6 & 7 SEP 2021 DAGKRANT #HTF21 Lichaamswijsheden Man met... van Alexander een kinderwens Vantournhout Talk with the walls: muren met verhalen Knotsgekke kindervoorstelling Pleidooi voor met koddig konijn trigger warnings Jeff Bezos: rep u naar WISPER!
© Bart Grietens
www.theaterfestival.be
© Bart Grietens
Through the Grapevine & Snakearms Alexander Vantournhout / not standing
6 & 7 sep 2021 3
‘We kunnen samen veel meer dan waar we in ons eentje toe in staat zijn’ Acrobaat en danser Alexander Vantournhout onderzoekt in Through the Grapevine en Snakearms hoe onze lijven met elkaar kunnen spreken. En hoe dat bijna een werk van barmhartigheid wordt: want samenwerken is wat onze lijven het beste kunnen. Ans Van Gasse
4 6 & 7 sep 2021
Through the Grapevine & Snakearms Alexander Vantournhout / not standing
© Bart Grietens
Ik schraap mijn keel op een vroege vrijdagmorgen, na een heftige week TheaterFestival. Een rijzige man verschijnt op het computerscherm en ik vraag hem of hij wat energie heeft. ‘Het zit nog een beetje in het lichaam’, zegt hij vergoelijkend wanneer we elkaar vermoeid groeten door een Zoomend computerscherm. De dag voordien speelde Alexander Vantournhout nog Through the Grapevine, de acrobatisch-dansante voorstelling die hij maakte samen met Axel Guérin. Na zo’n uitputtingsslag is het geen evidentie om de ochtend nadien uit je woorden te komen. In Through the Grapevine zien we twee lichamen die met elkaar in dialoog gaan. Ze springen naar en over elkaar, haken hun ledematen om die van de ander en zijn een dik uur lang vooral nooit in stilstand. Het gezelschap van Alexander heet dan ook veelzeggend ‘not standing’. Through the Grapevine is een voorstelling die ons dwingt om lichamelijk te denken. Ze geeft me het idee dat we kunnen leren de wereld te beleven doorheen ons lichaam.
Aneckxander Alexander Vantournhout maakte in 2015, samen met Bauke Lievens, de eveneens voor het TheaterFestival geselecteerde solo Aneckxander. Opnieuw een woordspeling. Het is naar eigen zeggen een verwijzing naar zijn nek, die uitzonderlijk lang zou zijn. Alexander reduceert zijn lichaam tot proporties, verhoudingen en eigenaardigheden. Dat doet zijn dans- en acrobatiepartner Axel evenzeer. En dat doen ze met elkaar ook. Alexander vertelt me dat Axel een spanwijdte van 150 centimeter heeft. Enorm opvallend, vindt hij. Ik bedenk me dat ik me er weinig bij kan inbeelden, dat ik louter denk in termen als dik, dun of ‘normaal’. Je eigen lichaam zien als een samenstelling van pezen, ligamenten, vetkwabben en spierballen: het komt me voor als pure horror. Het confronteert me met het feit dat ik een lichaam ben.
‘Elk lichaam heeft zijn eigen kwaliteiten. Daarin zijn we allemaal uniek.’ Maar dat zijn we allemaal, herinnert Alexander me. Het is ook daarom dat hij denkt dat het belangrijk is om het lichaam te benaderen als object. ‘Elk lichaam heeft eigen kwaliteiten’, zegt hij. ‘Daarin zijn we allemaal uniek. Maar we moeten er eerlijk in zijn: bepaalde sporten vereisen bepaalde lichamen.’ Ik denk aan tragische kleine prima ballerina’s: kort van postuur zouden ze niet zichtbaar zijn in een corps de ballet. Alle technische branie ten spijt komen ze nooit aan werk: het zijn underdogverhalen die je tegenkomt in sensationele shows als So You Think You Can Dance. Het voelt oneerlijk. Maar Alexander wijst me erop hoe je je eigen lichaam ook gewoon als je richtinggever kan inzetten. ‘Ik hoop dat voorstellingen als deze ervoor zorgen dat niet alle meisjes op ballet worden gestuurd en alle jongens op voetbal, ongeacht wat de sterktes van hun lichaam eigenlijk zijn. Dat is zo’n gemiste kans.’ Hij twijfelt even en vertelt me nog net, bijna stiekem, hoe je je lichaam kunt aanpassen: tennissers krijgen stevigere beenderen en wie vaak stretcht, verlengt de benen. En toch. Ons lichaam. Dat zijn we. Nadat ik een avond bij mijn moeder logeer, op een bijzonder harde slaapzetel, betrap ik mezelf erop dat ik mijn lijf buiten ‘mij’ plaats. ‘Mijn lichaam herkent dat gewoon niet als slaap’, zeg ik wanneer ze me vraagt of ik een goede nachtrust heb gehad in mijn ouderlijk huis. Mijn lichaam en ik. Een object dat van ‘mij’ is. Ook al is het letterlijk alles wat ik heb. Alexander vertelt me hoe belangrijk het is om je lichaam soms ook gewoon zo te zien, en ik kijk naar de lichamen in Through the
Grapevine. Twee figuren die doorbuigen of dubbelplooien, waarvan de mens in het lichaam soms lijkt te verdwijnen. Twee bewegende objecten. Het wordt bijna automatisch komisch. ‘Natuurlijk is het ergens heel problematisch om jezelf te objectiveren, maar ik hoop met die humor de confrontatie milder te maken’, bedenkt Alexander. Of het niet toch gewoon heel moeilijk is om zo op jezelf aangewezen te zijn als kunstenaar, op je enige echte bezit, vraag ik. Hij twijfelt even. ‘Axel en ik hebben daar trucjes voor. We werken met zwarte spiegels, waardoor we eigenlijk enkel onze contouren gaan zien. Ik vind het echt nodig om dit te doen. Ik vertel mét mijn lichaam iets óver ons lichaam.’ Twee communicerende vaten op scène die iets vertellen over het lichaam. Als ons enige bezit is het lichaam net datgene wat ons in de wereld plaatst. Daarin lijkt de reeks aan alternatieve gebruiken voor een lichaam die Axel en Alexander ons tonen een soort aanmoediging. Het is ons lichaam dat door de wereld reist, in relatie tot de hemellichamen of de kleinste bladeren op de grond. Een kat, herinnert Alexander me, kan van eender welke plek zijn weg naar huis terugvinden. Het is een bijna telepathische kunde, al moeten we dat niet te spiritueel zien. Er is een puur wetenschappelijke verklaring. Psycholoog James J. Gibbons spreekt over 26 aanwezige zintuigen in plaats van de vijf die we kennen. Zintuigen die ons lichaam helpen in de wereld te zijn. Ons aura scheppen.
