Jaargang 18 | Nummer 3, oktober 2012 | www.hivos.nl
Vrije internettoegang voor iedereen Samenwerken tegen online censuur en repressie
Samen werken, samen oogsten in Kenia
Ndumie Funda strijdt tegen Corrective rape in Zuid-Afrika
Inhoud
4-5 Internetvrijheid van levensbelang
10 Partners in de publiciteit – of toch liever niet?
“Repressieve regimes onderscheppen en blokkeren dataverkeer.”
Lokale partners staan geregeld in de schijnwerpers, maar zulke publiciteit is niet altijd zonder risico.
Samen werken, samen oogsten
8
ECOM wil in Kenia koffieboeren trainen, Hivos beschikt over middelen, kennis en ervaring.
Colofon Hivos Magazine Jaargang 18/nummer 3/oktober 2012 Hivos Magazine verschijnt elk kwartaal, en wordt toegezonden aan donateurs en overige geïnteresseerden. Aan dit nummer werkten mee: Siebe Anbeek, Gemma Andriessen, Roman Baatenburg de Jong, Marjan Besuijen, Gerdien ten Cate, Merit Hindriks, Suzanne Hoeksema, Fieke Jansen Daphne Roodhuyzen, Jetteke van der Schatte Olivier, Loe Schout, Fabienne Simenel, Nicoline van der Torre, Francis Vollebregt Redactie: Global Village Media, Amsterdam Tekst: Siebe Anbeek, Margreet van der Hel, Selma Kers, Manuela Monteiro, Marjolein van Rotterdam Fotografie: Hivos, Hollandse Hoogte, Marjolein van Rotterdam, Rienk van der Werff Vormgeving: Groep merkcreatie en communicatie, Utrecht Druk: Zwaan Printmedia, Wormerveer ISSN: 0169-0337
2
De kracht van kunst en cultuur
11
Activist Paul Brickhill in Zimbabwe: “Duizenden kunstenaars en hun aanhangers zijn niet zomaar monddood te maken.” Samen met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden werkt Hivos aan een vrije, eerlijke en duurzame wereld. Daarin hebben vrouwen, mannen en kinderen gelijke toegang tot middelen en kansen voor ontwikkeling. Onze projecten hebben tot doel mensen actief en gelijkwaardig te laten deelnemen aan de besluitvorming die bepalend is voor hun leven en hun samenleving. Zo geeft Hivos mensen een stem.
Hivos Postbus 85565 2508 CG Den Haag tel: 070 376 55 00 fax: 070 362 46 00 info@hivos.nl www.hivos.nl Rabobank 133.133.133
Het werk van Hivos wordt mede mogelijk gemaakt door de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij.
#3 2012
Column Manuela Monteiro Algemeen directeur
mr. SCRIBBLE big
Frames Childfriendly World Mr.
Sc ri
bble
Nishtan (12 jaar) woont in Agra, Noord-Oost India. Hij werkt in een fabriekje waar delen van schoenen worden gemaakt. Nishtan leert hoe je zolen moet plakken en onderdelen aan elkaar moet stikken. Rekenen en schrijven leert hij niet. Want Nishtan gaat niet naar school.
Mr. Scribble strijdt voor een kindvriendelijke wereld, een wereld waarin kinderen kunnen spelen en gewoon naar school kunnen gaan. Momenteel strijdt hij voor ‘kindvriendelijke’ schoenen - schoenen die niet door kinderen zijn gemaakt. Helaas zijn ook in Nederland nog steeds schoenen te koop waaraan kinderen als Nishtan hebben meegewerkt.
