8 SEP www.theaterfestival.beDAGKRANT2022#HTF22 ©TinaHerbots NarkiStudio© Kim overMiranarcistzelfverklaardeNoble:BryssinckhaarState of the Youth Vijf uitmakendespraak-stateshetverleden pitchenOnbeschaamdgerecenseerdHetMahammedtroefMeerstemmigheidbijNorajuryrapport
DebrockFred©
‘Ik stink en twijfelof ik kunstenaareen ben’
Kim Noble is niet gemakkelijk te definiëren. De stand-upcomedian in hem vliegt van grap naar grap, maar onder de oppervlakte schuilt een maker die niet bang is om zichzelf op de pijnbank te leggen. ‘Ik denk dat ik empathisch ben, al geven mijn voorstellingen soms de indruk van niet.’ Gijs Suy
8 sep 2022 1
Lullaby for Scavengers Kim Noble/Campo
Rukker Aangezien hij in zijn voorstellingen vaak ongevraagd mensen filmt, vraag ik mij af of hij dat tijdens ons interview ook aan het doen is. Hij schudt lachend het hoofd: ‘Ik dacht al dat je dat zou denken, maar dit gesprek is daar eigenlijk niet interessant genoeg voor.’ De grap slaat snel om in een serieuzere anekdote. ‘Mijn beste vriend dacht dat ook ooit, terwijl ik getuige was op zijn huwelijk. We deelden samen een hotelkamer en hij hield een serieus verhaal over de ingrijpende gebeurtenis die hem aanstaande was. Opeens verstilde hij en vroeg hij of ik hem op dat moment aan het filmen was. Dat hij zoiets over mij dacht, op zo’n kwetsbaar moment, deed me wel echt pijn.’ Zelfkritiek is Kim niet vreemd. In de voorstelling typeert zijn sprekende eekhoorn hem als oppervlak kig, egoïstisch, narcistisch en als een ‘rukker’ ‘Daar ben ik het jammer genoeg wel mee eens’, zegt Kim. ‘Misschien ben ik geen rukker, maar de rest klopt wel.’
zichzelf geen rust tijdens de show. ‘Ik ben continu in beweging en schiet van hier naar daar. Misschien ondermijnt dat ook mijn kwetsbaarheid.’ Alles wat hij op het podium doet, is op die manier een vermomming, een vorm van zelfcamouflage. ‘Dat doe ik omdat ik vrij oppervlakkig ben en er weinig dingen zijn waar ik goed in ben, dus ik probeer het publiek daar dan van af te leiden. Sommige mensen stellen de authenticiteit van mijn werk ook wel in vraag. Dat snap ik: sommige dingen die ik doe zijn best wel vreemd.’
Het idee om een voorstelling te maken is ooit ontstaan bij een stukje van tien minuten met de eekhoorn. ‘Ook al waren sommige grote theaterproducenten daar absoluut op tegen.’ Om te zien of het materiaal voor de show levensvatbaar is, is het voor Kim nodig om voor publiek te oefenen. ‘Voor mij is het vooral belangrijk dat mensen lachen. Mijn werk kan soms verdrietig zijn en het is vaak ook vrij smerig. Als het publiek lacht, hebben ze meer vrede met het shockerende. Bang om mensen te shockeren ben ik niet, maar ik zorg er wel voor dat ik altijd genoeg geld op zak heb om een aantal tickets terug te betalen.’ Het moet gezegd: zijn vorige voorstellingen lokten soms heftige reacties uit. Zo was er tijdens Kim Noble Will Die iemand in het publiek die zichzelf in de arm sneed en daar een portret van de artiest in tekende. Later kwam hij Kim op straat tegen en probeerde hij hem met bloed te bekogelen. ‘Mijn nieuwe show is vrij tam, dus dat gebeurt jammer genoeg niet meer. Ik ben eigenlijk vooral bang dat het publiek de voorstelling snel saai zal vinden.’
De jury van het TheaterFestival typeerde zijn Lullaby for Scavengers als ‘een semi-autobio grafische voorstelling op het snijpunt van stand-up, performance en videokunst.’ In de voorstelling voert Kim zichzelf samen met een aantal dieren op: een made, een dode eekhoorn en een al even dode vos. Op een scherm achter hem toont hij de meest uiteenlopende beelden uit zijn persoonlijke leven, vaak collages, aangevuld met getekende animaties. ‘Het was eigenlijk niet mijn bedoeling om een theatervoorstelling te maken’, vertelt Kim. ‘De drie tot vier jaar durende periode in mijn leven die in de show aan bod komt, was voor mij een tijd waarin ik veel filmde en informatie verzamelde. Terwijl ik daarmee bezig was, wist ik eigenlijk niet welk materiaal ik voor mezelf wilde houden en wat ik precies met de rest wou doen.’ Zo heeft hij een maand in een vossenhol gewoond, wat uiteindelijk ook in de voorstelling terechtgekomen is. ‘Dat was iets wat ik zomaar kon doen, niemand stelde het in vraag, maar eigenlijk heb ik geen idee waarom ik er in eerste instantie aan begon.’
Authentiek of niet? Realiteit of fictie? Het is een wankel evenwicht. ‘Wat ik van mezelf laat zien, blijft theater.’