Ons object-zijn ergens te ontsnappen. Het zijn die 21 extra zintuigen die ervoor zorgen dat we de warmte van een kookvuur voelen als we er even over zweven, maar evengoed die zintuigen die ons positioneren tegenover de lucht en de aarde. Through the Grapevine toont ons hoe belangrijk het kan zijn om onszelf opnieuw te objectiveren.
Twee halfblote mannen op een podium Natuurlijk blijven de twee mannen op scène atleten, en dat zie je. Toch wordt het nooit een voorbeeld om na te streven. Door het lichaam te gebruiken in een soort grenzeloos spel, waarbij de twee mannen voortdurend zoeken naar contactpunten, blijft het komisch en vermijden ze de idealisering. Twee halfblote mannen op een podium, het zou anders kunnen zijn. Maar op geen enkele manier roepen hun – nochtans even gespierde – torso’s
Through the Grapevine & Snakearms Alexander Vantournhout / not standing
reclameboys op. Op geen enkel moment leg je de connectie met een niet nader genoemde Coca-Colareclame waarin een niet nader genoemde bink zonder t-shirt het gras maait. Vergelijken doen ze wel: terwijl ze zich laten leiden door uitsteeksels zoals hun handen, zoeken ze ook de afmetingen van hun twee lichamen. En dat is bijzonder liefdevol. Ondanks het feit dat de meeste lichamelijke vergelijkingen voor de doorsnee mens eindigen in teleurstelling. Wanneer mijn lief de bink van Coca-Cola te lang bekijkt, ontstaat er namelijk een plotse drang naar een fitnessabonnement. Maar ook dat is Through the Grapevine: ons lichaam is voornamelijk een communicatiemiddel, iets om ons te plaatsen tegenover de ander. Niet iets om in een mal te duwen. ‘Door via onderzoek van onze eigen proporties ons zwaartepunt te verplaatsen, komen we in een precair evenwicht terecht dat ons toelaat om balans te vinden.’ Wanneer Alexander die mondvol uitspreekt, kan ik even niet méér uitbrengen dan een verdwaasde ‘ja’. Het duizelt me even, en ik besef dat het een moeilijkheid van de mens is. Wij bestaan uit taal en een lichaam, en het is vaak onhandig om de twee met elkaar te verbinden. Through the Grapevine slaagt er wel in om die impasse te overbruggen: het doet de taal wegebben en zoekt puur fysiek naar samenwerking. Dat deed Alexander ook in Snakearms, een performance in de vorm van een dansfilm waarin hij vertrekt vanuit de handshake. Een artefact uit verloren tijden, lijkt het nu. Alexander vertelt hoe beide werken quasi direct voorkomen uit de coronacrisis: ‘Huidhonger was het woord van het jaar. Maar toch viel het me dit jaar op hoe weinig we elkaar aanraken, als je dat vergelijkt met andere diersoorten.’ Toch moeten we even op zoek naar balans met elkaar.
Aanraking en uitdaging Het juryrapport van de TheaterFestivaljury over Through the Grapevine vergelijkt de voorstelling met Plato. Die populariseerde het idee dat de mens ooit ontstaan is als één geheel, maar door een jaloerse Zeus uit elkaar werd gerukt. Twee per twee. Sindsdien zijn we allemaal op zoek naar een wederhelft. Alexander en Axel lijken zo op elkaar ingespeeld en zijn zo erg op elkaar aangewezen, dat het moeilijk is om niét te denken dat zoiets als voorbestemden bestaat. De twee gaan in aanraking, maar ook in uitdaging. Ze pushen elkaar steeds om hoger, beter, sneller te springen, duikelen en draaien. ‘We houden eigenlijk steeds een kinetisch potentieel in stand, waardoor we véél meer kunnen dan waar we in ons eentje ooit toe in staat zouden zijn’, lacht Alexander. Het is een zuiver fysische uitleg van acrobatie, maar het heeft iets onverbloemd poëtisch. We hebben elkaar gewoon nodig. En toch is het lastig om zo van de ander afhankelijk te zijn.
