14 SEP www.theaterfestival.beDAGKRANT2022#HTF22 ©NathanIshar Luanda meerdnietwelStefquizconfronterendeCasella’sVanLooveren:geselecteerd,geprogram- Circus dansLuisterenfestivalbeentjesdejeugdtheater:entweebuiten-vanhetnaar DevijverMichiel©
DevijverMichiel©
Hazel Lam and Rojda Gülüzar Karakus
‘How can yoube an artist and not reflect on your times?’
performer, storyteller, and writer Luanda Casella has been making theatre in Belgium for 16 years and this year her humorous performance KillJoy Quiz appears as part of Het TheaterFestival. To recognise the violence in the world and to fight it with the right language and attitude, she uses the format of a TV quiz show. At the end of the quiz, the title of ‘Best Killjoy’ goes to the contestant who scores the most Killjoy points in a wide range of categories. So, who will be the Best Killjoy? But most importantly, what is the meaning of winning this quiz?
14 sep 2022 3
Brazilian-BelgianNTGent
KillJoy Quiz Luanda Casella /
The title KillJoy Quiz is a reference to the scholar Sara Ahmed’s Killjoy Manifesto. Were there any other scholars who inspired you during the making process? ‘Many. I was extremely inspired by Saidiya Hartman who wrote Wayward Lives. The idea of speculation is strong in her works. For example, she works in archives and calls it “critical fabulation”. She goes back to tell the story of young black women in the South of the US when they became free from slavery and went North to start new lives in cities like Philadelphia and New York. So it was a story about the first movements of young girls and the sexual revolution they were going through. She demystifies the stigmas that were placed on black women. They were imprisoned by perversity or whatever people were calling them. They exchanged letters. Hartman reconstructs and fabricates what they were telling their mothers and their sisters; what kind of family arrangement they had in poverty. She creates a beautiful picture through which she rescues them from this position of promiscuity and simply victims of slavery. Another one is Octavia Butler. She has influenced me for my third piece with NTGent, Ferox Tempus. It is more about speculation for the future. Where is the future going?
For KillJoy Quiz, I read a lot about the topics specifically. I read about climate and toxic masculinity in the arts. I surfed a lot on the internet for pearls like Twitter, Facebook, and Reddit. All these chat boxes of poor discussi ons on language contribute to the topic of polarisation.’
Have you enjoyed playing this show so far? It has been more than a year old already. How are things going so far?
‘I am not here to educate anyone. My motivation is to make a committed work about the pathetic state of polarisation in which we live.’
‘Indeed!’
You are breaking away from tradition. Where do you think KillJoy Quiz sits within the range of your oeuvre?
And he becomes the actor within this play.
It’s not just fiction, it is also about participa tion. I think it is always going back to us as readers because we have a play about language. I always see people interacting with my piece as readers, creating meaning with us. I ask certain questions to the public but that is not the biggest interaction. The biggest interaction is when they are playing the game with the participants.’
4 14 sep 2022 KillJoy Quiz Luanda Casella / NTGent
I like Audre Lorde, I read her a lot. She is funny as well. Ursula Le Guin has inspired me, and she is also a speculative fiction writer.
This show is also about the manipulative power of language. When did you realise this topic is something that you want to turn into a play, something you want to address in this, dare we say, ‘post-truth’ society?
What was the most surprising interaction with the audience you’ve had so far?
‘It is true that my work is not traditional storytelling. I am always searching for ways of writing and putting myself in a position where I write differently. So, it is very experimental at that level. We are using popular formats as structures and that is a way I have found to address the public and to surprise myself. I wanted to make a show about the political climate in 2016. Using popular formats breaks the fourth wall as the fiction is on a meta-le vel. You’re not seeing a quiz, you’re seeing the representation of a quiz.
Lua(nda) Casella: ‘KillJoy Quiz is a show that we have a lot of fun with. It is a delightful piece for me. I feel that we can really connect with people.’
‘I think a post-truth society is where we are and that’s what we’re addressing in this world. In my work, I use the idea of language through rhetoric, which is what I studied as well. I studied it in art but it’s also the back bone of everywhere I go. It has always fascinated me how characters in real life become media manipulators, politicians or pseudoscientists. There is always something that binds all these characters together which is the ability to convince people to
do©MichielDevijver
Dressed in smart casual black, Luanda walks into the theatre with enormous charisma and untamed candidness. ‘Please, call me Lua, I feel more comfortable with it.’ Her perfor mance KillJoy Quiz has all the razzle-dazzle a TV quiz needs to have: a 3-piece a capella band, glitter, fast-paced humour, ridiculous decor… We have some questions for Lua, who plays the assertive and enchanting hostess in her show.
‘That they love it so much! (laughs) But once there was a man who was angry. I asked him in the show if he had had an abortion. The idea behind it was to open the question of abortion to not only women because there is also a father involved. It was a provocation. He was really upset, and I think this was one surprising moment. But I expected it because I did it on purpose. I really like it when these things happen. It touches people in different ways. It wasn’t meant to be aggressive but he probably took it that way. It then created a bigger meaning for everyone else. When someone gets offended, then he is clearly affirming his patriarchal privileges.’