‘Als het publiek lacht, hebben ze meer vrede met het shockerende van mijn werk.’ ‘Ik ben vrij oppervlakkig en er is weinig waar ik goed in ben.’ (Nep)artiest Op de vraag wie Kim Noble nu werkelijk is, is zijn eerste antwoord: ‘Fucking hell man.’ Stapsgewijs probeert hij tot een antwoord te komen: ‘Het is voor mij moeilijk om daar antwoord op te geven. Een beetje alsof ik de persoon achter de vermomming moet proberen te vinden. Voor mij valt mijn identiteit ook heel erg samen met het werk dat ik maak.’ Vorige week vroeg Kims technicus bijvoorbeeld naar zijn weekend, terwijl hij zelf was gaan wielrennen. ‘Ik zei dat Studio Narki
Lullaby for Scavengers Kim Noble/Campo ©
2 8 sep 2022
Camoufleur ‘Saai’ is waarschijnlijk één van de laatste adjectieven die op Lullaby for Scavengers toepasbaar is. De voorstelling is door Kim van begin tot einde volgepropt met onder andere geluiden, muziek en animaties. ‘Eigenlijk is alle ademruimte daardoor verdwenen’, licht hij toe. ‘Ik zou er ook voor kunnen kiezen om in mijn eentje achter een microfoon te staan. Zo’n simpele opzet zou misschien juist gewaagder zijn, maar mijn
talenten liggen daar niet.’ Ook blijft hij het liefst voor eeuwig sleutelen aan zijn voorstel lingen. ‘Eigenlijk zou ik elke voorstelling van mij Work in Progress willen noemen, maar vanwege commerciële redenen kan dat Kimniet.’gunt
Bang om mensen te shockeren ben ik niet, maar ik zorg er wel voor dat ik altijd genoeg geld op zak heb om een aantal tickets terug te betalen.’
8 sep 2022 3Lullaby for Scavengers Kim Noble/Campo ik aan de show had gewerkt. Ik had een paar tekeningen gemaakt en even gedaan alsof ik een eekhoorn was. Hij vroeg vervol gens of ik mezelf ooit een pauze gun, maar eerlijk gezegd weet ik niet wat dat is. Als ik vijf minuten niks te doen heb, schiet ik al in de stress. De afgelopen zes maanden ben ik bijvoorbeeld niet zo creatief geweest, dus ben ik mijn grip op wie ik ben wat verloren.’ Kim vindt het ook moeilijk om zijn werk als geheel te beschouwen. ‘Je bent zo goed als je laatste performance. Als mijn voorstelling morgen slecht gaat, is mijn werk dat ook.
‘Momenteel is mijn voorstelling een beetje mijn familie.’ Uiteindelijk komt Kim toch tot een gedeeltelijk antwoord op de vraag wie hij nu eigenlijk is. ‘Ik ben een maker. En ik denk dat ik empa thisch ben tegenover mensen, al geven mijn voorstellingen soms de indruk van niet. Ik twijfel of ik een kunstenaar ben. Ik beweer het omdat het cool klinkt, maar eigenlijk denk ik van niet. En ik stink, al is dat misschien geen persoonlijkheidskenmerk.’
Momenteel fungeert de show een beetje als mijn familie.’ De dieren die hij gebruikt en het spelen zelf zijn op dit moment alles wat hij heeft. ‘Ik ben ook wel bang voor het moment dat de tournee stopt. Ik denk dat ik aan het einde van mijn creatieve periode ben gekomen en misschien wat anders moet gaan doen. Dat geeft me het gevoel dat ik ongelofelijk gefaald heb. Het feit dat ik zo verbonden ben met mijn werk, maakt het extra moeilijk om zo’n verandering te maken, omdat ik geen idee heb wie de persoon is die iets anders zou doen.’ ‘Ik denk dat ik aan het einde van mijn creatieve periode ben gekomen en misschien wat anders moet gaan doen.’
‘Er is een leven na de dood omdat de show verder gaat.’ Lullaby for Scavengers speelt op 8 september in CAMPO.
Na het einde Critici die vinden dat Kim met zijn werk niets te zeggen heeft, moeten zijn voorstellingen wellicht nog eens goed bekijken. Een belangrijk thema in Lullaby for Scavengers is familie. Beelden van Kims ouders keren meermaals terug en zelf probeert hij ook op een onconventionele manier een gezin op te bouwen. Hij heeft een made uit zijn vuilnisbak gehaald die hij als zijn dochter beschouwt. Kim laat haar op zijn eigen manier de wereld zien, door haar bijvoor beeld aan de voorruit van zijn auto vast te plakken. ‘Zelf heb ik een vrij kleine familie en ik ben ook een behoorlijke kluizenaar.
In Lullaby for Scavengers roept Kim ook ideeën op over wat er na het einde kan gebeuren. Zo toont hij wat er met lichamen gebeurt wanneer ze door maden worden opgegeten. En de eekhoorn en de vos? Die krijgen een nieuw leven in de show. ‘Ik geloof niet in leven na de dood. Althans niet in het klassieke idee van een hiernamaals, omdat de dood ons doemt om te falen. Alles wat we proberen te maken en al onze relaties met familie of vrienden mislukken doordat het leven eindig is.’ Eigenlijk gaat de voorstelling ook wel over het leven na de dood. Zo komen er mensen uit Kims leven voorbij die er nu niet meer zijn. Door hen op te voeren in zijn show viert hij hun herinnering. En zo sluiten we ons gesprek toch enigszins hoopvol af.
© Studio Narki
Vorig jaar sprak je datzelfde werkveld al aan in een open brief in rekto:verso waarin je opriep om ‘eens te praten’. ‘Dezelfde elementen zitten er zeker in, omdat ik merk dat we op diezelfde nagel moeten blijven kloppen en omdat het nog te vaak fout gaat. Ik verwacht ook niet dat die dingen opgelost geraken binnen het jaar, wel dat er iets mee gebeurt. Vanavond wil ik een ander segment van het probleem bespreken: productielogica, die voor een onvolledige representatie zorgt.’
‘We merken dat je met een juiste communi catie en een didactische methodiek het gesprek met het publiek heel makkelijk en in alle veiligheid kan laten verlopen. We willen vermijden dat kunstenaars nog meer in hun schulp kruipen terwijl ze iets proberen, we willen ze net in contact brengen met dat wat het publiek hun aanreikt: waar ontstaat er fantasie, wat triggert mij en blijft mij bij? Maar ook als vraag naar de kunstenaar op dat moment: wat wil ik loslaten en wat wil ik meenemen in mijn werk? We organiseren die toonmomenten bij Par Hasard ook zo dat je als publiek een parcours van verschillende dingen aangereikt krijgt, een afwisseling van teksttheater, performance en muziek.’
Na jou spreekt Moya Michael de State of the Union uit. Wat vind je ervan om het podium met haar te delen?
Een landschapstekening over productielogica, dat klinkt ambitieus. Had je liever de State of the Union uitgesproken?
