©MelanieMusisi
DeprezPhile© aanDeelnemenMaBriefmetDubbelinterviewJanMartensaanLisetteNezadans Performers en hun enColumns:Theaterhoroscooprituelenlacheneenschakelaar
9 SEP www.theaterfestival.beDAGKRANT2022#HTF22
SampersStine©
any attempt will end in crushed bodies and shattered bones / ELISABETH GETS HER WAY Jan Martens
9 sep 2022 3
Hij choreografeerde zowel een grote groep als zichzelf. Hij belichaamde zowel muziek gecomponeerd door Henryk Górecki als muziek gespeeld door klaveciniste Elisabeth Chojnacka. Hij maakte zowel any attempt will end in crushed bodies and shattered bones als ELISABETH GETS HER WAY. Twee voorstellingen, één maker. Een dubbele selectie vraagt een ‘dubbelinterview’ met Jan AndreasMartens.Kwanten
‘Een schilder werkt met een borstel en ik werk met mensen’
Geen crushed body en vooralsnog geen shattered bones. Gezond en gedreven walst Jan Martens met zijn fiets over het SintBaafsplein. Bij zijn binnenkomst in de schouwburg van NTGent slaat hij niemand over met een persoonlijke begroeting. Jan behandelt iedereen als waren ze klavecim bels: gemoedelijk en mild. Deze eigenschap pen vallen eveneens op tijdens ons gesprek in de artiestenfoyer van NTGent. De slaande deuren op de achtergrond staan in schril contrast met het zachte karakter van het instrument. Zo is ook het karakter van Jan, al is zijn vernieuwende choreografie eerder die van de slaande deur.
Proficiat. Niet één maar twee voorstel lingen van jou zijn geselecteerd. Maakt een dubbele selectie ook dubbel zo dankbaar?
Jan Martens: ‘Ja, toch wel. Het is een unicum. Ook fijn dat het twee voorstellingen zijn die te midden van de coronacrisis gemaakt zijn; een speciale en frustrerende tijd. Maar dat gaf ook de ruimte om ELISABETH GETS HER WAY te maken, want dat was eigenlijk helemaal niet gepland. any attempt was dat wel, maar we zijn daarmee pas vijftien maanden later in première
and shattered bones / ELISABETH GETS HER WAY Jan Martens
‘Dat komt eigenlijk door any attempt. Op zoek naar verschillende stukken protestmu ziek kwam ik terecht bij het ‘Concerto voor klavecimbel en strijkers’ van Górecki. Hij heeft in 1980 ontslag genomen aan de universiteit omdat hij vond dat het communistische regime te veel botste met dat instituut. Voorheen schreef hij heel religieuze muziek, maar plots sijpelden Amerikaansminimalistische invloeden zijn werk binnen. Op een communistisch podium van de jaren ’80 is dat één van de meest radicale dingen die je kan doen. Ik ben verliefd geworden op dat stuk. Later zag ik een video van de première, toen het concerto gespeeld werd door Elisabeth Chojnacka. Ik vond haar zo’n fantastische vertolkster dat ik op onderzoek uitging. Toen ontdekte ik dat er enorm veel componisten speciaal voor haar nieuw werk hebben geschreven. Maar in België was ze totaal onbekend.
gegaan, wat ook niet slecht is geweest voor die voorstelling. Corona liet voelen hoe belangrijk tijd is. Dan voel ik zelf ook dat ik heel blij ben met die twee voorstellingen, door de tijd die ik eraan heb kunnen spenderen en omdat ik het onderzoek heb kunnen doen. Dat geldt vooral voor ELISABETH, want er was enorm veel archief materiaal te doorspitten. Dat lukte, want er was toch niets anders te doen in die periode.’ (haalt de schouders op)
Het zijn twee erg verschillende voorstellingen. Denk je dat je ook twee keer geselecteerd zou zijn als je twee gelijkaardige voorstellingen had gemaakt?
‘Ze vormen inderdaad een groot contrast, en tegelijkertijd zijn er ook erg veel overeenkomsten. Qua vorm zijn ze gigantisch anders: een productie met zeventien dansers of ik alleen op toneel… (denkt na) Ik weet niet of ze twee producties geselecteerd zouden hebben indien ze meer op elkaar leken. Zelf houd ik er gewoon van dat producties totaal niet op elkaar lijken, dat ze telkens een ander aspect blootleggen van mij, mijn interesses of de wereld. Maar ik vind het ook belangrijk dat er een rode draad is of een signatuur die je herkent.’
‘Die voorstellingen waren toen al gemaakt. Ze zijn in juni vorig jaar in première gegaan. In any attempt wil ik iedereen in hun waarde laten. Het is aan de dansers om te zoeken hoe ver ze fysiek willen gaan. Ik ben iemand die motiveert, maar nooit op een agressieve manier. Al moet je dat misschien eerder aan de dansers vragen. (lacht) Bij ELISABETH wil ik daarentegen stemmen die niet genoeg gehoord worden kenbaar maken.’
Naast de intrinsieke kwaliteit van de voorstellingen zelf prijst de jury in haar rapport jouw omgang met kunste naars. Wat typeert die omgang volgens jou?
‘Ik denk dat ik deze job gewoon heel graag doe, ook omwille van dat sociale aspect. Een schilder werkt met een borstel en ik werk met mensen. Daarom ook dat ik deze kunstvorm gekozen heb. Dansen is ooit begonnen als een hobby en later maak je er een beroep van. In ons veld kan de sfeer vaak niet zo fijn zijn. Als je dat als danser hebt meegemaakt, wil je het zelf anders doen, ook al is dat niet altijd evident, want er ligt heel veel druk op een maakproces.’