Wilt u Mr. Scribble helpen in zijn strijd? Vraag dan het “I want childfriendly shoes”-label aan. Met dit label laat u zien dat u tegen kinderarbeid in de schoenensector bent. Stuur een mailtje naar info@stopkinderarbeid.nl of ga naar www.stopkinderarbeid.nl/shoelabel
Volg ons OP
#3 2012
In onze mediacratie regeren ‘beelden’. Degene die erin slaagt het dominante beeld te bepalen, heeft invloed. Zo ontstaat een nieuwe ‘werkelijkheid’. Communicatieprofessionals noemen dat framing: het oproepen van krachtige beelden die onze blik op de wereld kleuren. Neem Afrika. Decennialang waren zieligheid en hopeloosheid de beelden die het kenmerkten. Het ‘verloren mr. SCRIBBLE small Grootschalige geefacties speelden daarop in door continent’. schrijnende beelden van menselijk leed te gebruiken. Daarmee versterkten zij het frame nog een slag extra. Ik heb het gevoel dat het beeld van Afrika niet zo lang geleden 180 graden is gekanteld. Zielig? Dat is nu Európa met zijn stagnerende economieën, zijn stijgende werkloosheid en financiële crisis. Niet Afrika. Daar liggen de kansen. Het Westen ziet met lede ogen aan hoe zijn invloed slinkt op deze gigantische groeimarkt ten gunste van vooral China. De boodschap is duidelijk: Afrika is booming. Het zal u niet verbazen dat ik met het courante frame evenveel problemen heb als met het inmiddels achterhaalde beeld van ‘zielige zwarten’. Maar het moeilijke van frames is nu juist om ze te doen kantelen. De Groene Amsterdammer publiceerde medio augustus een mooi, lang verhaal over Nairobi. Zowel de moderne jonge ict ondernemer als de kansloze sloppenbewoner figureerden erin. Het verhaal toonde de diffuse werkelijkheid die zich niets aantrekt van frames. Hivos werkt met die succesvolle ict’ers én sloppenbewoners. Beiden zijn speler in de snel veranderende samenleving, die onmiskenbaar richting meer openheid en vrijheid beweegt. Dat zou mijn frame zijn: modern Afrika als open samenleving.
“ Zielig? Dat is nu Europa met zijn stagnerende economieën, zijn stijgende werkloosheid en financiële crisis. Niet Afrika.”
3
Internetvrijheid
Vrije internettoegang voor iedereen De Arabische Lente heeft eens te meer duidelijk gemaakt hoe belangrijk een vrij en toegankelijk internet is. Nooit eerder speelden amateurfilmpjes en ooggetuigenverslagen zo’n grote rol. Tegelijkertijd werd pijnlijk duidelijk hoe repressieve regimes het vrije dataverkeer onderscheppen, afluisteren en blokkeren. Verspreiding van en toegang tot informatie zijn van levensbelang. Daarom lanceert Hivos in oktober een campagne voor internetvrijheid. 4
#3 2012
Free Bassel Khartabil Toen Egyptische opstandelingen na de val van Mubarak de gebouwen van de inlichtingendiensten binnenvielen, vonden ze tot hun schrik en verbazing transcripts van al hun onderlinge communicatie. Hun e-mails bleken gelezen. Hun mobiele telefoons afgeluisterd. Alle gesprekken via skype stonden op papier. “Dat was echt een belangrijk moment, omdat de wereld tot dan toe niet wist hoe grootschalig mensen werden bespioneerd. Dat heeft veel ogen geopend, waarna veel ad hoc initiatieven rond internetvrijheid ontstonden”, zegt Fieke Jansen van Hivos.
Hij zit nog altijd gevangen: Bassel Khartabil, de Syrische softwareontwikkelaar en groot pleitbezorger van het open internet. Hij is één van die inspirerende programmeurs die hun vrije uren besteden aan het ontwikkelen en verbeteren van software als Mozilla Firefox, Wikipedia, Creative Commons; programma’s die surfen, informatie zoeken en delen op het wereldwijde web mogelijk maken. Hivos steunt de campagne #FREEBASSEL. Teken de petitie op freebassel.org. Met genoeg internationale druk kan Bassel Khartabil vrijkomen.
Inbelverbindingen In die tijd stelde internetprovider XS4ALL inbelverbindingen ter beschikking, vertelt publieksvoorlichter Margreth Verhulst. “In Egypte was internet volkomen geblokkeerd. Via de oude inbelverbindingen konden mensen toch het internet op om de wereld te laten weten wat er gaande was. Dat was duur natuurlijk, want je belt dan van Egypte naar Nederland. Maar het was beter dan niets.” Twintig jaar geleden was XS4ALL de eerste Nederlandse provider die internet toegankelijk maakte voor particulieren. Platform Ook buiten de landsgrenzen streeft het bedrijf naar ‘access for all’. Een logische partij dus voor Hivos om samen met alliantiepartner Free Press Unlimited het Internet Protection Lab te ontwikkelen. Doel is om de mobiele netwerken en internettoegang van activisten, journalisten en burgers te beschermen. Onder meer door het beschikbaar maken van beveiligde verbindingen. Door de samenwerking kunnen de drie partijen technische oplossingen van de een combineren met lokale netwerken van de ander. Internetgebruikers, overheden en NGO’s worden in contact gebracht met internetproviders, telefoonbedrijven, academici en donoren, in een gezamenlijke