Voor iemand die het schrijven slechts als een zijspoor omschrijft, heb je toch maar een knappe State uitgeschreven. Hoe begin je daaraan ? ‘Ik heb veel gehad aan de State of the Youth van Martha Balthazar en Khalid Koujili El Yakoubi van 2020. Die speech had het op een zeer juiste manier over hoe verantwoor delijkheden en groepsdynamieken niet organisch groeien. Het organische, dat bestaat niet. Er zijn allerlei mechanismen die verklaren waarom iemand wel of niet in een groep belandt. De State van Jan Martens in 2021 was zeker ook een inspiratie. Ik las al die teksten en zocht naar een juiste landschaps tekening. Wat zeg je als je dat forum krijgt om erover te spreken? Is dit de juiste manier? En wat is de toon waarmee je met een land schap wil spreken?’
Om ons te leren de blinde vlekken in het systeem te zien? ‘In mijn eigen leerproces heb ik geleerd dat ik die term liever niet meer gebruik. Het verwijst naar een beperking, naar iets onvolledigs, onmacht, leegte. Mijn aandacht gaat niet naar het systeem, wel naar de zorg voor de mensen in dat systeem. Het gaat over de druk, maar ook over wat die druk doet met mensen die wegvallen. Al heb ik daar zelf ook nog veel in te leren.’
Je spreekt in je State over een theaterland schap dat falen waardeert. Is die waarde ring aanwezig op elk niveau?
Schiet er na al dat werk nog tijd over voor eigen solo-voorstellingen? Een vervolg op Glory Box bijvoorbeeld? (lacht) ‘Daarover kan ik voorlopig niet veel uitwijden. Ik ben vooral bezig met het ontwikkelen van een thematiek. Hoe zich dat precies vertaalt naar een voorstelling, dat moet je dus even afwachten. Dit komende jaar ga ik me ook meer bezighouden met onderzoek, onder andere naar meerstem migheid in het theater. Daarnaast maak ik onderdeel uit van een beweging rondom crip in de podiumkunsten die mee op gang getrokken wordt door Marijn Prakke (die vrijdag 9 september het gesprek opent op Landschap in zicht! van het TheaterFestival, n.v.d.r.) en Josefien Cornette. Ik ben enorm blij dat ik daar deel van mag uitmaken, beweging gaat het sowieso teweegbrengen.’
‘Mijn aandacht gaat niet naar het systeem, wel naar de zorg voor de mensen in dat systeem.’
‘Ik ken Moya niet persoonlijk, maar ben benieuwd naar haar speech. Ze heeft een interessant bewustzijn en ik denk dat ik veel kan leren van haar, net als de gesprekken die zullen volgen na de States. Ik hoop vooral dat het een gezamenlijk leerproces wordt.’
Hoe probeer je als maker een deel van die paradox op te vangen?
‘Nee, zeker niet! Dat zou niet kloppen. En ik ben ook maar onder de dertig, hé! (lacht) Ik had de vraag voor de Youth ook niet per se verwacht. Toch zat mijn ‘ja’ meteen klaar. Achteraf kwam de twijfel natuurlijk, dan is het moeilijk om bij de zuivere, eerste ‘ja’ te blijven.’
‘Het is markant dat falen op inhoudelijk niveau vaak gethematiseerd en geromanti seerd wordt. Maar als het falen op productio neel of eender welk ander niveau dan écht gebeurt, wordt dat nog steeds ervaren als moeilijkheid of blaam. Artiesten die zelf een slechte recensie delen? Ik heb het weinig gezien. Falen lijkt dan niet te gebeuren, er hangt daar een zekere schaamte rond. Het is interessant om te zien hoe een theaterstuk over falende huwelijken bijvoorbeeld troost moet bieden, maar vanuit de productielo gica die stelt dat we het altijd goed willen doen, mag diezelfde voorstelling allesbe halve falen. Een opvallende paradox waarop ik jammer genoeg nog geen antwoord heb.’
Staat er rust op de planning na het uitspreken van de State vanavond? ‘Ik ondervind moeite met een goede balans te vinden tussen werk en rust. Zo nu en dan zegt mijn lichaam wel “stop”, al moet ik bekennen dat ik daar niet altijd goed naar luister. Tegelijkertijd haal ik enorm veel energie uit het werk dat ik maak. Zeker de podcast, die gaat over empathie, geeft in zekere mate ook betekenis aan wat ik doe. Het is altijd een interessante wisselwerking met het publiek. Ik vind een zekere rust in dergelijke ontmoetingen.’
4 8 sep 2022 State of the Union / State of the Youth ‘Falen lijkt niet te gebeuren, er hangt daar een schaamte rond.’
Mira: ‘Ja, en ik schrijf ook. Op een rare manier zeg ik altijd dat ik ook schrijf, terwijl dat een essentieel onderdeel is van mijn praktijk. Ik merk dat schrijven veel zijsporen heeft, zo schrijf ik ook artikels en reflecties. Maar ik ben dus theatermaker, actrice en ik schrijf ook.’
De dag van de States is aangebroken. De State of the Youth wordt dit jaar uitgesproken door Mira Bryssinck. Om haar wat extra stress te bezorgen, dachten we haar vanochtend alvast te wekken met een actricedoorgaans?vakjes.’snijpuntkruispuntInCraeckerLieselorederustigkomtschetelefoonhaverklapOndanksinterview.eenomderinkelendeenenkeletechni-audioproblemenMirabehoorlijkover.Destiltevoortheaterstorm?RemansenFreekDejeStateomschrijfjejezelfals‘eenvanverschillendekoren,eenvanidentiteiten,eensnijpuntvanOpwelksnijpuntplaatsjejezelfDatvantheatermakeren?
‘Vanuit Par Hasard (theatercollectief samen met Fred Libert en Laura Vroom, n.v.d.r.), hebben we al een aantal toonmomenten georganiseerd waar verschillende soorten makers hun work in progress mogen brengen voor publiek. Er leek namelijk geen plek meer te bestaan om te mogen falen als maker. Iets uitproberen, iets aftoetsen met een publiek, dat is een waardevol gegeven. Met Par Hasard willen we iets aan de toegankelijk heid ervan te doen, een platform voor verbinding en een plek voor kunsten in de stad.’ Jullie mission statement luidt: ‘Het is onze missie om experiment te delen, een ode aan het proces, het zoeken en wroeten.’ Hoe reageert het publiek op wroetende kunstenaars?
