9 SEP 2020 DAGKRANT #HTF20 © Alexander Deprez
© Nad a Žgank
Nachtinterview met Camping Sunset Een portret van horrorballerina Florentina Holzinger
Wie heb ik aan de lijn, hallo hallo?
www.theaterfestival.be
© Alexander Deprez
Happiness Camping Sunset
‘We doen dit nu voor twee dürüms per dag’ Nog tot en met zondag 13 september speelt Camping Sunset op locatie in De Wasserij in Gent hun voorstelling Happiness, geïnspireerd door de gelijknamige film van Todd Solondz uit 1998. Het collectief van afgestudeerde of bijna afgestudeerde theatermakers aan het KASK kiest volop voor spelen, en voor organisch groeiende voorstellingen die nooit af zijn. Ik kreeg de kans om hen te interviewen na hun dertiende opvoering, wat resulteerde in een nachtelijk gesprek over wat leeft en beweegt bij het collectief. Kate Dejonckheere
2 9 sep 2020
Happiness Camping Sunset
Spelers Carine van Bruggen en Freek De Craecker en coach Lennert Boots zijn het er over eens: met een grote groep op scène staan, waarbij ruimte is voor onderzoek én falen, is een enorme meerwaarde. Toch maakt het huidige beleid het financieel moeilijk voor de jonge makers om aan fair practice te doen en alle medewerkers correct te vergoeden. Ik stelde enkele vragen aan deze groep volhardende spelers die hun eigen spelregels bepalen. Maar first things first... Vanwaar de naam Camping Sunset? Carine van Bruggen: ‘Het plan voor Camping Sunset ontstond twee jaar geleden. We zaten op café en dachten: goh, hoe zullen we onszelf noemen? We wilden niet zo’n typische theatergroepnaam, niet geassocieerd worden met een “toneelgroep”. De ‘camping’ kwam er vanuit het idee ergens voor een langere periode neer te strijken op een locatie, de link met een zomerproject of een uit de hand gelopen zomerkamp. De Sunset, dat weet ik eigenlijk niet meer.’ Freek De Craecker: ‘Dat weet niemand!’ (algemeen gelach)
gemaakt. Dat zie je ook in onze voorstelling, in die zin kan je misschien merken dat deze productie in coronatijden is gemaakt.’ Lennert Boots: ‘We hebben elk de film slechts één maal bekeken, maar niet allemaal samen. We hebben ons in het maken gebaseerd op de tekst van het oorspronkelijke scenario, eerder dan de film. Wat grappig is, is dat we vanuit het spelen dezelfde thema’s tegenkwamen als die uit de film blijken, terwijl we die niet rechtstreeks uit de film hebben gedestileerd.’ Op welke manier linken jullie dat klimaat aan de huidige omstandigheden van jonge spelers? Carine: ‘We merken dat het huidige cultuurbeleid invloed heeft op onze generatie. Tournees worden korter, net als repetitieprocessen. Alles verschraalt. Als acteur is het moeilijk om vast werk te vinden. In plaats daarvan gaat het vooral om losse projecten.’ Lennert: ‘Camping Sunset is net een reactie op dat neoliberaal beleid, maar ook bij ons worden spelers betaald volgens CAO-normen. Nochtans zijn we allemaal afgestudeerde of bijna afgestudeerde spelers. Plots hoorden we dat er voor ons project voor volgend jaar (Ten Oorlog, red.) wel een grote subsidiepot komt, maar 60 procent van de loonkosten volgens CAO.’
‘Falen is de vrijheid om te mogen zoeken’ De periode waarin Solondz’ film uitkwam werd getekend door extreem materialisme en kapitalisme, met alle psychische gevolgen van dien. Zijn jullie bewust omgegaan met dat gegeven, door op zoek te gaan naar raakvlakken met het huidig maatschappelijk klimaat? Freek: ‘Dat materialisme is er vandaag nog steeds, ondanks corona. Meer zelfs: de toegenomen internettijd heeft die psychische gevolgen alleen maar groter
Freek: ‘Nu krijgt iedereen twee dürüms per dag, want ik bereken het altijd in dürüms. (lacht) Kleine projecten zijn makkelijker om te regelen, maar nu, met een grote groep mensen én tijdens de coronacrisis, is dat moeilijker.’