‘It’s not a solution to my anxiety. My anxiety is not healing through doing these things I am doing now. It’s more like the fact that my anxiety exists, so I live with it. I can write the script and another person acts it out. But when I create something, I know how I want those words to be delivered. That’s why I did many solos many times. So perhaps the big challenge for me would be to write a novel. That would be my dream but I don’t know if I am ready or have the calmness of writing a novel. But more and more I am hungry for it because I feel frustrated by the timeframe of the one or two hours that we have in a theatre. However, I love being in that building, because whatever is happe ning to my life, whether dying of a broken heart or being extremely excited, the one
I’m always interested in ambivalence. The state of when you are listening to something, but you are not sure at the same time. You are responsible for believing it or not. Training your capacity to recognise what you believe in or not is what critical thinking is about. In the end, there is no aim in my work, because I don’t believe in doing things for a purpose, but this theme is ever underlying my work. Then when you think about it, the popular formats are also unreliable. You’re not seeing a real quiz, it is a scripted quiz, and that puts you again in the position of deciding things. I want to see what kind of decisions the audience will make to go on with what they are seeing.’
This is very exciting because hearing your emotions drives you to make art. Not any other art, but performing arts.
people laugh, they become more open. There are many tricks in storytelling that I consciously use in composing to have these effects. And it’s also my conscious choice that some people get it and some don’t. Because for those who get it is the most beautiful thing. The pleasure of irony is the fact that many people didn’t get it. It is part of irony. It’s this blink of the two or three seconds before the joke sinks. There are parts in the show where no one laughs, and then there can be one poor person who goes: ‘Aha!’ At that moment, me and that person are sharing this specific pleasure. I find it thrilling. For me, that’s enough. If others don’t get it, they would get something else. There is something for everyone.’
Some of your works have a stronger political tone and some to a lesser degree. Some people claim that there is an inherent relation between arts and politics. There is a kind of activism in art making. To what extent do your works sit on this spectrum?
KillJoy Quiz speelt op woensdag 14 septem ber in NTGent.
How do you feel about using English as a lingua franca? Is it a straightforward decision or questionable and have you struggled with it as a language to deliver your art?
things. This ability and charisma in literature has a name for it: the ‘unreliable narrator’. It is a kind of narrator that manipulates people, and my father is one of them. (laughs) My father is a con artist and he manipulates people with language. That is why I am fascinated with this power. This kind of charisma can be harmful as it makes you blind and completely absorbed.
‘I can say something about language in general. I have become more comfortable in Dutch but still, I don’t feel myself in Dutch. The construction in Dutch is very indirect. My first language is a Latin language and the verb order and grammatical structure are very different. That is why I felt like an alien at the beginning. Nowadays, I can speak Dutch more and more. I don’t know if I would connect more with the Flemish audience if I spoke Dutch. I don’t know if I would lose the flair of being a foreigner that sometimes plays into the charisma that I try to create for this unreliable character. If you want to deceive someone, you need them to like you. Otherwise, they’re gone. So there is a very precise manipulation of language that goes through being comfortable with the Whenlanguage.you
‘The pleasure of irony is when you get it, is the fact that many people didn’t get it. It is part of irony. It’s this blink of the two or three seconds before the joke sinks.’
On social media, you posted this quote: ‘What theatre does is to create a common moment for critical thinking…’ Could you explain this?
‘When someone gets offended then he is clearly affirming his patriarchal privileges.’
‘People think it is about politics, but it’s not. It is about reading. I tried to put in as many text forms and discourses as possible. There are quotes from articles, documents from chat boxes, and poems from pieces of prose, and they are performed in different Iways.want
14 sep 2022 5KillJoy Quiz Luanda Casella / NTGent
The performance contains some intertextual references. There is a possibility that the people who do not understand the joke would feel excluded. Have you received any feedback from your audience about this?
talk about linguistic justice, I understand people who want to do things in many languages, because certain things you cannot say in other languages. I feel grateful that English doesn’t have gender for example. I have lost touch with Portuguese now because the masculine form often prevails. It is an interesting thing to look at this specific moment of our history where any kind of change and resistance goes through language. Whatever we want to achieve, for the good or the bad, it always happens through language. We cannot disassociate with language.’
people to be immersed in the atmosphere of reading. It’s not about reading the news and being critical about it. People see women of colour and they would assume their work is about political correct ness. Let them think what they want, but I think my biggest proposal is: can they first imagine all of us as readers? That’s my biggest provocation. Can you imagine six women of colour as readers? Period. Not as feminists. Of course, we are feminists, we all are, we cannot be anything but be feminists Totoday.goback to the people feeling excluded – it’s ok! I want to make a show where some people can understand it on the most superficial level, as a quiz is due to the popular format. People can “enter” the show because it’s accessible. Especially when
‘That’s a very good question. I can think of a few things. One is, of course, that my work is political, but it is political in a sense like this interview with Nina Simone where she says: “How can you be an artist and not reflect on your times?” It is impossible. Everything is political. What she meant in that context is grounded in the civil rights movement. Even though she was an activist, the level of aesthetics that she put in her art is so much bigger than its political messages. It is political but we cannot forget the aesthetic experience. KillJoy Quiz is not a show about politics, but the political messages are there. The choices we make when we wake up are all political. But there is a difference between arts and activist arts. I think we should just differentiate between good and bad art. Whether a piece is activist art or not, it’s just because the aesthetic experience is changing the hearts of people – that would be the activist elements, but not because there are banners with for example ‘Black Lives Matter’ written on them.
hour I’m in a theatre goes by in the blink of an eye. For me, being on stage is like a moment of peace. And also, nothing can go wrong in the play. It’s a rehearsed moment of life. Even if it does go wrong we create a sisterhood in the play and we get to the end.’