State of the Union / State of the Youth
‘The Youth is coming. Are we ready for them?’ – Aïcha Cissé en Aminata Demba (2018) ‘Liefst van al hadden we het er niet over gehad’, klonk het openingsstatement van the Youth. Wat Cissé en Demba eerst ervoeren als beginnersgeluk in hun professio nele carrière werd later uitgelegd als het resultaat van een noodzakelijke inhaalbewe ging van Vlaamse makers om meer kleur op het podium te brengen. Maar meer nog dan een relaas van een eigen, individuele situatie was hun State een poging om de gedeelde, universele problematiek aan te kaarten: de herkenbaarheid in het diversiteitsdebat en evenzeer de kloof die er bestond tussen dat debat en de werkelijke acties op het podium. Neen, er is geen gebrek aan nieuwe en kwaliteitsvolle stemmen, luidde hun betoog, wel aan een duurzame manier om die stemmen te integreren in het debat. Afsluiten deden Cissé en Demba met een pleidooi om vooral samen theater te maken, al moest er nog gesleuteld worden aan de invulling van ‘samen’. ‘De kracht van vernieuwing zit in het ontmoeten van elkaar.’
‘All the reasons to make a revolution are there. None is missing’
Luanda Casella is een ijzersterke verhalenvertel ler – dat was ook de troef van haar voorstel ling Short of Lying, die in 2019 werd geselec teerd voor het Theaterfestival. In datzelfde jaar sprak Casella de State of the Youth uit. Haar toespraak was doorspekt met ironische beschouwingen en scherpe sneren, maar het was vooral een uiterst liefdevolle tekst. In het eerste deel van haar toespraak weer klonk een hoopvol geloof in de kracht van verhalen om schadelijke narratieven om te buigen tot iets zachters. ‘Let us believe – as Sara Ahmed says it so beautifully – we’re widening the scripts for what counts as ‘a good life’.’ In haar manifest stonden zorg zaamheid en sisterhood centraal. Zoals ze het zelf titelde: een ode aan de vrouwen die ze liefheeft. Drie jaar na datum blijkt het manifest nog steeds even warm, radi caal-zacht en nodig te zijn. Het zevende punt willen we jou niet onthouden: ‘Be a killjoy feminist. Beware of euphemisms. Be ready to spoil the enjoyment of others every time violence is manifested; in the form of racist jokes, misogynistic or homophobic behaviour or any other form of injustice. Do this in any given circumstance. Be energetic about it.’ Ook buiten de (podium)kunsten zou dit manifest gretig gelezen mogen worden. Zo zou het niet mis hebben gestaan bij de verplichte lectuur van Gert Verhulst ter voorbereiding van zijn talkshow… ‘Kan iedereen die vindt dat Khalid gratis moet werken een hand in de lucht steken?’ – Martha Balthazar en Khalid Koujili El Yakoubi (2020)
In 2012 bracht Louis Janssens als jonge puber de allereerste State of the Youth. Hij noemde het zelf ook passend de ‘Staat van de Puber’. Eerder dat jaar had hij 150 handgeschreven brieven naar kunst- en theatercentra te lande opgestuurd: een uitnodiging voor zijn volledig zelf georgani seerde theaterfestival. De reden? Hij wou gewoon iets maken en hij wou dat het gezien werd. In deze State, veruit de kortste in dit lijstje, vroeg Janssens simpelweg om ook naar jongeren te luisteren. Luidop problema tiseerde hij dat jong werk steeds wordt gecontextualiseerd volgens de leeftijd van de maker, en niet gewoon in het reguliere circuit mag meedraaien. Een straffe stap, die het TheaterFestival zoals het nu is danig heeft gevormd. Wie kan zich een seizoensopener voorstellen zonder die intussen lekker bekkende State of the Youth?
‘De jaren ’80 zijn voorbij, get over it!’ Wouter Hillaert (2016)
Er is een boutade die luidt: ‘Waar theater is, daar is Wouter Hillaert.’ Als zelfverklaard ‘klein pastoorke’ wist deze cultuurjournalist even een bommetje te droppen op de aanwezigen in DE SINGEL. Hillaert pleitte voor een nieuwe Vlaamse Golf, een die inzet op radicalisering en verbinding binnen de kunstensector. Zijn scherpe kritiek op het huidige veld – dat zich te veel zou bezighouden met de intussen ingeburgerde deconstructie en te weinig met de begeleiding van jongere stemmen kreeg veel bijval vanuit de sector, maar schoot in het verkeerde keelgat bij de aangesproken Tachtigers, die de taal van Hillaert ervoeren als sloganesk en hypermo ralistisch. ‘Een kunstenaar is geen straathoek werker’, kopte de repliek van Jan Fabre, dramaturg Erwin Jans vroeg zich af of een verwijt naar een generatie nog verbindend kan werken en Rudi Laermans schreef in een open brief dat er wel meer moet zijn dan ontroering om ecostukken te doen slagen. Een pleidooi dat nazinderde!
– Luanda Casella (2019)
Voor één keer was er voor theaterminnend Vlaanderen geen ontkomen aan: hete hangijzers die menig liefhebber graag opgooit middenin een gesprek werden hier ook werkelijk aan de realiteit getoetst. Ongemakkelijke vraagstukken waren het, die veelal grinnikend en stoelschuifelend beantwoord werden. Balthazar en Yakoubi kozen bewust voor de discussiepunten waar in de regel lekker verontwaardigd over wordt gedaan, maar die toch zelden leiden tot echte discussies. Yakoubi had het over een artistieke kans die inhield om drie weken zonder vergoeding te werken, iets wat velen in de sector vaak benoemen als een noodzakelijk kwaad. De handen in de zaal leken, geconfronteerd met deze uitspraak, toch anders te denken. Hun betoog sneed nog andere topics aan, waarbij duidelijk werd dat onze inborst niet altijd strookt met hoe de sector handelt. Zo benoemde het tweetal niet alleen de discrepantie tussen artistieke kansen en betaald werk, maar ook de ecologische last van internationale tours en de lege beloftes van een zogenaamd solidaire kunstensector. Een pijnlijke maar nodige herinnering dat verandering niet bij praatjes kan blijven.