6 & 7 sep 2021 5
voordringen om een stoel te nemen, zonder goed te weten wie het al dan niet uit pure luiheid deed en wie om een ander te gaan helpen. Een dame die een stoel te veel nam, gaf er bij toeval toch één aan mij. Alexander heeft gelijk. We hebben ogen en een visuele wereld die ons leert om elkaar te zien, maar echte aandacht voor de ander lijkt soms een verre fantasie. Daar hebben we de nog onontgonnen vaardigheden van ons lijfje voor nodig. Laat Through the Grapevine toe om je armen open te duwen in een zoektocht naar een andere helft. Laat die andere helft meer zijn dan een romantische (of zelfs platonische) liefde. Laat ze vooral dat zijn: de ander. En geef met een teder gebaar een zetje om over de muur, de heuvel of de trapladder heen te springen. Deel verdikke uw gigantisch kinetisch potentieel.
Through the Grapevine speelt op maandag 6 en dinsdag 7 september om 20u00 in DE SINGEL
We hebben gewoon elkaar nodig. En toch is het lastig om zo van de ander afhankelijk te zijn. ‘Wanneer je op straat wandelt, zie je eigenlijk bitter weinig mensen die elkaar spontaan met iets helpen’, merkt Alexander op. Ik denk aan hoe ik op een kleinschalig zomerfestivalletje een stoel trachtte te halen voor mijn vader, die een rugletsel heeft. Terwijl ik vooraan in het rijtje stond, liet ik schaapachtig mens na mens
© Bart Grietens
6 6 & 7 sep 2021
TRIBUNAL Ballet Dommage & BRONKS
©
‘Schreeuwende kinderen geven enorm veel energie’
erm aH ar Cl an
s
Voor hun voorstelling TRIBUNAL (7+) nodigden Katrien Valckenaers en Maxim Storms van Ballet Dommage gastacteurs Lieselotte De Keyzer en Hendrik Van Doorn uit om hun ambtenarenclubje te vervoegen. ‘Onze voorstelling is voor alle leeftijden, maar we merken dat kinderen enorm openstaan voor ons absurd universum.’ Afra De Hert
Tijdens TRIBUNAL is het publiek getuige van een routineuze werkdag van vier wel heel verwarde, groteske personages. Alles gaat zijn gangetje tot plots een niet nader genoemd wit knaagdier terechtgesteld wordt. Bereid u voor op oversized maatpakken, met kussens opgevulde buiken en poepen, klungelige dansjes en een overdosis aan paperassen. Wat ons meteen tot de eerste vraag brengt...
Hoe zijn de bizarre personages uit Tribunal ontstaan? Katrien: ‘We beginnen ons maakproces altijd vanuit improvisatie. Onze personages ontstaan dus gaandeweg. Door die improvisaties ontstaan er telkens verschillende dynamieken en uiteindelijk vind je wel de juiste taal die bij je personage hoort. Voor TRIBUNAL hadden we onze zoektocht vooraf wel toegespitst op kleinmenselijke figuren. Mensen die hun job redelijk serieus nemen, maar op een bepaalde manier vastzitten in routines.’ Maxim: ‘Bij BRONKS is een groot kostuumatelier, dat was een groot pluspunt voor ons. Zo konden we elke dag iets nieuws proberen en maak je een arsenaal aan van verschillende karaktertrekken van je personage. Wanneer is het kwaad? Wanneer verliest het zijn geduld? Dat is fijn om te onderzoeken.’
Was dat voor jullie een nieuwe manier van werken, Lieselotte en Hendrik? Lieselotte: ‘Ik heb met Katrien en Maxim in de klas gezeten in de Dramaopleiding van het KASK. Improviseren was bij ons deel van de opleiding, dus helemaal nieuw was het niet voor mij. Maar om me te verkleden en ook van daaruit mijn personage te vormen, was wel iets nieuws. Het was een fijne ontdekking en het is een extra element dat me heeft geïnspireerd.’ Hendrik: ‘Ik heb zestien jaar lang bij Toneelgroep Ceremonia gespeeld, het theatercollectief dat werd geleid door Erik De Volder. Ook daar werd gewerkt op basis van improvisatie en werd veel gebruik gemaakt van kostuums, pruiken en schmink. Voor mij was het dus prettig thuiskomen.’
Is theater voor kinderen een vak apart? Katrien: ‘Eigenlijk niet. Bij Ballet Dommage zijn we heel weinig bezig met het idee of we iets voor kinderen aan het maken zijn of niet. We maken een voorstelling voor alle leeftijden, maar we merken dat ons abstract universum de verbeelding van kinderen aanspreekt.’
Lieselotte: ‘Dat vind ik ook. Ik vertrek ook niet vanuit het idee om iets op het niveau van kinderen te doen. Ook bij TRIBUNAL was de insteek meer om iets te maken waarvan de humor ook voor volwassenen toegankelijk is.’ Maxim: ‘Natuurlijk zijn er wel momenten in ons werkproces waarop we kinderen laten komen kijken om te zien wat ze meekrijgen van onze voorstelling. Die nagesprekken dienen dan vooral om te zien welke vragen ze zich stellen bij de voorstelling.’
Welke waren dat dan bij TRIBUNAL? Maxim: ‘Verschillende: “Zijn ze nu aan het werken? Nee nee, ze doen alsof ze werken!” Of: “Volgens mij zijn ze moe. Ze spelen vals. Ze zijn gemeen!” Het is altijd waardevolle feedback voor ons en bij Tribunal hadden ze geen schrik om hun mond te houden. Daar houden we van.’