© Alexander Deprez
Carine: ‘Maar met een grote groep op scène staan moet nog steeds kunnen! Helaas komt daar ook onzekerheid bij kijken. We weten op voorhand niet altijd goed hoeveel geld we bijeen zullen krijgen - al krijgen we voor Happiness wel wat steun van CAMPO en kunstencentrum Vooruit. Het is dus niet dat we momenteel niets van geld ontvangen, maar het is niet genoeg…’
geleden en dat er een structureel tekort is om deze kunstenaars de kansen te geven die ze verdienen. Met Camping Sunset creëren jullie zelf de omstandigheden die het theaterveld te weinig biedt. Hoe zien jullie de toekomst? Denken jullie dat er nog zo’n collectieven zullen ontstaan met jullie als inspiratiebron? Samen: ‘Ja!’ Lennert: ‘Absoluut.’ Carine: ‘We behouden met Camping Sunset ons maak- en leerproces zoals we dat op school hebben gehad. We zijn het namelijk al gewend om naar elkaar te kijken. Ook bestaan we uit veel verschillende individuen en zijn we zo niet meer alleen. We hadden geen zin om te wachten tot er misschien ergens een plek vrijkwam, maar dachten: hé, laten we het gewoon zelf doen. Ik hoop het, dat er na ons nog zo’n collectieven volgen.’ Lennert: ‘Het is fijn om te kunnen inspireren, maar dat staat ook niet meteen bovenaan op onze ambitielijst.’ Freek: ‘Inderdaad, we richten ons vooral op het spelen.’ Is het creëren van jullie eigen omstandigheden de reden dat jullie ook studenten en jonge makers uit andere disciplines betrekken, bijvoorbeeld op vlak van muziek, kostuums en scenografie? Lennert: ‘Ja!’ Carine: ‘Blijven zoeken en spelen is ons ding. Alle voorstellingen blijven in ontwikkeling, en ook bijvoorbeeld de kostuums, het licht en de muziek veranderen.’ Freek: ‘Nu zijn er bijvoorbeeld al andere kostuums dan op de eerste speeldag. Ook was iemand van de kostumering (Lucie Plasschaert, red.) vorig jaar zelf speler (tijdens Zomergasten, red.). Er is steeds sprake van gelijkwaardigheid daarin. We kijken naar elkaar en iedereen is belangrijk in het geheel.’ Uit hoeveel personen bestaat jullie collectief momenteel?
… Om aan fair practice te doen binnen jullie collectief?
Freek: ‘Dat weten we echt niet!’ (algemeen gelach)
Carine: ‘Dat is deel van de strijd. Ironisch genoeg is datgene waar we ons tegen verzetten nog steeds het geval. In plaats van korte tournees kiezen we wel voor een plek waar jonge spelers zich kunnen ontwikkelen. We zijn een grote groep, we willen zichtbaar zijn.’
Carine: ‘Nu acht spelers en drie muzikanten, één technieker, …’
Freek: ‘Daardoor ben ik ook beginnen beseffen dat die mogelijkheden van een grote groep de reden is dat ik toneel speel. Deel uitmaken van een groter geheel, samen verheven zijn tot iets groters in plaats van in je eentje of met twee wat te rommelen in een black box met weinig middelen. Dat kan ook interessant werk opleveren natuurlijk, maar mijn passie wordt toch vooral door anderen aangewakkerd.’ Actrice Sara De Roo sprak in haar State of the Union van 2018 over het feit dat er nu veel meer spelers afstuderen dan 30 jaar
Freek: ‘En twee costumières.’ Carine: ‘Eva en Erica van de productie en communicatie… En dan zijn er nog zoveel mensen die deel uitmaken van ons.’
‘Mijn passie voor het spelen gaat vooral door anderen aanwakkeren’ Jullie werden dit jaar genomineerd voor Meest Gewaardeerde Samenspel door De Acteursgilde. De cast van de film won in
9 sep 2020 3
Happiness Camping Sunset
© Alexander Deprez
1998 ook de award voor de ‘beste collectief performance’ van National Board of Review. Zie je een link tussen de cast van de film en de werking van jullie collectief? Samen: ‘Wauw! Echt?’ Freek: ‘Leuk om te weten.’ Carine: ‘Het is natuurlijk moeilijk om de film Happiness te vergelijken met Zomergasten, waarvoor we de nominatie kregen.’ Lennert: ‘Dat is leuk om te weten, maar niet zo relevant omdat we ook voor Happiness vertrokken vanuit spelersdramaturgie en dus niet zozeer vanuit de film. Zoals we al eerder zeiden: we hebben de film een keer gezien, maar er ons verder niets van aangetrokken. De film loslaten was deel van het project. Vorig weekend hebben we nog samen de pseudosequel van Happiness gezien, Life During Wartime, maar dat was een vreselijk slechte film.’ Freek: ‘Gelukkig dat we die niet gespeeld hebben!’ (lacht) Acteerspel staat in jullie voorstellingen centraal, terwijl de trend in het huidige theaterlandschap eerder richting vertellende, documenterende of reflecterende voorstellingen evolueert. In welke mate beschouwen jullie die keuze zelf als radicaal? Carine: ‘We zijn niet per se tégen die trend, maar wel voor een spelersdramaturgie. We zeggen liever niet van tevoren hoe we het gaan aanpakken, maar spelen gewoon en zien wel wat er gebeurt.’