8 sep 2022 5 LieseloreAnsjarenstatesmeestwerp.eendesengescherpt,zee:golvenzorgt‘thebetreftkersenElkStatesmakendeSpraak-jaarstellenjeugdigegevestigdetheaterma-een‘State’op.Eentje‘theUnion’,eentjeYouth’.Dezetraditiejaarlijksvoorwoesteindetheatraleopinieswordenaan-maakproces-invraaggesteldeninfoyerheeftiedereenextragespreksonder-Deredactielijstdespraakmakendevandevoorbijevoorjeop.VanGasse,SixtineBérardenRemans‘Zo’n16-jarigedieonsevendeleskomtspellen’LouisJanssens(2012)
Met die zin begon dit jonge duo, ergens halverwege zijn State of the Youth, aan een reeks interactieve uitspraken. Handen in de lucht of net niet om kleur te bekennen.
Daarop sprongen tal van ‘grote namen’ uit de Nederlandse theater sector in de bres voor het festival in een open brief gericht aan de Vlaamse minister van Cultuur. Eind juni kreeg het festival heuglijk nieuws: het zou alsnog subsidies krijgen. Een luttele twee maanden later staat het festival er. Het TheaterFestival wordt door een compact team gedragen, maar acht maanden per jaar is Nora de enige werknemer. Vanaf mei druppelen er extra collega’s binnen en dan begint het feestje pas echt. ‘Ik ben iemand die heel sociaal is ingesteld’, deelt ze ons mee. ‘Ik ga ook sneller risico’s nemen als ik een extreem idee met iemand kan aftoetsen die dan zegt: “Oké, we doen het!”’ Nora wil experimenteren en dat ook mogelijk maken voor haar team. Voor ze het kantoor verliet, vroeg ze aan haar tokkelende collega’s of iemand een koffie wilde, en zo stond de teller van bestelde havercappuccino’s aan het einde van het gesprek op vier. Zorgzaamheid kun je niet kwantificeren met cappuccino’s, maar de bestelling is wel veelzeggend voor Nora’s onophoudelijke aandacht voor wie haar omringt.
Wanneer we bij Nora polsen naar wat het met haar doet dat de komende editie van Het TheaterFestival in Brussel plaats zal vinden, licht haar reeds lumineuze blik nog meer op. Ze groeide op tussen Hoeilaart en Brussel, liep school in die grootstad, kende een bloeiende carrière
‘We organiseren als sector de hele tijd dingen rond bepaalde thema’s en problematieken, maar die ene stap verder, hoe we die zaken concreet kunnen aanpakken, blijft vaak weg. In de praktijk zitten we nog geregeld vast.’
Een meerstemmig portret van Nora Mahammed
Drie steden en meer stemmen
Maar we zijn op de goede weg, bijvoorbeeld dankzij de samenwer kingsresidentie tussen Het TheaterFestival, Het Nederlands Theaterfestival en Battersea Arts Centre. Daarbij ligt de focus op de artistieke uitwisseling en het proces – er wordt immers geen product verwacht van de artiesten. Ook het idee van de WijkJury, waar Het Nederlands Theaterfestival een van de Amsterdamse partners van is, zou ze graag in België opstarten. ‘Wat me daar zo in aantrekt is dat je eigenlijk publiek dat je voorheen niet bereikte, laat kennismaken met een brede samenstelling van wat het landschap te bieden heeft’, verklaart ze. ‘Op het einde van het seizoen krijgen zij de ruimte om mee te beslissen wat er op het programma van het festival staat. Het is zo absurd dat wij voor andere mensen gaan bepalen waar zij naartoe moeten gaan. Daarmee onderschat je mensen en maak je fouten, want je kunt onmogelijk weten waar ze nood aan hebben, zonder het hen zelf te laten vertellen.’ Nora Mahammed spreekt en denkt meer stemmig, zoveel is duidelijk.
als multi-inzetbare cultuurwerker in de Brusselse (socio)culturele scene en woont nu in Schaarbeek. Kortom, een Brusselse editie is een homerun voor Nora. Maar dat neemt niet weg dat ze met graagte de andere huizen van het festival verkent. In Brussel navigeert ze het vlotst en weet ze waar ze risico’s kan nemen. Maar door nomadisch te moeten werken – tussen Brussel, Gent en Antwerpen – ‘leer ik de steden en hun werking op een andere manier kennen.’ Ze vat het enthousiast samen: ‘Ik kijk keihard uit naar Brussel maar ik ben ook dankbaar dat ik de solidaire Gentse samenwerking heb mogen ervaren, en ik verheug me op een kennismaking met Antwerpen.’ In de theaterkrant van vorig jaar haalde Nora het belang van meer stemmigheid aan. Ze wil daarbij bijvoorbeeld de relatie tussen Het TheaterFestival en Het Nederlands Theaterfestival verder uitdiepen. Een jaar later blijkt dat ze zich aan haar woord houdt: naast uitwisselingen van theaterstukken zitten de twee festivals geregeld samen aan tafel om gemeenschappelijke doelen uit te stippelen of problemen aan te kaarten en aan te pakken. Ook beide jury’s wisselen gulzig uit: ‘We streven ernaar om veel meer voorstellingen uit elkaars land en selectie te tonen.’ De jurywerking ziet Nora als een essentieel bouwblok voor meerstemmigheid: ‘Het is dé basisvoorwaarde om te voldoen aan meerstemmigheid en om macht te herverdelen.’ In de praktijk We hadden op voorhand gevraagd aan Nora of er culturele produc ten – zoals podcasts, boeken en films – haar voorbije jaar mee hadden vormgegeven. Maar nee, haar grote inspiratiebronnen zijn toch vooral mensen en praktijkervaringen. Met de nadruk op praktijk en experiment wil ze een tegenstem bieden aan de ‘hyperintellectuele’ inslag van de sector, waarbij het informele en intuïtieve overrompeld worden door zuivere kennisopbouw. Ze licht haar frustratie als volgt toe: ‘We organi seren als sector de hele tijd dingen rond bepaalde thema’s en problematieken, maar die ene stap verder, hoe we die zaken concreet kunnen aanpakken, ontbreekt vaak. In de praktijk zitten we nog geregeld vast.’