You’d think my show is about politics but it is actually about speculation. The quiz is there for you to see a world in which we could envision change. I am always interested in multiple layers of a story where there are parallel happenings. So this show is not about who begins, who ends, or who wins. It’s about competition and things that are already in our heads. Of course, it’s political and it’s on purpose. But I am not here to educate anyone. My motivation is to make a committed work about the pathetic state of polarisation in which we live.’
‘It was from another interview in Brussels. It is horrible for me to say but I don’t like going to the theatre so much. I sometimes have the feeling that I am trapped and I am not having this common experience. I am mostly only touched by things that have a certain humour and irony. For me, the state of irony and the ambivalence we’ve talked about, and the questionable reality are what make critical thinking possible. I do theatre because I like the moment of presence. Also, it is because I am anxious, otherwise I would just write.’
‘I don’t think art should have a purpose at all. The freedom to exist and just be, whatever that being might look like or evoke, is a valuable and radical act in itself’, says Antwerp-based multidisciplinary nonbinary artist Stef van Looveren in their interview with Metal Magazine. Stef’s performance Radical hope – eye to eye, which is highly recom mended by the festival jury, reflects their perspective. As announced on the festival’s website, it is a heavy production both financially and in production. As a result, the audiences were unfortunately informed online that Radical hope, praised by the jury as ‘an intensive explosion of energy,’ could not be seen at the festival.
In Radical hope - eye to eye, grief, anger, desire, happiness, resentment, and horror all come together on stage with Stef Van Looveren’s artistic vision. Although the performance was selected by the jury, it will not be performed during Het TheaterFestival. So, for our readers, I traced Stef Van Looveren’s works to have insight into this Roperformance.radical-utopianjdaGülüzarKarakus
One of their works, RADICAL HOPE (2018) is the title of a video piece in which each performer embodies a different gender. Also, the film portrays stages of life, stages in society, and stages of emotion and feelings. Stef explains their video piece in the same interview with Metal Magazine: ‘It is about mimicking our social conduct along with visual culture, reliving and recreating aspects of life in a surreal gesture. A radical hope for the future.’
information that our “sex” represents our “gender” while defending “heterosexuality” as the norm.’ Their aim in doing all this is to be as inclusive as possible and celebrate individuality through diversity. ‘They show a world where bodies are no longer reduced to gender, but are free to choose their own identities’, says the festival jury in the report.
After all this, one can ask how all this takes place on stage. The jury explains: ‘There are the scenes in which the artist couple Van Looveren and Mustaf Ahmeti make love, masturbate and embrace each other sometimes violently, sometimes tenderly but in any case, break all taboos.’ Mustaf Ahmeti states that ‘Radical hope – eye to eye shows a landscape of opportunities in a very intimate way’ in an interview with Subbacultcha. Although it is not possible to see this intimate performance live, festi val-goers can find Stef Van Looveren’s sculptural work EAT ME OUT (2020) in the entrance hall of Kunstcentrum
One can imagine that this news disappoin ted many audience members who were eagerly awaiting this performance. I too would have liked to see this apparently breathtaking performance as part of the editorial team. That is why I read the jury report, as many festival followers probably do. The jury’s opening question on the report ‘can love be political?’ made me curious. ‘This question haunts the audience after seeing the performance’, according to the jury. This statement led me to think more about it. I tried then to visualize what kind of performance it was by reading the jury report and interviews with Stef. For this, I watched the video on the festival page and looked at Stef’s works mentioned in the jury report.
The jury mentions their other works, Between the devil and the deep blue sea (2020) and DPA (dick, intersex, pussy, ass), through which a world is shown wherein bodies are no longer reduced to gender but are free to choose their own fluid identities. For instance, Stef explains their DPA bags: ‘My inspiration for the work comes out of a direct reaction to heteronormativity, the gender binary, and its ongoing refusal to see a spectrum of “sex” and “gender”, in the exact same way as it refuses to see a spectrum of “sexuality” and “race”, by continuing to uphold the false
VIERNULVIER.
6 14 sep 2022 Radical hope – eye to eye Stef Van Looveren
SchoetersAnna-Carina©
Art: A radical act in itself
Generation XIII wordt door Steven De Belder omschreven als de ‘Murphy’s law -generatie’, of als de generatie van de zwarte kat die onder een ladder wandelt, refererend aan de helse periode onder corona. Anne Teresa De Keersmaeker houdt het uiteindelijk bij ‘the resilient generation’. Dertien is voor haar geen ongeluksgetal, maar gewoon één – een mooi getal – en drie – alle mooie zaken komen per drie.