strijd voor een open en vrij internet. Fieke Jansen: “Voor Hivos raakt dit platform aan alle programma’s en werkvelden. Internetvrijheid is niet alleen voor bloggers en journalisten van belang. Iedereen gebruikt internet.” Complexe wereld Het Internet Protection Lab zal vooral aan de slag gaan in landen die zich in een overgangsfase bevinden. “In een land als Egypte is de situatie nog steeds niet stabiel. Wat je vandaag publiceert, kan morgen tegen je worden gebruikt. Dan is het belangrijk dat mensen weten welke veiligheidsmaatregelen ze kunnen nemen”, stelt Jansen. “Wis je sporen op internet, zorg dat je locatie niet kan worden getraceerd via je smartphone. Breng zo nodig je website onder bij een provider in het buitenland. Technisch is veel mogelijk. Met ondersteuning van het Internet Protection Lab kunnen mensen zich op een slimme manier wapenen tegen censuur en repressie online.” ■ #3 2012
Symbolische vlag “Toen op 27 maart de ochtend gloorde in Damascus, hesen opstandige burgers in verschillende districten tegelijk de onafhankelijkheidsvlag – symbool van de Syrische revolutie. Het bijzondere is niet die vlag op zich, maar dat verschillende geweldloze groepen hem tegelijkertijd laten wapperen en dus hun acties weten te coördineren. In Syrië is dat geenszins vanzelfsprekend. De veiligheidscontrole is sterk en communicatiemiddelen worden afgeluisterd of ontbreken.” Dit schrijft Donatella Della Ratta op aljazeera.com. Donatella is onderzoeker aan de universiteit van Kopenhagen en als medewerker van de Syrian Media Aggregator betrokken bij de FreeBassel-campagne (zie andere kader). In oktober komt zij naar het Impakt Festival in Utrecht, waar zij deelneemt aan het Hivos Free Internet Panel. Hier zal Hivos haar nieuwe campagne over internetvrijheid lanceren. Zie > www.impakt.nl
5
Diaries of a Little Dictator
Kijk ‘Top Goon’ online op > www.youtube.com/MasasitMati Like de serie op > www.facebook.com/MasasitMati
The Ecosystem Promise explains a new trend of assigning financial value to nature and payment for the services that nature offers. This is an opportunity for companies to invest in nature conservation and nature restoration. It shows that making use of the services of nature in a responsible way is often much cheaper than building installations and maintaining these. The Ecosystem Promise takes the reader on a journey to projects all over the world, while scientists, conservationists, entrepreneurs, local villagers and young people of all continents share their views about the values and benefits of nature. It is an inspiring array of fundamental ideas and concepts about starting points in business and a green economy.
Win het boek ‘The Ecosystem Promise’
The Ecosystem Promise explains how nature conservation and restoration contribute to water supply, food security, poverty alleviation and new jobs. It shows that investing in nature restoration pays off and that consumers and companies can become allies on the pathway to sustainability. It shows that restoring nature is possible in many places and that involving local people in nature restoration is of key importance to themselves and to the rest of the world. It is a book of hope for human welfare, health and well-being.
THE ECOSYSTEM PROMISE Meindert Brouwer
ABOuT THE EdITOR
Meindert Brouwer (1951) is an independent conservationist and writer
from the Netherlands. He specializes in developing and implementing innovative
communication and marketing concepts for nature conservation, sustainable
development and development cooperation. His previous book Amazon Your Business Opportunities and solutions in the rainforest has received excellent reviews and has been
Meindert Brouwer
In het online poppentheater Top Goon: Diaries of a Little Dictator spot een groep Syrische en internationale kunstenaars met het regime van president Bashar al-Assad. Ze kiezen voor zwarte humor als wapen tegen de onderdrukker en gebruiken als munitie vingerpoppen en YouTube. De eerste 13 delen van Diaries of a Little Dictator werden in de herfst van 2011 een online hit: belangrijke Arabische media berichtten over de filmpjes, met meer dan 175.000 kijkers op YouTube en ruim een half miljoen ‘likes’ op Facebook. Inmiddels zijn de kunstenaars van Masasit Mati - genoemd naar het rietje van een populair Syrisch drankje - een tweede protestreeks begonnen. Hivos steunt de tweede serie van Top Goon – Diaries of a Little Dictator omdat de kunstenaars er met satire en creativiteit in slagen om een krachtig en geweldloos geluid te laten horen. In Syrië, waar geweld en sektarische spanningen de dagelijkse realiteit zijn, laten ze met de satirische poppenshow een kant van de maatschappij zien waarvan tot voor kort maar weinigen wisten dat die bestond.
THE ECOSYSTEM PROMISE
THE ECOSYSTEM PROMISE
Korte berichten
distributed to 88 countries.