Tijdens de voorstelling mogen de kinderen inderdaad hun stem laten horen, zowel letterlijk als figuurlijk. Hadden jullie de voorstelling zelf liever gezien als kind of als volwassene? Lieselotte: ‘Als kind. De scène waarin de kinderen hun mening mogen roepen, is iets wat ik graag had willen meemaken. In sommige voorstellingen gaan de kinderen er helemaal in op en schreeuwen ze de longen uit hun lijf. Dat enthousiasme is superleuk en geeft enorm veel energie.’ Hendrik: ‘Je ziet de kinderen vaak heel verontwaardigd reageren wanneer ze doorhebben dat wij hun mening manipuleren. De volwassenen reageren dan iets bedeesder natuurlijk. Met het gewoonlijke lachje of knikje. Maar de kinderen gaan er volledig in op!’
En dan mijn laatste vraag, die iedereen die het stuk heeft gezien beter zal begrijpen: de snoezige konijnen met de stinkende keutels, afknallen of laten rondhuppelen? Hendrik: ‘Absoluut niet afknallen! Ik ben voor de vrije uitloop van konijnen!’ Lieselotte: ‘Als Lieselotte zeg ik “niet afknallen”, maar het antwoord van mijn personage kan wel eens anders zijn denk ik…’
TRIBUNAL speelt op maandag 6 september om 19u00, dinsdag 7 september om 10u00 & 13u30 en woensdag 8 september om 15u00 & 19u00 in hetpaleis
6 & 7 sep 2021 7
WISPER - Kijken, werken en verwerken
‘Jeff Bezos zou baat hebben bij een WISPER-workshop’ Net als voorgaande jaren streek ook afgelopen weekend WISPER drie dagen neer op het TheaterFestival met ‘Kijken, werken en verwerken’, een cursus voor iedereen die het festival intensiever wilde beleven. De twaalfkoppige groep bekeek onder begeleiding van acteeren regiedocent Eva De Mulder samen voorstellingen op het festival. Met de speel- en maakstijlen gingen ze vervolgens zélf actief aan de slag. Op het programma stonden respectievelijk Coupe familiale, vier sterren en TEN OORLOG III. Dagmar Teurelincx
zestal mensen in eerder ongewone opstellingen repeteren – van een cirkelvorm tot een vrij intieme ‘trein’ op de zachte vloer. De dag dat ik er ben wordt er gewerkt rond het ensemblespel dat ze de avond voordien ook zagen bij Coupe familiale, vertellen enkele deelnemers me wanneer ik hen apart neem voor een gesprek.
‘Uit fouten komen vaak de mooiste momenten’ — Hanne Op de website van het TheaterFestival stond al te lezen dat deelnemers van alle achtergronden welkom zijn, en de groep mensen die we voor ons krijgen is ook effectief divers. We spreken programmeur Tim (41), pas afgestudeerde bio-ingenieur Lies (24), tuinaanlegger Koen (41) en leerlingenbegeleidster Hanne (26). Vijf minuten geleden waren ze nog samen op de vloer aan het spelen, nu blijken twee van hen elkaars naam al te zijn vergeten. Zo zie je maar! Geen van de deelnemers die we spreken, heeft professionele ambities in het theater; ze zijn hier vooral om zich enkele dagen onder te dompelen in een bad van impulsen met een groep nieuwe mensen. Hoewel de drie dagen intens vol zijn gepland, zijn ze het er allemaal over eens dat de workshop pure ontspanning is. ‘Ik vind het fijn om mezelf hier te smijten, en vooral niet te veel te moeten denken’, vertelt Lies. ‘Het is ontspannend net omdat het zo lichamelijk is; je kan echt ergens in kruipen.’
‘De enige voorwaarde voor deelnemers is dat ze niets te raar of te moeilijk vinden’ — Eva
Samen met mede-redactielid Jens, geluidsman van dienst, neem ik de lift naar de vijfde verdieping van DE SINGEL, waar we maar één ruimte vinden: Studio Top. ‘Schoenen uit’, zo beveelt een A4 op de deur. Op kousenvoetjes wagen we ons in de ruimte, waar twee groepjes van een
Wat ze er nog zoal uithalen, naast ontspanning? Hanne: ‘Vooral het verbindende van theater, dat vind ik hier. Samen spelen met een groep mensen die je niet kent. Uit de fouten die gemaakt worden komen bovendien vaak de mooiste momenten. Daardoor heb ik ook heel wat durf gekregen om, los van het theater, meer te proberen.’ Tim beaamt: ‘De magie om iets te maken met mensen die je nog maar net kent, in dezelfde richting denken. Dat schept een enorme band.’
Na deze lovende woorden halen we ook graag verhaal bij Eva, de begeleidster van de groep. We spreken haar buiten, aan een tafeltje onder de luifel van DE SINGEL, terwijl ze haar rookpauze neemt.
Hoe schept u, in zo weinig tijd met zoveel mensen, toch dat vertrouwen en comfort? Eva: ‘Het handige is dat je hier iets meemaakt samen. Samen naar een voorstelling kijken en daarover spreken, dat geeft iets. Vanaf er iets speciaals gebeurt dat je niet elke dag meemaakt, ontstaat er al een groep.’