‘Het is ook makkelijker om de studenten in het begin nog te vragen wat ballet voor hen betekent dan op het einde van hun traject te polsen naar hoe hun persoonlijk werk loopt. Dat is heel moeilijk om voor luisteraars interessant te houden. Als mijn publiek alleen uit dansstudenten zou bestaan, was het een pak makkelijker geweest om ook deze zaken uit te lichten’, zegt Delphine.
De hele podcast hing natuurlijk af van het initiatief van de dansers. Delphine herinnerde hen er geregeld aan om bij belangrijke evenementen ook audio op te nemen. Zo hoor je in een berichtje de spanning vlak voor de koningin langskwam om de studenten een hart onder de riem te steken, inclusief een – heel aandoenlijk – snel afratelen van de protocollen door een van de studenten. De podcastreeks eindigt met een opname van de afsluitrede van Steven De Belder, danswetenschapper, en vijf gouden tips voor een goed leven van Anna Teresa De Keersmaeker.
Wat de dansers dreef om drie jaar lang te blijven opnemen? ‘In het begin moest ik hen er nog veel aan herinneren, volgde ik de activiteiten mee op van de school of dacht mee na over insteken. Het is een gigantisch cadeau dat ze drie jaar lang zijn blijven gaan. In de epiloog beweren ze dat ze het deels voor mij doen, maar een half jaar geleden beweerden ze nog dat ze het vooral deden voor hun medestudenten en alle studenten die na hen zullen komen. Had ik dat toen maar opgenomen…’
Het narratief in de twee laatste afleveringen verwijdert zich nog wat meer van het Hetinstituut.laatste jaar van de studenten zet in, de dagboekfragmenten en interviews gaan steeds minder over de lessen. De dansers vertellen enkel – bevreemdend enthousiast – over hun managementlessen en de praktische kanten van het dansfestival dat ze op poten zetten.
Maar het valt toch op dat er erg veel persoonlijke problemen, angsten voor een onzekere toekomst en financiële twijfels openlijk worden gedeeld. ‘Ze kregen de podcast altijd als eerste te horen en moch ten altijd delen laten wegknippen, dat was de afspraak. Ik maakte de opnames ook pas aan het einde van het semester, waardoor zij een jaar later nogmaals de tijd kregen om na te denken over wat ze al dan niet wilden delen met een grotere groep.’
Drie jaar lang even samenzitten met Delphine Hester aan het begin en aan het einde van elk semester én doorheen het jaar een audio dagboek bijhouden: dat was het opzet van de documentairepodcast Generation XIII. Gingen de uitdaging aan: Kia uit NieuwZeeland, Zoé uit Frankrijk, Marlla uit Brazilië,
Generation XIII van Delphine Hesters steevast aangekondigd. Sinds september 2019 volgde ze vijf studenten doorheen hun driejarig traject op P.A.R.T.S., de dansschool onder leiding van Anne Teresa De Keersmaeker. Naar aanleiding van Het TheaterFestival brengt Delphine niet alleen de laatste twee afleveringen van een zesdelige reeks uit, maar ook een epiloog.
Generation XIII Delphine Hesters
14 sep 2022 7 castschool’,‘5GenerationResilient‘The’dansers,3jaar,1zowordtdepod-
Alle afleveringen van Generation XIII zijn vanaf nu te beluisteren bij je lokale podcast boer.
De trage verlossing van de coronamaatre gelen en de heropstart van het studentenle ven passeren ook de revue. Het hot topic van de lockdown wordt langzaamaan ingeruild voor dat van de Black Lives Matterbeweging. De studenten dienen hun eigen manifest in en gaan de strijd aan voor meer inclusiviteit en diversiteit in de school.
Renátó uit Hongarije en Eleni uit Griekenland. De verscheidenheid aan profielen en achtergronden toont niet alleen het internationale karakter van de dansschool, maar het verraadt evengoed de insteek van Delphine. Door heel menselijke en herken bare verhalen te vertellen probeert ze de hermetische wereld van de dans toeganke lijk te maken voor een publiek dat weinig affiniteit heeft met de wereld van de dans, of met de dansschool P.A.R.T.S.
In de eerste aflevering ontdek je samen met de jonge studenten het reilen en zeilen van P.A.R.T.S. Zenuwachtig gniffelen op weg naar de lessen, hiphoppers die voor het eerst ballet dansen. De ene heeft heimwee, de andere geniet net van ‘het beste bier en de beste frieten van de wereld’. Maar wanneer corona uitbreekt in het voorjaar van 2020 verandert de toon van de documentairereeks plots. De studenten leren te overleven, de opnames gaan vanaf dan over hun zoektocht naar hoe ze kunnen blijven dansen en bij elkaar blijven. De chaos van een plotse overschakeling naar afstandsonderwijs is des te duidelijker als ook danslessen via Zoom moeten worden gegeven.