Auteur Meindert Brouwer, die in 2007 de eerste gids voor duurzame producten ‘Amazon Your Business/Kansen en oplossingen in het regenwoud’ schreef, behandelt in zijn nieuwste boek ‘The Ecosystem Promise’ de economische waarde van verstandig natuurbeheer. Met inspirerende artikelen van prominente deskundigen, getuigenissen van lokale mensen uit alle continenten en best practice-projecten toont het rijk geïllustreerde boek dat natuurbehoud en natuurherstel wereldwijd mogelijk zijn én bijdragen aan armoede bestrijding, voedselveiligheid, beschikbaarheid van water en nieuwe banen. In het artikel ‘The value of nature, the nature of value’ geeft algemeen directeur Manuela Monteiro van Hivos haar visie op ecosysteemdiensten en voedselproductie. Hivos geeft enkele exemplaren weg van ‘The Ecosystem Promise’, hou onze website in de gaten > www.hivos.nl Meer informatie op > www.ecosystempromise.net
Een mooie roze zomer Dank aan iedereen die deze zomer met geld, sym bolisch, of met een actie steun betuigde aan Hivos’ homo-emancipatieprogramma. Onze aanwezigheid op diverse roze evenementen, waaronder Roze Woensdag tijdens de Vierdaagse in Nijmegen en Roze Maandag op de Tilburgse Kermis, leverde bijna 200 nieuwe donateurs op. En tijdens de religieuze viering van Roze Zaterdag in Haarlem werd met een collecte maar liefst 2.351,14 euro opgehaald voor onze strijd voor gelijke rechten en kansen! Nog een unieke actie: voor de Amsterdam Gay Pride beschilderde kunstenaar Henk Veen losse panelen op een boot van bakkerij BBROOD. De veilingopbrengst van de panelen komt ten goede aan moedige homo-activisten die wij steunen. Blijf ons volgen op > www.hivos.nl/Homorechten en > www.facebook.com/HivosLGBT
6
#3 2012
Bespaar energie op 10:10 Ook dit jaar roept het klimaatinitiatief ‘10:10 The Energy Challenge’ heel Nederland op om 10 oktober de energiemeters omlaag te brengen en ‘iets uit te doen’. 10:10 – dat samenvalt met de Dag van de Duurzaamheid van stichting Urgenda – daagt particulieren, bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden uit om een energiebesparende activiteit te organiseren. Als partner van 10:10 voert Hivos natuurlijk ook actie! Enkele weken voor 10 oktober gaan we het gemiddelde energieverbruik meten op vijf ‘iconische’ plekken: Science Center NEMO, TU Eindhoven, gemeente Brummen, gemeente Haarlemmermeer (de Zevensprong) en Texel. De CO2 uitstoot die mensen hier op 10:10 zullen besparen, wordt deels gedoneerd aan Sumba, het Indonesische ‘iconic island’ waar Hivos werkt aan 100% duurzame energie. Meld je aan en kijk voor ideeën en tips op > www.1010global.org/nl en > www.dagvandeduurzaamheid.nl
Nieuwe voorzitter Hivos Hivos krijgt een nieuwe voorzitter. Per 1 oktober treedt Jan Ernst de Groot (49) aan als voorzitter van de Raad van Toezicht. Hij volgt Francine Giskes op die deze prominente functie bijna tien jaar lang met grote toewijding en professionaliteit vervulde. De Groot is algemeen directeur externe zaken bij koerier- en expressbedrijf TNT Express en bekleedde daarvoor gedurende twintig jaar verschillende managementfuncties bij KLM, waaronder die van lid van de raad van bestuur. Hivos mag zich verheugen in de komst van iemand met een brede ervaring in het internationale bedrijfsleven en met een grote kennis van en betrokkenheid bij duurzaamheidsvraagstukken. De Groot studeerde rechten in Leiden, is getrouwd en heeft drie kinderen.