DeprezPhile©
Vorig jaar stond je hier met je State of the Union. Je had het onder meer over creëren met het publiek indachtig en het gevaar van totale en verplichte overgave. In hoeverre sluiten deze voorstellingen aan bij de opvattingen die je vorig jaar uitsprak?
‘In ons veld kan de sfeer vaak niet zo fijn zijn. Als je dat als danser hebt meegemaakt, wil je het zelf anders doen, ook al is dat niet altijd evident, want er ligt heel veel druk op maakproces.’een
any attempt will end in crushed bodies
4 9 sep 2022
In beide voorstellingen horen we het klavecimbel. Waar komt jouw fascina tie voor dat instrument vandaan?
‘Ik denk dat we hem gewoon moeten herdefiniëren. In any attempt wilde ik de dansers wel presenteren als een ‘corps de ballet’, door de uniformiteit van hun kos tuums, door hen unisono te laten dansen… Maar iedereen moest daarin zijn eigen idioom kunnen behouden.
Dans je dan op of met de muziek?
is één razendsnel stuk van twaalf minuten. Ik heb nooit een liveopname gezien van haar als ze het speelt. Maar door te luisteren begin je een choreografie te zien van hoe Chojnacka het zou uitvoeren achter dat klavecimbel. Alle stukken zijn met de muziek, maar slechts enkele zijn er ook op.’
Vandaar ook de keuze om niet zo vaak beeldfragmenten te tonen op het scherm, maar eerder audio te laten horen?
In de context van any attempt wordt er gesproken over een ‘corps de ballet’. De jury is het echter niet per se eens met die stempel. Hoe interpreteer jij die term?
‘Ik snap dat ze daar angstig voor is en ik denk dat dat in enkele gevallen ook echt kan gebeuren. Maar in de voorstelling staat Chojnacka zo centraal en weet iedereen dat zij het is die de muziek speelt. Ik heb ook heel erg geprobeerd om op bepaalde momen ten zo dicht mogelijk haar spel te volgen, waardoor er een bijna een-op-eenvertaling is van de muziek in de beweging. Dus ik denk dat ik het risico dat je aanhaalt in ELISABETH omzeil. Maar het zijn altijd twee communice rende vaten waarbij het beeld inderdaad kan overheersen. Toch blijft muziek altijd aanwezig.’
‘Instinctief denk ik dat je als danser meer op de muziek danst. Tijdens de repetities ging ik er in eerste instantie op dansen, maar door het onderzoek ging ik er ook mee dansen. Er
ELISABETH GETS HER
‘Ik denk dat het aan de oppervlakte inderdaad zo lijkt. “Politiek” is misschien niet het juiste woord, maar ELISABETH is ook heel belangrijk. Het vertelt hoe we omgaan met minder zichtbare mensen die hun ellebogen moeten gebruiken om gezien te worden. Zeker binnen Het TheaterFestival lijkt me het belangrijk om mensen die tussen de plooien van de geschiedenis verdwijnen weer zichtbaar te maken. any attempt heeft inderdaad een duidelijker statement. Dat is minder zichtbaar in ELISABETH, maar het is er wel. Het zit gewoon meer verpakt. Kijk bijvoorbeeld naar de vorm. Voor mij is het net erg radicaal om niet te komen met Bach, Verdi, Mozart of Haydn. Met mijn uitvoerend lichaam kies ik voor een uitvoerder.’
Je bewegingen accentueren vaak het ritme, alsof je de noten aanraakt. Is dat dan een uitbeelding van de muziek; een dansante herbestemming van het muzikale vocabulaire? De jury stelt namelijk: ‘Martens bespeelt zijn lichaam zoals Chojnacka dat deed met het klavecimbel.’ Hoe trouw moet een danser blijven aan de muziek?
Toen ik binnenkwam bij Opera Ballet Vlaanderen werd ik geconfronteerd met mijn eigen vooroordelen. Ik zag namelijk een groep die veel diverser was dan ik in eerste instantie had gedacht. Tegelijkertijd merk ik bij de dansers van any attempt dat sommi gen van hen nooit in een grote productie bij een ‘corps de ballet’ terecht zouden kunnen omdat ze niet de juiste maat of leeftijd hebben. Ik denk dat het voor hen fijn was om te voelen dat ze toch kunnen staan in een groepsstuk waarin iedereen evenwaardig is. Maar dat wil niet zeggen dat ze inwisselbaar zijn. Ze zijn allemaal freelancers. In die zin is het dus inderdaad geen ‘corps de ballet’. Doordat ze ook andere jobs hebben, zijn er regelmatig vervangers. Bij de uitvoeringen op Het TheaterFestival zijn er bijvoorbeeld twee nieuwe mensen die voor het eerst de voorstelling gaan dansen. Nieuwe personen geven de anderen kleur. any attempt heeft die hoeveelheid aan kleuren ook echt nodig. Maar natuurlijk speel ik soms de contrasten uit tussen mensen. Er spreekt een heel andere geschiedenis uit bepaalde lichamen.’
Was het ook de bedoeling om het klavecimbel weer toegankelijk en zichtbaar – of beter: hoorbaar – te maken bij het grote publiek?
Geeft dat any attempt een meer politieke lading, terwijl ELISABETH misschien meer beantwoordt aan ‘pure dans’?
WAY vertelt hoe we omgaan met minder zichtbare mensen die hun ellebogen moeten gebruiken om gezien te worden.’
wel Chojnacka’s bedoeling om het instrument zichtbaar te houden voor de toekomst. Ik wil daar wel aan meehelpen. Ik heb nu ook een nieuwe voorstelling gemaakt – Futur proche – waarin een studente van Chojnacka live klavecimbel op het toneel speelt. 10.000 mensen hebben die voorstelling gezien, ook al is dat klavecimbel repertoire niet gemakkelijk. Ik heb feedback gekregen van mensen die eerst dachten dat ze de muziek zouden haten, maar dan toch gecharmeerd werden door het instrument.’