En dat blijkt absoluut geslaagd. Voor elke aflevering bepaalde Delphine een eigen thema, dat telkens herinnert aan de strijd die elke jonge student op de een of andere manier heeft moeten doorstaan. Omgaan met conflicten, met mentale problemen, een eerste studiejaar… ‘Het gaat uiteindelijk vooral over jonge mensen. De grootste uitdaging was de balans zoeken tussen een persoonlijk parcours en het collectieve verhaal van een hele generatie aan P.A.R.T.S.’, aldus Delphine. ‘Door met thema’s te werken bond ik de vrijere stemberichten aan de interviews die ik telkens aan het begin en het einde van een semester met hen aflegde.’
Elie Agniel
Z K N
L
N
ORKESTBAKBELICHTINGLOGEMONOLOOGMATINEEKOSTUUMINTONATIEKOMEDIEBALKONJARDIN
Even overprikkeld door al die voorstellingen, artikels en interviews? Slaat de theaterkater toe? Maak dan even je hoofd leeg met deze twee woordpuzzels. Veel succes!
B
8 14 sep 2022 Puzzelplezier AnagrammenWoordzoeker
I
O N C
O X J A R D I N N B H O K O S T U U M B E M N F C T F F W A S E B O N F M Z V L R E P R C J T W O K E N X K V O O O N I V E R G W N T O S U Q L A A T L E C T M T B T D A K S E L
C M M U V
C W E H
C E H G L L B E L I C H T I N G N Vind deze woorden JARDIN BALKON KOMEDIE INTONATIE KOSTUUM MATINEE MONOLOOG LOGE
Vind jij deze woorden terug in dit rooster? Je mag horizontaal, verticaal en diagonaal zoeken.
Oplossinganagrammen:theatervoorstelling,slampoetry,emotie,theaterfestival,acteeropvatting,dansvoorstelling,decorontwerp,theaterzaal,parterre.
P
Isabeau Desmet en Simon Verlinden
De letters van deze typische theaterwoorden zijn door elkaar gehaald. Vind jij het juiste woord?
O X G G X N U W A O I I G O N O W E
HoewelVIERNULVIER.Danny en Pepijn Ronaldo in Sono io? clowneske figuren spelen, zijn de overdreven rode neuzen en getemde dieren ver te zoeken. Toch kadert hun voorstelling duidelijk in een bredere circusge schiedenis van rondreizende acrobatenfamilies. Die trokken zo’n 250 jaar geleden rond met een grote circustent en bezochten dorpsfees ten en kermissen. De reizende gezelschappen bestonden uit jongleurs, clowns, zangers, goochelaars en dierentemmers. Die laatste groep was niet onbelangrijk: de getemde, vaak exotische dieren vormden de hoofdattractie van de circusshow. Daarnaast waren ook paarden echte publiekstrekkers. Met veel glitter en glamour brachten ze samen met hun ruiters kunstjes en acrobatische nummers.
14 sep 2022 9
WaarCircus zijn de tijgers heen?
Luka De Kinder
De paardenpiste van de circustent is dus vervangen door het podium. Toch blijven klassieke circustechnieken terugkeren in de voorstellingen. Simon en Vincent Bruyninckx baseren zo heel hun voorstelling op hun jaws of steel. Of in minder spectaculaire bewoording: mondhangers. Ook Danny en Pepijn Ronaldo vallen terug op traditionele vaardighe den zoals balanceren op een rola bola of het schaduwspel. Hun beeldrijke verhalen laten er echter geen twijfel over bestaan dat beide voorstellingen thuishoren in de theaterwereld.
Met Sono io? en BITBYBIT haalt Het TheaterFestival twee circusvoorstellingen naar Gent. Artiesten vormen het podium om tot een acrobatenpiste waar gevaarlijke evenwichtsoefeningen iedereen de adem doet inhouden. Maar wacht eens even… Circus, was dat niet met tijgers die door brandende hoepels springen en hoge hoeden? Hoog tijd om een blik te werpen op de kruisbestuiving van theater en circus.
De nomadische circussen breidden zich door de jaren heen uit tot een veelzijdigere kunstdiscipline. Het kermisgehalte werd vervangen door minder kitscherige en clichématige thema’s en platte humor kreeg meer diepgang door beter acteerwerk. Circus evolueerde van volksvermaak naar verhalend spektakel. Dat ging gepaard met een golf van professionalisering: artiesten werden geapprecieerd als en opgeleid tot heuse kunstenaars. Zo draaien ook de twee circusvoor stellingen op Het TheaterFestival niet louter om diabolo’s of trapezes. De voorstellingen van vader en zoon Ronaldo en broers Bruyninckx focussen net op een minimaal glittergehalte en maximale emoties.
Familieband
Het meest opvallende aan de circusvoorstellingen van deze festivale ditie is misschien toch het familiale aspect. Zou de liefde voor circus dan toch met de paplepel worden ingegoten? Zowel de broers Bruyninckx als vader en zoon Ronaldo concentreren zich in hun voorstelling op de onherroepelijke verbondenheid met elkaar. Het wan- of vertrouwen tussen familieleden vormt een rode draad doorheen beide shows. Pepijn Ronaldo gaf in de TheaterFestivalkrant van 12 en 13 september al toe dat er tijdens voorstellingen al wel eens iets misloopt en dat net die moeilijke momenten een enorme band creëren. Ongetwijfeld is die familieband verdraagzamer en onvoor waardelijker dan eender welke andere podiumvriendschap.
