the show is your favourite?
El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn speelt op zaterdag 17 en zondag 18 september in CAMPO.
‘I want to work in spaces that are not theatres or an institution. I want to see if I can make an event that supports and promotes artists that fall into the intersection of queerness and Latin America. To make a night where the artists can have the space and create this social fabric for them to weave Latin American vibes into the city. We must have food in it, my family’s love language is food.’
17 & 18 sep 2022 9El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn Mario Barrantes Espinoza DevijverMichiel©
The syndrome of the immigrant is that you have to excel in everything because there is no other way and this is your only chance. When I made this piece, I had to learn to let go of those traumas of not having a lot of
How was it when you told your family you wanted to come to Europe to study? Has your family seen this show?
‘It’s really sad that my mother hasn’t seen this show. Nobody in my family has seen me perform in Europe. In the beginning, they thought I was crazy to drop architecture to do theatre, and then move to dance. It was also the same year that I came out. My parents refused to pay for my studies in the arts so I went to the choir where I got a scholarship at the National University of
access to things. Suddenly, I am making work in Europe in amazing conditions and there is this big challenge for me to not enhance this “otherness” in me and to exoticise my works. I am also constantly dealing with white washing. I am aware that this piece is going to be exoticised, but also, it’s not my responsi bility. I’m not here to do the work that we should all be doing. It’s really tiring for me to come from Latin America to explain what Latin America is and what queerness is, and that access to human rights is not universal. We don’t all progress linearly towards the ideal future.’
able to perform this piece. I’ve learnt to say what they want to hear. My position now is to create a space where my type of knowledge can also exist, not that I want a representa tion of Central America, but hopefully this is to show one of the many experiences of Central Americans moving to Europe. I hope that more doors can be opened in the future so more people can have the chances I am having now.’
‘I am making work in Europe in works.’andthisforisconditionsamazingandtherethisbigchallengemetonotenhance“otherness”inmetoexoticisemy
What do you think about the gender neutrality of English?
‘Gender taste in English is way different, it’s flatter. (laughs) The challenge for this piece is to reflect what I wrote in Spanish using English, specially the gay slang where we treat each other as girls. Also, we are using slang from Costa Rica that is hard to translate. But I’m okay with the fact that we don’t have access to everything. This opens the possibility of having different understan dings of the same thing and that there is no one dominant meaning.’
Op café ben ik trots om hen van een waaier aan boerendrama’s te voorzien die uit een periferisch stripverhaal lijken te komen. Het knelt ook, want die verhalen leven enkel in de stad; in de straten tussen de velden wordt er heilig over gezwegen. ‘Het is grappig dat het Pajottenland ook echt letterlijk als een aardappel klinkt’, zegt de voorstadsjongen. Hij wil er gaan wandelen, zegt hij, want wandelen leidt tot denken. De pronostieken van de tarweoogst zijn beter dit jaar dan het vorige, weet hij ook.
Ik vertel aan mijn vrienden op café dat ik als kind gewaarschuwd werd voor dronken mobilisten in tractors eerder dan voor ontvoerders. Het is een goede catchphrase, een clickbait-worthy titel en grappig bovendien, merkt iemand op. Ik neem het aan als een compliment over mijn manier van vertellen eerder dan over de plausibel humoristische aard van het verhaal. Er wordt minder gelachen met de anekdote over de boer die met zijn tractor in de gracht reed en onze buur die de lege vodkaflessen uit de cabine haalde vooraleer hij de hulpdiensten contacteerde. Het zet een opgewonden filosofisch gesprek in gang over de folkloristi sche drang naar drank, specifiek op het platteland. Mijn vrienden en ik zijn bewogen genoeg om ons in te lezen in het penibele leven van boeren vandaag de dag, maar ook melancholisch genoeg om uren voor Léon Frederics ‘Begrafenis van een boer’ te blijven staan. Het toenemende dronken schap is in die verbeelding niet onmiddellijk het gevolg van de alarmerende toestand waaronder onze romantische familieboerde rijen kwijnen waardoor ze verdwijnen, het hoort louter als een lijst om het schilderij.