‘Ik wou vooral niet te vroeg prijsgeven hoe Chojnacka eruitziet. Zo kan je mensen zelf een beeld laten vormen van wie ze is en hoe ze speelt. Puur dramaturgisch vond ik dat interessant. Dat was ook een parallel met mijn eigen zoektocht naar haar. Ik kon weinig videofragmenten vinden, maar ik had wel haar stem gehoord en mensen in Parijs geïnterviewd. Daardoor is het volgens mij heel bevredigend om haar op het einde te zien. Het is fijn om iemand te leren kennen via de stem.’
Het gaat voor mij ook om het instrument zelf. Het is heel ritmisch en ik ben een hele ritmische danser die weinig melodie volgt. Chojnacka is dan ook nog een vertolkster die heel erg “dramt” en dat instrument kan daar wel iets mee. En het geluid heeft iets heel futuristisch, maar tegelijk is het gewoon een heel oud instrument.’
‘Dat was geen doelstelling op zich. Wat wel heel fijn is, is dat mensen een beeld van iets hebben en dat je dat kan omdraaien. Bij dansvoorstellingen heb je vaak twee opties qua muziek: ofwel grijp je terug naar een oude meester, ofwel maak je een nieuwe muziekcreatie die na de productie weer Hetverdwijnt.wassowieso
any attempt will end in crushed bodies and shattered bones speelt op vrijdag 9 september in NTGent en ELISABETH GETS HER WAY op zaterdag 10 en zondag 11 september in VIERNULVIER.Kunstencentrum
any attempt will end in crushed bodies and shattered bones / ELISABETH GETS HER WAY Jan Martens DeprezPhile©
‘Ik was bang dat de choreografie haar zou vernielen, omdat het visuele altijd voorafgaat op het auditieve’, horen we Chojnacka in ELISABETH zeggen over een performance van haar werk door Lucinda Childs. Hoe zorg je ervoor dat er in jouw voorstelling ook geen ‘visuele vernieling’ plaatsvindt?
‘
‘Ik denk dat dat helemaal niet hoeft. Chojnacka heeft mijn blik geopend naar hedendaagse muziek. Eerder kon ik daarin geen ingang vinden. Het sprak niet tot mij. Maar door haar te horen praten en te zien spelen begon ik het meer te begrijpen. Mijn doelstelling was effectief om die muziek makkelijker verteerbaar te maken. Daarom ben ik in bepaalde stukken een-op-een gegaan, in andere stukken niet.
9 sep 2022 5
Some Girls want to go to Europe speelt op vrijdag 9 en zaterdag 10 september in CAMPO.
Beste Lisette Ma Neza
– een omgang met taal – of zie je de voorstelling an sich als een lange slam poem? Dat had ik je willen vragen. Ik had een hele resem vragen, zoals waarom mensen slam zo nodig willen definiëren en hoe jouw definitie ervan fluctueert. Ik was bijvoorbeeld ook benieuwd naar welk soort podiumvloer je het beste ligt en met wie je nog zou willen Edoch,samenwerken.hetinterview
kwam er niet. Ik stuurde een mail en belde, maar ik kreeg geen antwoord. De krant moest gevuld worden. De deadline Ennaderde.datiswat
ik nooit vergeet dat de meeste regels met een mensenhand geschreven zijn, en dat je die met dezelfde hand kunt doorstrepen of weggommen. Opdat we al luisterend nieuwe spelregels neerschrijven.
Tot SixtineZonnigevanavond!groetenBérard
6 9 sep 2022 Some Girls want to go to Europe Lisette Ma Neza
dit in elkaar gestoken tekstje met de State of the Youth te maken heeft. Mira Bryssinck herinnerde een volle theaterzaal eraan dat die razende ongeschreven regels, die denderende deadlines door mensen zijn besloten. En ik besloot je met rust te laten. Omdat ik – als mens en journaliste – geen absoluut recht op antwoord heb en omdat interviews langs de kant van de geïnterviewde onbetaald werk zijn. Als geïnterviewde maak je tijd vrij om gratis informatie te delen aan een journalist die betaald wordt om dat interview neer te schrijven. Er is dus geen reden waarom ik na de mail en telefoon zou zijn doorgegaan. De naderende deadline plooide ik een beetje om zodat deze fragmentarische tekst, met vertraging, in de plaats van het afwezige interview zou kunnen komen. De koffie, die stroomde wel Opdatdoor.
Je haalt in verschillende interviews aan dat je de vrijheid van het slammen waardeert. Bij slam kun je dichten zonder rekening te moeten houden met alexandrijnen, absurde taalconventies of zinlengtes. In wedstrijdcontexten, zoals bij het Belgisch kampioen schap poetry slam dat je in 2017 won, is de tijd die de slammers toebedeeld krijgen beperkt. Maar nu maakte je een voorstelling van iets meer dan een uur. Heb je slam benaderd als een methodologie
MusisiMelanie©
Begin deze week installeerde het vrijwillige redactieteam van Het TheaterFestival zich in een grote zaal in de nok van Kunstencentrum VIERNULVIER. We verdeelden artikels, zetten deadlines vast, overliepen een stijlgids en de koffie stroomde. Ook bij ons heerst een productielo gica, met een krantje dat gevuld moet worden en een koffiekan die nooit lang leeg mag blijven. Ik wilde jou heel graag interviewen. Omdat ik je werk al een tijdje zijdelings volg en omdat deze voorstel ling me warm werd aangeraden door de eveneens enorm getalen teerde dichter Mahat Arab. Ik ben onder de indruk van hoe onbe vreesd je genres en taalpraktijken verstrengelt in je muzikale teksten. Je rake woorden raken regelmatig. Zo was je nummer/gedicht ‘I Can’t Breathe’ (in samenwerking met body-percussionist Michelle Samba en gitarist Orville Breedveld) ontroerend en gelaagd, omwille van de manier waarop je het bracht en de woorden en metaforen die je koos. Samba en Breedveld werkten mee aan Some Girls want to go to Europe, alsook dansers, andere muzikanten, techniekers, kunstenaars en het boek Afropean van Johny Pitts. 75 minuten lang kunnen genieten van jullie vakkundigheid is dus een uiterst prettig vooruitzicht.