#3 2012
Topdocumentaires op het IDFA Mis het 25e International Documentary Film Festival Amsterdam niet! Hier draaien van 14 tot en met 25 november ruim 250 topdocumentaires uit de hele wereld. IDFA biedt een uniek internationaal filmprogramma met belangwekkende, vernieuwende, politiek geëngageerde en actuele documentaires in allerlei genres. Ook zijn er dagelijks talkshows, spraakmakende events en vele Europese en wereldpremières. Zo kun je kennismaken met zo’n vijftien nieuwe documentaires van filmmakers uit ontwikkelingslanden, die met steun van het Hivos Cultuurfons en het IDFA Fund (voorheen: Jan Vrijman Fonds) zijn gerealiseerd. Grijp je kans en ga naar een van deze premières. Wij tippen nu al twee must sees: When Hari Got Married van Ritu Sarin en Tenzing Sonam (India). Een hartverwarmende documentaire over het gearrangeerde huwelijk van de Indiase taxichauffeur Hari. Magic Words van Mercedes Moncada (Mexico). Een poëtisch, cinematografisch en persoonlijk portret over de revolutie in Nicaragua. Hivos geeft een aantal vrijkaarten weg, hou onze website in de gaten > www.hivos.nl Zie voor meer festivalinformatie > www.idfa.nl
Why Poverty? Verlicht Armoede! Van 25 november tot 2 december staat de programmering van de publieke omroep in het teken van de themaweek ‘Why Poverty? Verlicht Armoede!’ Verwacht geen klaagzang over wat er niet werkt; de week staat bol van strijdvaardigheid, aanstekelijke oplossingen en daarbij behorende inspiratoren. Er is aandacht voor armoede in Nederland en in de rest van de wereld. De VPRO, partner van Hivos, coördineert de themaweek van de publieke omroepen. Hivos werkt mee aan de ‘Why Poverty? Verlicht Armoede!’website die binnenkort wordt gelanceerd en onder meer films, artikelen, interviews, columns en games zal bevatten. Tijdens de Kick-Off dag in Utrecht vinden op meerdere locaties culturele programmering, debatten, acties, live uitzendingen, performances en lezingen plaats. De themaweek is onderdeel van het internationale multimediaproject > www.whypoverty.net
7
DAAR
Samen werken, samen oogsten Wij tegen zij en geld versus mensen. Het zijn de klassieke tegenstellingen in een verhaal over de relatie tussen grondstoffenhandel en ontwikkelingswerk. Hivos en koffiehandelaar Ecom herschrijven het. Het nieuwe verhaal gaat over win - win en échte toegevoegde waarde. Veel spannender.
In Kenia verbouwen zevenhonderdduizend kleine, arme boeren koffie. Zij staan aan de onderkant van een productieketen die eindigt bij hippe koffiehuizen en vertrouwde merken. Daarboven doen koffiehandelaren als Ecom hun werk. Zij kopen bonen in een veilinghuis en verkopen die aan branders. Wanneer, zoals in het begin van deze eeuw, de vraag naar koffie hoog is en het aanbod laag, maken handelaren zich zorgen. Logisch dus, dat Justin Archer, regiomanager van Ecom in Oost-Afrika, zocht naar manieren om koffieboeren te helpen hun oogst te vergroten. “We wilden boeren trainen, maar hadden geen idee wat we ze moesten bijbrengen. En al hadden we dat geweten dan waren we er nóg niet, want we konden ze niet bereiken. We hadden dus een partner nodig.” Aldus Archer, die in 2006 een Hivos medewerker tegenkwam in een café. “Wij hadden de wil om boeren te trainen, Hivos bleek over middelen, kennis en ervaring te beschikken. In onze eerste gesprekken botsten onze belangen soms hard, maar we hebben toch doorgezet.” Grote schaal Archer wilde alleen met Hivos samenwerken als dat op grote schaal kon. Daarom werd gekozen voor het ‘promoter farmermodel’: een methode waarin boeren worden getraind om collega’s te trainen. Zo kon praktische kennis eenvoudig worden overgedragen. In een eerste proef leerden 11.000 boeren wanneer zij het beste kunnen oogsten, hoe ze moeten krenten, waar zij kunnen snoeien en veel meer. Omdat vooral vrouwen op het land werken stonden zij centraal. Typisch Hivos. Op het eerste gezicht had het model Ecom weinig te bieden. Door tussenkomst van de koffieveiling kon niemand garanderen dat betere oogsten verkocht zouden worden aan Ecom. “Pro bono werk voor de concurrent”, noemt Archer het nog steeds. Voor de boeren lag dat anders: binnen drie jaar zorgde het promoter farmer-model ervoor dat zij hun oogst gemiddeld zagen verdrievoudigen. 85 procent ervan bleek van de hoogste kwaliteit (voorheen 26 procent), hun inkomen steeg met 69 procent. Inmiddels doen nog eens 25.000 boeren zaken met Hivos en Ecom en denkt Archer hardop aan uitbreiding naar heel Oost-Afrika. Voorloper En Ecom? Het bedrijf heeft duurzaamheid tot strategie verheven en heeft haar zaken gediversifieerd. Het is al lang geen klassieke handelaar meer, maar een onbetwiste voorloper. Gewaardeerd door branders die hechten aan duurzaamheid en boeren die kunstmest en andere benodigdheden van hem kopen. “We zijn van ver gekomen”, zegt Archer. ”Maar dat geldt ook voor Hivos. We zijn allebei over onze schaduw gestapt.” ■
8
#3 2012
Luleki Sizwe & Hivos Sinds het jaar van de oprichting, 2008, werkt Luleki Sizwe samen met Hivos, dat financiert en waar mogelijk faciliteert. Ndumie Funda: “Hivos opent deuren voor ons in Zuid-Afrika. Ze zijn erg betrokken en staan dichtbij je, vragen ook hoe het met je gaat. Dat voelt werkelijk als familie.”