Welke technieken uit de voorstellingen hanteert u tijdens de workshop? ‘Dit weekend kijk ik naar vier zaken: de inhoud, de dramaturgie, de speelstijl en het maakproces van de voorstelling. In het geval van Coupe familiale draait het vandaag bijvoorbeeld vooral om ensemblespel, met veel samen op een podium staan. Maar we gaan ook aan de slag met “montage”: waarom plaats je de ene scène achter de andere en wat gebeurt er als je dat zou veranderen?’
Wat is het doel van de workshop? (denkt na) ‘Ik wil niet per se dat de deelnemers in het vervolg “beter” naar een voorstelling kijken. Mijn doelstelling is vooral om mensen opener te maken. Daarnaast probeer ik ze ook een onderzoekstaal aan te leren, want theater is uiteindelijk een taal.’
Heb je bepaalde verwachtingen van mensen die hieraan willen deelnemen? Voorwaarden? ‘Iedereen is hier welkom, maar ze mogen niets te raar of te moeilijk vinden. Ik wil dat ze onbevangen in het proces staan. Het is mijn taak om daarvoor te zorgen.’ Tot slot stellen we al onze geïnterviewden dezelfde vraag: wie zou er volgens hen baat hebben bij zo’n WISPER-workshop? Hanne: ‘Eigenlijk alle mensen die zin hebben om zot te doen. Mensen die het beu zijn om thuis achter hun computer te zitten.’ Tim: ‘Inderdaad. Al wie het kind in zich wil loslaten. Geen volwassene meer zijn, maar spelen.’ Eva: ‘Eigenlijk zou ik alle politici wel eens in mijn workshop willen, mensen van het establishment. Jeff Bezos of zo. Ik zou hen verbeelding en groepsdynamiek willen bieden. De lerende mens in hen aanspreken. Want levenslang leren, dat is gezond.’
8 6 & 7 sep 2021
In Man met, de eerste solovoorstelling van Berten Vanderbruggen, gaat hij op luchtige manier de confrontatie aan met zichzelf. Berten is in de dertig, single, homo en heeft een kinderwens. Vier elementen die in onze huidige maatschappij moeilijk samengaan. In Man met gaat Berten op zoek naar antwoorden. ‘Deze voorstelling was een verplichting aan mezelf om mijn gevoelens te onderzoeken.’ Afra De Hert
‘Sorry dat ik wat later ben’, zegt Berten. Ik ontmoet hem in koffiebar Normo op de Minderbroedersrui in Antwerpen. Het is eindelijk nog eens warm die dag, maar we beslissen om binnen te gaan zitten. Ik bestel een limonade, hij een ijskoffie. We hebben allebei duidelijk nood aan wat afkoeling. Wanneer we een slok van ons drankje hebben genomen, vraag ik hem of hij zenuwen heeft om zijn solovoorstelling te spelen op het TheaterFestival. Hij aarzelt even. ‘Ik had het helemaal niet verwacht omdat ik de voorstelling zo lang niet meer gespeeld heb. Het voelt nu wel een beetje alsof ik gepusht word om Man met te spelen voor een groot publiek. (lacht) Maar tegelijkertijd vind ik het een grote eer. Ik heb lang getwijfeld om de voorstelling te maken en het feit dat het geselecteerd werd voor #nieuwjong is wel een soort erkenning.’
Tweestrijd ‘Ik ben wel benieuwd’, geeft hij toe. ‘Aangezien het over zo’n persoonlijk onderwerp gaat, steunt die voorstelling op de kracht van hoe ik bepaalde teksten en nummers breng. Ik heb schrik dat ik sommige scènes niet meer met dezelfde power kan brengen als twee jaar geleden. Ik heb inderdaad een kinderwens, maar die staat niet in steen gebeiteld. Deze voorstelling was eerder een verplichting aan mezelf om mijn gevoelens te onderzoeken, maar heel het leven is één groot onderzoek en ook ik blijf evolueren. Ik had toen een boodschap en ik heb die nog steeds, maar misschien in mindere mate. Door dit stuk ben ik ook, ongewild een beetje, de stem geworden van een groep onvertegenwoordigden in de samenleving en dat geeft ook wel een soort druk. Ik maakte dit stuk met de intentie om mijn verhaal te vertellen, niet om een uithangbord te zijn. Maar misschien verdwijnt mijn kinderwens zelfs ooit, dat weet ik niet. Dat zijn ook vragen die ik me in de voorstelling stel en die gooi ik tegelijkertijd terug naar het publiek. De muzikale intermezzo’s bieden dan een moment van reflectie.’
Musicalnummers recht uit het hart © rr
‘Ja, ik heb een kinderwens, maar die staat niet in steen gebeiteld’
Man met Berten Vanderbruggen
De nummers die Berten in de voorstelling zingt, kunnen geclassificeerd worden onder het genre musical, een genre dat vaak neerbuigend wordt bekeken. Ik vraag hem of hij dat jammer vindt. ‘Ja, toch wel. Ik vind het vooral jammer dat het debat niet wordt gevoerd’, antwoordt hij resoluut. ‘Ze zeggen dat het theater een plaats is waar alles moet kunnen terwijl we dan op een gegeven moment toch een oordeel vellen over iets dat dan plots “overdreven emotioneel” lijkt. Mijn nummers zijn erg persoonlijk en komen recht uit het hart. Ze dienen als een gedachtestroom aan associaties die het toelaten om verder na te denken over de vragen die ik stel en ze helpen mij ook om mijn verhaal mee vorm te geven. De nummers balanceren op de rand van ongemakkelijkheid, maar omdat dit een genre is dat mij enorm raakt, voel ik dat ik ermee wegkom. ’ Aan het eind van ons gesprek verklaar ik Berten stiekem mijn liefde voor het musicalgenre. ‘Zondag kom ik kijken’, zeg ik. ‘Ik ben enorm benieuwd.’ Hij lacht. ‘Supertof! Toch al zeker iemand die ik kan bekoren met mijn nummers. Zwaai dan maar uitbundig mee, hé!’