Freek: ‘Inderdaad, de verhouding van de spelers tot het materiaal is bepalend en niet omgekeerd.’ Jullie beschrijven de opvoeringen van Happiness zelf als ‘pogingen’. Hoe verhouden jullie zich tot falen in de voorstelling ten opzichte van falen tijdens het repetitieproces? Carine: ‘Falen is de vrijheid om te mogen zoeken.’ Freek: ‘Falen is heel waardevol. Het is vooral interessant om materiaal dat goed werkt op die manier strakker te krijgen.’ Carine: ‘Zo proberen we voor we spelen niet te denken: oh nee, het is te laat om te veranderen, of het gaat niet werken. We geven onszelf een bepaalde vrijheid.’ Freek: ‘De interactie met het publiek is daarvoor ideaal. Dat is ook de reden dat mensen mogen terugkeren met een ponskaart.’ Carine: ‘Al is het aantal keren nu een beperkter, omdat de voorstellingen uitverkocht zijn.’ (lacht) En door de corona-regels kunnen we onze capaciteit ook niet uitbreiden, wat we vorig jaar wel deden.’ Het hoofddoel van Camping Sunset is dus blijven spelen in grote groep op gelijk welke locatie. Tijdens Zomergasten was dat de Lübecksite in Gent, nu een oude wasserij. Hebben jullie nog plekken waar jullie zouden willen spelen, mochten geld en beschikbaarheid geen probleem zijn?
Carine: ‘Hopelijk kunnen we volgend jaar op drie verschillende plekken spelen.’ Freek: ‘Wat dit jaar en het jaar daarvoor heel leuk was, is dat we konden spelen op een locatie die vrij snel na de voorstelling gaat verdwijnen. Er zijn in De Wasserij wel nog kunstenaars en skaters enzovoort, dus de locatie leeft nog, maar toch voel je dat het spelen een laatste ode is aan de esthetiek van het gebouw. Je hebt de kennis dat het een leegstaande plek is, maar toch hangt er een bepaalde waarde aan vast.’ Carine: ‘En later gaat die dan kapot.’ Happiness speelt tot en met 13 september in De Wasserij in Gent.
4 9 sep 2020
TANZ Florentina Holzinger
Florentina Holzinger: een horror-ballerina De overtreffende trap van het bijvoeglijk naamwoord ‘visceraal’? Niet ‘visceraalst’, maar ‘Florentina Holzinger’. In haar podiumwerk schuwt ze zelfpijniging niet, spatten de lichaamssappen van het podium, zwabberen lichaamsdelen alle kanten uit en is de naaktheid poedeler dan ooit tevoren. Met deze uitspattingen drukt Holzinger de neus op de feiten over de toxiciteit van de danswereld.
Er is weinig dat choreografe, danseres en performer Florentina Holzinger tegenhoudt, gedurfd en schroomloos overschrijdt ze alle grenzen. Maar nu dwong de coronacrisis haar toch om voorlopig niet te veel (lands)grenzen meer te kruisen. Noodgedwongen moest ze haar tournee dit najaar uitstellen, en zo ook haar performance op het TheaterFestival. Er wordt alles aan gedaan om TANZ volgend jaar te kunnen verwelkomen, op HTF 2021. Maar voor het zover is, kan je in dit artikel al kennismaken met deze Weense schenenschopper. Controversieel, überfeministisch en gewaagd: dat is de 34-jarige Florentina Holzinger. Ze trok weg uit haar geboorteland Oostenrijk om choreografie te gaan studeren aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Inmiddels heeft ze al heel wat spraakmakende voorstellingen op haar naam staan, waaronder haar Körpertrilogie: drie voorstellingen waarin transformaties van het vrouwelijke lichaam in al zijn vormen een centrale plek innemen. © Nada Žgank
Katrijn Bekers
Florentina Holzinger
• °1986, Oostenrijk • Studeerde choreografie in Amsterdam • Choreografe, danseres, performer, auteur • Maker van de ‘Körpertrilogie’ Recovery, Apollon & TANZ • Controversieel, überfeministisch en gewaagd
De Körpertrilogie Recovery
Na – in het echte leven – een metershoge val te hebben overleefd, onderzoekt Holzinger in Recovery het proces van lichamelijke en geestelijke genezing. Elke opvoering van dit stuk is een strijd met trauma en angst in een boksring, waarin de toetakelingen echter zijn dan je op het eerste zicht zou geloven.
Apollon
In een vrije adaptatie van Balanchines Apollo beoefenen Florentina Holzinger en haar mede-performers verschillende disciplines die het lichaam beheersen, verpakt in een soort freakshow. Terwijl ze het vrouwelijke lichaam toetakelen en betasten, dekoloniseren ze het en triomfeert emancipatie.
TANZ
Vertrekkende van La Sylphide en Het Zwanenmeer, twee stukken der stukken uit het ballet, ontmantelt Holzinger de machtsstructuren en lichamelijke beheersing van het vrouwelijke lichaam. Ballerina meets horror.
Holzinger is wat je noemt een ‘ballerina’ en balletchoreograaf, maar ze schrobt het klassieke, romantische beeld verwoed van zich af. Waar in ballet het vrouwelijke lichaam perfectie en schoonheid tentoonstelt, zoekt Holzinger de imperfectie en lelijkheid op. Ze toont échte lichamen. Waar in het ballet vrouwen in een keurslijf gevangen zitten, deconstrueert Holzinger actief hoe ballet het lichaam in zijn greep heeft. Waar in het ballet lichamen in dromerig roze tutu’s steeds onderworpen worden aan de (geile) blik van de mondaine male gaze, plaatst Holzinger haar performers poedelnaakt op het podium. Wacht, wacht, denk je waarschijnlijk. Als je je performers naakt op een podium zet, speel je dan niet in de kaarten van de male gaze? Nee. Holzinger daagt die blik net uit. Door niet terug te deinzen van uitwerpselen, zelfpijniging (mét liters bloed) en lelijkheid, daagt ze de male gaze uit. Ze ontdoet het pornografische van elk spatje erotiek en brengt een horrorervaring in de plaats.