Hivos steunt Zuid-Afrikaanse Ndumie Funda in haar strijd tegen corrective rape
Verkrachting als lesje voor lesbiennes Officieel hebben lesbische vrouwen alle rechten in Zuid-Afrika. Zelfs het homohuwelijk is er toegestaan. Maar buiten de letter van de wet heerst een andere werkelijkheid. Alleen al in Kaapstad worden wekelijks zeker tien lesbiennes verkracht. Het moet ze leren vrouw te zijn. ‘Corrective rape’ heet het, oftewel corrigerende verkrachting. Jongens en mannen die lesbische vrouwen verkrachten om hen een lesje te leren. Meer dan dertig lesbiennes werden de afge lopen tien jaar vermoord. Ndumie Funda, de stoere oprichter en directeur van de Zuid-Afrikaanse organisatie Luleki Sizwe, vermoedt dat de cijfers nog maar het topje van de ijsberg zijn. “Lang niet iedereen doet aangifte. De politie is onbetrouwbaar. Ze beloven je van alles maar als puntje bij paaltje komt zijn ze telefoonnummers kwijt en hoor je niets meer.” Beeld veranderen Ndumie was in Nederland om politici te ontmoeten en mee te varen in de Canal Parade in Amsterdam. De vrijheid en mogelijkheden hier vormen een schril contrast met de situatie in ZuidAfrika. Met haar eigen organisatie wil ze het probleem daar bij de bron aanpakken. Hoofddoel is het negatieve beeld over lesbiennes veranderen. Hard nodig, vindt Funda, die Luleki Sizwe oprichtte na de verkrachting van haar toenmalige verloofde. “Ze werd verkracht, besmet met hiv en overleed. Ik móest iets doen.” Luleki Sizwe betekent letterlijk: Voed de natie op. Na het overlijden van haar verloofde hielden de bedreigingen niet op. Er wordt geregeld ingebroken in Funda’s huis en ze moet soms onderduiken. Maar haar paarse huis in het township Nyanga verlaten? Daar peinst ze niet over. “We moeten op de plaats zijn waar het #3 2012
gebeurt. Alleen dan kun je de zaken gecoördineerd aanpakken, samen met ouders, scholen, kerken en andere organisaties. Ik zal er misschien aan doodgaan, maar ik ga door. Als we niets doen zullen die jongens en mannen blijven denken dat ze hun slachtoffers kunnen ‘leren een echte vrouw te zijn’.” Samenwerken Nu gaan de daders meestal nog vrijuit. “Dat is Zuid-Afrika…”, zucht Funda, “Het land waar het homohuwelijk is toegestaan en homo’s alle rechten hebben, maar waar de wet een dode letter is. Daarom laten we de Zuid-Afrikaanse regering zich schamen, door verhalen in de buitenlandse pers te vertellen. En werken we met iedereen samen. Ik ben ondanks alles hoopvol gestemd. Zeker nu de verschillende homo-, lesbo- en transgenderorganisaties samen de hate crimes onder de aandacht van de Zuid-Afrikaanse overheid brengen. We praten met de ministeries en met andere overheidsvertegenwoordigers. Eindelijk trekken we samen op en wordt er niet meer gezwegen over de misdaden.” ■
“ We moeten op de plaats zijn waar het gebeurt.” 9
Partners in de publiciteit – of toch liever niet?
Nederlandse ontwikkelingsorganisaties zetten hun lokale partners geregeld in de schijnwerpers, en kunnen zich op die manier profileren. Maar zulke publiciteit is niet altijd zonder risico. Ngo’s in Iran die in met Hivos geassocieerd worden, komen onmiddellijk in de problemen, omdat de Iraanse overheid Hivos op een zwarte lijst heeft gezet. In tal van landen kan Hivos gelukkig wel openlijk werken met organisaties voor mensenrechten, democratisering, vrouwen- of homorechten. Maar ook dan zijn er grenzen. Legt Hivos bijvoorbeeld contact met commerciële sekswerkers, dan gebeurt dat vaak in diepe stilte, om de betrokken vrouwen en mannen niet in de problemen te brengen. Moeten ontwikkelingsorganisaties minder de publiciteit zoeken, om te voorkomen dat zij hun partnerorganisaties of individuele activisten in diskrediet brengen? We vragen het Tini van Goor, Hoofd Programma Rights and Citizenship bij Hivos, en Joël Voordewind, lid van de tweede kamer namens de ChristenUnie.
10
Tini van Goor: “Aan de ene kant is publiciteit een behoefte, zelfs een noodzaak, voor Hivos én voor onze partnerorganisaties. Hoe bekender Hivos, hoe effectiever onze stem en dus die van onze partners doorklinkt in debat en beleid. Publiciteit is ook nodig om verantwoording af te leggen aan donoren en sponsoren. We wegen voortdurend af of iets wel of niet openbaar gemaakt kan worden. In Kenia of Oeganda voelen homo-activisten zich beschermd als zij internationaal bekend zijn. Maar mensen in Iran of Syrië kunnen grote problemen krijgen als ze met Hivos worden geassocieerd. In Afrika zie ik ook een verwant probleem. Daar staan overheden steeds kritischer tegenover westerse donoren en hun maatschappelijke eisen - China geeft tenslotte geld zonder voorwaarden. Een gevolg van de geslonken invloed van het westen is dat minder wordt geluisterd naar lokale NGO’s die zich zichtbaar met westerse ontwikkelingsorganisaties hebben geëngageerd. Dat vergt stuurmanskunst en dus op de juiste momenten je stem verheffen.”
Joël Voordewind: “De organisaties ter plaatse kunnen zelf het beste de lokale bedreigingen inschatten. In Pakistan heb ik deze zomer een aantal minderheidsorganisaties bezocht. Dan vraag ik expliciet wie ik in Nederland wel en niet mag noemen. Wij mochten bijvoorbeeld niet in actie komen voor een mensenrechtenactiviste die al drie jaar gevangen zit. Want hoe meer haar naam in de publiciteit komt, hoe harder de mullahs zich tegen haar vrijlating zullen verzetten. In China daarentegen willen politieke gevangenen vaak wel met naam en toenaam genoemd worden, omdat internationale druk hun positie kan verbeteren. In Iran hebben we iemand vrij gekregen die ter dood was veroordeeld. Daarvoor hebben we druk uitgeoefend via diplomatieke kanalen. Die ‘binnenweg’ via het ministerie van Buitenlandse Zaken staat Nederlandse ontwikkelingsorganisaties natuurlijk ook ter beschikking. Zoek vooral de publiciteit als het lot van mensen daardoor kan verbeteren. Maar doe dat alleen als de partnerorganisaties daar heil in zien.”
#3 2012
Activist Paul Brickhill uit Zimbabwe
De kracht van kunst en cultuur
De officiële media in Zimbabwe bieden geen enkele ruimte voor een democratische dialoog. Toch is activist Paul Brickhill vol optimisme over de toekomst van zijn land: “Kranten kun je controleren, journalisten vervolgen, maar duizenden kunstenaars en hun aanhangers zijn niet zomaar monddood te maken.”
Het Book Café in Harare biedt kunstenaars een belangrijk podium om zich vrij te kunnen uiten. “Wij zijn wars van censuur”, onderstreept creatief directeur Paul Brickhill. “Natuurlijk wordt het Book Café streng in de gaten gehouden door de autoriteiten, net als alle culturele instellingen in Zimbabwe. Maar artiesten laten zich er niet door weerhouden om op te treden en het publiek blijft komen.” Het afgelopen decennium heeft eenderde van alle kunstenaars Zimbabwe verlaten. “Deels vertrokken zij om politieke redenen, deels omdat zij in het buitenland economisch meer kansen zagen”, verklaart Brickhill. “Tweederde van de beroepsbevolking is het land sinds 1998 ontvlucht. Dat tweederde van alle kunstenaars nog in Zimbabwe is, kun je dus ook positief opvatten.” Veerkracht en moed Westerse media schetsen Zimbabwe als land van onderdrukkers en onderdrukten, een beeld dat volgens Brickhill maar een klein deel van het verhaal vertelt. “De repressie is erg, zelfs erger dan jullie je kunnen voorstellen. Maar in jullie beeld ontbreekt de veerkracht en de moed van het Zimbabwaanse volk. We zijn niet hopeloos of hulpeloos. Mensen bouwen aan de toekomst. Het volk zal uiteindelijk winnen. Die kracht is nergens sterker waarneembaar dan in de kunst en cultuur.” Satire en ironie Zimbabwanen hebben nieuwe manieren gevonden om zich uit te drukken, zegt Brickhill: “Er zijn voorstellingen vol satire en ironie, #3 2012
nieuwe vormen van orale literatuur. Tal van slimme manieren om het dagelijkse leven en de strijd aan de orde te stellen.” De culturele gemeenschap van Zimbabwe, kunstenaars en kunstliefhebbers samen, telt honderdduizenden mensen en vormt een krachtige sociale beweging, waar het regime geen vat op heeft. “Wat in de krant komt kan worden gecontroleerd. Maar door de kracht van het getal kunnen honderden dichters zeggen wat ze willen, ondanks bedreigingen en mogelijke repercussies.” ■
“ We zijn niet hopeloos of hulpeloos. Mensen bouwen aan de toekomst.” Scan de code “Kunstenaars stellen de hypocrisie in een samenleving aan de kaak”, zegt Paul Brickhill in een videoportret dat Hivos van hem maakte. Hij vertelt hoe zijn Book Café het werk verdedigt van schrijvers, dichters, musici, schilders, fotografen en filmmakers. Kijk op vimeo.com/hivos of scan de code met uw mobiele telefoon.
11
Help Sumba aan biogas Doe een 100% duurzame gift en help de mensen op Sumba aan toegang tot energie. Uw donatie komt volledig ten goede aan een biogasinstallatie. Hiermee kan een boerenfamilie op Sumba schoner en gezonder koken en komt er verlichting in huis (een biogasinstallatie kost € 1.000,-). Doneer via > www.hivos.nl/sumba
Rienk van der Werff over zijn expeditie naar Sumba
“ Ik ga voor 100% schone en duurzame energie”
Met nog vier expeditieleden reisde Rienk van der Werff in juni naar Sumba. Op dit Indonesische eiland zagen zij hoe Hivos met de lokale bewoners werkt aan 100% duurzame energie. Zijn bijzondere expeditie inspireert Rienk tot verdere actie. De reislustige en avontuurlijke Rienk van der Werff (62) is diep onder de indruk van de 10-daagse expeditie naar ‘Sumba Iconic Island’ (zie kader). “In juni waren we te gast bij de inwoners van twee dorpen. In Weelewo, het eerste dorp, is geen elektriciteit of een andere vorm van energie beschikbaar. De inwoners koken hun eten op een houtvuur en verlichten hun traditionele bamboehuizen met kerosine lampjes. Aangezien deze lampjes makkelijk kunnen omvallen, is het brandgevaar groot. In het tweede dorp, Kamangghi, is nu in de avonduren wel elektriciteit dankzij een kleine waterkrachtcentrale die met hulp van Hivos is gebouwd. De bewoners kunnen ongeveer drie spaarlampen laten branden per huis.” Duurzaam, schoon en veilig. Structurele verbetering “Ter plekke wilde ik liefst meteen concrete hulp bieden – zo was er in Weelewo een 22-jarige vrouw die heel graag wilde studeren maar geen geld had om een studie te betalen. Eenmaal terug van de expeditie realiseerde ik me echter dat je de mensen op Sumba het beste helpt door structureel voor de hele gemeenschap iets te verbeteren. Het eiland binnen tien jaar van duurzame energie voorzien en economische vooruitgang brengen, dát is het doel van Hivos en daar kan ik compleet achter staan. Zoals directeur Manuela Monteiro het verwoordde: ‘het gaat allang niet meer alleen om ‘de arme mensen daar helpen’, maar om het verbinden van de thema’s die de hele wereldgemeenschap rechtstreeks aangaan’. Ik probeer deze boodschap over te dragen en zet me graag in voor 100% groene energie.”
Hoe? “In mijn werk bijvoorbeeld. Als senior onderwijskundig adviseur bij ROC Aventus in Apeldoorn kijk ik of we onze opleidingen kunnen afstemmen op bedrijven in de regio Steden driehoek die zich bezighouden met Clean Technology, schone en duurzame technieken. We willen meer studenten gaan opleiden voor een technisch beroep in deze sector.” Ook voor Sumba blijft Rienk zich inzetten. Zo schrijft hij op www.seniorencafe.nl een blog over zijn belevenissen. En met zijn mede-expeditieleden smeedt hij plannen om op 10 oktober, de Dag van de Duurzaamheid, actie te voeren voor het eiland. ■ Lees Rienk’s Sumba Blog op > www.seniorencafe.nl/sumba
Expeditie Sumba Een wereld met 100% duurzame energie, is dat mogelijk? Expeditieleden Rienk van der Werff, Suzanne Denters, Leander Cramer, Koen Mestrom en Simone de Bruijn verkenden in juni het Indonesische eiland Sumba. Daar bouwt de lokale bevolking samen met Hivos aan een volledig duurzame energievoorziening binnen tien jaar. Met energieopwekking uit wind, zon, water en biogas wordt Sumba een icoon, een inspirerend voorbeeld voor de wereld. Surf naar > www.facebook.com/expeditiesumba