Vanavond speel je hier voor de eerste keer Some Girls want to go to Europe, een stuk waar ik enorm naar uitkijk. Gisteren sprak Mira Bryssinck een krachtige State of the Youth uit, waarin ze het doortas tende validisme en de verlammende productielogica in de cultuur sector hekelt. Eenzelfde boodschap weerklonk in de inleiding van de jury, die verwees naar de vele cultuurwerkers met een burn-out. Naast de burn-out, stelde Bryssinck, is er ook zoiets als een burn-in. Een burn-in vloeit voort uit de moeite om binnen te geraken in de sector, voor mensen wiens lichaam, brein en zenuwen de dwingende productielogica niet kunnen volgen. En dan treedt er moedeloosheid en uitputting op. Maar wat heeft dat met jou te maken?
9 sep 2022 7
Truus Bronkhorst (any attempt will end in crushed bodies and shattered bones): ‘Ik doe alleen wat een danser moet doen: oefenen, oefenen en oefenen, een opwar ming en that’s it. Ik geloof niet echt in een ritueel dat je moet uitvoeren om een voorstelling te doen slagen. Wat ik wel doe, is even stil zijn en in mijn eentje op de vloer liggen. Bij elke voorstelling moet je in het reine komen met je lichaam en opnieuw je concentratie vinden. Dat vraagt tijd.’
Valentijn Dhaenens (Het gezin Van Paemel): ‘Als ik moet spelen, word ik al kort na de middag wat zenuwachtig of snel geïrriteerd. Als ik in een hemd moet spelen, strijk ik dat hemd altijd voor de voorstelling. Ik en niemand anders. Dat duurt dan ook een kwartier en het valt enorm tegen als er geen strijkijzer is in het theater. Ik weet ondertussen ook al veel over verschillende strijkijzers. (lacht) Het halfuur voor de voorstelling vind ik het lastigste. Dan wil je ervan af zijn, maar dan kan je nog niet beginnen. Dan begin ik het hemd te strijken, zodat ik al in de juiste concentratie kom, zonder al te veel met de voorstelling bezig te zijn. Vroeger repeteerde ik nog mijn tekst of ging ik naar het toilet om de laatste druppel eruit te knijpen. Nu ben ik meditatief met de kostuums bezig. Wat ik er zeker bij moet vertellen – maar dat is alleen als ik met SKaGeN speel, mijn eigen collectief – is dat we een glas cognac drinken. We roepen dan ‘SKaGeN SKaGeN SKaGeN’ met heel het team samen, om het dan ad fundum in de mond te gieten, te spoelen en dan pas te slikken. We doen dat al sinds onze schooltijd.’
Rituelen
Katrien Debois
Dan Mussett (any attempt will end in crushed bodies and shattered bones): ‘Ik luister naar cheesy popmuziek zoals Mariah Carey of Whitney Houston, de klassiekers. Er is ook een groepsritueel voor we aan any attempt beginnen. De technieker draait daarna muziek uit de jaren ’80 en ’90. Gisteren hebben we opgewarmd op TLC (begint te zingen): “Don’t go chasing waterfalls…”’
Wat gebeurt er voor het publiek de zaal in komt, voor het theaterdoek opgaat, voor de lichten aan gaan? Wij vroegen aan enkele artiesten die op Het TheaterFestival staan welke rituelen ze uitvoeren net voor ze de scène op stappen. Worden de goden aanbeden of enkele schapen geslacht? Misschien een Freekzonnedansje?DeCraeckeren
Jonas Baeke (Bambiraptor): ‘Ik leg heel neurotisch alle doeken goed en loop door de tribune om alle vuiltjes weg te halen, zodat alles proper is. Ik heb ook altijd een geluksbrenger bij. In mijn voorstelling Pinokkio is dat een kleine robot en een PLAYMOBILfee. Bij Bambiraptor is het een rekeningetje dat ik eens op straat vond en dat nu ergens verstopt zit achter het decor. Mats Vandroogenbroeck en ik proberen ook heel mooi en onironisch samen liedjes te zingen.’
Pepijn Ronaldo (Sono io?): ‘Circus en theater vragen een andere voorbereiding. In deze voorstelling moet ik ze mengen, een fysieke en een emotionele opwarming. Vaak doe ik voor een voorstelling yoga in mijn woonwa gen. Later, vlak voor aanvang, verveel ik mij. In het begin wachtte ik soms een uur op voorhand en zat ik niets te doen. Ik heb die adrenaline en energieboost voor stress nodig, omdat ik van nature zo rustig ben. Dus ik zoek de “peps” koffie te drinken en voor deze voorstelling zelfs citroensap te drinken.’
Martha Balthazar (Birds): ‘Ik wil graag een ritueel hebben, maar ik heb er niet specifiek een. Wat ik wel doe is heel vaak “I love you” tegen iedereen zeggen en “Veel plezier!” Ik geef vooral liefde en knuffels. Ik zou graag chill zijn, maar ik kan niet mediteren of mijn tanden poetsen voor de voorstelling. Ik raad andere mensen aan om die dingen te doen, maar ik ben absoluut de stresskip in de ruimte.’
Nathan Ooms (The Honey House): ‘Een ritueel heb ik niet echt. Ik ben meestal chaotisch voor een voorstelling en bijna altijd te laat met mijn voorbereidingen. Dus ik loop een beetje rond en zet nog een decorstuk recht, bijvoorbeeld. Maar ik doe wel een stemop warming en wat yoga. Een uurtje op voorhand rook ik een sigaretje. Ik chill een beetje en ga wat rondhangen met de anderen.’
BackereDeSofie©
niet altijd in de anonimiteit van verblindend zaallicht te vertoeven, de foyer in te gaan met nieuwe ideeën, of ons overweldigd te voelen door een bepaalde geurensymfonie.
Uw eerste uitnodiging krijgt u van Birds
‘Participatietheater: al te vaak is het een synoniem voor stukken die de kijker wel te kijk zetten, maar allerminst laten participeren. Daarom alleen al is het werk van Seppe Baeyens zo bijzonder. Hij betrekt de toe schouwers als volwaardige partners bij zijn voorstellingen. Nooit tast hij ze in hun
waardigheid aan.’ Het zijn die lovende woorden waarmee de TheaterFestivaljury Seppe Baeyens’ Birds zo vloeiend bezingt. In de voorstelling, die niet in een theaterzaal maar op een publiek plein plaatsvindt, wervelt een diverse groep aan kleurrijke dansers rondom de toeschouwer, die afhankelijk van het eigen karakter volledig vrijelijk de eigen benen kan zwieren. Met zachte hand word je meegenomen door de performers, die met jou zoeken naar samenspel, maar daarin ook je eigenheid een ruimte geven. Het is de derde stap in Baeyens’ participatieve onderzoek, dat in 2018 met Invited al hoge toppen scheerde. In Birds komt het meer dan ooit tot leven.
Ondertussen heeft participatie een danig andere betekenis gekregen. De verbin dende kracht van kunst hoeft niemand nog echt uit te leggen en het is op die veronder stelling dat de roep om participatie is gestoeld. Cultuurcentra organiseren cursussen, projecten, inleidingen... Maar de grootste verandering in het landschap is toch de beloning voor voorstellingen die radicaal de grens tussen meedoen en kijken durven te doorbreken. Zoals het juryrapport zo lovend over Baeyens stelt, wordt er steeds meer gezocht naar oprechte deelname.
Birds en Melting Pot staan er dit jaar dansvoorstellingentweeop het programma waarbij je ook als publiek niet onbewogen blijft. Dansen als groepsgebeuren: het wordt gesmaakt.duidelijkMaar waar komt dat nu ook weer Ansvandaan?VanGasse
MetontmoetenelkaartoelaatdansWaaromonste
Het toeval wil dat er dit jaar twee voorstellin gen de programmatie van Het TheaterFestival verrijken waarbij de toe schouwer niet stil kan blijven staan. Het toeval wil dat die twee voorstellingen zich in de dansregionen bevinden. Ik vind dat eigenlijk helemaal niet zo toevallig. Dans is volgens mij namelijk een vorm die bij uitstek uitnodigt.
Enkele dagen later kunt u genieten van Melting Pot. Een werk dat zowel een perfor mance als een hele praktijk beslaat, en wel die van Marco Torrice. De Italiaanse choreo graaf zoekt naar de grenzen van kijken en deelnemen en neemt daarmee niet alleen het dansen zelf onder de loep, maar knipt en plakt ook tussen podiumkunsten, audiovisu ele kunsten en mode. Zijn dansers nodigen uit om emoties te uiten of te vergeten op de beats van verschillende stijlen, waarbij vogueing op gelijke voet staat met contem poraine dans. Een extatische ervaring waarin performers en publiek voor heel even die alombekende melting pot die onze wereld is op microniveau recreëren en onderzoeken, maar vooral beleven.
8 9 sep 2022 Participatieve dans
De rol van de toeschouwer is binnen de podiumkunsten al decennialang een veelbesproken onderwerp. Is die bij uitstek al actief, omdat de podiumkunsten als enige zo enorm afhankelijk zijn van hun kijker? Of is een keurig zittende toeschouwer toch een eerder passieve loerder? Sinds de vorige eeuw wordt er alleszins van uitgegaan dat het geen kwaad kan om die eerder passieve toeschouwer uit hun slaap te schudden met verschillende interventies. Die acties waren vooral gericht op het ongevoelig geworden bourgeoispubliek en waren eerder politiek van aard. Denk maar aan Peter Handkes Publieksbelediging. In het huidige tijdsge wricht zijn we echter al meer gewend aan het idee dat theater misschien gewoon iets met ons moet doen. We zijn het al gewend
Ookgebeuren.alspodiumkunst is het helemaal niet zo absurd om de onbewogenheid van de toeschouwer te minachten. Bij de geboorte van het Griekse theater nam de massa namelijk helemaal niet zo’n passieve houding aan als we ons misschien voorstel len. Met als doel catharsis te bereiken – de heling in ons geestelijk en fysiek systeem door angsten te beleven vanop veilige afstand – was het publiek juist erg vocaal. Het duurde zelfs tot de negentiende eeuw vooraleer het zaallicht werd gedoofd: pas toen werd de catharsis een individuele en afgeschermde ervaring. We hebben het met andere woorden eigenlijk al eeuwenlang gedaan. Kunst beleven is van nature een actieve verwerking. Het is die vermaledijde bourgeoi sie alweer geweest die ons in het donker heeft gezet. Nu hebben we alternatieve contexten nodig om opnieuw de connectie met de gezamenlijke, vocale heling op te zoeken. Misschien zijn voorstellingen als Birds en Melting Pot er net om ons eraan te herinneren dat we dat juist weer overal moeten doen. Misschien staan we ooit weer allemaal te dansen in het donker, wat er ook op dat podium vooraan aan het gebeuren is.
Dans lijkt daarbij de uitgesproken vorm. In de recensies van Melting Pot wordt meer dan eens gezegd dat het allemaal uitmondt in één groot feest. Wanneer alle remmen losgegooid worden, slaan we aan het dansen. Heeft dat een politieke insteek, zoals het verzet tegen de bourgeoisie? Er zit alleszins iets enorm politieks in ruimte nemen in een gehaaste wereld, en in die tijd gebruiken om een tijdelijke gemeenschap te vormen. Pieter T’Jonck heeft het in zijn recensie van Birds dan ook over een nieuw, seculier ritueel. Een collectieve beleving van de wil om te dansen, die de ruimte krijgt om vorm te houden via het door Baeyens bedachte stramien. Dans is dus niet alleen een kunstvorm, maar ook een sociaal
9 sep 2022 9Salomonsoordeel TG Ilay
Fatou Ka
© Bas De Brouwer
Salomonsoordeel is de enige voorstelling op het festival die niet door de Vlaamse jury werd geselecteerd. We kregen de voorstelling van de Nederlandse jury. Ik had er nog nooit van gehoord. Toen ik de duur van de voorstelling te weten kwam, schrok ik enorm.
Zijn wij nog in staat om ons drie uur te concentreren? ‘Het is een zeer interactieve voorstelling’, antwoordden mijn mede-redactieleden. Toch bleef ik sceptisch, maar ik las mij in in het onderwerp. Ilay den Boer, de regisseur, leidt ons doorheen de Nederlandse asielprocedure. Ik moet toegeven dat ik dat onderwerp het liefst vermijd; het is te pijnlijk.
Al snel flitsen de beelden van Aylan door mijn hoofd, één van de vele kinderen die verdronken op weg naar Europa. De gedachte aan de overvolle vluchtelingenbootjes maakt me misselijk.
Salomonsoordeel speelt op vrijdag 9 september tot en met zondag 11 september in Refu Interim.
Ik sluit de webpagina af, want het is 8 september 2022, 18:00 uur, tijd voor het moment suprême van de podiumkunsten. verschillende mensen vloeien binnen in het café van Kunstencentrum VIERNULVIER, sigaretten worden haastig opgerookt en een lange rij vormt zich aan de deuren van de theaterzaal.
Mira Bryssinck brengt dit jaar de State of the Youth. Misschien heeft u de speech gehoord of gelezen. Bryssinck introduceert haar zelf bedachte term ‘burn-in’, waarmee ze mensen definieert die voortdurend op zoek gaan naar een plek, een ingang. Daaraan voegt ze toe dat vermom men soms een goede strategie kan zijn. Ik knik en glimlach een beetje. Haar spitsvondigheid maakt me verlegen. Bryssinck laat ons achter met een laatste parallel: ‘Is er wel een discrepantie tussen mensen met een burn-out en mensen met een burn-in? We laten hen beiden over aan het lot van mens te zijn, we zeggen tegen beiden dat het systeem en de snelheid ervan niet aangepast kunnen worden.’
Mijn gedachten dwalen opnieuw naar Salomonsoordeel. Volgens mij vult deze voorstelling de speech van Mira Bryssinck goed aan. Ze brengt mensen samen en vraagt hen na te denken over het systeem dat we niet voldoende kennen maar wel mee bepalen. Door een samenhang te zien tussen onszelf en een ander kunnen we met mededogen kijken en onze cirkels vergroten. De voorstelling wordt soms zelfs in woonkamers gespeeld, voor toeschouwers met weinig tijd of publiek dat misschien zelfs kampt met een burn-out. Ik ben ondertussen al wat minder sceptisch over Salomonsoordeel. En ik ben dankbaar dat ik de tijd, ruimte en nodige QR-code vond om de States bij te wonen. Dankzij die toespraken voel ik mij, als nieuweling in ‘de sector’, al wat meer welkom. En daar ben ik dankbaar om – net zoals ik dankbaar ben dat jij, lezer, tot het einde van dit essay bent geraakt. Bedankt!
Een soep van Salomonsoordeel en een adembenemende speech
In die rij sta ik nog even te vloeken op mijn mailbox, want ik vind mijn QR-code niet meer terug, en zonder ticket mag ik niet naar binnen. Plots valt mijn frank – ik zocht bij de oude naam, nu is de Vooruit uiteraard VIERNULVIER, for God’s sake! Ik laat de QR-code scannen en begeef me door de gangen van het gebouw richting de zaal, die intussen goed vol zit. Als nieuweling in het theaterlandschap ben ik blij dat ik enkele gezichten herken. Na een mooie welkomstspeech van directrice Nora Mahammed en een heldere introductie van de selectie door jurylid Emily Kabongo, komt ook NVA-politicus Joachim Pohlmann aan het woord. En toen begon, zoals Mahammed het formuleerde, datgene waarvoor we waren gekomen: de States.
Vissen
Boogschutter
De toekomstgerichte State of the Youth en die van the Union weergalmden gisterenavond in een tot de nok gevulde zaal. Ben jij na al dat verplichte netwerken met de sector vanochtend opgestaan met een gigantische theaterkater en helaas vergeten wat die toekomst nu precies inhoudt? Geen nood! Vanuit ons redactielokaal op de hoogste verdieping van VIERNULVIERKunstencentrum–en dus het dichtst bij de sterren – bieden wij gratis en voor niets deze toekomstlezing aan.
Tweelingen
WeegschaalRemans
De Schorpioen zoekt diepgang en vindt die deze avond gegarandeerd in Salomonsoordeel van TG Ilay. Andere sterrenbeelden durven al eens neerbuigend te doen over drie uur durende voorstellingen, maar dat is natuurlijk omdat ze die intense diepgang niet gewoon zijn. Intiem, interactief en incontournable, dit is jouw theaterstuk!
Gisteren te diep in het glas gekeken om de States van Moya Michael en Mira Bryssinck te bespreken aan de toog, met kwalijke gevolgen vanmorgen? Was die artistiek leider van dat ene gezelschap wat te opdringerig met het aanbieden van glazen, en uiteindelijk liters wijn? Maak vanavond niet dezelfde fout en bestel tijdig je water, man!
Lieselore
Vurige Boogschutters zijn niet thuis in woelige waters. Weet dat er altijd wel boeiend theater voor je klaarstaat om je op te vangen, of toch alleszins een theatrale boei aan de wand van het Kunstencentrum. Fijn gezelschap als Boogschutters willen we steeds bij ons houden.
Weet je wie er nog op los durft te rammen? Lisette Ma Neza in haar voorstelling Some girls like to go to Europe. Dit poëtische reisverslag heeft alles wat een Ram belieft: muziek, slam poetry, Afrikaanse diaspora en treinervaringen. Gaaaaaaaan is de boodschap.
10 9 sep 2022 Theaterhoroscoop
Waterman
Zekerheid en comfort primeren bij de Stier, toevallig twee van onze specialiteiten op Het TheaterFestival! Onze voorstellingen zijn ook dit weekend zeker goed, onze zitjes zeker comfortabel Lig je nog in je luie zetel? Rep je naar hier, Stier!
In dubio met Jan Martens? Ga vanavond nog kijken naar any attempt will end in crushed bodies and shattered bones en ergens in het weekend naar ELISABETH GETS HER WAY. Gespleten persoonlijkheden zijn echt jouw ding, meervoudige kritiek is jouw stokpaardje. Deze tweeledige kennismaking met Jan Martens is een must must must.
Kreeft
Emotionele Kreeften zijn een gevaar voor de maatschappij, zeker als ze in liefdesverdriet verkeren. Geen nood, single Kreeftje, we vinden wel een lobster love voor jou! Heb je al eens goed in het theatercafé gekeken? Spreek daar je crush aan met ‘Pfft, wat zegt het over het landschap als theatermakers maatschappelijke relevantie laten primeren in hun werk’ en de vonken vliegen zo in het rond. Gezellige avond gegarandeerd, eeuwige liefde niet.
Het dramagehalte van de Leeuw leverde je hoogstwaarschijnlijk al een ticketje naar de dramaopleiding op. Raakte je niet door de selectie? Waag je kans opnieuw met wat flirterige blikken richting Bent Van Looy die vanavond met Culture Club op het festival neerstrijkt. De makers met wie hij in gesprek treedt zitten ongetwijfeld te wachten om de nieuwste Leeuw-acteur te spotten en in te plannen voor een volgende onbetaalde opdracht.
Steenbok
Maagd
We weten allemaal dat we ons momenteel in jouw sterrenbeeld bevinden. Een verjaar dag zo nu en dan tijdens dit festival maakt de sfeer alleen maar beter. Maar weet je wie er ook een dagje ouder wordt? De liftknop in Kunstencentrum VIERNULVIER. Wees eens een beetje voorzichtig met die oude infrastructuur, alsjeblieft.
Stier
Prestatiegericht en opruimgezind zoals we je kennen, is de Maagdelijke blik op het theaterlandschap een waardevolle inbreng. Hopelijk heb je vandaag je licht laten schijnen bij Landschap in zicht! van Kunstenpunt en Sociaal Fonds Podiumkunsten. Over de gesprekstafels na de lunch zal nog jaren nagepraat worden!
Dromerige Vissen dwalen maar wat rond in Gent. Vind je je weg niet tussen al die verschillende locaties? Haal je stadsplanne tje aan de balie. Mocht je nog steeds verdwalen, onthoud dan: alle wegen leiden naar het terras van NTGent.
Ram
Leeuw
We merken het wel, de nuchtere Steenbok zit nog met die vloekende eekhoorn van Kim Noble uit Lullaby for Scavengers in zijn hoofd. Stop het overdenken en mijd de dode theaterfauna voor een tijdje. The Sheep Song, Birds en Bambiraptor zullen volgende week je relatie met de dierenwereld weer vredig herstellen.
Schorpioen
Als een dwaas blijf ik ernaast staan, want de ruimte moet belicht worden, zodat jonge makers het kunnen hebben over een glas wijn, een uitzicht en ander gezever. Als het licht weer aangaat willen we kiezen waarover we het hebben.
Hetzelfde geldt voor Lullaby for Scavengers van Kim Noble, een voorstelling die ik gisteravond zag en waarbij ik hard moest lachen om zijn smerige avonturen met maden en vossen. Als iedereen dat grappig had gevonden, was ik de voorstelling waarschijnlijk meteen al vergeten. Dat andere toeschouwers zichtbaar walgden van wat ze te zien kregen, gaf de grappen in de voorstelling hun kracht. Niet omdat mijn kijk op de voorstelling gesofisticeerder is, maar omdat humor floreert bij de erkenning van meerstemmigheid.