Theater of circus?
Hoewel acrobatie niet mijn sterkste kant was, nam ik maar al te graag plaats in het publiek. Artiesten die hoog boven het water over een touw liepen en met salto’s naar beneden sprongen, gaven me keer op keer klamme handen. Veel circusvoorstellingen passeerden de revue, zo ook enkele shows van Circus Ronaldo. Hun tent stond steeds sierlijk opgesteld op het gras en de houten banken binnenin herinneren me nog steeds aan pijnlijke billen. Die nam ik er maar al te graag bij, want meestal werd ik zo in de voorstel lingen opgezogen dat ik de pijn nadien pas voelde op de fiets naar huis. Ik was dan ook dolblij toen ik zag dat Circus Ronaldo geselec teerd was voor Het TheaterFestival, deze keer te bezichtigen vanuit de zachte, rode stoelen van de theaterzaal van Kunstencentrum
Wat maakt circus dan anders dan theater en vice versa? Het zijn waarschijnlijk de basisingrediënten van beide opvoeringsvormen die lichtjes verschillen. Theater is in die zin allesomvattender: zowel een zittende monoloog als een podium vol sprekende attributen kan tot theater worden gerekend. Voor circus zijn er daarentegen enkele ongeschreven wetten die niet doorbroken kunnen worden. De lichamelijkheid vormt daarvan het fundament. Of het nu kronkelende, springende of net heel gespierde lichamen zijn: circusartiesten moeten kunnen impone ren met armen of benen. Daarnaast is circus vaak minder afhankelijk van tekst en laten ze bewegingen voor zich spreken. Ook opvallend: muziek vangt de rol van verhalenverteller in veel circusvoorstellingen op. Zowel in Sono io? als in BITBYBIT weet de muziek het publiek te ontvoeren en te ontroeren.
Ook ik oefende vroeger allerlei trucjes met mijn familie. Vliegertje op de trampoline of eenwieleren op straat bezorgden mij en mijn zussen uren plezier. Zelfs mijn ouders deden tijdens het weekend mee aan de gezamenlijke circusles. Werd onze band versterkt door samen op één been ons evenwicht te oefenen? Waarschijnlijk. Maar trokken we elkaar soms de haren uit omdat de een de ander na een vertrouwen soefening expres liet vallen? Dat zeker. Misschien vraagt een samen werking tussen familieleden toch een zekere maturiteit. Of misschien hielden wij als kinderen gewoon erg van drama, en laat drama net het gouden verband zijn tussen circus en theater.
Met zussen en vrienden die actief waren in de circusschool bracht ik mijn jeugd door tussen jongleerballen en eenwielers.
met de vraag: ‘Gaat hij dat wel snappen?’ Dat lijkt voor heel wat makers helemaal geen obstakel te zijn. Ik spreek Freek De Craecker, die als speler-maker reeds drie voorstellingen voor een jong publiek maakte bij 4Hoog. Hij sluit het hele idee van een toegankelijkere vorm meteen uit: ‘Ik geloof niet dat kinderen alleen behapbare verhaaltjes aankunnen. Volwassen theatermakers gaan abstractere verbeelding vaak uit de weg in hun jeugd voorstellingen, terwijl kinderen dat echt wel aankunnen. Kindse verbeelding is oneindig.’
Een jong publiek voor een open blik
Jonas Baeke en Mats Vandroogenbroeck van Bambiraptor lijken dat te beamen en
De niet-klassieke vorm van denken die in theater voor kinderen kan worden onder zocht is volgens Freek ook interessant voor volwassenen: niet alleen zouden we er versteld van staan hoe we iedereen onder een bepaald aantal centimeters onder schatten, openheid voor kinderlijke abstrac tie verruimt ook onze eigen mogelijkheid om te denken en te verbeelden.
10 14 sep 2022 Jeugdtheater
Met Bambiraptor staat ook dit jaar weer een sterke voorstelling voor jong publiek in de juryselectie. Het lijkt een van de zekerheden van het steeds TheaterFestival:evoluerendeook kinderen en jongeren (en volwassenen die er geen graten in zien om die bril even op te zetten) komen aan hun Jeugdtheatertrekken.als vorm op zich, een nieuwe adem.
Het TheaterFestival in Gent, drie jaar gele den. (De aandachtige lezer mag meteen concluderen dat de organisatie van Het TheaterFestival deze schrijver inmiddels wel wat is beu gezien.) Redacteur Liam Rees – intussen regieassistent bij het Schotse National Theatre – stond met een glas wijn zijn liefde voor Belgisch jeugdtheater aan me te bezingen. Met een zwierige polsslag en wat uitdijende wijn sprak hij de wijze woor den: ‘Belgisch jeugdtheater is zo goed omdat het gedwongen wordt toegankelijk te zijn maar ook aardt in de praktijk van makers die extreem open staan voor experiment.’ Bekeken vanuit de Angelsaksische traditie is zelfs het meest toegankelijke Vlaamse theater immers vaak hyperexperimenteel.