Man met speelt op maandag 6 september om 20u30 in Arenberg
© Sanne Delcroix
6 & 7 sep 2021 9
TALK WITH THE WALLS Espaces Fxmme
TALK WITH THE WALLS: wat is een safe space voor jou? © rr
Op het rode tapijt van het Expoplein in DE SINGEL tref je tijdens het festival een installatie aan: TALK WITH THE WALLS. Het is een aaneenschakeling van houten wanden. Op de zitplekjes liggen kleurrijke kussens en op de schappen staan potten met vrouwentongen. Het is het antwoord op de vraag wat een safe space kan zijn. Mona Thijs
TALK WITH THE WALLS is het resultaat van Espace Fxmme. Dat is een traject dat sinds februari 2020 loopt binnen de artistieke werk – en ontmoetingsplek Globe Aroma, en dat bedoeld is om met vrouwen en non-binaire personen na te denken over het begrip safe space. ‘Globe Aroma is bedoeld als creatieplek voor artiesten, maar het is ook een open ruimte, waar overdag iedereen kan
binnenkomen’, vertelt Elli Vassalou, multimedia-artiest en oprichtster van Espace Fxmme. ‘Vaak hingen er mensen rond die op zoek waren naar onderdak of gratis wifi. Soms kwamen er ook dronken mannen binnen. Dat zorgde ervoor dat artiesten zich onveilig voelden. Vooral vrouwen en non-binaire personen. Daarbij versterkte de architectuur van Globe Aroma dat onveilige gevoel. Er is een smalle, lange gang waar je door moet; er is een keuken met een deur die op slot ging, waar sommige vrouwen zijn lastig gevallen. We vroegen ons af: hoe gaan we dit oplossen?’
‘Een safe space is een plek die je zelf ontwerpt’ In februari 2020 organiseerde Elli de eerste van een reeks workshops, bedoeld voor vrouwen en non-binaire personen, met de centrale vraag: wat is een safe space? ‘We stelden de deelnemers vragen over ruimte’, zegt Elli. ‘Hoe voel je je in de hal van Globe Aroma? Wat betekent de tuin voor je? Maar ook: op welke plek heb je je al veilig gevoeld? En wat zijn de spatiale elementen die maakten dat je je veilig voelde? Veel verhalen waren hard om te horen, maar ze toonden wel de noden van de ruimte. Toen kregen we het idee verplaatsbare muren te ontwerpen, waarmee we kleinere focusruimtes kunnen afbakenen in de grote ruimtes van Globe Aroma. Safe spaces waar je in alle rust kan creëren.’
Ik vraag Elli wat een safe space voor haar betekent. ‘Een safe space is een plek die je zelf ontwerpt’, zegt ze vastberaden. ‘De deelnemers van Espace Fxmme hebben de installatie zelf gebouwd, in samenwerking met mensen van Decoratelier. Dat creëert agency en ownership.’ De installatie TALK WITH THE WALLS is multifunctioneel: ze kan dienst doen als afbakening van een ruimte, maar ze kan ook ingezet worden als tentoonstellingswand. Ze kan zitbanken en schappen dragen, ze kan een decorstuk op scène zijn. ‘We moeten veel van de mogelijkheden zelf nog ontdekken’, glimlacht Elli. ‘Het is goed dat de installatie een eigen leven gaat leiden.’