Nora Mahammed: directeur van Het TheaterFestival
Wanneer we halverwege het gesprek met Nora Mahammed, de coördinator van Het TheaterFestival, melden dat ze gerust mag opstaan, iets te drinken halen of weglopen, antwoordt ze knipogend: ‘Ah, dit wordt dus een relaxed interview?’ Kwinkslagen, een verwelkomende en nederige présence, zorgzame attenties en een aanstekelijke levenslust typeren haar. We wilden een portret schetsen van de 28-jarige Nora – maar al snel bleek dat ze niet over zichzelf vertelt zonder het collectieve te eren. Sixtine Bérard en Katrien Debois
Het eerste jaar van Nora Mahammed als coördinator van Het TheaterFestival was woelig. De onzekerheid omtrent het al dan niet verkrijgen van overvanorganismelandschapscommissie,werdoverheidbudget’werkingsmiddelenstructurelewaseenaanzienlijkestressfactor.Beginapril2022kreeghetfestivalhetpreadvies‘positiefbuitenvandeVlaamse–waarnahetdossierdoorgeschovennaardeeentijdelijkdatbijdebeoordelingwerkingssubsidiesmoetwakeneenevenwichtigcultuurlandschap.
6 8 sep 2022
Rune Wittouck en Jeroen Lemmens
het Juryrapport (2022)
Wat opviel tijdens de redactievergadering waren de stevige discussies die we hadden over de aard van DE JURY’s ‘stevige discussies’.
Een vuurdoop was het zeker! Een nieuwbakken directeur, een jury met vakkennis maar grotendeels bestaande uit nieuwe gezichten, die dit jaar de handen in elkaar moesten slaan om het Juryrapport – voordien de Keuze genaamd – voor de 36ste editie van Het TheaterFestival te verzorgen. Het werd een dertien bladzijden tellend spektakel dat we met veel plezier hebben aanschouwd.
Rstrekenpennen-PJuryrapportotenteecensievan
Is het allemaal rozengeur en maneschijn in dit Juryrapport (2022)? Boeiende materie. Het laat nog wat aan de verbeelding over, de waarheid ligt misschien in het midden.
Uitdagende mix van slam en poetry
vormentaalBeckettiaanse
Onze redactie hield aan deze eerste demar che een uiterst positieve ervaring over. Bovenal blinkt deze literaire voorstelling uit in het ontbreken van toverpraat: helderheid en leesbaarheid typeren het Juryrapport dit jaar. De leden sparen hun kruit op om vervolgens op zorgvuldig gekozen momenten des te harder uit de hoek te komen. Eén zin steekt erbovenuit. In het zesde bedrijf, Radical Hope – Eye To Eye, mogen we genieten van deze prikkelende verwoording: ‘In hun modehap pening slash occult ritueel slash filminstallatie versmelten queer erotiek en transhumane mensbeelden op een soundtrack van minimal techno.’ Het verrassend frisse gebruik van Engelse woorden en de opvallende cadans van de zin zorgen voor een welgekomen streep slam poetry, waardoor deze frase een absoluut hoogtepunt vormt in de voorstelling die DE JURY dit jaar verzorgden.
8 sep 2022 7Het
Maandagochtend 5 september. De weeïge geur van anticipatie die theaterliefhebbers maar al te vertrouwd in de neusgaten ligt, vult de Gentse straten. Het TheaterFestival 2022 staat in de stijgers, de laatste voorbereidingen worden getroffen en ook bij de makers stijgt het stressniveau al gestaag. Ook wij van de TheaterFestivalRedactie komen voor het eerst samen. Eerste agendapunt: vechten om wie er hun licht mag laten schijnen op het Juryrapport (2022), meteen het eerste noemenswaardige evenement. Ondergetekenden waren de geluksvogels en doken er met veel branie in. Want geen TheaterFestival zonder DE JURY, geen redactie zonder het Juryrapport.
Vormelijk is het Juryrapport een pareltje. De zeventien bedrijven – telkens bestaande uit drie à vier onderdelen – zijn in een uitgekiende montage gegoten. Hoewel er onderling van samenhang geen sprake lijkt, worden her en der, en van in het begin, toch subtiele intertekstuele verwijzingen doorheen de tekst gestrooid. De drie pagina’s vullende proloog sleept daarbij als eerste het publiek schijnbaar zonder moeite mee tot in het drama. De minimalistisch omkaderde doch rijkelijk gevulde setting doet op de sterkste momen ten zelfs denken aan de absurde en schier eindeloze klassieker Wachten op Godot. De mooie afweging van de stijlkeuzes ‘bold’ en ‘italics’ maakt dat ook de minder erudiete kijker aan zijn trekken komt – in een feilloos Nederlands, zoals we wel verwacht hadden van dit gezelschap. Eén puntje van kritiek: de uitlijning was dit jaar ontgoochelend. Waar de zeskoppige JURY in 2021 nog voor een stijlvol ‘uitvullen’ ging, koos het nu zevenkoppige ensemble voor een mager ‘links uitlijnen’. Gaat het hier om een stevig dramaturgisch statement om zich uit de traditie los te scheuren? Of is het, in de woorden van een redactielid, gewoonweg ‘wansmakelijk en Ergratuit’?zijngrote stappen genomen sinds we hun vorig werk recenseerden. De castwissels hebben een interessante tendens op gang getrokken. We kijken uit naar wat DE JURY in haar volgende productie te bieden heeft.
Christus is weer tot ons gekomen. Gisteren was Hij hier ook al, maar dan op dezelfde terug weg als ik. Met een stoïcijnse blik daalt Hij de trappen af, tot Hij zich onder het wachtende volk bevindt. Hij draagt dezelfde kleren als gisteren: zwarte flared pants en een wit T-shirt dat ik niet goed heb kunnen lezen, maar waar ongetwijfeld iets op stond als ‘HEB UW NAASTEN LIEF’. Het staat Hem wel, die 21steeeuwse look. Vandaag springen we opnieuw de trein op richting Gent-Dampoort, hoewel ik er op dit moment niet zeker van ben of de reis ook voor Hem daar ophoudt. Toch wel, zo blijkt. Op het perron loop ik opnieuw welwil lend in Zijn verlichte zog de trappen af. Onze wegen scheiden zich dit keer aan de verkeers lichten. Ik baan me dezelfde route door de stad, die ik de twee voorgaande dagen ook al aflegde op weg naar Kunstencentrum VIERNULVIER, terwijl de zin ‘Is dat nu raar dat ik na drie dagen al mensen herken op de trein én kan zeggen of ze dezelfde kleren als gisteren dragen?’ door mijn hoofd galmt. Ik kan het eerlijkheidshalve ook niet laten me vragen te stellen bij de persoonlijke hygiëne van de messias. Maar dan besef ik dat ook ik dezelfde outfit draag als gisteren… Ik voel mij plots betrapt. Ter hoogte van het Lippensplein vinden wij elkaar opnieuw. Ik kijk naar Hem, Hij kijkt naar mij. Een blik van herkenning en misschien een beetje ongemak langs mijn zijde, maar ik voel dat dat niet erg is. Hij is vergevingsgezind vandaag. Nog voor deze indringende ervaring bij ochtendgloren goed en wel is kunnen bezinken tot in de diepere regionen van mijn bewustzijn, laat Hij me plots achter aan de ingang van het kunstencentrum en loopt een kant uit die ik tot dusver nog niet heb mogen ontdekken. Stilletjes grien ik. Ik ben ervan overtuigd dat Zijn verschijning aan mij, en mij alleen, een eerste voorbeeld is van ontelbare metafysische mogelijkheden die zich de komende week nog aan mij zullen openbaren, al zal de ene voorstelling dat gevoel al sterker aanwakkeren dan de andere. Dit was alvast een mooie aftrap, maar dan buiten de muren van de schouwburg. Kan de stad mijn theater worden? En komt Hij de volgende dagen weer tot mij? Hopelijk tot vanavond, mijne Lieven Heer.
ABOUT YOUR WORK / Column
LET’S TALK
Jeroen Lemmens
8 8 sep
eerste oefening van de workshop krijgen telkens twee deelnemers dertig seconden de tijd om mondeling aan elkaar hun werk te presenteren. Vervolgens worden de pitches besproken en is het aan de volgende twee. In de workshop worden ook enkele modellen voor feedback voorgesteld, maar ‘Wat je voor jezelf nodig hebt, hou je bij. Wat je niet nodig hebt, laat je los’, zegt Alesandra. Het zou spijtig zijn als er één model was. Je mag zelf uitmaken waar je nood aan hebt.
Er komt ter sprake dat het soms moeilijk is jezelf en/of je werk te verkopen. Je wilt ook niet opschepperig overkomen. Maar ‘zelfzeker’ zijn is nog altijd iets anders dan ‘opscheppen’, klinkt het, en ‘wie kan je werk beter verkopen dan jijzelf?’ Misschien is het iets typisch Belgisch, die angst om een arrogante indruk na te laten. Het ligt in de lijn van het stereotype dat Nederlanders veel directer zijn. Het is een kunst zonder schroom, onbeschaamd te praten over je werk, maar zou het niet mooier zijn als we dit allemaal zouden kunnen? Om deel te kunnen uitmaken van het redactieteam van dit jaar heb ik zelf een kandidatuur van anderhalve pagina doorgestuurd. Dat was ongetwijfeld wat overdreven van mij, maar de digitale muur hielp me enorm. Rustig, op het gemak iets op papier kunnen voorbereiden zonder de ontvanger direct voor je te hebben – subsi diedossiers tellen hier niet mee –, is iets eenvoudiger dan bijvoorbeeld in een lift je concept te pitchen. Tijdens de laatste keer dat ik een bekende theatermaakster op de trein tegenkwam – ik zal maar niet zeggen wie het was – was socializen dan weer een stap te ver.