Sindsdien zindert die zin vaak na in mijn hoofd. Ik struin, bijgestaan door een vijfjarige vriend alias petekind, de Vlaamse theaters af op zoek naar de beste jeugdvoorstellingen. En meer dan eens zijn dat degene waarbij petekinds moeder met gefronste wenkbrau wen naar de korte inhoud staart, gewapend
Hoe jeugdtheater makers ademruimte geeft
DeprezPhile©
Ans Van Gasse
‘Clichés zijn cliché om een reden. Soms werkt je verhaal gewoon zo.’
Een paar jaar geleden raakte het kind van mijn zus verslaafd aan een YouTubevideo waarin slecht geanimeerde honden in een bad roze verf werden ondergedompeld. Het had iets vreselijk unheimlichs en het ging nergens naartoe. Een knappe film of een theaterstuk zien, daar werd het kind te klein voor geacht. Ik wond me er (misschien iets te veel) in op, maar blijf bij wat ik toen in een onnozele driftbui tegen mijn lief verkondigde: kindercultuur is ook cultuur. En het is belang rijk dat we daar de tijd voor nemen. We kunnen er zelfs heel wat van leren.
‘OmdatFreek.jepubliek
verwijzen me door naar Susan Sontag. In Against Interpretation hekelt ze de decode rende blik: een publiek is zo aangeleerd om kunst te bekijken in functie van een interpre tatie, dat het kijken naar voorstellingen wel erg analytisch wordt. De inhoud van een voorstelling komt zo boven de vorm te staan. Nochtans is de vorm je enige anker in het kijken, het enige wat zeker op de scène aanwezig is. Kinderen kunnen ons misschien opnieuw leren kijken naar wat recht voor ons ligt. Jonas legt uit: ‘Wanneer we voor kinderen spelen, merken we dat die toch op een meer intuïtieve manier kijken. Ze zijn erg associatief en kunnen die blik ook behouden omdat ze nog niet belast zijn met de verwachtingen van wat kunst wel of niet mag en kan zijn.’ Ze zijn nog niet opgeleid in het interpreteren, en net daarin ligt hun kracht.
volgens hem enorm belangrijk om theater voor een jong publiek voldoende uit te proberen in try-outs. Hoe nauwgezet je ook wil anticiperen, geen enkele volwassene of leerkracht kan voorspellen hoe een kind zal reageren. ‘Je publiek is gewoon super eerlijk. Je weet echt waar je staat. Een volwassen publiek dat stil is, is een mysterie: ze kunnen betoverd zijn, maar ze kunnen het ook allemaal pure kak vinden. Een stilte bij een jong publiek is daarentegen altijd magisch. Als ze afhaken, zou je het heus wel horen’, lacht
Toen ik klein was, was ik verliefd op het cliché. Wanneer iets in mijn leven precies liep zoals ik het ooit in een film had gezien, was ik ervan overtuigd dat één of andere goddelijke macht hun goedkeuring over mijn leven liet schijnen. In een daad van allesomvattende liefde goot die mijn leven in een efficiënte vertelling. Het was één van de vele manieren waarop ondergetekende zich voortdurend inbeeldde het hoofdpersonage in een televisieprogramma te zijn – al vond ik dat helemaal niet zo eng als in The Truman Show
‘Het is een beetje cliché,’ verontschuldigt ze zich, ‘maar om een antwoord op je vraag te Aangeven…’delijn is Nastaran Razawi Khorasani, die ik interview voor haar fantastisch mooie en allebehalve clichématige voorstelling Songs for no one. Ze antwoordt op mijn laatste vraag van het interview, en die is misschien zelf ook maar cliché en nietszeggend.
Een volwassen publiek is daarentegen onverbiddelijk in de houvast die ze vinden in hun interpretatie. Volgens Mats gaat een volwassene bij iets abstracts als een wande lende vuilnisbak aan bepaalde betekenissen denken, en beoordeelt die het stuk dan op die interpretatie – en niet op wat er op het podium te zien is. De relatie tussen voorstel ling en publiek wordt zo meerlagig en soms ook best log. De directe, eerlijke blik van een kind biedt de theatermaker vrijheid.
And that truth set me free. Een oudermoor denaar hoef ik zeker niet meer opnieuw te worden, maar misschien schuilt er schoon heid in blij zijn wanneer de zon net achter de heuvel daalt, roodgloeiend, wanneer de arm van je geliefde net op je schouder ligt. Of kan ik net sneller zeggen wat ik te zeggen heb als alles precies loopt zoals het lijkt te horen. Op de koop toe ben ik in mijn beste teksten vaak een cliché van mezelf: ik poneer altijd dat alle grote kunst gewoon over mensen gaat. Wie me vaak leest, rolt daardoor vast eens met de ogen. Misschien is het cliché soms ook een kindse blik op de wereld en mag ik die af en toe wél op mijn neusje zetten. Misschien is dat een beetje cliché van mij.
Jeugdtheater / Column 14 sep 2022 11
Mijn liefde was nochtans niet zonder gevaar. Door een korte obsessieperiode met verhalen over weeskinderen begon ik mijn goddelijke macht kwalijk te nemen dat mijn ouders nog niet uit de show geschreven waren. Ik zag Annie, toverde mee met Harry Potter en las Oliver Twist. De mogelijkheden van een narratief interessanter leven zonder liefhebbende ouders leken plots zonneklaar. Gelukkig groeide ik uit mijn obsessie. Ik leerde zoals alle grote mensen het cliché te zien als een te mijden obstakel en ik loop er in soepele bogen omheen wanneer het kan. Maar o wee wanneer het om de hoek komt loeren – dan ren ik er in dikke, hoekige en oninteressante stappen omheen totdat ik in een doodlopend straatje sta zonder enig overblijvend idee.
Tijdens mijn opleiding aan het RITCS sprak een docent me aan terwijl ik zo’n nutteloze omweg aan het uitdokteren was. Hij keek diep in mijn ogen en sprak met zachte stem:
AnsvanbeetjeHColumnetiseenclichémijVanGasse
Een redacteur van deze waanzinnige TheaterFestivalkrant sabbelt enkele nagels af in een verwoede zoektocht naar een onderwerp voor een column. ‘Ja, maar alles wat ik kan bedenken is zo cliché!’ We halen begripvol onze schouders op en brainstor men verder. Het cliché is een hobbel in de weg waar we met grote bogen omheen lopen.
Diezelfde vrijheid maakt een jong publiek echter ook meedogenloos. ‘Als het hen niet interesseert, weet je dat als speler meteen’, stelt Jonas. Kinderen steken hun mening immers niet onder stoelen of banken. Diezelfde open blik zorgt ervoor dat ze erg fysiek en vocaal kunnen reageren. Ook Freek geeft toe dat het een interessante, maar confronterende realiteit is. Je moet erg scherp zijn voor je publiek. Daarom is het
zo eerlijk is, daagt een jeugdvoorstelling je echt uit om fundamen teel prikkelend te zijn’, zegt Mats. Hij heeft het over de wolligheid die al snel met jongeren theater wordt geassocieerd. ‘Het lichte en speelse dat in een jeugdvoorstelling sluipt wordt soms misschien gezien als erg cliché matig, maar het is verfrissend. Ook voor volwassenen trouwens.’
Waar het in de theaterwereld soms een boutade is dat voorstellingen niet te duidelijk over iets mogen gaan, biedt jeugdtheater een openheid. Angstig om te duidelijk positie in te nemen vervallen makers soms in nodeloze ambiguïteit. Wie voor kinderen speelt, lijkt zich volgens Jonas anders te voelen: ‘Je bent niet bang van het pedago gische, want je wéét dat je die groep wel iets aan te reiken hebt. Dat maakt het soms makkelijker om een positie in te nemen, terwijl je bij theater voor volwassenen soms vis noch vlees vertelt uit angst om een te monolithische wereldvisie op te leggen.’ Het verfrissende van spelen voor kinderen en hun kijk – die nood om ‘fundamenteel te prikkelen’ en terug te gaan naar de basis van theatrale communicatie – lijkt
‘Maar eigenlijk is er geen fundamenteel verschil. Je publiek is anders, maar je maakproces hoeft dat niet te zijn’, geeft Freek ook eerlijk toe. ‘Ik schuw het abstracte niet en durf uit te dagen, en vooral gebruik te maken van het ongebreidelde associatie vermogen en de fantasie die ze bezitten.’ Kinderen – we lijken het soms te vergeten – zijn gewoon kleine mensjes. Hoe meer we hen durven aanreiken, hoe meer zij ons terug kunnen geven.
theatermakers (en -bezoekers) een nieuwe adem te bieden. Het is een manier om opnieuw verhalen te kunnen vertellen.
wo 14
redactie Elie Agniel, Charlotte Durnajkin, Maria Magdalena de Cort, Hazel Lam, Luka De Kinder, Kenza Lansari, Isabeau Desmet, Simon Verlinden, Eva Vanderstricht, Rojda Gülüzar Karakus, Ans Van Gasse hoofdredactie Jens Dewulf grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk coördinatie radio Lieve De Maeyer, Jeroen Vandesande, Timon Van De Voorde V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Nora Mahammed, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen september
20u30 KillJoy Quiz Luanda Casella / NTGent NTGent
do 15 september
20u00 Sartre & de Beauvoir Stefaan van Brabandt, Sien Eggers & Frank Focketyn Kunstencentrum VIERNULVIER theaterfestival.be/blogticketseninfo:theaterfestival.beScandezeQR-codeenluisteropzondag18/09naarStudioSpeelhuis,deradioshowoverHetTheaterFestivalvanUrgent.fmenXLAIR.Maakkennismetderedactieledenvanweek2!DeredactieledenvandeeersteweekvanditTheaterFestivalhebbennethunlaatsteteksteningeleverd,maargeennood:indezetweedeweekstaateralweereenfris,uitgeslapenengepassioneerdteamklaaromdetrouwelezersvandezedagkrantspraakmakendeinterviewsenboeiendearti-kelsvoorteschotelen.Zezijnintussenvriendengewordenenmaaktenhuneigenvrien-denboekje,datzegraagmethunlezersdelen.