TALK WITH THE WALLS is tot en met zondag 12 september doorlopend te bezoeken in DE SINGEL
10 6 & 7 sep 2021
Column Pleidooi voor een trigger warning in het theater Maria de Cort
any attempt will end... Jan Martens / GRIP & Dance On Ensemble & Lukas Dhont
‘Hey Maria, wilde je gewoon laten weten dat sommige dingen in onze voorstelling je misschien kunnen kwetsen of triggeren. We begrijpen het als je daarom niet zou komen kijken.’ Ik kreeg dit berichtje een uur voor ik naar een toonmoment van mijn klasgenoten zou gaan. Door de tekst die ze behandelden, wist ik vooraf dat er gevoelige thema’s naar boven zouden komen. Ik had hen dan ook voorgesteld om dit voor de voorstelling mee te delen aan alle toeschouwers. Iets kort, in de aard van: “Dit stuk behandelt onderwerpen als zelfdoding, verkrachting en zelfverminking.” Maar in dit geval was er geen algemene waarschuwing of mededeling naar iedereen, enkel een berichtje naar mij persoonlijk. Ik was dankbaar dat er tenminste een vorm van aankondiging was, al was het dan maar alleen naar mij toe. Maar ik vroeg me ook af: wat doe je als je in DE SINGEL of de Voo?uit speelt en géén idee hebt van de persoonlijke anekdotiek van je publiek? Kortom: hoe doe je dat, waarschuwen voor een trigger bij theater? (Voor wie niet mee is: de trigger warning is een waarschuwing van gevoelige content voor een film, concert, theaterstuk, enzovoorts. In theater zou deze bijvoorbeeld geplaatst kunnen worden onder de beschrijving van een stuk, voor je tickets koopt.) Ik weet ook wel: gevoelige thema’s kennen geen vaste definitie, noch een volledige lijst. Ook is ons theater metaforischer, abstracter en meer op tekens gebaseerd dan ooit. Het theater bestaat tussen podium, publiek en ons persoonlijk interpretatievermogen. We kunnen niet elk stuk ontleden op zoek naar mogelijke
The singular cannot really exist De dynamische, intense dansfilm die Lukas Dhont maakte van Jan Martens’ dansvoorstelling any attempt will end in crushed bodies and shattered bones is een kunstwerk op zich. Daarom koos jurylid Karel Vanhaesebrouck deze film als zijn #specialhonour. Katrijn Bekers
Op de website van GRIP wordt any attempt ingeleid door een quote: ‘Snowflakes, leaves, humans, plants, raindrops, stars and molecules all come in communities. The singular cannot really exist.’ Het enkelvoudige bestaat enkel als deel van een meervoud. De in vaalblauw gehulde dansers in any attempt zijn zowel individuen als deel van een geheel. Ze zijn sneeuwvlokjes en regendruppels die enkel kunnen bestaan binnen sneeuwstormen en regenbuien. Knappe staaltjes synchrone dans wisselen adembenemende solo’s, duo’s en trio’s af. Op sommige momenten krijgen de dansers individuele aandacht in close-up, op andere gaan ze op in de synchroniciteit van de groep die prachtig wordt gecapteerd vanuit vogelperspectief. Deze top-shots onthullen ook de symmetrische, sneeuwvlokachtige looplijnen die op de grond geplakt zijn. Net als een hoop herfstbladeren in de wind maken de dansers wervelende bewegingen. Als een vlaag regendruppels vallen ze neer, maar kaatsen ze ook weer terug de hoogte in. Vallen en opstaan, vasthouden en loslaten, spanning en ontspanning verkeren in een repetitieve dialoog. Veerkracht is de kern van de choreografie.
triggers, maar een algemene waarschuwing voor expliciete onderwerpen vind ik geen bepampering. Voor stroboscopen wordt meestal een epilepsiewaarschuwing gegeven, waarom kunnen we mentale gezondheid en traumaverwerking dan niet net zo serieus nemen? Want als een simpele trigger warning bij de ticketverkoop de kracht van het theaterstuk zou doen inboeten of de catharsis zou spoilen, kan je toch enkel spreken van slap theater? Een pleidooi voor een trigger warning kan je niet los zien van een andere vraag, namelijk: wat is precies de waarde van het reproduceren van traumatische ervaringen op scène? Voor wie maken we theater over gevoelige onderwerpen, als het de mensen die er dagelijks mee te maken krijgen juist meer verdriet aandoet? Wat zegt bijvoorbeeld een stuk over transfobie, als dit louter opnieuw en opnieuw een reproductie is van het dagelijks geweld dat transpersonen meemaken? Het gaat daarbij niet enkel over het gevoelsleven van de toeschouwer, maar ook van de spelers die in het beste geval het stuk tientallen keren moeten opvoeren. Trigger warnings in het theater: we zouden er veel meer aandacht voor moeten hebben. En nee, dat is geen oprisping van een gevoelige special snowflake - integendeel. Voor mij zijn trigger warnings een stap, zij het dan een kleine, in de evolutie naar een ander theaterlandschap. Een theater dat helend en inclusief is, en waarin de mensen die worden gepresenteerd op de scène ook gerepresenteerd worden in het publiek. Een theater waarin enkele stoeltjes bewust leeg mogen blijven.
Veerkracht ligt ook aan de basis van het thema van de voorstelling: protest en demonstratie. Om te kunnen protesteren moet je eerst rechtveren na een tegenslag. Dat belichamen de dansers. Om dat thema kracht bij te zetten, weerklinken protestliederen van vroeger en nu doorheen de voorstelling en wordt stilte gevuld met het geluid van dof weerklinkende, marcherende voetstappen. Kordate repetitiviteit en indringende muziek geven de choreografie bij momenten een militant karakter. Om gehoord te worden en veranderingen te kunnen doorvoeren heb je sterke individuen nodig die toch samenhorig en harmonieus zijn. any attempt toont ons mensen die zowel een- als meervoudig zijn en daardoor een onuitwisbare indruk nalaten.
any attempt will end in crushed bodies and shattered bone s speelt op maandag 6 september om 20u15 in De Studio
Beste lezer van deze TheaterFestivalkrant, Misschien bent u een trouwe lezer die dit krantje elke festivaldag openslaat, of misschien leest u het voor de allereerste keer. In ieder geval, proficiat, want u heeft een bijzondere editie in handen. We zijn namelijk aan onze tiende jaargang toe!
Hoera! Ieder jaar verandert de redactie, maar al een heel decennium lang is er één vaste waarde, één rots in de branding. Een man die met zijn adoratie voor alliteraties en een schijnbaar onuitputtelijke collectie streepjestruien altijd het beste van zichzelf geeft om van elke dagkrant een succes te maken.
Fietsend Filip heeft in al die jaren nog nooit de nood gevoeld om zijn nomadische leven vervuilend door te brengen. Zonder rijbewijs fietst hij zich rot, Vlaanderen rond op zoek naar de beste scoop. Hoe die wielerbenen eruit zien, is voor u een vraag, voor ons een weet!
We hebben het hier over niemand minder dan Filip Tielens, ons fenomenale, fantastische, fotogenieke feestvarken wiens lofzang wij vandaag zingen. Hij is een hardcore hoofdredacteur, maar het is ons toch gelukt om deze ode in veelvoud te drukken, zonder dat hij er weet van heeft. Het verrassingseffect laat geen interview toe, maar we schetsen u graag een portret. Dat doen we – hoe kan het ook anders – in drie f’en.
Feestend Met Filip erbij is het TheaterFestival een fenomenaal feest! Allesbehalve verbazingwekkend, want Filip is een trouwe fan van dat andere feest: het Eurovisiesongfestival. En waag het niet om ‘Eurosong’ te zeggen. Onze factcheckende Filip weet je fluks te zeggen dat je zojuist flagrant de mist bent ingegaan.
Fluitend Redactiedagen zijn stresserend. Artikels worden in sneltempo klaargestoomd voor publicatie, maar wie blijft altijd zijn rustige zelf temidden van deze journalistieke chaos? U raadt het, dat is Filip! ‘Forever young’ fluitend, of naar de klassieke deuntjes van Klara luisterend, danst hij door de dag.
Filip, het is een waar genoegen met je samen te werken. Nooit ambetant, altijd spitant! Dat er nog (minstens) tien even mooie jaren mogen volgen! Kusjes van je kapoenen
© Tina Herbots
‘Welke geur herinnert u aan uw kindertijd?’ Na elke voorstelling stellen we aan toeschouwers een specifieke vraag. Vandaag: De binnenkamer van Binta van Aminata Demba en Laika, een zintuiglijke jeugdvoorstelling waarin geur een prominente rol speelt. Tania (48): ‘De geur van gebakken cake! Dat doet mij terugdenken aan de gezellige dagen thuis, in ons gezin. Ik geef dat nu ook door aan mijn zoontje.’ Lena (91): ‘Lavendel. Ik vind dat een frisse en opwekkende geur. Trouwens, ik leef al heel mijn leven voor cultuur en vooral voor toneel, muziek en opera. Mijn bijnaam is de bomma van DE SINGEL, omdat ik daar zoveel kom. (lacht) Zolang ik kan, blijf ik terugkomen.’ Inge (65): ‘Gras en bladeren in de herfst. Wij raapten als kinderen bladeren bijeen in de tuin en daar speelden we dan in. Vroeger staken we die ook al eens in brand. Toen mocht dat nog.’ (lacht)
Scan deze QR-code en beluister de podcasts over het TheaterFestival van XL AIR
redactie Elie Agniel, Pauline Augustyn, Katrijn Bekers, Maria De Cort, Afra De Hert, Jens Dewulf, Maria Feenstra, Emilie Frei, Anouk Kellner, Eva Lesage, Emiel Martens, Ellis Meeusen, Jane Stulmacher, Dagmar Teurelinckx, Emma Theunissen, Mona Thys, Ans Van Gasse, Eva Vanderstricht hoofdredactie Filip Tielens grafisch ontwerp festival Bureau BoschBerg grafisch zetwerk dagkrant Tijsje Revalk coördinatie radio Lieve De Maeyer, Jeroen Vandesande, Judith Ameel (RITCS / XL AIR) V.U het TheaterFestival Vlaanderen, Kathleen Treier, Jan Van Rijswijcklaan 155, 2018 Antwerpen
Erwin (67): ‘De geur van een kampvuur. Als we twee weken met de Scouts op kamp gingen, leefden we echt toe naar die laatste dag met het kampvuur. We zaten daar rond, vertelden… Dat is me altijd bijgebleven.’ Anneleen (42): ‘Groentjesgeur. Mijn mama had een moestuin en wij moesten dan erwtjes en boontjes plukken. We sneden die boontjes altijd samen met haar aan tafel. We hadden ook tomaten, pruimen, besjes… Heel veel groenten en fruit! Dat blijft voor mij verbonden met mijn moeder en met wat wij samen met haar deden.’
ma 6 september
di 7 september
19u00 TRIBUNAL (7+) Ballet Dommage & BRONKS hetpaleis 19u15 Snakearms Alexander Vantournhout / notstanding DE SINGEL 20u00 Through the Grapevine Alexander Vantournhout / not standing DE SINGEL 20u00 TEN OORLOG III C amping Sunset Stormkop 20u15 any attempt will end in crushed bodies and shattered bones J an Martens / GRIP & Dance On Ensemble & Lukas Dhont D e Studio 20u30 Man met B erten Vanderbruggen A renberg 21u15 Snakearms Alexander Vantournhout / notstanding DE SINGEL
10u00 TRIBUNAL (7+) Ballet Dommage & BRONKS hetpaleis 13u30 TRIBUNAL (7+) Ballet Dommage & BRONKS hetpaleis 19u15 Snakearms Alexander Vantournhout / notstanding DE SINGEL 20u00 Through the Grapevine Alexander Vantournhout / not standing DE SINGEL 20u00 TEN OORLOG III C amping Sunset Stormkop 20u15 Yellow The Sorrows of Belgium II: REX Luk Perceval / NTGent De Studio 21u15 Snakearms Alexander Vantournhout / notstanding DE SINGEL
doorlopend Espace Fxmme / TALK WITH THE WALLS
DE SINGEL
theaterfestival.be/blog