Drie jaar geleden sleepte ik mijn ouders mee naar Erg Heel van Stefano Keizers, een voorstelling die geadverteerd werd als cabaretprogramma, maar waar eigenlijk geen enkele grap in zat. Aan het einde van de voorstelling viel hij zogezegd abrupt dood neer, waarna het publiek zelf mocht besluiten wat het met hem deed. Veel mensen liepen vertwijfeld de zaal uit, maar ik bleef samen met wat andere toeschouwers bij het lichaam van Keizers. Wat ik meege maakt had was eigenlijk performance art. Het einde bleek een verwijzing naar Rhytm 0 (1974), van de moeder der performance kunst Marina Abramovic, waarin ze haar lichaam op eenzelfde radicale wijze aan het publiek gaf. Nu heb ik zelf nooit een voorstel ling van Abramovic bijgewoond, maar in de captaties die ik van haar werk heb bekeken, oogt het publiek verstild en serieus.
GijsschietLColumnachofikSuy
Toen ik over Rhytm 0 aan een vriend vertelde, vroeg hij zich twijfelachtig af of dat nu wel kunst was. Een beetje vergelijkbaar met de reacties die er vaak op abstracte schilderijen worden geformuleerd. De verleiding was groot om over hem heen te walsen met pseudo-intellectuele termen als ‘interdisciplinaire, transgressieve meta-kunst’. Tegelijkertijd snapte ik zijn frustratie ook wel en betrapte ik mezelf erop dat ik Stefano Keizers veel makkelijker aan hem verkocht kreeg. De reden was simpel: mensen lachen erom. Humor behoeft geen uitleg. Toch
FatouvragenEColumnxistentiëleKa
Volgens mij is de schakelaar kapot.
De lach tijdens Erg Heel was niet strak gecomponeerd op punchlines, maar eerder chaotisch en verdeeld. Op dat moment is de lach bevrijdend. Maar bij een meer door snee cabaretvoorstelling, waarin het publiek geacht wordt op bepaalde momenten te lachen, vind ik hem net zo verstikkend als intellectueel gewauwel over moderne kunst. De momenten die Erg Heel speciaal maakten, waren niet zozeer de reacties van mensen die het leuk vonden, maar eerder het ongemak van de rest van het publiek. Dit is vooral leuk omdat het zo vreemd is, dacht ik. Humor is het best op zijn persoonlijkst.
Columns
Mijn jonge vingers worden gedragen op de rug van de schakelaar, een kleine beweging zou me bij het licht moeten brengen en toch ontstaat er slechts een vonk, een sprankel die vergaat. Ik ga het hebben over jonge makers uit de diaspora... Dit is het moment waarop u afhaakt, maar blijf nog even, volg mijn vingers, de vingers van een jonge maker uit de diaspora. Ze staan nog steeds op de rug van de schakelaar. Intussen gaan ze hevig tekeer alsof ze op een wip zitten. In het donker ontstaat er een vonk: een jonge maker uit de diaspora heeft het over racisme en discriminatie, toeschouwers kijken met mededogen, delen schouderklopjes uit en denken haar te verlossen. De volgende dag wordt ze opnieuw gevraagd om haar verhaal te vertellen en terwijl ze onder het licht staat, valt haar blik op een leeg glas wijn dat perfect op de hoek van de tafel past.
betwijfel ik het of Keizers nu werkelijk veel grappiger is dan Abramovic, of dat het publiek gewoon lacht omdat het voor cabaret is gekomen.
20u30 Some Girls want to go to Europe Lisette Ma Neza CAMPO
20u30
20u30 Songs for no one Nastaran Razawi Khorasani Kopergietery theaterfestival.be/blogticketseninfo:theaterfestival.beScandezeQRcodeenluisteropzondag11/09naarStudioSpeelhuis,deradioshowoverHetTheaterFestivalvanUrgent.fmenXLAIR.IndecoulissenInKunstencentrumVIERNULVIERzoekenwenaardemensendieHetTheaterFestivaldraaiendehouden.VandaagkomtcommunicatieverantwoordelijkeLaurenBorremansaanhetwoord.RuneWittouck
‘Het is de eerste editie dat ik het doe. Dat is wel spannend. Het is nog wat uitzoeken hoe alles werkt en hoe het de voorbije jaren is gegaan. Wat ik er zo leuk aan vind is eerst en vooral het team. We zijn met vier medewer kers en twee stagiairs. We verschillen niet veel in leeftijd, dus we viben wel met elkaar. De spanningsboog van het festival is ook anders dan op mijn ander werk. Je hebt pieken en dalen en zaken waar je echt naartoe kan leven. Achter de schermen zijn de toeschouwers letterlijk cijfertjes. Je ziet het balkje verschuiven: “Yes, er zijn meer tickets verkocht!” Door dan in de avond aan de kassa te staan of in de zaal te zitten, zie je waarvoor je het doet.’
20u30 any attempt will end in crushed bodies and shattered bones Jan Martens / GRIP i.s.m. Dance On Ensemble NTGent
redactie Gijs Suy, Rune Wittouck, Lieselore Remans, Freek De Craecker, Jeroen Lemmens, Fatou Ka, Andreas Kwanten, Katrien Debois, Sixtine Bérard, Julie Asenova, Ans Van Gasse hoofdredactie Jens Dewulf
grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk coördinatie radio Lieve De Maeyer, Jeroen Vandesande, Timon Van De Voorde V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Nora Mahammed, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen
vr 9 september
za 10 september
19u00 Salomonsoordeel TG Ilay Refu Interim
ELISABETH GETS HER WAY Jan Martens / GRIP Kunstencentrum VIERNULVIER
20u30 Some Girls want to go to Europe Lisette Ma Neza CAMPO
19u00 Salomonsoordeel TG Ilay Refu Interim