Hoe lang kan je daarnaar blijven kijken? Daarenboven zijn de performers zich even bewust van het publiek als vice versa. De performers zijn niet de enigen die bekeken worden, ook de toeschouwers worden in hun onderbroek gezet. Met TANZ staat Holzinger garant voor een doordringende, intense performance die de mechanismen achter theater en dans bevraagt. Of nee, niet louter bevraagt, maar met een luide strijdkreet de verstikkende mechanismen die schuilen achter dans en theater bevecht – en met uitbreiding mechanismen die schuilen achter onze hele maatschappij. Verwacht van Holzinger op het Theaterfestival 2021 dus geen klassiek, romantisch ballet, maar bereid je voor voor op een weerbarstig, überfeministisch ritueel, een uit de naden springende performance, halsbrekende stunts en intense liveness. TANZ is radicale performance art die al je verbeelding zal tarten.
9 sep 2020 5
Kunstendecreet
Het kunstendecreet
voor dummies
Dinsdagavond vond in KVS Box een debat plaats over het nieuwe kunstendecreet dat binnenkort klaar zou moeten zijn. Wat zijn nu eigenlijk de belangrijkste gedachten van het decreet, en hoe kijkt de sector daar tegenaan? Aan de hand van enkele definities, ideeën en vragen vind je hier een kort overzicht van het decreet en het debat. Kate Dejonckheere
Uitgenodigd waren Gorges Ocloo (acteur, theatermaker en artistiek directeur bij DE MAAN), Bart De Vos (Adviseur Kunsten bij Kabinet van Minister-President Jan Jambon), Katleen Vermeir (kunstenaarsduo Vermeir & Heiremans) en Yasmina Boudia (zakelijke leiding HIROS, een organisatie die artistieke trajecten ondersteunt). De inleiding werd gegeven door Hicham Khalidi, directeur bij het Van Eyck Instituut in Maastricht. Moderator Lara Staal probeerde het gesprek over de inhoud van het nieuwe kunstendecreet te sturen richting een ecosysteem waarin kunstenaars en medewerkers verbonden zijn, maar ook hun eigen functie kunnen vervullen.
Wat? Het kunstendecreet is de overeenkomst tussen de Vlaamse Regering en de cultuursector over het beleid de komende jaren. Nu zitten we in de beleidsperiode 2017-2022 Binnenkort komt er dus een nieuwe periode aan, waarvoor kunstenaars en organisaties weldra een nieuw dossier moeten indienen. Minister van Cultuur Jan Jambon wil het Kunstendecreet op een aantal punten wijzigen. Ter voorbereiding van zijn beleid, maakte Kunstenpunt in 2019 een landschapstekening die de staat en de knelpunten van het Vlaamse kunstenlandschap in kaart brengt. In april schreef het Kabinet Cultuur een visienota, waarover deze zomer en afgelopen dinsdag op het TheaterFestival door de sector verder werd gedebatteerd.
Woordenboek Artistiek ecosysteem
Een ecosysteem is, zoals Hicham Khalidi verklaarde in zijn inleiding, een systeem waarin iedereen verbonden is maar toch zijn eigen functie heeft. Deze kenmerken zijn ook terug te vinden in een artistiek ecosysteem. Er is sprake van interactie en transformatie zonder hiërarchische relaties. Deze term kwam vaak terug in het debat, maar is niet afkomstig van het kabinet zelf.
Kunstenaar als hoeksteen
Volgens minister Jambon moet de kunstenaar de hoeksteen van het beleid zijn. Bart De Vos verklaart dat dit niet gaat om kunstenaars in een hoek wegsteken zonder bewegingsvrijheid, maar om kunstenaars te zien als iets om op te bouwen. Door de coronacrisis werd de vraag naar meer ondersteuning voor kunstenaars zeer
urgent, al is het nog niet duidelijk of er ook op middellange termijn extra steunmaatregelen zullen zijn.
Kunstinstelling
Net zoals de afgelopen jaren blijven kunstinstellingen bestaan. Dat zijn momenteel zeven instellingen: Concertgebouw Brugge, deSingel, Antwerp Symphony Orchestra en Brussels Philharmonic, Kunstencentrum Vooruit, Kunsthuis (Opera & Ballet Vlaanderen) en de AB. Zij krijgen extra steun omdat ze aan vijf nodige functies beantwoorden: ontwikkeling, productie, presentatie, participatie en reflectie.
Kerninstelling
Eén van de voorstellen om het Kunstendecreet te wijzigen is dat er de komende jaren 10 à 15 kerninstellingen zouden bijkomen. Een kerninstelling is volgens Bart De Vos een instelling die minder voorrechten heeft dan een kunstinstelling, maar meer dan het middenveld. Deze kerninstellingen zouden gedurende 10 jaar meer (financiële) zekerheid krijgen, met een herevaluatie na 5 jaar. Kerninstellingen moeten niet per se voldoen aan de vijf functies uit het takenpakket van de kunstinstellingen. Het geld dat in kerninstellingen gestoken wordt, is geen extra geld van de overheid maar afkomstig uit het brede veld van de kunstensector zelf. Als hun budgetten stijgen, kan dit betekenen dat andere budgetten dalen.
Dynamische ruimte
Voor kunstenaars aan het begin van hun carrière wordt meer financiële steun voorzien in de zogenoemde dynamische ruimte (de huidige projectenpot). Zowel door de sector als het kabinet wordt opgeroepen om dit budget te verhogen ten opzichte van de huidige situatie.
Vragen? Tijdens het debat werden enkele belangwekkende vragen gesteld door de gasten, het aanwezige publiek en het publiek dat online mee volgde. Ook in de foyer na het debat ging de discussie levendig verder met een pint in de hand. Hier een lijst met de vragen die het meest aan bod kwamen. Zitten we niet zeer krap qua timing alvorens het nieuwe decreet in werking moet treden? Is er nog voldoende tijd voor de reflectiegroep? Wat is de definitie van een kerninstelling? En vooral: wie komt hiervoor in aanmerking, en wie beslist daarover? Kan er een commissie opgericht worden vanuit de sector zelf om te bepalen wie deze kerninstellingen worden, om zo te veel politieke inmenging te vermijden? Veroorzaakt de oprichting van kerninstellingen geen te grote instroom van bevoorrechte organisaties? Kunnen ze later ook terug uitstromen naar het brede veld? Wat zijn de gevolgen van de oprichting van deze kerninstellingen voor organisaties uit het middenveld en voor jonge makers? Het is momenteel moeilijk voor individuele kunstenaars om zelfstandig te werk te gaan zonder afhankelijkheid van overkoe pelende organisaties. Wordt dat gevaar niet vergroot door het invoeren van kerninstellingen? Gaan er nog wel evenveel of meer middelen naar kunstenaars gaan, of belandt het geld bij de instellingen, de huizen, de bakstenen? Komt er zoiets als een basisinkomen voor kunstenaars, zeker nu de coronacrisis de kwetsbaarheid van freelance kunstenaars heeft blootgelegd? Het debat herbekijken kan via de livestreaming op de Facebookpagina van het TheaterFestival.
6 9 sep 2020
Misconnected Kyoko Scholiers
Het hokje van de wereld Misconnected is een installatie waarvoor Kyoko Scholiers een jaar lang een zelfgebouwd telefoonhokje liet rondreizen. Ze bracht het bij mensen die op één of andere manier gedisconnecteerd zijn van de samenleving. Mannen, vrouwen, kinderen die gevangen, gevlucht, eenzaam, zoekend of zonder verblijfplaats zijn: allen krijgen ze een stem aan de andere kant van de lijn.
Ik besluit te bellen met Younes, die ‘Alles loopt goed en op één minuut tijd hebt ge al een fout, hebt ge al een feit’ naast zijn naam geschreven heeft staan. Ik draai de cijfers van het telefoonnummer. De ambacht van het fysieke draaien en de traagheid van de oude machine maken me rustig. Toch kan ik me, wanneer ik afhankelijk ben van de woorden en verzuchtingen van Younes, niet van de indruk ontdoen dat ik een indringer ben. De telefooncel voelt plots wat te klein aan. Ik schuifel heen en weer, maar veel ruimte is er niet. Ik bel nog een nummer. Deze keer ben ik meer terughoudend: het draaien van de cijfers lijkt zwaarder te wegen. De confrontatie met verhalen van mensen die op een manier buiten de samenleving vallen, valt zwaarder dan verwacht. Of om het te zeggen met de woorden van Aran, die ik daarna aan de lijn heb: ‘(I want) to cry and I do not think it is shameful.’
Nina Cools
Geprikkeld door Kyoko Scholiers’ nieuwste installatie in de foyer van het Kaaitheater, begaf ik me samen met de podcasters van Studio Speelhuis naar het interview dat ze dinsdag afnamen met de theatermaakster. Het opzetten van de Skype-verbinding verloopt met vallen en opstaan: Kyoko verschijnt, verdwijnt en verschijnt weer - deze haperende verbinding lijkt symbool te staan voor het leven van de bellers uit haar project: soms zien we hen, soms ontsnappen ze aan onze blik omdat ze lijken buiten de samenleving te vallen. Tegelijk bedenk ik me: de doorgedreven technologische instrumenten uit onze radiostudio kunnen niet tippen aan Kyoko’s zelfgebouwde telefooncel. Misconnected is gegroeid vanuit Kyoko’s vorige installatie Brief, die samen met collega-actrice Ruth Becquart tot stand kwam (en in 2011 te zien was tijdens het TheaterFestival in openlucht op de Sainctelettesquare voor het Kaaitheater). Voor Brief gingen Kyoko en Ruth een jaar lang een handgeschreven briefwisseling aan met mensen van over de hele wereld. Vanuit die heel een uiteenlopende groep kwamen heel verschillende verhalen naar voren. Voor Misconnected daarentegen besloot Kyoko te focussen op één specifieke groep, namelijk de meest kwetsbaren uit onze samenleving. De telefooncel vormt voor hen een nieuwe verbinding met de maatschappij, één waarin ze hun verhaal dat maar al te vaak niet gehoord wordt,
‘Verhalen hoeven helemaal niet gefictionaliseerd te worden’ toch kunnen vertellen. Want hun verhalen zijn onmisbaar én verdienen een plaats binnen de publieke ruimte, waar ze nog te vaak verholen blijven aan de zijkant.
‘Liefde is iets heel schoon maar niets voor mij’ Ik test Misconnected eens uit. Wanneer ik de deur van de telefooncel achter me sluit, voel ik me veilig in het hokje, zo afgesloten van de wereld. Voor me zie ik een authentieke draaischijf die me opnieuw met de wereld rondom zal verbinden. Ik kijk rond en zie op de muren allerlei gekerfde boodschappen van personen die ik zometeen aan de telefoon zal horen. Nieuwsgierig scan ik ze en word ik overvallen door enkele prikkelende (en onverwachte) boodschappen, zoals ‘Arnold Schwarzenegger’s motivational videos actually work!’ en ‘Liefde is iets heel schoon maar niets voor mij.’
Ik verlaat de telefooncel en lijk een soort afsluitende moraal te missen. Ik lach met deze gedachte. Dit is immers het echte leven, deze verhalen hoeven helemaal niet gefictionaliseerd te worden. Het verhaal van deze mensen is immers nog lang niet afgelopen. Bovendien bevat een levensverhaal geen kant-en-klare boodschap. Ik blijf nieuwsgierig naar wat de toekomst verder in petto heeft voor deze mensen. Onderweg naar huis overvalt volgende gedachte me: hen de ‘kwetsbaren’ van onze samenleving noemen, lijkt opeens een enorm foute benadering. De kracht die ik voelde doorheen de gesprekken en hun hoop die overeind blijft, ongeacht elke tegenslag, maakt deze mensen net enorm sterk. Eén ding is zeker: tijd om hun stem ook buiten de telefooncel harder te laten klinken.
Misconnected is gratis te bezichtigen in het Kaaitheater tot en met zondag 13 september. Dagelijks van 11u tot 23u.
9 sep 2020 7
Ways of Working with Art Thinking María Acaso
‘Art isn’t the privilege of the cultivated artist’ Ways of Working with Art Thinking is an online talk by María Acaso in which she investigates the performative possibilities of education. Art and education are intermingled to the point that they become indistinguishable. Performance is vica versa an educational event in essence. And this is how it should be: the barrier between art and education needs to be knocked down. Nina Cools ‘The online talk has nothing to do with the market of art.’ For Maria, art is not about objects but about the process of thinking that it brings into being. ‘The goal of Art Thinking is to generate knowledge in a different way, away from logical structures. This mechanism can give us multiple solutions to a single problem because different people will have different approaches. Through critical thinking we can achieve creative knowledge that isn’t easy to put in rigid categories. Art Thinking is not limited to artists but quite the opposite: everyone can implement this strategy into their lives, right here and right now.’ Sitting in a chair, quietly, and by and large being an impassive subject is not the way to generate knowledge. ‘This is why we need to implement Art Thinking into our classrooms. And not just as a strategy for art teachers, but also as a way to learn maths, languages and history. Teachers need to discover themselves as artists: every classroom is like a small theatre. Designing a classroom is like creating a play. We need the same tools, we need the creativity to make students into artists. If teachers understand themselves as performing artists, and see their students as artists, the whole thing will be inspiring. What artists make in the theatre, they can do that in school.’
of our life, namely sugar. Anytime and anywhere, you can bring a disruptive object into a habitual situation and generate knowledge. It is really easy to do. But you have to allow yourself to do it. You have to have creativity.’
We are all artists
Watermelon in class Maria used to be a teacher herself and used to implement her theory of Art Thinking into the classroom. She explains: ‘One example of putting it into practice was that I would enter the classroom with a big watermelon in my hands and then put it on the floor. That’s all. Instead of putting the watermelon in the fridge at home, it is better if you bring it into your classroom.’ This act would disrupt the expectation of her students, who were all baffled for a moment. ‘Inserting a disrupting object, or whatever you think is strange, into a daily situation is starting to implement the theory.’ The disruption of everyday life causes estrangement and opens up the possibility to think about (or rather re-think) the habits that we undergo each day. Now Maria works as head education of the Reina Sofia Museum in Madrid. The Uruguayan artist and curator Luis Camnitzer, who inspired Maria’s theory and talked about the informal area between theory and craftsmanship (a.k.a. Art Thinking), held an exhibition in the Reina Sofia museum in 2018. ‘We decided to design a classroom in the middle of the exhibition and would have classes where students were taught at the same time as the public was visiting the show’, Acaso explains. ‘Most of the public would think: “What is happening here? Why are there tables and people here?”.’ Even at home, Maria still puts theory into action with the education of her kids. ‘One time when they were younger, we put a lot of candies in the water during bath time. They had this strange moment of going to the bath with all these candies around. We would start thinking “What are candies? Are they healthy?”, striking up a conversation about something in the core
‘Crucial for this pedagogical shift is the realization that an artist isn’t the lone genius, as they are often portrayed, creating in their ivory tower. More often, the artist is a collaborator, surrounded by other people, working on different projects. We are all artists. Or rather, we should all strive to become artists. When we rethink what it means to be an artist, we automatically also change the definition of what it is that entails a cultural production. Anyone can make a cultural production. It is the theatre piece and the novel, but it is also the making of a meal, the designing of a garden. Art isn’t the privilege of the cultivated artist. Art cannot only be found in the museum. Waking up and choosing an outfit is a cultural production in sich. It is about colour and shapes. The definition becomes much more open.’ ‘Theater institutions, such as Kaaitheater, have a crucial responsibility in bringing about this pedagogical shift. Theaters need to see and profile themselves as places of education, not just places of pleasure - although the two are interconnected. We derive pleasure from aesthetics and knowledge is connected with pleasure and entertainment. It is crucial that we invite teachers into the theatre so they can take home the experience and implement it into the classroom. Teachers need to start seeing themselves as cultural producers. We need to make education sexy again: it should be inspiring. The pleasure of knowledge needs to be rediscovered. We have to make schools more sexy.’