Daar stond ik dan. Voor de spiegel. Ik had mijn lenzen al in hun zwembadjes opgebor gen en had ook al de make-up van één oog verwijderd, toen ik mezelf troebel en half-gemaquilleerd aankeek en plots angstig besefte: ik heb deze avond te veel gebab beld. Ik kwam thuis na een voorstelling op Het TheaterFestival, die ik samen met mijn kompanen van de redactie was gaan bekijken. We waren na de voorstelling in een gesprek verwikkeld geraakt en hadden besloten onze wervelwind aan interpretaties een plaats te geven aan de cafétafel. Sommigen vonden de voorstelling waanzin nig boeiend, anderen vonden het een trapje
Het zet aan tot reactie. En dat is maar goed ook. Meningen poneren, het eindeloze her- en formu-leren, dat zijn pogingen om onszelf zo helder mogelijk uit te drukken. De haast eindeloze woordenstroom geeft geen blijk van egocentrisme. Het legt iets veel kwetsbaarders bloot: hoe we samen in een eindeloze lus zitten waarin we op zoek zijn naar connectie. Theater zet aan tot praten. En theater praat.
Wat wil deze maker ons vertellen? Welke queestes zitten er eventueel verborgen achter wat er gepresenteerd wordt op het podium? Dat weten we eigenlijk nooit zeker. Stiekem weet misschien de maker dat zelf niet zeker. Ook interviews blijken soms meer vragen op te leveren dan antwoorden. Dat hebben mijn kompanen en ik na een weekje redactie zeker geleerd.
De volgende ochtend bracht me wel wat geruststelling. Toen ik weer met diezelfde kompanen aan de U-vormige redactietafel samenkwam, bevonden we ons na een tijd wederom in een gepassioneerd gesprek over theater. Toen drong het tot me door: het was niet alleen ik die gisteren veel gebab beld had. Dit is gewoon wat theater met een groep mensen doet.
Theater zet aan tot praten.
Mariabandeenboer’van‘BegrafenisOnderColumneendraaitlachMagdalenadeCort
drie-zetelcamionette.’ De sfeerbeschrijving van het volgende tafereel uit mijn ouderlijk dorp draagt gelijkenissen met de tekstjes van de scheurkalender De Druivelaar. Ik scheur achttien november af: de dag waarop er zich een real-life boerendrama op onze oprit afspeelde. Mijn lief heeft de eerste ontmoe ting met mijn familie achter de rug en een autorit naar het treinstation in de stad voor de boeg. We zitten gemoedelijk tegen elkaar gekneld in de zeteltjes van de auto. De tractor van de derde generatie boer van de aangrenzende familieboerderij met daarachter de gezinswagen van de tweede generatie boer uit diezelfde familie blokkeren onze oprit. Wij kijken vanop de eerste rij toe hoe de vader zijn zoon uit de tractor sleurt waarmee hij tijdens een dronken ruzie is vertrokken. Zij maken, beiden aangeschoten, loeiende ruzie, terwijl wij in stilte onze gordels vastklikken en geen moment proberen te
Mijnmissen.broer
CharlottehetnogvoorstellingWanneerColumndemaarbeginisDurnajkin
en ik zijn geconditioneerd door deze taferelen. Ik denk enkel aan mijn trein die binnenkort zonder mij vertrekt. Pas wanneer ik de blik vol mededogen van mijn lief zie, word ik me bewust van het diepge wortelde coping -mechanisme dat mijn broer en ik delen. Dat van het fictionaliseren, tekstballonetjes plaatsen en lachbanden kleven. En op café, wanneer ik mijn vrienden vermaak met de hedendaagse sagen der landerijen, voel ik dat die manier van denken er geen is die ik meteen zal kunnen loslaten. Zoals ook een land verbouwen geduld eist. Tot dan is de slotzin van de anekdote een verzachtende: ‘De vader, kan je wel zeggen, had nog een appeltje te schillen met zijn zoon.’ Daarmee is het verhaal rond en gedaan, terwijl de jaarcyclus van de boer door blijft gaan.
Theater babbelt. Luid en gepassioneerd. Het hakkelt, struikelt over zijn woorden en her-form-u-leert. En als publiek zetten wij het gesprek verder aan de cafétafel.
‘Op een zondagmiddag zaten mijn kersvers lief, mijn broer en ik op een rijtje in de
10 17 & 18 sep 2022 Columns
minder interessant. Waarom had de maker toch die bepaalde decorkeuze gemaakt? Had de muziek bijgedragen tot de betekenis van de voorstelling? Wat had de maker toch geprobeerd te verwoorden? Van mijn eigen mening was ik natuurlijk heilig overtuigd en ik had haar die avond dan ook lustig gedeeld met het team. Nu besloop me echter de koortsige twijfel of ik hierbij dan toch niet een beetje te enthousiast te werk was gegaan. Hadden de anderen wel boodschap aan mijn passioneel relaas over deze voorstelling?
OPENINGSFEEST 30 SEP 2022
JONGEN Teateri, de Roovers & Carly Wijs KOPERGIETERY 20u00 Melting Pot Marco
redactie Elie Agniel, Charlotte Durnajkin, Maria Magdalena de Cort, Hazel Lam, Luka De Kinder, Kenza Lansari, Isabeau Desmet, Simon Verlinden, Eva Vanderstricht, Rojda Gülüzar Karakus, Ans Van Gasse hoofdredactie Jens Dewulf grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk coördinatie radio Lieve De Maeyer, Jeroen Vandesande, Timon Van De Voorde V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Nora Mahammed, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen
El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn Mario Barrantes Espinoza CAMPO
20u30 Het gezin Van Paemel SKaGeN & De Studio Kunstencentrum VIERNULVIER
20u30
Studio laGeste 20u30 BITBYBIT MOVEDBYMATTER | Collectif Malunés Arsenaalsite 20u30 The Honey House Nathan Ooms Kunstencentrum VIERNULVIER
za 17 september
20u30 El cantar del playo or… a song is a rose is a thorn
theaterfestival.be/blogticketseninfo:theaterfestival.beScandezeQR-codeenluisteropzondag18/09naarStudioSpeelhuis,deradioshowoverHetTheaterFestivalvanUrgent.fmenXLAIR.IndecoulissenInKunstencentrumVIERNULVIERzoekenwenaardemensendieHetTheaterFestivaldraaiendehouden.VandaagkomtPaulineCnuddeaanhetwoord,diedevoorbijeander-halveweekonskrantjeheeftgedrukt.SimonVerlinden
19u00 BITBYBIT MOVEDBYMATTER | Collectif Malunés Arsenaalsite
Mario Barrantes Espinoza CAMPO
18u00 Melting Pot Marco Torrice Studio laGeste
zo 18 september
‘Momenteel werk ik twee maanden in dit copycenter. Ik dacht dat het wel iets voor mij was: mensen helpen, een babbeltje slaan. Ik ben er wel van geschrokken hoe onbeleefd mensen soms kunnen zijn. Ze weten het altijd beter. Ik vertel hen dat we geen geel papier hebben van 300 gram, maar dat is volgens hen dan niet mogelijk. Maar ik doe het graag. Hiervoor werkte ik trouwens in een labo. Wij krijgen het krantje van de dag doorge stuurd, stellen een factuur op en zetten dan onze printers aan het werk. Die doen soms wel wat moeilijk. Omdat er zoveel boekjes worden geprint, moeten we het printbakje op tijd leeg maken. Anders kan de printer vastlopen. Iets verderop, in het andere copycenter, werkt mijn collega Leah. Dus als er dan toch een probleem is, kunnen we daar altijd verder printen. Als je nog eens voorbij mijn copycenter passeert, kom dan gerust eens binnen!’
Graag, Pauline!
18u30 Torrice
