Theaterfestivalkrant 9/09/2017

ZA 9 & ZO 10 SEP 2017 DAGKRANT #HTF17 © Anne Van Aerschot

Een jazzy ode aan John Coltrane Wees niet bang voor Lone Wolves 150 keer Etcetera

Staat van de Stad De Awards van onze redactie Op welke plaatjes danst u vannacht?

e stin hri ©C n Va

C

on ke lb er ge

www.theaterfestival.be

© Anne Van Aerschot

A Love Supreme Salva Sanchis & Anne Teresa De Keersmaeker/Rosas

9 sep 2017 1

A Love Supreme: de sneltrein in John Coltrane Met A Love Supreme belichaamt Rosas één van de grootste jazzalbums aller tijden. Wat John Coltranes plaat uit 1964 zo bijzonder maakt? A Love Supreme is het verhaal van een artiest die het licht heeft gezien. En niet verloren gaat.

Gilles Michiels Eigenlijk, zo suggereert Coltrane (1926-1967) in de tekst die hij bij A Love Supreme schreef, liggen de roots van het album in 1957.

Dat jaar is het keerpunt voor de saxofonist. Eerst het slechte nieuws: Coltrane wordt uit het Miles Davis Quintet gegooid. Met Davis had hij dan wel de weg geplaveid voor Kind of Blue en zijn eigen Giant Steps, albums die tegen het einde van de jaren 50 een klassieke periode voor de jazz inluidden, de reden voor zijn ontslag ligt waarschijnlijk buiten de muziek. In 1957 escaleert Coltranes strijd met heroïne en alcohol: hij neemt een overdosis en kijkt de dood in de ogen. Dat moment moet zijn ultieme wake-up call geweest zijn.

De Amerikaan, tot dan een laatbloeier wiens carrière slechts gestaag op gang kwam, zweert de roesmiddelen af en start met de zuivering van zijn lichaam ook een spirituele zoektocht, die de komende – en laatste – tien jaar van zijn carrière zullen bepalen.

Wat in die tijdspanne gebeurt, is zonder meer indrukwekkend te noemen. Coltrane is op een punt gekomen waarin hij alles in de strijd kan gooien. De rotvaart waarmee zijn carrière evolueert, stuurt hem de ene na de andere muzikale koers op. De eerste stap naar A Love Supreme is alvast de vorming van zijn kwartet in 1960.

Twee jaar later krijgt de groep zijn definitieve vorm, met McCoy Tyner aan de piano, Jimmy Garrison op de bas en Elvin Jones aan de drums. Het is deze groep die in 10 december 1964 de studio bevolkt wanneer Coltrane komt aandraven met een afgewerkt concept onder de arm. Zijn doel: een ode aan God brengen in de vorm van een vierdelige meditatie. Een paar uur later is alles opgenomen. A Love Supreme, een bijna twee uur durende suite, komt in één studiobeurt tot stand.

‘Elke toon die in het slot van A Love Supreme uit de saxofoon vloeit, lijkt gericht aan een hogere macht’ Die uitzonderlijke efficiëntie mag geen toeval heten: Coltrane is een bevrijd man. Zonder in freejazz op te gaan of af te wijken van zijn concept, klinkt A Love Supreme bijzonder fris en trefzeker.

Waarin de genialiteit van het album steekt, is echter moeilijk te zeggen. Is het de hard-bop die Coltrane mengt met de zich ontwikkelende ‘modale jazz’, die zich afzette van de conventionele fifties-akkoorden? Is het de emotionele diepte waarin Coltranes

zoektocht uitblinkt? Tegelijk is deze plaat een groepsproject.

Hoewel Coltrane als de onbetwiste solist op de hoes staat, komt elk bandlid ruimschoots aan bod. Zo roffelt de lange drumsolo van Jones' Pursuance in gang, het derde deel van de plaat, waarna het klanktapijt van Garrisons bas zich als een rode loper uitrolt voor het slotgebed van het album, Psalm.

Dat laatste deel van de plaat is vermoedelijk het bekendste.

Coltrane, die meestal slechts mondjesmaat over zijn muziek sprak, schreef er twee teksten bij: een brief aan de luisteraar en een gedicht gewijd aan God. Waar Coltrane zich in de opener Acknowledgement nog aan spoken word waagt en onophoudelijk de naam van zijn plaat opzegt, draagt hij in Psalm het gedicht voor met de saxofoon. Elke toon die uit het instrument vloeit, lijkt rechtstreeks gericht aan een hogere macht. Psalm zet de kroon op het werk van Coltranes wederopstanding als mens en artiest.

A Love Supreme mag zich volgens The New Yorker-journalist Richard Bordy één van de populairste jazzalbums van de laatste zestig jaar noemen: in korte tijd verkocht het meer dan 100 000 exemplaren, ondertussen staat de teller al op meer dan een miljoen. Daarmee is A Love Supreme één van de weinige jazz­ platen die kunnen wedijveren met Miles Davis’ Kind Of Blue.

Het is daarom des te opvallender dat het album slechts één keer live uitgevoerd werd, op het jazzfestival in het Franse Antibes.

De versie die daar ten gehore wordt gebracht, lijkt echter nauwelijks op de studio-opname. Op zich niet gek in het jazzgenre, en al zeker niet voor een plaat die in een spiritueel momentum werd opgenomen, maar Coltranes variaties zijn bij vlagen totaal onherkenbaar. Het concert kan dan ook als illustratief gezien worden voor het slot van zijn carrière. In de laatste rechte lijn van zijn leven werkt de saxofonist met zo’n verschroeiende snelheid dat ook zijn kwartet stilaan afhaakt. Wanneer Coltrane voorstelt om een tweede drummer aan boord te hijsen, haakt pianist Tynes af. Niet veel later vertrekt ook Jones misnoegd.

Coltranes zoektocht naar een instinctieve expressie die uitmondde in het momentum van A Love Supreme bleek uiteindelijk de continuïteit van een groep in de weg te staan. Daarom is de plaat ook het verhaal van een vierkoppige band op zijn hoogtepunt. En die band bestaat vandaag uit de vier dansers van Rosas.

2 9 sep 2017

Lone Wolves Transfo Collect

‘Wanneer ik bij Transfo Collect ben, voelt het alsof er een gewicht van mijn schouders valt’ De theaterwereld heeft een nieuw stokpaardje en het heet diversiteit.

Mooi op papier, maar de echte betekenis ervan voel je pas in de loge van Transfo Collect.

Van hun visies tot de vloer: week na week gaan twintig jongeren hier op zoek naar verbinding. Een blik in de oase van de Brusselse jungle.

Eline Van Lancker “Allaaaahoe akbaaaaaar!” Vanuit een legertent komt een hoofdje uitsteken. Als een Russisch matroesjka­poppetje inspecteert het de ruimte. Het blijkt Khadaffi voor te stellen, hier symbool voor ‘monster van de macht’. Er volgt een scène in het Turks, waarop de mede­acteurs enthousiast beginnen te joelen. Niet veel later verandert de tent van Khadaffi’s lichaam in een

orakelende vagina. Feedback in een mengelmoes van Nederlands, Frans én Engels wervelt door de zaal.

We zijn op de repetitie van Transfo Collect, een sociaal-artistiek theater­ collectief dat de tenten opsloeg in GC De Kriekelaar, hartje Schaarbeek. Meer dan twintig jongeren met allerlei kleuren en achtergronden komen er elke twee weken samen om theater te maken. Niet met ijzeren werkritme en afgelijnde hiërarchie, wel met een traject op maat waar naast artistieke ontwikkeling vooral persoonlijke groei centraal staat. ‘We willen niet alleen meer kleur brengen op het podium, maar ook een ander soort verhaal’, vertelt Haider Al Timimi, begeleider van de groep.

‘We zullen nooit zomaar een repertoiretekst openslaan. Deze mensen hebben allemaal een geheel eigen vertelling. Heel mooi en met een enorme urgentie.’

‘Met Transfo Collect heb ik iets gevonden dat houvast biedt.

Dankzij hen kan ik nu aan het RITCS studeren.’ — Eduardo

Veel jongeren belanden hier op momenten dat ze zich verloren voelen.

In Transfo Collect vinden ze een platform om hun passie voor theater te delen, hun mijmeringen en frustraties, hun fantasieën.

‘Het is bijna therapeutisch’, vindt Ahlaam (20). ‘Buiten Transfo Collect heeft iedereen zijn eigen problemen. Nog maar een paar meter buiten deze deuren beland je terug in je dagelijkse mijnenveld. Maar wanneer ik hier ben, voelt het echt alsof een gewicht van mijn schouders valt. Ik voel me niet alleen hier.’

De 34-jarige Eduardo valt haar bij.

‘Of je nu puur theater wil of dans, beatbox of rappen: iedereen kan zijn eigen skills ontwikkelen, zonder oordelen.’ Met zijn 34 lentes is hij niet alleen één van de oudsten van de groep, hij kwam er ook als eerste bij. In 2013 ontdekte hij Transfo Collect dankzij bon, het Brusselse onthaalbureau voor inburgering. ‘Ik had het moeilijk om in België te zijn. Ik was alleen en had weinig steun. Het is niet gemakkelijk iets te bereiken buiten je comfortzone, er zijn grote hindernissen. Met Transfo Collect heb ik iets gevonden dat houvast biedt. Dankzij hen kan ik nu ook aan het RITCS studeren.’

De afgelopen drie weken stak de groep een extra tandje bij, want voor het

eerst gingen ze met het Theater­Festival in zee. Op zaterdag brengen ze hun voorstel© Anke Van Meer

© Danny Willems

9 sep 2017 3

Lone Wolves Transfo Collect

© Anke Van Meer

ling Lone Wolves, al staat die op het moment van dit interview, enkele dagen voorheen, nog maar nauwelijks op punt: ‘Vooral het proces staat centraal, meer dan een afgewerkt stuk. Het gaat niet om leren acteren, wel om het leren van elkaar.

Op zich is het al een statement dat ze samen op scène staan.’ Aan het woord is mede­oprichter Geert Opsomer, daarnaast werkzaam als docent in het RITCS. Hier fungeert hij als de ‘opa’ van de groep.

Niet alleen met theaterissues, maar ook met andere levensvragen komen de jongeren bij hem terecht. ‘Anders dan in een gewone school zien we toneel niet als een instrument dat je leert te bespelen.

Veel deelnemers zijn echte performers, maar worden door hun hybride profiel niet altijd aanvaard in traditionele richtingen als Drama of Woordkunst. Bilal bijvoorbeeld ziet zich later eerder in een circusschool werken, maar ontdekte hier dat hij ook fantastisch is als acteur. Hier kan hij zich op zijn eigen ritme ontplooien.’

‘We willen niet alleen meer kleur brengen op het podium, maar ook een ander soort verhaal’ — Haider Al Timimi Het is precies die openheid die ook de deelnemers aantrekt te blijven komen.

‘Solidariteit en bienveillance (welwillendheid), een beter woord kan ik er niet voor vinden’, stelt de 28-jarige Sihame. ‘Er wordt naar iedereen geluisterd, ook de stille mensen. Er is geen piramidale hiërarchie.

Zelfs wanneer een idee echt slecht lijkt, proberen we het toch uit. Gewoon springen, vaak komen daar heel mooie dingen

uit. Meer dan ooit heb ik hier geleerd te vertrouwen, en vooral héél geduldig te zijn.’ De stand-up comedienne in spe groeide op in Molenbeek, maar bouwt ondertussen op eigen houtje haar carrière uit. Bij Transfo Collect is ze nog maar net, maar dat ze terugkomt staat vast: ‘Ik ben zo verliefd geworden op deze plek. We hebben echt een hechte groep opgebouwd. Ik wil niet terug naar het echte leven!’ (lacht) Veel tijd om vragen te stellen hebben we niet, want overal gonst het van de bedrijvigheid. Er wordt gespeurd naar een tweede legerpak. Iemand doorzoekt de Griekse mythologie naar een God die symbool staat voor rijkdom. Twee meisjes knutselen naarstig een derde monster in elkaar met gerecycleerd materiaal. Toch is er van stress geen sprake: na elke scène wordt uitbundig geapplaudisseerd, aan de lopende band komen de deelnemers zich voorstellen en ’s middags wordt er onder geanimeerd kabaal gesmuld van de uitgestalde lunch. Boterhammen met kaas, maar evengoed couscous en halalvlees. Waarom is het hele leven niet meer op deze manier ingericht?

‘De groepsdynamiek is enorm belangrijk, maar soms loopt het weleens uit de hand’, vertrouwt Geert ons toe. ‘Bijvoorbeeld naar aanleiding van het Antwerpse festival Love At First Sight: slechts een paar acteurs mochten hun werk tonen, waardoor concurrentie even de kop opstak. Ook zijn er inhoudelijke issues, bijvoorbeeld in verband met religie. Zo zat er eerst een liefdesscène in het stuk, maar sommigen vonden die te radicaal. Dan ga je op zoek naar een andere vertelling.’

Maar hoe heterogeen de kiemen ook zijn, hun wortels zijn sterk met elkaar verstrengeld. ‘We zijn één grote familie. Zoveel verschillende werelden, en toch voelt het als thuiskomen. Ook op scène krijgt iedereen zijn plaats.’ De ogen van Ahlaam sprankelen wanneer ze het ons vertelt.

‘Ik kom hier ondertussen al drie jaar, maar

telkens opnieuw ben ik verbaasd dat ik weer zoveel bijleerde en zoveel nieuwe vrienden maakte. Soms vragen mensen mij of ik hiervoor betaald word. Zot! Ik zou geld geven om hier mijn dagen te mogen slijten.’

‘Veel deelnemers zijn echte performers, maar worden door hun hybride profiel niet altijd aanvaard in traditionele richtingen als Drama of Woordkunst.’

— Geert Opsomer Ahlaam ontdekte theater aan de kunsthumaniora, waar ze naartoe begon te gaan achter de rug van haar ouders.

Tegenwoordig geeft ze ook zelf cursussen theater in Molenbeek. ‘Niet lang geleden konden mensen zoals ik niet terecht in het theater, er werd niet in ons geloofd. Daar­ door denk je zelf ook dat je niet beter verdient, je zit vast in een vicieuze cirkel.

Daar komt bij dat we ook geen rolmodellen hebben: op TV en in films zie je telkens dezelfde witte gezichten terugkeren. Zelf was ik het eerste Marokkaanse meisje op de kunstschool. Toen ik rond me keek, zag ik enkel meisjes met blond haar en blauwe ogen. Nu heb ik een manier gevonden om mijn identiteit te omarmen en uit te spelen.

Maar het vergt veel moed. En de juiste mensen rondom je. Met mijn keuze heb ik ook veel vrienden verloren: ze vonden mij roekeloos en niet slim. Maar het was wél slim: ik ben nog nooit zo blij en vrij geweest.’

4 9 sep 2017

Etcetera Dubbelgesprek Johan Wambacq en Charlotte De Somviele

Een gesprek over theater, etcetera.

Deze week sprak ik met Johan Wambacq (1950) en Charlotte De Somviele (1988), respectievelijk voorzitter van de Raad van Bestuur en een van de hoofdredacteurs van Etcetera, naar aanleiding van de 150ste editie van het podiumtijdschrift. Twee generaties buigen zich over het 35-jarige bestaan van het blad en reflecteren over het verleden, het heden en de toekomst.

Dina Dooreman

Etcetera werd opgericht in 1982.

Vanuit welke noodzaak of motivatie gebeurde dit?

Johan Wambacq: Etcetera is eigenlijk

begonnen met een cafégesprek. Hugo De Greef en ikzelf zaten in ons vaste stamcafé aan de overkant van de Beursschouwburg waar we ’s middags onze boterhammen gingen eten. Hugo was toen aan de slag bij Kaaitheater en ik bij Beursschouwburg. Op dat moment bestond er nog geen tijdschrift over de podiumkunsten, enkel een soort aankondigend maandblad.

Samen hebben we toen een nota opgesteld waarin we het idee voor een kritisch theaterblad uitwerkten.

Daarmee zijn we naar uitgeverij Kritak gestapt. Zij reageerden enthousiast.

Vervolgens hebben we een lijst van redactieleden opgesteld. Van in het begin was het doel om een kritisch publiekstijdschrift te zijn. Geen aankondigingsblad, maar ook geen academisch magazine.

is er een grote symbolische erkenning gekomen voor het werk van die artiesten.

Johan: Ok, maar het is niet omdat Jan Fabre, Jan Decorte of Anne Teresa De Keersmaeker een aantal keer vermeld werden in de eerste nummers van Etcetera, dat dit alles zegt. Het gaat niet over de kwantiteit, maar over de manier waarop zij werden vermeld. En ja, het blad was wel enthousiast over die generatie artiesten. Maar je moet dit ook relativeren. Vergeet niet dat er in de jaren tachtig overal nieuwe platformen ontstonden. De culturele centra van de jaren zeventig bijvoorbeeld werden toen tot alternatieve plekken gedoopt.

Vanwaar de naam Etcetera?

Johan: We wilden het breed houden

en ons niet beperken tot theater in strikte zin. De volle titel luidde Tijdschrift over theater etcetera. Ook alles wat errond hing, zoals dans en performance, was deel van ons programma.

Dat het blad er is, komt doordat er toen een hele kritische beweging begon te broeien. Het ging niet enkel over een klein groepje van heethoofden. De kritiek op de dode boel die het gevestigde theater destijds was, werd zeer breed gedragen. Daar wilden wij een stem aan geven, maar ook aan de nieuwe genres die zich aandienden.

Heeft het blad ook het klimaat van de podiumkunsten mee helpen veranderen?

Johan: Nee, wij waren eerder een

echo van bepaalde veranderingen binnen het podiumlandschap. Wij brachten een reflectie en boden deze veranderingen zo een podium. Soms wordt Etcetera een beetje herleid tot de tachtigers en de negentigers. Die generatie heeft uiteraard iets gemarkeerd en Etcetera heeft dat vanaf het begin becommentarieerd. Maar ook zonder ons blad was die ontwikkeling er zeker geweest.

Charlotte De Somviele: Ik geloof wel dat Etcetera die ontwikkelingen mee legitimiteit gaf en heeft bijge­dragen tot die canonvorming. Je kan zeggen dat het niet het initiële opzet was om die makers te sturen, maar in retrospect is dat wel zo gebleken. Door het discours

‘Etcetera moest kritisch zijn, maar ook toegankelijk voor een breder publiek’ — Johan Wambacq Hoe is de positie van Etcetera veranderd nu er veel nieuwe media bijgekomen zijn die aan kritische reflectie doen?

Charlotte: Die positie is veranderd,

maar ik wil dat ook nuanceren: Etcetera blijft in Vlaanderen nog steeds het enige tijdschrift dat zich exclusief aan de podiumkunsten wijdt.

Dus in die zin hebben we zeker nog steeds een cruciale rol te vervullen. Er zijn inderdaad veel digitale platformen bijgekomen, maar zij bedrijven kritiek veelal nog steeds op een ouderwetse, lees: tekstuele en monologische manier. Ik ben nog niet echt overtuigd van de mogelijkheden die nieuwe media, laat staan sociale media, te bieden hebben aan de kunstkritiek.

Bovendien presenteren wij aan de lezer een gecureerd blad waarin we

Etcetera Dubbelgesprek Johan Wambacq en Charlotte De Somviele

een bewuste selectie van artikels hebben gemaakt. Mensen nemen dat mee en komen zo in contact met zaken waar ze zelf niet snel op zullen doorklikken op Facebook of andere sociale media. Kritiek is natuurlijk wel gedemocratiseerd. Het komt in kranten terecht, Etcetera en rekto:verso worden gratis verspreid en je hebt ook heel wat blogs, bijvoorbeeld Theater­ krant uit Neder­land. Kritieken kunnen nu dus breder gelezen en gedeeld worden, maar ze worden ook snel vergeten. Etcetera probeert zich in die zin ook toe te leggen op slow criticism, grondige diepteanalyses, waar op het web niet altijd plaats voor is. Zonder promotie te doen voor ons eigen tijdschrift. (lacht) Johan: Het is evident dat het papieren tijdschrift mee geëvolueerd is naar een website waar ook veel artikels exclusief verschijnen. En sociale media, daar heb ik geen verstand van. (tegen Charlotte) We zitten met Etcetera op Facebook, toch?

Charlotte: Jazeker, al hebben we niet het meest sexy Facebook-imago. (lacht) We zijn nog een beetje old school.

Johan: Maar old school is het nieuwe hip.

Charlotte: Daar zeg je het. Je voelt wel dat je door dat digitale tijdperk in verschillende snel­heden moet werken.

Je hebt een traagheid op papier nodig, naast een snelheid die je op de website kan aanbieden. Het contemplatieve van iets te lezen op papier verschilt toch met snel allemaal linkjes openen, halve artikels lezen en uiteindelijk niet weten wat erin staat. Andere media voluit gebruiken, doen we momenteel nog niet, dat is een werkpunt. Maar we hebben in de toekomst alvast plannen om video-interviews aan te bieden op onze website. De kans is wel groot dat die twee uur zullen duren. (lacht)

Ligt het belang van Etcetera naast reflectie ook bij documentatie?

Charlotte: Ja. Het is niet onze eerste

bezorgdheid, maar we nemen die zeker wel mee. In onze nieuwe Etcetera hebben we bijvoorbeeld een interview met Milo Rau, die vanaf dit seizoen de leiding overneemt bij NTGent. Ook al zijn Raus plannen nog niet helemaal concreet, het is belangrijk om daarover te berichten, zodat iemand die over twintig jaar Etcetera vastneemt, iets terugvindt over deze belangrijke tran­ sitie. Maar eigenlijk willen we met Etcetera voornamelijk vooruit kijken en proberen om het veld mee aan te sturen, door good practices, zowel artistieke als institutionele, onder de aandacht brengen en andere kritisch te evalueren.

Zijn er binnen het blad verschillende redactionele benaderingen?

Charlotte: Er zijn eerder verschillende

profielen binnen onze redactie. Michiel Vandevelde is choreograaf, Ciska Hoet journaliste, Kristof van Baarle en Sébastien Hendrickx dramaturgen en onderzoekers, ik werk als recensente.

Die samenstelling is interessant omdat

je uit verschillende perspectieven kan putten. Michiel is iemand die internationaal heel wat opvolgt, ook in andere disciplines, en het perspectief van de kunstenaar binnenbrengt. Ciska en ik hebben als recensent een brede kijk op het veld. Sébastien en Kristof kijken heel dramaturgisch. Als zij recensies schrijven, gaan ze echt als drama­ turgen te werken die een voorstelling helemaal kunnen ontleden en die ook in een bredere context plaatsen. Dat vind ik erg waardevol. Die verschillende accenten leveren andere schrifturen op.

Johan: Die mix is er altijd geweest.

In onze eerste nummers had je naast recensenten ook theaterwetenschappers als Luk Van den Dries en dramaturgen als Marianne Van Kerkhoven. We zoeken ook steeds naar een redactie die niet volledig afkomstig is uit Brussel of Antwerpen.

‘Eigenlijk willen we voornamelijk vooruit kijken en wél proberen een veld mee te sturen’ — Charlotte De Somviele Kiezen jullie er bewust voor om Etcetera Vlaams te houden?

Charlotte: Als het van ons afhangt,

waren wij niet zo Vlaams. We publiceren ook steeds meer Engelstalige teksten, en over Franstalige artikels denken we na. Dat is belangrijk, omdat we ook willen mikken op de Brusselse gemeenschap, die erg internationaal is. We zitten ook in een samenwerkingsverband, dat Theatertimes heet. Dat is een digitaal platform, waarbij kritische artikels over de podiumkunsten van over de hele wereld aangeboden worden.

Johan: In het verleden zijn er nog pogingen geweest. Er was in het begin contact met Toneel Theatraal, ons Nederlands zusterblad. We hebben er toen over nagedacht om één tijdschrift te vormen, maar dat werkte niet.

Voornamelijk omdat theater ook een gemeenschapskunst is. Tachtig procent van het Nederlandse theater is bij ons niet te zien en omgekeerd. Een tijdschrift dat alleen maar bericht over wat niet op onze planken te zien is, werkt niet.

Charlotte: Je hebt ook verschillende stijlen, denk ik. Zo lopen er wel wat

9 sep 2017 5 esthetische breuklijnen tussen de Vlaamse en Waalse podiumkunsten, ook al groeien die scènes steeds meer naar elkaar toe. We hebben hoe dan ook nood aan een internationale blik.

In ons volgende nummer willen we bijvoorbeeld graag iets brengen over de Roemeense performancekunstenares Alexandra Pirici en de Canadese choreografe Dana Michel. We proberen bovendien ook internationale schrijvers te scouten, maar dat gaat moeilijk omdat zij duurder zijn. Er zijn ook gewoon niet zo veel Vlaamse critici meer die zich volledig kunnen toeleggen op freelance schrijven. Je voelt dat dat statuut onder druk staat.

Waarin verschillen jullie van rekto:verso?

Charlotte: We zijn ten eerste gekant

tegen themadrift! Bovendien concentreert rekto:verso zich op verschillende kunstvelden. We hebben een nauwere focus op de podiumkunsten en vertrekken ook vanuit de esthetische praktijk.

De echte artistieke analyses zal je minder in rekto:verso vinden. Maar we proberen ook samen te werken en ons in positieve zin aan hen te spiegelen.

Dat wil zeggen: proactief zijn, kritisch reageren en ook aandacht hebben voor kunstbeleid. Maar er zijn goede redenen waarom we niet fusioneren, ook al gelooft de politiek misschien dat één overkoepelend kunsttijdschrift voor Vlaanderen wel genoeg is.

Momenteel is jullie 150ste magazine verschenen. Was er een specifiek concept? En wat zijn jullie plannen voor de toekomst?

Charlotte: Wel, we hebben een gou-

den cover! (lacht) We hebben ook twee rondetafels georganiseerd: eentje over het statuut van de Vlaamse kunstinstellingen en eentje over opera.

Daarin werd onder meer de vraag gesteld of opera zich vandaag nog wel voldoende vernieuwt en hoe het medium mee kan zijn met zijn tijd.

Opera is een traject dat we verder zullen uitzetten dit jaar. Een groepje criticiliefhebbers zal vanaf nu maandelijks naar de opera gaan en recensies schrijven. Zij zeggen zelf nood te hebben aan nieuwe kritiek over opera, en die willen we graag ondersteunen.

Johan: Ik ben zelf jarenlang betrokken geweest bij de redactie. Momenteel ben ik al bijna dertig jaar voorzitter van de Raad van Bestuur. Maar daar ga ik nu een punt achter zetten. Laat dat bij deze hier officieel meegedeeld worden. (lacht)

6 9 sep 2017

De Awards van de redactie

s r a c s De O t e h n a v ! l a v i t s e F r e t a e Th

Aan het eind van een écht festival worden awards uitgereikt: met deze traditie wil onze redactie niet breken. Maar omdat werkelijk elke voorstelling op het TheaterFestival belangwekkend schijnt te zijn, raakte onze vakjury het niet eens over de hoofdprijs.

Volgende – toe­ gegeven, minder traditionele – categorieën geraakten wél ingevuld.

Rol de rode loper alvast uit: hier zijn de laureaten van onze theater­awards!

Foutste haarsnit Ola Pola-acteur Randi De Vlieghe meende tevergeefs dat zijn haar rood verven volstond om vijftien jaar jonger te lijken. In Niets deed Judith De Joode een al te opzichtige gooi naar deze award door haar kapsel eigenhandig te massacreren. Genoeg harig materiaal dus. Maar onze vakjury koos toch voor de Kei Vieze Snor van nieuwbakken pornoacteur Michael De Cock.

Gelukkig wakkerde de aanblik van zijn pasta vongole onze eetlust wél aan.

Knapste geheugen Genoeg geheugens die getraind werden tijdens dit festival. Acteurs moesten dit jaar niet alleen hun teksten onthouden, maar ook de boekentips van Benny Claessens. Uiteindelijke bleek Tom Vermeir de knapste kop. We weten niet of het ondanks of dankzij de alcohol was, maar Vermeir slaagde erin de 108 elementen van periodieke systeem op te zeggen. Tijdens een orgasme. Slik.

Meest accurate Patti Smith-lookalike We geven toe: dit is een gelegenheidscategorie, maar we konden onmogelijk voorbij aan de legendarische dramaqueen die Jan Decleir neerzet. Zei iemand dat Risjaar Drei vrouwonvriendelijk was? Wij vonden Patti Smith alleszins meer dan overtuigend.

Grootste drankorgel De ontzaglijke hoeveelheid witbier die onze juryvoorzitter nodig had om zijn rodebieten­salade binnen te krijgen, had hier niet misstaan. Maar ere wie ere toekomt: het drankenassortiment dat Dominique Van Malder soldaat maakte tijdens BUKO, kende zijn gelijke niet. Wij roken batida de coco, rode wijn en Duvel. Santé, Buko Domi!

Meest kindvriendelijke theatermaker U denkt meteen aan de makers van Ola Pola Potloodgat? Helaas, zij gooiden hun kindje op het podium. Of het duo achter Klutser? Jammer, zij leerden hun kids de beginselen van het kapitalisme. Wij gaan voor Milo Rau. Nee, je kindacteurs de zaak-Dutroux laten re-enacten getuigt niet van een warm vaderhart. Maar naast de planken blijkt Rau een voortreffelijke papa. De State of the Union weigeren om zijn kinderen naar school te kunnen voeren: respect!

Meest aanstootgevende acteurswebsite Toen onze jury zich van de nobele taak kweet om de festivalacteurs van een Wikipediapagina te voorzien, stootte het meer dan eens op aanstootgevend materiaal. Wie bijvoorbeeld op de site van Randi De Vlieghe op ‘prijzen’ klikt – een Wiki-klassieker –, stoot niet op zijn goedgevulde palmares, maar op de tarieven van zijn massages. Ola pola!

Djoef van de week Natuurlijk heeft u hard geapplaudisseerd. En natuurlijk doen uw handen daar nog zeer van.

Wij dachten eerder aan de twee agressieve gekkerds uit Another One. Wie van hen de award mee naar huis neemt, laten we Maxim Storms en Lobke Leirens zelf uitvechten.

Meest hilarische oneliner Dominique Van Malder zocht naar een verklaring voor het toch wel tamme TheaterFestivalpubliek tijdens BUKO: ‘Amai, dat is hier nogal een zee van witte mensen. Ah, wacht, de mensen met kleur, die zitten natuurlijk in de KVS!’

9 sep 2017 7

Staat van de Stad / Slotfeest SupAfly Collective

Stad van het theater & Staat van de Stad ‘Brussel is een stad waar alles kunst kan worden.’ Zo verkondigde Chris Keulemans. De Amsterdamse schrijver werd door Kunstenpunt uitgenodigd om gedurende een maand in Brussel te lopen, praten en kijken. Het resultaat van al dat gegidst wandelen pende hij neer in de Staat van de Stad, die hij vanochtend uitsprak in Allee du Kaai. Op zoek naar territoria van nieuwstedelijke creatie.

Lieselore Remans

was Musicst love my fir SupAfly Collective Op zaterdagavond wordt in Kaai­theater het einde van deze editie van het Theater­Festival gevierd. En dat doen wij natuurlijk met muziek! Onze gast heet SupAfly Collective, een groep vrouwelijke hiphop dj’s die jullie in topvorm op de dansvloer verwachten! Mieke, oftewel MikiGold, staat ons te woord.

Stéphanie Labie In 2009 brengt Anattitude Magazine, een magazine volledig gewijd aan vrouwen in hiphop, zeven muzikanten samen die dezelfde muziek en subcultuur delen. Dan is het makkelijker om een gemeenschappelijke missie te vinden. ‘Door de combinatie van onze verschillende disciplines en persoonlijkheden werden deze avonden – met optredens, exposities en dj-sets – een groot succes. Sindsdien zijn we blijven samenwerken’, vertelt Mieke. ‘Zo volgde er een radioshow bij Bruzz. We organiseren nog steeds heel wat evenementen in Brussel en sinds dit jaar ook in Antwerpen.

Het is fijn om erkend te worden voor de muziek, de knowledge en de positieve vibe die we met SupAfly brengen. Maar als

Wat hij daar precies mee bedoelt, ontdekt u in de volledige Staat van de Stad op Kunsten.be.

we reacties krijgen van andere meisjes die het inspirerend vinden om vrouwen van verschillende origine op een podium te zien staan, dan weten we pas echt dat we goed bezig zijn.’

Wanneer we DJ MikiGold vragen wat de beste dansplaten zijn, antwoordt ze ontwijkend: ‘Het is belangrijk dat we zelf gelukkig worden van de muziek die we spelen. Dan kunnen we niet stilstaan achter onze draaitafels en volgt het publiek gegarandeerd ook.’ Bepaalde songtitels geven, vindt ze moeilijk. ‘De impact van een plaat hangt ook af van waar en voor wie we spelen. De nieuwe van Future kan een goed idee lijken als je die in de auto door de boxen knalt, maar eens je voor het publiek staat, voel je toch dat het deze keer beter een classic van Jurassic 5 wordt. Of omgekeerd.’ (lacht) Hoewel de roots van de vier dj’s van SupAfly uit hiphop stammen, omarmen hun

© Sofie Joye

Als locals kreeg Keulemans onder meer Pepijn Kennis van Toestand vzw, danser/choreograaf Yassin Mrabtifi en danser/choreografe Einat Tuchman toegewezen. Zij gidsten hem doorheen de artistieke taal van Brussel, doorheen centrum en periferie. Samen legden zij de onzichtbare netwerken van de stad vast in een wandeling die volgde op de Staat van de Stad.

Een voorbeeld van zo’n ondergronds radarwerk is Transfo Collect.

Acteur (én Belgisch Kampioen Beatboxen) Saddie Choua – bijgestaan door Geert Opsomer, docent aan het RITCS – legt de visie van het collectief uit. ‘Wij geven jongeren met een ongelukkige jeugd een kans. In plaats van een auto in brand te steken op straat, laten we hen dat doen op scène. We proberen een kunstverhaal te maken van hun probleem. In dat opzicht zijn wij een collectief van gevon­ den mensen.’ (Zie ook p. 2 voor een reportage over Transfo Collect.)

Kwamen ook aan het woord: Aurélie Di Marino van de Koekelbergse Alliantie van Knutselaars – het K.A.K. stelde de vraag êtes-vous télévisionnaire? – Marnix Rummens van Workspace Brussels, Citylab die onder andere met hun Filmfestival een platform aan jongeren geven, Zinnema en de ondersteuning van de amateur­ kunsten, en eerder genoemde Pepijn Kennis. Met Toestand vzw legt hij beslag op vergeten gebouwen en geeft hij ze samen met de omwonenden een nieuwe invulling, zo ook Allee du Kaai.

In gesprek met Gerardo Salinas, een van de drie stadsdramaturgen van KVS, behandelde Keulemans diens zachte cartografie in het project MAPping Brussels. Die stond namelijk op dezelfde dag – in de regen – geprogrammeerd. We onthouden u alleszins niet Salinas’ quote over Het Theaterfestival, tevens opgenomen in de Staat van de Stad van Keulemans. ‘Het festival begint de gevestigde orde los te laten. De mentale masturbatie van een Romeins Rijk dat niet beseft dat het aan het afbrokkelen is.’

dj-sets een breed muzikaal spectrum. ‘De sound evolueert doorheen de set. Het is fijn om het publiek mee te nemen in verschillende genres en grooves.’ Ook techniek heeft veel belang voor een perfecte prestatie. Zo beschrijft Mieke hoe het allemaal gebeurt on stage: ‘Wij spelen back to back, dus zijn we constant aan het luisteren, meedenken en -voelen met wat de andere dj's opleggen en pikken daar dan op in. Zo komen we tot een consistent geheel en laten we ruimte voor interactie en improvisatie.’

Wat mogen we zaterdagavond van SupAfly collective verwachten? ‘Na al die theatervoorstellingen kan ik me voorstellen dat het publiek wel zin heeft om van hun stoel te komen, dus wij zetten in op een groovy sfeer met een positieve vibe! We hopen dat er heel wat mensen zijn die langskomen en graag dansen, want wij hebben er alleszins zin in!’

8 9 sep 2017

ook dat nog

Dat tijd écht relatief is, stelde onze hoofdredacteur vast toen hij vorige week met de kwieke juryvoorzitter (enkel zijn knie was wat kaduuk) het dak van het Kaaitheater beklom. Daar kwamen beide jongeheren tot de vaststelling dat Johan Thielemans exact vijftig jaarringen meer op zijn stappenteller heeft dan (FT).

Als laatstgenoemde over een halve eeuw nog steeds geen theaterindigestie heeft en ook dan nog als een satelliet rond het TheaterFestival cirkelt, willen we wel eens zien of hij even gezwind het Kaai-dak opklautert.

Dat tijd misschien niet relatief is, bleek gisteren bij Ola Pola Potloodgat. Randi De Vlieghe was duidelijk al heel wat jaartjes ouder (en buikvet rijker) dan de net de pubertijd ontgroeide bonenstaak die opdook in de legendarische, integraal uit het videoarchief heropgeviste olifantenscène.

O ja, aan het begin van de nillies betaalden we nog met franken en protonkaarten. En digitale camera’s, die waren toen naast ‘je van het’ ook behoorlijk primitief.

Dat tijd waarschijnlijk toch weer wel relatief is, bleek toen we bij het stormachtige applaus in BRONKS naar links keken en daar de opiniërend hoofdredacteur van een bekende Vlaamse (Fabeltjes) krant helemaal wild en ongegêneerd zagen meezingen met ‘Hallo, meneer de Uil’.

Of tijd relatief is of niet, zal blijken over elf maanden en twee weken. Zo lang duiken wij ondergronds, alvorens opnieuw op te poppen tijdens het TheaterFestival in deSingel. Als u ons mist, kan u alle artikels herlezen op theaterfestival.be/blog. En indien u écht diehard fan bent, vindt u alle kranten sinds 2012 op issuu.com/theaterfestival!

Humans of TheaterFestival What happens behind the scenes of the TheaterFestival?

Who are the workforces, volunteers and partners that execute diligent labour in order to throw you into theatrical ecstasy?

Today: Judith Mertens Nina Vurdelja You must have noticed the fancy confession chair (‘Biechtstoel’) every evening in Kaaitheater.

It has been set by art critic collective De Zendelingen for everyone who likes to share their most sinful thoughts about the selected performances from the TheaterFestival. And that is not all: while confessions take place, there is always someone making a drawing or painting about the piece, a personal vision of what has been shown.

I met Judith Mertens from De Zendelingen in front of KVS before Malcolm X. She recognized the 'Sorry i fell asleep while you were talking'-illustration of David Shrigley on my notebook and it made her laugh. Well, she is an illustrator herself.

Judith comes from Antwerp, where she studied painting at the Academy of Antwerp and did her masters in illustration at LUCA art school. She also studied scenography. 'I was always interested in telling stories. Like books, but with theatre', she explains. She has been teaching art in hobby classes for kids and adults, but is quitting soon to go for new adventures.

Judith has already been involved in the TheaterFestival in Antwerp last year, through The Young Ones by deSingel. I asked her to share the process of drawing/painting at the TheaterFestival with me. 'It is very personal for me, it is an impression', she explains. 'It is different from art criticism, where the voice of the critics might not always be that strong, and that personal'. She explains how the Biechtstoel indeed does the job: 'The intimacy of the space really makes one comfortable to be more personal about their thoughts and feelings, even for people who are not trained to share their impressions.'

The process of drawing/painting is edited with the anonymous confession audio and published online, so the personal becomes public. We agreed that there have been different forms of reflecting at the TheaterFestival, and how theatre makers do appreciate very much the feedback they are getting.

I was also curious to hear if she sees a difference between the TheaterFestival in her hometown and in Brussels. 'In both cities it marks nicely the end of the old and the beginning of the new festival season. In Antwerp it was slightly different with a big festival center with its own

29

© Filip Tielens

Dat tijd relatief is, stelde onze redactrice (DD) vast tijdens haar haar gründliche research voor het interview over 150 edities van Etcetera – als nieuwbakken Duitse is dat haar forté. Zo ontdekte ze dat in hun allereerste boekske, uit het gezegende jaar 1983, immers al een artikel verscheen over de vrouwenrollen bij Shakespeare. Precies 35 jaar voordat onze redactie dit debat opnieuw oppookte over Risjaar Drei. Non non, rien n’a changé!

Humans of TheaterFestival

audience, while in Brussels there are many smaller spaces that attract younger people.

I like it here because of all the different spaces across the city the festival takes place in.

I also think the party will be better here. I am really looking forward to it!'

Soon Judith is leaving Belgium for a long travel in the USA. 'I have the idea of making a drawing or painting every day. I always wanted to travel with a book. It is like a personal travel recording, a travel diary, but I want it to be more physical.'

To my question whether she plans on publishing it, she answers that she will find out when the time comes. ‘I first want to do this. I have been walking around with this idea for a long time already. Sometimes you get stuck with all these ideas, and, once you start, something always comes up, new things that you haven’t been thinking about... so it is better to just start doing!'

Check the drawings of Judith and the Biechtstoel videos at facebook.com/ zendelingen or youtube.com/zendelingen!

Zoveel toeschouwers kwamen tot nu toe te biecht in De Biechtstoel van De Zendelingen. Een compilatie van publieksreacties over Five Easy Pieces, Radical Light en BUKO vindt u reeds online. Komen er ook nog aan: Malcolm X, RACE en A Love Supreme.

Handvest voor de podiumkunstenaar Hierbij verklaar ik als kunstenaar dat ik ter bescherming van mezelf en uit solidariteit met mijn collega-kunstenaars voor alle activiteiten die voldoen aan onderstaande criteria minimaal vergoed zal worden volgens de CAO Podiumkunsten.

Criteria: 1. De activiteit is toegankelijk voor derden, al dan niet betalend: toeschouwers (voorstellingen, concerten, installaties, lezingen...), deelnemers (workshops, sociaal-culturele activiteiten...), jonge kunstenaars (begeleiding, coaching...), studenten (les, symposium...) enzovoort. en 2. De activiteit wordt direct of indirect geprogrammeerd door een organisatie die minstens 1 medewerker heeft in vaste loondienst.

Voor alle activiteiten die voldoen aan deze twee criteria zal ik voor de volledige duur ingeschreven worden in categorie A van de CAO Podiumkunsten met correcte anciĂŤnniteit. Dit kan rechtstreeks in loondienst, via een door mij bepaald interimbureau of door het equivalent van de totale loonkost te factureren als zelfstandige.

Voor lezingen, workshops, coaching, lessen‌ maakt de voorbereiding deel uit van de activiteit en wordt als zodanig vergoed. Voor voorstellingen, concerten‌ gaat het steeds om een volledige voltijdse dag.

Deze verklaring geldt ook wanneer de organisatie die de activiteit programmeert of organiseert niet rechtstreeks instaat voor mijn vergoeding maar betaalt voor de activiteit op basis van ticketinkomsten, een uitkoopsom of samenwerkingsovereenkomst. Ongeacht de bepalingen van die overeenkomst blijft mijn vergoeding zoals hierboven vermeld.

Datum en handtekening

www.handvest.org Een solidariteitsverklaring van kunstenaars die afspreken niet langer on(der)betaald werk te aanvaarden bij publieke activiteiten die plaatsvinden in of voor organisaties met (een) medewerker(s) in vaste loondienst.

1-2017-08-29

Lees de artikels uit deze festivalkrant en ontdek meer op theaterfestival.be/blog f Het TheaterFestival t @theaterfestiva1 en #HTF17 hettheaterfestival tickets: theaterfestival.be

Podiumtip 2017-2018 Merel Van de Gehuchte waterwaswasser (Dounia Mahammed) Aujourd’hui parait notre dernier journal et donc aussi notre dernier conseil de pro pour la saison théâtrale à venir. Merel Van de Gehuchte, qui prend en charge la production des spectacles proposés au TheaterFestival, nous accorde quelques minutes de son temps pour nous expliquer quel spectacle elle attend de découvrir et pourquoi.

Stéphanie Labie

za 9 september 10u30 14u00 15u00 16u00 17u00 18u00 19u00 20u30 20u30 22u00

Staat van de Stad Kunstenpunt & Het TheaterFestival Allee du Kaai MAPping Brussels KVS KVS BOX Ola Pola Potloodgat Het TheaterFestival & BRONKS BRONKS MAPping Brussels KVS KVS BOX Boekpresentatie INFINI 1­15 Decoratelier Decoratelier MAPping Brussels KVS KVS BOX Ola Pola Potloodgat Het TheaterFestival & BRONKS BRONKS A Love Supreme Salva Sanchis & Anne Teresa De Keersmaeker / Rosas Kaaitheater Lone Wolves (work in progress) Transfo Collect GC De Kriekelaar Slotfeest Kaaitheater

zo 10 september 15u00 17u00 20u30 20u30

Ola Pola Potloodgat Het TheaterFestival & BRONKS BRONKS TOCHT & De Grote Evaluatie Kaaiforum Mazing Vera Tussing Kaaistudio's A Love Supreme Salva Sanchis & Anne Teresa De Keersmaeker / Rosas Kaaitheater

C’est lors de notre rencontre express de cet après-midi que Merel nous dévoile son coup de cœur du moment. Il s’agit de la jeune artiste belge Dounia Mahammed qu’elle avait vue pour la première fois au festival Theater Aan Zee avec son premier spectacle Salut Copain, interprété dans une piscine vide. ‘Outre le fait que cet endroit était fantastique, en tant que performer, elle m’a vraiment impressionnée par la manière dont elle exprime les mots, dont elle manie la langue et dont elle transmet son énergie au public… C’était vraiment une très belle découverte pour moi à ce moment-là’, explique Merel. Elle souligne aussi la fragilité de l’actrice qui se mêle à sa très forte présence face au public. w a t e r w a s w a s s e r est donc le second monologue de Dounia Mahammed et est un spectacle tout public que Merel a hâte de découvrir lors de sa première le 14 septembre à Arenberg à Anvers lors du festival Love at First Sight.

Une dernière petite chose : Le contrat de Merel se termine après le TheaterFestival.

Qui veut lui offrir un nouveau job ?

Biechtstoel za 9 september 21u30 – 22u30 A Love Supreme Na de voorstelling behoefte om je hart te luchten? Om na te praten over wat je net zag? Of je mening te geven over hoe fantastisch of vervelend je het vond?

Kom dan biechten in het festivalcentrum! En check andere reacties uit De Biechtstoel op facebook.com/zendelingen.

heater

redactie Jonathan van der Horst, Eline Van Lancker, Dina Dooreman, Lynn Elshof, Elise Pierre, Gilles Michiels, Lieselore Remans, Mia Vaerman, Nina Vurdelja, Milana Vojnovic, Xandry van den Besselaar, Stéphanie Labie hoofdredactie Filip Tielens grafisch ontwerp Mies Van Roy identiteit festival Laura Bergans filmteam Kim Snauwaert, Anke Van Meer V.U. het TheaterFestival Vlaanderen, Kathleen Treier, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen