Dagkrant 27/08/2016 by het Theaterfestival

27 & 28 AUG 2016 DAGKRANT #HTF16 © Wonge Bergmann

Jan Fabre over zijn magnum opus Hoe klinkt en ruikt Mount Olympus? Rosa Reuten, de onzichtbare Helpdesk-beller Lies Pauwels en haar bodybuilder

Met Hendrik Vos naar De Man door Europa

Wie is Sadettin Kirmiziyüz? © Fred Debrock

©S

ne an r pe Pe

www.theaterfestival.be

ÂŠ Wonge Bergmann

M ount Olympus. To glorify the cult of tragedy Troubleyn/Jan Fabre

“Jan is milder voor ons dan voor de jongere generatie acteurs” “Waar gaan jullie naartoe, jongens!?” roept Jan Fabre naar ons wanneer we net in Troubleyn aanko men voor een interview. Het is duidelijk: we zijn net binnengestapt in een waar theaterheiligdom, waar 28 krijgers van de schoonheid en een heel technisch team dag en nacht de komende opvoering van Mount Olympus op het TheaterFestival voorberei den. Op het dakterras van Troubleyn, bij onder gaande zon, vroegen we anciens Els Deceukelier (53) en Marc Moon Van Overmeir (59) hoe zij als performer dit magnum opus van Jan Fabre beleven. Jonathan van der Horst en Filip Tielens Dag Els en Moon. Voorafgaand aan Mount Olympus hadden jullie al een tijdje geen contact meer met Jan Fabre. Hoe zijn jullie dan toch in deze voorstelling beland?

Marc Moon Van Overmeir: Toen Jan mij telefoneerde om mee te doen, was ik om eerlijk te zijn toch een beetje bang. Het leek me een heel avontuur om een voorstelling van 24 uur te spelen. Het is theater zoals het te verwachten en te voorzien was, de voorstelling waarin Els en ik vroeger meespeelden, duurde ook wel acht uur, maar een stuk van 24 uur is toch nog van een andere grootorde. Vroeger heb ik geregeld Shakespeare in het oud Engels gespeeld. Toen Jan me vroeg om de teksten die Jeroen Olyslaeghers geschreven had op een soortgelijke manier te brengen, raakte mijn interesse echt aangewakkerd om

Welke rollen spelen jullie in het stuk? Els: In samenspraak met Jeroen kozen we karakters uit de Griekse mythologie waarvan we vonden dat die het best bij ons pasten. Zelf speel ik Medea en Phaedra. Ik wilde heel graag Medea spelen omdat het een erg tragische, maar ook sterke vrouw is. In mijn spel moest ik op zoek gaan naar eenzelfde balans: uiterlijk heel koel blijven, maar inwendig koken. Ik probeerde haar gebrokenheid te vangen en tegelijk ook haar wil om te blijven doorleven. Medea heeft haar kinderen vermoord. In iedere mens schuilt wel ergens een moordenaar, niet? Ook ik heb in mijn leven bepaalde gevoelens of dromen moeten vermoorden. Moon: Ik speel Darius, Pentheus en Agamemnon. Zelf ben ik altijd heel erg

geïnteresseerd geweest in politiek, met name de Amerikaanse. Pentheus is eigenlijk een verknipte politieker, een rechts type dat komt vertellen dat het zo allemaal niet langer kan en dat alles dringend anders moet. Voor de rol van Darius, een geest, zei Jan dat ik een wit onderbroekje moest aandoen, omdat ik al aangegeven had op mijn leeftijd liever niet meer naakt op een podium te staan. Maar na een repetitie kwam ik thuis en dacht ik: zo’n wit onderbroekje, dat is toch ook maar niks. Dan kan ik het beter naakt doen. En zo geschiedde (lacht). Els: Als iemand echt goed acteert, vergeet je dat hij of zij naakt is. Tegenwoordig geef ik mij ook wat minder fysiek bloot op scène dan vroeger. Ik zei nog tegen Jan: ik zou wel eens graag van boven tot beneden aangekleed als een non op het podium willen staan (lacht). Want dan is het de kunst om je geestelijk zo bloot te geven dat je meer naakt bent dan wanneer je echt naakt zou zijn. Ik ben ervan overtuigd dat dit veel intiemer is.

Hoe verliepen de repetities van Mount Olympus? En hoe voelt het om zo’n theatermarathon van 24 uur te spelen als acteur? Moon: Alle scènes ontstonden vanuit improvisaties rond een bepaald verhaal of thema. Vervolgens vloeiden daar dan de scènes uit voort. Het was een heel puzzelwerk om die 24 uur in elkaar te timmeren. We hebben echt hard gewerkt: geregeld dagen van elf uur ’s ochtends tot elf uur ’s avonds. Els: Tijdens de voorstellingen deel je een hele dag en nacht met het publiek. Er ontstaat een soort symbiose tussen wat er op het podium en wat er in de zaal gebeurt. Precies alsof je elkaar kent doordat je zo’n lange tijd met elkaar doorbrengt. Je ziet de mensen netjes binnenkomen en na een tijd permitteren zij zich steeds meer, net zoals wij op het podium ons ook steeds meer permitteren. Eigenlijk zijn de toeschouwers in Mount Olympus even goed performers.

Els Deceukelier: Moon en ik werken al sinds de vroege jaren 80 met Jan samen, maar hadden al een tijd gebroken met hem. We zijn gewoon drie te sterke persoonlijkheden bij elkaar. Op een gegeven moment moet je dan afstand nemen. Aanvankelijk vonden Moon en ik dat heel jammer. Maar als je zo lang hebt samengewerkt, is een pauze niet ongezond. Let wel, Jan heeft ons nooit verloochend als acteur. De band is er wel altijd gebleven, alleen hadden we geen contact meer met elkaar. Enkele jaren terug heb ik Jan een brief geschreven. Ik begon met de vraag: “Hoe begin je een brief aan iemand die je leven heeft veranderd?” Toen ik met hem begon te werken, was ik nog maar 17. Jan was 21. We hebben echt elkaars leven bepaald. Lange tijd waren we ook geliefden. Ik vroeg Jan in mijn brief of we elkaar nog eens konden zien. Ik had geen idee hoe hij zou reageren, maar nog de dag waarop hij de brief aankreeg, belde hij mij. Die avond zijn we samen iets gaan eten. We hadden een heel mooi gesprek en toen vroeg Jan mij ook of ik in Mount Olympus wou meespelen.

opnieuw mee te doen. Waarom zou ik immers niet meespelen als ik zulke fantastische en actuele teksten zou mogen spelen?

za 27 & zo 28 aug 2016 3

4 za 27 aug & zo 28 aug 2016 Moon: De catharsis waar wij op het podium doorheen gaan, ervaart het publiek ook. Dat is echt het summum van theater: het publiek dat opgaat in de spelers en de spelers die op het einde net zo goed staan te applaudisseren voor het publiek.

Slapen jullie tijdens de voorstelling? Els: Er zijn tijdsblokken waarin we kunnen slapen op scène, maar ook in de backstage. Tijdens de eerste voorstellingen lukte het me door de adrenaline niet om te slapen op het podium, maar ondertussen ben ik eraan gewend. Moon: Ik kan alleszins niet slapen op de scène. Ik ben een nachtmens, dus de nachtelijke uren kom ik vlot door. Maar rond een uur of tien ’s ochtends krijg ik het wel moeilijk. Dan zie ik ze vliegen. Ik kan ook heel slecht slapen als er andere mensen bij zijn.

Els: Je zou daar eigenlijk eens moeten komen filmen, want het is daar ook theater. Moon: We hebben vaste plaatsen in de backstage. Ik zit altijd naast Els. Soms houden wij elkaars handjes wel eens vast om elkaar moed in te spreken (lacht). Het is alleszins een heel bruisend leven in de backstage. Hoewel het er op het podium allemaal heel chaotisch uitziet, is het in de backstage wel degelijk allemaal gestructureerd, hoor.

De jongste performers in Mount Olympus waren nog niet geboren toen jullie met Jan Fabre al de wereld rondreisden in de jaren 80. Hoe was het om met deze nieuwe generatie samen te werken? Moon: Heel interessant! Het maakt ons ook een beetje jonger, hé. Wij leren van die jonge gasten en zij leren van ons. Op een bepaald moment loopt het allemaal door elkaar en vergeet je het leeftijdsverschil. Els: Voor Mount Olympus wou Jan samenwerken met alle generaties performers waar hij tot nu toe al mee gewerkt had. Er staan twintigers, dertigers, veertigers en vijftigers op scène. Moon: Die verschillende generaties zijn heel belangrijk binnen deze voorstelling. Dit stuk kan je niet alleen maar met twintigers spelen. Voor bepaalde karakters heb je nu eenmaal meer gerijpte acteurs nodig. Els: Als je een verleden hebt zoals wij, maakt dat je rijker op de scène. Je kan veel meer kleurschakeringen in je spel leggen. Moeilijke momenten uit je leven zijn op theatraal vlak eigenlijk een cadeau: je kan deze oproepen op het toneel en zo omzetten in kunst.

“Het is een fabeltje dat Jan je verplicht om dingen te doen tegen je zin” Marc Moon Van Overmeir

Hoe is Jan als regisseur? Is hij veel veranderd tegenover vroeger? Moon: De grote sterkte van Jan is dat hij altijd het beste uit zijn acteurs weet te halen. Daarom ben ik ook teruggekomen bij hem. Zelf heb ik een haat-liefdeverhouding met theater, dus ik zou niet met eender wie willen werken. Els: Jan is een ongelooflijk goede regisseur. Vroeger wou hij nooit met beroepsacteurs werken. Die vond hij fake. Zelf heb ik ook nooit een opleiding gevolgd en Moon werd bijna letterlijk uit de metro geplukt en op het podium gedropt. Jan wou echte tranen zien en geen trucjes. Hij heeft ons geleerd om heel diep te gaan en onze emoties echt aan te spreken. Als speler investeer je automatisch veel in het werken bij Jan, waardoor je je eigen grenzen vanzelf overschrijdt, zonder dat je hiertoe gepusht wordt.

Moon: Als je een performer iets tegen zijn zin laat doen, krijg je geen goede scène. Het is een fabeltje dat je bij Jan Fabre verplicht zou worden om dingen te doen die je niet wil, zoals bijvoorbeeld yoghurt van de grond likken (een scène uit: Het is theater zoals te verwachten en te voorzien was, red.). Als wij iets niet wilden doen, moesten we het ook niet doen. Dat is nu nog steeds zo bij Jan. Els: Maar Jan is natuurlijk ook een heel strenge regisseur. Al vind ik dat zeker ok, want een regisseur die verlegen is en zegt dat alles goed is, daar heb ik echt niks aan. Ik heb een strenge baas nodig. Moon: Vroeger was Jan veel strenger dan nu. Toen deden we soms 5 uur nabespreking bij een voorstelling van 8 uur. Els: Of als we een millimeter naast onze positie op het podium stonden, kon hij © Sam de Mol

Hoe gaat het eraan toe in de backstage?

M ount Olympus. To glorify the cult of tragedy Troubleyn/Jan Fabre

achteraf soms echt furieus worden. Jan was toen ook nog jong en onzeker. Nu begrijpen we dat, maar toen was dat best wel heftig. Jan zei ons eens: “Ik begrijp niet dat jullie toen niet bij mij zijn weggegaan, want ik was vroeger echt een boeman.” Dat hij dat nu zelf durft toegeven, vind ik knap. Moon, ik en een paar anderen zijn altijd bij hem gebleven, ook al vielen er vele andere performers af. Jan weet dus dat wij niet opnieuw meespelen voor zijn roem of bekendheid, maar dat we altijd al in hem geloofd hebben.

Was het moeilijk om na die breuk opnieuw door Jan geregisseerd te worden? Els: Aanvankelijk moet je elkaar weer aftasten, maar dat was voor Jan ook moeilijk, denk ik. In het begin was ik bang om te veel te zeggen. Het heeft wel even geduurd voor ik daar over was. Ik merk ook aan Jan dat hij ons met meer voorzichtigheid regisseerde. Hij is milder voor ons dan voor de jongere acteurs.

Welke impact heeft werken met Jan Fabre op jullie gehad in jullie jonge jaren? Els: Jan heeft mij alles over kunst geleerd. Moderne kunst vond ik destijds verschrikkelijk. Dat zwarte vierkant van Malevitsj: ik begreep er niks van. Jan heeft mij geleerd dat vierkant niet op esthetisch vlak te willen beoordelen, maar te zien als een statement tegenover de kunstwereld in de tijd waarin het geschilderd werd. Vergelijkbaar met hoe Jan de theaterwereld in de jaren 80 opschudde, eigenlijk. Toen ik bij Jan begon, wist ik amper iets van de ontwikkelingen die er op dat moment gaande waren bij mensen zoals Jan Lauwers en Anne Teresa De Keersmaeker. Ik kende dat soort theater helemaal niet. Ik voelde wel dat er iets bijzonders aan het gebeuren was met het soort werk dat wij maakten, maar ik kon er niet de vinger op leggen. Ik was ook te jong om bewust te zijn van wat we allemaal meemaakten. We hebben destijds in de Royal Albert Hall in Londen gespeeld en werden gefotografeerd door Robert Mapplethorpe en Helmut Newton. Het waren geweldige tijden, maar dat besef je achteraf pas.

Hadden jullie verwacht dat Mount Olympus zo’n succes zou worden? Els: Ik voelde dat het een cultvoorstelling zou worden. Jan zei de hele tijd: “Nee, zeg dat niet, zeg dat niet!” Moon: We wisten dat we iets goeds aan het maken waren. Maar dat Mount Olympus ook zo goed onthaald zou worden, konden we niet voorspellen. Tijdens de première in Berlijn kregen we maar liefst drie kwartier applaus. Er stonden acteurs op het podium te huilen. Maar toch dacht Jan daarna: “Jongens, misschien is dit wel de enige keer dat dit gaat gebeuren.” Jan dacht dat het succes bij de première een toevalstreffer zou zijn, maar het was overal hetzelfde. Els: Wij zijn een spiegel voor het publiek. Tegenwoordig moet iedereen naar de psycholoog. Vroeger praatten mensen tenminste nog met elkaar. Het publiek krijgt

in de voorstellingen van Jan Fabre iets voorgeschoteld wat ze verder nooit te zien krijgen. Ze herkennen iets van de rare kronkels in zichzelf. Niet iedereen kan daar natuurlijk tegen, soms loopt er al eens iemand weg uit de zaal. Maar ik heb in mijn solo’s die ik vroeger bij Jan speelde toch een paar keer meegemaakt dat mensen achteraf naar mij toekwamen en zeiden: “Je hebt mijn leven gered.” Dat is het grootste cadeau dat ik ooit gekregen heb.

“Ik zou me geen theaterleven meer kunnen voorstellen zonder Jan” Els Deceukelier

Willen jullie Mount Olympus nog vaker spelen? Els: Laatst belde ik Jan: “Ik ben triestig, want het is al bijna gedaan.” Toen zei Jan: “Nee hoor, het is de bedoeling dat we Mount Olympus nog drie jaar spelen.” Maar door de grootschaligheid is het natuurlijk een heel moeilijke voorstelling om verkocht te krijgen. Mount Olympus blijft wel echt leuk om te spelen, want iedere voorstelling is anders. Of Moon en ik hierna ook voor andere producties met Jan zullen samenwerken, is momenteel nog niet duidelijk. Maar één ding weet ik zeker: ik zou me geen theaterleven meer kunnen voorstellen zonder Jan.

Waarom werd Dionysus veganistisch? Dionysus himself (acteur en muzikant Andrew Van Ostade) kon in onze krant natuurlijk niet ontbreken. We zochten hem op aan de artiesten ingang van Toneelhuis, en vroegen hem hoe het op het podium en in de backstage na 24 uur moet ruiken… Andrew Van Ostade: In de backstage

heb ik een klein kamertje naast de douches, maar ook vlak naast de koelcel waar het vlees gestockeerd wordt dat we in de voorstelling gebruiken. Ik kan jullie garanderen: om niet te stinken moet dit vlees héél goed fris blijven (lacht). Omdat het nu zo warm is en de Bourla niet zo’n goed ventilatiesysteem heeft, voorspel ik dat er deze keer extra veel geur de zaal zal invliegen wanneer we met de ingewanden op het podium in de weer zijn. De geur gaat nog nooit zo explosief zijn geweest! En dat is natuurlijk deel van de experience (lacht). Dionysus hoopt, zo fluistert de veganistische God ons toe, dat iedereen in de zaal na de voorstelling besluit vegetarisch te worden.

za 27 & zo 28 aug 2016 5

Boek + expo Naast Mount Olympus is er ook een feestelijke boekvoorstelling en een 24 uur durende expo van Phil Griffin over het creatieproces van Fabres magnum opus. Jan Fabre maakte samen met auteur Jeroen Olyslaegers een neerslag van het script in een boek met regieaanwijzingen, beschrijvingen en essays. Dat boek wordt officieel en feestelijk gepresenteerd om 22 uur tijdens de marathonvoorstelling. Zowel Jan Fabre als Jeroen Olyslaeghers zijn bij de presentatie aanwezig. Even verderop, in kunstgalerij At The Gallery, opent uitzonderlijk al de tentoonstelling Surrender van Phil Griffin, de eerste mannelijke danser bij Troubleyn. Na zijn carrière bij Fabres gezelschap was hij creative director in Londen en Los Angeles. 30 jaar na zijn vertrek vroeg Fabre hem om als artist in residence de totstandkoming van Mount Olympus bij te wonen in het Troubleyn Laboratorium. Deze ervaring mocht hij gebruiken als inspiratie voor een nieuw kunstwerk. Dat leidde tot een tentoonstelling met 40 foto’s en één unieke documentaire. De serie werken zijn gebaseerd op de totale en vrijwillige overgave van de mens aan zichzelf of de ander, die uiteindelijk leidt tot de onthulling van het innerlijke zelf. Naar aanleiding van de opvoering van Mount Olympus zal de galerie parallel met de voorstelling 24 uur lang geopend zijn op zaterdag 27 en zondag 28 augustus.

WIN een exemplaar van het script van Mount Olympus! Mail snel het antwoord op volgende vraag naar info@theaterfestival.be! Hoeveel uur zal Jan Fabre geslapen hebben tijdens de 24 uur durende voorstelling?

6 za 27 aug & zo 28 aug 2016

M ount Olympus. To glorify the cult of tragedy Troubleyn/Jan Fabre

“Mount Olympus heeft mijn muzikale loopbaan nu al veranderd”

Xandry van den Besselaar Hoe ben je te werk gegaan om de muziek te creëren voor Mount Olympus?

Hoe verliep de samenwerking met Jan Fabre?

Jan liet me heel vrij, ik heb echt zelf mijn weg moeten zoeken. Ik wist dat ik met veel percussie wilde werken en met allerlei blazers. In welke delen van de voorstelling muziek werd gebruikt, hing wel enorm van Jan af. Zo heb ik dubbel zoveel muziek gecreëerd dan er uiteindelijk in de voorstelling zit. Soms past iets anders gewoon beter bij een scène of improvisatie. Het is dan je taak om je ego opzij te zetten. Maar eigenlijk is dat niet zo moeilijk. Ik werk voor Jan. Kill your darlings, dat begrijp ik heel goed.

Hoeveel invloed had je op de voorstelling zelf?

Enkel als componist. Alhoewel, soms werkt mijn muziek natuurlijk ook sturend. In

“Ik heb muziekstuk ken geschreven van 22 minuten, zalig!”

Kun je je het moment herinneren waarop je je realiseerde dat je hier iets moois aan het maken was?

Ik heb heel veel van die momenten gehad het afgelopen jaar, maar je weet nooit wat het eindresultaat zal zijn. Op de eerste of tweede doorloop vóór de première in Berlijn dacht ik wel dat het geweldig zou worden. Tegelijkertijd twijfelde ik ook omdat ik al een jaar lang in een trip zat en het publiek natuurlijk niet. Bij het eerste eindapplaus in Berlijn dacht ik: “Is this real?” Maar een week later moesten we in Amsterdam spelen en daar gebeurde hetzelfde. Pas toen begon ik te denken: “Tiens, dit werkt.”

Je componeert voor verschillende media, onder andere voor film en theater. Wat zijn de verschillen?

Het is totaal anders! Het kader is altijd verschillend. Voor Mount Olympus was de duur een belangrijk element: ik heb stukken geschreven van 22 minuten, zalig! Ik heb weer geleerd om spanning op te bouwen over lange tijd. Deze opdracht was een enorm cadeau. Mount Olympus heeft mijn muzikale loopbaan nu al veranderd. Dit is de vijfde voorstelling van Jan waarvoor ik de muziek heb gemaakt. Wat ik nu vooral leuk vond was de duur. Op 24 uur maak je iedere keer met de rest van het team een soort catharsis mee. Voor de première in Berlijn dacht ik nog: “Kan ik dit wel 24 uur volhouden?” Maar het tegendeel is waar.

Heb je tussendoor tijd om te slapen?

Ja, ik heb toch 3 of 4 uur tijd. Er zijn acteurs die dat niet hebben. Doordat het zo lang duurt komt er ook een soort rust over je heen. De tijd in het theater lijkt te veranderen. Je kijkt op je horloge en het is al vier uur later, en je denkt: “What’s happening?” Het is Jan gelukt om de tijd anders te laten aanvoelen. Echt fantastisch, vind ik.

Heb jij veel contact met de performers?

Jazeker. Er wordt veel gecommuniceerd. Tijdens de repetitieperiode was ik meestal aanwezig en kon ik direct inpikken op wat er gebeurde. Ik had een kleine ruimte tot studio omgebouwd waar ik al mijn instrumenten had staan. Daar zat ik dagenlang te componeren en af en toe kwam Jan binnen met de boodschap: “Nu moet je komen kijken, daarvoor wil ik een

Dag Taeldeman: Ik heb de repetities vanaf het begin gevolgd en ben naar alle improvisaties komen kijken. Vervolgens gaf Jan Fabre me opdrachten zoals: “Dit wil ik in deze scène bewerkstelligen, maak muziek die dat kan evoceren.” Vervolgens ging ik aan de slag in mijn studio. Omdat er maar weinig oude Griekse muziek is overgebleven, heb ik inspiratie gezocht bij films en componisten. Neem nu bijvoorbeeld de rituele soundtrack uit de film Medea van Pasolini uit 1969: die vind ik echt fantastisch. Maar ik heb ook veel naar de componist Xenakis geluisterd. Vervolgens heb ik een eigen muzikale taal geconstrueerd voor Mount Olympus waarin ritme een erg belangrijke rol speelt.

de voorstelling zit een twerk-stuk, waar de dans luistert naar de muziek. Op die manier ben ik misschien wel een mede-maker. Maar er is een duidelijke leidersfiguur, en dat is Jan. Hij bepaalt de codes waarbinnen je werkt. Hij zegt: “Ik wil extatische, seksuele, rituele dansmuziek”, en daar ga ik dan mee aan de slag. Jan beluistert het als het af is, en besluit of hij het goed vindt of niet. Dat kan, omdat er enorm veel vertrouwen is tussen ons. Ik ben tijdens de voorstelling natuurlijk ook aanwezig in de zaal. Zo is er een stuk waarin performer Gustav Koenings de French Horn bespeelt: ik bewerk die op het moment zelf. Van één instrument maak ik er bijvoorbeeld acht, met verschillende harmonieën en andere klanken. Dus op bepaalde momenten manipuleer ik de muziek volledig. Dat heeft natuurlijk een enorme invloed op de voorstelling. Heerlijk!

Dag Taeldeman was de bezieler van wijlen A Brand, ondersteunde Tom Vermeir in Chet en componeerde een dozijn aan stukken voor de Mount Olympusmarathon, die van avond voor de volle 24 uur wordt aangevat in Toneelhuis. To glorify the cult of tragedy, zo luidt de ondertitel, want de mens ambieert een goddelijke status, maar zal uiteindelijk ten ondergaan aan seks en geweld… maar even goed aan twerking.

muziekstuk van zes minuten.” Ik vond het ongelofelijk fascinerend om de bewegingen van de dansers te zien, en na te denken hoe ik die bewegingen door de muziek kon versterken. Vaak bekeek ik opnames van repetities, telde de vreemde maatsoorten en ging daarna aan de slag met mijn tools, mijn ritmische figuren, mijn klankkleuren. Een beetje zoals een schilder met zijn kleurenpalet.

za 27 & zo 28 aug 2016 7

H elpdesk W underbaum

Rosa Reuten, De onzichtbare Helpdesk-beller

Een les in nederigheid

Actrice Rosa Reuten studeerde aan de Toneelacademie van Maastricht. Ze zat een jaar lager dan ‘de Wunderbaum-klas’. In Nederland speelde ze diverse rollen op televisie, maar in België is haar gezicht iets min der gekend. Haar rol in Wunderbaums jongste voorstelling Helpdesk gaat daar weinig aan veranderen: “Ik ben de totaal onzichtbare actrice.” Xandry van den Besselaar en Eva Decaesstecker Aanvankelijk was het niet de bedoeling dat Rosa zou meespelen in Helpdesk. “Matijs en Wine wilden een monoloog maken rond helpdesks. Ze hadden me gevraagd om een paar dagen te komen repeteren, omdat ik gemakkelijk improviserend teksten genereer. Maar onze samenwerking ging zo vlot, en er kwam zo veel materiaal uit dat ze besloten me te vragen om mee te spelen. Ik heb daar toen toch even over moeten nadenken. Want dat betekent dat ik elke keer in een soort radiostudio zit te spelen. En als ik aan het einde van de voorstelling applaus kom halen, vraagt het grootste deel van het publiek zich af wie die mevrouw is (lacht).”

Toch besloot Rosa de rol aan te nemen: “Het geeft een zekere vrijheid om alleen op het gehoor te werken. Ik word in deze voorstelling nooit met het publiek geconfronteerd. Ik voel wel dat ze stil zijn of reageren, maar ik ben er op een bepaalde manier van geïsoleerd en dat is wel heel leuk spelen. Als je je publiek ziet, ben je bezig een verhouding met hen op te bouwen. Dat maakt theater ook bijzonder en boeiend natuurlijk. Bij Helpdesk zie ik het publiek pas na de voorstelling. Ik kan ook wel eens blij zijn dat ik op voorhand niet wist wie er in de zaal zat! (lacht) Tegelijkertijd creëert het een bijzondere vorm van intimiteit om je alleen maar te moeten verhouden tot je tegenspeler. Het publiek voelt dat ook. Er is gekozen voor een kaal decor, waarin het publiek vooral luistert. De soundscape is nu onderdeel van de vorm.” Enkel kunnen spelen met je stem is ook een leerrijke rol, merkt Rosa op: “Ik heb enorm veel geleerd van het goed moeten luisteren tijdens deze voorstelling. Acteren omvat natuurlijk heel veel: zowel vormelijk, als inhoudelijk. Maar in de eerste plaats is het reageren op elkaar.” Maar ze leerde meer: “Het is goed voor het ego om eens enkel achter de schermen te werken. Als acteur ben je voortdurend zichtbaar. Zeker wanneer je voor de televisie werkt, waar bekendheid een belangrijke rol speelt. En dat vind ik maar niets. De essentie is volgens mij de verbeelding van het publiek aanspreken. De rest zou er eigenlijk niet toe mogen doen! Maar zo werkt het natuurlijk niet! (lacht) Ik heb vroeger als zestienjarige achter de kassa gewerkt en toen viel het me pas op hoe onvriendelijk mensen kunnen zijn! Door nu ‘achter de schermen’ te werken, ben ik meer gaan beseffen wat het is om zo hard te werken en daar weinig of geen publieke erkenning voor te krijgen.”

‘Ik speel liever vier bijrollen, dan één hoofdrol’ Bellen op een schapenkleedje

Rosa vertolkt bijna alle bellers die telefoneren naar Caren van Caren’s Company, een telefonische helpdesk die voorziet in vrijwel alle diensten en producten. Dat zijn erg veel rollen in één voorstelling, maar je hoort haar er niet over klagen: “Ik speel in voorstellingen altijd liever vier bijrollen dan één hoofdrol. Ik vind dat echt leuk om te doen. Soms krijg ik van een producent de vraag of ik in een stuk de vrouwelijke hoofdrol wil spelen die verliefd wordt. En dan denk ik ‘Nee, dat wil ik niet!’ Ik vraag dan altijd naar de bijrollen: gekke figuren! Ook al hebben die personages niet per se tekst. Ik ben altijd op zoek naar grapjes en transformaties. Ik probeer bijvoorbeeld zoveel mogelijk dialecten te beheersen. Dit stuk is dus voor mij een walhalla aan taartjes!” (lacht).

‘Dit stuk is voor mij een walhalla aan taartjes’ Die rolletjes komen allemaal tot leven in een klein houten hok met van dat gekke, eierdoosachtige isolatiemateriaal. “Ik moet mezelf heel de tijd tegenhouden om er niet aan te plukken,” geeft Rosa glimlachend toe. “Eerst hadden ze een tafel en stoel voor me neergezet in dat hok. Op een stoel kan ik niet genoeg bewegen, dus nu zit ik net als Wine op schapenkleedjes op de grond met een koptelefoon op, een heel klein lampje aan en de teksten voor me. Dat bewegen is nodig om te transformeren in de verschillende personages. Blijkbaar ben ik dan toch niet zo radio-achtig dat ik dat aan een tafel kan doen. Ik verander namelijk van zithouding per personage. Als ik Bryan speel, zit ik liever met mijn benen wijd open. Nina van Slingerland, een ander personage, loopt tijdens het bellen met een stevige pas door de gang. Je hoort haar hakken door een gang tikken. Op dat moment loop ik zelf ook een beetje heen en weer te trotten in dat hokje. En dan moet ik soms stiekem lachen, als ik bedenk wat ik daar in mijn eentje in dat hokje zo raar zit te doen. En niemand die het ziet! (lacht) We zouden het eigenlijk eens moeten filmen!” Zelf heeft Rosa nooit naar een helpdesk gebeld. Het ligt haar niet: “Ik krijg mijn vraag meestal niet goed uitgelegd. En dan krijg ik onmiddellijk ruzie met de receptionistes”.

8 za 27 aug & zo 28 aug 2016

Het Hamiltoncomplex HETPALEIS & Sontag

Dertien dilemma’s voor Lies Pauwels © Fred De Brock

Ooit moet Lies Pauwels een meisje van dertien geweest zijn. Zo’n Gift of Precious of één van de dertien andere tieners die ze op scène de vrijheid geeft om te zoeken wie ze zijn. Zelf zoekt Lies ook verder naar haar identi teit als maker en fascineert ze zich over de kantelmomenten in onze samenleving. Wij snijden met haar dertien gespreksonderwerpen aan over Het Hamiltoncomplex. Katrien Van Bael en Bart Van Gyseghem

Over de titel en naamgeving Lies Pauwels: De titel verwijst naar de fotograaf David Hamilton, die jonge, naakte meisjes fotografeerde op een manier waarop het vandaag, in het post-Dutroux tijdperk, waarschijnlijk niet meer zou kunnen. De namen van de personages gaan terug op het Afrikaanse gebruik waar kinderen namen krijgen als Faith, Queen en Precious. Ze proberen iets mee te geven in die naam. Dat heb ik ook geprobeerd bij de koppeling van de namen aan de rollen. Sommigen zijn erg op de actrice gekozen, bij anderen is dat minder het geval.

Over de dramaturgie Hanneke Reiziger van HETPALEIS zat er als dramaturg bij, maar ik ben ook mijn eigen dramaturg. Al zullen dramaturgen zeggen dat er eigenlijk geen dramaturgie is, maar dat is wel zo. Ik wil mijn keuzes er niet al te duidelijk in leggen om emotioneel te kunnen meegaan met het spel, waardoor je een andere voorstelling te zien krijgt. Dat doe ik bij al mijn werk, maar dit keer lijkt het toegankelijker te zijn geworden. De complexiteit die ik normaal verkies, is hier wreed uitgezuiverd.

Over de leeftijd en de geslachten Soms zat mijn materiaal me in de weg. Ik merkte dat de meisjes nog niet lang genoeg geleefd hebben om bepaalde teksten te brengen, dat ze maturiteit misten om er mee aan de slag te gaan. Dan laat je zo’n dingen vallen. Als er iets gebeurde met één van de meisjes, dan gingen alle andere meisjes naar haar toe. Voor dit soort zaken heb ik veel tijd gemaakt in het repetitieproces. Ik denk dat het goed was dat ik als regisseur een vrouw was. Veel oestrogeen en weinig testosteron, hé. De meisjes vertrouwen nog op een heel spontane manier in een vrouwelijke mysterieuze kracht.

Over de maatschappij Ik wou eigenlijk een voorstelling maken over de maatschappij die aan het kantelen is. We zitten echt in een overgangsfase. Zo kwam het idee om de meisjes als metafoor in te zetten. Het gaat dus niet alleen over meisjes, maar ook over de grilligheid van onze huidige samenleving. Door met de meisjes te werken ben ik optimistischer geworden over waar het met de maatschappij naartoe moet. Zij hebben mij op één of andere manier meer vertrouwen gegeven in een groter geheel, ik kan het niet zo goed benoemen. Vertrouwen is zo ontzettend belangrijk, want er is al zoveel wantrouwen tegenover alles de laatste tijd. We kunnen ook niet anders denk ik, als je de toestand in de wereld bekijkt.

Over de rol van de bodybuilder Aanvankelijk wou ik zo’n echte hunk op scène, weet je wel. Een man uit één stuk waar je alles mee kan doen, bij wijze van spreken zelfs tegen zijn been pissen, begrijp je? Zo’n hunk als groot contrast tegenover die groep 13-jarige meisjes. Ik vond het wel een geestig idee omdat zo’n hunk houvast biedt, maar tegelijkertijd ook leeg is, een soort ‘plastic omhulsel’. Ik ben achteraf wreed blij dat we die toen niet gevonden hebben: het had nooit tot de tederheid geleid die er nu met Stefan Gota wel is.

Over vrijheid Stefan begint als bewaker, maar dat brokkelt langzaam af. Gaandeweg kan hij die meisjes ook niet langer de baas. Dat vertelt meer over hun vrouwelijke kracht dan over de kracht van beveiliging, maar toch... Ik denk in het algemeen dat vrijheid geven meer helpt dan begrenzen. Heel de openingsmonoloog uit Het Hamiltoncomplex gaat daar over. Ik weet niet waar we naartoe gaan wanneer we als maatschappij investeren in systemen die ons scannen om te zien of we erbij horen, of die ons punten geven zodat we ons huis kunnen behouden. Ik snap dat niet langer alles open en vrij kan, maar wat dan wel? Heel verwarrend allemaal.

za 27 & zo 28 aug 2016 9

Het Hamiltoncomplex HETPALEIS & Sontag

Over vertrouwen Ik zeg nooit aan mijn acteurs wat we juist aan het maken zijn. Ik wil dat ze mij vertrouwen dat al die rare dingen die we doen uiteindelijk tot een voorstelling zullen leiden. Zoals ik ook mijn acteurs moet vertrouwen dat ze het aan kunnen om de voorstelling te spelen. Dat is nochtans niet evident. Drie dagen voor de première van Het Hamiltoncomplex heb ik zitten schreien omdat ik het niet meer zag zitten. Het was erop of eronder. Ik wist dat ik veel risico had genomen. Gelukkig gaf HETPALEIS me altijd het vertrouwen dat ik nodig had, waardoor ik zonder compromissen kon blijven voortwerken.

Over pathetiek Er zit zeker pathetiek in het stuk. In het leven van de meisjes is dit ook vaak aanwezig. Ik vertrek meestal vanuit een oprechte ontroering tijdens de repetities: in een pauzemoment zie ik Stefan samen met het kleine meisje bezig, hij als sterke man en zij als gymnaste. Nadien vraag ik aan hen om samen een dans te doen en daar schuif ik dan twintig minuten muziek over. En plots ontstaat er een scène voor mijn ogen. Daarna heb je de keuze: deze scène weggooien omdat omdat ze misschien te pathetisch of sentimenteel is, of vertrouwen op het gevoel dat je had bij het ontstaan ervan en erop rekenen dat dit ook voor een publiek zo werkt. Wat is daar mis mee? In theater wordt daar altijd zo moeilijk over gedaan, terwijl je in film zo pathetisch kan zijn als je wil.

Over de puzzel van de voorstelling Ik snap de hele discussie over de pathetiek in Het Hamilton complex wel. Het is een constante evenwichtsoefening. Daarom laat ik bijvoorbeeld bij het liedje dat het gehandicapte meisje zingt tegelijkertijd een andere scène spelen. Ze wilde met hart en ziel zingen in het stuk, dus dat moest er absoluut in. De speelsters verdedigden die keuzes, het is tenslotte ook hun voorstelling. Ze moeten zich als een vis in het water kunnen voelen. Zelfs als er maar een meisje zich minder voelt, klopt de puzzel niet meer. Ieder heeft zijn stukje dat past in de voorstelling. Daar houd ik zeker rekening mee.

Alle artistieke keuzes komen uit de spelers, waarschijnlijk omdat ik zelf ook actrice ben. Ik voel aan mijn regies dat de mensen op de scène enorm veel moeten investeren. Wanneer ze dat niet doen, klopt mijn artistiek concept niet meer. Ik kan niet in percentages uitdrukken hoeveel uit de voorstelling door mij of door de spelers bedacht is. We repeteerden in de Bourla en Matteo Simoni liep daar rond. De meisjes waren niet meer te houden. Ik dacht: “Look what’s happening now.” Als we daar dan een scène in de voorstelling over maken, heb ik of zij die dan bedacht? Ik probeerde tijdens de repetities een ongedwongen sfeer te creëren, waarin de meisjes mochten improviseren, soms erg lang. Als je de deur laat openstaan, komen er altijd mooie en onverwachte dingen binnengelopen.

Over de tournee langs Engeland We speelden met Het Hamiltoncomplex in Londen enkele dagen na de Brexit. De emotionaliteit daaromtrent was nog zeer goed voelbaar. En dan kwamen wij daar aan met onze voorstelling, die qua theatervorm voor Britten echt wel nieuw is. Je ziet de toeschouwers zich afvragen hoe zoiets gemaakt is en tegelijkertijd ook of dit wel verantwoord is. Enerzijds verlangen zij naar de vrijheid die de voorstelling uitdraagt, maar anderzijds zie je hen beseffen dat ze daar bakken in tekort schieten. De seksualisering van kinderen is een thema waar zij niet zomaar omheen kunnen. Je kan niet geloven hoe anders dat daar beleefd wordt. Het laten zien van de meisjesonderbroekjes of de bolle buikjes bij tienerzwangerschappen zijn scènes die daar echt zwaarder wegen. De speelsters kregen er zelfs nanny’s. Ze mochten bijvoorbeeld niet alleen van de kleedkamer naar de scène. Het waren uiteindelijk heftige voorstellingen en er was ook een grote ontlading bij het

Over het belang van een ploeg In de toekomst wil ik graag met de mensen die ik tijdens dit proces rond me heb verzameld een nieuwe voorstelling maken voor HETPALEIS, maar we zoeken daar nog andere partners voor. Ik vind zo’n ploeg van mensen belangrijk. Zij hebben ook allemaal een volwaardige stem in het creatieproces, evenwaardig aan die van de spelers op scène. De samenwerking met Johanna Trudzinski was een verrijking. Zoals die kan toveren met kostuums! En wat Chloe Lamford doet met het decor vind ik ook echt straf. Met hen wil ik zeker nog samenwerken.

Over Sontag Over mijn vzw Sontag moet ik nog hard nadenken. Na een langtijdig onderdak bij CAMPO ging ik op zoek naar een goede adoptie, maar als niemand je wil, dan sta je daar. Zo ontstond het idee van mijn eigen structuur, al heb ik altijd tegen mezelf gezegd dat ik geen eigen gezelschap zou beginnen. Maar ik had geen keuze, want ik moet met mijn ideeën wel ergens heen. Geen theater maken is geen optie. Ik moet na de subsidieronde alleen goed nadenken over hoe het nu verder moet zonder geld. Het blijft een strijd, ook om publiek op te bouwen. Ik heb het meegemaakt dat Het Hamiltoncomplex stond te spelen in een volle zaal in Antwerpen en in dezelfde periode stond ik zelf met een monoloog mijn best te doen voor zeven mensen in Utrecht. Ik krijg nu wel wat vragen om voorstellingen te maken voor kinderen, maar ik moet even nadenken over wat ik wil en kan. Ik ga me niet plooien naar de markt, tenzij de vragen komen vanuit mijn werk. Ik wil verschillende dingen blijven doen! Ik ben geen sant in eigen land, dat weet ik wel, maar ik wil toch elke vraag zorgvuldig blijven bekijken. Het Hamiltoncomplex opent vele deuren. Het is zalig om te merken dat het publiek ontspannen naar mijn werk zit te kijken. Dat is al heel wat...

Over de inbreng van de spelers

publiek die de meisjes ook konden voelen. Britten willen wel open en vrijdenkend zijn, en net daardoor is het zo raar hoe moeilijk die vrijheid in onze voorstelling voor hen is. Asterix zei het al, hé: “Het zijn rare mensen, die Britten!”

10 za 27 aug & zo 28 aug 2016

Het Hamiltoncomplex HETPALEIS & Sontag

“De meisjes zagen mij niet enkel als bruut geweld” Het verhaal van Stefan Gota, die in Het Hamiltoncomplex van HETPALEIS als krachtige spierbundel tegenover de kwetsbaarheid van 13-jarige pubermeisjes wordt geplaatst, is er één van kantelmomenten in het leven. Dat is ook meteen hét uitgangspunt van de voorstelling van Lies Pauwels. Katrien Van Bael © Fred Debrock

Hoe is Lies Pauwels bij jou terechtgekomen?

Stefan Gota: In Roemenië volgde ik als 17-jarige een theatercursus volgens de Stanislavski-methode en mijn interesse in theater bleek te groeien. In 2011 verliet ik Roemenië en volgde ik mijn Belgische vriendin naar hier om mijn masteropleiding sportkiné af te werken aan de KU Leuven. Ik kwam op een kantelpunt terecht waarbij ik voelde dat ik moest kiezen. Het gewoon technisch uitvoeren tijdens de kiné-opleiding werd saai. Ik hechtte steeds meer belang aan het voelen en wilde mezelf verder uitdagen. Ik besloot voluit voor theater te gaan. Soms moet je uit je comfortzone kruipen en “ja” durven zeggen. Het was een goede keuze, want sindsdien voel ik me altijd blij. Ik verhuisde naar Brussel waar ik bij Transfo Collect startte, een project van GC De Kriekelaar en het RITCS waarbij Brusselse jongeren vanuit verschillende culturen hun artistiek verhaal kwijt kunnen. Via Transfo Collect kwam ik in het RITCS terecht waar ik in heel wat toonmomenten van masterprojecten meespeelde. Ik studeerde er niet, maar liep er wel de hele tijd binnen en buiten. Toen bleek dat Lies Pauwels, die er spelopleiding geeft, op zoek was naar een gespierde acteur, dacht er iemand aan mij. Zo belandde ik op haar auditie in Antwerpen. Omdat Lies absoluut het stereotiepe beeld van een bodybuilder wilde neerzetten, ben ik meteen beginnen trainen. Een interessante uitdaging want vanuit mijn kiné-opleiding had ik daarvoor de juiste kennis.

Het publiek ervaart je personage in de eerste plaats als autoritaire gezagsdrager, terwijl je later meer geborgenheid en zorg toont. Was dit een bewuste keuze van bij het begin?

Het belangrijkste blijft mijn fysieke aanwezigheid op de scène als steun voor de meisjes, maar tijdens het werkproces groeide die rol door de interactie met de meisjes. In het begin was er een zekere afstand omdat de meisjes elkaar al kenden, maar na wat

praten, veranderde dat. Ik heb hen altijd als collega’s gezien, ook al zijn het jonge meisjes. Ik vond het heel belangrijk dat ik nooit iemand kwetste. Dat ligt in mijn karakter. Dat ik in Roemenië ook als leerkracht heb gewerkt, hielp natuurlijk. Het vertrouwen groeide en mijn rol werd complexer. Lies wist concreet wat ze wou en stuurde het geheel, maar ik kreeg ook de vrijheid om mijn rol mee in te kleuren. Dat vond ik erg boeiend.

“Als je iemand wil begrijpen, vind je altijd een manier om te communiceren” Hoe moeilijk is het om die spiermassa in te zetten voor een poëtische dans met een breekbaar meisje? Is dat nog moeilijker bij het werken met Robin, het andersvalide meisje?

De meisjes zagen mij niet enkel als bruut geweld. Het ‘blok’ werd zachter. Voor Liesbeth, het kleine meisje, was die dans heel interessant omdat ik mijn kracht kon inzetten om dingen te doen die voor haar onmogelijk zijn. Zelf vond ik het heel tof om de tijd te pakken om die acrobatische beelden te maken. Dat was nieuw voor mij. Die traagheid zat er eerst niet in. In het begin was het vooral veel en snel springen: op mij, onder mij, met z’n allen tegelijk. Lies koos samen met de choreografe vanuit die improvisaties voor wat werkte. Het was steeds een open proces waarbij we bewaakten dat iedereen wist wat en waarom we iets deden. We hebben het steeds met veel plezier aangepakt. Het was belangrijk dat iedereen het leuk vond. Het duet met Robin is er gekomen omdat ze zelf aangaf dat ze graag zingt en danst. Die choreografie groeide intuïtief, zonder woorden, door een constant aanvoelen van waar ze naartoe wilde en wat ze niet wilde doen. Een voortdurende negotiation. Als je iemand wil begrijpen, vind je altijd een manier om te communiceren. Helemaal in het begin waren er een paar traantjes, maar dat was heel snel gedaan. Nu is het puur plezier. Die dans kan ook elke keer mislopen. Dat risico maakt het mooi.

Ondertussen volg je de regieopleiding van het RITCS. Was het de voorstelling die je hiertoe stimuleerde of had je die keuze al eerder gemaakt?

Ik vind het RITCS een schitterende school, onder andere door het internationale karakter. Vorig jaar deed ik er eerst auditie voor de spelopleiding, maar daarvoor was mijn Nederlands nog niet goed genoeg. Ze dachten dat een opleiding regie wel iets voor mij zou zijn, omdat je dan als maker ook je eigen verhaal kan brengen. Dat wil ik nu graag doen: mezelf mentaal ontwikkelen en mezelf ontmoeten door theater te maken met veel nadruk op spel.

Wat wil je dan als maker graag onderzoeken en vertellen?

Ik mis in West-Europa het contact met de natuur, het dierlijke en instinctieve. Hier is alles in wetten geregeld, de wereld is hard. In Roemenië is het opener. De natuur was er voor mij als kleine jongen altijd een escape. Ik vind het dierlijke een mooie kant van de mens. Een mooie vuilheid. Over dat contrast wil ik het hebben. Ik wil ook dat instinctieve blijven opzoeken in mijn werk. De werkwijze van Lies was dan ook heel inspirerend. Ze houdt rekening met je persoonlijkheid en daardoor blijft het eerlijk. Ik houd van eerlijk theater. Ik vind het ook interessant om te zoeken naar een internationale taal binnen theater. Bij Transfo Collect gaat het daar heel hard over. De wereld van morgen is multicultureel. Als ik naar andere landen ga en er theater zie in een vreemde taal, begrijp ik toch veel door de vorm. Dat houdt me bezig.

De Man door Europa Lucas De Man / Het Zuidelijk Toneel / Nieuwe Helden

za 27 & zo 28 aug 2016 11 © Sputnik

“Deze voorstelling toont dat Europeanen ook maar aanmodderen” Met professor Hendrik Vos naar De Man door Europa Lucas De Man brengt met zijn voorstelling De Man door Europa een lecture performance over de zoektocht naar nieuwe vormen van samenleven in Europa. Politicoloog Hendrik Vos (UGent) pikte de voor stelling mee op het TheaterFestival. De bekende EU watcher ziet in Lucas De Man graag zijn artistieke tegenhan ger: “Ook ik vind het belangrijk dat mijn onderzoek niet alleen de incrowd bereikt.” Margot De Boeck en Stefan Moens

Als professor geef je veel lessen en lezingen. Kan een theatervoorstelling in de vorm van een lecture perfor mance je inspireren?

Hendrik Vos: Tijdens het kijken probeerde ik te zoeken naar momenten van inspiratie voor mijn eigen colleges, maar hoe meer theatrale aspecten je toevoegt aan een lezing, hoe groter het risico dat er iets misloopt natuurlijk. Het verschil tussen mijn lezingen en deze voorstelling is wel dat Lucas De Man veel meer open laat in zijn vertelling. Ik probeer een zo afgewerkt mogelijk verhaal te brengen aan mijn studenten of toehoorders, al verandert de actualiteit natuurlijk dagelijks.

In de voorstelling zitten een aantal losse gedachten. Formuleer je tijdens het kijken zelf antwoorden?

Er zijn wel eindjes waar ik antwoorden op zou kunnen vinden, maar het hoofdstuk waar ik met het meeste vragen zit, is dat over democratie. Heel het idee van een representatieve democratie zoals we die

Aan het eind van de voorstelling brengt De Man het verhaal van Giorgio, directeur van een Romeinse kunstinstelling waar kansarmen tussen de kunstwerken wonen. Gelooft u dat kunst een rol kan spelen in de toekomst van Europa?

Door out of the box te denken ontstaan nieuwe ideeën. We hebben de creativiteit die kunst genereert nodig om nieuwe politieke vormen te ontwikkelen. Crea tiviteit kan een discours en een sfeer creëren waarin die nieuwe organisatievormen kunnen ontstaan.

Lucas De Man wil zo veel mogelijk mensen bereiken met zijn voorstellin gen. Voor het Nederlands Theater Festival eiste hij zelfs dat de helft van de zaal vluchtelingen zouden zijn. Een nobel streven?

Ik herken me in die betrachting. Veel academici verdiepen zich zo hard in een thema dat ze vervreemden van de werkelijkheid. Ik probeer een groter publiek te bereiken door op een manier te schrijven die mensen kunnen vatten en niet alleen begrepen wordt door die vier andere collega’s die zich in hetzelfde thema gespecialiseerd hebben.

Hoe zouden vluchtelingen naar De Man door Europa kijken? Zouden zij iets aan de voorstelling hebben?

Misschien voedt de voorstelling het idee dat Europeanen ook maar wat aanmodderen. Soms is er bij vluchtelingen te veel achting voor de gang van zaken in Europa, zoals kinderen op jonge leeftijd geloven dat hun ouders nooit iets verkeerd kunnen doen. Ook in Europa zijn we zoekend en het is goed dat te tonen. Het grote verschil is dat wij onze problemen aan tafel oplossen, waardoor de besluitvorming soms traag verloopt.

Vanwaar je passie voor de Europese besluitvorming?

Ik heb gekozen voor de overschot (lacht). Toen ik afstudeerde, was niemand bezig met Europa. Dat was in de tijd van het Verdrag van Maastricht. Alles met betrekking tot de EU zat toen in een saai en stoffig imago, maar als je het jargon wegschraapt zie je dat het spannend en hilarisch is. Europa is geen machine, maar een verzameling van mensen die er iets van proberen te maken met good guys en bad guys, met verboden relaties en sappige roddels… Precies een soap, waarvan we zouden smullen mocht hetzelfde zich voordoen in de Belgische politiek. Een soort van Europese Dag Allemaal zou de betrokkenheid met Europa misschien wel ten goede komen (lacht).

Hendrik Vos volgt de Europese actualiteit op de voet en is een begenadigd spreker die het grote publiek graag uitlegt hoe de Europese Unie werkt. Ook hij brengt als stand up-comedian samen met Rob Heirbaut jaarlijks een ludiek Europees jaaroverzicht dat steeds succesvoller wordt.

kennen stelt niet zo veel meer voor. Thema’s raken meer en meer aan elkaar geklonterd, waardoor ons huidig democratisch systeem niet langer toereikend is .

12 za 27 aug & zo 28 aug 2016

HL3: De Radicalisering van Sadettin K. Trouble Man / Frascati Producties

Wat zou de Turkse bakker vinden? ‘Waarom rent een Turk achter een de vuilniswagen aan?’ ‘Wat zou jij doen, als je huis wegrijdt?’ Er verscheen wellicht een glimlach op je gezicht, terwijl je deze zinnen las. Acteur en theatermaker Sadettin Kirmiziyüz (1982) werd geboren in het Nederlandse Zutphen, en zat als enige Turk op een witte school. En daar werd mee gelachen. Dat was niet erg natuurlijk: Sadettin lachtte zelf mee, of maakte een nog snedigere grap. Maar ditmaal niet meer. Sadettin is geradicaliseerd. Xandry van den Besselaar

Onder de koepel van zijn in 2010 opgerichte stichting Trouble Man, maakt Sadettin Kirmiziyüz voorstellingen waarin dergelijke ervaringen de basis vormen voor een theatraal onderzoek. Ze gaan veelal over de multiculturele samenleving, met thema’s als religie, dubbele identiteit en migratie.

Familie onder de loep

De eerste vier voorstellingen die hij maakte na zijn afstuderen, gaan over zijn afkomst: een Turkse familie die in Zutphen terecht is gekomen. Voor zijn eerste productie Avondland maakte hij met zijn moeder de reis die zijn ouders 35 jaar daarvoor ook maakten van Turkije naar Nederland. In De vader, de zoon en het heilige feest trok Sadettin met zijn vader naar Mekka voor de hadj om zo een familietraditie voort te zetten. In What’s happenin’ brother reisde Sadettin terug naar zijn jeugd in Zutphen, waar hij samen met zijn broer Süleyman probeerde om Hollandse jongetjes te worden. Somedaymyprincewill.com, geselecteerd voor Het TheaterFestival in 2013, handelde over zijn zus die in Istanboel trouwde met haar Turkse prins op het witte paard.

Harder en bozer Het waren telkens grappige en luchtige voorstellingen waarin Sadettin zijn afkomst en de vragen die daarbij horen op de hak nam. Dat doet hij nu niet meer. Sadettin is ondertussen vader van een zoontje. Dat betekent niet alleen luiers vervangen en flesjes melk opwarmen, maar ook een verantwoordelijkheidsgevoel dat hij daarvoor niet kende: In wat voor een wereld wil ik dat mijn zoon over twintig, dertig jaar leeft? Daar lag misschien wel de oorsprong van zijn jongste voorstelling De Radicalisering van Sadettin K. Op een onbewaakt moment stelt hij zich voor dat zijn zoon hem over twintig jaar zegt: “Papa, Je had een platform. Je bent bezig geweest met onderwerpen als identiteit, integratie en migratie. Maar wat heb je eigenlijk gedaan?” Uit angst dat zijn zoon hem over twintig jaar iets zou verwijten, nam hij het ‘pleasende’ en de zelfspot die in zijn eerdere voorstellingen zaten deze keer weg. De Radicalisering is harder en bozer. Sadettin neemt geen blad meer voor de mond. Of zoals hij in de voorstelling zegt, refererend aan een Turkenmop zoals deze bovenaan het artikel: “Een leuke mop hoor, maar laten we ook even naar de Turkse bakker om de hoek gaan en dan kijken of hij er ook mee kan lachen.”

za 27 & zo 28 aug 2016 13

Verdieping

Internationaal succes is een werk van lange adem Highlights from the Lowlands, dat vandaag haar laatste dag beleefde, is een speed dateproject voor internationale programmatoren en podiumkunstenaars uit België en Nederland. Vlaanderen staat tot ver buiten de landsgrenzen hoog aangeschreven in de podiumwereld. Natuurlijk komt dat vooral door de vele straffe kunstenaars, maar ook de kunstencentra spelen hierin een onmisbare rol. Kristof Blom van CAMPO: “Je moet een vertrouwensband opbouwen met buitenlandse huizen.” Margot De Boeck

Een belangrijke troef van CAMPO is de samenwerking met gekende internationale artiesten: “Wij hebben een aantal grotere producties met gekende namen zoals Milo Rau en Philippe Quesne gemaakt. Deze werken als een tractor voor het werk van jongere makers zoals Louis Vanhaverbeke of Sarah Van Hee die wij ook ondersteunen in CAMPO.” “Een internationale werking opbouwen is een werk van lange adem. It’s more about the people than about institutions: het gaat erom een vertrouwensband op te bouwen met buitenlandse programmatoren. Persoonlijk contact is het belangrijkst.” Volgens Kristof is Highlights from the Lowlands hier dan ook een ideale tool voor. “De meeste mensen die hier nu zijn ken ik al, maar ook belangrijk in dit soort bezoekersprogramma’s is dat je mensen terugziet en zo de banden kan onderhouden. Omdat het TheaterFestival de beste producties van het afgelopen jaar in Vlaanderen en Nederland verzamelt, is het een goede zet om internationale programmatoren uit te nodigen.” Een initiatief zoals Highlights draait vooral om netwerken en in de smaak vallen bij programmatoren. Ook als artiest heb je dus best wat verkooptrucs onder de knie. Frank Merkx van kunstenaarsduo Robbert&Frank/Frank&Robbert spreekt uit ervaring: “Zonder een huis als CAMPO achter je moet je meer lobbyen en jezelf weten te verkopen. Ik ken Robbert al lang, waardoor er een zekere chemie zit in onze omgang met elkaar. Wanneer we aan de praat geraken met programmatoren belanden we tijdens zo’n gesprek al snel in ons eigen universum en dat is vaak een kleine performance op zich. Die ontmoetingen zijn voor sommige programmatoren of kunstkopers dan ook de sleutel naar ons werk.”

? r e g n ho mmmm

mmmm

Menu Festivalcentrum Lara kookt voor u

Zaterdag 27/08 Chili con carne met rijst, nacho’s, jalapenos, zure room en kaas 12,00 Indische linzencurry met rijst en cashewnoten (veganistisch) 12,00 Frisse noedelsalade met komkommer, paprika en tofu 12,00 Brownie 3,00 Romige yoghurt met blauwe bessen 3,00

Suggesties Grand Café deSingel

Carpaccio van octopus met aïoli en citrus crème Tompous met houmous, slaatje met olijven en feta Videe van hoevekip, frietjes Griekse quinoasalade Pompelmoescannelloni met mascarpone, chocolade en espuma van Ouzo

14,00 12,50 14,90 15,50 8,00

Kunstencentra brengen interessante artiesten uit het buitenland naar een Belgisch publiek, maar spreiden het werk van de artiesten die bij hen in residentie zijn of producties maken ook naar het buitenland. Kristof Blom, artistiek leider van CAMPO in Gent, verklapt de geheimen achter het internationale succes van het kunstencentrum. “CAMPO is de fusie van het vroegere Nieuwpoorttheater en Victoria, dat al een grote internationale werking had,” zo steekt Kristof van wal. “Wij zetten als kunstencentrum heel bewust in op spreiding. Dat internationale aspect komt er niet bovenop, maar zit in ons DNA. Op jaarbasis zijn 80 procent van de CAMPO-producties reisvoorstellingen in het buitenland. Vlaanderen is maar een zakdoek groot, dus als je meer spreidingsmogelijkheden wil hebben, moet je al snel naar het buitenland.” Het werk van de artiesten van CAMPO leent zich tot een uitstap over de landsgrenzen heen. “Artiesten zoals het duo Robbert&Frank/Frank&Robbert of Pieter Ampe spreken met hun beeldende voorstellingen automatisch een internationaal publiek aan.” Toch betekent dat niet dat er geen plaats is voor meer talig werk. “Five easy pieces van Milo Rau spelen we in het buitenland in het Nederlands met boventiteling, en ook dat slaat aan.”

Iedere dag kiest een prominente figuur uit de theatersector zijn of haar favoriete boek of theatertekst uit de collectie van de Buchbar, te vinden in het festivalcentrum. Wie?

Jeffrey Meulman (Nederlands Theater Festival)

Favoriet boek?

Eigenlijk is het ondoenbaar om uit deze rijke lijst iets te moeten tippen. Maar vooruit… laat ik de mightysociety-reeks van Eric de Vroedt nemen. Ik heb deze reeks vanaf het begin gevolgd. Ik ben altijd weer verbluft hoe Eric actuele, complexe materie weet te vatten in een boeiende voorstelling. Zijn uitvoerige verdieping in de onderwerpen is, los nog van zijn formidabele schrijftalent, steeds opnieuw indrukwekkend. Zo levert hij zijn publiek vaak nieuwe, verontrustende informatie en volgt hij een bijzonder origineel gedachtenspoor. Ik hecht veel belang aan ‘new writing’. Onlangs zag ik in Edinburgh een aantal voorstellingen van opkomende toneelschrijvers die actuele onderwerpen aansnijden die het publiek direct aanspreken. Dat werkt. De herkenning is groot, net als de behoefte aan reflectie op wat er om ons heen gebeurt. Daar heeft theater een wezenlijke functie. De zalen stromen vol, het publiek reageert soms luidkeels. Het theater spreekt zich uit. Het becommentarieert politici, het asielbeleid, terreur, ongelijkheid, angst voor de ander, behoefte aan empathie. Regelmatig, zeker in Schotland, gaat het over lokale kwesties. Daar liggen kansen voor het Vlaamse en Nederlandse theater. De nood aan radicale verbinding waar Wouter Hillaert over sprak is universeel.

Favoriete koffie?

Cappuccino

Check de volledige lijst van boeken en theaterteksten uit de Buchbar op: theaterfestivalblog.be/buchbar

14 za 27 aug & zo 28 aug 2016

ook dat nog Een kinderhand is gauw gevuld. Dat weet ook F.T., die redacteur D.B. vijf rotklusjes liet opknappen in ruil voor een felbegeerd toegangstic ket voor The Great Downhill Journey of Little Tommy. U heeft medelijden met die stak ker? Think again! D.B. ging op het TheaterFestival al voor de vijfde keer kijken en Boris Van Severen en Jonas Vermeulen hebben wellicht al overwogen om de politie in te lichten. Bestaat er enige regelgeving omtrent overdreven fancul tuur? Justin Bieber weet dat vast wel. Levensgenieter P.D.G. uit Merksem weet wat een goed ontbijt is. Een mok vers gema len koffie, een glas sinaasap pelsap, twee croissants én… de enige echte dagkrant van het Theater Festival. Om niet in alle vroegte tramlijn 2 te moeten afschuimen, laat hij die gewoon bezorgen! Hoeft hij de krant maar uit de bus te plukken, in pantoffels en kamerjas. Wij hebben het gevoel dat er nog veel abon nees gaan volgen. Redacteur P.T. heeft vannacht Antwerpen voor Australië ver ruild. Om iets om handen te hebben tijdens de 24 uur lange vlucht, heeft ze ook de captatie van Mount Olympus ingepakt. Wij hopen van harte dat ze veilig landt en de maal tijden van de luchtvaartmaat schappij aanwendt waarvoor ze bedoeld zijn. Redacteur B.V.G. heeft een eigen theatergezelschap, ‘tist! genaamd, en broedt op enkele parodieën op voorstel lingen uit het TheaterFestival. In het mapje ‘Concepten’ op zijn computer staan opgelijst: De Blinde Dochter, De Vrouw door Afrika, Mount Kemmel berg, Het Nafi Thiamcomplex, Strontmoeilijk, De Meest Licht voetige Voor stelling Ooit (waarvan het hele publiek moet lachen) en De Radicalisering van Katrien Van Bael. Geïnteresseerde acteurs mogen zich altijd bij hem aanmelden, wij brengen alvast de TheaterFestival-jury op de hoogte van de speel data. Toi toi, B.V.G.!

De Barbaren

De Barbaren fABULEUS stuurt 8 moedige, nieuwsgierige jongeren met een missie naar het TheaterFestival. Hun opdracht: word hier en nu verliefd. Zij zijn De Barbaren. Vandaag: Elise Bauwens Over Beckett Boulevard 01.08.16

De Kern

Dag lieve vrienden. Ik ben Elise, ik word 16 in november en ik ben gek van acteren en alles wat daarmee te maken heeft. Ik ga ook veel voorstellingen kijken en lees veel. Ik heb bruin haar, groene ogen en ik zou jullie nu allemaal kleine feitjes kunnen vertellen over mezelf, maar dat is niet van belang.

01.08.16

De Barbaren

Kijk, dit begrijp ik nu niet goed, vrienden. In dit project worden wij, ‘de barbaren’, gekoppeld aan een voorstelling waar we dieper op in moeten gaan. We moeten ‘verliefd worden’ op onze voorstelling. Zijn wij dan niet ‘anti- barbaren’? Als je nu begint te twijfelen over de exacte betekenis van het woord ‘barbaar’, net als ik, bespaar ik je het opzoekwerk. Hier is de definitie: ‘onbeschaafd, onderontwikkeld persoon’. In gesprek met de dagkrant blikt Elise terug: “Ik kende fABULEUS al en heb het tekstje over De Barbaren gelezen op hun site. Het was een heel raar tekstje, ik snapte er niet veel van. Er stond: ‘Word nu verliefd op een kunstenaar’, en dat zag ik wel zitten. Dus heb ik me toch ingeschreven en het is allemaal heel goed meegevallen. Het is echt tof.”

16.08.16

De Voorbereiding

Vrienden, ondertussen heb ik het stuk volledig uitgelezen en alle recensies en reviews geanalyseerd. Om te beginnen vind ik het een verschrikkelijk moeilijke opdracht om dit stuk aan jullie uit te leggen. Ook denk ik dat het bijna onmogelijk is het stuk volledig te begrijpen door het enkel te lezen. Er gebeurt eigenlijk niets concreets in het stuk. Er wordt alleen gepraat over dingen die gebeurd zijn en dingen die nog moeten gebeuren. Elise: “Ik ben inderdaad meteen informatie gaan opzoeken: recensies, filmpjes, teksten op de website van De Koe, … Ik vond het een heel vage voorstelling. Ik begreep het niet meteen helemaal. Dus heb ik het script gekocht en dat heeft wel geholpen. Het is niet hetzelfde als de voorstelling zien, maar het geeft toch al een beetje een inkijk.”

16.08.16

De Verwachting

Ik kijk enorm uit naar de opvoering, lieve vrienden! Ik ben er zeker van dat het een knaller van een voorstelling wordt. Tot snel! Elise: “Ik had ongelooflijk veel zin gekregen in de voorstelling tijdens mijn voorbereidingen! En de voorstelling is uitgedraaid zoals ik had gehoopt. Wat ik wel heel verrassend vond, is de humor. Als je de tekst leest, leer je maar een deel van de voorstelling kennen. De lichaamstaal van de acteurs en de manier waarop ze op de scène

staan, krijg je al lezend niet mee. En het is net in hun manier van spelen dat het stuk een humoristische ondertoon krijgt.”

21.08.16

De Vragen

Wie we zijn, wordt dat bepaald door onszelf, door anderen, of door de manier waarop we handelen? Wat is die factor die ons hele zijn bepaalt? Misschien is er niet één soort identiteit, misschien hebben we er verschillende. De identiteit die we van onszelf hebben, en van hoe anderen ons zien. Misschien zullen we het nooit weten. Ik laat het in ieder geval hierbij. Tot de volgende keer, lieve vrienden. Elise: “fABULEUS heeft een goede keuze gemaakt door mij aan de voorstelling te koppelen. De leden van De Koe stellen constant existentiële vragen aan zichzelf. En door zo hard met de voorstelling bezig te zijn, begin je die vragen ook aan jezelf te stellen. En dat filosofische en reflecterende aspect triggert me wel erg. Het ingaan op een detail van een detail. Ik wil zeker meer voorstellingen van De Koe zien, want hun stijl spreekt mij wel echt aan. De spontaniteit in hun spel. Ze zeggen het ook in hun voorstelling: ze proberen echt te zijn op het podium en de enige manier om dat te doen, is toegeven dat theater onecht is. Ik denk dat ik dat wel wil meenemen in mijn eigen praktijk. Ik heb het alvast opgeschreven in mijn dramaboekje. Zoiets als dit had ik nog nooit gezien! Ik vond het een heel goede voorstelling.”

27.08.16

De Liefde!

*** blogbericht over Elises beleving van de voorstelling is nog in de maak *** Aan de dagkrant verklapt ze haar nieuwe liefde: “Ik ben vooral verliefd geworden op de voorstelling, ik heb er echt enorm van genoten! Het was niet zo simpel in het begin. Ik snapte eerst niet zo goed wat het opzet was. Verliefd worden op een voorstelling die je niet kent en nog nooit gezien hebt, is niet zo vanzelfsprekend. Maar bij Beckett Boulevard ging dat vanzelf!”

Laat je vallen, Leer slangen te observeren. Plant onmogelijke tuinen. Nodig een gevaarlijk persoon uit op de thee. Maak kleine tekentjes, die “ja” zeggen en verdeel ze overal door je huis. Word een vriend van vrijheid en onzekerheid. Verheug je op dromen. Huil bij een film. Schommel zo hoog je kunt op een schommel in het maanlicht. Verzorg verschillende stemmingen. Weiger “verantwoordelijk” gemaakt te worden. Doe het uit liefde. Doe een boel dutjes.

HOW TO BE AN ARTIST

Geef geld verder. Doe het nu, het geld zal volgen. Geloof in toverkunst. Glimlach veel. Baad in het maanlicht. Droom wilde, fantastische dromen. Teken op muren. Lees elke dag. Stel je voor dat je betoverd bent. Speel met kinderen. Hoor oude mensen aan. Open je, duik er in, wees vrij. Prijs jezelf, laat de angst vallen. Speel met iedereen. Verzorg het kind in jezelf. Je bent onschuldig. Bouw een burcht van dekens. Word nat. Omarm bomen. Schrijf liefdesbrieven.

Josef Beuys

Lees de artikels uit deze festivalkrant en andere artikels op theaterfestivalblog.be en discussieer mee via #HTF16! f Het TheaterFestival t @theaterfestiva1 en #HTF16 www.theaterfestivalblog.be

Biechtstoel Kom biechten bij deze voorstellingen in het festivalcentrum:

za 27 aug / 21u30 – 23u Het Hamiltoncomplex

zo 28 aug / 21u15 – 23u Fidelis Fortibus Het Hamiltoncomplex Check de reacties uit De Biechtstoel op www.zendelingen.be

TS E K IN IC FO

tickets en info: theaterfestival.be

redactie Jonathan van der Horst, Xandry van den Besselaar, Daan Borloo, Phéline Thierens, Bart Van Gyseghem, Katrien Van Bael, Arno Boey, Anke Van Meer, Eva Decaesstecker, Margot De Boeck, Mitch Van Landeghem, Stefan Moens, Mia Vaerman hoofdredactie Filip Tielens grafisch ontwerp Laura Bergans V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Kathleen Treier, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen

za 27 aug 2016

zo 28 aug 2016

12u00

20u00

17u00 20u00 20u30 20u30 22u00

The Great Downhill Journey Of Little Tommy Jonas Vermeulen en Boris Vanseveren HETPALEIS Kleine Zaal Mount Olympus. To glorify the cult of tragedy Troubleyn/Jan Fabre Toneelhuis Het Hamiltoncomplex HETPALEIS & Sontag/ Lies Pauwels deSingel Rode Zaal De Man door Europa Lucas De Man/ Het Zuidelijk Toneel/Nieuwe Helden Monty Helpdesk Wunderbaum Century Center Boekpresentatie Mount Olympus Toneelhuis

20u00 20u30 20u30

Het Hamiltoncomplex HETPALEIS & Sontag/ Lies Pauwels deSingel Rode Zaal Fidelis Fortibus Circus Ronaldo deSingel Plein HL3: De Radicalisering van Sadettin K. Trouble Man/Frascati Producties Monty Helpdesk Wunderbaum Century Center

theaterfestivalblog.be heater