‘We have to make schools more sexy’
8
9 sep 2020
A Way of Seeing Rita Hoofwijk John Berger legt in ‘Ways of Seeing’ bloot dat het waar en wanneer we iets zien van invloed is op wat we zien. Voor het TheaterFestival bezoekt Rita Hoofwijk, zelf kunstenaar en verbonden aan SoAP Maastricht, vijf voorstellingen samen met een andere bezoeker en diens manier van kijken. Ze schrijft niet over de voorstelling zelf, wel over een deel van de context van het theaterbezoek.
A Way of Seeing/Uit de oude doos
Vandaag: Dagboek van een leeg bed van Mokhallad Rasem / Toneelhuis Nog een klein uur. Dan zal Mokhallad Rasem de voorstelling beginnen. Ik zit in het café van het Kaaitheater. Hij ook. Het is er rustig. De enkele gesprekken die plaatsvinden, worden op gedempte toon gevoerd en ook de muziek staat zacht. Mokhallad heeft zo te zien net gegeten samen met zijn crew. Aan een tafeltje rechts van mij eet een man alleen. Hij was er al toen ik binnenkwam en we hebben elkaar kort gegroet. Het is een wat oudere man, hij draagt een colbertjasje en heeft iets ‘gewichtigs’. Later zal hij me vertellen dat hij een normale, niet te drukke dag heeft gehad. Nu weet ik dat nog niet. Het is 20 minuten voor aanvang en het wordt drukker in het café. Alle geluiden lijken te versterken, ook dat van het bestek dat wordt neergelegd en het gelach. Alsof iedereen plotseling toestemming heeft gekregen tot het produceren van een hoger decibel. De man is opgestaan en dichter bij de ingang van de zaal gaan zitten. Ik volg hem en vraag of hij ook naar de voorstelling gaat kijken. Het is een overbodige vraag. Hij vertelt me dat hij de draad probeert op te pakken, weer vaker naar het theater wil gaan. Hij vertelt me dat zijn dochter Kathleen Treier is (de directeur van het TheaterFestival). Dat hij had gehoopt samen met haar te gaan kijken vanavond en ook om die reden een voorstelling in het Kaaitheater koos, aangezien hem de kans het grootst leek dat ze hier zou moeten zijn. Helaas werd Kathleen vanavond in de KVS verwacht. Hij denkt wel dat ze het leuk vond dat hij deze voorstelling heeft uitgekozen. Het is ‘niet voor iedereen’ of niet het meest gemakkelijke stuk, legt hij uit. Vandaar ook dat hij zich vooral nieuwsgierig voelt. Naar de
Het TheaterFestival bestaat 30 jaar! Elke dag diepen we een voorstelling die ooit werd geselecteerd op uit het rijke archief.
voorstelling, en naar de anderen die het met hem komen zien. Wie komt hier (ook) op af? Hij vraagt of ik de acteur, de maker, ook al had gezien in het café daarstraks. Dat had ik. Hij vertelt dat Mokhallad heel vriendelijk hallo had gezegd, en dat dat tegenwoordig niet meer zo vanzelfsprekend is, mensen die elkaar (vriendelijk) groeten. We kijken naar de andere bezoekers die langzaam een rij lijken te vormen voor de ingang. Ook wij staan op om aan te sluiten. Hij knikt naar me, ‘geniet ervan’. In de zaal kijk ik naar de man. Hij kijkt naar de anderen om hem heen. Dan wordt het donker. We zien Dagboek van een leeg bed. Het is een uur later. We vinden elkaar op dezelfde plek waar we stonden vóór het zien van Dagboek van een leeg bed. We zijn allebei een beetje stil. Ook in de foyer is het opnieuw zo rustig als in het uur voor de voorstelling. Ik probeer te zien of er aan hem iets is veranderd. ‘Mooi ook dat Arabisch, hè’, zegt hij. Ik vind dat hij een mooie stem heeft. ‘En de relatie met de moeder die zo belangrijk was.’ Ik denk aan zijn dochter. Had ik zijn naam al gevraagd? Nee, hij had me alleen die van zijn dochter verteld. ‘Michel.’ We praten nog een beetje. Dan nemen we afscheid. Hij heeft nog een autorit naar Oostende voor de boeg. Buiten is het donker en ‘zacht’. Mokhallad zit op een muurtje voor de ingang, voor de uitgang. Ik stel me voor hoe Michel hem een paar minuten geleden kruiste en hoe ze elkaar vriendelijk groetten.
India Song, Het Zuidelijk Toneel Geselecteerd in 2000
© Chris van der Brught
‘India Song is een heel bijzondere voorstelling, want het stuk is een kwarteeuw geleden geschreven en werd nooit opgevoerd.’ (De Tijd) ‘India Song van Het Zuidelijk Toneel: een theater waarin stemmen worden losgekoppeld van het scenische gebeuren en het verhaal vertellen zonder dat er interactie is tussen stemgeluid en beeld.’ (De Morgen) ‘Een sensitieve ervaring biedt India Song van Het Zuidelijk Toneel in elk geval. Geur, geluid en beeld: heel de voorstelling lang worden drie van de vijf zintuigen intens geprikkeld.’ (E-tcetera) ‘De voorstelling wordt door publiek en pers ervaren als zeer avantgardistisch.’ (Volkskrant)
TONEELHUIS BOURLA
SEIZOEN 2020 - 2021
P RO G R A M M A E N T I C K E T S : W W W.TO N E E L H U I S . B E
Lees de artikels uit deze festivalkrant en andere artikels op theaterfestival.be/blog en discussieer mee via #HTF20! f Het TheaterFestival t @theaterfestiva1 hettheaterfestival
Scan deze QR code en beluister de podcasts over het TheaterFestival van XL AIR
Over 30 jaar Het eerste TheaterFestival vond 30 jaar geleden plaats. Wij blikken vooruit met jonge makers die toen nog in de luiers zaten of niet geboren waren. Hoe zal het theater er volgens hen uitzien in 2050? Vandaag: Fien Leysen, jonge maker bij Het nieuwstedelijk, altijd op zoek naar het meest geschikte medium voor haar verhaal. ‘Ik ben niet goed in voorspellingen maken – voorspellingen lijken anno 2020 ook steeds moeilijker – maar ik hoop en geloof dat theater er over 30 jaar nog steeds zal zijn in al zijn verschillende vormen. Misschien omdat wij altijd de behoefte zullen voelen connectie te maken, altijd nood zullen hebben aan live contact, herkenning, nabijheid. Technologie heeft soms het risico de afstand tussen mensen te vergroten, maar binnen 30 jaar kan het niet anders dan dat ook de nieuwste ontwikkelingen zich alsmaar beter toeleggen op het verkleinen van die afstand, het vergemakkelijken van contact. Ook binnen theater. Ondanks het huidige jaar, en de steeds kleiner wordende subsidiepot waarin er minder kansen voor minder mensen zijn, blijf ik nu nog even koppig vasthouden aan een naïef optimisme. Dat wij over 30 jaar nog steeds naast elkaar kunnen zitten. In een zaal. Met of zonder mondmasker. Met en zonder afstand. Kijkend naar mensen die ons iets vertellen en ons op een doordeweekse avond – al is het maar heel even – samenbrengen.’
Katrijn Bekers redactie Eva Vanderstricht, Johannes Lievens, Liam Rees, Ans Van Gasse, Evelien Van Houdt, Jasper Delva, Marie Neefs, Hannah Lyssens, Liselotte Degroote, Kate Dejonckheere, Katrijn Bekers, Rojda Gülüzar Karakus, Sophie Vondung, Nina Cools, Rita Hoofwijk hoofdredactie Filip Tielens grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Mies Van Roy V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Kathleen Treier, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen XL AIR: Jeroen Vandesande en Lieve De Maeyer
tickets en info: theaterfestival.be wo 9 september
do 10 september
13u00 18u00
14u30 17u00 18u00
19u00 20u30 20u00 21u00
Roel Verniers Pitch 2020 • Zinnema Ways of Working with Art Thinking • María Acaso • online talk Roel Verniers Prijsuitreiking 2020 • Zinnema Dagboek van een leeg bed • Mokhallad Rasem / Toneelhuis • Kaaitheater Happiness • Camping Sunset • De Wasserij Gent Locke • Compagnie Cecilia • geheime locatie Gent
20u00 20u00 20u00
Zorg als solidariteit • Constant, deBuren, Het TheaterFestival & KVS • Kanal en livestream (17u00) Toneelschrijfprijs • Literatuur Vlaanderen, Taalunie, FPK NFL e.a. • Kaaitheater en livestream Jezebel • Cherish Menzo / Frascati Producties • BRONKS Dear Winnie • JR.CE.SA.R, KVS & NNT • KVS BOL Happiness • Camping Sunset • De Wasserij Gent
doorlopend Het TheaterFestival Zomerbar • Kaaitheater Misconnected • Kyoko Scholiers • Kaaitheater MASS #2 • Kris Verdonck / A Two Dogs Company • Kaaitheater
theaterfestival.be/blog