Gent,Column2022eenGodsgezant en ik
Onbeschaamd praten over jezelf en je werk
Naast het programma met de genomineerde voorstellingen is het reflectieprogramma van Het TheaterFestival intussen een gevestigde waarde. Het eerste event dit jaar was LET’S TALK ABOUT YOUR WORK, dat sinds 2019 georganiseerd wordt in samenwerking met Mestizo Arts Platform. De artiesten die een work-in-progress presenteren tijdens WIPCOOP 2022 en de genomineerden voor de Roel Verniers Prijs 2022 konden woensdagavond deelnemen aan de workshop Pitch & Feedback die begeleid werd door performer, choreograaf en dansdocent Alesandra Seutin. Hoe pitch je je project? Hoe stuur je een gesprek in de richting van de feedback waar jij naar op zoek bent? Op zoek naar antwoorden op die vragen trok ik Runeerheen.Wittouck Met een ontgoochelende durum kebab in de hand kom ik met de fiets aan bij De Kazematten, waar LET’S TALK ABOUT YOUR WORK plaatsvindt. Ik maak kennis met enkele artiesten en volg een gesprek over hoe het veranderen van brilmontuur mogelijk ook figuurlijk je blik of zelfs je identiteit zou kunnen veranderen; of eerder over de hoop dat dit mogelijk is. Enkele keren moet ik uitleggen dat ik niet vanuit WIPCOOP kom en – spijtig genoeg – zelf nog niet genomineerd ben voor de Roel Verniers Prijs. Ik kom ‘gewoon’ een verslagje maken voor de WeTheaterFestivalRedactie.gaannaarboven,naar de studio. Na een groovy opwarming volgt een klassiek kennismakingsrondje: wie, wat, waar, waarom – je kent het wel. Het valt me op dat veel artiesten zichzelf in hun pluraliteit presenteren: er zijn theatermakers, schrijvers, choreografen, dansers, peformers, video-editers, regisseurs, toneelspelers, acteurs, vrijwel altijd verenigd in één persoon. Met alle ‘hybride’, ‘interdisciplinaire’ vormen lijkt jezelf als artiest voorstellen een steeds lastigere zaak. Moet je om jezelf te presenteren eerst weten wie je zelf bent en wat je allemaal doet? Ik zou het zelf niet Voorweten.de
‘Melting Pot’ (première) MARCO TORRICE “Zulke voorstellingen zouden we vaker moeten zien (...) als een beeld van verbinding en Pieteruitwisseling”T’Jonck,pzazz PODIUM / dans productie i.s.m. laGeste ihkv Colabo ‘promise LAGESTEme’(kabinet k & les ballets C de la B) “‘promise me’: ballet van de langharige ongetemden” ★★★★ Het Nieuwsblad PODIUM / dans i.s.m. laGeste ‘Be Arielle F’ SIMON SENN Man kruipt via virtual reality in de huid van een vrouw PODIUM / performance ‘dSimon’ (Belgische première) SIMON SENN / TAMMARA LEITES ‘Black Mirror’ in het echt! PODIUM / performance ‘Frontera I Border – a Living Monument’ AMANDA PIÑA Grenzen opzoeken PODIUM / dans / performance ‘Romances inciertos, un autre Orlando’ FRANÇOIS CHAIGNAUD & NINO LAISNÉ Een dansbaar muzikaal verhaal over transseksualiteit en transformatie PODIUM / dans ‘De zaak REBEKKAShell’DEWIT & ANOEK NUYENS “Een groot, beladen onderwerp toegankelijk gemaakt: De Zaak Shell doet het” ★★★★★ De Volkskrant PODIUM / theater in copresentatie met NTGent ‘THE SCHOOL OF THE JAGUAR –Endangered Human Movements Vol.3’ AMANDA PIÑA Respect voor de First Nation-volkeren PODIUM / TALKS / performance ONTROEREND‘Funeral’ GOED Collectieve ceremonie PODIUM / theater / performance WTF…! Festival dat onderzoekt of we wel zijn wie we denken dat we zijn? met ADRIËNNE VAN DER WERF, KATINKA DE JONGE & TELETEXT, GIORGIA OHANESIAN NARDIN, JAN WALLYN, ROXETTE CHIKUA, AHILAN RATNAMOHAN, LIGIA LEWIS, GÉRALD KURDIAN, LYDIA MCGLINCHEY, KEREN KRAIZER en RONA KENNEDY PODIUM / MUZIEK / TALK / NIGHTLIFE MEG‘CASCADE’STUART / DAMAGED GOODS “Meg Stuart maakt al dertig jaar grens verleggend danstheater, maar elke keer weer heb je het gevoel: I ain’t seen nothing yet” Charlotte De Somviele, De Standaard PODIUM / dans ANDREW‘PARADE’ GRAHAM Moderne ‘Transformers’! PODIUM / CopresentatiedansvanVIERNULVIER & Festival van de Gelijkheid, i.s.m. laGeste & OBV ‘MYSTERY SONATAS / FOR ROSA’ ANNE TERESA DE KEERSMAEKER, AMANDINE BEYER / ROSAS, GLI INCOGNITI “De Keersmaeker tilt de ernst en de strakke structuur van de barokmuziek op met humor en speelsheid.” De Tijd PODIUM / dans ‘to come (extended)’ METTE INGVARTSEN “Het is een opmerkelijk tableau vivant (...) een vrolijke feelgoodvoorstelling die de complexiteit van de sociale constructie van seksualiteit aankaart en ongemakkelijke vragen niet uit de weg gaat” Theaterkrant PODIUM / dans / performance in copresentatie met Leietheater ‘Divide and Rule’ KHALID KOUJILI EL YAKOUBI Over de absurditeit van de kolonisatie van Afrika PODIUM / theater i.s.m. Compagnie Cecilia za 17 & zo 18.09 do 22 & vr 23.09 di 27 & wo 28.09 di 27 & wo 28.09 wo 05 & do 06.10 vr 07 & za 08.10 wo 19 & do 20.10 vr 21 & za 22.10 di zat.e.m.wozavrt.e.m.wo15:00zozavrzot.e.m.divrt.e.m.2528.102227.1102&03.1218.122123.1221.012528.01 PODIUM bij Reserveer je tickets via VIERNULVIER.gent
grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk coördinatie radio Lieve De Maeyer, Jeroen Vandesande, Timon Van De Voorde V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Nora Mahammed, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen do 8 september 20u30 any attempt will end in crushed bodies and shattered bones Jan Martens / GRIP i.s.m. Dance On Ensemble NTGent 20u30 Lullaby for Scavengers Kim Noble / CAMPO CAMPO vr 9 september 19u00 Salomonsoordeel TG Ilay Refu Interim 20u30 any attempt will end in crushed bodies and shattered bones Jan Martens / GRIP i.s.m. Dance On Ensemble NTGent 20u30 Some Girls want to go to Europe Lisette Ma Neza CAMPO theaterfestival.be/blogticketseninfo:theaterfestival.beScandezeQR-codeenluisteropzondag11/09naarStudioSpeelhuis,deradioshowoverHetTheaterFestivalvanUrgent.fmenXLAIR.Maakkennismetderedactieledenvanweek1Erzijnnogzekerhedeninhetleven:ookdezeeditievanHetTheaterFestivalisonzeredac-tieopnieuwactief,metjongewolvendiehunpassieennieuwsgierigheidvoorhettheatergieteninspraakma-kendeinterviewsenboeiendeartikels.Zezijnintussenvriendengewordenenmaaktenhuneigenvriendenboekje,datzegraagmethunlezersdelen.
redactie Gijs Suy, Rune Wittouck, Lieselore Remans, Freek De Craecker, Jeroen Lemmens, Fatou Ka, Andreas Kwanten, Katrien Debois, Sixtine Bérard, Julie Asenova, Ans Van Gasse hoofdredactie Jens Dewulf grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg
